‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬

‫وزارت تحصيالت عالي ا‪ .‬ا‪ .‬ا‪.‬‬

‫پوهنتون سالم‬
‫پوهنحي شرعيات‬
‫دیپارتمنت فقه وقانون‬
‫برنامه درسي مضمون تاریخ التشریع االسالمي بابت سمستر (خزاني ‪)1402‬‬

‫يك شعار انگيزيشي‪ :‬آگاهي از تاريخ التشريع االسالمي يعني پي بردن به راهکار درست حرکت و انتشار شريعت‬
‫اسالم و پي بردن به اعماق مسائل دين با در نظر داشت موازين آن‪.‬‬
‫معلومات عمومي در مورد مضمون ‪:‬‬
‫‪ ‬صنف ‪( :‬صنف اول ‪ /‬سمستر اول هـ ‪ .‬ش‪) .‬‬
‫‪ ‬ديپارتمنت ‪ :‬فقه وقانون ‪ /‬تعلیمات اسالمی‬
‫‪ ‬کُد مضمون ‪SL.IL.0110 :‬‬
‫‪ ‬نوعيت مضمون ‪ :‬اساسی‬
‫‪ ‬پيشنياز مضمون‪:‬‬
‫‪ ‬تعدادکريديت ‪ 2 :‬کریدیت‬
‫‪ ‬ساعات مالقات جهت مشوره و رهنمايي ‪ :‬؟‬
‫‪ ‬شمارهای تماس ‪ )0799131299( :‬و (‪.)0786001753‬‬
‫‪ ‬ايميل آدرس استاد ‪Mohammadtahirqasemi@yahoo.com :‬‬
‫‪ ‬استاد مضمون ‪ :‬د‪ .‬محمد طاهر (قاسمی)‬

