Cel ćwiczenia:

Celem ćwiczenia jest wyskalowanie wybranej termopary oraz czujnika

rezystancyjnego PT100 w stopniach Celsjusza. Poznanie sposobów pomiaru
temperatury za pomocą termometrów elektrycznych, wyznaczenie ich
charakterystyk statycznych i dynamicznych, poznanie skal termometrycznych.

Zasada pomiaru:

W ćwiczeniu wykonywany jest pomiar temperatury termometrze za pomocą

multimetru cyfrowego obiektu w postaci bloku metalowego, który jest stopniowo
ogrzewany. Co 1 stopień Celsjusza [°C] wykonuję się odczyt napięcia na termoparze
odpowiadający danej temperaturze oraz odczyt rezystancji w przypadku termistora.
W ten sposób otrzymuje się charakterystykę statyczną zmian napięcia czy rezystancji
w funkcji temperatury dla badanego elementu. W celu wyznaczenia charakterystyki
dynamicznej rozgrzewa się blok metalowy do określonej temp. np. 100°C.

Zestaw pomiarowy:

Zestaw pomiarowy składa się z Grzejnika elektrycznego, Sensora Pt100 sensor

półprzewodnikowy,miernik temperatury, przewody kompensacyjne, przetwornik nr 2
multimetru Metex M-3850 ,blok grzewczy, multimetr Mx, Sp system pomiarowy
Metex M-3850 + IMB PC.

Wprowadzenie teoretyczne:

Jak wiadomo, jednym z najistotniejszych parametrów stanu każdej materii jest jej
temperatura. Spełnia ona istotną rolę pozytywną bądź negatywną w niemal
wszystkich procesach technologicznych i produkcyjnych. Względy te sprawiają, iż
pomiar temperatury i jej kontrola są zadaniem bardzo często niezbędnym. Zadanie
to, mimo swej powszechności i częstości dokonywania, należy do trudnych, gdyż
uwarunkowane jest naturą zjawiska, które nazywa się ciepłem. Stwierdzenie zmian
objętości płynów pod wpływem temperatury było podstawą pierwszych definicji skal
temperatury. Temperaturę na ogół wyraża się w stopniach skali względnej lub
bezwzględnej. Stosowane skale: Celsjusza (°C), Fahrenheita (°F) i Reauműra zalicza
się do skal względnych.
Aktualnie obowiązuje Międzynarodowa Praktyczna Skala Temperatur z 1968 r.,
która jest ostatnią modyfikacją pierwszej MPST przyjętej w 1948 r. przez IX
Generalną
Konferencję Miar w Paryżu. Skala MPST-68 wiąże temperaturę T w stopniach
Kelvina [K]
z temperaturą t w stopniach Celsjusza [°C] następującą zależnością:
t= T− ° 273,16 [°C ]
Różnicę temperatur wyraża się w stopniach Kelvina [K] lub stopniach Celsjusza [°C].
Stopień Kelvina [K] należy do jednostek podstawowych Międzynarodowego Układu
Jednostek (SI).
Funkcjonowanie ich oparte jest na wykorzystaniu zależności rezystancji metali
i półprzewodników od temperatury, które przetwarzane są w odpowiednich
elektrycznych układach pomiarowych na sygnał elektryczny. Rodzaj przewodności
elektrycznej decyduje o charakterze funkcji Rt = f(t). Metale odznaczają się
przewodnością
elektronową, toteż funkcję tę przedstawia się, z dostatecznym przybliżeniem, w
postaci:
𝑅𝑡 = 𝑅2|||1 + α 𝑡 − 𝑡2 + β 𝑡 − 𝑡2 + γ 𝑡 − 𝑡2 |||
2 2 3
( ) ( ) ( )
gdzie:
α [°C−1] - temperaturowy współczynnik rezystancji (dla metali α > 0),
|β| i |γ| << |α|współczynniki empiryczne,
R2 - rezystancja sensora w temperaturze początkowej (np. t2 = 0 °C).
Sensory niklowe i miedziane są na ogół mniej dokładne niż platynowe.
Charakterystyka sensora niklowego jest nieco nieliniowa, zaś charakterystyki
sensorów z miedzi i platyny są liniowe w szerokim zakresie, przy czym powtarzalność
sensora platynowego jest lepsza niż miedzianego.

Dla termistorów, czyli półprzewodników będących tlenkami metali poddanych

odpowiedniej obróbce (np. dwutlenek tytanu TiO2, tlenek niklu NiO) w niezbyt
dużym
zakresie temperatur przewodność termistorów opisaną równaniem (3), czyli opór
termistora można zapisać również jako:
𝐵
𝑙𝑛𝑅 = 𝑙𝑛𝐴 + 𝑇
−1
W układzie współrzędnych (𝑇 ; 𝑙𝑛𝑅𝑇 ) wykresem zależności jest linia prosta
o nachyleniu B =∆E/2k.
Temperaturowy współczynnik zmiany oporu termistora wynosi:
𝐵
α𝑇 =− 2
𝑇
W obwodzie zamkniętym złożonym z dwóch różnych metali, w którym temperatury
złącz są jednakowe, napięcie 𝑈𝐴𝐵 powstające na jednym złączu jest kompensowane
przez napięcie na drugim złączu i w obwodzie prąd nie płynie. Jeżeli temperatury
obu złącz są różne (𝑇1 ≠𝑇2 ) wówczas napięcie 𝑈𝐴𝐵 jest różne od 𝑈𝐵𝐴 i w obwodzie
pojawia się siła termoelektryczna U powodująca przepływ prądu:
W przypadku metali (przewodników), w których koncentracja elektronów jest stała i
niezależna od temperatury, równanie można sprowadzić do postaci:
𝑈 = α (𝑇1 − 𝑇2)
gdzie: α oznacza tzw. współczynnik termoelektryczny termopary i wyraża się w mV/K
lub μV/K.

