ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს დიდი პალატის გადაწყვეტილება

პოლიციის მიერ წინასწარი დაკითხვის დროს ადვოკატების

ხელმიუწვდომლობასა და სასამართლოზე მტკიცებულების სახით ჩვენებების
გამოყენებასთან დაკავშირებით.
მიუხედავად სამი განმცხადებლისთვის იურიდიული დახმარების
უზრუნველყოფის დაყოვნებისა და სასამართლოზე ისეთი განცხადებების
დაშვებისა, რომლებიც იურიდიული დახმარების არარსებობის პირობებში
გაკეთდა, სამართალწარმოება მთლიანობაში იყო სამართლიანი: დარღვევა არ
დაფიქსირებულა.
უსამართლობის პრეზუმფციასთან დაკავშირებულ საქმეებში გამოსაყენებელი
მაღალი „ზღვრისა“ და მეოთხე განმცხადებლის საქმეში არსებული
პროცედურული ხარვეზების კუმულაციური მოქმედების გათვალისწინებით,
მთავრობამ ვერ შეძლო დემონსტრირება იმისა, რატომ არ დადგა ეჭვქვეშ
განხილვის სამართლიანობა იმის გამო, რომ მეოთხე განმცხადებელი არ
გააფრთხილეს მისი უფლებების შესახებ და შეუზღუდეს იურიდიული
დახმარების უფლება: დარღვევა.

დიდი პალატა
საქმე „იბრაჰიმი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“
CASE OF IBRAHIM AND OTHERS v. THE UNITED KINGDOM
განაცხადები N 50541/08, N50571/08, N50573/08 და N40351/09
გადაწყვეტილება
სტრასბურგი
13 სექტემბერი 2016

ფაქტობრივი გარემოებები

2005 წლის 21 ივლისს ლონდონში ტერორისტების მიერ განხორციელებული

აფეთქების შედეგად 52 ადამიანის დაღუპვიდან ორი კვირის თავზე, ლონდონის
საზოგადოებრივ სატრანსპორტო სისტემაში დამონტაჟებულ იქნა კიდევ
რამდენიმე ბომბი, თუმცა არ აფეთქდა. დამნაშავეები მიიმალნენ დანაშაულის
ადგილიდან. პირველი სამი განმცხადებელი დააპატიმრეს და მათ უარი ეთქვათ
სამართლებრივ დახმარებაზე ოთხიდან რვა საათამდე პერიოდში, რათა პოლიციას
ჰქონოდა „უსაფრთხოების მიზნებიდან გამომდინარე დაკითხვის“
განხორციელების შესაძლებლობა. დაკითხვის დროს, მათ უარყვეს თავიანთი
მონაწილეობა ან რაიმე ინფორმაციის ფლობა 21 ივლისის მოვლენებთან
დაკავშირებით. სასამართლოზე ბრალდებულებმა აღიარეს აღნიშნულ
მოვლენებში მონაწილეობა, თუმცა ამტკიცებდნენ, რომ ბომბები არ იყო ნამდვილი
და არ აფეთქდებოდა. დაკითხვისას მიცემული ჩვენებები მიჩნეულ იქნა მათ
საწინააღმდეგო მტკიცებულებად და მსჯავრდებულ იქნენ მკვლელობის
შეთქმულებაში. სააპელაციო სასამართლომ არ მისცა მათ გასაჩივრების უფლება.
1
მეოთხე განმცხადებელი არ იყო ეჭვმიტანილი ბომბის აფეთქებაში და
თავდაპირველად დაიკითხა პოლიციის მიერ ისე, როგორც მოწმე. თუმცა მან
ამხილა საკუთარი თავი, როდესაც განაცხადა, რომ აღნიშნული მოვლენების
შემდეგ შეხვდა ერთ-ერთ ეჭვმიტანილ თავდამსხმელს და გაუწია დახმარება.
აღნიშნულ ეტაპზე პოლიციამ არ დააკავა იგი და არ განუმარტა დუმილის
უფლებისა და სამართლებრივი დახმარების უზრუნველყოფის შესაძლებლობის
შესახებ, ისე განაგრძო მისი დაკითხვა მოწმის სახით და ჩამოართვა წერილობითი
ჩვენება. შემდეგ ბრალდებული დააკავეს და შესთავაზეს სამართლებრივი
დახმარება. მომდევნო დაკითხვების დროს, ის გამუდმებით მოიხსენიებდა თავის
წერილობით ჩვენებას, რომელიც მტკიცებულების სახით იქნა წარდგენილი
პროცესზე. მას მსჯავრი დაედო ერთ-ერთი თავდამსხმელის დახმარებასა და
დაბომბვების შესახებ ინფორმაციის დამალვაში. მისი საჩივარი მსჯავრის
დადების თაობაზე არ დაკმაყოფილდა.

