YÖNETİMİN TEMEL

KAVRAMLARI
İÇİNDEKİLER

• Temel Kavramlar
• Yönetim
• Yönetici
YÖNETİM VE
• Yönetim Biliminin Diğer ORGANİZASYON
Bilimlerle İlişkisi
• Örgüt

Prof. Dr.
Belgin AYDINTAN
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
HEDEFLER

• Yönetim ve fonksiyonları ile ilgili

ana ve alt kavramların tanımını,
anlamını ve önemini
öğreneceksiniz.
• Yönetici, yöneticilerin rolleri ve
becerileri ile ilgili ana ve alt
kavramların tanımını, anlamını ve
önemini öğreneceksiniz.
• Örgüt (organizasyon) ile ilgili ana
ve alt kavramların tanımını,
anlamını ve önemini
öğreneceksiniz.
ÜNİTE

1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Yönetimin Temel Kavramları

Planlama

Örgütleme

YÖNETİM
Yöneltme
FONKSİYONLARI

Koordinasyon

Kişiler Arası
Denetim
İlişkiler

Yöneticilerin Rolleri Bilgi Toplama ve

Dağıtma

Karar Verme

Teknik Beceri
YÖNETİCİ
İletişim Becerisi

İnsan İlişkileri
YÖNETİM Becerisi

Yönetici Becerileri ve
Görevleri Analitik Beceri

Karar Verme
Üst Yönetim
kademesi
Becerisi

Kavramsal Beceri
YÖNETİM Orta Yönetim
DÜZEYLERİ Kademesi

TEMEL Alt Yönetim Kademesi

KAVRAMLAR
Ekonomİ

YÖNETİM BİLİMİNİN DİĞER

Tarih
BİLİMLERLE İLİŞKİSİ

Davranış
YAPI, İSKELET

FAALİYETLERİN
ORGANİZASYONU

ÖRGÜT
SOSYAL SİSTEM

YÖNETİCİ AÇISINDAN
ÖNEMİ

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Yönetimin Temel Kavramları

GİRİŞ
İşletme adı verilen örgütlerin toplum yaşamındaki öneminin artması ile
beraber bunları yöneten kişiler de verdikleri kararlar ile toplumu
etkilemektedirler. Örgütler toplumun isleyiş̧ biçimini belirleyen temel araçlardır.
Örgütlerin ortaya çıkma nedeni, bireysel olarak başarılamayan şeyleri
gerçekleştirmektir. Bu açıdan örgüt ya da organizasyon, belirlenen amaçları
başarmak için iki ya da daha fazla kişinin koordineli bir biçimde çalıştıkları yapıdır.
Ülkemiz durumundaki ekonomilerde işletme yöneticilerinin başarıları,
ülkenin sosyal ve ekonomik gelişimini etkilemektedir. Bu nedenle güven, dürüstlük
ve ekip çalışması gibi temel insani değerlerden hareket eden yöneticiler,
çalıştıkları örgütlerini de sağlıklı hale getirmektedirler. Yöneticinin geleceği, örgüt
içindeki başarısına bağlıdır.
Yönetim ve yönetici kelimeleri; idare, idareci, sevk, müdür gibi kelimelerin
karşılığı olarak kullanılmakla beraber tam olarak bunlara karşılık gelmemektedir.
Yönetim kavramının Yönetim ve yönetici terimleri ve kavramları içinde, başkalarına iş gördürme,
hem sanat hem bilim başkaları aracılığıyla iş başarma ve amaçlara ulaşma söz konusudur. Yönetim
yönü vardır. Dolayısıyla
olayının hem sanat hem bilim yönü vardır. Dolayısıyla hem doğuştan gelen
hem doğuştan gelen
yetenekleri, hem de yetenekleri hem de sonradan öğrenilmiş̧ bilgiyi gerektirir. Bu açıdan yönetim,
sonradan öğrenilmiş eldeki kaynaklarla (personel, para, zaman, enerji, ürün, malzeme, ekipman vb.)
bilgiyi gerektirir. örgütsel hedeflere nasıl ulaşılabileceği ile ilgilidir. Aynı zamanda yönetim, bir
süreci, grubu, kademeyi, mesleği ve bilim dalını ifade eder.
Yönetici, örgüt yapısı ile bu yapı içindeki süreç ve davranışlar gibi çeşitli
araçlardan yararlanacaktır.

TEMEL KAVRAMLAR
Bu kısımda yönetim, yönetici ve örgütle ilgili olarak temel kavramlar ele
alınacaktır. Bu kavramlar sırasıyla şunlardır: Yönetim, yönetici, yöneticilerin rolleri,
yönetici becerileri ve görevleri, yönetim düzeyleri, yönetim biliminin diğer
bilimlerle ilişkisi ve örgüt.

YÖNETİM
İşletme kapsamında yönetim, işletmede var olan insan kaynaklarının, fiziksel
ve parasal diğer kaynakların; yönetici adı verilen kişi veya gruplar tarafından
işletmenin amaçları doğrultusunda yönetilmesi ve etkin bir şekilde kullanılması ile
ilgili faaliyetlerin oluşturduğu bir süreçtir [1].
Basit anlamda ise yönetim, başkaları vasıtasıyla iş görmektir. Bu tanıma
Basit anlamda göre, yönetim, birden fazla kişinin varlığı ile ortaya çıkan ve bu yönü ile ekonomik
yönetim, başkaları faaliyetten ayrılan bir grup faaliyeti ya da sosyal faaliyet olarak kabul edilmektedir.
vasıtasıyla iş
Yönetim evrensel bir kavram olup dinamik ve hareketli bir işlevi ifade eder.
görmektir.
Önceden ne yapacağının kestirilmesi oldukça zor olan insanla uğraşır. İnsanın
toplumsal yaşama gereği olan diğer kişilerle ilişkilerini, onların çeşitli etmenler
altındaki davranışlarını inceler [2].

