PRZEDMIOT (IOS)

PODSTAWY REHABILITACJI OSÓB STARSZYCH I Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI

Przedstawiłam możliwości z zakresu rehabilitacji dla osoby mieszkającej w Warszawie -

mężczyzna z niepełnosprawnością sprzężoną - diagnozą autyzmu i niepełnosprawność
intelektualna w stopniu umiarkowanym powyżej 18 r.ż. posiadający orzeczenie o
niepełnosprawności w stopniu znacznym
DEFINICJA REHABILITACJI
Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych art. 7
„Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności
organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych,
edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym
uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości
życia i integracji społecznej.”

W zakres rehabilitacji osób niepełnosprawnych wchodzi również rehabilitacja zawodowa oraz

społeczna zdefiniowane w tej ustawie w art. 8 § 1 i 9 § 1 wraz ze wskazaniem niezbędnych
działań i form pomocy zmierzających do realizacji tych celów.

„Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i

utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej
korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa
pracy.”

„Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwianie osobom niepełnosprawnym

uczestnictwa w życiu społecznym.”

Ustawa wskazuje również na podstawowe formy aktywności wspomagającej proces

rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych i zalicza do nich uczestnictwo
tych osób w:
1) warsztatach terapii zajęciowej, zwanych dalej "warsztatami";
2) turnusach rehabilitacyjnych, zwanych dalej "turnusami";
3) zajęciach klubowych.

REALIZACJA REHABILITACJI
W Warszawie w ramach ustawowej działalności, działają m.in. dzienne Ośrodki Wsparcia i
Rehabilitacji dla osób z niepełnosprawnościami finansowane ze środków państwowych
m.in. budżetu miasta oraz PFRON.
Są czynne co najmniej 5 dniu w tygodniu przez 8 godzin
dziennie.

Strona | 1
Oferta tych ośrodków skierowana jest do osób dorosłych z niepełnosprawnością,
mieszkających w Warszawie, które ukończyły naukę szkolną. Warunkiem koniecznym jest
posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym lub znacznym lub
orzeczenia równoważnego. Żeby skorzystać z tej oferty nie można jednocześnie korzystać ze
wsparcia w warsztatach terapii zajęciowej, środowiskowych domach samopomocy, dziennych
formach wsparcia realizowanych w ramach działań ośrodków pomocy społecznej.
Ośrodki te oferują różnorodne formy wsparcia, m.in.:
• trening funkcjonowania w życiu codziennym
• trening umiejętności interpersonalnych i rozwiązywania problemów
• zajęcia usprawniające, turystyczno-rekreacyjne, sportowe
• zajęcia kulinarne
• zajęcia rehabilitacyjne
• zajęcia manualne, artystyczne,
• praca z komputerem
• zajęcia dydaktyczne
• warsztaty psychoedukacyjne
Częściowo zadania wskazane w ustawie przejmują również organizacje pozarządowe –
fundacje i stowarzyszenia - działające w obszarze rehabilitacji i wsparcia osób
niepełnosprawnych i prowadzą również takie ośrodki dziennego pobytu, w których realizują
programy rehabilitacyjne.
Są to w Warszawie m.in. Ośrodek Wsparcia i Integracji „Maja”, Ośrodek Wsparcia
"Walecznych" prowadzony przez Warszawskie Koło Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób
z Niepełnosprawnością Intelektualną, Ośrodek Wsparcia OCHOTA (wcześniej Ośrodek
Dziennego Pobytu i Rehabilitacji Społecznej Osób z Niepełnosprawnością) prowadzony przez
Stowarzyszenie Otwarte Drzwi.
Opisywany przypadek mężczyzny spełnia kryteria kwalifikującego go do skorzystania z oferty
takiego ośrodka.
W Warszawie mógłby skorzystać z oferty wyspecjalizowanej i skierowanej do osób z
autyzmem Ośrodek wsparcia prowadzony przez Stowarzyszenie Terapeutów oraz Ośrodek
wsparcia dla dorosłych osób w spektrum autyzmu "Między Innymi" prowadzony przez
fundację Inne Spojrzenie. W praktyce liczba miejsc w tych ośrodkach jest ograniczona i
niestety jest długa lista oczekujących więc
Miejsca, w których osoby z niepełnosprawnościami mogą uczyć się samodzielności, nabywać
umiejętności niezbędnych w codziennym życiu czy nawet przygotować się do pracy to również
m.in. Środowiskowe Domy Samopomocy, Zakłady Aktywności Zawodowej, Warsztaty
Terapii Zajęciowej.
Środowiskowe Domy Samopomocy (ŚDS) to miejsca, w których osoby
niepełnosprawne mogą rozwijać swoje zainteresowania, uczyć się poruszania czasami w
trudnych kwestiach, uczyć się różnych życiowych umiejętności.
W Warszawie działają środowiskowe domy samopomocy (ŚDS) dla:
• osób chorujących psychicznie
• osób z niepełnosprawnością intelektualną

Strona | 2
 • osób wykazujących inne, przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych
• osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi
Są otwarte co najmniej przez 5 dni w tygodniu przez 8 godzin dziennie.
Główne cele i zadania ŚDS to m.in.:

• ogólne usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu (samoobsługa)