Przebieg ćwiczenia:

- na początku przygotowujemy stanowisko do przeprowadzenia ćwiczenia

ustawiamy zakres na miernikach oraz podłączamy czujniki do termopary oraz do
mierników.
-włączamy termoparę oraz obserwujemy zmianę napięcia o rezystancji na
miernikach.
-co 5°C notujemy wyniki w tabelach pomiarowych aż do 100°C gdzie jako
temperaturę początkową przyjmujemy temperaturę 20°C .
Tabele pomiarowe:

Tabela 1
TERMOPARA NiCr-NiSi
LP 𝑇1 𝑇1-𝑇2 U Δ𝑇1 Δ(𝑇1-𝑇2) ΔU

[°C] [°C] [mV] [°C] [°C] [mV]

1 20 0 0 5.6 11.2 0.5
2 25 5 0 5.75 11.35 0.5
3 30 10 0.2 5.9 11.5 0.005
4 35 15 0.4 6.05 11.65 0.005
5 40 20 0.6 6.2 11.8 0.005
6 45 25 0.8 6.35 11.95 0.005
7 50 30 1 6.5 12.1 0.005
8 55 35 1.2 6.65 12.25 0.005
9 60 40 1.4 6.8 12.4 0.005
10 65 45 1.6 6.95 12.55 0.0051
11 70 50 1.8 7.1 12.7 0.0051
12 75 55 2 7.25 12.85 0.0051
13 80 60 2.2 7.4 13 0.0051
14 85 65 2.4 7.55 13.15 0.0051
15 90 70 2.6 7.7 13.3 0.0051
16 95 75 2.7 7.85 13.45 0.0051
17 100 80 2.9 8 13.6 0.0051
Tabela 2
TERMOPARA NiCr-NiSi
LP 𝑇1 𝑇1-𝑇2 R Δ𝑇1 Δ(𝑇1-𝑇2) ΔR

[°C] [°C] [Ω] [°C] [°C] [Ω]

1 20 0 111.8 5.6 11.2 1.39
2 25 5 112.9 5.75 11.35 1,403
3 30 10 114.2 5.9 11.5 1,41
4 35 15 115.8 6.05 11.65 1.43
5 40 20 117.5 6.2 11.8 1.44
6 45 25 118.9 6.35 11.95 1.45
7 50 30 120.4 6.5 12.1 1.46
8 55 35 122.1 6.65 12.25 1.48
9 60 40 123.5 6.8 12.4 1.49
10 65 45 125 6.95 12.55 1.5
11 70 50 126.6 7.1 12.7 1.51
12 75 55 128 7.25 12.85 1.52
13 80 60 129.6 7.4 13 1.54
14 85 65 131.1 7.55 13.15 1.55
15 90 70 132.7 7.7 13.3 1.56
16 95 75 134.2 7.85 13.45 1.57
17 100 80 145.8 8 13.6 1.59
 Wnioski

Celem ćwiczenia było wyskalowanie wybranej termopary oraz czujnika

rezystancyjnego PT100 w stopniach Celsjusza. Poznanie sposobów pomiaru temperatury
za pomocą termometrów elektrycznych, wyznaczenie ich charakterystyk statycznych i
dynamicznych,

1
Z obliczeń otrzymaliśmy takie wyniki dla 𝑙𝑛𝑅( 𝑇 ) :

Wartość współczynnika a = -0,76 (K) a niepewność standardowa 𝑆𝑎 = 0,81(K)

Wartość współczynnika b= 4,843 ( ) a niepewność standardowa 𝑆𝑏 = 0,049( )
Wartość stali materiałowej równa się współczynniku a = -0,76 (K)
−6 −1
Temperaturowy współczynnik zmiany oporu dla 300K wynosi 8, 44 · 10 (𝐾 )
−6 −1
a jego niepewność = 8, 26 · 10 (𝐾 )
1
Na wykres nanosimy prostą 𝑙𝑛𝑅( 𝑇 ) i punkty z tabeli pomiarowej, niepewności
1 1
pomiarowe ( △𝑙𝑛𝑅 , △ 𝑇
) wartość △ 𝑇
nie nanosimy na wykres przez małą
wartość

Z obliczeń otrzymaliśmy takie wyniki dla 𝑈( 𝑇 − 𝑇 ) :

1 2

−6 𝑉
Wartość współczynnika a = 38. 86 · 10 ( °𝐶 ) a niepewność standardowa
−6 𝑉
𝑆𝑎 = 3. 47 · 10 ( °𝐶 )
Wartość współczynnika b = -0,15 (°C ) a niepewność standardowa 𝑆𝑏 = 0,16(°C )
−6 𝑉
Wartość stali materiałowej równa się współczynniku a =38. 86 · 10 ( °𝐶 )
Na wykres nanosimy prostą 𝑈( 𝑇1 − 𝑇2 ) i punkty z tabeli pomiarowej,
niepewności pomiarowe ( △𝑈, △(𝑇1 − 𝑇2) ) wartość nie nanosimy na wykres
przez małą wartość