გ. სასამართლოს შეფასება

1. ზოგადი პრინციპები

(ა) მე-6 მუხლის სისხლისსამართლებრივი ასპექტის გამოყენება

249. მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 პუნქტებით უზრუნველყოფილი დაცვა

ვრცელდება პირზე, რომელსაც „ბრალად ედება სისხლისსამართლებრივი
დანაშაული“, ამ ტერმინის ფუნქციურად დამოუკიდებელი კონვენციისეული
მნიშვნელობით. „სისხლისსამართლებრივი ბრალდება“ არსებობს იმ მომენტიდან,
როდესაც პირი ოფიციალურად მიიღებს შეტყობინებას უფლებამოსილი
ორგანოდან იმის თაობაზე, რომ ეჭვმიტანილია სისხლისსამართლებრივი
დანაშაულის ჩადენაში ან იმ მომენტიდან, როდესაც მისი მდგომარეობა
მნიშვნელოვნად შეიცვლება უფლებამოსილი ორგანოების მიერ მის წინააღმდეგ
ეჭვის ნიადაგზე განხორციელებული ქმედებების შედეგად (იხ. დევეერი ბელგიის
წინააღმდეგ, 27 თებერვალი 1980, §§ 42-46, სერია A, N 35; ექლი გერმანიის
წინააღმდეგ, 15 ივლისი 1982, § 73, სერია A, N 51 და მაქფარლანი ირლანდიის
წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N 31333/06, § 143, 10 სექტემბერი 2010).

(ბ) მე-6 მუხლის სისხლისსამართლებრივი ასპექტის ზოგადი მიდგომა

250. 6.1 მუხლის ფარგლებში არსებული სამართლიანი განხილვის უფლება არის

უპირობო უფლება. თუმცა სამართლიანი განხილვის არსი ვერ იქნება ერთი
უცვლელი წესი, არამედ ის დამოკიდებულია კონკრეტული საქმის გარემოებებზე
(იხ. ო’ჰალორანი და ფრანცისი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ [დიდი
პალატა], N15809/02 და N25624/02, §53, ECHR, 2007-III). სასამართლოს მთავარი
ამოცანა 6.1 მუხლის ფარგლებში არის სისხლის სამართლის მთლიანი პროცესის
სამართლიანობის შეფასება (იხ. ტაქსკე ბელგიის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N
926/05, § 84, ECHR, 2010 და ჭაჭაშვილი გერმანიის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N
9154/10, § 101, ECHR, 2015).
2
251. სამართლიანი სასამართლოს განხილვის მოთხოვნების დაცვა უნდა
შემოწმდეს თითოეულ საქმეში მთლიანი პროცესის განვითარების
გათვალისწინებით და არა ერთი კონკრეტული ასპექტის ან ერთი კონკრეტული
შემთხვევის ცალკეული განხილვით. არ არის გამორიცხული, რომ სპეციფიკური
ფაქტორი შეიძლება იყოს იმდენად გადამწყვეტი, რომ განხილვის
სამართლიანობის შეფასება განხორციელდეს პროცესის ადრეულ ეტაპზე (იხ. კანი
ავსტრიის წინააღმდეგ, N9300/81, კომისიის 1984 წლის 12 ივლისის ანგარიში, §48,
სერია A, N96). საჭიროების შემთხვევაში, განხილვის სამართლიანობის
შეფასებისას, სასამართლო გაითვალისწინებს კონვენციის 6.3 მუხლში მოცემულ
მინიმალურ უფლებებს, რომლებიც ამოწმებენ სამართლიანი სასამართლო
განხილვის მოთხოვნებს სისხლის სამართლის საქმეებში წარმოშობილ ტიპიურ
პროცესუალურ შემთხვევებთან მიმართებით. შესაბამისად, აღნიშნული
უფლებები შეიძლება განხილულ იქნეს, როგორც სამართლიანი განხილვის
კონცეფციის სპეციფიკური ასპექტები კონვენციის 6.1 მუხლით
გათვალისწინებულ სისხლის სამართლის პროცესებში (იხ. სალდუზი, § 50;
გეფგენი გერმანიის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N22978/05, §169, ECHR, 2010;
დვორსკი, § 76 და ჭაჭაშვილი, §100). აღნიშნული მინიმალური უფლებები არ
წარმოადგენენ თვითმიზანს: მათი ნამდვილი მიზანი ყოველთვის არის სისხლის
სამართლის პროცესის სამართლიანობის უზრუნველყოფა (იხ. კენი, §48; მაიზიტი
რუსეთის წინააღმდეგ, N63378/00, §77, 20 იანვარი 2005 და სელეზნევი რუსეთის
წინააღმდეგ, N15591/03, § 67, 26 ივნისი 2008).

