Sonja K O L A R
ARHEOLOŠKI
LOKALITETI
ü
OPĆINI
KOI’HIWKA
Na p o d ru č ju općine Ko­
p riv n ica evidentiran je veći
b ro j arh eo lo šk ih nalaziš­
ta, osobito tijekom zadnjih
d esetak godina. U tom raz­
do b lju najveći rezu ltat dali
su sistem atsk i obilasci te­
re n a vršeni od stran e Mu­
zeja g rad a K oprivnice ko­
ji su na osnovi površinskih
nalaza doveli do o tkrivanja
novih lo k alite ta i boljeg
po znavanja već p rije poz­
n atih nalazišta. Ovaj način
ra d a u p o tp u n je n je i arheo­
loškim iskopavanjim a m a­
njeg opsega k o ja su vrše­
n a na nekim lokalitetim a
p o sljed n jih nekoliko godi­
na. Sve je to doprinijelo i
d o p rin osi stv ara n ju arheo­
loške to p o g rafije ovog k ra ­
ja. Kako osnovni podatak
čine nalazi, d at ćemo uz
pregled n alazišta i k ratak
opis arheološkog m aterija­
la. P re m a vrem enskim
razd o b ljim a n ačin jen a je
p o d jela n a p re th isto riju ,
an tik u i sre d n ji vijek.
PRETHISTORIJA
Još k ra je m prošlog i po­
četkom ovog stoljeća poz­
nata su tri p re th isto rijsk a
nalaza nađena na područ­
ju grada K oprivnice: ka­
m ena sjek ira pronađena
na »Lenišću«, kam eni bat
iskopan u »Dubovcu« i ka­
m eni čekić s p red jela »Ba-
novec«.1 U novije vrijem e
u K oprivnici nađena je m a­
la kam ena am ajlija u Vijeć-
ničkoj ulici i kam ena sje­
kira u Ulici E shila Paviči-
ća.
P ojedinačni nalazi kam e­
nih sjek ira nađeni su i na
ostalom p o d ru č ju u Veli­
kom Pogancu, R ječkom Po­
lju, M očilam a, R asinji,
Kuzm incu, Šoderici, Đele-
kovcu i S tarig rad u kraj
Koprivnice.2 Ove godine
naš m uzej došao je do još
dva nalaza kam enog oruđa
s p o d ru č ja L udbreškog
Ivanca.3
104
Većina sjek ira je izrađe­
n a od kam ena sivozelenkas-
te boje (olivin) i fino gla­
čana. S obzirom na to da
se rad i sam o o po jedinač­
nim nalazim a bez većih po­
d atak a o k a ra k te ru lokali­
te ta i njegovoj stratigrafi-
ji, spom enute predm ete
m ožem o o d red iti sam o ti­
pološki i d a tira ti ih uglav­
nom u 3. tisu ćljeće pr. n.
e. (m lađe kam eno doba).
M jesta nalaza su k arak te­
rističn a i p o k azu ju nam
sm ještaj neo litičara od p re ­
težno rubnog dijela Kalnič-
ko — Bilogorskog gorja
prem a ravnici n a sjeveru
uz potoke k o ji dijelom
obuhvaćaju d an ašn je toko­
ve Glibokog, K oprivnice i
Jagnjedovca, sve do rijeke
Drave.
Posebno tre b a spom enu­
ti lokalitet K oprivnički B re­
gi, položaj »Seče« ili »Le-
pe«, kako ih m ještan i na­
zivaju. Tu su prilikom ko­
p an ja kanala B istra 1954.
god. otkopani fragm enti
p re th isto rijsk e naseobin-
ske keram ike. M eđu kera­
m ikom nalaze se dijelovi
velikih posuda grube fa k ­
tu re, ali i neki k arak teris­
tični oblici m an jih posuda
oker boje s tragovim a crve­
nog b ojenja, fragm enti s
tzv. jeZičastom drškicom ,
posude bikoničkog oblika i
kupe na nozi. Sve to govo­
ri da se radi o neolitskoi
keram ici poznatoj u našoj
zem lji pod im enom sopot-
sko-lenđelska k u ltu ra (3.
tisućljeće pr. n. e.), a nisu
isključeni ni elem enti tzv.
lasinjske k u ltu re, k o ju pod
k raj neolita nalazim o u
H rvatskoi i Sloveniji s na­
m a najbližim p o d ru čjem u
okolici Križevaca.4 M eđu­
tim , na istom m jestu nađe­
ni su i ulom ci sive, laten-
ske keram ike, odnosno ke­
ram ike koja p rip ad a viero-
jatn o k ra ju m lađeg željez­
nog doba (1. st. pr. n. e.),
što govori o jo š jednom
kasnijem n aseljav an ju na
tom području. A rheološko Karta arheoloških lokalite­
iskopavanje na tom loka­ ta općine Koprivnica (crtež:
litetu nije vršeno, p a je Dragutin Feletar)
prem a tom e teško zaključi­
ti nešto više o k a ra k te ru
naselja i naseljavanju.
N ajstariji nalaz iz m etal­
nog doba koji se nalazi u
našem m uzeju je je d n a b a­
krena sjek ira izvađena iz
Šoderice kraj B otova koja
se po obliku m ože d a tira ti
u rano brončano doba
(prva trećina 2. tisu ćljeća
pr. n. e.).5 Iz srednjeg bron-
čanog doba (15/14. st. p r.
n. e.) potječe m ali bro n čan i
bodež nađen u Sigecu kraj
K oprivnice.6 M etalno doba
poznato je po jednoj širo­
ko ra sp ro stran jen o j k u ltu ­
ri koja se po načinu po k a­
panja naziva k u ltu ra polja
sa žaram a, a tra je od za­
vršetka 14. st. pr. n. e. do
druge polovine 8. st. p r. n.
e7. Iz starijeg razd o b lja te
kulture, tj. iz kasnog bron-
čanog doba (13. st. pr. n.
e.) potječe jed n a glinena
posuda n ađena n a Ciglani
u K oprivnici.8 Iz tog vrem e­
na je i brončano koplje n a­
đeno u Šoderici kod B oto­
va. Na istom m jestu izva­
đen je i dosta rijed a k p ri­
m jerak brončanog m ača s
drškom u obliku jezičca
koji je d atira n u 12. st. pr.
