14.12.

2021

Kapsam

• Neo-Klasik Yönetim Düşüncesi

YÖNETİM DÜŞÜNCESİNİN • Yönetim Düşüncesinde İnsan İlişkileri Yaklaşımının
Kapsamı ve Önemi
EVRİMİ • İnsan İlişkileri Yaklaşımının Doğuşu
• İnsan İlişkileri Yaklaşımının Gelişmesi
NEO-KLASİK YÖNETİM DÜŞÜNCESİ • Neo-Klasik Örgüt Teorisi
• Değerlendirme
Neo-Klasik Örgüt Teorisi

Genel NKÖT’nde İş Bölümü

• İş bölümü, NKÖT’de de temel kavram ve ilkelerinden biridir

• Neo-Klasik Örgüt Teorisi (NKÖT), Klasik Örgüt Teorisinin • Dikey-yatay büyüme
(KÖT) kavram ve ilkelerinin geliştirilmiş şeklidir. •
•
Yetki
Fonksiyon farklılaşması
• Departmanlara ayırma
• İİY tek başına NKÖT temsil etmez • Kumanda kurmay ayrımı
• NKÖT, İİY ile KÖT’nin karışımıdır
• Verimliliği artırıcı bir rol oynadığından hem KÖT’nde hem de NKÖT’nde önem
• NKÖT, William G. Scot tarafından ortaya atılmıştır taşır

• KYD’nde verimlilik başlıca amaç olduğundan, iş bölümü ileri dereceye

• NKÖT’nin ortaya çıkışında iki etken rol oynamıştır
• KÖT’nin yetersiz kalması
• Ekonomik, sosyal, kültürel, teknolojik değişme, gelişmeler karşısında
• İİY’nın etkisi
götürülmüştür
• Toplu iğne yapım örneği (Adam Smith 1778)
• Toplumsal iş bölümü (Emile Durkheim)…
• Neo-klasik teoride verimlilik kadar, Çalışanların Tatminine de önem verilir.
• İş bölümünün, iş tatminini azaltıcı etkileri de göz önüne alınmıştır
• İş tatmini, verimlilikle dolaylı olarak ilişkilidir

1
 14.12.2021

NKÖT’de İş Bölümü NKÖT’de Bölümlere Ayırma

• İş bölümünün olumsuz etkilerini azaltmak için
• İş bölümünün yönetim kademelerine uygulanmasıdır
• Çok küçük parçalara bölünen işlerin genişletilmesi
• KÖT’de uygulanan ölçütler
• İş değiştirme ya da rotasyon uygulamaları • Amaç
• İş genişletmesine imkan olmayan durumlarda uygulanır • Süreç
• Ürün
• Yer
• NKÖT ile KÖT arasında iş dizaynı açısından da fark vardır • Koordinasyona yardım ve kontrolün kolaylaştırılması
• KÖT’nde düşünme ile yapma birbirinden ayrılır
• İşle ilgili görevlerin, işin yapılış hızının, safhaların, zamanın, kalite standartlarının • NKÖT’de bölümlere ayırma
belirlenmesi yöneticiye aittir. • KÖT’deki ölçütlerin isimleri değişmiştir
• İLKE: işler minimum ölçüde görev içermeli, bu görevler aynı mahareti ve yaklaşık • Süreç -> fonksiyon
olarak aynı öğrenme süresini gerektirmeli • Ürün -> amaç
• Yer -> bölge

• NKÖT’nde felsefe ve ilke KÖT ile aynı, farkları; Ek olarak aşağıdakiler ilave edilmiştir
• Hizmet
• İşin içeriğinden çok, işle ilgili çevresel faktörlere önem verilir • Zaman
• NKÖT’nde de düşünme ile yapma birbirinden ayrılır • Üretim araçları
• Yöneticinin işi genişletilmiştir • Sayı
• Çalışan kişilerin ihtiyaçlarını da göz önüne almakla görevlendirilmiştir
• İşi planlar, programlarken işçiyi makineden farklı olarak düşünmesi beklenir

