NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

BAB 1:GARISAN - Campuran antara 1 warna utama dan 1 warna sekunder

1. Garisan ialah smbungan titik2. - Contoh: merah + jingga = merah kejinggaan
2. Olahan garisan dapat mewujudkan pelbagai unsur seni. - Rujuk roda warna
nilai warna/ton warna
Garisan hasilkan jalinan - Kadar kecerahan atau kegelapan warna
1. Jalinan ialah sifat permukaan sesuatu objek.
2. Contohnya: licin, kasar, halus, berbulu, berduri dll. Warna harmoni
- Warna yang berkenalan dlm masa warna
Garisan hasilkan ton - Contoh: merah – jingga = kuning
1. Ton ialah kadar kecerahan atau kegelapan. - Kombinasi warna harmoni timbulkan perasaan tenang.
2. Garisan yang rapat dan tebal  ton gelap
3. Garisan yang jarang dan nipis ton cerah Warna penggenap
- Warna yang bertentangan dalam roda warna
- Contoh: hijau dan merah
Garisan hasilkan pergerakan - Warna kontra @ berbeza
1. Garisan yang diolah dengan baik dpt memperhatikan seolah-olah objek itu
bergerak. Suhu warna
2. Contoh: pergerakan dlm lukisan air terjun, ombak, laut, hujan, angin, Warna sejuk: biru, unggu, hijau
letupan dll Warna panas: merah, kuning, jingga

BAB 2: WARNA LATIHAN

Warna ialah tindak balas cahaya ke atas sesuatu permukaan. a) Berikan 3 warna utama
Jenis warna: -merah, biru, kuning
- Warna asas b) Jenis warna pada roda warna ialah
- Warna sekunder - Warna utama, warna sekunder, warna tertier
- Warna tertier c) Apakah maksud ton warna?
- Kadar kecerahan atau kegelapan
Warna asas/utama d) Terangkan maksud warna harmoni
- Warna yang hebat - Warna yang bersebelahan dalam roda warna.
- Tidak boleh dihasilkan dengan campuran warna
- Contoh: merah, biru dan kuning BAB 3: JALINAN
- Sifat permukaan sesuatu objek yang boleh dikesan secara penglihatan
Warna sekunder (tampak) atau sentuhan.
- Campuran 2 warna utama - Terdapat 2 jenis sentuhan
- Contoh  rujuk roda warna a) Sentuh
b) Tampak
Warna tertier
 NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

Jalinan sentuh
- Dapat dinikmati dengan penglihatan dan sentuhan ii) Rupa organik
- Contoh buatan manusia: bunga tayar, tapak kasut, permukaan tuala, ukiran - Dilukis dengan tidak sengaja
kayu dll - Rupa yang bebas dan tidak bersudut
- Contoh alam semulajadi: kulit pokok, kulit kerang, kulit buah durian dll - Seakan akan mempunyai nyawa
Olahan rupa
Jalinan tampak - Rupa boleh dikembangkan dengan pelbagai kaedah:
- Diamati secara penglihatan sahaja a) Tindihan
- Contoh buatan manusia: corak pada pakaian, langsir, lukisan dll. - Rupa asas ditindankan dengan rupa yang lain ke atasnya.
- Contoh alam semulajadi: corak pada sayap rama2, corak pada badan
haiwan, corak pada kulit tembikai dll.

Fungsi jalinan
- Penyamaran
Contoh: jalinan pada celoreng askar, jalinan pada kulit kerang. b) Penambahan
- Keselamatan - Rupa asas/asal ditambahkan dengan rupa yang lain.
Contoh: jalinan tayar kereta dan kasut  cengkaman
- Perlindungan
Contoh: duri kulit buah durian
- Keindahan
Contoh: ukiran pada pinggan mangkuk
c) Pengurangan
LATIHAN: Tekapan pada objek atau alam semulajadi - Rupa asas/asal dipotong dimana-mana bahagian.
Contoh: duit syiling, meja, tingkap, kulit kayu dll

BAB 4: RUPA
- Rupa merupakan lanjutan garisan yang bersambung dan terhasil rupa.
- Rupa hanya mempunyai satu permukaan dan bersifat 2 dimensi. LATIHAN
- Terdapat 2 jenis rupa: 1. Rupa dibahagikan kepada 2 iaitu:
i) Rupa geometri: Rupa organik dan rupa geometri
- dilukis dengan sengaja 2. Rupa yang diulang-ulang akan menghasilkan
- seolah-olah tidak mempunyai kesan hidup Corak
- mempunyai sudut dan dilukis dengan bantuan alat lukisan 3. Tiga cara olahan rupa ialah:
- contoh: pembaris, jangka sudut. Tindanan, penambahan, pengurangan
4. Rupa mempunyai satu permukaan dan bersifat_____
 NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

