ુ રાતી સાહિત્યની પ્રશિષ્ટ નવલકથાઓમાાં સામાજજક મ ૂલ્યોનો એક

ગજ
અભ્યાસ
ુ ા’, ‘માનવીની ભવાઈ’)
(પસાંદગીની કશૃ તઓ: ‘સરસ્વતીચાંદ્ર ભાગ-૧’, ‘પાટણની પ્રભત

:સાંિોધક: :માગગ દિગક:

અસારી પિનલકુમાર કાાંપિલાલ ડૉ. વસાંિભાઈ કે. ગાાંપવિ
૯૪- કેસર ડુપ્લેક્ષ, મેઘરજ રોડ, શ્રી. કે.આર. કટારા આર્ટ્ સ કૉલેજ, શામળાજી
િા- મોડાસા, જજ- અરવલ્લી િા- ભભલોડા, જજ- અરવલ્લી

ુ રાત યશુ નવશસિટીના શવનયન િાખાના ગજ

િેમચાંદ્રાચાયગ ઉત્તર ગજ ુ રાતી શવષયમાાં
પી.એચ.ડી. ની પદવી માટેના િોધપ્રબાંધનો
આયોજન-આલેખ

:વષગ:
૨૦૨૩-૨૪
 અનુક્રમભિકા

ક્રમ શવગત

૧. પ્રકરિો

૨. સાંશોધનની ભ ૂપમકા

૩. સાંશોધન હેત ુ

૪. સાંશોધન પ્રશ્ન

૫. સાંશોધન િદ્ધપિ

૬. િરરકલ્િના

૭. અિેભક્ષિ િરરિામ
 પ્રકરિો

પ્રકરણ શવગત

૧ સારહત્યમાાં સામાજજક અને નૈપિક મ ૂલ્યોની વ્યાખ્યા (સાંજ્ઞા અને સ્વરૂિ)

૨ નવલકથા- સ્વરૂિ અને પવકાસ

૩ ગોવધ્નરામ પિિાઠી અને િેમની નવલકથા ‘સરસ્વિીચાંદ્ર ભાગ-૧’

૪ ક. મા. મુનશી અને િેમની નવલકથા ‘િાટિની પ્રભુિા’

૫ િન્નાલાલ િટે લ અને િેમની નવલકથા ‘માનવીની ભવાઈ’

૬ ઉિસાંહાર

૭ સાંદભ્ ગ્રાંથો
 સાંશોધનની ભ ૂપમકા:

• આજના અનુઆધુપનક સમયમાાં માનવિા કે માિસાઈના પવષયક ઘિાાં સાંઘષ્ જોવા

મળે છે . ખાસ કરીને પવજ્ઞાન, દવા અને વ્યવસાયના ક્ષેિે વધુમાાં વધુ િડકાર
જોવામાાં મળે છે . િરાં ત ુ લોકોએ આ પવશ્વમાાં રચનાત્મક રીિે િેનો સામનો કરવા
માટે માિસાઈના મ ૂળભ ૂિ િક્ષને સમજવાની સખિ જરૂર છે . આજે આિિા માટે
ઇપિહાસનો ખરે ખર અથ્ શુ ાં છે ? કેવી રીિે સારહત્યકૃપિઓ આિિને માનવીય સ્સ્થપિ
(ભૌપિક અને આધ્યાજત્મક બાંન)ે િર પવચાર કરવા સક્ષમ બનાવે છે ? િેમજ કૃપિઓમાાં
રહેલ દાશ્પનક, નૈપિક, મનોવૈજ્ઞાપનક આંિરદ્રષ્ટટમાાંથી આિિે કેવી રીિે લાભ
મેળવી શકીએ? માનવ અસ્સ્િત્વના લગભગ દરે ક િાસાઓના ઝડિથી પવસ્િરી
રહેલા રડજજટાઇઝેશનને કારિે આિિે જે કરીએ છીએ િે દરે ક બાબિમાાં
માનવિાની આવશ્યકિા રહે છે .
 સાંશોધનના હેત ુ

 ભચપિિ સામાજજક મ ૂલ્યોની ઓળખ

 સાાંસ્કૃપિક સાંદભ્ને સમજવુાં
 પ્રેક્ષકોની ધારિા િર અસર
 પવવેચનાત્મક પવશ્લેષિ
 સમાજ માટે અસરો
 ભાપવ કાયો માટેની ભલામિો
 સાંશોધન પ્રશ્નો