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Yönetimin Temel Kavramları

Yönetim kavramı, yönetim işlevini yerine getiren kişi ya da grupları belirtir.

Yönetim işlevinin içinde icra edildiği örgüt yapısı, yönetici ile ona bağlı olarak
çalışan birçok iş gören ya da asttan oluşacak şekilde düzenlenir. Yönetim süreci,
onu işleten ya da ona işlerlik kazandıran grup ve organlar açısından incelendiğinde
üç tür yönetimden bahsedilir. Bunlar [3];

 Aile ya da ailesel yönetim: Bir işletmenin yönetiminde üretim araçlarının,

temel karar organlarının ve belli başlı hiyerarşik kademelerin önemli bir kısmının
belli bir aileye mensup üyelerin elinde bulunması halinde ortaya çıkan yönetim
şeklidir.

 Siyasal ya da politik yönetim: İşletme sahipliğinim ya da mülkiyetinin,

temel karar organlarının ve önemli yönetim kademelerinin belirli siyasal eğilim ve
ilişkilere sahip kişilere teslim edilmesi suretiyle şekillenen yönetimdir. 


 Profesyonel yönetim: İşletme yönetiminin uzmanlık bilgisi ve yetenek

temeline göre bu işi meslek edinmek üzere eğitim gören ve kendisini bu alanda
yetiştirip geliştiren kişiler tarafından yerine getirilmesidir. 
Yönetimin hem
bilimsel hem de sanat yönü vardır. Bir bilim olarak yönetim, her yerde, her zaman
Yönetimin fonksiyonları ve kamu ya da özel her kurumda uygulanabilir nitelikte temel ilkeleri, dayandığı
planlama, örgütleme, temel bir felsefesi ve belirlenen amaçlara ulaşmada izlenebilir yol ve yöntemler
yöneltme, anlamında politikaları bulunan bir disiplindir. Yönetimin sanat yönü ise, yönetsel
koordinasyon ve eylemlerde yöneticinin doğuştan taşıdığı yaratıcılık ve liderlik yeteneklerinin
denetimden
oynadığı rolü ifade etmektedir. 
Yönetimin fonksiyonları planlama, örgütleme,
oluşmaktadır.
yöneltme, koordinasyon ve denetimden oluşmaktadır. Bunları kısaca tanımlayacak
olursak [4] [5];
Planlama: Belirli bir gelecekte nereye ulaşılmak istendiğinin ve oraya nasıl
ulaşılacağının önceden belirlenmesidir. 

Örgütleme: Planlama ile belirlenen amaçlara ulaşmayı sağlayacak bir yapıyı
kurma ile ilgili faaliyetler topluluğudur. 

Yöneltme: Planlar yapılıp örgüt yapısı oluşturularak, islerin gereğine göre
kişiler görevlendirildikten sonra, bu örgütün ortak amaç doğrultusunda harekete
geçirilmesi demektir. 

Yönetici, başkaları
vasıtasıyla iş gören Koordinasyon (Eşgüdüm): Çalışmayı kolaylaştırmak ve başarıyı sağlamak için
kişidir. Profesyonel bir örgütün bütün faaliyetlerinin ahenkleştirilmesidir. 

yönetici, bu işi bir
Denetim (Kontrol): Olması gerekenle olanın karşılaştırılması ve aradaki
meslek olarak yapan
kişidir. olumsuz farkların belirlenerek düzeltici tedbirlerin alınmasıdır. 

Yönetimin her kademesinde görev alan (alt, orta ve üst düzey) yöneticiler
bu faaliyetleri çeşitli düzeylerde yerine getirirler.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Yönetimin Temel Kavramları