2 dimensi i) Mukataip menggunakan huruf yang berbeza mengikut fungsi dalam

5. Rupa yang kompleks diringkaskan menjadi
Logo
BAB 5: BENTUK
- bentuk mempunyai jisim dan isipadu
- terdapat 2 jenis bentuk iaitu:
a) bentuk konkrit
- bersifat 3 dimensi
- boleh diliat, disentuh dan dirasa
- antara contoh ialah binaan arca, tembikar, potong dan lipat serta
anyaman.
b) bentuk ilusi
- lukisan/catan 2d ialah karya yang direka di atas satu permukaan rata
tetapi menggambarkan seolah-olah bentuk 3d.
- Ton warna dapat menghasilkan bentuk ilusi dengan teknik garisan,
jalinan, cetakan dan kolaj.
- Bentuk ilusi lebih jelas apabila adanya penggunaan cahaya dan bayangan.
LATIHAN
1. Berikan 10 contoh bentuk konkrit yang terdapat di sekeliling anda.
2. Ukiran akan menghasilkan bentuk____________ (konkrit)
3. Bentuk mempunyai keluasan _____________, __________________ dan
lebih daripada satu permukaan. (jisim, isipadu)
4. Sebuah kipas yang berpusing adalah bentuk ___________ manakala lukisan
kipas berbentuk ____________( konkrit, ilusi)
komunikasi.
ii) Dalam sebuah poster pelbagai jenis mukataip digunakan untuk
menegaskan tema/mesej.
BAB 7: HARMONI
1. Harmoni dihasilkan melalui susunan atau ulangan unsur-unsur seni yang sesuai,
seimbang dan mempunyai hubungkait.
2. Harmoni mengwujudkan penyelarasan kerana cirri-cirinya tidak bercanggah.
3. Tujuan harmoni dihasilakan untuk menarik perhatian.
Harmoni dalam alam semulajadi
1. Pada tumbuhan  susunan daun
2. Warna daun yang seakan sama.
3. Jalinan pada tumbuhan yang seakan sama
4. Susunan daun, ranting menimbulkan harmoni.
Harmoni dalam haiwan
1. Kucing dan haiwan lain yang seimbang simetri
2. Contoh: kucing: 2 pasang kaki, sepasang telinga, tersusun seimbang
3. Jalinan pada bulu haiwan yang sama arah. Contoh: harimau
Harmoni pada benda buatan manusia
1. Disesuaikan dengan kegunaan manusia.
2. Contoh: kenderaan dibina mempunyai imbangan simetri
3. Warna yag sama pada objek. Contoh: marmar.

BAB 6: RUPA DAN MUKATAIP Harmoni dalam kraf

- Mukataip ialah rupa dalam bentuk huruf. 1. Songket, batik, labu sayong mempunyai corak yang harmoni
- Tulisan dalam buku, majalah dan surat khabar terdiri daripada pelbagai jenis 2. Corak pada tenunan: menggunakan motif yang sama. Contoh: flora yang
mukataip. diulang.

Mukataip jenis blok BAB 8: KONTRA

1. Mukataip yang lazim digunakan ialah jens blok 3 unit x 5 unit 1. Cirri-ciri yang bertentangan/berbeza antara satu sama lain dalam suatu
2. Bentuk mukataip boleh diubah suai seperti memanjang, memendek, gubahan.
menyerong, melengkok. 2. Kontra dapat menarik tumpuan orang terhadap sesuatu karya.
3. Fungsi mukatap: 3. Kontra digunakan untuk menyampaikan mesej yang berkesan.
 NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

