Sự Phát Triển Tâm Lý Lứa Tuổi 2021

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA PHẠM NGỌC THẠCH TP.
HCM
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ

QUA CÁC GIAI ĐOẠN
LỨA TUỔI
Trần Thị Tâm Nhàn

nhanttt@pnt.edu.vn
1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA PHẠM NGỌC THẠCH TP.HCM
MỤC TIÊU
Trình bày được những nguyên tắc chung
về sự phát triển tâm lý
Trình bày về những đặc trưng tâm lý ở
các giai đoạn lứa tuổi
Trình bày được các yếu tố ảnh hưởng đến
quá trình phát triển
Ứng dụng kiến thức về sự phát triển trong
cuộc sống
2
DÀN BÀI
I. Khái niệm về sự phát triển tâm lý qua các giai đoạn phát triển
1. Khái niệm
2. Các nguyên tắc của sự phát triển tâm lý cá nhân theo một số trường
phái tâm lý học
2.1 Phân tâm học – S.Freud
2.2 Học thuyết nhận thức –J. Piaget
2.3 Học thuyết tâm lý học cá nhân - Adler
2.4 Học thuyết tâm lý xã hội - E. Erikson
II. Các đặc trưng cơ bản của sự phát triển hoạt động tâm lý theo độ tuổi
1. Các đặc trưng
2. Các giai đoạn phát triển tâm lý (E.Erickson)
III. Những rối loạn phát triển tâm lý thường gặp
3
NỘI DUNG
I. NHỮNG NGUYÊN TẮC CỦA SỰ PHÁT
TRIỂN TÂM LÝ THEO CÁC TRƢỜNG
PHÁI TÂM LÝ HỌC
4
1. Khái niệm & Định nghĩa

Thế nào là sự phát triển tâm lý và sự phát
triển tâm lý qua các giai đoạn phát triển?
5
6
Các học thuyết về sự phát triển
S. Freud
E. Erikson
(1856-1939)
(1902-1994)
J. Piajet
(1896-1980)
C. Jung
(1875-1961)
J. Bowlby A.Adler
7
(1907-1990) (1870-1937)
Định nghĩa
“Sự phát triển tâm lý cá nhân được căn cứ vào sự phát
triển bởi các yếu tố sinh học của cá nhân và các yếu
tố xã hội, môi trường tự nhiên. Sự phát triển tâm lý
này là một quá trình từ lúc sinh ra đến lúc mất đi và
mang đặc điểm chung theo từng giai đoạn của lứa
tuổi và nó tuân theo các quy luật về sinh học, xã hội
và môi trường tự nhiên của hành tinh này trong suốt
chuỗi thời gian của đời sống. Do sự phát triển mang
đậm tính cá nhân nên sự thay đổi nhanh, chậm hoặc
thụt lùi của sự phát triển tâm lý con người dựa trên
các nguyên tắc của sự vận hành tâm lý “nội tâm cá
nhân” (self) và mối liên kết giữa cá nhân và bên ngoài
cá nhân (self relation).” 8
2. Các Nguyên tắc của sự phát triển tâm lý
2.1 Phân tâm học :

- Cách tiếp cận: động lực nội tâm về phát triển
tâm lý:
Xung năng (instinct) : sống – chết
9
Id: hoạt động theo nguyên tắc khoái lạc

(pleasure principle), bản năng, là một
phần của vô thức
Ego: hoạt động theo nguyên tắc thực tế, là

trung gian giữa Id và Superego
Superego: hoạt động theo nguyên tắc luân lý đạo

đức
10
Id: thuộc tầng vô thức

Ego: thuộc tầng tiềm thức và
ý thức
Superego: thuộc cả ba tầng
vô thức – tiềm thức và ý
thức, hoàn thiện dần
sau 4,5 tuổi đến trưởng
thành)
11
oral anal phallic latency genital
Giai đoạn Giai đoạn Giai đoạn Giai đoạn Giai đoạn
môi miệng hậu môn dương vật & niệu đạo tiềm ẩn sinh dục
(0 – 1 tuổi) (1 – 2 tuổi) (3 – 5 tuổi) ( 6t - 12 t) (12 – 18 tuổi)
Oedipe
Giai đoạn tiền sinh dục
12
2.2 Học thuyết gắn bó (Attachmenr theory) – John

