TİCARET HUKUKU

2. HAFTA – TİCARİ İŞ, TİCARİ SÖZLEŞMELER

AV. MÜJDEM AKSOY ÇEVİK

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
Açık ve Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
auzem.iuc.edu.tr | auzem@iuc.edu.tr
Ders notunun tüm sorumluluğu dersin öğretim elemanına aittir. Hiçbir şekilde kopya edilemez,
çoğaltılamaz, yayınlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
İÇİNDEKİLER
ÖĞRENME ÇIKTILARI ......................................................................................................... 1
TİCARİ İŞ, TİCARİ SÖZLEŞMELER ......................................................................................... 1
TİCARİ İŞ NEDİR? ............................................................................................................... 1
Ticari İşin Belirlenmesi .............................................................................................................. 1
Tüketici işlemleri ............................................................................................................................................. 3
Ticari İş Olmanın Sonuçları ........................................................................................................ 3
Ticari İş Olmanın Sonuçları ........................................................................................................ 5
BÖLÜM ÖZETİ ................................................................................................................... 5
DEĞERLENDİRME SORULARI .............................................................................................. 5
YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................................................. 6
ÖĞRENME ÇIKTILARI
Ticari iş ve ticari iş olmanın sonuçları öğrenilir.
Ticari işlerde faizin özellikleri öğrenilmiş olur.

TİCARİ İŞ, TİCARİ SÖZLEŞMELER

TİCARİ İŞ NEDİR?
Ticari ilişkilere uygulanan hukuk kuralları ile adi işlere uygulanan hukuk kuralları
birbirinden farklıdır. Ticari iş TTK, adi iş ise TBK’da düzenlenmiştir. Ticari işlere ticari
hükümler, adi işlere genel hükümler uygulanır. Tacir olmanın sonuçları genellikle
ağırlaştırılmış sorumluluklar içermektedir. Örneğin; ticari işlerle adi işlere uygulanacak
faiz farklıdır. Hangi hükümlerin uygulanacağını tespit etmek için öncelikle iş ticari iş mi
adi iş mi bunu tespit etmek gerekir.
Ticari işi tanımlarken yararlanabileceğimiz iki ayrı hüküm bulunmaktadır. Bunlar
TTK’nın 3. ve 19. maddeleridir. TTK’nın 3. maddesine göre, “Bu Kanun’da düzenlenen
hususlarla bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlemler ve fiiller ticari işlerdendir.”
TTK’nın 19. maddesine göre ise; “Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır.
Ancak, gerçek kişi olan bir tacir, işlemi yaptığı anda bunun ticari işletmesiyle ilgili
olmadığını diğer tarafa açıkça bildirdiği veya işin ticari sayılmasına durum elverişli
olmadığı takdirde borç adi sayılır. Taraflardan yalnız biri için ticari iş niteliğinde olan
sözleşmeler, Kanunda aksine hüküm olmadıkça, diğer için de ticari iş sayılır.”

Ticari İşin Belirlenmesi

Bir işin ticari iş mi adi iş mi olduğunu tespit edebilmek için aşağıdaki sıralamaya
göre bir inceleme yapmak gerekir:
1- TTK’da düzenlenen hususlar:
TTK madde 3’e göre; TTK’da düzenlenen hususlar ticari iştir. Tarafların tacir
olması dahi gerekmemektedir. Kanun burada aksi kanıtlanamayan bir kanuni
düzenleme getirmiştir.
TTK’da düzenlenip bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen işler de ticari iştir. Örneğin
bono, ticari iş olur. Memur Hüseyin, işçi Ahmet’nin evini kiralıyor. Yapılan kira
sözleşmesi adi iştir çünkü TTK’da düzenlenmemiştir. Ahmet, senet isterse o zaman ticari
iş olur, çünkü senet (bono) TTK’da düzenlenmektedir.
2- Bir ticari işletmeyi ilgilendiren işler:
TTK madde 3’e göre; bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlem ve fiiller ticari
işlerdendir. Hükmün yorumlanmasında, “ilgilendiren” kavramını geniş anlamda
anlamak gerekir. Bu kapsamda, sadece ticari işletmenin faaliyeti ile doğrudan ilgili işleri
değil, söz konusu faaliyetlere hazırlık mahiyetinde olan işleri ve ticari teamüle göre
dolaylı olarak ticari işletmeyle ilgili olan işleri de ticari saymak gerekir. Sadece hukuki
işlemler değil fiiller de ticari iş sayıldığı için, bir ticari işletmeyi ilgilendiren haksız fiiller
de ticari iş sayılacaktır. Bunun için karşı tarafın tacir olması ya da ticari işletmesi ile ilgili

İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa | AUZEM 1

olması gerekmez. Taraflardan bir tanesi için ticari iş niteliği taşıyan bir haksız fiil diğeri
için adi iş niteliğinde olabilir. İşin kim tarafından yapıldığının önemi yoktur meblağ da
hiç önemli değildir.
Örneğin, ticari işletmeye mobilya veya bilgisayar satın alıyoruz. Çalı süpürgesi bile
ticari işletmeye alınıyorsa o da ticari iş sayılır.
Bir başka örnek, ticari işletmemde ürettiğim giysilerimi aldım kamyonete koydum
ve dağıtıma çıktım. Yolda bir devlet memuruna çarptım. Ticari işletmemle ilgili bir iş
yapıyorum. Bu bir haksız fiil olsa bile ticari iştir. Karşıdakinin kim olduğu önemli
değildir. Eğer ticari işletmeyi ilgilendiren bir iş ise ticari iştir. Burada haksız fiil vardır.
Benim için ticari iş olsa bile karşı taraf için adi iştir. Bir işin bir taraf için ticari olması bir
taraf için olmaması mümkündür. Haksız fiil varsa ticari işin tespiti borcu ödeyecek kişi
için önemlidir. Çünkü borcunu hangi hükümlere göre ödeyeceğini bilmemiz gerekir.
3- Ticari iş karinesi:
TTK’nın 19. maddesine göre; “Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır. Ancak,
gerçek kişi olan bir tacir, işlemi yaptığı anda bunun ticari işletmesiyle ilgili olmadığını
diğer tarafa açıkça bildirdiği veya işin ticari sayılmasına durum elverişli olmadığı takdirde
borç adi sayılır.” Buna göre, tacirin her türlü borcu ticari borçtur. Dolayısıyla, her türlü
işi de ticari iştir. (Sözleşme yapmış olabilir, haksız fiil işlemiş olabilir, sebepsiz
zenginleşmiş olabilir (Borcun kaynakları)). Ancak, kanunda bu karinenin gerçek kişi
tacirler bakımından aksinin ispatına olanak tanınmıştır. Tüzel kişi tacirler açısından ise
böyle bir istisna yoktur. Çünkü tüzel kişi tacirin adi hayatı yoktur ve adi işi de olmaz.
Tacir, tüzel kişi ise tüketici olamaz.
Gerçek kişiler iki şekilde bu karineyi çürütebilirler. Tacir bunu açıkça bildirir ve bu
iş benim ticari işimle alakalı değil derse, bu durumda iş, adi iş olur. İkinci ihtimal işin
niteliğinden de anlaşılabilir. Örneğin, tacirin evine bir buzdolabı alması halinde, halin
icabı bu işin ticari iş sayılmasına müsait değildir. Bu durumda olayın koşullarına göre
değerlendirme yapılması gerekir.
Bu şekilde, adi işlerde tüketici sayılır ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hk.
Kanundan (“TKHK”) yararlanır.
4- Taraflardan biri için ticari iş olan sözleşmeler:
TTK’nın 19. maddesinin 2. fıkrasına göre; “Taraflardan yalnız biri için ticari iş
niteliğinde olan sözleşmeler, Kanunda aksine hüküm olmadıkça, diğer için de ticari iş
sayılır.” Kanun bu hükümle de bir karine getirmektedir. Alacaklı veya borçlu tarafından
ticari olması fark etmeksizin; bir taraf için ticari sayılan sözleşmeler karşı taraf için de
ticaridir. Bu karine sadece sözleşmeden doğan ticari işler için geçerli olup, haksız
fiillerden doğan ticari işler bakımından geçerli değildir.
Bir sözleşme taraflardan birinin ticari işletmesiyle ilgili ise bu sözleşmenin her iki
taraf için de ticari iş sayılacağı söylenebilir.
Örneğin, ben tacirim ve bir arkadaşım bilgisayarını satmaya karar vermiş. Ben alıp
ticari işletmeme koyacağım. Ticari işletmemi ilgilendirdiği için ticaridir.
Bir taraf için ticari sayılan bir işin karşı taraf için de ticari olabilmesi için sadece
Sözleşme olması lazım.

İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa | AUZEM 2

 Tacirsiniz ikeadan mobilya alacaksınız evinize. Ticari işletmeniz ile ilgili olmadığını
da bildirdiniz. Karşı tarafın ticari işi ile ilgili olduğu için ticari iştir ve bir sözleşme
olduğu için sizin için de bir ticari iş olur. Bu tüketici olmanıza engel değildir.
Tüketici işlemleri
Adi iş olabilir (esnaf-öğretmen arasında). Adi iş sonuçları uygulanır.
Ticari iş olabilir (Hepsiburada-öğretmen arasında). Ticari iş sonuçları uygulanır.
Tüketici işleminde ticari işse ticari faiz, adi iş ise adi faiz geçerlidir.
Tüketici işlemi olmasına rağmen; ticari işlemde; avans temerrüt faizi istenir.
Tüketici işlemi, ticari dava olsa bile ihtisas mahkemesi olan tüketici mahkemesinde
görülür (öğretmen – sigorta şirketi). Ticari davadır ama bir taraf tüketici olduğu için
tüketici mahkemesine gidilir.

Ticari İş Olmanın Sonuçları

1-Ticari işlerde zamanaşımı süreleri emredicidir (TTK madde 6)
Ticari hükümlerle ilgili zamanaşımı süreleri sözleşme ile değiştirilemez.
Zamanaşımı süreleri borç muaccel olduğundan itibaren başlar. Vadeyi daha ileri bir
tarihe alarak zamanaşımı süresini dolaylı olarak uzatmış olabiliriz.
2-Teselsül karinesi (TTK madde 7)
Ticari iş söz konusuysa ve bu işten birden fazla kişi borçluysa bu kişiler kanunen
müteselsilen sorumlu olurlar. Alacaklı, müşterek borçluların herhangi birinden alacağın
tamamını talep edebilir. TBK’ya göre adi borçluluk esastır ve müteselsil borçluluğun
sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir. Ancak ticari işlerde sözleşme ile müteselsilen
sorumlu olmak istiyoruz demeseniz bile kanunen sorumlusunuz. Buna “teselsül
karinesi” denir. Ancak aksi sözleşmede kararlaştırılabilir.
Adi borçlulukta ise alacaklıya karşı birlikte borç altına giren borçlular, alacaklıya
karşı hisseleri oranında sorumlu olurlar. Alacaklı, borçluların her birinden borcun
tamamını değil, sadece kendi hisselerine düşen miktarları isteyebilirler.
Teselsül karinesi aynı zamanda kefil ile borçlu arasında ve birden fazla kefil varsa
kefiller arasında da geçerlidir. TBK’nın aksine, hiç asıl borçluya gitmeden direkt kefil
olana da gidebilir. Buna “müteselsil kefalet” denir.
3- Faiz
Faiz, kapital faizi ve temerrüt faizi olarak ikiye ayrılır. Vadeye kadar işlenen faiz,
kapital faizidir ve vade tarihine kadar ödenir. Vadeden sonra işleyen faiz paradan
mahrum kaldığı için temerrüt faizidir. Vade yoksa ihtardan itibaren işler. Temerrüt faizi