YÖNETİCİ
Yönetici Kavramı ve Tanımı
Yönetici, başkaları vasıtasıyla iş gören kişidir. Profesyonel yönetici bu işi bir
meslek olarak yapan kişidir. Profesyonel yönetici, yönetim işini kendisine meslek
edinerek işletmenin sahibi haline gelmeden girişimcinin yaptığı her işi yapan ve bu
hizmetleri karşılığında aylık alan kimsedir. Profesyonel yönetici, ekonomik,
teknolojik, sosyal, siyasi ve hukuki çevre koşullarındaki değişmeler ve buna bağlı
olarak işletme faaliyetlerinde ve örgüt yapılarında meydana gelen değişimler,
işletmeleri amaçlarına ulaştıracak şekilde eğitilmiş yöneticilere duyulan ihtiyaçtan
ortaya çıkmıştır. Profesyonel yöneticiler belirli bir ücret karşılığında çalışsalar da
verdikleri kararlar, işletme sahipleri ya da hissedarların ne kadar kâr payı
alacaklarından tüketicilerin mal ya da hizmetlere ne kadar fiyat ödeyeceklerine ve
hatta hem işletmeler hem de ekonomi için istihdam seviyesinin ne olacağına kadar
geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır [1].
Günümüzde birçok işletmede yönetim işlevini yerine getiren bireyler,
yalnızca profesyonel yöneticiler değil aynı zamanda sermaye sahibi olan
girişimcilerdir. Genellikle ailesel yönetimde, yöneticiler aynı zamanda girişimci
olmaktadır. Endüstrileşme ve ekonomik gelişmelerin artmasıyla işletmelerin
büyümesi, gelişmesi ve işlerin yönetim fonksiyonları yönünden uzmanlık
gerektiren karmaşık bir yapıya bürünmesi ile birlikte işletmenin sahibi ya da
girişimci olunmaksızın profesyonel işletme yöneticiliği ortaya çıkmıştır. Bu tür
yöneticiler, kâr ya da zararı girişimci ya da işletme sahiplerine ait olmak üzere
toplumun ihtiyacı olan mal ya da hizmetleri üretmek üzere üretim faktörlerini
tedarik etmekte ve bunları en uygun şekilde bir araya getirerek ihtiyaçları
karşılayacak faaliyetleri yerine getirmektedirler. İkinci Dünya Savaşı’ndan
günümüze kadar ekonomik, teknolojik, toplumsal, kültürel, hukuki ve politik
koşullardaki değişim ve gelişmeler, işletmeleri etkili ve başarılı bir şekilde amaçlara
ulaştıracak yöneticileri gerektirmiştir. Dolayısıyla profesyonel yöneticilik olgusu
ortaya çıkmıştır.
Profesyonel yöneticiler, kâr ya da zararı girişimciye ait olmak üzere belirli bir
ücret ya da aylık karşılığında çalışıyor olsalar bile sahip oldukları resmi yetki
Yönetici, bulunduğu (otorite) sayesinde birtakım kararlar almak durumundadırlar. Bu kararlar, işletme
pozisyon nedeniyle sahiplerinin kârdan ne kadar pay alacakları, mal ya da hizmetlere tüketicilerin
otorite ile donatılmıştır. ödeyecekleri fiyat, işletmede çalışanlara ne kadar ücret ödeneceği gibi konuları
Otorite, örgüt içermektedir. Profesyonel yöneticinin başarısı büyük ölçüde başkalarını kendi
mensuplarının istekli ve
istediği yönde davranışa sevk etmesine ve onları etkileyebilmesine bağlıdır [3].
şartsız olarak üstlerin
talimatlarına Etkileme, kişinin gücünü kullanırken yararlandığı süreçtir. Bir kimsenin başka
uymalarıdır. birinin öneri, talimat ya da emirlerini yerine getirmesidir.
Yönetici, bulunduğu pozisyon nedeniyle otorite ile donatılmıştır. Otorite,
örgüt mensuplarının istekli ve şartsız olarak üstlerin talimatlarına uymalarıdır.
Otorite, kişiye örgüt tarafından verilen karar verme ve başkalarının davranışlarını
belirleme hakkıdır. Önemli olan bu otoriteyi kullanabilmesidir. Otoriteyi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Yönetimin Temel Kavramları

kullanabilmek kişileri etkilemekle mümkündür. Etkileme olayında yöneticinin sahip

olduğu otorite yanında güç de önemlidir. Otoritesi olmadığı halde başkalarını
etkileyen kişiler vardır. Otoritesi olduğu halde kişileri etkileyemeyen ve sonuç
alamayan yöneticiler de vardır [6].
Bu açıdan, profesyonel yönetici sadece biçimsel yetki ya da otoritesini
kullanan klasik bir yönetici olmanın ötesinde liderlik vasıfları ve modern
işletmelerin yönetilmesinde sahip olunması gereken birtakım yeteneklerle
donatılmış̧ olan kişidir. Yöneticinin başarılı olabilmesi için biçimsel otoritesini
kullanmasına yardımcı olacak liderlik niteliklerine sahip olması gerekir.
Yöneticilerin, kendilerine verilen sorumluluklar ve resmi görevlerinin niteliği
dolayısıyla liderlik yapmaları, liderlik vasıflarına sahip olmaları beklenmektedir.
Liderlik, belirli şartlar altında, belirli kişisel veya grup amaçlarını
gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve
yönlendirmesi süreci olarak tanımlanabilir. Lider ise başkalarını belirli bir amaç
doğrultusunda davranmaya sevk eden, etkileyen kişidir. Liderliğin oluşması için
kişinin resmi yetkilerle donatılması şart değildir. Hiçbir resmi yetkisi olmadığı halde
büyük bir grubu peşinden sürükleyen liderler vardır. Ayrıca liderlik, sadece
organizasyonların üst kademelerini işgal edenlere has bir süreç değildir. Bir
ustabaşı da lider olabilir, bir genel müdür de lider olabilir. Lider ile yönetici eş
anlamlı değildir. Liderlik süreci; lider, izleyiciler ve koşullar arasındaki ilişkilerden
oluşan bir süreçtir [6].

Yöneticilerin Rolleri
“Yönetici ne yapar?” sorusunu Henry Mintzberg şu şekilde açıklamaktadır:
Yöneticiler, kişiler arası ilişkiler, bilgi toplama, dağıtma ve karar verme olarak üç̧
ana grupta toplanabilecek roller oynamaktadırlar:
 Yöneticinin kişiler arası ilişkilerle ilgili rolü, ast ve üst arasındaki
ilişkilerden, işletme ile dış̧ çevre arasındaki ilişkileri kurmak şeklindeki
Yöneticiler, kişiler arası çalışmalardan ve yöneticinin örgütü temsil edici yönünden oluşmaktadır.
ilişkiler, bilgi toplama,
dağıtma ve karar verme  Bilgi toplama ve dağıtma şeklindeki enformasyonel rolü, işletme içinden
olarak üç ana grupta ve dışından çeşitli kanallarla bilgi ve verinin toplanması, bunların ilgililere
toplanabilecek roller aktarılması, işletme ile ilgili bilgilerin dış̧ çevreye aktarılması gibi faaliyetleri
oynamaktadırlar
kapsamaktadır.
 Karar verme ile ilgili rolü ise, girişimcilik rolü ile yenilikler yapmak,
hâlihazır işleyişlerle ilgili sorunları ortadan kaldırmak, kaynakların etkin dağılımını
sağlamak, çeşitli pazarlıklara katılmak gibi faaliyetleri kapsamaktadır.
Örgütün hangi kademesinde olursa olsun, hangi konularla uğraşırsa
uğraşsın, yönetici durumuna gelen bir kişinin en önemli işi karar vermektir.
Yöneticilik bir karar verme işidir.
Yöneticiler, belirli bir ücret karşılığında çalışmalarına rağmen verdikleri
kararlarla, işletme sahiplerinin ya da ortaklarının ne kadar kâr payı alacaklarını,