Bowlby & Mary Answorth:
Nguyên tắc: sự đáp ứng nhu cầu và

thỏa mãn nhu cầu 13
2.2 Học thuyết gắn bó (Attachmenr theory) – John

Bowlby & Mary Answorth:
14
2.3 Học thuyết Tâm lý nhận thức (J. Piaget):

- Giai đoạn sơ sinh: Sự thích nghi/thích ứng
(Adaption) qua hai cơ chế: Đồng hóa (Assimilation) và
sự điều chỉnh (Accommodation)
- Giai đoạn thơ ấu: Sự bắt chước; sự trừu tượng/khái

quát hóa và sự lựa chọn quyết định dựa trên trí tuệ
- Giai đoạn trưởng thành: Sự học tập
15
2.4 Học thuyết tâm lý cá nhân (A. Adler) - yếu tố

định hƣớng xã hội
+ Sự nỗ lực phấn đấu bẩm sinh: Trẻ sinh ra có khả
năng (tri giác) nhận ra sự yếu ớt mình trong thế giới.
Do vậy trẻ có một động lực phấn đấu để tồn tại.
+ Hoạt động tri giác của trẻ giúp trẻ nhận ra mối liên
hệ giữa bản thân (self) và môi trường bên ngoài =>
động lực thỏa mãn nhu cầu
+ Hình thành mục tiêu, lối sống: lành mạnh hay không
lành mạnh trong cuộc đời
16
2.5 Học thuyết phát triển tâm lý xã hội

(Psycho-social Development Theory)-
E. Erikson
Nguyên tắc của sự phát triển:
+ Nguyên tắc thích ứng

+ Sự khủng hoảng tâm lý
17
Nhận định chung về

các nguyên tắc phát triển tâm lý
Trường phái Phân tâm học: Nguyên lý hoạt động

tâm lý theo lứa tuổi là sự cân bằng các xung năng
thỏa mãn nhu cầu, lý lẽ thực tế và căn cứ các quy
chuẩn đạo đức, lương tâm xã hội đặt định.
Tâm lý học cá nhân và tâm động học: nhấn mạnh
vai trò hoạt động của tri giác, cảm xúc và nhận thức
qua sự bù đắp của gia đình, xã hội => tạo động lực
thúc đẩy phát triển tâm lý có sự kết nối với người
khác, xã hội.
18
Nhận định chung về

các nguyên tắc phát triển tâm lý
Tâm lý học nhận thức: nguyên tắc của sự phát triển
hoạt động tâm lý theo lứa tuổi là sự thích ứng
(Adaption) và sự tự điều chỉnh (Self accommodation)
của cá nhân với môi trường sống. => Hệ quả cuối
cùng bậc cao của nhận thức là trí tuệ cảm xúc.
Tâm lý học phát triển xã hội: nguyên tắc của sự phát
triển tâm lý theo lứa tuổi là sự thích ứng giữa cá
nhân và xã hội. => Nhấn mạnh vai của hoạt động về
nhận thức có ý nghĩa toàn diện các hoạt động tâm lý
của con người 19
II. CÁC ĐẶC TRƢNG CƠ BẢN CỦA CÁC

GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN TÂM LÝ
20
1. Các đặc trƣng chung của sự phát triển
1.1 Sự trƣởng thành của hệ thần kinh:
Những điều trẻ đạt được trong quá trình phát triển
(biết ngồi bô, đi, nói…) nhờ vào sự trưởng thành
của hệ thần kinh.
Ví dụ: ta không thể đòi hỏi một trẻ 9 tháng
tuổi học cách đi vệ sinh vì lúc đó cơ vòng
chưa phát triển
21
1.2 Đặc điểm thích ứng với môi trƣờng

theo từng giai đoạn độ tuổi
Ví dụ:
Trẻ học nói rất nhanh trong khoảng 1,5 – 2 tuổi.
4 tuổi là thời kỳ nhạy cho sự phát triển tri giác
hình ảnh giúp học ngôn ngữ trên sách vở
5 tuổi là thời kỳ nhạy cho việc trẻ làm quen với
các khái niệm sơ giản về toán học.
22
1.3 Tính không liên tục và những rối loạn

trong sự phát triển
Khi có các yếu tố khác chen vào làm cho sự

phát triển không hài hòa
– Trẻ sinh non
– Dị tật bẩm sinh
– Bất thường nhiễm sắc thể
– Sang chấn hoặc nhiễm trùng cận sản
Khả năng bù trừ của não
23
1.4 Nhịp điệu của sự phát triển
Cùng một trình tự

Nhịp điệu khác nhau
Ví dụ: các trẻ đều trải qua giai đoạn đi chập

chững, đi vững, chạy... Tuy nhiên, có trẻ biết đi
vững lúc 9 tháng, có trẻ 12 tháng.
24
1.5 Môi trƣờng (giáo dục)
Sự phát triển của trẻ không chỉ phụ thuộc vào

yếu tố sinh lý mà còn ảnh hưởng bởi môi trường
trẻ sống. Người lớn dạy cho trẻ, trẻ tiếp thu và
làm theo.
Ví dụ: không ai nói chuyện với trẻ, trẻ sẽ không

biết nói.
25
1.6 Hoạt động tâm lý tích cực tự thân
Nhóm trẻ có đặc điểm động lực thúc đẩy

gia tăng các hoạt động tâm lý ở một lĩnh
vực này sẽ kích thích kéo theo sự gia tăng
hoạt động của lĩnh vực tâm lý khác.
Vygotsky nói rằng: Nếu không có hoạt

động thực sự tích cực của trẻ, thì không
có sự dạy bảo nào có thể ảnh hưởng đến
sự phát triển tâm lý của trẻ. 26
2. Các đặc điểm tâm lý qua các giai

đoạn phát triển
27
Giai đoạn bào thai

Giác quan phát triển đóng vai trò quan
trọng trong giao tiếp:
- nhạy cảm với giọng nói của mẹ
- nhạy cảm với tiếng động, âm thanh bên
ngoài
→ Hình thức trí nhớ đầu tiên, làm quen với

âm thanh thường xuyên.
28
Giai đoạn Tuổi Cách thích Sức mạnh Lõi bệnh lý
ứng cơ bản (core
pathology)
Môi miệng – 0-1 Tin tưởng vs Không Hy vọng Rút lui
cảm giác tin tưởng
Hậu môn – cơ 1-3 Tự quản vs Hổ thẹn, Ý chí Ép buộc tâm lý

bắp nghi ngờ (compulsion)
Sinh dục – Di 3–5 Sáng kiến vs Tội lỗi Mục đích Ức chế (inhibition)
chuyển
Ẩn tàng 6 - 11 Chuyên cần vs Tự ti Năng lực Trì trệ (inertia)
Dậy thì 12 -18 Căn tính vs Nhầm lẫn Lòng trung Khước từ vai trò
vai trò thành (Role repudiation)
Trưởng thành 19 - 40 Thân mật vs Cô lập Tình yêu Tách biệt

trẻ tuổi (Exclusivity)
Trưởng thành 40 - Tác tạo vs Trì trệ Quan tâm Chỉ quan tâm bản
60 thân/ trì trệ
Tuổi già > 60 Thống hợp vs Thất Khôn ngoan Khinh bỉ (disdain)
vọng 29
1. Giai đoạn từ 0 – 1 tuổi

