0SECUENCIA DIDÁCTICA SD9 E SD10

SD9
E ti como falas?

Tarefa inicial

- Estándar: Referente á elaboración artificial e planificada a partir do diasistema

dunha lingua, co obxecto de obter un modelo de lingua unitario para o ensino, os
usos oficiais e os usos escritos e formais, que á súa vez permita cohesionar política
e socialmente o territorio onde é oficial.
- Fala: Lingua natural propia dunha comunidade humana.
- Dialecto: Lingua considerada en relación a un grupo de varias que derivan dun
tronco común.
- Variedade diatópica: Uso lingüístico que se empregan nun determinado territorio.
- Isoglosa: Liña imaxinaria que, nun mapa, une os puntos en que se produce un
mesmo fenómeno lingüístico.
- Bloque dialectal: Área cunhas características dialectais comúns.
- Desvío normativo: Interferencia léxica debida á presión dunha lingua dominante.
- Castelanismo: Vocábulo ou modo de falar propio do castelán empregado noutra
lingua.
- Vulgarismo: Expresión morfolóxica, fonética ou sintáctica empregada en lugar da
palabra correcta e que non se considera parte da chamada lingua culta.
- Hipergaleguismo: Vocábulo creado en galego como consecuencia da aplicación
inaxeitada de regras de analoxía co castelán.
- Etnotexto: Texto de lazos ancestrais que xurdíu como unha produción literaria
heteroxénea.

Outras tarefas

2. Por que Os defuntos falaban “castelao”?

A curtametraxe intenta darlle visibilidade á diversidade dialectal da realidade
galega. Nesta están presentes diversas características do bloque central como a
formación do plural das palabras rematadas en vogal seguida de n coa perda desta
consonante (ladrós).

O nome “Os difuntos falaban castelao” refírese a que os defuntos falaban castelán.
Aquí obsérvase outra das características do bloque central, a cal consiste en que as
palabras rematadas en -an, nesta zona adoitan mudar esta terminación pola
terminación -ao.
 SD10

Ortofonías

Tarefa inicial:
-fonema: unidade minima que ten expresión fónica e permite crear e distinguir
palabras
-son: realización concreta dun fonema emitido polo aparello fonador.
-alófono: variantes que presenta a pronunciación dun mesmo fonema
-grafema: representación dos fonemas na escrita
-dígrafos: combinacións de dúas letras que representan un único fonema
-sílaba:fonema ou conxunto de fonemas que se pronuncian nun único
impulso expiratorio:
•átona: sílaba na que non recae a maior forza expiratoria da palabra
•tónica: sílaba na que recae a maior forza expiratoria da palabra
•Libre:sílaba que carece de marxe silábica implosiva e remata en.
vogal
•trabada: sílaba que leva marxe implosiva e pode rematar en
consonante, "i" ou "u"
-marxes silábicas: parte da sílaba que precede o núcleo ou que se pronuncia
despois do núcleo
-Núcleo: morfema ou a palabra que determina as propiedades sintácticas e
combinatorias da frase á que pertence
-Ditongo:Secuencia de dúas vogais diferentes pronunciadas nunha soa sílaba
-Hiato: Conxunto de dúas vocales consecutivas que conforman dúas sílabas
-Prótese: Fenómeno fonético-fonolóxico polo que se engade unha vogal ou
consoante ao comezo dunha palabra
-Epéntese: Adición dalgún son nunha palabra, especialmente na posición
interna
-Paragoxe: Incorporación dun son ao final dunha palabra
-Apócope: Eliminación dun son ao final dunha palabra
-Síncope: Perda dunha vogal na metade da palabra
-Aférese: Perda dun son ou grupo de sons ao comezo dunha palabra
-Asimilación: Proceso no que un son da cadea falada adopta algunha
característica doutro son próximo que inflúe nel

· Disimilación: Modificación dunha vogal para diferenciarse doutra

idéntica que se encontra na mesma palabra.
· Labialización: Transformación do e en o diante dos fonemas /b/ ou
/m/.

· Metátese: Cambio de posición dun fonema, normalmente o r, ou

de varios, no interior dunha palabra.

· Rotacismo: Transformación do s en r en posición final de sílaba.