252. მე-6 მუხლში მოცემული სამართლიანობის ზოგადი მოთხოვნები ვრცელდება

ყველა სისხლის სამართლის პროცესზე, მიუხედავად დანაშაულის სახისა.
გამორიცხულია სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლებების დაკნინება
მხოლოდ იმ მიზნით, რომ აღნიშნული პირები ეჭვმიტანილნი არიან
ტერორიზმში. ასეთ დროს, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია
ხელშემკვრელმა მხარეებმა მოახდინონ ადამიანის უფლებებისადმი და კანონის
უზენაესობისადმი მათი ერთგულების დემონსტრირება, კონვენციის მე-6 მუხლის
მინიმალური გარანტიების დაცვის უზრუნველყოფით. მიუხედავად ამისა,
პროცესის სამართლიანობის დადგენისას, კონკრეტული დანაშაულის გამოძიებასა
და დასჯაში შეიძლება მხედველობაში იქნეს მიღებული საჯარო ინტერესი (იხ.
ჯალო გერმანიის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N54810/00, §97, ECHR, 2006-IX).
უფრო მეტიც, მე-6 მუხლი არ უნდა იქნეს გამოყენებული ისე, რომ პოლიციას
შეუქმნას სირთულეები, რომელიც იქნება არაპროპორციული ტერორიზმთან ან
სხვა სერიოზულ დანაშაულთან ბრძოლაში, მათი მოვალეობების შესრულებისას
კონვენციის მე-2, მე-3 და 5.1 მუხლების შესაბამისად, რაც გულისხმობს
საზოგადოების წევრების სიცოცხლისა და ფიზიკური უსაფრთხოების უფლების
დაცვას (იხ. შერი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, N5201/11, §149,
ECHR, 2015 (ამონარიდები)). საჯარო ინტერესი ვერ გაამართლებს იმ ზომებს,
რომლებიც არსობრივად არღვევენ განმცხადებლის დაცვის უფლებებს (იხ. ჯალო,
§ 97; ბაიკოვი რუსეთის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N4378/02, §93, 10 მარტი 2009

3
და ალექსანდრე ზაიჩენკო რუსეთის წინააღმდეგ, N39660/02, § 39, 18 თებერვალი
2010).