‫‪ ‬د مضمون په اړه لنډ معلومات‪:‬‬

‫په دې مضمون کې د اسالمي شریعت تاریخي مخینه او له بېالبېلو پړاوونو څخه یې تېرېدنه بیانیږي چې دا لړۍ د محمد صلی هللا‬
‫علیه وسلم له زماني څخه پیل او د تقلید تر دور پورې دی‪ ،‬د هر پړاو خصوصیاتو او پرمختګونو په اړه محصلینو ته بشپړ معلومات‬
‫ورکول کیږي‪ ،‬همداراز د بېالبېلو علماوو‪ ،‬فقهاوو اصول‪ ،‬منهج او د مناهجو ځانګړنې یې تر بحث الندې نیول کیږي‪..‬‬
‫‪ ‬د مضمون اهداف‪:‬‬
‫• د اسالمي شریعت تاریخي مخینه او د تاریخ په اوږدو کې له بېالبېلو پړاوونو تېرېدل یې‪.‬‬
‫• د اسالمي شریعت له سچینو‪ ،‬اصطالحاتو‪ ،‬ځانګړنو‪ ،‬او د مذاهبو له له اصولو سه آشنایي‪.‬‬
‫• د علماوو ترمنځ د اختالف اسبابو‪ ،‬حقائقو‪ ،‬کړنالرو او حنفي فقهې له طبقاتو‪ ،‬مسائلو او په مسائلو کې زیاتو اقوالو له الملونو سه‬
‫بلدتیا‪.‬‬
‫‪ •‬د فقهي مذاهبو تدوین او د تدوین مراحل او د هرې مرحلې خصوصیات پېژندل‪.‬‬
‫‪ ‬شيوه های تدریس و آموزش‪:‬‬
‫‪Email:Mvlavezada@yahoo.com‬‬ ‫‪‬‬
‫أساسا این مضمون به طریفه لکچر و شرح قواعد وظوابط با بیان مثالهایی تطبیق تدریس میشود که اکثرا توسط پروچگتور بشکل سالیدها ارائه‬
‫میگردد وضمنا شیوه سوال وجواب و کارهای گروپی و ارائه سمینارها نیز درآن بکار گرفته میشود‪..‬‬
‫‪ ‬وجایب استاد‪:‬‬
‫آماده کردن لکچر نوت یا کتاب و مواد درسی طبق مفردات ومعرفی منابع درسی برای محصالن ‪.‬‬ ‫أ‪-‬‬
‫ب‪ -‬سازماندهی کارهای عملی‪ ،‬کنفرانسها‪ ،‬سیمینارها‪ ،‬ورهنمایی محصالن در ترتیب نمودن مونوگراف‪ ،‬دیپلوم وغیره ‪.‬‬
‫ج‪ -‬آمادگی قبلی برای درس مطابق باپالن درسی ‪.‬‬
‫د ‪ -‬ارزیابی و بررسی ازفعالیت های محصالن ‪.‬‬
‫هـ ‪ -‬رعایت عدالت در اعطاء نمره و درنظر گرفتن استعداد ها‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ ‬مكلفيت های محصالن‪:‬‬
‫حاضر شدن به درس در وقت معین‪،‬‬ ‫أ‪-‬‬
‫ب‪ -‬رعایت نظم و مقررات و قواعد دسپلینی پوهنحی‪،‬‬
‫ج‪ -‬رفتار وسلوك شایسته ونیك که درشأن یك محصل است‪،‬‬
‫د‪ -‬رعایت موازین اسالمی به ویژه آداب متعلم مطابق سنت وسیره نبی اکرم (ص) ‪،‬‬
‫هـ‪ -‬اشتراك در فعالیت های صنفی‪ .‬کارهای عملی‪ ،‬تهیه کارهای خانگی و ارائه آن در وقت معینه ‪،‬‬
‫و‪ -‬استفاده از کتابخانه ‪ ،‬انترنت وسایر منابع موجود در داخل و خارج از محیط مؤسسه تحصیلی ‪.‬‬
‫‪ ‬امكانات وچگونه گي استفاده از آنها‪:‬‬
‫پوهنون سالم دارای یك کتابخانه وسیع است که دارای منابع غنی علمی می باشد‪ ،‬محصالن می توانند مطابق تقسیم اوقات معینه از آن استفاده‬
‫نمایند‪ ،‬همچنان کتابخانه های دیگری که در این شهر وجود دارد محصالن می توانند از منابع آنها مطابق با مقررات نافذه در آنها استفاده نمایند‪.‬‬
‫و انترنت سهولت دیگری است که مطالب این مضمون را می توان به شکل جزئی و یا هم کلی از آن بدست آورید ‪.‬‬
‫‪ ‬امتحان و نمرات ‪:‬‬
‫ارزیابی روز مره‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ‬حضورکامل درطول سمستر (‪ )5‬نمره‬
‫‪ ‬فعالیت صنفی (‪ )5‬نمره‬
‫‪ ‬ترتیب کارخانگی (‪ )5‬نمره‬
‫‪ ‬ارائة موضوع(‪ )5‬نمره‬
‫‪ ‬امتحان وسطی (‪)20‬نمره‬
‫تاریخ امتحان ( هشت هفته بعد از شروع سمستر)‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ‬امتحان نهائی (‪ )60‬نمره‬
‫‪ -‬تاریخ امتحان( شانزده هفته بعد از شروع سمستر)‬
‫‪ ‬چگونگی امتحان ‪ :‬تحریری‬
‫چگونگی طرح سواالت تحریری ‪ :‬چهار گزینه ای ‪ ،‬صحیح و غلط ‪ ،‬تشریحی ‪ ،‬تکمیلی ‪ ،‬مقابله ای ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ‬منابع وماخذ‪:‬‬
‫‪ ‬مآخذ اساسي‪:‬‬
‫‪ ‬تاریخ التشریع االسالمي‪ ،‬الشيخ محمد الخضری بک‬
‫‪ ‬مآخذ کمكي‪:‬‬
‫‪ . 1 ‬خالصة تاریخ التشریع اإلسالمي‪ ،‬عبد الوهاب خ الف‬
‫‪ . 2 ‬تاریخ التشریع اإلسالمي‪ ،‬مناع القطان‬
‫‪ . 3 ‬خالصة تاریخ التشریع اإلسالمي ومراحله الفقهية‪ ،‬عبداهلل بن عبدالمحسن الطریقي‪.‬‬
‫‪ . 4 ‬تاریخ التشریع اإلسالمي‪ ،‬محمد سعيد رمضان البوطي‬