n. e.9 Ovoj k u ltu ri p rip a d a ­
ju i žare iz žarnog groba
u N ovigradu P odravskom
(položaj Brežanci).10 Jedna
od njih svojim oblikom s
četiri ručkice na p rijelazu
trb u h a u v rat posude spa­
da u red n a jsta rijih dosad
poznatih žara cilindričnog
oblika u H rvatskoj, a d ru ­
ga — u obliku am fore —
također vodi p o d rijetlo iz
starijeg razdoblja k u ltu re
polja sa žaram a.11 Još je ­
dan nalaz iz našeg k ra ja
prip ad a spom enutoj k u ltu ­
ri, no već njezinom zavr­
šetku. To je značajan i rije ­
dak nalaz — ostava b ro n ­
čanih p re d m e ta — iz Le-
PRETHISTORIJSKO DOBA
 106

grada (8. st. pr. n. e.).12 To

su dijelovi ko n jsk e opre­
me: žvale, okovi, zakovice
karike i šipke, u k u p no 31
kom ad.
Od m etalnih p re th isto ­
rijsk ih nalaza po sto je još
dva željezna koplja, nađena
na šlju n k aram a Legrad i
Botovo, k o ja vrem enski
p rip ad aju k ra ju starijeg i
početku m lađeg željeznog
doba. Ove godine, pak, na­
đeni su ulom ci p re th isto rij­
ske keram ike na položaju
B unarić kod N ovigrada Po­
dravskog uz desnu obalu
K om arnice.
Sjeverno od N ovigrada
Podravskog kod sela Delo-
vi, na položaju zvanom Po­
ljane, utvrđeno je p re t­
h isto rijsk o naselje. Lokali­
tet je otkriven 1969., kada
su na površini pooranog
zem ljišta nađeni fragm enti
keram ike. 1973. god. nakon
dubokog o ra n ja otkrivena
je veća m nožina p re th isto ­
rijsk e keram ike i kućni
ljep na dijelu blago uzdig­ Kamene sjekire s raznih
nutog teren a u blizini lokaliteta u općini Kopriv­
sprem išta za trak to re . Tre­ nica
balo ie bezuvjetno izvršiti
arheološko iskopavanje. S
obzirom na to da je kera­
m ika nađena na površini
prip ad ala različitim vre­
m enskim razdobljim a, ste­
kao se dojam da se radi o
višeslojnom p re th is to rij­
skom naselju. M eđutim ,
so n d iran je izvršeno u ru j­
nu 1974. god. o tkrilo je po­
sto jan je sam o kasnolaten- (SI. 3, 7 — 10.) M eđutim , -gore u Plavšincu na tzv.
skog naselja, tj. n aselja iz u sondi II nalazila se finije R ajčevom B regu.15 Veća
zadnje faze m lađeg željez­ rađena keram ika k o ja je m nožina keram ike nađena
nog doba.13 U dvjem a son­ pripadala zdjelam a sive i je ove godine, i to na istoč­
dam a naišlo se na p litke ia- m rke boje k a rak terističn ih noj padini brijega, gdje su
me s m noštvom ulom aka oblika i nešto grubljim uz keram ik u m rke boje n a­
keram ike. U sondi I (10 x loncim a s češljaš tim u k ra ­ đene i ljudske kosti, a na
x 5 m) spom enuta k eram ika som. Sve to govori u p ri­ većoj površini vide se tra ­
je grubog u porabnog ka­ log dosta kasnog d a tira n ja govi pepelaste zem lje po
rak tera. rađ en a uglavnom lokaliteta u 1. i na sam čem u m ožem o p re tp o stav i­
bez kola, sivosm eđe boie, k raj 1. st. pr. n. e.14 ti da se radi o uništenim
a malo je frag m en ata tipič­ U trav n ju 1975. god. u- grobovim a. K eram ika je ti­
ne sive keram ike k o ja p ri­ tvrđen je još jed an lokali­ pična, siva, rađena na ko­
pada posudam a ovalnog ili tet s kasnolatenskom k e ra ­ lu, s k arak terističn im p ro ­
bikom čnog oblika, rađe- m ikom na jednom od vi­ filim a rubova i ponegdje s
nim na lončarskom kolu norodnih b režu ljak a Bilo- češljastim ukrasom , ali je

Latenska keramika s lokali­
teta Rajčev Breg kod Plav-
šinaca (1—5) i Delova (6—
— 10 )
107
nađeno i m nogo atipične
grube keram ike. Po svem u
sudeći ovo nalazište ima
dosta sličnosti s lokalite­
tom u Delovima. (SI. 3,
1 -5 .)
ANTIKA
Iz rim skog doba im a
dosta lokaliteta i pojedi­
načnih nalaza na ovom te­
renu koji p rip ad a ju uglav­
nom 2. do 4. stoljeću. N aj­
bolje je istražen lokalitet
u Goli. To je nekropola ko­
ja se sastoji od više grob­
nih hum aka, a nalazi se ju ­
goistočno od Dravske uli­
ce. Kao rim skodobni loka­
lite t u tvrđen je 1965. god.,
kada su ise na izoranoj po­
vršini našli fragm enti an­
tikne keram ike. 1966. god.
arheološka ekipa iz Zagre­
ba ustanovila je na tom
p o d ru čju 13 grobnih hum a­
ka, najvećim dijelom po-
o ranih.16 Na jednom od n a j­
bolje sačuvanih hum aka iz­
vršeno je prvo iskopavanje
ujesen 1971. god. od stran e
M uzeja grada K oprivnice.17
Ovo iskopavanje dalo je
vrlo lijepi rezultat. Uspo­
stavilo se da je hum ak p ri­
padao jednom grobu koji
je do danas ostao sačuvan,
te je kao takav u cijelosti
iskopan. N eposredno ispod
površine zem lje nalazila se
kam ena u rn a u obliku kvad­
ra s poklopcem pop u t k ro ­
va. Uz n ju je prem a grob­
nom ritu su bio priložen vrč
s drškom , tipičan za rano-
carsko doba.18 N edaleko u r­
ne na dubini oko 1,5 m od
površine zem ljišta nalazilo
se m jesto na kojem je po­
kojnih spaljen, k arak teris­
tično po m nožini pepela i
gara u kojem su nađeni
fragm enti keram ike, stak ­
la, novac, te jedan b ronča­
ni p rsten i ukrašeni dijelo­
vi m ale koštane kutijice.