(გ) მე-6 მუხლი და წინასასამართლო პროცესი

253. როდესაც საქმე ეხება სისხლის სამართლის დანაშაულს, მე-6 მუხლის

ძირითადი მიზანია „ნებისმიერი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“
განმსაზღვრელი კომპეტენტური „სასამართლოს“ მიერ სამართლიანი განხილვის
უზრუნველყოფა (იხ. იმბრიოსია შვეიცარიის წინააღმდეგ, 24 ნოემბერი 1993, § 36,
სერია A, N 275; ბრენანი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, N 39846/98, §45,
ECHR, 2001-X; შაბელნიკი უკრაინის წინააღმდეგ, N16404/03, §52, 19 თებერვალი
2009 და დვორსკი, §76). ზემოთ აღნიშნულის თანახმად, მე-6 მუხლის გარანტიები
გამოიყენება „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ არსებობის მომენტიდან, ამ
სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის მნიშვნელობის ფარგლებში და
შეიძლება რელევანტური იყოს წინასასამართლო ეტაპზე იმდენად, რამდენადაც
შეიძლება სერიოზულად დაირღვეს განხილვის სამართლიანობა მათი
თავდაპირველი დაუცველობის გამო (იხ. იმბროშა, §36 და დვორსკი, §76).
გამოძიების ეტაპი შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვანი იყოს სისხლის
სამართალწარმოების მომზადებისთვის: ამ ეტაპზე მოპოვებული მტკიცებულება
ხშირად განსაზღვრავს იმ ჩარჩოს, რომლის ფარგლებშიც ბრალად შერაცხული
დანაშაული განიხილება სასამართლო პროცესზე. შიდასახელმწიფოებრივმა
კანონებმა შეიძლება გაითვალისწინონ ბრალდებულის პოზიცია საწყის ეტაპებზე
პოლიციის მიერ განხორციელებულ დაკითხვასთან დაკავშირებით, რომელიც
გადამწყვეტია დაცვისთვის შემდგომ სისხლის სამართალწარმოებაში.
შესაბამისად, ბრალდებული შეიძლება აღმოჩნდეს საკმაოდ დაუცველ პოზიციაში
პროცესის იმ ეტაპზე, რომლის გავლენა შეიძლება გაძლიერდეს სისხლის
სამართლის პროცესის საკმაოდ რთული კანონმდებლობის მიერ, კერძოდ,
მტკიცებულების შეგროვებისა და გამოყენების მარეგულირებელ წესებთან
დაკავშირებით (იხ. სალდუზი, § 52 და §54; დვორსკი, § 77). კონვენციის მე-6
მუხლის 1-ლი და მე-3 პუნქტების გამოყენების მეთოდი გამოძიების ეტაპზე,
დამოკიდებულია პროცესის განსაკუთრებულ მახასიათებლებსა და საქმის
გარემოებებზე (იხ. იმბროშა, § 38).

254. კონვენციის მე-6 მუხლის ფარგლებში საჩივრები გამოძიების ეტაპის შესახებ,

როგორც წესი იღებენ კონკრეტულ ფორმას თავად სასამართლოზე, როდესაც
პროკურატურა მოითხოვს წინასასამართლო ეტაპზე მიღებული მტკიცებულების
დაშვებას და დაცვა ეწინააღმდეგება მოთხოვნას. როგორც სასამართლომ
არაერთხელ განმარტა, მას არ მოეთხოვება განსაზღვროს, არის თუ არა დასაშვები
მტკიცებულების კონკრეტული სახეობა, მათ შორის, შიდასახელმწიფოებრივი
კანონმდებლობის მიხედვით არაკანონიერად მოპოვებული მტკიცებულება.
როგორც ზემოთ აღინიშნა, კითხა რომელსაც უნდა გაეცეს პასუხი, მდგომარეობს
შემდეგში - იყო თუ არა მტკიცებულებების მოპოვების ფორმა და
სამართალწარმოება სამართლიანი (იხ. ჯალო, §95 და ბაიკოვი, §89). თუმცა ამ

4
მიდგომიდან გამონაკლისია აღიარების შემთხვევები, როცა მტკიცებულება
მოპოვებულია წამების ან სასტიკი მოპყრობის სხვა ფორმების შედეგად
კონვენციის მე-3 მუხლის საწინააღმდეგოდ: სასამართლომ განმარტა, რომ
სისხლის სამართლის პროცესში შესაბამისი ფაქტების დადგენის მიზნით ასეთი
ჩვენებების დაშვება მტკიცებულების სახით, ხელს უწყობს სისხლის სამართლის
სამართალწარმოების მთლიანი პროცესის უსამართლობას, მიუხედავად იმისა,
იყო თუ ამ მტკიცებულებების გამოყენება გადამწყვეტი ბრალდებულის
მსჯავრდებისა და ჩვენებების მტკიცებულებითი მნიშვნელობისა (იხ. გეფგენი, §
166).