‫‪2‬‬
 ‫مفردات مضمون )مضمون زیر هفته ای دو ساعت خوانده مي شود)‬

‫ساعات‬
‫ارزیابي روز‬ ‫روش‬ ‫فعاليت‬ ‫فعاليت‬
‫نتایج متوقعه‬ ‫موضوع‬ ‫درسي‬ ‫هفته‬
‫مره‬ ‫تدریس‬ ‫محصل‬ ‫استاد‬
‫نظری‬

‫تشریحي‪،‬‬ ‫ارائه‬ ‫المقدمة‪.‬‬

‫کارخانگي‬
‫مباحثوی‪،‬‬ ‫نكات‬ ‫• تعریف تاریخ التشریع‬
‫پرسش‬ ‫‪،‬‬ ‫شناخت از‬
‫پرسش و‬ ‫اساسي‬ ‫االسالمي‪.‬‬
‫وپاسخ‪،‬‬ ‫کارگروپ‪،‬‬ ‫موضوعات‬
‫پاسخ‬ ‫درس و‬ ‫• أهمية دراسة تاریخ التشریع‬ ‫‪1‬‬
‫ارزیابي درس‬ ‫سيمينار‪،‬‬ ‫اساسي‬
‫و سایر‬ ‫نظارت از‬ ‫االسالمي‪.‬‬
‫گذشته‪،‬‬ ‫سوال و‬ ‫مضمون‬
‫روش‬ ‫مناقشه‬ ‫• موضوعه ومعرفة مراحله‬
‫جواب‬
‫های مفيد‬ ‫محصلين‬ ‫الفقهية‪.‬‬
‫• صلة الفقه بالشریعة ا‬
‫السالمية‪.‬‬ ‫اول‬
‫• حاجة الناس إلي ا ألحكام‬
‫الشریعة‪.‬‬
‫• أسباب تعدد الشرائع‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪2‬‬
‫• أدوار التشریع والفقه و‬
‫مراحلهما في‬
‫التاریخ ا إلسالمي‪( ..‬من ص ‪11‬‬
‫‪) 1۹ -‬الطریقي‬

‫• المصطلحات الفقهية ) فقيه‪،‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫مفتي‪،‬‬ ‫‪3‬‬
‫قاص‪ ،‬دین‪ ،‬شریعة(‪.‬‬
‫• أنواع الفقه و خصائصه‪.‬‬
‫• أساس الفقه االسالمي) رفع‬
‫الحرج‪،‬‬ ‫دوم‬
‫قلة التكليف‪ ،‬التدرج في‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪4‬‬
‫التشریع(‪.‬‬
‫• مصطلحات فقهية )فر ‪،‬‬
‫واجب‪،‬‬
‫مندوب‪...‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫الدور ا ألول‪:‬‬ ‫‪5‬‬

‫• التشریع في حياإل الرسول‪.‬‬
‫سوم‬
‫• الكتاب والسنة‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪6‬‬
‫• کيف کان ینزل القرآن‪.‬‬
‫‪3‬‬
 ‫• مميزات المكي والمدني‪.‬‬
‫• أساس التشریع االسالمي في‬
‫القرآن‪.‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• أسلوب القرآن في الطلب‬ ‫‪7‬‬

‫والتخيير‪.‬‬
‫• جملة ما في القرآن من‬
‫چهارم‬
‫األحكام‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪8‬‬
‫• السنة‪ ،‬الصالإل‪ ،‬الصوم‪ ،‬الحج‬
‫والعمرإل‪ ،‬الزکاإل والقتال‪.‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• العهود والمواثيق‪.‬‬ ‫‪۹‬‬

‫• أسي الحرب‪ ،‬غنائم الحرب‪.‬‬ ‫پنجم‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• نظام البيوت‪ :‬الزواج والطالق‪.‬‬ ‫‪10‬‬

‫نظام التوریث‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• المعامالت‪.‬‬ ‫‪11‬‬
‫• العقوبات‪.‬‬ ‫ششم‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• الدور الثاني‪ :‬التشریع في‬ ‫‪12‬‬
‫عصر کبار الصحابة‪.‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• تصویر ا ألحوال السياسية‪.‬‬ ‫‪13‬‬