• સારહજત્યક નવલકથાઓમાાં મુખ્ય સામાજજક મ ૂલ્યો શુાં દશા્વવામાાં આવ્યા છે અને િે

પવપવધ શૈલીઓ, સમય ગાળા અને સાાંસ્કૃપિક સાંદભોમાાં કેવી રીિે બદલાય છે ?
• સારહજત્યક નવલકથા વાાંચકોની ધારિાઓ અને સામાજજક મુદ્દાઓ અને મ ૂલ્યો
પ્રત્યેના વલિને કેટલી હદે પ્રભાપવિ કરે છે ?
• સમય જિાાં સારહજત્યક નવલકથાઓમાાં દશા્વવામાાં આવેલા સામાજજક મ ૂલ્યો કેવી
રીિે પવકપસિ થયા છે અને આ ફેરફારોમાાં કયા િરરબળો ફાળો આિે છે ?
• ઐપિહાપસક અને સમકાલીન સામાજજક મ ૂલ્યોને સમજવા માટે પુરાવાના સ્ત્રોિ િરીકે
સારહજત્યક નવલકથાઓનો ઉિયોગ કરવાની મયા્દાઓ અને શક્યિાઓ શુાં છે ?
• ઉત્તમ સારહજત્યક નવલકથાઓના અનુકલ ૂ ન અને પુન: અથ્ઘટન સામાજજક મ ૂલ્યો
અને સમકાલીન ભચિંિાઓને કેવી રીિે પ્રપિભબિંભબિ કરે છે ?
 સાંશોધન િદ્ધપિ

• સારહજત્યક પવશ્લેષિ
• સામગ્રી પવશ્લેષિ
• ઐપિહાપસક સાંશોધન
• ત ુલનાત્મક પવશ્લેષિ
• ગુિાત્મક સાંશોધન
• જથ્થાત્મક સાંશોધન
• આંિરશાખાકીય અભભગમો
 િરરકલ્િના

“સારહજત્યક નવલકથાઓમાાં સામાજજક મ ૂલ્યોનુ ાં ભચિિ પ્રવિ્માન સામાજજક ધોરિો,

માન્યિાઓ અને િે સમયના સાાંસ્કૃપિક વલિને પ્રપિભબિંભબિ કરે છે .“

આ પ ૂવ્ધારિા/િરરકલ્િના સ ૂચવે છે કે સારહજત્યક નવલકથાઓ િેમના સાંબપાં ધિ

સમાજના સામાજજક િાયાના પ્રપિભબિંબ િરીકે સેવા આિે છે . જે ન્યાય, નૈપિકિા, ભલિંગ
ભ ૂપમકાઓ, વગ્ ભેદ અને સાાંસ્કૃપિક િરાં િરાઓ જેવા મ ૂલ્યોનુ ાં સ ૂક્ષ્મ ભચિિ રજૂ કરે છે .
િે સ ૂભચિ કરે છે કે સારહજત્યક નવલકથાઓમાાં દશા્વવામાાં આવેલા સામાજજક મ ૂલ્યોનુ ાં
પવશ્લેષિ કરીને, વ્યસ્તિ જે િે યુગના સાાંસ્કૃપિક વાિાવરિ અને સામાજજક
ગપિશીલિાની સમજ મેળવી શકે.
 અિેભક્ષિ િરરિામ

• સામાજજક પ્રવાિો અને ફેરફારોની ઓળખ

• સમાજમાાં સાહિત્યની ભ ૂશમકાની સમજ
• સામાજજક મદ્દુ ાઓ સાથે શવવેચનાત્મક સાંલગ્નતા
• શિક્ષણ અને શિક્ષણ િાસ્ત્રન ાંુ સાંવધગન
• સર્જનાત્મક અભભવ્યક્તત અને સાાંસ્કૃશતક ઉત્પાદન માટે પ્રેરણા

એકાં દરે , સાહિજત્યક નવલકથાઓમાાં સામાજજક મ ૂલ્યોના અભ્યાસમાાં મ ૂલ્યવાન

આંતરદૃષ્ષ્ટ પેદા કરવાની, બૌદ્ધિક તપાસને ઉત્તેજીત કરવાની અને સમાજમાાં જ્ઞાન,
સિાનભ ુ ૂશત અને સામાજજક ન્યાયની પ્રગશતમાાં યોગદાન આપવાની ક્ષમતા છે .