(დ) ადვოკატისადმი ხელმისაწვდომობა

(i) პოზიცია სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში

255. „სისხლისსამართლებრივ დანაშაულში ბრალდებული ყველა პირის“უფლებაა

მიიღოს სამართლებრივი დახმარება, რომელიც გარანტირებულია მე-6 მუხლის მე-
3 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტით და სამართლიანი განხილვის ერთ-ერთი ძირითადი
მახასიათებელია (იხ. სალდუზი, §51; ნეჩიპორუკი და იონკალო უკრაინის
წინააღმდეგ, N42310/04, §262, 21 აპრილი 2011). ადვოკატის დროული
ხელმისაწვდომობა წარმოადგენს მნიშვნელოვან საპირწონეს პოლიციის მიერ
დაკავებული ყველა ბრალდებულის მოწყვლადობასთან მიმართებით,
უზრუნველყოფს პოლიციის მიერ ბრალდებულების მიმართ იძულებისა და
არასათანადო მოპყრობისგან დაცვას, მართლმსაჯულების ხარვეზების აღკვეთას
და კონვენციის მე-6 მუხლის მიზნების განხორციელებას. კერძოდ, მხარეთა
თანასწორუფლებიანობას საგამოძიებო ან სამართლებრივი დევნის ორგანოებსა და
ბრალდებულს შორის (იხ. სალდუზი, §§ 53-54 და პისჩალნიკოვი, §§ 68-69).

256. დიდი ხნის აღიარებულია ის ფაქტი, რომ არსებობს სამართლებრივი

დახმარების შესაძლებლობა, განსაკუთრებით თუ ფერხდება (იხ. ჯონ მურეი;
ოქეინი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (განჩინება), N30550/96, 6 ივლისი
1999 და მაგი და ბრენანი). ამ სფეროში არსებული პრეცედენტული სამართლის
მიმოხილვის შემდეგ, სასამართლომ საქმეში - სალდუზი, § 55, აღნიშნა:

„... სასამართლო თვალსაზრისით, იმისთვის, რომ სამართლიანი განხილვის

უფლება იყოს საკმარისად „პრაქტიკული და ეფექტური“ ..., კონვენციის 6.1
მუხლის მოთხოვნის შესაბამისად, ადვოკატის ხელმისაწვდომობა
უზრუნველყოფილი უნდა იყოს პოლიციის მიერ ეჭვმიტანილის პირველივე
დაკითხვიდან, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ თითოეული საქმის კონკრეტული
ვითარების ფონზე არ დამტკიცდება, რომ არსებობს ამ უფლების შეზღუდვის
უდავო არგუმენტები. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ უდავო არგუმენტების შედეგად
სამართლებრივ დახმარებაზე უარი შეიძლება გამართლდეს, ასეთმა შეზღუდვამ,
არ უნდა შელახოს ბრალდებულის უფლებები მე-6 მუხლის ფარგლებში ... დაცვის
უფლება გამოუსწორებლად შეილახება, თუ მამხილებელი განცხადებები,

5
რომლებიც გაკეთდა ადვოკატის თანდასწრების გარეშე პოლიციაში დაკითხვისას,
გამოყენებული იქნება მსჯავრდებისთვის.”

257. სალდუზის საქმეში განსაზღვრული ტესტი, რომლის მიზანია შეაფასოს, არის

თუ არა სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვა თავსებადი სამართლიანი
განხილვის უფლებასთან, შედგება ორი ეტაპისგან. პირველ ეტაპზე სასამართლომ
უნდა შეაფასოს, არსებობდა თუ არა უდავო არგუმენტები შეზღუდვისთვის. მეორე
ეტაპზე, მან უნდა შეაფასოს დაცვის უფლებების შელახვა აღნიშნულ საქმეში
გამოყენებული შეზღუდვით. ანუ, სასამართლომ უნდა შეამოწმოს შეზღუდვის
გავლენა პროცესის მთლიან სამართლიანობაზე და მიიღოს გადაწყვეტილება იმის
თაობაზე, იყო თუ არა მთლიანი პროცესი სამართლიანი. ეს ტესტი არაერთხელ
გამოიყენა სასამართლომ. მიუხედავად ამისა, სასამართლო მიიჩნევს, რომ
სალდუზის ტესტის გამოყენება მის შემდგომ პრაქტიკაში ავლენს მისი ორი ეტაპის
და მათი ურთიერთკავშირის განმარტების საჭიროებას.