NKÖT’de Bölümlere Ayırma NKÖT’de Yönetim Alanı

• Fonksiyonel bölümlendirme • KÖT’de dar tutulur
• Uzmanlaşmaya yol açar • X teorisinde belirtildiği şekilde
• Merkezcil yönetimi ifade eder
• Bölümler kendi başlarına buyruk hale gelebilir
• Sürtüşmeler oldukça fazladır • NKÖT’de yönetim alanı daha geniş tutulur
• Y teorisi: astlar kendi kendini kontrol etmeli, gelişmelerine olanak
• İnsana önem veren NKÖT’de bu ölçüt fazla rağbet görmez sağlanmalı
• Merkezkaç yönetimin benimsenmesi nedeniyle tercih edilmez • Az kademeli basık örgütün de gereğidir
• NKÖT’de haberleşme ve moral açısından yararlı görülür
• Ürün ve bölge ölçütü
• Merkezkaç yönetime uygun olması nedeniyle tercih edilir
• Üst kademelerde sürtüşmeyi azalttığı için NKÖT uygundur • KÖT’de yönetim alanında en önemli faktörün ilişki sayısı olduğu
• Basık (flat) örgütün gerçekleşmesi için uygundur varsayılır
• Bireysel gelişmeyi sağlar • İlişkilerin sıklığı ve devamlılığı da önem taşır
• Kendi kendini kontrolü sağlar • NKÖT’nde yönetim alanını belirleyen çeşitli faktörler olduğu bu
sebeple kesin bir sayı ile ifade edilemeyeceği fikri hakimdir

2
 14.12.2021

NKÖT’de Yönetim Alanı NKÖT’de Merkezcil-Merkezkaç Yönetim

• NKÖT’nde Yönetim alanını belirleyen insanla ilgili faktörler
• Astların yetenekleri ve moral durumu
• Üst-ast arası fikir, amaç, düşünce birliği-ayrılığı
• Üstün dikkatini yoğunlaştırma ve kavrama yeteneği
• NKÖT’nde Yönetim alanını belirleyen örgütsel faktörler
• Yöneticiye yardımcı örgütün kalitesi, sayısı, işbirliği derecesi
• Yardımcılar, danışmanlar …
• Haberleşme araç ve yöntemlerinin kalitesi
• Karar ve sorunlara objektif ve genel standartların uygulanabilme
derecesi
• Bu standartların belirlenip belirlenmediği hususu
• Yüz yüze ilişki olanakları
• KÖT merkezcil bir yapıya sahipti
• NKÖT merkezkaç yapı taraftarıdır
• NKÖT düşünürlerinden E. Dale’e göre merkezkaçlığın ölçütleri
• Alt kademelerin verdikleri kararların sayısı
• Kararların üst kademelerin kontrolüne tabi olup olmaması
• Kararların önemi,
• Alt kademelere devredilen karar yetkisinin fonksiyonları ve örgütü etkileme derecesi
• NKÖT, Alfred Sloan’ın geliştirdiği ve uyguladığı merkezkaç modelin
etkisi altında kalmıştır
• Faaliyetler merkezkaç olarak yürütülmekte
• Faaliyetlerin sonucu merkezcil bir biçimde kontrol edilmektedir