Đặc điểm tâm lý:
Sự phát triển về nhận thức
– chức năng cảm giác thông qua các giác
quan dần dần được hoàn thiện
– cảm giác trẻ dần hình thành khả năng tri
giác, cảm xúc
Cảm giác Tin tưởng >< Không tin tưởng
Ngôn ngữ: phát âm đơn bi bô
30
Theo Bowlby,
Sự gắn bó mẹ con
Ở giai đoạn này trẻ có quan hệ xã hội với bố mẹ và

những người trong gia đình, đặc biệt là mẹ. Sự quan
tâm chăm sóc của mẹ tạo cho trẻ cảm giác an toàn,
tin tưởng. Ngược lại, trẻ sẽ có cảm giác lo lắng và sợ
hãi.
31
Sự gắn bó an toàn hay không an toàn:
- Kiểu gắn bó an toàn giúp trẻ phát triển cảm

xúc tích cực, hành vi tương ứng phù hợp với
đáp ứng của người chăm sóc
- Kiểu gắn bó không an toàn, trẻ kềm chế biểu lộ

cảm xúc, có hành vi tránh né, gây hấn…
32
Sự gắn bó mẹ con được đánh dấu bởi

tính hai mặt:
- Cơ bản vẫn còn lo âu
- Vui thích trải nghiệm
► Biến động xa cách từ từ và cá thể hóa
33
Kết luận giai đoạn 0 – 1 tuổi:

Trẻ hoàn thiện dần chức năng cảm giác và bắt
đầu hình thành tri giác và nhận thức nguyên sơ
đơn giản liên quan đến nhu cầu sinh dưỡng và
sự an toàn.
Đặc điểm tâm lý thể hiện sự thích ứng với môi
trường bên ngoài là sự tin tưởng : (Trust) hoặc
không tin tưởng (Mistrust)
34

Hệ quả: Sự phát triển tâm lý về nhận thức thuận
lợi là tạo nên sức mạnh cơ bản : sự hy vọng.
Trường hợp trẻ xuất hiện sự không tin tưởng
vào đối tượng môi trường bên ngoài, hoạt động
nhận thức của trẻ là sự rút lui (Withdraw). Khi
đó, mối quan hệ mẹ con gặp trở ngại, xa cách
đổ vỡ vì mất đi sự tin cậy. Trẻ có nguy cơ xuất
hiện rối loạn tâm lý tâm thần như lo âu, nghi ngờ
hoặc các rối loạn nhân cách ở tuổi trưởng
thành.
35

Từ kiến thức trên, chúng ta cần quan tâm đến
vai trò của người mẹ/người chăm sóc trong mục
tiêu củng cố và phát triển đặc điểm sự tin cậy
(trust) ở trẻ nhằm phòng ngừa sự khủng hoảng
tâm lý ở trẻ và các hệ quả mang tính rối loạn
tâm lý hoặc bệnh lý tâm thần trong sự phát triển
của trẻ.
36
2. Giai đoạn 1 – 3 tuổi

Cuối năm thứ nhất, đứa trẻ đã trở nên độc lập
hơn, có thể tự đi lại, tự làm một số việc đơn
giản, thích tự mình khám phá thế giới.
Biết tự kiểm soát tiêu, tiểu
Trẻ bắt đầu tách rời khỏi mẹ về mặt tâm lý và

bước sang giai đoạn phát triển tiếp theo
37

Về nhận thức:
- Tri giác chiếm ưu thế nhất trong quá trình phát
triển.
- Trẻ nhớ dựa trên những gì trẻ thấy được.
- Tưởng tượng
- Tư duy trực quan hành động cụ thể
- Cảm xúc với những hiện tượng trẻ thấy được.
2 tuổi, có biểu hiện đồng cảm với người khác
38
Về ngôn ngữ:
24 tháng, trẻ biết khoảng 100 – 200 từ
26 tháng, trẻ biết khoảng 1.500 từ
Phát âm rõ từ hơn
Cách thích ứng: Tự quản >< Nghi ngờ
Cảm xúc: nổi bật là sự xấu hổ, nghi ngờ, e thẹn