‫• الكتاب والسنة في العهد‬
‫الثاني‪.‬‬ ‫هفتم‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• االجهتاد في هذا الدور و‬ ‫‪14‬‬
‫أسباب االختالف‪.‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫الدور الثالث‪:‬‬ ‫‪15‬‬

‫• التشریع في عهد صغار‬
‫الصحابة‪.‬‬
‫هشتم‬
‫• مميزات هذا الدور و االجتهاد‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫فيه ‪.‬‬ ‫‪16‬‬
‫• و أشهر مفتي هذا الدور‪.‬‬

‫الدور الرابع‪:‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• التشریع في هذا العهد‪.‬‬ ‫‪17‬‬
‫• مميزات هذا الدور‪.‬‬ ‫نهم‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• اتساع الحضارإل‪... ،‬‬ ‫‪18‬‬

‫• النزاع في السنة‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫• النزاع في القياس‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• وال ر أی واالستحسان‬ ‫‪1۹‬‬
‫واالجماع‪.‬‬ ‫دهم‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• والنزاع في أکبر مسألة یدور‬ ‫‪20‬‬
‫عليها التكليف‪.‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪21‬‬

‫• تدوین أصول الفقه‪.‬‬
‫• ظهور االصطالحات الفقهية‪.‬‬
‫یازدهم‬
‫• ظهور ا ألئمة ا ألربعة ا إلمام‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫الشافعي‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• أصحاب الشافعي و رواإل‬ ‫‪23‬‬

‫مذهبه‪.‬‬
‫• أحمد بن حنبل‪.‬‬ ‫دوازدهم‬
‫• أئمة الشيعة‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• المذاهب البائدإل‪.‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• تدوین الكتب في ا ألحكام‬ ‫‪25‬‬

‫في مذهب أبي حنيفة‪.‬‬
‫سيزدهم‬
‫• في مذهب اإلمام مالک‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• في مذهب اإلمام الشافعي‪.‬‬ ‫‪26‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫الدور الخامس‪:‬‬ ‫‪27‬‬

‫• دور القيام علي المذاهب‪.‬‬
‫• الجدل‪.‬‬
‫• طبقات الفقهاء الحنفية‪.‬‬
‫• مسائل الفقه الحنفي‪.‬‬ ‫چهاردهم‬
‫• أسباب اختالف الفقهاء و‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫أسباب کثرإل‬ ‫‪28‬‬
‫ا ألقوال في المذهب الحنفي‪.‬‬
‫• کبار الفقهاء المالكية‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫• المصادر النقلية و العقلية‬ ‫‪2۹‬‬
‫المتفق عليها‪.‬‬
‫پانزدهم‬
‫• والمختلف فيها‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪30‬‬
‫• المذاهب المنقرضة‪.‬‬

‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫الدور السادس‪:‬‬ ‫‪31‬‬

‫• من سقو بغداد علي ید هوالکو‬
‫إلي اآلن‪.‬‬
‫شانزدهم‬
‫• االجتهاد في هذا الدور‪.‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪32‬‬
‫• انقطاع صلة بين علماء ا أمصار‬
‫ا السالمية إلي آخره‪...‬‬
‫شعارانگيزیشي ‪( :‬تاریخ التشریع االسالمي بيان گر درک درست از ادوار شریعت اسالمي است)‬
‫یادداشت‪:‬‬
‫‪ -1‬امتحان نيمه سمستر درغير ساعت درسي وبعد از سپری شدن موعد مقرر اخذ مي شود‪.‬‬
‫‪ -2‬بيش از پنج دقيقه تاخير‪ ،‬محصل اجازإل ورود به صنف را نداشته غير حاضر محسوب مي گردد‪.‬‬

‫پالن فوق در مطابقت به نصاب تحصیلی ترتیب یافته صحت دارد‪.‬‬

‫تایيد استاد مضمون‬

‫) كمیته كاریكولم و توسعه نصاب مورد‬ ‫‪/‬‬ ‫‪/‬‬ ‫) ودر مجلس مؤرخ (‬ ‫پالن فوق ثبت پروتوکل شماره (‬
‫بررسی قرار گرفته و در مطابق به مفردات نصاب تحصیلی بوده صحت دارد‪.‬‬

‫تایید وامضای آمر دیپارتمنت‬ ‫تایید و امضای مسئول کمیته‬

‫‪6‬‬