Od ulom aka keram ike sa­
stavljene su četiri posude:
am fora, pehar, ta n ju r i
 108
lončić.19 Mala trb u ša sta am ­
fo ra s crveno sm eđom gla­
zurom i u k raso m širokih
re b ra stih listova i p tica s
k itn jastim repom , te d rš­
kam a u obliku stiliziranog
zm ijskog tijela m ogla bi bi­
ti italski im p o rt iz prve po­
lovine 2. ,st. Isto v rijedi i
za p eh a r s naborim a. Ta­
n ju r je jed n ostavan s uvu­
čenim rubom .215 N ajjedno­
stavniji je lončić, rađen
bez kola, koji je proizvod
dom aćeg m ajsto ra.21 Staklo
je un išten o gorenjem , osim
lijepo sačuvanih staklenih
perli u obliku kaplje. Od
novca pronađeno je 8 ko­
m ada sestercija, koji su ja ­
ko oštećeni. Jed an od n jih
p rip ad a n ajv je ro ja tn ije ca­
ru M arku A ureliju (161 -—
— 180. godina), a drugi n je­
govoj ženi F austini Mla­
đoj.22 Prem a svem u sudeći,
grob potječe n ajv je ro ja tn i­
je iz vrem ena neposredno
p rije provale M arkom ana
166. god., a prip ad ao je
ženskoj osobi.
S iskopavanjem na is­
tom lo k alitetu nastavljeno
je god. 1972. nešto južnije,
na m jestu velikog, ali po-
oranog i znatno sniženog
hum ka.23 Na dubini oko po­
la m etra došlo se do ta n ­
kog slo ja crveno pečene ze­
m lje u m anjim skupinam a
nepravilnog oblika. U ne­
posrednoj blizini nalazila
se p litk a jam a s velikom
m nožinom gara, pepela i
gru m en ja tvrdo pečene ze­
m lje, ugljen a i ikarbonizi-
ranog drveta. N ađen je i
veći bro j ulom aka keram i­
ke. N jihovim sastavlja­
njem i rek o n stru k cijo m do­
biven je jed an ta n ju r, pli­
tica i veliki trb u ša sti lo­
nac. Dobiva se dojam da
su ovdje vršeni posebni ob­
redi i da je tu spaljeno vi­
še pokojnika, ali su n jiho­
vi ostaci brižljivo sak u p lje­
ni i sah ran jen i u blizini.
Još jedno iskopavanje u
Goli izvršeno je 1973. god.-“1
M eđutim , naišlo se sam o
na razbacane fragm ente ke­
ram ike, grum en je pečene
zem lje i razasute tragove
gara, pa se može p re tp o ­
staviti da su grobovi vje­
ro jatn o razvučeni o b ra đ i­
vanjem zem ljišta.
Neki tragovi govore o po­
sto ja n ju naselja iz rim skog
doba sjeverno od spom enu­
te nekropole, odnosno nešto
južnije od današnjeg gro­
blja.
Istočno od Gole u šum i
Fuzetić, na m jestu gdje je
nekad bila ciglana, o tk ri­
ven je još 1957. god. kasno-
antikni skeletni grob, u ko­
me je nađena kopča u ob­
liku sam ostrijela.
Od pojedinačnih antičkih
nalaza ističe se jed an , do­
sad još neobjavljen nalaz
izvađen iz Šoderice kod Bo­
tova 1967. god. To je b ro n ­
čana kuti jača s uništenim
dnom , ali sačuvanim ru ­
bom i drškom uk rašen im
nizom 'sitnih u g raviranih
točkica, te labuđim glava­
m a na gornjem dijelu d rš­
ke, gdje se nalazi i im e
m ajsto ra koji je posudu n a­
pravio (»Helvi«), Im e Hel-
vus su sreće se n a sjeveru,
pa bi se prem a tom e radilo
o posudi koja je im portira-
na n ajv jero ja tn ije iz Gali­
je. Iz Šoderice kod B otova
potječe više nalaza iz rim ­
skog doba: željezna sjeki­
ra, kosa, trozub, dugi ko­
njanički mač s nečitkim ži­
gom iz 3. ili 4. st., te želie-
zna kutljača s to rd iran im
drškom , koja n alik u je na
antičke kuti jače koje su
služile za lijevanje želje­
za.
Kod sela Im briovec n a­
đena je ostava rim skog no­
vca, tzv. an to n in ijan a.25 U
našem m uzeju inventirano
je 190 kom ada novca cara
Galijena, Salonine, V ale­
ri jan a I i drugih careva iz
3. st. koji se nalaze n a nov­
cu iz ove ostave.
U okolici nađeno je i ne­
što frag m en ata antičke ke­
ram ike. U nedalekom selu
K u tn ja k u stan o v ljen je an­
tički lokalitet ove godine na
položaju »Stari dvori«, ko­
ji se nalazi na cesti prem a
Selnici. Osim toga u cen­
tru sela (kbr. 92) p ri gra­
dnji kuće p rije nekoliko go­
dina, p re m a prip o v ijed a­
n ju , nađeni su ćupovi na
dubini od 1,5 m za koje,
tak o đ er, m ožem o p re tp o s­
taviti da p o tječu iz rim ­
skog doba.
P rilikom obilaska terena
u svibnju ove godine u bli­
zini Đelekovca zabilježen
je in te re sa n ta n lokalitet
tzv. »Hižakovo brdo« ili
»Posred pola«. To je hu­
m ak p ro m je ra oko 20 m, po
cijeloj površini n asu t šlju n ­
kom . N a jv je ro ja tn ije se ra­
di o grobnom h u m k u iz
rim skog doba. S jeverozapa­
dno nalaze se »Cirkvišće«,
»Krči« i »B atijanovo«, gdje
je nađeno nešto površin­
skih nalaza antičke i sred­
njovjekovne keram ike. Na­
dalje je u okolici Đelekov­
ca, p rem a Legradu uz oba­
lu Drave, u tv rđ en loka­
litet iz rim skog doba na
položaju »Gradišće«. Tu su
na oranici nađeni ulom ci
antičke keram ike i stakla.