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 Yönetimin Temel Kavramları

tüketicilerin mal ve hizmetlere ne fiyat ödeyeceklerini, üretim ve istihdam

seviyelerini belirlerler.
Yöneticinin başarısı büyük ölçüde başkalarına bağlıdır. Yönetici, çok çeşitli
kaynaklardan gelen arzu, istek, baskı ve zorlamalar altında çalışan bir kişidir.

Yönetici Becerileri ve Görevleri

Yöneticilerin, sahip olması gereken birtakım beceriler vardır. Bunlar: Teknik
beceri, iletişim becerisi, insan ilişkileri becerisi, analitik beceri, karar verme
becerisi ve kavramsal beceridir [1].
Teknik beceri: İşin başarılması için özel bilgi, yöntem ve tekniklerin
kullanılması yeteneğidir. Bu beceri iş görenlerle doğrudan ilişki içinde bulunan alt
kademe yöneticileri için çok önemli bir beceridir. Bu kişiler (örneğin ustabaşı gibi),
çalışanlara teknik yardım ve destek sağlarlar.
İletişim becerisi: Örgütte belirlenen hedeflere ulaşmak için yazılı ya da sözlü
bilgi sağlama becerisidir. Her tür işletme becerisi önemli olmakla beraber ağırlıklı
olarak hizmet işletmelerinde daha fazla önem taşımaktadır.
İnsan ilişkileri becerisi: Diğer kişileri anlayabilme, onlarla birlikte çalışabilme
ve iyi geçinebilme becerisidir. Özellikle müşteri ya da tüketicilerle yakın temas
Yöneticilerin, sahip içinde bulunan işletmeler için insan ilişkileri çok önemlidir. Özellikle işletmenin alt
düzey yönetim düzeyinde önemi daha da artmaktadır.
olması gereken
birtakım beceriler Analitik beceri: Sorunların çözümünde, iş olanaklarının değerlendirilmesinde
vardır. Bunlar: Teknik mantıksal ve bilimsel yaklaşım ve teknikler kullanabilme becerisidir. Örgüt
beceri, iletişim becerisi, yönetiminde üst düzeye çıkıldıkça analitik becerinin önemi artmaktadır. Bunun
nedeni ise, karmaşıklık ve belirsizliklerle başa çıkmak için üst düzey yöneticilerin
insan ilişkileri becerisi,
çeşitli nicel tekniklerden yararlanmalarıdır.
analitik beceri, karar
verme becerisi ve Karar verme becerisi: Çeşitli seçeneklerden birisini seçebilme, etkili ve
isabetli karar verebilme becerisidir. Bir işletmenin alt, orta ve üst olmak üzere her
kavramsal beceridir.
düzeyinde görev yapan yöneticiler çeşitli durum ve koşullarda karar verme
becerisine ihtiyaç duyarlar. Özellikle üst düzeye doğru çıkıldıkça bunun önemi
artmaktadır.
Kavramsal beceri: Yöneticinin, tüm örgütün karmaşıklıklarını anlaması ve
her bir bölümün örgütün temel hedeflerine katkısını değerlendirmesi becerisidir.
Örgütün içinde faaliyette bulunduğu çevreye uyumunda, özellikle üst düzey
yöneticilerin sahip olması gereken bir beceridir.
Örgütsel ve kişisel amaçları başarmalarında, yönetim kademelerine göre
değişen bu becerilere yöneticilerin sahip olmaları, bunları kullanmaları ve
geliştirmeleri önemli ve gereklidir.
Yöneticilerin üstlenmek durumunda oldukları birtakım görevleri vardır.
Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür [3]:
 Yönetici başkalarıyla çalışan ve onlar vasıtasıyla amaca ulaşmaya çalışan
kişidir; yönetici bir bütün olarak örgütün ya da alt birimlerin amaçlarının

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 Yönetimin Temel Kavramları

gerçekleştirilmesinde astlar, nezaretçiler, diğer yöneticiler ve aynı statüdeki diğer

yöneticilerle birlikte çalışır.
 Yönetici rekabet halindeki amaçları dengeler; her yönetici sahip olduğu
kaynaklar ve zaman açısından benzer konumdaki yöneticilerle rekabet içindedir.
Yönetici, kaynakların sınırlı olması nedeniyle çeşitli amaç̧ ve gereksinimler arasında
günlük işleri öncelik sırasına koyarak denge ve uyum sağlamaya çalışır.
 Yönetici her şeyden önce sorumluluk yüklenen kişidir; yönetici üstlendiği ve
başarmak zorunda olduğu birtakım görevleri istenen şekilde yerine getirmesi ile
ilgili olarak ne ölçüde iyi düzenlemeler yaptığı esasına göre değerlendirmeye tabi
tutulur.
 Yönetici kavramsal ya da fikri bir düşünürdür; yöneticinin belirli ve somut
bir sorun üzerinde yeterince muhakemede bulunabilmesi ve bu sorun için
mümkün ve geçerli bir çözüm getirebilmesinin yanında tüm örgütsel görevler ve
işleyişleri hakkında fikri bir düşünür olması gereklidir.
 Yönetici örgütte arabuluculuk işlevini yerine getirir; örgütlerde ya da alt
birimlerindeki bireyler arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar ve çelişkiler, örgütün
bütününde moral bozukluğu ve verimlilik düşüklüğü yaratabilir. Bu açıdan her
yönetici başında bulunduğu birim ya da örgütte ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkları
çözümleyebilmek için arabuluculuk işlevini etkili bir biçimde yerine getirmelidir.
 Yönetici aynı zamanda bir politikacıdır; yönetici örgütsel amaçları
gerçekleştirmek için gereken yer ve zamanda bir politikacı gibi ikna ve uzlaştırma
sanatını kullanabilmelidir.
 Yönetici bir diplomattır; yöneticiler müşterilerle, satıcılarla, hükûmet
temsilcileriyle ve örgütteki diğer bireylerle ilişkilerinde örgütün ya da birimlerinin
birer temsilcisidirler. Örgütsel faaliyetleri yerine getirirken pek çok sorunla
karşılaşırlar, dolayısıyla ilişkilerinde ve sorunların çözümünde aldıkları kararlara
sahip çıkmaları beklenir.