39
Khủng hoảng tuổi lên 3

Cuối 3 tuổi, xảy ra mâu thuẫn
giữa:
● Trẻ >< người lớn

● ước muốn độc lập >< khả
năng thật sự của trẻ.
40
Kết luận về giai đoạn 1 – 3 tuổi
- Trẻ hướng về sự tự chủ về các kinh

nghiệm thông qua trò chơi với người khác,
qua học tập (vệ sinh, ăn uống, mặc quần
áo), tự chủ về ngôn ngữ khá hơn.
- Cái tôi bắt đầu hình thành.
- Ngôn ngữ bắt đầu diễn đạt nội dung và
cảm xúc
- Hình thành sự Tự quản >< Nghi ngờ 41
Đặc điểm tâm lý

Về nhận thức:
4 – 5 tuổi bắt đầu hình thành trí nhớ có chủ

định (trí nhớ rõ rệt)
Tư duy trực quan hình ảnh
Khả năng sáng tạo
Sáng kiến >< mặc cảm tội lỗi
42
Về ngôn ngữ:
Cuối tuổi mẫu giáo, trẻ nói thành thục
Vốn từ phát triển
Cảm xúc
phù hợp với bối cảnh
Hiếu động muốn khám phá
43
Tự ý thức:
Thông qua đánh giá của những người xung
quanh, trẻ tự đánh giá mình.
Muốn khám phá ›‹ mặc cảm (E.Erikson)

Ở tuổi này trẻ cũng bắt đầu ý thức về giới
tính của mình (Giai đoạn dương vật và niệu
đạo - Freud)
44
Kết luận giai đoạn 3 – 6 tuổi
Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển biến

các mối quan hệ giữa trẻ với cha mẹ
Đặc điểm nhận thức của trẻ là sự sáng
kiến => giúp trẻ xác định được các mục
tiêu cụ thể
Sáng kiến >< mặc cảm tội lỗi
Vai trò phát triển nhân cách giới tính
45

- Trẻ bắt đầu đi học,
- tham gia vào hoạt động xã hội mới,
đó là hoạt động học tập.
- Đầu tiên đứa trẻ cảm nhận vị thế xã hội mới
của mình chỉ thông qua vẻ bề ngoài (quần áo,
cặp sách…)
- Sau đó trẻ mới dần ý thức được những yêu
cầu đối với học sinh và những khó khăn trong
hoạt động học tập
46

Về nhận thức:
Tư duy
Sự phát triển tư duy diễn ra mạnh mẽ nhất
trong hoạt động nhận thức của trẻ lứa tuổi
này : tiếp nhận sự giáo dục để cân bằng với
cái Tôi.
Tư duy trực quan hình tượng được thay thế
bởi tư duy ngôn ngữ logic.
Thao tác trí tuệ ở lứa tuổi này dựa trên hình
tượng cụ thể 47
Cảm xúc: tiềm ẩn những nỗi lo âu ám ảnh
Về nhận thức:
Xuất hiện khả năng lý giải logic
chưa có khả năng lập luận trên phương diện giả
thuyết trừu tượng
48
Sự phát triển nhân cách:

Tự đánh giá
ở giai đoạn này kết quả học tập, đánh giá
của người lớn có ảnh hưởng trực tiếp tới tình
cảm, động cơ, tự đánh giá của trẻ
Những trẻ thường xuyên được khen, thường
có tự đánh giá cao. Những trẻ hay bị điểm
kém, thường có sự tự đánh giá thấp, dẫn đến
không tự tin vào bản thân.
Phong cách giáo dục của gia đình
49
Sự phát triển nhân cách:

Giao tiếp
Giao tiếp với bạn bè bắt đầu đóng vai trò
quan trọng trong cuộc sống tinh thần của trẻ.
Giao tiếp với gia đình tách ra một phần.
Sự phát triển hành vi có chủ định và sự tự tin vào
khả năng của mình là những cấu trúc tâm lý mới
của học sinh nhỏ tuổi.
Tính cần cù, siêng năng hay mặc cảm tự ti,kém cỏi
hình thành ở giai đoạn này (E.Erikson)
50
Kết luận giai đoạn 6– 12 tuổi