(ii) „უდავო არგუმენტების” მნიშვნელობა

258. მთავარია იმის დადგენა, თუ რა წარმოადგენს სამართლებრივი დახმარების

დაყოვნების უდავო არგუმენტს. უდავო არგუმენტების კრიტერიუმი არის მკაცრი:
სამართლებრივი დახმარების ადრეულ ეტაპზე, კერძოდ, ეჭვმიტანილის
პირველივე დაკითხვაზე, ხელმისაწვდომობის ფუნდამენტური ხასიათისა და
მნიშვნელობის გათვალისწინებით, წინამდებარე უფლებაზე საგამონაკლისო
შეზღუდვები უნდა ატარებდნენ დროებით ხასიათს და ეფუძნებოდნენ საქმის
კონკრეტული გარემოებების ინდივიდუალურ შეფასებას (იხ. სალდუზი, §54 ; §55).
აღნიშნული მნიშვნელოვანია, როდესაც ხორციელდება იმის შეფასება, მოხდა თუ
არა უდავო არგუმენტების დემონსტრირება, ჰქონდა თუ არა სამართლებრივი
დახმარების შეზღუდვას საფუძველი შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში
და იყო თუ არა ნებისმიერი შეზღუდვის მოცულობა და შინაარსი საკმარისად
განსაზღვრული კანონით, რათა გადაწყვეტილებების მიღებაზე პასუხისმგებელ
პირებს ეხელმძღვანელათ ზემოაღნიშნულით. დღესდღეობით, სასამართლომ ვერ
მიუთითა, რა შეიძლება იყოს უდავო არგუმენტები სალდუზის ტესტის ამ
დებულების მიხედვით. მოპასუხე მთავრობის მიერ წამოყენებული უდავო
არგუმენტების სავალდებულო ხასიათი, პოლიციაში დაკითხვის დროს
სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვების დასაბუთების მიზნით უნდა
შეფასდეს თითოეული საქმისთვის ინდივიდუალურად, ზემოთ მოცემული
ზოგადი კრიტერიუმის მითითებით.

259. სასამართლო აღიარებს, თუ მოპასუხე მთავრობამ დაიმოწმა სიცოცხლისთვის,

თავისუფლებისა და ფიზიკური ხელშეუხებლობისთვის სერიოზული უარყოფითი
შედეგების თავიდან აცილების გადაუდებელი საჭიროების დამარწმუნებელი
საფუძვლები, ეს შეიძლება გახდეს კონვენციის მე-6 მუხლის მიზნებისთვის
სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის უდავო მიზეზი. ასეთ პირობებში,
უფლებამოსილმა ორგანოებმა უნდა დაიცვან პოტენციური ან რეალური

6
მსხვერპლის უფლებები კონვენციის მე-2, მე-3 და მე-5.1 მუხლების შესაბამისად.
სასამართლო აღნიშნავს, რომ დირექტივა 2013/48/EU, რომელიც ეხება
სამართლებრივი დახმარების უფლებას, უზრუნველყოფს ამ უფლებიდან
გამონაკლისს განსაკუთრებულ შემთხვევებში, თუ არსებობს პირის სიცოცხლის,
თავისუფლებისა ან ფიზიკური ხელშეუხებლობისთვის სერიოზული უარყოფითი
შედეგების თავიდან აცილების საჭიროება. ანალოგიურად, ამერიკის შეერთებულ
შტატებში, მირანდა არიზონას წინააღმდეგ საქმის შემდეგ, უზენაესმა
სასამართლომ მის გადაწყვეტილებაში საქმეზე - ნიუ-იორკი ქვარლის წინააღმდეგ
განმარტა, რომ მირანდას წესის თანახმად, არსებობს „გამონაკლისი
საზოგადოებრივი უსაფრთხოების საფუძველზე“, რომლის მიხედვითაც
ნებადართულია ადვოკატის გარეშე და ბრალდებულისთვის მისი უფლებების
გაცნობამდე დაკითხვა, იმ შემთხვევაში თუ არსებობს საფრთხე საზოგადოებრივი
უსაფრთხოებისთვის (იხ. კანადაში და ევროპის საბჭოს რიგ წევრ ქვეყნებში
არსებული მდგომარეობა, რომელთა კანონებით დაშვებულია სამართლებრივი
დახმარების დროებითი შეფერხება). მიუხედავად იმისა, რომ პალატის
გადაწყვეტილებით არსებობს ინფორმაციის გამჟღავნების რისკი, ეს დასკვნა უნდა
იქნეს უარყოფილი: სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინფორმაციის გამჟღავნების
რისკის შესახებ ზოგადი განცხადება ვერ იქნება უდავო არგუმენტი ადვოკატის
ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის გასამართლებლად.