Yönetim Düzeyleri
Yöneticiler, ast-üst ilişkisini ifade eden örgüt hiyerarşisinde konumlarına
göre alt, orta ve üst yönetim kademelerini işgal etmektedirler.
Alt yönetim kademesi yöneticileri işi bizzat yapan iş gören ya da astları
yönlendirmekte ve bu kişilere nezaret etmektedirler. Bu düzeyde yöneticilerin
Yöneticiler, ast-üst
yerine getirdikleri günlük faaliyetlerin %90 kadarı teknik iken %10 kadarı ise
ilişkisini ifade eden yönetsel faaliyetlerden oluşmaktadır.
örgüt hiyerarşisinde
Orta yönetim kademesi yöneticilerinin temel sorumluluklarından birisi
konumlarına göre alt,
örgütün kapsamlı politikalarının fiilen uygulanmasına hizmet edecek faaliyetleri
orta ve üst yönetim
yönlendirmektir. Çoğu zaman diğer yöneticilerin ve bazen de iş görenlerin
kademelerini işgal faaliyetlerini yönlendirirler. Üst düzey yönetimin belirlemiş̧ olduğu stratejik
etmektedirler. amaçların ve işletme politikalarının uygulanabilir kısa vadeli amaçlara
dönüştürülmesini sağlarlar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

 Yönetimin Temel Kavramları

Üst yönetim kademesi yöneticileri örgütün tüm yönetiminden

sorumludurlar. Yerine getirdikleri faaliyetlerin %90 kadarı idari (yönetsel) iken %10
kadarı teknik faaliyetlerden oluşmaktadır. Bu yöneticiler genel işletme strateji ve
politikalarını belirler ve örgütün çevresiyle olan etkileşimlerini yönlendirirler.
Özetlenecek olursa; yönetsel düzeyler de işletmelerin büyüklüğüne ya da
küçüklüğüne, hukuki yapılarına, faaliyet alanlarına, mal ya da hizmet üretmelerine
göre birbirinden farklılık gösterir. Alt düzey yöneticiler (gözetmen, ustabaşı, büro
amiri vb.) günlük ya da rutin faaliyetleri yerine getirirken, orta düzey yöneticiler
(pazarlama müdürü, satın alma müdürü, proje müdürü vb.) örgütün bütününü
ilgilendiren plan, politika ve stratejilerin, kendilerine bağlı alt birimlerde çalışanlar
için uygulanabilir hedefler haline getirilmesini sağlarlar. Üst düzey yöneticiler ise
(başkan, genel müdür, yönetim kurulu başkanı vb.) genel işletme planlarını,
strateji ve politikalarını belirlerler, örgütte paylaşılacak bir misyon ve vizyon
yaratma, örgüt kültürünü şekillendirme ve örgütsel değişimi sağlama gibi görevleri
yerine getirirler [1].

•Alt yönetim kademesi yöneticilerine örnek olarak ustabaşı, şef ya

da teknik nezaretçi verilebilir.
Örnek

•Orta yönetim kademesi yöneticilerine örnek olarak bölüm ya da

departman müdürleri (muhasebe müdürü, pazarlama müdürü
vb.) ya da daire müdürleri verilebilir.
•Üst yönetim kademesi yöneticilerine örnek olarak genel müdür
ve müdür yardımcıları verilebilir.

YÖNETİM BİLİMİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ

Yönetim bilimine, çeşitli bilim dallarında uzmanlaşmış̧ kişilerin katkıları
vardır. Mühendisler, iktisatçılar, hukukçular, davranış̧ bilimcileri, matematikçiler,
fizikçiler, siyaset bilimciler ve benzeri alanlarda yer alan kişiler yönetim biliminin
gelişmesinde önemli role sahiptirler.

Yönetim Bilimi ve Ekonomi

Ekonomi biliminin konusu kıt kaynakların rasyonel biçimde kullanılması ile
ilgilidir. Yönetim bilimi de kıt kaynakların en verimli şekilde kullanım yerleri
arasında dağıtımını sağlamak için gerekli planlama, örgütleme, yöneltme,
koordinasyon ve denetim faaliyetlerini yerine getirir. Her iki bilimde de kıt
Yönetim bilimi, kaynakların en uygun şekilde kullanılması söz konusudur. Dolayısıyla yöneticinin
ekonomi, tarih ve sorumluluğu, kıt ekonomik kaynakların en verimli yer ve şekillerde kullanılıp
davranış konuları ile kullanılmadıklarını ortaya çıkarmaktır. Yöneticiler bunu yaparken iktisatçıların bilgi
ve yardımına ihtiyaç̧ duyarlar.
yakından ilişkilidir.
Yönetim tarihinin ve tarihsel gelişiminin incelenmesi günümüz yönetim
sorunlarının nedenlerinin ve çözüm yollarının ortaya çıkarılmasında son derece
önemlidir. Yönetimin eski çağlardan beri çeşitli uygarlıklar tarafından nasıl
anlaşıldığını bilmek, günümüzde yönetim ve işletme uygulamalarına yol

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 Yönetimin Temel Kavramları

göstermekte ve faydalı genellemeler yapma olanağı vermektedir. Bu açıdan gerçek

yaşamdaki uygulamaların izlenmesi yanında tarihsel gelişmeler açısından
kütüphane araştırmalarının yapılması da önem taşımaktadır.

