30 10.

Sınıf
Felsefe
Felsefi Okuma ve Yazma - 2

1. Aristoteles’in sıradan irdelenişinde onunla Hegel arasında 4. Bir yaşam filozofu olan Dilthey’a göre yaşamın kendisi
ayrılığın en büyüğü varmış gibi gözükmektedir. Hegel saltık de, onun bir parçası olan insan da ancak yaşamın içinden
olarak apriori olanı önemser; fenomenlerin apriori olarak be- bir bakışla yakalanabilir. Yaşamı rasyonel açıklamalarla
lirenle uyuşmaması fenomenler için daha kötüdür. Aristote- ele almanın, onu yalnızca kendi bütünlüğünü yansıtma-
les ise gerçekten de belli ölçüde bir empiristtir. “Fenomenleri yan bir parçaya indirgemek anlamına geleceğini düşünen
kurtarmak” onun biteviye yinelenen temel istemidir. Bütün Dilthey’ın Comte’un pozitivizmine eleştirilerini de bu doğ-
bilme süreci ona dört aşamada yükselir: Duyusal algı, bel- rultuda ele almak gerekir. Doğa bilimleri ve tin bilimleri
lek, deneyim, bilgi. Bu yükselişte saf düşünme ikincildir. arasında ayrım yapan ve bu bilimlerin yöntemlerini sor-
Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi söy- gulayarak bir anlama kuramı geliştirmeyi amaçlayan Dilt-
lenebilir? hey’a göre, doğa bilimlerinin güdümündeki bakışla, insan
gerçekte olduğundan farklı ele alınmış ve eksik değerlen-
A) Hegel felsefesi aposteriori önermeler felsefesidir. dirilmiştir.
B) Hegel, felsefesinde numen alanını deneyime dayalı
Bu parçada anlatılmak istenen temel görüş aşağıda-
ele almıştır.
kilerden hangisidir?
C) Aristoteles tümüyle aprioriyi öncelemiştir.
D) Deney öncesi kavramsal bakış Hegel tarafından ön- A) İnsan deneysel bilimlerinin yöntemiyle anlaşılabilir.
Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

celenmiştir. B) İnsanı ve evreni anlamada rasyonel yaklaşım yeterlidir.

E) Aristoteles felsefesi, fenomenlerin apriori olanla uyu- C) Doğa bilimlerinin refakatinde geliştirilen yöntem ile an-
şamadığı bir felsefedir. cak insan anlama ulaşır.
D) Bilimler arasında ayrım insanı parçalamak demektir.
2. Amacı yapısal ve tarihsel felsefi bir antropoloji kurmak E) İnsanı ve yaşamı anlamak pratik yaşam içinde olanak-
olan Sartre, bu amaç doğrultusunda diyalektik bir aklın lıdır.
olduğunu göstermeye çalışır. Onda diyalektik akıl, özgür
pratik organizma olarak insanla, insana ilişkin bilgi ara-
sındaki hareketli tamlaşma ilişkisidir. Organizma olarak
insan, biyolojik yanıyla bir gereksinimler varlığı; toplumsal
yanıyla pratik bir varlık, bir praksis varlığıdır. İnsanın asıl
yapısını oluşturan ise toplumsal yanı, praksis varlığı olma
yanıdır. Çünkü insanın özü, eylemde ya da praksis’te or-
taya çıkar. Praksis varlığı olarak insan, aynı zamanda bir 5. Doğal olan ile ahlaki olanın örtüştüğü bu etikte kişi, doğal
projeler varlığıdır. O, projeleriyle praksis’ine amaçlar ko- nedenselliğe, akla ya da bütün nedenleri kuşatan kade-
yar, bu amaçlar da praksis’e anlam katar. re göre eylediğinde erdemli ve mutlu olur. Bu yasalı etik;
Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? erdeme, iyi yaşama, mutluluğa, doğaya ve ahlaki değere
dair temellendirmeleriyle farklı yüzyıllarda pek çok filozof
●

A) Toplumu, insanı diyalektik yöntem ile anlamak gerekir.

ve kişi için izlenecek bir yaşam pratiği sunar. Ahlaki kriz-
MEB

B) İnsan eylemleri praksisten uzaklaştıkça anlaşılmaya ler baş gösterdiğinde Stoacı düşünce ve pratiklere olan
yaklaşır. ilginin artması ve hatta Stoacılığın “yaşam sanatı” olarak
C) İnsan bir gereksinim varlığıdır. kişilere kılavuzluk etmesi, Antik Çağ’ın kapanışında, 12.
D) İnsanın sosyal tarafı praksis olma yanıdır. yüzyılda, Rönesans’ta ve 18. yüzyılda olduğu kadar gü-
nümüzde de rastlanan bir duruma işaret eder.
E) İnsan özünü praksisle gerçekleştirir.
Bu parçada ifade edilen “doğaya uygun yaşama” teklifi-
3. Dede Korkut hikâyelerinde, örgün eğitimin henüz olmadığı nin nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir?
dönemlerde Türk gençlerinin boy gelenekleri içinde ve bü-
A) Doğa dışı olanın insan doğasına uygunluğu
yükleri taklit yoluyla nasıl şekillendiğinin mükemmel örnek-
leri bulunmaktadır. Dede Korkut hikâyelerinde gelenekler, B) Erdem ve mutluluğun determinist ahlakla imkânı
millî kültürle şekillenmiş ve yaşam tarzıyla kodlaşmıştır. C) Stoa ahlakında mutluğun doğal nedenlerle rekabete
Bu açıklama felsefenin aşağıdaki disiplinlerinden dayalılığı düşüncesi
hangisiyle ilişkilendirilebilir? D) Stoa ahlakının toplumsal anomalilerde çözüm olarak
A) Ontoloji B) Etik C) Epistemoloji görülmemesi
D) Sanat felsefesi E) Siyaset felsefesi E) İyi yaşam, doğa ve ona uyum ile olanaklıdır fikri
 30 10. Sınıf
Felsefe
Felsefi Okuma ve Yazma - 2

