TEMA 13

A GUERRA CIVIL
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

GUERRA CIVIL

• Enfrontamento das dúas

Españas

• Resultado das tensións

europeas dos 30

• Sublevación convertida en
guerra

• Internacionalización do
conflito
Morte dun miliciano, 1936. Robert Capa

“A guerra xurdiu da oposición violenta dos privilexiados e

“O Alzamento Nacional resultaba inevitable, e xurdiu como
dos seus aliados estranxeiros contra os intentos
razón suprema dun pobo en risco de aniquilamento,
reformadores dos gobernos republicanos e socialistas para
anticipándose á ditadura comunista que ameazaba de
mellorar as condicións diarias de vida dos estratos máis
maneira inminente.”
castigados da sociedade.”
Causa general. La dominación roja en España
PAUL PRESTON. La Guerra Civil española 1936-1939
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

1. A SUBLEVACIÓN MILITAR E A FORMACIÓN DOS BANDOS

SUBLEVACIÓN MILITAR

Marrocos
(17 xullo 1936)

Península
(18-19 xullo 1936)

Galicia
(20 xullo 1936)
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

1. A SUBLEVACIÓN MILITAR E A FORMACIÓN DOS BANDOS

Españois! A cantos sentides o santo nome de España. (…) a cantos xurastes defendela dos seus
inimigos ata perder a vida, a nación chámavos á súa defensa. A situación de España é cada día
máis crítica; a anarquía reina na maioría dos seus campos e vilas; autoridades de sona
gobernativa presiden, cando non fomentan, as revoltas; a tiro de pistola e metralladoras dirímense
as diferenzas entre os cidadáns (...), sen que os poderes públicos impoñan a paz e a xustiza.
Folgas revolucionarias de toda clase paralizan a vida da Nación (...). Os monumentos e tesouros
artísticos son obxecto do máis asañado ataque das hordas revolucionarias, obedecendo a
consigna que reciben das directivas estranxeiras, coa complicidade e neglixencia dos
gobernadores (...).

Ao espírito revolucionario e inconsciente das masas, enganadas e explotadas polos axentes

soviéticos (...), únese a neglixencia de autoridades de todas clases (...).

A Constitución, por todos suspendida e vulnerada, sofre unha eclipse total: nin igualdade ante a lei,
nin liberdade (...), nin unidade da patria, ameazada pola esgazadura territorial (...). ¿É que
podemos abandonar a España aos inimigos da patria, con proceder covarde e traidor, entregándoa
sen loita e sen resistencia? ¡Iso non! Que o fagan os traidores, pero non quen xuramos defendela”.

Francisco Franco. Alocución radiada. 18-7-1936

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

1. A SUBLEVACIÓN MILITAR E A FORMACIÓN DOS BANDOS

1.1. INDECISIÓN DO GOBERNO REPUBLICANO

CONFUSIÓN nos primeiros días do alzamento

Casares Quiroga Xosé Giral

Disolución do
Arma ás
exército
milicias
republicano

Largo Caballero rodeado de milicianos

FRAGMENTACIÓN do poder republicano

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

1. A SUBLEVACIÓN MILITAR E A FORMACIÓN DOS BANDOS

1.2./1.3. RAZÓNS E CONFIGURACIÓN DOS BANDOS

ALZAMENTO NACIONAL Razóns da REBELIÓN contra a

cívicomilitar sublevación legalidade

• Oficiais intermedios, Garda Civil • Xenerais de terra, mariñeiría,

• Católicos e conservadores aviación, Garda de Asalto
• Pequenos e medianos propietarios agrícolas • Obreiros, xornaleiros
• Igrexa • Pequena burguesía urbana

Soldados sublevados entrando en

Guareña. Extremadura, 1936 Milicianos na fronte de Somosierra
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

1. A SUBLEVACIÓN MILITAR E A FORMACIÓN DOS BANDOS

1.4. TRAZOS XERAIS DA GUERRA CIVIL

Fascismo/Democracia
Enfrontamento
Comunismo/Cristianismo
Guerra Civil
Papel da
Implicación de toda a poboación
muller

ANTECEDENTE DA Loita de clases

II GUERRA MUNDIAL
Arcaicas
Técnicas de combate
Novas

Creación das milicias Indisciplinadas

republicanas
Revolucionarias
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

2. INTERNACIONALIZACIÓN DO CONFLITO

INTERNACIONALIZACIÓN Comité de NON intervención

do conflito (1 agosto 1936)

Axudas ao BANDO NACIONAL

• Alemaña (Hitler)

• Italia (Mussolini)

• Portugal (Salazar)

• Comercio EE UU e
Británico

Embarco de lexionarios das tropas africanas en avións alemáns

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

2. INTERNACIONALIZACIÓN DO CONFLITO

INTERNACIONALIZACIÓN Comité de NON intervención

do conflito (1 agosto 1936)

Axudas ao BANDO REPUBLICANO

• Francia

• Gran Bretaña

• México

• Unión Soviética

Brigadistas polacos xurando lealdade á República • Brigadas Internacionais

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL
3. EVOLUCIÓN DA GUERRA

GUERRA DE COLUMNAS (xullo – outubro 1936)