Tragova rim skodobne i
srednjovjekovne keram ike
nalazi se i na staro m p u tu
za Legrad na m jestu zva­
nom »Pri C m rkovoj agaci-
ji«.26
Posebno tre b a spom enu­
ti nalaze rim ske a rh ite k tu ­
re. Izm eđu K unovca i Ko­
privničkog Ivanca otkriven
je još 1931. god. dio rim ­
skog žrtvenika.27 U novije
vrijem e pronađeni su trag o ­
vi a rh ite k tu re i keram ike
kod Kunovec B re g a .8 U
N ovigradu P odravskom o t­
kopani su 1926. god. tem e­
lji rim skog kupališta.29 Ra­
di se n a jv je ro ja tn ije o »ve­
ćem kom pleksu rim ske la­
d an jsk e vile s gospodars-
 109

Neolitska keramika s loka­

liteta Seče kod Koprivnič­
kih Bregi

Latenska zdjela nađena kod

Delova
Kamena urna iz rimskog
doba (Gola)
110

kim zgradam a i eventualno

kupaonicom «?’
Poznato je da je u rim s­
ko doba jed n a od glavnih
cesta išla nizinskim dije­
lom podno Bilo-gore i Kal­
nika u pravcu isto k — za­
pad i povezivala m eđusob­
no pojedine p o staje ili ve­
ća naselja. Isto tako m o­
rala je p o sto jati veza s u-
n u trašn jo šću p re k o p u to ­
va m anjeg značenja. S ob­
zirom na to m orao bi i u
u n u trašn jo sti p o sto jati ve­
ći bro j nalazišta iz antič­
kog doba. God. 1966. u šu­
mi p okraj pu ta, idući od
Male Mučne p rem a sjeve­
ru, pronađen je om anji
brežuljak koji p red stav lja
vjero jatn o grobni h um ak
iz rim ske a rh ite k tu re u bli­
zini o statak a feudalnog
burga u S tarig rad u kraj Rimske opeke iz Starigra-
Koprivnice. Tu su, nedale­ da kod Koprivnice
ko trafostanice, na poviše­
nom i obrađivanom terenu
1970. god. u stanovljeni os­
taci arh itek tu re, n ep o sred ­
no ispod površine zem lje,
koji sadrže rim ski građev­
ni m aterijal, što se vidi po
ostacim a opeka.31 Ovi ostaci
mogli su b iti ugrađeni u
ob jek t koji p rip ad a m la­
đem vrem enu, ali oni u sva­
kom slučaju govore da se
u blizini nalazi an tički lo­
kalitet. To bi m oglo dove­
sti do zn ačajnijih o tk rića u
vezi naselja iz antičkog do­
b a za koje se p re tp o stav lja
da ga treb a tražiti u blizi­
ni Bilo-gore.32
U sam oj K oprivnici slu­
čajni su nalazi jed an ka­ K onstansu (337—350) i Va- vnih nalazišta, osobito n a­
snoantički p rste n s p ro ši­ lentinijanu I (364—375). laza srednjovjekovne k era­
renim šupljim k rajev im a i m ike, veći je u usporedbi s
jedna željezna potkova.33 U nalazištim a o stalih razdob­
blizini K oprivnice n a p re d ­ SREDNJI VIJEK lja, ali su površinski n ala­
jelu zvanom F arkašić n a­ zi jak o u ništeni, najvećim
đen je još 1938. god. nak it S rednjovjekovna nalazi­ dijelom zbog p re o rav a n ja
i novac koji p o tječe iz je ­ šta često u kazuju na k o n ti­ zem ljišta. N ajviše im a os­
dnog kasnoantičkog kost.ur- n u itet n aseljavanja na je d ­ ta ta k a iz doba razvijenog
nog groba. N akit je od nom većem p ro sto ru , tako sred n jeg vijeka.
bronce, a sasto ji se od n a­ da obično u blizini nailazi­ Od ra n ijih nalaza našlo
rukvice, karičica i pređice. m o n a tragove života još se n ešto o ru ž ja i dijelova
Novac p rip ad a carevim a iz p re th isto rije ili rim skog ra tn e oprem e na p o d ru č­
K onstanciju II (337—361), doba. B roj sred n jo v jek o ­ ju šlju n k ara. To su bojne

sjek ire i bradve n ađene na
položaju »Tursko groblje«
(šlju n k ara — Legrad) te o-
stalo sred n jovjekovno o-
ružje nađeno n a p o d ru č ju
šlju n k are Botovo. Spom e­
nu te nalaze s T urskog gro­
blja« m ožem o tip o lo šk i da­
tira ti od 8. do 10. st. S jeki­
re su po tip u slične onim a
iz Velike Gorice ili D alm a­
cije, te p re d sta v lja ju poz­
nato sta ro slavensko o ru ž­
je.34 Posebno se ističe nalaz
koji je izvučen bagerom s
p o d ru čja »Jagnježđa« (šlju­
n k ara Legrad). Radi se o
šljem u, dijelovim a oklopne
zaštite i m aču.35 Mač je d u ­
gačak, sa šiljatim vrhom i
k ratk o m nakrsnicom ; šljem
je konusnog oblika, a sas­
tavljen je od četiri pločasta
segm enta m eđusobno spo­
jen a zakovicam a; oklopna
zaštita bila je u obliku ljus-
kastog oklopa sastavljenog
od željeznih pločica razne
111
Karičice iz srednjovjekov­
nog groblia u Đelekovcu
(grob 34)
Srednjovjekovni lokalitet
Gradić kod Torčeca
veličine i oblika, s rupica­
m a koje su služile za m e­
đusobno vezivanje. Nalaz
je dobro sačuvan, a tipolo­
ški se može odrediti u vri­
jem e 10. st.36
Od srednjovjekovnih lo­
kaliteta posebno tre b a ista­
ći lokalitet Đelekovec. Pre­
m a pripovijedanju m ještana,
još p rije II svjetskog ra ta
kod kopanja tem elja neda­
leko današnje crkve naišlo
se n a m noštvo lju d sk ih ko-
112
štu ra. O tom e se tad a nije
nikoga obavijestilo. Tek
p rije desetak godina na os­
novi oskudnih nalaza uspo­
stavilo se da se radi o sre­