için borçlunun temerrüde düşmüş olması gerekir. Haksız fiilde fiilin işlendiği, sebepsiz
zenginleşmede zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte temerrüde düşülür ve bu tarihten
itibaren temerrüt faizi yürütülür. Asıl alacağın zamanaşımı süresine tabidir. Temerrüt
faizinin geç ödenmesi halinde, temerrüt faizi talep edilemez. Adi işlerde faiz vadeden
itibaren işlemeye başlar. Eğer vade yoksa ihtardan itibaren işler. Ticari faaliyetlerde TTK
madde 10 sebebiyle faiz vadeden önce de işletilmeye bağlanabilir.
Kanuni faiz akdi faiz ayrımı vardır. Sözleşme ile taraflarca kararlaştırılan faiz
oranına “akdi faiz” denir. Sözleşmede kararlaştırılmamış olmakla birlikte kanundan
dolayı ödenmesi gereken faiz oranına ise “kanuni faiz” denir.
İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa | AUZEM 3
 Faizin Özellikleri:
Öngörülmemiş bile olsa faiz talep edilebilir. Adi işlerde önceden kararlaştırılmış
olması gerekir. Ticari işlerde kararlaştırılmasına gerek yoktur.
Türkiye’de bileşik faiz kural olarak yasaktır. Ticari işlerde bunun üç istisnası
vardır;
• Her iki taraf için ticari olan ödünç sözleşmelerinde bileşik faiz uygulayabilirsin.
• Süresi üç aydan az olmayan cari hesaplarda bileşik faiz mümkündür.
• Kambiyo senetlerinde (bono, çek…) müracaat hakları kullanılırken bileşik faiz
hakkı doğar.
Faiz oranlarına ilişkin; ticari işlerde faiz oranları sözleşme ile belirlenir. İster
anapara ister temerrüt faizi olsun fark etmez. TBK’da gördüğümüz anapara faizi
%50’sinden fazla olamaz, temerrüt faizi %100’ünü aşamaz gibi sınırlar ticari işlerde
uygulanmaz. İstisnası ise; tüketici olması. Eğer sözleşme ile belirlenmediyse kanuni faiz
uygulanır.
Şartları;
- Sadece ticari işlerde ve sadece temerrüt faizi için; TCMB kısa vadeli avans
işlemlerine uyguladığı faiz oranı bir önceki yılın kanuni faizinden yüksek olmalıdır.
- Alacaklının bunun uygulanması için açıkça talebi olmalıdır. Kendiliğinden
doğmaz. Eğer böyle bir açık talebim yoksa ve sözleşmede de kararlaştırılmamışsa
kanuni faiz %9 uygulanır.
4- En yüksek sınırı aşan işlemler
Emredici hükümlere aykırı sözleşmeler geçersizdir. Bir kısmı aykırı ise, sözleşme
tümüyle aykırı hale gelmez, sadece ilgili kısım geçersiz sayılır. Ticari işlerde en yüksek
sınırı aşan işlemler o sınır üzerinden yapılmış sayılır.
TTK madde 1530-1 uyarınca “Sözleşmeye göre yerine getirilmesi gereken edimler
için kabul edilen en yüksek sınırı aşan sözleşmeler, en yüksek sınırdan yapılmış sayılır ve bu
sınırdan fazla olan edimler geri alınır.”

İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa | AUZEM 4

Ticari İş Olmanın Sonuçları
1-Ticari işlerde zamanaşımı süreleri emredicidir (TTK madde 6)
2-Teselsül karinesi (TTK madde 7)
3- Faiz

BÖLÜM ÖZETİ
Ticari işi tanımlarken yararlanabileceğimiz iki ayrı hüküm bulunmaktadır. Bunlar
TTK’nın 3. ve 19. maddeleridir. TTK’nın 3. maddesine göre, “Bu Kanun’da düzenlenen
hususlarla bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlemler ve fiiller ticari işlerdendir.”
TTK’nın 19. maddesine göre ise; “Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır.
Ancak, gerçek kişi olan bir tacir, işlemi yaptığı anda bunun ticari işletmesiyle ilgili
olmadığını diğer tarafa açıkça bildirdiği veya işin ticari sayılmasına durum elverişli
olmadığı takdirde borç adi sayılır. Taraflardan yalnız biri için ticari iş niteliğinde olan
sözleşmeler, Kanunda aksine hüküm olmadıkça, diğer için de ticari iş sayılır.”

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdaki taraflardan hangileri arasında yapılan sözleşmeler ticari iştir?
a) Memur M’nin evini öğrenciye kiraya vermesi.
b) Ahmet’in Hepsiburada sitesinden kendisine ayakkabı alması.
c) Gerçek kişi tacir T’nin, ev işlerinde kendisine yardımcısı olması için işçi İ ile
hizmet sözleşmesi imzalaması.
d) Öğretmen Ö’nün manavdan meyve satın alması.
e) Avukat A’nın telefonunu Doktor D’ye satması.

2. Aşağıdakilerden hangisi ticari iş olmanın sonuçlarından biri değildir?

a) Teselsülün söz konusu olabilmesi için taraflarca bunun kararlaştırılmış
olması gerekir.
b) Alacaklı, müşterek(birlikte) borçluların herhangi birinden alacağın tamamını
talep edebilir.
c) Sözleşmede ayrıca öngörülmemiş bile olsa faiz talep edilebilir.
d) Ticari işlerde en yüksek sınırı aşan işlemler o sınır üzerinden yapılmış sayılır.
e) Ticari hükümlerle ilgili zamanaşımı süreleri sözleşme ile değiştirilemez.

İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa | AUZEM 5

 3. Faizle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Sözleşme ile taraflarca kararlaştırılan faiz oranına “akdi faiz”, sözleşmede
kararlaştırılmamış olmakla birlikte kanundan dolayı ödenmesi gereken faiz
oranına ise “kanuni faiz” denir.
b) Türkiye’de bileşik faiz kural olarak yasaktır ancak ticari işlerde üç istisnası
vardır.
c) Vadeye kadar işlenen faiz, kapital faizidir ve vade tarihine kadar ödenir.
Vadeden sonra işleyen faiz temerrüt faizidir.
d) Temerrüt faizinin geç ödenmesi halinde, tekrar temerrüt faizi talep edilebilir.
e) Temerrüt faizi için borçlunun temerrüde düşmüş olması gerekir.

4. Türkiye’de kural olarak hangi faiz uygulanır?

a) Bileşik Faiz
b) Basit Faiz
c) Akdi Faiz
d) Kanuni Faiz
e) Temerrüt Faizi

5. Ticari işlere uygulanacak hükümlerin sırası aşağıdaki şıkların hanisinde doğru

olarak sıralanmıştır?
1. Tamamlayıcı/Yorumlayıcı Hükümler
2. Sözleşme hükümleri
3. Ticari örf ve adet
4. Emredici Hükümler
5. Diğer kanunların genel hükümleri
a) 3,2,4,1,5
b) 4,2,3,1,5
c) 5,3,4,2,1
d) 4,2,1,3,5
e) 3,2,1,4,5
Cevap anahtarı: 1-b 2-a 3-d 4-a 5-d

YARARLANILAN KAYNAKLAR
ARKAN, S. (2020). Ticari İşletme Hukuku, Son Değişikliklere Göre Hazırlanmış ve Genişletilmiş
Yirmialtıncı Baskı.

İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa | AUZEM 6