(iii) სამართალწარმოების სამართლიანობა

260. ჩნდება კითხვა, არის თუ არა სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის

უდავო არგუმენტების არარსებობა თავისთავად საკმარისი მე-6 მუხლის
დარღვევის დასაბუთებისთვის. პირველმა სამმა განმცხადებელმა მიუთითა ამ
სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალზე სალდუზის საქმის შემდეგ, რაც მათი
აზრით, განმარტავს იმ ფაქტს, რომ სალდუზის საქმით მკაფიო წესი უნდა
დანერგილიყო, რაც გამორიცხავდა სასამართლოზე სამართლებრივი დახმარების
გარეშე მიცემული რაიმე ჩვენების გამოყენებას. თუმცა, სალდუზის საქმეში
გამოყენებული მიდგომა თავისთავად არ ამყარებს ამ არგუმენტს, ასევე დიდი
პალატა დვორსკის საქმეში, კერძოდ, 82-ე პარაგრაფში არ განმარტავს სალდუზის
საქმეს ამგვარად. აღნიშნულ საქმეში გამოყენებული ზოგადი პრინციპების
შეჯამებით, სასამართლომ სალდუზის საქმეში, §52-54, მიუთითა სამართლიანი
სასამართლოს უზრუნველყოფის მთლიანი შეფასების საჭიროებაზე, როცა
კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამისი უფლებების დარღვევის საკითხი უნდა
დადგენილიყო. მან აღნიშნა, რომ დაცვის უფლებები გამოუსწორებლად
შეილახებოდა, როდესაც სამართლებრივი დახმარების გარეშე პოლიციის მიერ
განხორციელებული დაკითხვის დროს გაკეთებული მამხილებელი განცხადებები
გამოყენებული იქნებოდა მსჯავრდებისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ
წინამდებარე წესი მკაცრი იყო, თუმცა არა აბსოლუტური (§ 55). სასამართლომ
დაასკვნა, რომ ამ საქმეში (§56) არ იყო უდავო არგუმენტები იმისა, რომ
განმცხადებლისთვის უარი ეთქვათ სამართლებრივ დახმარებაზე, თუმცა
განაგრძო სამართალწარმოების შესწავლა, კერძოდ, ადვოკატის გარეშე

7
გაკეთებული განცხადებების გავლენის შეფასება პროცესის მთლიან
სამართლიანობაზე (§§ 57-62).

261. ასევე, პირველმა სამმა განმცხადებელმა, მათი არგუმენტების მხარდასაჭერად,

მიუთითეს დირექტივა 2013/48/EU-სა და ამერიკის შეერთებული შტატების
უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე - მირანდა არიზონას წინააღმდეგ,
იმასთან დაკავშირებით, რომ საჭირო იყო გონივრული წესი. მართალია, ამერიკის
შეერთებულ შტატების მიდგომა არის მკაცრი, თუმცა, 2013/48/EU დირექტივაში
არაფერია ნათქვამი იმასთან დაკავშირებით, შეიძლება თუ არა დირექტივის
გარანტიების დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულების დაშვება სასამართლოზე.
ის მხოლოდ მოითხოვს, რომ ბრალდებულებს ჰქონდეთ „შიდასახელმწიფოებრივი
სამართლებრივი დაცვის ეფექტური საშუალება“ დირექტივის ფარგლებში
გარანტირებული უფლებების დარღვევის შემთხვევაში. ევროპის საბჭოს
ხელშემკვრელი მხარეების კანონებში სახეზეა არაერთგვაროვანი პრაქტიკა ამ
კუთხით, სადაც ზოგიერთი მომხრეა ავტომატური გამორიცხვისა და ზოგი კი
უპირატესობას ანიჭებს სასამართლოს შეხედულებას. კანადაში, უფლებებისა და
თავისუფლებების შესახებ ქარტიის დარღვევით მიღებული მტკიცებულება
შეიძლება დასაშვები იყოს სასამართლოზე. მსგავსი მიდგომა აქვთ ზემოთ
აღნიშნულ საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოებს.