dnjovjekovnoj nekropoli
(»groblje na redove«), koja
p rip ad a tzv. bjelo b rdskoj
kultu ri.37 Arheološko isko­
pavanje na tom lo kalitetu
vršeno je 1975. god. od
stran e M uzeja grada Kop­
rivnice i O dsjeka za arh e­
ologiju Filozofskog fakul­
teta u Zagrebu.38 P rem a do­
bivenim rezu ltatim a isko­
pavanja vidi se da je grob­
lje dulje trajalo . Naim e, na
dubini oko pola m e tra is­
pod površine zem ljišta na­
đeni su jak o oštećeni ko­
stu ri, kod k o jih nije bilo
priloga. Ispod n jih u istom
sm jeru (glava na zapadu ili
jugozapadu, a noge n a is­
to k u ili sjeverozapadu) bili
su položeni k o sturi, koji
su bili m nogo b olje saču­
vani, a uz n jih su nađeni i
prilozi. Tako vidim o da na
istom m jestu im am o m lađe
i starije grobove. Od prilo­
ga nađen je n ak it i dije­
lovi pojasne g arniture: ve­
ći bro j bro n čan ih karičica
(većina sa završetkom u ob­
liku slova S), 8 sre b rn ih S
karičica, 2 p rsten a, nekoli­
ko željeznih pređ ica od po­
jasa, 1 željezni nož i jed an
sreb rn i novčić, za koji je
ustanovljeno da p rip ad a
početku 13. stoljeća39 Otko­
pano je ukupno 50 k ostura,
što s obzirom na veličinu
sonde (12,5 x 3 m) govori
o velikoj gustoći p okapa­
nja. Radovi na toj nekropo­
li m o rat će se i ubuduće
nastaviti.
U blizini Đelekovca, uz
cestu kod sela Torčec, po­
znata su još dva sred n jo ­
vjekovna lokaliteta: »Gra­
dić« i »Crkvišće«. V jero ja­
tno nešto stariji, »Gradić«
kod Torčeca je tipično sre­
dnjovjekovno g rad ište s op­
kopom koji se još danas
sačuvao. T eren je dijelom
pokriven travom i žbu-
njem , dok je cen traln i dio
obrađen i pooran, kao i
dio neposredno uz nasip na
istočnoj strani. U n u tar gra­
dišta nađeno je n ešto ulo­
m aka keram ike (posude i
pečnjaci). G radište je k ru ­
žnog oblika s n aro čito is­
tak n u tim bedem om na sje­
vernoj i zapadnoj stran i,
visokim do 2 m. V anjski
p ro m je r gradišta je oko 80
m etara. U neposrednoj bli­
zini teče potok Gliboki, ko­
ji je, vjerojatno , još danas
vidljivim koritom sa sjever­
ne stran e bio spojen s g ra­
dištem . P rem a svem u su­
deći, ovo gradište ne ide
u red ranosrednjovjekov-
nih gradišta, nego je upo­
trebljavano nešto k asnije
— u 13. i 14. st. Na obliž­
njem pCirkvišću«, sjevero­
istočno od »Gradića«, n a­
đeni su ostaci cigle i šuta,
te ulom ci keram ike s u k ra ­
sim a tipičnim za 14. i 15.
st. (žljebići, valovnice, ži-
gosani kvadratići). M ješta­
ni su tu naišli i na lju d sk e
kosti, pa se p re tp o stav lja
da se ovdje nalaze ostaci
crkve i groblja.
Na nizinskom p o d ru č ju
prem a istoku nađen je veći
broj lokaliteta s o stacim a
srednjovjekovne naseobin-
ske keram ike. Po pov ršin ­
skim nalazim a osobito se i-
stiče lokalitet S ta ro Selo
kod Jeduševca. Tu se n a
po d ru čju oko 1 km 2 n a b la­
go uzdignutom te re n u s o b ­
je stran e nailazi n a m noš­
tvo izoranih ulom aka k e ra ­
mike. L okalitet je otk riv en
još 1967. god. Velik b ro j
ulom aka keram ike je vrlo
grube fak tu re i p rip a d a ve­
likim posudam a sm eđesive
boje, izrađenim od n ep ro ­
čišćene gline s k ru p n im zr­
nim a krem ena, p ijesk a i
šljunka. M eđutim , im a i ke­
ram ike s tipičnom profila-
cijom rubova, i s u k raso m
žljebića, i valovnica. Za da­
tira n je najvažniji n am je
nalaz četverobridne streli­
ce na nasad od željeza, ko­
je zovu još i veretoni, a ko­
je su bile rađ en e za poseb­
ne v rste sam o strela u 14.
i 15. st.
B ogat po nalazim a je i
lo k alitet K oprivnički B re­
gi, položaj »Seče« (»Lepe«),
gdje su se uz već spom enu­
te p re th isto rijsk e nalaze n a­
šli i površinski ostaci sre­
dnjovjekovne keram ike.
1976. god. srednjovjekovna
k eram ik a n ađena je na ši­
rem p o d ru č ju (oko 1 km 2),
ne sam o n a m je stu p ro ši­
re n ja kanala B istra nego i
preko okuke k o ju pravi
staro k o rito K oprivnice.
M eđu keram ikom im a do­
sta tipičnih oblika koji se
ja v lja ju u doba razvijenog
srednjeg vijeka. To su u-
lom ci o štro p ro filira n ih i
vrlo razvijenih rubova po­
suda, p ečn jaci re b ra ste i
glatke površine u obliku va­
za ili kupolastog oblika sa
završetkom u obliku dug­
m eta, a m nogo rje đ e jav lja
se v išestru k a valovnica i
žljebići. V rem enski bism o
je m ogli sm jestiti u razdo­
blje od 14. do 16. st. Neki
oblici p ečn jak a p o p u t vaze
vrlo su slični onim a ko ji su
nađeni na g ra d ištu u Mr-
su njskom lugu kod Slavon­
skog B roda, a koji su d ati­
ran i u 13. st.w
U Delovim a, u n ep o sred ­
noj blizini p re th isto rijsk o g
naselja i nešto južnije, izo-
ra n a je srednjovjekovna
k eram ik a rađ en a od n ep ro ­
čišćene gline, u k ra šen a Vi­
šestru k o m valovnicom ili
nizom p araleln ih žljebova.