Yönetim Bilimi ve Tarih

Yönetim tarihinin ve tarihsel gelişiminin incelenmesi günümüz yönetim
sorunlarının nedenlerinin ve çözüm yollarının ortaya çıkarılmasında son derece
önemlidir. Yönetimin eski çağlardan beri çeşitli uygarlıklar tarafından nasıl
anlaşıldığını bilmek, günümüzde yönetim ve işletme uygulamalarına yol
göstermekte ve faydalı genellemeler yapma olanağı vermektedir. Bu açıdan gerçek
yaşamdaki uygulamaların izlenmesinin yanında tarihsel gelişmeler açısından
kütüphane araştırmalarının yapılması da önem taşımaktadır.

Yönetim Bilimi ve Davranış̧

Sosyoloji, antropoloji, psikoloji, sosyal psikoloji, sezgiye dayalı haberleşme
bilimi olan sibernetik ve siyasal bilimlerden oluşan davranış̧ bilimlerinin ortak yönü
insan davranışlarını çeşitli yönleriyle incelemesidir. Yönetici, başkaları vasıtasıyla
amaçlara ulaşmaya çalışan kişi olduğundan ve kişiler arası ilişkileri yönettiğinden
davranış̧ konusu ile yakından ilgilenmelidir.
Örgütlerde davranış̧, örgüt içindeki faaliyetlerle ilgili olarak kişilerin
hissettikleri kızgınlıklar, moral bozuklukları, çatışmalar, ceza uygulamaları ve
uygulama tehditleri, örgüt içi politika, güç̧ mücadelesi gibi çeşitli ölçülerde sık sık
ortaya çıkan durumları kapsar [7].
Davranışla ilgili olarak işletme yöneticilerinin ilgilenmek zorunda oldukları
önemli konular liderlik ve motivasyondur. Çünkü yöneticinin başarısı, çalışma
ekibinin örgütsel amaçlar doğrultusunda çalışmalarına, bilgi, yetenek ve güçlerini
tam olarak bu doğrultuda harcamalarına bağlıdır. Motive olmayan personelin
performans göstermesi beklenmemelidir [8].
Örgüt (organizasyon),
kişilerin tek başlarına
ÖRGÜT
gerçekleştiremeyecekle
ri amaçları, başkaları ile
Örgütün Tanımı
bir araya gelerek bir Örgüt (organizasyon), kişilerin tek başlarına gerçekleştiremeyecekleri
grup halinde gayret, amaçları, başkaları ile bir araya gelerek bir grup halinde gayret, bilgi ve
bilgi ve yeteneklerini
yeteneklerini birleştirerek gerçekleştirmelerini sağlayan bir iş bölümü ve
birleştirerek
gerçekleştirmelerini koordinasyon sistemidir.
sağlayan bir işbölümü Örgüt terimi üç̧ değişik anlamda kullanılmaktadır.
ve koordinasyon
sistemidir.  Yapı, iskelet, önceden planlanmış̧ ilişkiler topluluğudur. Yapı, örgütün
temel amaçları doğrultusunda personelin birbiri ile ilişki kurmasını
sağlayan bir çerçevedir.
 Bir seri faaliyeti organize etmeyi ifade eder.

 Örgüt, toplumdaki diğer varlıklar arasındaki sosyal bir sistemdir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

 Yönetimin Temel Kavramları

Örgüt, örgütleme sürecinin sonucunda ortaya çıkan yapıyı belirtir.

Örgütleme, varılmak istenen bir amaç̧ ya da amaçlar dizisi, bu amaç̧ ya da amaçları
gerçekleştirmek için yapılacak işler ve bu işlerin çalışanlar arasında bölünmesi ve
kişiler arasındaki ilişkilerin belirlenmesidir.

Örgüt, örgütleme Örgüt, iş ile iş, iş ile insan, insan ile insan arasındaki ilişkilerdeki düzen ve
sürecinin sonucunda düzenlemeyi ifade eder. Herhangi bir amaca ulaşmak için kullanılacak kaynaklarla
ortaya çıkan yapıyı ilgili her türlü düzenlemeyi ifade eder. Örgüt mekanik bir araçtan ziyade
belirtir. yöneticinin amaçlarını gerçekleştirmek için kullandığı sosyal bir araçtır.

•Makine Kimya Endüstrisi kurumu toplumdaki diğer

Örnek

örgütler içinde kendine has kaynakları, özellikleri ve

amaçları olan bir sosyal sistemdir.

Örgütün Yönetici Açısından Önemi

Örgüt hem yöneticinin kullanacağı bir araç̧, hem de yöneticinin içinde
faaliyette bulunduğu bir ortamı ve davranış̧ düzlemini ifade etmektedir. Bu
ortamdaki değişimler, yöneticiyi etkileyeceği gibi yöneticinin karar ve davranışları
da bu ortamı etkiler. Yöneticinin örgüt aracının sınırlarını, özelliklerini ve
tehlikelerini bilmesi gerekir.