NKÖT’de Merkezcil-Merkezkaç Yönetim NKÖT’de Kumanda-Kurmay İlişkileri

• Uygulamaya yönelik yaklaşımı belirleyen Drucker merkezkaçlığın yararlarını • Her iki teorinin (KÖTve NKÖT) örgüt yapısı da kumanda kurmay
şu şekilde sıralamıştır ayrımına dayanır
• Kararların hızlı ve karışıklığa yol açılmadan verilmesinin sağlanması • Kurmay hizmetlere ihtiyaç artmıştır
• Merkez yönetim ile bölümler arasında çatışmaya yol açmaması • Büyüklüklerin artması
• Başarısız bölümlerin başarılı bölümlerin sırtından geçinmesine imkan vermemesi • Teknolojik gelişmeler
• İmtiyazlı bir üst kademe ile, büyük bir ast grubunun oluşmasını önlemesi • Rekabet…
• KÖT’nde
• NKÖT düşünürlerinin merkezkaç yapıyı benimsemelerinde ortam ve • Kurmay yöneticilerin temel fonksiyonu önerilerde bulunmaktır
koşulların da etkisi olmuştur • Önerilerini bağlı bulundukları kumanda yöneticisine bildirirler
• 1950’lerin sonlarında teknolojideki gelişmeler (elektronik bilgi işleme) • Kurmay yöneticilere, kumanda yöneticilerinin emir verme yetkisi
tanınmamıştır
• Fonksiyonel merkezkaçlık • NKÖT’nde
• Özerk birimler yoktur • Kurmay ve hizmet bölümlerine fonksiyonel yetki verilmiştir
• Büyük örgütlerde, özellikle bölge esasına göre ayrılmış örgütlerde bu
• İleri derecede yetki devrine gidilmiştir zorunludur
• Federal merkezkaçlık • Fonksiyonel yetkinin doğuşunda uzmanlık bilgisinin önem kazanması etkili
olmuştur
• Faaliyetler ürün temeline göre bölümlendirilir • Fonksiyonel yetki derece derece geliştirilerek özel konularda emir verme
• Her birim kendi ürünü, pazarı, karı ve zararından sorumlu özerk birimlerdir yetkisine dönüşebilir

3
 14.12.2021

NKÖT’de Kumanda-Kurmay İlişkileri NKÖT’de Komiteler

• NKÖT’ne göre kumanda kurmay çatışmalarının nedenleri • NKÖT’nde komitelere, KÖT’ne göre daha fazla önem
• Yüklendikleri görevlerin değişik olması
• Öğrenim ve yetişme farklılığı
verilmiştir
• Kurmayların varlığını hissettirme arzusu • Fayol komitelerin yararlı olduğu kanısına sahiptir
• Kurmayların yetkilerini genişletme eğilimi • Yöneticilerin astlarıyla haftalık toplantı yapmasını önermiştir
• Kumanda personelin ücret, terfi ve nakillerinde söz sahibi olmaları
• Üst kademeye yakınlıkları
• Kurmayların, önerilerinin sonuçlarından sorumlu olmaları • Gulick, komitelerin koordinasyon sağlama bakımından
yararlı olduğunu kabul etmiştir
• Zaman kaybı, israf ve sorumsuzluğa yol açtığını belirtmiştir
• Önlemler
• Birbirlerini anlamaya yönelik eğitime tabi tutulmaları • Komitelerin önemli ve politika sorunlarıyla ilgili olarak kurulmasını
• Birbirlerini ikna edebilmeleri için iyi bir haberleşme sisteminin kurulması savunmuştur
• Rotasyon
• Kurmay yöneticilerin önerilerinden Kumanda yöneticileri ile birlikte
sorumlu tutulmaları
• Urwick, komite yönetimine Gulick’ten daha karşıdır
• Fonksiyonel yetkinin alt kademelere indirilmemesi • Komiteleri sakıncalı olarak görmektedir

NKÖT’de Komiteler NKÖT’de Biçimsel Olmayan Örgüt

• NKÖT’nde komiteler • KÖT’de biçimsel olmayan örgütten söz edilmez

• Örgüt önceden bilinçli ve maksatlı bir biçimde planlanır
• İİY’nın etkisiyle komitelere önem verilmiştir • Planlanacağı şekilde işleyeceği varsayılır
• Kararlara katılmayı sağlaması üzerinde durulmuştur • Birey ve grupların davranışları biçimsel örgütü etkilemez
• 1940-50’li yıllarda komite kurma uygulamaları
yaygınlaştırılmıştır • İİY’nda
• Hawthorne araştırmalarının en önemli bulguları
• Komitelerin etkinlik ve verimliliklerinin artırılması için önlemler • Biçimsel olmayan örgüt vardır
düşünülmüştür • Bireyler üzerinde etkilidir
• Komiteler kaç kişiden oluşmalı • Biçimsel olmayan örgüt, biçimsel örgütle beraber kurumun SOSYAL
SİSTEMİNİ oluşturur
• Hangi konuların komite kararlarına uygun olacağı
• Komite başkanında bulunması gereken nitelikler • Biçimsel olmayan örgüt, biçimsel gruplardan meydana gelir
• Yaş,
• Komitenin yetkileri • Meslek,
• Komitelerin etkin ve verimli çalışması için yapılması gereken hazırlıklar • Çalışma yerinin yakınlığı
• Çıkarlar ve Ortak sorunlar…