K eram ika p rip a d a uglav­
nom u doba razvijenog
srednjeg v ijeka (14, 15 st.).
Na tom p o d ru č ju nailazi se
okrugle kam ene žrvnje, što
dokazuje p o sto jan je većeg
selišta. Nalaz željezne sje­
k ire i bradve, koji je u b li­
zini izoran, vrem enski je
još sta riji od navedene ke­
ram ike i m ože se tipološki
odred iti u vrijem e 10. st.41

N adalje, u ovom nizin­
skom dijelu im adem o još
nekoliko lo k aliteta. U Hle-
binam a, n a položaju »Sve-
tin jsk i breg«, k oji sa svoje
sjev ero isto čn e stran e im a
sačuvane tragove sre d n jo ­
vjekovnog u tv rđ en ja , n ađ e­
no je na površini o statak a
opeka, šu ta i kam ena, te
ulom aka tipične sre d n jo v je­
kovne keram ike. U n edale­
kom Sigecu, na položaju
»Grad«, nalazi se sre d n jo ­
vjekovna g rad in a s ostacim a
opkopa, a izvan sela n a po­
d ru č ju šlju n k a ra povrem e­
no se nailazi n a nalaze iz
doba sred n jeg vijeka. T ra­
govi n ase lja v an ja nađeni
su i ju žno od P eteranca,
gdje se n a p o lju zvanom
»Petrovci« našlo frag m ena­
ta p ečn jak a koji p rip ad a ju
n a jv je ro ja tn ije 15. st. I na
»Goričkom polju«, u blizini
M iklinovca (K oprivnica),
nađeno je tak o đ er nešto
sred n jovjekovne keram ike.
K oprivnica p re d sta v lja zna­
čajan sred n jovjekovni lo k a­
litet s većim b ro jem nalaza
koji p rip a d a ju već kasnom
sred n jem vijeku. S ta rija
k eram ik a n ađ en a je sam o
na p o d ru č ju »reberina«. Si­
gurno je da bi se arh eološ­
kim isk opavanjem naišlo i
na o sta tk e sred n jo v jekov­
ne a rh ite k tu re.
N a p o d ru č ju B ilogore po­
sto ji niz sred n jovjekovnih
lokaliteta. Zasad su zabilje­
ženi lo k aliteti n a sjevernom
ru b n o m d ijelu m asiva, od
ko jih neki im a ju k a ra k te ri­
stičan ista k n u t položaj. Ta­
kav je, n a p rim je r, položaj
grad in e n a b rd u P rkos kod
N ovigrada Podravskog. I-
dući d alje p re m a zapadu
po sto je tragovi sre d n jo v je­
kovnih u tv rđ e n ja isp red se­
la Plavšinac (m jestim ice vi­
de se p o v ršin sk i tragovi
m altera, opeke i keram ike).
Kod sela Borovi jami vrlo je
in tere sa n tan položaj »K ra­
ljevog brda«, koje n a ro d n a­
ziva jo š i »Gradina«. Z asada
nem a m a te rija ln ih tragova
na osnovi kojih bism o mogli
pobliže odrediti vrijem e tra ­
ja n ja u tv rđ en ja koje je vje­
ro jatn o postojalo još od
p red h isto rije, a zatim , u našem m uzeju čuvaju se i
doba srednjeg vijeka, odig­
ralo je važnu ulogu. U ne­
posrednoj blizini na uzvisi­
ni s istočne stran e nalazi
se lokalitet »Đurinka«. Tu
su vidljivi tragovi fo rtifik a­
cije po obliku zem ljišta sa
sjeverne stran e i površin­
skim ostacim a crijep a i šu­
ta. N arod pripovijeda o že­
ljeznim vratim a, sjekiram a
i ćupovim a koji su ovdje
nađeni poslije I svjetskog
rata. Na oranici koja se n a­
lazi tik do tog m jesta n a­
đeno je m noštvo ulom aka
keram ike, odnosno ćupova
i pečn jak a koji ukazuju na
kasni srednji vijek. U sa­
m im Borovi janim a nalaze
se tragovi već dosta kasnog
g roblja na tzv. »Trsovijan-
skom bregu«. Zapadno od
tog m jesta postojala je sta­
ra cesta, a p rem a u n u tra š­
n josti, u šum i, postoji m je­
sto koje narod još danas
naziva »Kneževi dvori«, a
koje zasada nije istraženo.
M eđu n ajznačajnije sre­
dnjovjekovne lokalitete na
našem p o d ru čju u b rajam o
S tarig rad kod Koprivnice.
To je u tv rđ en je (feudalni
burg) na jednom od s tra te ­
ški značajnih položaja na
b rijeg u nedaleko od dana­
šnje ceste za Jagnjedovac.
O gradu postoji niz doku­
m enta i pisanih podataka.42
113
Bio je utvrđen bedem om od
cigle, koja se i danas m jes­
tim ice vidi, kao i tragovi
novovjekog vandalizm a. U
neki slučajni nalazi oružja
i oprem e za konjanika s
tog lokaliteta. To su streli­
ce na nasad u obliku lista,
četverobridne strelice na
trn i nasad, ostruge s ko­
tačićem u obliku zvijezde
sa šest k ratk ih ili osam du-
ljih bodlijka, pređice i stre-
m en. Ove m etalne predm e­
te tipološki datiram o u 14.
i 15. stoljeće.43 N ađeno je i
m noštvo fragm enata kera­
m ike s karakterističnim u k ­
rasom valovitih i ravnih li­
nija, četverostrukih valov-
nica i niza p rsten a stih za­
d ebljanja.