Bir örgütün yapısını karakterize eden başlıca unsurlar şunlardır [9]: Amaç̧ ya
da amaçlar, iş bölümü ve uzmanlaşma, formalleşme derecesi, kontrol alanı,
merkezîleşme derecesi, departmanlaşma, iletişim kanalları ve şekli, emir-komuta
ve kurmay organların oluşturulması, komite ve gruplardır.

Örgütün varlık nedeni, Örgütün varlık nedeni, belirli amaçların ancak birden fazla kişi ile ve bir grup
belirli amaçların ancak olarak gerçekleştirilebilmesidir. Örgütlenmeye duyulan gereksinim sistematik
birden fazla kişi ile ve bir olarak ifade edilecek olursa aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

grup olarak  Örgütler, tek tek bireyler olarak üstesinden gelinemeyen işleri
gerçekleştirilebilmesidir. başarmayı mümkün kılan toplumsal iş birliğini sağlar. Bireylerin sahip
oldukları fiziksel, biyolojik ve zihinsel sınırlamaların üstesinden gelerek,
tek tek bireyler olarak ulaşılması mümkün olmayan birtakım amaç̧ ya da
hedeflere ulaşılmasını sağlar.
 Örgütler, bilgi birikiminde ve gelecek nesillere aktarılmasında bireylere
yardımcı olur. Bu açıdan örgütler, uygarlıkların, ulaşılan bilimsel ve
teknolojik gelişmelerin nesilden nesille aktarılmasına aracılık eder. Bilgi
birikimi, ileriye atılacak adımlarda değerli bir kaynak oluşturur.
 Örgütler, toplumdaki bireylere meslek sağlar. Örgütler, mensupları için
bir geçim kaynağı, kişisel doyum ve kendilerini gerçekleştirme aracıdırlar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

Yönetimin Temel Kavramları

Günümüzde örgütler, toplumda faaliyet gösteren, mal ya da hizmet

üretmeyi hedefleyen her çeşit kurum ya da kuruluşu ifade eder. Örgütlerin etkili
olabilmesi için sahip oldukları insan kaynağını, fiziksel araç ve gereçleri ve işlevleri
koordineli bir şekilde bir araya getirmeleri gerekir.

Bireysel Etkinlik

• Bir yönetici için örgütün anlamı ve varlık nedeni nedir?

• Bir yöneticide bulunması gereken becerileri ve görevleri
günümüzdeki gelişmeler doğrultusunda tartışınız.
• Yönetim biliminin diğer bilimlerle ilişkisi nedir?

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

Yönetimin Temel Kavramları

• Bu bölümde yönetim ve örgüt ile ilgili temel kavramlar tanımlanarak üniteye

giriş yapılmıştır
• Yönetim, başkaları vasıtasıyla işgörmektir. Bu tanıma göre, yönetim, birden
fazla kişinin varlığı ile ortaya çıkan ve bu yönü ile ekonomik faaliyetten
ayrılan bir grup faaliyeti ya da sosyal faaliyet olarak kabul
edilmektedir.Yönetim kavramı, yönetim işlevini yerine getiren kişi ya da
grupları belirtir. Yönetim işlevinin içinde icra edildiği örgüt yapısı, yönetici ile
ona bağlı olarak çalışan birçok işgören ya da asttan oluşacak şekilde
düzenlenir. Yönetim süreci, onu işleten ya da ona işlerlik kazandıran grup ve
organlar açısından incelendiğinde üç tür yönetimden bahsedilir. Bunlar; aile
ya da ailesel yönetim, siyasal ya da politik yönetim ve profesyonel
yönetimdir. Yönetimin hem bilimsel hem de sanat yönü vardır. Bir bilim
olarak yönetim, her yerde, her zaman ve kamu ya da özel her kurumda
uygulanabilir nitelikte temel ilkeleri, dayandığı temel bir felsefesi ve
belirlenen amaçlara ulaşmada izlenebilir yol ve yöntemler anlamında
politikaları bulunan bir disiplindir. Yönetimin sanat yönü ise, yönetsel
eylemlerde yöneticinin doğuştan taşıdığı yaratıcılık ve liderlik yeteneklerinin
oynadığı rolü ifade etmektedir.
• Yönetim fonksiyonları planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve
denetimden oluşmaktadır.
•Yönetici, başkaları vasıtasıyla işgören kişidir. Profesyonel yönetici bu işi bir
meslek olarak yapan kişidir. Profesyonel yönetici, yönetim işini kendisine
meslek edinerek işletmenin sahibi haline gelmeden girişimcinin yaptığı her
işi yapan ve bu hizmetleri karşılığında aylık alan kimsedir. Günümüzde birçok
işletmede yönetim işlevini yerine getiren bireyler, yalnızca profesyonel
Özet