- Kebanyakkan makhluk hidupan berimbangan simetri untuk

Kontra dalam alam semulajadi memudahkannya bergerak.
1. Kontra wujud dari aspek jenis, saiz, bentuk dan warna benda alam. 5. Imbangan alam manusia
2. Contoh: perbezaan utama bunga dan daun, saiz haiwan yang berbeza. - Peralatan ciptaan manusia yang berimbangan simetri Nampak kukuh dan
stabil.
Kontra dalam benda buatan manusia - Contoh: kereta, kipas, rumah, meja dll.
1. Digunakan untuk menarik perhatian. 6. Imbangan barangan kraf
2. Contoh: loket/cincin diletakkan batu permata untuk menunjukkan perbezaan - Kraf mempunyai imbangan simetri dari segi rupa, bentuk, corak dan warna.
dengan emas. - Contoh: tembikar, labu sayong dan anyaman
3. Gubahan bunga dapat menampakkan nilai estetika (keindahan) - Terdapat kraf yang tidak simetri
- Contoh: ukiran kayu, tenunan dll.
kontra dalam bidang seni
1. Dapat menunjukkan mesej dengan berkesan BAB 10: KESATUAN
2. Contoh: poster, iklan, logo, cetakan 1. Kesatuan wujud pada gubahan apabila semua
3. Bungkusan produk mempunyai nilai kontra untuk menarik perhatian pengguna. unsur di dalamnya mempunyai satu tema yang
4. Kontra pada barangan kraf seperti anyaman, kain batik, songket dll. sama.
2. Contoh: lukisan di bawah tema buah-buahan, kemerdekaan dll.
BAB 9: IMBANGAN 3. Fungsi kesatuan:
1. Imbangan ialah keadaan yang tidak berat sebelah atau berpadanan pada kiri & i. Karya yang dihasilkan kelihatan lengkap, teratur dan sempurna.
kanan sesuatu objek. ii. Menimbulkan suasana tenteram serta perasaan selesa.
2. Dalam seni, imbangan terbahagi kepada 2:
i) Imbangan simetri
- Pengolahan unsur seni di kanan dan kiri adalah sama berat, saiz,
bilangan, jarak/jenis. 4. Cara menimbulkan kesatuan:
- Contoh: rama-rama i. Corak berimbang simetri: kesatuan dari aspek corak.
ii) Imbangan tidak simetri
- Keadaan tidak sama berat dalam pengolahan unsur seni di kanan dan
kiri objek.
- Contoh: batu, bukit bukau. ii. Gubahan warna sewarna
3. Imbangan pada alam semulajadi. Contoh: catan pemandangan di waktu senja.
- Daun, bunga, buah menunjukkan imbangan simetri iii. Unsur jalinan yang sama diulang
- Pokok tidak simetri
- Bukit dan gunung tidak simetri.
4. Imbangan alam haiwan
- Rama-rama imbangan simetri dari aspek rupa, warna dan corak.
- Burung imbangan simetri untuk memudahkannya terbang.
 NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

Tema dan tajuk lukisan

Antara contoh tema alam semulajadi dalam sesuatu lukisan ialah:
iv. Unsur yang sama jenis dan rupa - Daun dan ranting - bunga-bungaan
v. Pengulangan teknik yang sama. - Sayur-sayuran - unggas
Contoh: teknik capan, gunakan cap jari untuk hasilkan corak. - Hidupan akuatik

Proses melukis
1. Tentukan sudut pandangan, perspektif, ton, bentuk dan ruang serta bayangan.
2. Pilih media yang sesuai. Contoh: kertas
BAB 11: SENI HALUS (LUKISAN) 3. Lakarkan garisan objek
1. Lukisan ialah aktiviti melukis yang menggunakan bahan kering bagi 4. Gunakan teknik yang sesuai untuk menunjukkan kesan cahaya, bentuk, ruang
mendapatkan kesan rupa dan bentuk pada suatu permukaan. dan bayangan.
2. Lukisan merupakan asas kepada kegiatan menggambar. 5. Perincikan bahagian objek dengan jalinan dan ton yang berkesan.
3. Lukisan digunakan untuk mengungkap perasaan dan kenangan.
4. Lukisan terawal ialah pada zaman batu. Contoh lukisan di dinding Gua Niah. BAB 12: CATAN
5. Alatan lukisan: pensel, pensel warna, arang, pen dan dakwat, krayon, marker, 1. Proses menghasilkan seni dengan menggunakan bahan berwarna atau cat yang
perisian komputer. disapu pada sesuatu permukaan rata.
2. Sejarah catan bermula pada zaman yumani purba.
Teknik melukis 3. Di Malaysia catan bermula sekitar 1930-an
Antara contoh teknik melukis:
a) Teknik garisan selari Media catan
a. Cat air
- Pewarna dalam tiub yang bercampur dengan air.
- Cat air menjadi tebal jika disapu berlapis-lapis.
b. Cat poster
b) Teknik garisan menyilang tidak menentu - Mengandungi pengilat air
c. Cat tempera
- Berbentuk serbuk
- Mengandungi bahan pengilat seperti kuning telur.
d. Cat minyak
- Cat dicampur dengan turpentine
c) Teknik titik - Bahan pengilat ialah minyak linsid, minyak kacang.