4

NKÖT’de Biçimsel Olmayan Örgüt
• Biçimsel olmayan örgütün 4 önemli fonksiyonu vardır
• Grubun birlik ve tamlığını koruma fonksiyonu
• Grupların önem verdiği, kültürel değerlerin devam etmesini sağlama,
• DEĞİŞİKLİKLERE KARŞI DİRENMEYE YOL AÇABİLİR
• Sosyal tatmin fonksiyonu
• Bir grup tarafından tanınma
• Bir gruba ait olma,
• Bir statüye sahip olma,
• Diğer bireylere kendini ifade etme ve bağlama
• GRUP NORMLARINA UYMA VE BİREYSEL ÇIKARLAR ARASINDA ÇATIŞMALARA,
ROL ÇATIŞMALARINA NEDEN OLABİLİR
• Haberleşme fonksiyonu
• RİVAYET VE DEDİKODULAR ŞEKLİNDE YANLIŞ HABERLERE DÖNÜŞEBİLİR
• Sosyal kontrol fonksiyonu
• Grup üyelerinin davranışlarını düzenleme
• Kontrol etme
• UYMA ZORUNLULUĞU YARATABİLİR
Neo-Klasik Yönetim Düşüncesinin (NKYD)
Değerlendirilmesi
• KYD kişilere ilişkin varsayımları açısından eleştirilere
uğramıştır (McGregor ve M.Haire)
• NKYD sosyal insan modeline dayanır
• Varsayımı akılcı ekonomik insan modelinden farklıdır
• KYD’nin önerdiği örgüt yapıları ve yönetim uygulamaları
insan kabiliyet ve kapasitesini ortaya koymayı engeller
• NKYD’nde yaptıkları bir takım yumuşatma ve incelemelerle bu
sakıncayı gidermeye çalışmışlardır
• KYD’nin tek yönlü etkinlik, verimlilik amacı vardır
• NKYD, çalışan kişilerin tatmini ve gelişmelerinin sağlanması bu
amacı etkilemiştir
14.12.2021
Neo-Klasik Yönetim Düşüncesinin (NKYD)
Değerlendirilmesi
• Değerlendirme KYD’ye yöneltilen eleştirilerin hangi ölçüde
kaldırıldığına bakılarak yapılabilir
• KYD’ye yapılan eleştirilerden biri bilimsel incelemelerden çok, bireysel
tecrübelere dayanmasıdır
• NKYD bu eleştiriyi büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır
• NKYD, KYD’nin kavram ve ilkelerine dayanır
• NKYD bu kavram ve ilkelerde az da olsa, inceleme ve araştırmaya dayanan
değişiklikler yapmışlardır
• KYD’nin örgütsel tahlillerde insanı veri olarak alması eleştirilmiştir
• NKYD’nde insan faktörünün örgütün işleyişi üzerindeki etkisi inceleme ve
araştırmalarla belirlenmiştir
• Örgütsel tahlillerde insan değişken olarak göz önüne alınmıştır
Neo-Klasik Yönetim Düşüncesinin (NKYD)
Değerlendirilmesi
• NKYD’nin katkıları açısından değerlendirme
• Davranış bilimi, bilim adamlarının yönetim ve örgüt sorunlarıyla ilgili
araştırmalar yapmalarını sağlamıştır
• Bu araştırmalar, yönetim ve örgütlerle ilgili bilgi topluluğunun bilimsel
niteliğinin artmasını sağlamıştır
• Biçimsel olmayan örgütü analiz ederek KYD’nin boşluğunu
doldurmuştur
• NKYD çalışan kişilerin tatmini ve gelişmelerin sağlanmasını amaçlar
arasına etkilemiştir
• Daha etkili ve verimli çalışma ortamı yaratmaya çalışmıştır
• Kararlara katılım, iş genişletilmesi, merkezkaç yönetim, kişiye yönelik
nezaret, aşağıdan yukarı haberleşme …
5
 14.12.2021

•Teşekkürler