yöneticiler değil, aynı zamanda sermaye sahibi olan girişimcilerdir. Genellikle

ailesel yönetimde, yöneticiler aynı zamanda girişimci olmaktadır.
Endüstrileşme ve ekonomik gelişmelerin artmasıyla işletmelerin büyümesi,
gelişmesi ve işlerin yönetim fonksiyonları yönünden uzmanlık gerektiren
karmaşık bir yapıya bürünmesi ile birlikte işletmenin sahibi ya da girişimci
olunmaksızın profesyonel işletme yöneticiliği ortaya çıkmıştır. Bu tür
yöneticiler, kar ya da zararı girişimci ya da işletme sahiplerine ait olmak
üzere toplumun ihtiyacı olan mal ya da hizmetleri üretmek üzere üretim
faktörlerini tedarik etmekte ve bunları en uygun şekilde bir araya getirerek
ihtiyaçları karşılayacak faaliyetleri yerine getirmektedirler.
•Yöneticilerin sahip olması gereken birtakım beceriler vardır. Bunlar: Teknik
beceri, iletişim becerisi, insan ilişkileri becerisi, analitik beceri, karar verme
becerisi ve kavramsal beceridir.
•Yönetim bilimine, çeşitli bilim dallarında uzmanlaşmış kişilerin katkısı vardır.
Mühendisler, iktisatçılar, hukukçular, davranış bilimciler, matematikçiler,
fizikçiler, siyaset bilimciler ve benzeri alanlarda yer alan kişiler yönetim
biliminin gelişmesinde önemli role sahiptirler.
•Örgüt (organizasyon) ise kişilerin tek başlarına gerçekleştiremeyecekleri
amaçları, başkaları ile bir araya gelerek bir grup halinde gayret, bilgi ve
yeteneklerini birleştirerek gerçekleştirmelerini sağlayan bir işbölümü ve
koordinasyon sistemidir. Örgütün varlık nedeni, belirli amaçların ancak
birden fazla kişi ile ve bir grup olarak gerçekleştirilebilmesidir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Yönetimin Temel Kavramları

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Yönetim ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Tek başına yapılan bir faaliyettir.
b) Başkalarına ihtiyaç̧ vardır.
c) Ekonomik yönü̈ sosyal yönünden daha önemlidir.
d) İşletme yöneticilerinin başarıları, bir ülkenin sosyal ve ekonomik gelişimini
etkilemez.
e) Yönetim olayı bilimden ziyade sanat yönü̈ olan bir kavramdır.

2. Yönetici ile ilgili olarak aşağıdaki kavramlardan hangisi yanlıştır?

a) Yönetici, aynı zamanda işletmenin sahibi olmalıdır.
b) Yönetici yaptığı iş karşılığı ücret alan kişidir.
c) Yönetici örgüt içi ve dışı pek çok baskının altında çalışır.
d) Yöneticinin başarısı büyük ölçüde başkalarına bağlıdır.
e) Yöneticilerin, sahip olması gereken birtakım beceriler vardır.

3. Aşağıdakilerden hangisi alt yönetim kademesi yöneticilerine örnek olarak

verilebilir?
a) Genel müdür
b) Müdür yardımcısı
c) Ustabaşı
d) Departman müdürü
e) Daire müdürü

4. Yöneticinin, tüm örgütün karmaşıklıklarını anlaması ve her bir bölümün

örgütün temel hedeflerine katkısını değerlendirmesi becerisi aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Kavramsal beceri
b) Analitik beceri
c) İletişim becerisi
d) İnsan ilişkileri becerisi
e) Teknik beceri

5. Aşağıdakilerden hangisi üst yönetim kademesi yöneticilerine bir örnek olarak

verilebilir?
a) Ustabaşı
b) Şef
c) Genel müdür
d) Muhasebe müdürü
e) Daire müdürü

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Yönetimin Temel Kavramları

6. Aşağıdakilerden hangisi bir yönetim fonksiyonudur?

a) İnsan kaynakları
b) Pazarlama
c) Muhasebe
d) Personel yönetimi
e) Planlama

7. Aşağıdakilerden hangisi bir yöneticinin kişiler arası ilişkilerle ilgili rolünün

kapsamına girer?
a) İşletme içinden ve dışından bilgi toplanması
b) Yenilik yapmak
c) Karar vermek
d) Ast-üst ilişkileri
e) Çeşitli pazarlıklara katılmak

8. Yöneticiler müşterilerle, satıcılarla, hükûmet temsilcileriyle ve örgütteki diğer

bireylerle ilişkilerinde örgütün ya da birimlerinin birer temsilcisidirler ifadesi
yöneticinin hangi görevini ifade etmektedir?
a) Yönetici bir politikacıdır.
b) Yönetici amaçları dengeler.
c) Yönetici bir arabulucudur.
d) Yönetici bir düşünürdür.
e) Yönetici bir diplomattır.

9. Örgütün tüm yönetiminden sorumlu olan yönetici aşağıdakilerden hangisidir?

a) Üst düzey yönetici
b) Orta düzey yönetici
c) Alt düzey yönetici
d) Hem orta hem alt düzey yönetici
e) Hem üst hem alt düzey yönetici

10. Varılmak istenen bir amaç̧ ya da amaçlar dizisi, bu amaç̧ ya da amaçları

gerçekleştirmek için yapılacak isler ve bu islerin çalışanlar arasında bölünmesi
ve kişiler arasındaki ilişkilerin belirlenmesine ne ad verilir?
a) Yönetici
b) Yönetim
c) Örgütleme
d) Planlama
e) Profesyonel yönetici
Cevap Anahtarı
1. b, 2.a, 3. c, 4. a, 5. c, 6. e, 7. d, 8. e, 9. a, 10. c

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Yönetimin Temel Kavramları

YARARLANILAN KAYNAKLAR
[1] Sökmen, A. (2010). Yönetim ve organizasyon. Ankara: Detay Yayıncılık.
[2] Mucuk, İ. (2008). Modern işletmecilik. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
[3] Şimşek, Ş. (2010). Yönetim ve organizasyon. Konya: Eğitim Kitabevi.
[4] Can, H. (2011). Organizasyon ve yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
[5] Eren, E. (2001). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım
A.Ş.
[6] Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınevi.
[7] Erdoğan, İ. (1996). İşletme yönetiminde örgütsel davranış̧. İstanbul :Avcıol
Basım Yayın.
[8] Şimşek, Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (2011). Davranış̧ bilimlerine giriş̧ ve
öğütlerde davranış̧. Ankara: Gazi Kitabevi.
[9] Budak, G. ve Budak, G. (2010). İşletme yönetimi. İzmir: Barış̧ Yayınları.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16