Teknik catan
1. Teknik basah atas kering
- Sapuan warna basah pada permukaan kertas yang kering.
- Teknik yang digunakan dengan meluas.
 NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

- Juga boleh digunakan dengan menyapu warna basah pada warna yang telah 5. Pewarna jenis dye digunakan untuk mencetak kain.
kering.
Jenis cetakan
2. Teknik basah atas basah 1. Cetakan timbulan
- Sapuan warna cair pada kertas yang basah. 2. Cetakan benaman
- Teknik yang sukar dikawal. 3. Cetakan planograf/litagrafi
4. Cetakan stensil/darigrafi
3. Teknik berus kering
- Sapuan warna terus dari tiub ke permukaan kertas. Aktiviti cetakan
- Warna pekat disapu untuk menghasilkan jalinan. a) Cetakan lino (alatan)
- Pensil, papan lino, alat pengukit lino, dakwat cetakan lino, penggelek,
4. Teknik kecatan kertas.
- Sapuan warna terus dari tiub b) Cetakan stensil
- Kertas sentiasa basah sehingga catan selesai - Perunidang skrin, pensel, kain/kertas untuk cetakan, pisau pemotong,
- Teknik ini member kesan jalinan dan kekasaran. seterika, kain sutera, pewarna.

Proses mencatan BAB 14: SENI TEKAT

Soalan: Lukisan Pemandangan 1. Seni tekat digolongkan dalam seni sulaman tekstil iaitu proses menyulam
benang emas ke atas kain dasar iaitu kain baldu.
Alatan: warna air, berus, kertas, tempat pembancuh warna 2. Nama lain bagi seni tekat ialah seni hiasan permukaan kain secara timbul atau
Langkah: suji timbul.
- Sapukan warna nipis/muda pada kertas lukisan. 3. Seni tekat berasal dari China dan India.
- Lakarkan objek dengan berus
- Warna objek dengan sapuan warna yang terang Motif tekat
- Tindankan warna pada objek yang utama. 1. Lazimnya motif flora digunakan.
- Kemaskab bahagian yang tidak kemas. 2. Contoh: motof rebung, daun paku dan bunga perak, daun keladi dll.
- Basahkan berus dengan warna cair dan sapu pada gubahan seperti sungan 3. Motif bungan yang utama bunga cengkih, bunga kekwa, bunga lawang dll.
untuk mendapatkan kesan lutsinar
- Biarkan karya kering. Alatan dan bahan tekatan
Contoh alatan: pemidang kayu, Cuban dan benang emas, irasan (kain dasar),
BAB 13: CETAKAN benang putih, jarum dam mempulur.
1. Proses terapan blok atau plat atas sesuatu permukaan kertas, kain atau bahan
lain. a. Pemidang kayu: Berfungsi untuk merenggang kain.
2. Keistimewaan cetakan dapat menghasilkan beberapa hasilan edisi dengan b. Cuban: jarum besar daripada 2 batang buluh, diikat dalam bentuk
mudah. palang dan digunakan melilit benang emas.
3. Di Negara Malaysia, cetakan kayu digunakan untuk mencetak kain batik c. Irasan: kain dasar sama ada baldu dan kain kapas.
4. Motif utama cetakan ialah flora dan fauna.
 NOTA PENDIDIKAN SENI VISUAL TINGKATAN 2

d. Mempulur: isi tekat yang bermotif, diletakkan atas kain dasar untuk
sulaman.

Proses tekatan
1. Menyediakan mempulur : lukis motif dan sumber, potong mengikut bentuk.
2. Pemidang : letakkan kain di atas pemidang dan diikat kemas.
3. Menyulam : letakkan motif di atas kain dasar dan mula menyulam.
4. Kemasa : jahit benang emas rapat supaya kemas.

LATIHAN
1. Tekat berasal daripada____________
2. Senaraikan empat alatan tekat
3. Nyatakan motif yang popular digunakan dalam tekat
4. Namakan kegunaan alatan berikut: mempulur dan irasan