· Aspiración: Transformación do s en posición final de sílaba nun so

aspi-rado.

· Palatalización: Transformación do s en posición final de sílaba nun

son próximo ao do x.

· Desplatalización: Pronuncia do x cun son semellante ao s.

· Gheada: Pronuncia do g como un son aspirado. Cómpre salientar

que esta pronuncia do g é considerada normativa pola RAG.

· Seseo: Pronuncia do z ( ou do c diante de e ou i) como s.

Tarefas
1. Vogal aberta ou pechada
-Debes: aberta.
-Moderno: pechada.
-Moda: aberta.
-Teléfono: pechada.
-Móbil: aberta.

-Explica os fenómenos de alternación do consonantismo e do vocalismo:

bulronamente; alteración da colocación da consonante (fonicamente),
burlonamente
freba; metátese (cambio de posición dun fonema, normalmente o r, ou de varios, no
interior dunha palabra)
antre; disimilación (influenza da vogal sobre outra, provocando a diferenza)
traballare; paragoxe (vogal engadida no remate dunha palabra)
nimigo; aférese (supresión da volgal inicial dunha palabra)
pra; síncopa (perda da vogal do medio)
esqueletes; asimilación (influencia da vogal sobre outra, acentuando a semellanza)
-Identifica, define e transcribe todos os fonemas:
Dixo
/d/: Fonema da letra "d".
/i/: Fonema da vogal pechada átona "i".
/x/: Fonema representado pola letra "x". Neste caso, pode representar o son fricativo
palatal xordo.
Unha
/u/: Fonema da vogal pechada tónica "u".
/n/: Fonema da letra "n".
o h non ten fonema.
/a/: Fonema da vogal aberta átona "a".
Compañeira
/k/: oclusiva, velar, xorda.
/o/: Fonema da vogal pechada tónica "o"
/m/: nasal, bilabial, sonora
/p/: bilabial oclusiva xorda
/a/ fonema da vogal aberta
[ɲ]: nasal, palatal, sonora.
/e/: Fonema da vogal pechada átona "e".
/i/: Fonema da vogal pechada átona "i".
/ɾ/: alveolar, vibrante, simple
/a/ fonema da vogal aberta
que
/k/: oclusiva, velar, xorda.
/e/: fonema da vogal
o /o/: fonema da vogal pechada o
texto
/t/: oclusiva, dental, xorda
/e/; vogal pechada
/ʃ/: fricativa, palatal, xorda. Grafema x
/o/: vogal velar media fechada
fora
/f/: labiodental fricativo xordo
/o/: vogal velar media fechada
/ɾ/: alveolar, vibrante, simple
/a/: vogal central aberta
moi
/m/: nasal, bilabial, sonora
/o/: vogal velar media fechada
/i/: vogal fechada anterior
difícil
/d/: oclusiva, dental, sonora
/i/: vogal fechada anterior
/f/: labiodental fricativo xordo
/i/: vogal fechada anterior
/k/: oclusiva, velar, xorda.
/i/: vogal fechada anterior
/l/: lateral, alveolar, sonora

-Clasifica as sílabas segundo a súa estrutura e a sua tonicidade: Eran únicos e

pareccían completamente novos. (cando poño aberta ou fechada refírome á sílaba)
_Eran: E- (átono), -ran (tónico)
E(aberta) r---------a------n(fechada)
Núcleo inicio núcleo coda
_ú-ni-cos: ú- (tónico), ni- (átono), -cos (átono)
ú(aberta) n--------i(aberta) c-------o------s(fechada)
núcleo inicio núcleo inicio núcleo coda
_e: e (átono)
e(aberta)
núcleo
_pa-re-cían: pa- (tónico), re- (átono), -cian (átono)
p---------a(aberta) r----------e(aberta) c--------í-------a-----n(fechada)
inicio núcleo inicio núcleo inicio núcleo ¿ coda
_comp-ple-ta-men-te: com- (tónico), ple- (átono), ta- (átono), men- (átono) -te
(átono)
c--------o------mp(fechada) pl----e(aberta) t------a(aberta) m-------e-----n(fechada)
inicio núcleo coda inicio núcleo inicio núcleo inicio núcleo coda
t--------e(aberta)
inicio núcleo
_no-vos: no- (tónico), -vos (átono)
n-----o(aberta) v--------o------s(fechada)
inicio núcleo inicio núcleo coda

Tarefas de reforzo
1.