6. Geleneksel bilgi tanımı ilk şeklini, Platon’un Theaitetos di- 8. Postmodern söylem evrensellik iddiasının kültürel fark-
yaloğunda almıştır. Diyalogda, doğru inancın bilgi olama- lılıkları yok ettiğini düşünmektedir. Bu yüzden kültürel
yacağı sorunsalı üzerinde durulur. Bu inceleme sonunda göreceliği merkeze alan hakları önermektedir: “Kültürel
Platon, doğru inancın bilgi için yeterli olamayacağı sonucu- görecelik anlayışında evrensel bir ahlak olmadığı gibi, ev-
na ulaşır. Bu sonuç, diyalogdaki şu örnekle pekiştirilir: Söz rensel özelliği olan haklar kategorisi de bulunmamaktadır.
gelimi, zorbalık ya da hırsızlık olayının görüldüğü bir mah- Dolayısıyla farklı toplumsal ve kültürel ortamlarda farklı
kemede hâkime savunma tarafı, suçsuzluğunu sağlaya- insan anlayışlarının olabileceği ortaya çıkmaktadır.” An-
cak deliller sunamamaktadır. Ancak zanlının suçsuzluğu- cak belirtmek gerekir ki burada postmodernistlerin evren-
nu hâkim, bir düzmeceden ibaret olan savunma avukatının selliğe karşı oluşu ve yerine kültürel göreceliği getirmesi
sözlerine göre belirlemiştir. Ne var ki savunma düzmece de yeni bir meta anlatı olarak kendini göstermektedir.
olsa da zanlı gerçekten suçsuzdur ve hâkim de bu noktada
Buna göre, postmodern düşünce için aşağıdakiler-
doğru karar vermiştir. Bu durumda hâkimin, bilgisi olmadığı
den hangisi söylenebilir?
bir olayda ve yanlış gerekçelerle zanlının suçsuzluğu ko-
nusunda doğru inanca sahip olduğu görülmektedir. A) Aklı temele alan bir söylemdir.
Bu parça aşağıdaki felsefe disiplinlerinden hangisiy- B) Bilimselliği öne çıkaran bir ele alıştır.
le ilişkilendirilebilir? C) Öznelliğe vurgu yapan bir söylemdir.
Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

A) Sanat B) Etik C) Din D) Aposteriori yöntemini önceleyen bir bakışa sahiptir.

D) Epistemoloji E) Bilim E) Deneyciliği yöntem olarak benimsemiştir.

7. Siz hiçbir kurdun ya da karıncanın etik davranmadığı için 9. Bilgi ve enformasyon kavramları genellikle eş anlamlı ola-
suçlandığını gördünüz ya da düşündünüz mü? Zira böyle rak kullanılsa da bu kullanım oldukça yanıltıcıdır. Enfor-
bir olanağa sahip olmadıkları için onlardan etik davran- masyon, insan bilgisine temel oluşturan bilişsel bir ham
maları beklenmez ama bir kişi ne kadar aç olursa olsun maddeye işaret ederken bilgi ise “bilmek” fiilinin işaret
kendisine ait olmayan bir şeyi çalıp yerse içinde bulundu- ettiği üzere bir eylemin ürünü olan zihinsel bir durumdur.
ğu duruma bakılmadan suçlanır ve sonuçta eyleminden Örneğin herhangi bir konu hakkında kitaplardan, İnter-
sorumlu tutulur. net’ten veya kişilerden enformasyon parçaları elde ede-
Bu parçada altı çizili cümle ile anlatılmak istenen etik biliriz ama bunların gerçekliğin taşıyıcısı olup olmadığını
●

problem aşağıdakilerden hangisidir? veya başka enformasyonlarla nasıl ilişkilendirilebileceği

MEB

türünden soruları yanıtlamadan, yani kişi çoklu bir zihin-

A) Yalnızca insan değil tüm varlıklar eylemlerinden so- sel işleyiş sürecinin aktif öznesi olmadan, bu enformas-
rumludur. yonlara bilgi diyemeyiz.
B) İhtiyacı olsa dahi hırsızlık yapmak kötü bir eylemdir. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşıla-
C) Etik eylemler irade ile ilgili olmayan fiillerdir. bilir?
D) İyi ve kötü arasında seçim yapabilme imkânıyla doğa-
A) Enformasyon pratik, bilgi ise kuramsal bir etkinliktir.
da sadece insan etik değer üretebilir.
B) Doğruluk değerine sahip enformasyon, bilgi olarak ad-
E) İçerisinde bulunduğu durum eylemin değerini belirler.
landırılır.
C) Enformasyon kanallarının zenginliği bilginin güvenilir-
liğini belirler.
D) Bilgi sahibi olmadan enformasyon sahibi olmak müm-
kündür.
E) Enformasyon, karmaşık zihinsel işleyişlerle ortaya çıkar.
(2022 AYT)