Na veći broj srednjovje­
kovnih utvrđenja, od kojih
su neka traja la i do kasnog
srednjeg vijeka, naišlo se i
na p o d ru čju Kalničkog gor­
ja. Jedno od n ajsta rijih u t­
v rđ en ja p red stav ljaju osta­
ci feudalnog grada na vrhu
strm og brijega nedaleko od
potoka Gliboki kod Rasi-
nje, na položaju zvanom
»Budim«. Svoju najvažniju
ulogu odigrao je taj grad
negdje u 13. st., a danas su
površinski vidljivi tek os­
kudni tragovi utvrđenja, o-
peka i m altera.44
S tratešk i značaj im ala
su, nadalje, i b rd a prem a
P rkosu i Pogancu. U Ve­
likom Pogancu nalazi se lo­
k alitet »Gradina«. To je u-
zvišenje s ostacim a opkopa
k raj stare ceste nedaleko
od sela. »Gradina« je da­
nas gusto obrasla grm ljem
(p ro m jer oko 50 m), ali su
na površini ostali vidljivi
tragovi m altera, opeke i ka­
m ena (krečnjak). Na poora-
nom zem ljištu s istočne
strane, izvan opkopa, nađe­
no je i fragm enata keram i­
ke koja bi vrem enski m o­
gla p rip ad ati 15. stoljeću.
Južno od »Gradine«, preko
p u ta i livade na obroncim a
114
strm og brijega, nalazi se
šum a Zladovo i b rd o naz­
vano »Šanac«. Na b rd u se
nalaze tragovi kasn ijih u t­
vrđenja, ali je ono svakako
im alo stratešk i značaj i u
prošlosti.
Kod sela L udbreški Iva­
nec, na zem ljištu zvanom
»Zidina«, p o sto jalo je tak o ­
đer jedno utvrđ en je. Loka­
litet se naziva po zidu ko­
ji se, p rem a kazivanju, spu­
šta sa spom enutog m jesta
prem a p o toku Gliboki .Da­
nas su na površini vidljivi
ostaci opeka i k ostiju.
Iznad sela G rdak, na p u ­
tu za grdovačke vinograde,
na zem lji zvanoj »Kame-
nik«, nađeni su ove godine
ostaci kosturnog groblja, o-
peka i kam enja, te kasno-
Srednjovjekovna keramika
ke.45
U P rekodravlju nalaze se
značajni ostaci sred n jo v je­
kovne a rh ite k tu re kod Pe­
peljare. Radi se o utvrdi
četvrtastog oblika s opko­
pom, čiji se ostaci jo š i da­
nas vide. Zidovi od opeke
i kreča debeli su oko 1,5
m, no u novije v rijem e su
dobrim dijelom sniženi i
uništeni. Ostaci keram ike
sa široko ižljebljenom sti-
jenkom i uk raso m valovi­
tih linija, žigosanih troku-
tića i žljebića u k azu ju na
13. do 15. st. Tu je nađen,
također, i jed an sred n jo v je­
kovni p rsten pečatn jak, te
strelica na n asad poput
onih iz S tarigrada, jedan
m ali čekić i m noštvo kova­
nih željeznih čavala. (S 110,
6— 8).
U ždali, na položaju »Ge-
šće polje«, još 1965. god. ot­
kriveni su na oranici povr­
šinski ostaci keram ike, ko­
ja po svojim k a ra k te risti­
kam a ide u v rijem e od 13.
do 15. st.
Na k raju , od nalaza sre­
dnjovjekovnog o ru žja treb a
spom enuti još neke iz Šo­
derice kraj Botova. To je
rom anički m ač iz druge po­
lovine 13. st. i dva gotička
m ača iz 14. st., koji n a gor­
njem dijelu sječiva im aju
ugraviran crtež trčećeg vu­
ka (tzv. vukovci).46 Iz šo d e ­
rice izvađeno je i dosta ka-
snosrednjovjekovnih p re d ­
m eta, ponajviše sjekira.
* iz K oprivnice.
* *
Prem a opisanim nalazi­
m a i nalazištim a vidim o da
je do danas evidentirano na
p o dručju koprivničke op­
ćine pedesetak lokaliteta.
To je lijep broj, ali ne i ko­
načan. Već su tra se može
dogoditi da dođem o do k a­
kvog važnog nalaza ili na-
iđem o na novi lokalitet. Po­
vrem en obilazak terena, an ­
k etiran je stanovnika i b ri­
ga o spom enicim a te vrste,
te njihova d etaljn ija o b ra­
da, dovest će do još boljih
rezultata. Cilj ove ra d n je
bio je da da popis i djelo­
m ičan opis do sada pozna­
tih arheoloških lo k aliteta i
tako dođe do arheološke
k arte ovog područja. Uz to
h tjela se istaći važnost ra ­
da na tim spom enicim a, k a­
ko radi poznavanja daleke
prošlosti ovog k ra ja , tako i
radi po p u n jav an ja arh eo lo ­
ške zbirke i čuvanja p re d ­
m eta u M uzeju grada K op­
rivnice.
BILJEŠKE
1 L. B rozović, Predm eti iz kam enog
doba nađeni u K oprivnici, K oprivni­
čki Hrvat, 1929. br. 46
2 Starigrad se spom inje kao oret-
h istorijsk o nalazište u dopisu: Izka-
panje p redhist. hum ca u K oprivnici,
V iesn ik hrvatskoga arheologičkoga
družtva, 1880. str. 90
3 K am eno oruđe poklonjeno je Mu­
zeju grada K oprivnice zahvaljujući
posred ovanju ing. R udolf a Tom eka
4 Sp om enute kulture su određene
prem a pu bliciranim radovima: S. D i­
m itrij ević, Problem neolita i eneo-
lita u sjeverozapadnoj Jugoslaviji,
O puscula archaeologica V , 1961 i S.
D im itrijević, Sopoisjso — lenđelska
kultura. 1968.
5 R. Pittion i, U rgeschichte des ö s ­
terreichischen R aum es, W ien, 1954,
str. 354.
6 Original je u A rheološkom m uze­
ju u Zagrebu.
7 K. V inski G asparini, Kultura p o ­
lja sa žaram a u sjevernoj H rvatskoj,
Zagreb, 1973, str. 9
8 Original je u A rheološkom m u ­
zeju u Zagrebu.
š K. V inski Gasparini, o. c. str. 75,
T 26,1
10 K. V inski G asparini, o. c. T
25, 1, 2. Originali se nalaze u Arhe­
ološkom m uzeju u Zagrebu.