- Là giai đoạn tiềm ẩn. Trẻ tập trung chủ
yếu vào học tập, trẻ sẽ mở rộng mối quan
hệ xã hội ra ngoài qua khám phá bạn bè.
- Có năng lực thực hiện các hoạt động và
năng lực này được phat huy hay không
còn phụ thuộc vào phong cách giáo dục
- Hình thành sự chuyên cần >< tự ti
51
5. Giai đoạn thiếu niên

(12 – 18 tuổi)
52
5.2 Đặc điểm tâm lý:
Về cơ thể có những thay đổi

– Sự phát triển cơ thể nhanh chóng
– hiện tượng thần tượng
– Nhạy cảm với bộ dạng bên ngoài của mình như
làn da, mụn và trứng cá…, các điểm khác biệt
đối với các bạn cùng trang lứa.
53
Về nhận thức
- tư duy của các em có khả năng lý luận logic
hoàn toàn trên phương diện ngôn ngữ
- Suy nghĩ hiện sinh
54
Tuổi vị thành niên là chuyển động kép:

- Sự khác biệt đối với gia đình/ nhu cầu độc lập
đối với uy quyền
- Nhu cầu thuộc về một nhóm, kết bạn
=> Căn tính >< Nhầm lẫn vai trò
55
Kết luận giai đoạn này:
Tuổi vị thành niên = Thay đổi mối quan hệ với cơ
thể, những người khác, với bản thân
-> Tham gia trong việc khẳng định nhân thân
của mình
-> Định vị và cơ cấu lại bản thân qua các vấn
đề quan trọng
+ Triển vọng nghề nghiệp
+ Mối quan hệ với người khác
+ Quan hệ với người khác phái
Giai đoạn thể hiện bản thân với lẫn lộn vai trò
Giao lưu bạn bè và học tập hướng nghiệp là hoạt
động chủ đạo của lứa tuổi này.
56
6. Tuổi thành niên và trƣởng thành

(18, 20 – 40 tuổi)
Đây là giai đoạn trưởng thành về mặt Tâm

lý xã hội, con người bước vào đời sống
với sự hiểu biết của mình. Ở giai đoạn này
con người chú trọng vào việc tạo dựng sự
nghiệp, xây dựng và chăm sóc gia đình
57

- Tư duy thay đổi về chất so với trẻ em
- 19 – 30 - tuổi Trí tuệ phát triển
40 tuổi trí tuệ xúc cảm tăng đỉnh điểm
40 tuổi trí tuệ vận động giảm đỉnh điểm
58
Mục tiêu cuộc sống:
- Xác định rõ bản sắc riêng của mình và thiết lập

các mối quan hệ thân tình
- Tình cảm: tình bạn là mối quan hệ thân tình

dựa trên sự tin tưởng, lòng trung thành, cởi mở
và chân thành.
- Thân mât >< Cô lập

59
Sự phát triển TL-XH (Okun,1984)
Cái tôi-
Cái tôi
chủ thể
cá nhân
lao động
Cái tôi-thành
viên giai đình
60
Kết luận giai đoạn trƣởng thành
 Đây là giai đoạn con người thực hiện

các mục tiêu cuộc đời với những trách
nhiệm và bổn phận về gia đình, về nghề
nghiệp
 - Sức mạnh cơ bản ở giai đoạn này là
tình yêu
- Sự thân mật >< cô lập
61
7. Tuổi trƣởng thành( 40 - 60 tuổi)
62

- Sức khỏe
- Cảm giác: khứu giác, vị giác giảm
thay đổi nhiệt độ, đau
- Vận động: kỹ năng vận động giảm
trình độ thực hiện chức năng lao động
- Nhận thức: Kiến thức, trí tuệ kết tinh
63
- Khủng hoảng cuộc sống:

