Na pytanie czy miasto jest przestrzenią jest wrogą dla człowieka trzeba

spojrzeć najpierw na wiele aspektów, które wpływają na jego “przyjazność”. Miasto

ma wiele twarzy i w różny sposób wpływa na życie jego mieszkańców. Niektórzy
muszą walczyć o przetrwanie z dnia na dzień dokonując kwestionalnie moralnych
czynności, a niektórzy nawet pomimo prób uczciwego życia, w końcu ulegają
nacisku otoczenia. Jednakże, patrząc na wiele przykładów miast z różnych państw
oraz z różnymi kulturami, można dojść do pewnych wniosków na temat złożonej
relacji miasta z człowiekiem i jego oczekiwań, co do niego.

W powieści "Lalka" Bolesława Prusa, miasto jest przedstawione jako

przestrzeń pełna sprzeczności. Z jednej strony - Warszawa, jako stolica kraju, będąca
miejscem, które przyciąga ludzi z całej Polski, oferując im nowe możliwości i
perspektywy. Z drugiej strony - miasto jest miejscem korupcji, nierówności
społecznych i brutalnej walki o władzę. Główny bohater, Stanisław Wokulski,
zwyczajny kupiec galanteryjny w pewnym momencie życie konfrontuje swoje myśli i
przeżycia z Warszawy, ze świeżo odwiedzoną stolicą Francji - Paryżem. Pierwsze z
nich według niego jest siedliskiem choroby i zarazy Polski, co sam opisywał przy
przechadzki na Powiślu, a drugie za to stanowiące miejsce, gdzie człowiek na serio
może się rozwinąć i zacząć swoją karierę życia. Idealnie przedstawiony jest stan
Powiśla na obrazie Aleksandra Gierymskiego “Powiśle”, na którym widać w sposób
realistyczny przedstawia szare, brudne i podniszczone Powiśle. Patrząc na ten obraz
i łącząc to z opisem dzielnicy przez Wokulskiego można zobaczyć, że ludzie
wywodzący się z tego miejsca nie mają szansy na wydostanie się i przejście do
lepszej części miasta. Takie dwa kontrasty miast pokazują, że miasto może być
zarówno przyjazne, jak i wrogie człowiekowi.

Miasto może stanowić również niebezpieczną przestrzeń, jak na przykład w

“Ojcu Goriot” w inny sposób opisywana wcześniej wspomniana już stolica Francji -
Paryż, w którym to ludzie z tego punktu widzenia są skłonni do oszustwa i
manipulacji. Główny bohater, Eugene de Rastignac - młody i ambitny człowiek
wkracza w świat arystokracji paryskiej, w którym liczy się tylko prestiż i pozycja
społeczna, czego dosyć prędko się przekonał, na przykład przez sposób w jaki
obchodziła się z nim służba, gdy był u pani Restaud, czy po poznaniu dokładniej
historii ojca Goriot i jak jest wykorzystywany przez swoje własne dzieci. Paryż jawi
się tu jako miasto, które pochłania i niszczy ludzi, którzy próbują tam odnieść sukces,
jak to było w przypadku ojca Goriot i jego wykorzystujących go córek oraz samego
Eugene’a. Idealnie to obrazuje, że miasto może być wrogie człowiekowi, jeśli jedynie
dąży się do zysku i władzy.

W sporej ilości przypadków miasta są pięknym, ale również okropnym

obrazem kontrastów społecznym, co ukazuje na swój sposób główne miejsce
wydarzeń w “Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego. Petersburg, stolica Rosji, jest
jednocześnie przestrzenią bogatych kupców, urzędników i arystokratów, jak i
biednych ludzi, którzy muszą walczyć o przetrwanie. Główny bohater - Raskolnikow,
jest nieszczęśliwym studentem, który uważa, że ma prawo zabić starą lichwiarkę,
żeby poradzić sobie z jego ciężką sytuacją finansową i zmienić świat na lepsze,
przynajmniej tak on uważał. Z czasem głównego bohatera dopada poczucie winy
oraz olbrzymi wpływ Soni, przez co idzie się oddać w ręce władz i zostaje ukarany.
Pokazuje to, że miasto może być wrogie dla człowieka, jeśli nie przestrzega się norm
moralnych i społecznych.

Czasami człowiek starający się o normalne życie w mieście, pada ofiarą

rzeczy, na które nie ma wpływu, co zmienia jego światopogląd o całe sto
osiemdziesiąt stopni. W utworze Marii Konopnickiej zatytułowanym "Mendel
Gdański", opisuje ona losy żydowskiego kupca Mendla, który stara się odnaleźć
swoje miejsce w dynamicznie rozwijającym się Gdańsku. W opowiadaniu tym miasto
przedstawione jest jako przestrzeń pełna sprzeczności, która zarówno może
dostarczać możliwości, jak i przeszkadzać w osiągnięciu celów. Mendel, jako
przedstawiciel mniejszości żydowskiej, ma trudności z akceptacją ze strony polskiej
społeczności, która dominuje w mieście. Pomimo swoich talentów i umiejętności,
musi zmagać się z różnymi ograniczeniami i stereotypami, co utrudnia mu zdobycie
uznania i sukcesu, aż wreszcie doznaje ciosu, którego nie mógł wytrzymać. Pewnego
dnia nastał pogrom Żydów, który niefortunnie objął też dom Mendla, co
doprowadziło, że u niego “umarło serce do tego miasta”.

W czasach pozytywizmu, jak widać po przykładzie “Mendla gdańskiego”, czy

“Lalki” większe miasta, były bardziej negatywnie nastawione do człowieka, niż
pozytywnie, przez co człowiek mógłby rozważać zmianę swojego miejsca
zamieszkania na coś bardziej sprzyjające człowiekowi, aczkolwiek w ówczesnych
czasach nie zawsze dało się od miasta uciec. Otóż rozwój miast w XIX wieku był
silnie związany z rozwojem przemysłu i handlu, co przyczyniło się do szybkiego
wzrostu liczby ludności i powstawania nowych dzielnic. W wielu przypadkach miasta
były projektowane w sposób chaotyczny, co powodowało wiele problemów. Brak
regulacji budowlanych, zbyt duża gęstość zabudowy, brak kanalizacji i wodociągów,
a także zanieczyszczenie powietrza i wody skutkowały wybuchem chorób, takich jak
epidemia cholery. W takich warunkach życie ludzi było bardzo trudne, a miasto
stawało się miejscem, które człowiekowi sprawiało więcej bólu i trudu, niż nadziei na
lepsze jutro.

Jak widać, miasta już od dawna sprawiają człowiekowi wiele problemów, a

jedyni ludzie, którzy cieszą się z życia w takich miejscach, to zakłamani arystokraci,
albo bogaci rdzenni mieszkańcy, którzy już mało co, albo nawet nic muszą robić, aby
dożyć następnego dnia. Natomiast reszta osób, które nie urodziły się bogato, albo
przytrafiły im się nieszczęścia, na które nie miały wpływy zostały nieszczęśliwie
wypchnięte z przywileju godnego i szczęśliwego życia, co rodzi wniosek, że miasto
jest przestrzenią wrogą dla człowieka, a przebywanie tam wystarczająco długo,
zepsuje i zniszczy nawet najambitniejszego człowieka, który tam przybędzie.