11 K. V inski Gasparini, o. c. str.
74.
12 K. V inski Gasparini, o. c. str.
169, T 127.
13 S. K olar Sušanj, D elovi, N ovi­
grad Podravski — kasnolatensko na­
selje, A rheološki pregled 16, 1974.
str. 58 i d.; S. Kolar, Delovi — pret­
h istorijsk o naselje. Glas Podravine
br. 44, 1974. str. 8
14 M aterijal je datiran u kon sulta­
ciji s Mr N. M ainarić Pandžić, Od­
sjek za arheologiju, Zagreb.
15 S. K olar, Nalaz iz nrethistorij-
skog doba u Plavšincu, Glas Podra­
vine. br. 28, 1975.
16 B. V ikić — M. Gorenc, Prilog
istraživanju antiknih naselja i puto­
va u sjeverozapadnoj H rvatskoj, 1969.
str. 18.
17 S. K olar Sušanj, Gola, K opriv­
nica — rim skodobrii grobni hum ci.
A rheološki nre<deđ 13, 1971. str. 40.;
S. Kolar, R im ljani u Podravini. Glas
Podravine br. 26, 27 i 28, 1972.
18 Posuda ie slična vrču koji na­
vodi B. V ikić. N eka obilježja rano-
carske keram ike u jugozapadnoj Pa­
non iji, Starine, K ni. X II — X IV,
1962 — 1%3. str. 104. si. 37. 11.
19 Posude je sastavio i rekonstru­
irao J. F luksi, Muzej grada K opriv­
nice.
20 Sličan tanjur spom in je B. V ikić,
o. c. str. 103, si. 36, 1.
21 Sličan lončić kod B. V ikić, Obi-
Mežia i kro^oln^iia novootkrivene ne­
kropole u D ržićevoj u lici u Zagrebu
Iz starog i novog Zagreba, 1960. si.
6 i 7.
22 Prem a m išlien ju Z. Dukat, N u­
m izm atički kabinet A rheološkog mu-
zeia u Z agrebu.
23 S. K olar S ,,*aT<i. Go'a. opć’^a
K oprivnica, rim skodob ni grobni h u ­
m ci. Arheološki prerđed 14, 1972, str.
95. S. Kolar ^na^aino otkriće. Glas
Podravine. 1972 br. 40. str. 6
42 S. Kolar Sušanj, Gola, općina
K oprivnica — rim skodobni grobni
hum ci, A rheološki pregled 15, 1973,
str. 77
25 B. Zm ajić, Nalaz rim skih anto-
ninijana u Im briovcu kod K oprivni­
c e, N um izm atičke v ijesti 45, 1955,
str. 16

26 N a spom enuti teren u okolici
Đ elekovca ukazao je Ivan Hero iz
Đ elekovca, te m u ovom prilikom
zahvaljujem o na suradnji.
27 Jutarnji list, Zagreb, od 29. svi­
bnja 1931. Original se nalazi u Ar­
heološkom m uzeju u Zagrebu.
28 M. Fulir, K unovecbreg, K opriv­
nica — rim sko naselje (postaja Su-
nista?), A rheološki pregled 9, 1967,
str. 180.
29 V. H offiller, A rheološki nalazi u
N ovigradu Podravskom , Časti i do­
bru zavičaja, 1937, str. 296.
30 B. V ikić — M. G orenc, o. c.
str. 19
31 R im ski građevni m aterijal na
tom terenu utvrdila je u prosincu
1970. god. S. Kolar, Muzej grada Ko­
privnice.
32 Prema b ilješci koju navodi A.
Horvat, Osvrt na urbanizam K opri­
vnice, B ulletin br. 2 i 3, 1960, str.
90, bilj.
33 B. V ikić, R im ska potkova iz K o­
privnice, Zbornik Muzeja grada Ko­
privnice, 1953.
34 G. Škrivanić, Ratna veština starih
Slavena po svedočanstvu savrem enih
izvora, V esnik VM 8 — 9, 1963, str.
91 — 92.
115
Srednjovjekovna keramika
iz lokaliteta Staro Selo
D. Jelovina — D. V rsalović, Die m a­
terielle K ultur der altkroatischen
G räberfelder auf dem G ebiete des
dalm atinischen K roatien, Archaeolo-
gia Iugoslavica V II, 1966, str. 91
35 N alaz je poklonio našem m uze­
ju 1969. god. zubar M artin N em ec
iz K oprivnice
36 Prem a saopćenju Dr. Z. V inski,
A rheološki m uzej, Zagreb.
37 B ijelo Brdo kod Osijeka poznato
je po nalazim a iz ranog srednjeg
vijeka. N am a su najbliža nalazišta
ove kulture K loštar i V eliki Buko-
vec.
116

38 M. Šm alcelj — S. Kolar, Đele-

kovec — bjelobrdska nekropola, Ar­
heološki pregled 17, 1975. (u štam pi).
39 Prema ekspertizi izvršenoj u N u ­
m izm atičkom kab inetu A rheološkog
m uzeja u Zagrebu.
40 Z. V inski — K. V inski Gaspari-
ni, Gradište u M rsunjskom lugu,
1950 (katalog).
41 Slična sjekira nađena je u N inu
(v. D. Jelovina — D. V rsalović, o. c.
Arheologia Iugoslavica V II 1966. T
V II, 4)
42 A. Horvat, o. c ., B ulletin 2 i 3,
1960, b ilj. 5.
43 I. Bach, Ostruga iz X IV ili XV
stoljeća . . ., Zbornik M uzeja grada
K oprivnice, 1946 — 1953, str. 83.
44 Jednu opeku s vrha brijega s
otiskom životinjske šape p ok lonio je
našem m uzeju M. Fulir iz Varaždina
1968. god .
45 Prilikom sakupljanja podataka s
terena za područje kod V elikog Po-
ganca, L udbreškog Ivanca i Grdaka
zahvaljujem o na suradnji i su sret­
ljivosti ing. R udolfu T om eku iz Ko­
privnice.
46 O toj vrsti m ačeva v. Marija
B irtašević, M ačevi vukovci u jugo-
slovenskim zbirkam a, V esnik V M,
str. 81.