Obxectivo dos sublevados:

toma de MADRID

• Paso do Estreito Moscardó durante a súa visita a Berlín,

1940 (entre Serrano Súñer e Heinrich
polo exército africano Himmler)

• Toma de Badaxoz

• Toma de Toledo

• Cerco de Madrid
(finais de outubro)

Alcázar de Toledo tras o asedio

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL
3. EVOLUCIÓN DA GUERRA
LOITA POR MADRID TRASLADO DO GOBERNO
(novembro 1936 – republicano a Valencia
marzo 1937)

RESISTENCIA das
Tropas, Milicias e
Brigadas Internacionais
dirixidas por Miaja e Rojo

FRACASO

Cambio de táctica:
• Batalla do Xarama
manobras envolventes
• Batalla de
Guadalaxara

NOVO FRACASO
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL
3. EVOLUCIÓN DA GUERRA
CAMPAÑA DO NORTE Obxectivo:
(abril – outubro 1937) Toma de Asturias, Cantabria, País Vasco

• Batalla de Brunete

• Batalla de Belchite

• Bombardeo de Guernica

• Concentra efectivos en Aragón e

Cataluña

Bombardeo de Guernica,
Vizcaya. 26 abril 1937
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL
3. EVOLUCIÓN DA GUERRA
GRANDES OFENSIVAS REPUBLICANAS
(novembro 1937 – novembro 1938)

Batalla de Teruel Batalla de Ebro

(decembro 1937 (xullo – novembro 1938)
– febreiro 1938)

Fronte de Teruel
• Fortalecemento da unidade e
coordinación no mando
• Mobilización de novas quintas
• Novo equipamento soviético

Trincheiras na Batalla do Ebro Novembro 1938

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL
3. EVOLUCIÓN DA GUERRA
A CAÍDA DE CATALUÑA
(decembro 1938 – abril 1939)

Toma de Barcelona
(xaneiro 1936)

Exilio das autoridades

republicanas

Desfile da vitoria das tropas Enfrontamento interno no Recoñecemento oficial do

franquistas en Madrid, maio 1939 bando republicano réxime franquista
(febreiro 1939)
Golpe de Estado
(marzo 1939)

Toma de Madrid FIN DA GUERRA

(28 marzo 1939) (1 abril 1939)
Saúdo fascista dunhas monxas dende
un camión militar. Entrada das tropas
franquistas en Madrid. 30 marzo 1939
TEMA 10: A GUERRA CIVIL

3. EVOLUCIÓN DA GUERRA

SALDO DA GUERRA

• 600.000 mortos

• Importantes danos materiais

• Redución notable da produción

• Quebra do desenvolvemento
económico

• Exilio

• Instauración dunha ditadura

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

3. EVOLUCIÓN DA GUERRA

REPRESIÓN

• Sindicalistas, masóns, • Militares, eclesiásticos,

republicanos, mestres, políticos, intelectuais de dereitas
intelectuais, nacionalistas

Mulleres suplicando aos soldados rebeldes pola

vida dos seus familiares prisioneiros. Milicianos levan nun camión a un grupo de
Constantina (Sevilla), verán de 1936 condenados a morte en Mérida, 1936
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

4. A ESPAÑA REPUBLICANA

Goberno de Goberno de Largo Caballero Goberno de

Xosé Giral (5-9-1936 a 17-5-1937) Xoán Negrín
(19-7-1936 a 4-9-1936) (15-5-1937 a 5-3-1939)

Republicanos de Republicanos de esquerda,

Importante apoio
esquerda socialistas, comunistas e anarquistas
dos comunistas

FRAGMENTACIÓN ENFRONTAMENTO no Tentativas de NEGOCIAR

do poder republicano bando republicano A FIN da guerra

Xosé Giral Largo Caballero Xoán Negrín

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

4. A ESPAÑA REPUBLICANA

REVOLUCIÓN SOCIAL

PAÍS VASCO CATALUÑA ANDALUCÍA

ARAGÓN

Goberno do PNV Control do poder pola CNT e

Comité de Milicias Antifascistas
Colectivización de
terras
Mantense o control
do poder Reconstrución do poder pola
Generalitat

Planificación económica
 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

5. A ESPAÑA SUBLEVADA

XUNTA DE DEFENSA NACIONAL

(24 XULLO 1936)

Coordinación baixo Funcións administrativas

un mando único e políticas

Xunta de Defensa Nacional

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

5. A ESPAÑA SUBLEVADA

CONCENTRACIÓN DO PODER EN FRANCO

(24 XULLO 1936)

MANDO ÚNICO
Xefe de Estado
Xeneralísimo dos Exércitos
(1 outubro 1936)

PRIMEIRO GOBERNO
Presidencia de Goberno Franco aclamado como xeneralísimo dos exércitos e
Xefe do Estado, tras o seu nomeamento pola Xunta de
(xaneiro 1938) Defensa Nacional

Abolición da lexislación republicana

 TEMA 10: A GUERRA CIVIL

5. A ESPAÑA SUBLEVADA

Establecemento de CONTRARREVOLUCIÓN
PARTIDO ÚNICO

• Control da produción
Decreto de Partido Único
FE-XONS • Abolición do divorcio e
matrimonio civil

• Pena de morte

• Censura

• Unión igrexa - Estado