• rozwój umiejętności społecznych potrzebnych do życia w otwartym środowisku,
• opanowanie czynności przysposabiających do pracy,
• przygotowanie do życia w społeczeństwie,
• usprawnianie sposobu komunikowania się z otoczeniem,
• rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych
umożliwiających podjęcie pracy zarobkowej bądź szkolenia zawodowego,
• rozwijanie umiejętności niezbędnych do usamodzielnienia w formie korzystania z
mieszkań chronionych,
• wsparcie rodzin uczestników zajęć, tworzenie sieci wzajemnej pomocy
W Warszawie jest kilka takich domów m.in. Środowiskowy Dom Samopomocy prowadzony
przez Warszawską Fundację na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną POSTAW
NA NAS, Środowiskowy Dom Samopomocy prowadzony przez Fundację Na Rzecz Osób z
Niepełnosprawnościami „Nasz Bezpieczny Świat”, (ośrodek wsparcia dziennego dla osób z
niepełnosprawnościami sprzężonymi ). Są to miejsca skierowane w szczególności do osób z
niepełnosprawnością intelektualną lub chorującymi na choroby psychiczne.
Zgodnie z Rozporządzeniem ŚDS, w zależności od kategorii osób, dla których są przeznaczone,
dzielą się na następujące typy:
1) typ A - dla osób przewlekle psychicznie chorych;
2) typ B - dla osób z niepełnosprawnością intelektualną;
3) typ C - dla osób wykazujących inne przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych;
4) typ D - dla osób ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Dom może obejmować wsparciem więcej niż jedną kategorię osób wymienionych wyżej.

Warunki skierowania na pobyt dzienny lub całodobowy w takim domu określone są w

Rozporządzeniu MPiPS z dnia 9.XII.2010 r. w § 7.
Podstawa prawna:
• ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 9
grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy
• Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 stycznia 2020
r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Społecznej w sprawie środowiskowych domów samopomocy

Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ) to miejsca dające osobom niepełnosprawnym

możliwość realizacji samodzielnego, niezależnego i aktywnego życia na miarę ich
indywidualnych potrzeb poprzez zatrudnienie oraz rehabilitację zawodową i społeczną. W ZAZ
takie osoby uczą się nie tylko wykonywania powierzonych im obowiązków, ale również
radzenia sobie w życiu codziennym czy współpracy w zespole.

Strona | 3
Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostką
, która zapewnia zatrudnienie osobom niepełnosprawnym ze znacznym stopniem
niepełnosprawności oraz osobom z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, u których
stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną. Osoby te wymagają
specjalnych tzw. chronionych warunków pracy.
ZAZ może być utworzony na terenie, gdzie są problemy ze znalezieniem stanowisk pracy
chronionej i starosta wyda opinię o potrzebie utworzenia zakładu aktywności zawodowej na
danym terenie.
Podstawa prawna
• Art. 29 oraz 68 c ust 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2018, Poz. 511);
• ustawa z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 226, poz. 1475);
• Art. 38 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Dz. U. z 2010 roku Nr 51, poz.307, z późn. zm.);
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie
zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. z dnia 24 lipca 2012 r., Poz. 850).

Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ)

Osoby posiadające orzeczenia o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym lub znacznym, ze
wskazaniem do terapii zajęciowej, mogą ubiegać się o rehabilitację w ramach wtz w celu
zdobycia samodzielności, umiejętności i kwalifikacji umożliwiających w efekcie podjęcie
pracy. Warsztaty mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia lub przez inne
podmioty jak np. jednostki samorządu terytorialnego czy zakłady pracy chronionej, posiadające
osobowość prawną lub zdolność do czynności prawnych i stanowią część ich struktury
organizacyjnej. Istnieje wiele form i technik terapii zajęciowej, dzięki którym uczestnicy uczą
się czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, a także rozwijają psychofizyczną
sprawność oraz podstawowe, a często i specjalistyczne umiejętności zawodowe. Celem tych
działań jest osiągnięcie kwalifikacji, które umożliwiają szkolenie zawodowe oraz podjęcie
pracy. Dla każdego uczestnika wtz opracowywany jest indywidualny program rehabilitacji,
który zawiera informacje dotyczące osoby niepełnosprawnej, planowanych działań
terapeutycznych i spodziewanych efektów. Rada programowa wtz dokonuje okresowej oraz
kompleksowej oceny realizacji programu rehabilitacji i osiągniętych postępów uczestnika,
uzasadniających:
• podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy
chronionej lub na przystosowanym stanowisku pracy;
• potrzebę skierowania osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia, ze względu na brak
postępów w rehabilitacji i niemożność podjęcia zatrudnienia;
• przedłużenie terapii: dla osób mających szansę w okresie dłuższej rehabilitacji na
postępy, które umożliwią podjęcie zatrudnienia w warunkach pracy chronionej lub na
rynku pracy;
• przedłużenie pobytu w wtz z powodu okresowego braku możliwości podjęcia
zatrudnienia (brak miejsc pracy), albo okresowego braku możliwości skierowania
osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia.

Strona | 4
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92, z późn. zm.);
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2004
r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej (Dz. U. Nr 63, poz. 587).

Strona | 5