1.Importancia de darlle visibilidade ao suicidio.

● 1.1.Primeira causa de morte violenta en Galicia

● 1.2.Terceira causa de morte máis frecuente na xuventude.

2.Concepcións erróneas arredor do tema

● 2.1.Consecuencias falsas ao falar do suicidio

○ 2.1.1. Xérase máis suicidio
○ 2.1.2 Romantízase o suicidio
○ 2.1.3.Comézase a considerar unha decisión racional ante unha
situación vital.
○ 2.1.4. Crer que preguntarlle a alguén si se pensou suicidar induce ao
suicidio.
● 2.2 Ideas falsas do suicidio
○ 2.2.1. A persoa que se suicida faino sen avisar
○ 2.2.2. Se avisa é que quere chamar a atención
● 2.3 Asociacións erróneas co suicidio
○ 2.3.1 Asocialo co “valor”
○ 2.3.2. Asocialo coa “covardía”
○ 2.3.3. Asocialo con “bo” ou “malo”
2.
- estigma: Marca social que indica a desaprobación ou o rexeitamento dun
individuo ou grupo, especialmente no contexto da saúde mental.
- tarefas de prevención: Medidas e actividades destinadas a protexer a
seguridade, saúde e benestar das persoas, neste caso, para previr o suicidio.
- sensacionalista: Tendencia a producir emoción ou impresión, especialmente
nos medios de comunicación, que pode aumentar o número de suicidios
cando se informa sobre eles de maneira irresponsable.
- suicidio racional: Posibilidade de que un individuo saudable decida terminar
coa súa vida sen estar influenciado por condicionantes como unha
enfermidade mental.

3. Palabra coa mesma raíz que estigma: Estigmatizar (argumento 4, liña

3)
Unha familia léxica é o conjunto de palabras que teñen a mesma raíz, neste
caso, sería estig-
Para formar estigmatizar utilizouse a sufixación:
Estig- mat - iz - ar

4. Busca no texto dous sinónimos e dous termos contrarios.

● Sinónimos
○ tratar / falar
● Termos contrarios
○ bo / malo
5. Analizar morfoloxicamente
in(MDprefixo,negación ou contrario)-credul(raíz)-i-dade(MDsufixo,adxetivo)

6.
psico-social
-Psico: psicólogo ten o mesmo mormefa e ten un significado relacionado coa
actividade mental.
-Social: sociedade ten o mesmo morfema e fai referencia a un conxunto de persoas
agrupadas.

7.
morte: aberta
enormemente: pechada
doenza: pechada
deben: pechada
quén: aberta
alguén: aberta
valor: pechada
poden: aberta

8.
- Suicidio
ui: Diptongo homoxéneo (dobre vogal fechada, a tónica é a primeira)
io: diptongo crecente.
- Concluíntes
uí: hiato (a vogal fechada e tónica é a segunda)
- Persoas
oa: hiato (dobre vogal aberta)
- Frecuente
ue: diptongo crecente
- Saúde
aú: hiato (vogal aberta + vogal fechada tónica)
- Ideas
ea: hiato (dobre vogal aberta)
- Roubou
ou: diptongo decrecente
- Covardía
ía: hiato (vogal fechada tónica + vogal aberta)

9. con (átona pretónica) - di (átona pretónica) - cio (átona pretónica) - na(tónica) - do

(átona postónica)
C- marxe silábica explosiva
O- núcleo
N- marxe silábica implosiva
….
D- marxe silábica explosiva
I-núcleo
….
C- marxe silábica explosiva
I- marxe silábica explosiva
O- núcleo
……
N- marxe silábica explosiva
A- núcleo
….
D- marxe silábica explosiva
O- núcleo
10.
-Preguntáronme: leva acento porque é unha palabra esdrúxula, e estas sempre se
acentúan.
-Aínda: leva acento porque é un hiato por estar formado dunha vogal aberta (a) e
unha vogal pechada (i).
-É: leva acento para diferencialo do “e” conxunción.
-Alguén: leva acento porque é unha palabra aguda rematada en -n, e estas sempre
se acentúan.