-> Ở độ tuổi này, thành tựu nhân thân ổn định
và chủ thể phải duy trì sự thăng bằng đạt được.
Tuy nhiên, vai trò xã hội thì không bao giờ chấm
dứt. Đó là một tiến trình năng động đi theo suốt
cuộc đời và vì thế sự thăng bằng có thể bị đảo
lộn vào những thời điểm đặc biệt.
 Cá nhân phải có sự thích nghi với những
thay đổi của các yếu tố bên trong và bên ngoài
để tạo sự cân bằng
64
-> Chuẩn bị tâm thế và chấp nhận khi sắp bước

vào giai đoạn khủng hoảng, sẽ giúp chủ thể
vượt qua một cách nhẹ nhàng
Ngược lại, sự không thể chấp nhận mất mát,
chủ thể dễ bị rơi vào trạng thái trầm cảm, rối
loạn dạng cơ thể hoặc tâm lý thoái lùi.
65
Kết luận giai đoạn Trung niên

- cá nhân đã có sự hoàn thiện về gia đình,
nghề nghiệp, quan hệ xã hội.
- Đối diện và vượt qua khó khăn trong cuộc
sống
- Tác tạo >< trì trệ
66
8. Tuổi già
là giai đoạn cuộc đời sau 60 tuổi. Giai đoạn này

ở nhiều người kéo dài từ 20, 30 cho đến 40 năm
Hiện nay, những người ở độ tuổi trên 60 đã trở
thành một lực lượng đáng kể mà xã hội cần phải
phải lưu ý
67
- Đối diện với những mất mát:

-> người thân
-> những khả năng của chính mình
68
Mất những khả năng:

Nhiều biến đổi về:
– hình dáng
– Khả năng cơ thể
– Hiệu năng của các giác quan
– Khả năng trí tuệ (trí nhớ)
Ý thức
Quan hệ với môi trường xung quanh
69
Phản ứng trước sự mất mát
Không chấp nhận, chối bỏ
Nhốt mình lại trong sự

thoái lùi
Sự thoái lùi kèm theo sự tổ

chức lại.
70
Giai đoạn tổng kết
Khi về già, con người có xu hướng nhìn lại cuộc

đời của mình với sự đánh giá tích cực hoặc tiêu
cực.
chủ thể có thể đầu tư những kế hoạch mới hoặc
buông trôi theo sự thoái lùi hoặc giảm sút trí tuệ.
Những biểu hiện lâm sàng của nó có thể là trầm
cảm, hung bạo, bệnh thực thể, tâm thần tuổi về
già.
71
III. NHỮNG RỐI LOẠN PHÁT TRIỂN TÂM LÝ

THƢỜNG GẶP
72
1. Rối loạn mối quan hệ mẹ-con

2. Hội chứng vắng mẹ
3. Hội chứng tự kỷ
4.Tâm thần phân liệt khởi phát trẻ em
5. Rối loạn nhận biết giới tính
6. Tự tử
73
Kết luận
1/ Sự phát triển tâm lý con người trải qua
nhiều giai đoạn, ở mỗi giai đoạn có các đặc
điểm cho sự phát triển từng khía cạnh của
đời sống tâm lý.
2/ Hiểu được cơ chế hình của sự phát triển
tâm lý, cho phép ta đánh giá được một phần
nguồn gốc gây bệnh để hiểu và có can thiệp
phù hợp.
3/ Từ những kiến thức trên, làm nền tảng
cho ta suy nghĩ, ứng dụng vào thực tế cuộc
sống. 74
Câu hỏi lƣợng giá

1. Hãy nêu các đặc điểm chung của các
trường phái trong nghiên cứu về sự phát
triển tâm lý con người?
2. Nêu đặc điểm tâm lý qua từng giai đoạn
tuổi?
3. Phân tích nguồn gốc các rối loạn tâm lý
qua học thuyết tâm động học?
4. Những bất thường tâm lý liên quan đến
từng thời kỳ phát triển tâm lý? 75
76

Sự Phát Triển Tâm Lý Lứa Tuổi 2021

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sự Phát Triển Tâm Lý Lứa Tuổi 2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA PHẠM NGỌC THẠCH TP.

SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ

Trần Thị Tâm Nhàn

1. Khái niệm & Định nghĩa

Các học thuyết về sự phát triển

2. Các Nguyên tắc của sự phát triển tâm lý

2.1 Phân tâm học :

Id: hoạt động theo nguyên tắc khoái lạc

Ego: hoạt động theo nguyên tắc thực tế, là

Superego: hoạt động theo nguyên tắc luân lý đạo

Id: thuộc tầng vô thức

oral anal phallic latency genital

Giai đoạn tiền sinh dục

2.2 Học thuyết gắn bó (Attachmenr theory) – John

Nguyên tắc: sự đáp ứng nhu cầu và

2.2 Học thuyết gắn bó (Attachmenr theory) – John

2.3 Học thuyết Tâm lý nhận thức (J. Piaget):

- Giai đoạn thơ ấu: Sự bắt chước; sự trừu tượng/khái

- Giai đoạn trưởng thành: Sự học tập

2.4 Học thuyết tâm lý cá nhân (A. Adler) - yếu tố

2.5 Học thuyết phát triển tâm lý xã hội

Nguyên tắc của sự phát triển:

+ Nguyên tắc thích ứng

Nhận định chung về

Trường phái Phân tâm học: Nguyên lý hoạt động

Nhận định chung về

II. CÁC ĐẶC TRƢNG CƠ BẢN CỦA CÁC

1. Các đặc trƣng chung của sự phát triển

1.1 Sự trƣởng thành của hệ thần kinh:

1.2 Đặc điểm thích ứng với môi trƣờng

1.3 Tính không liên tục và những rối loạn

Khi có các yếu tố khác chen vào làm cho sự

1.4 Nhịp điệu của sự phát triển

Cùng một trình tự

Ví dụ: các trẻ đều trải qua giai đoạn đi chập

1.5 Môi trƣờng (giáo dục)

Sự phát triển của trẻ không chỉ phụ thuộc vào

Ví dụ: không ai nói chuyện với trẻ, trẻ sẽ không

1.6 Hoạt động tâm lý tích cực tự thân

Nhóm trẻ có đặc điểm động lực thúc đẩy

Vygotsky nói rằng: Nếu không có hoạt

2. Các đặc điểm tâm lý qua các giai

Giai đoạn bào thai

→ Hình thức trí nhớ đầu tiên, làm quen với

Hậu môn – cơ 1-3 Tự quản vs Hổ thẹn, Ý chí Ép buộc tâm lý

Trưởng thành 19 - 40 Thân mật vs Cô lập Tình yêu Tách biệt

1. Giai đoạn từ 0 – 1 tuổi

Ngôn ngữ: phát âm đơn bi bô

1. Giai đoạn từ 0 – 1 tuổi

Ở giai đoạn này trẻ có quan hệ xã hội với bố mẹ và

Sự gắn bó an toàn hay không an toàn:

- Kiểu gắn bó an toàn giúp trẻ phát triển cảm

- Kiểu gắn bó không an toàn, trẻ kềm chế biểu lộ

Sự gắn bó mẹ con được đánh dấu bởi

► Biến động xa cách từ từ và cá thể hóa

Kết luận giai đoạn 0 – 1 tuổi:

Kết luận giai đoạn 0 – 1 tuổi:

Kết luận giai đoạn 0 – 1 tuổi:

2. Giai đoạn 1 – 3 tuổi

Trẻ bắt đầu tách rời khỏi mẹ về mặt tâm lý và

Đặc điểm tâm lý:

Cách thích ứng: Tự quản >< Nghi ngờ

Cảm xúc: nổi bật là sự xấu hổ, nghi ngờ, e thẹn

Khủng hoảng tuổi lên 3