262. სასამართლო კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რომ სამართლიანი განხილვის

დარღვევის შეფასებისას, საჭიროა განვიხილოთ სამართალწარმოების პროცესი
მთლიანობაში, კონვენციის 6.3 მუხლის შესაბამისი უფლებები, როგორც
სამართლიანი განხილვის უფლების სპეციფიკური ასპექტები და არა მხოლოდ
პროცესების შედეგები. შესაბამისად, უდავო არგუმენტების არარსებობა არ იწვევს
კონვენციის მე-6 მუხლის დარღვევის გამოვლენას.

(iv) უდავო არგუმენტების არსებობის ან არარსებობის გავლენა სამართლიანი

სასამართლოს შეფასებაზე

263. ის ფაქტი, რომ უდავო არგუმენტების არარსებობა არ არის თავისთავად

საკმარისი კონვენციის მე-6 მუხლის დარღვევის დასადგენად, არ ნიშნავს, რომ
„უდავო არგუმენტების“ ტესტის შედეგი არარელევანტურია სამართალწარმოების
მთლიანი პროცესის შეფასებასთან.

264. თუ უდავო არგუმენტები დადგენილია, სამართალწარმოების კომპლექსური

შეფასება უნდა განხორციელდეს იმისთვის, რათა დადგინდეს, იყო თუ არა ის
„სამართლიანი“ 6.1 მუხლის მიზნებისთვის. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მსგავსი
მიდგომა გამოყენებულია ევროკავშირის დირექტივის 2013/48/EU მე-12 მუხლში,
ადვოკატის ხელმისაწვდომობის უფლებასთან დაკავშირებით და რამდენიმე
ქვეყნის იურისდიქცია განიხილავს მტკიცებულების დასაშვებობის საკითხის
გავლენას სამართლიან განხილვაზე.

8
265. იმ შემთხვევაში, თუ არ არსებობს სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის
უდავო არგუმენტები, სასამართლომ ძალიან მკაცრად უნდა შეისწავლოს მისი
სამართლიანობის საკითხი. მოპასუხე მთავრობის მიერ უდავო არგუმენტების
გამოვლენის შეუძლებლობა არღვევს უფლებებს შორის ბალანსს, როდესაც
ხორციელდება პროცესის მთლიანი სამართლიანობის შეფასება. აღნიშნულმა
გარემოებამ შეიძლება გამოიწვიოს კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (c)
პუნქტების დარღვევა. (იხ. მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (d) პუნქტები, ჭაჭაშვილი,
§113). მთავრობა ვალდებულია დაარწმუნოს სასამართლო იმაში, თუ რატომ არ
იყო დარღვეული განხილვის სამართლიანობა ადვოკატის დახმარების
შეზღუდვით საქმის კონკრეტულ გარემოებებში.

(ე) პირის უფლება - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ

266. პირის უფლება - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ, ძირითადად

დაკავშირებულია ბრალდებულის დუმილის უფლების პატივისცემასთან და
გულისხმობს, რომ პროკურატურა სისხლის სამართლის საქმეში შეეცდება
დაასაბუთოს მისი ვერსია ისეთი მტკიცებულებების გამოყენების გარეშე,
რომელიც მოპოვებულია იძულების ან მუქარის მეთოდით ბრალდებულის ნების
საწინააღმდეგოდ (იხ. სანდერსი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, 17
დეკემბერი 1996, §§ 68-69, ანგარიშები 1996-VI; ჯალო, §§ 100 , 102 და ბაიკოვი,
§92). პოლიციაში დაკითხვისას დუმილის უფლება და პირის უფლება არ მისცეს
ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ საერთაშორისოდ აღიარებული ზოგადი
სტანდარტია, რომელიც წარმოადგენს კონვენციის მე-6 მუხლის სამართლიანი
განხილვის ცნების საფუძველს. მისი დედააზრია ბრალდებულის დაცვა
უფლებამოსილი ორგანოების არასათანადო იძულებისგან, რაც ხელს უწყობს
მართლმსაჯულების ხარვეზების თავიდან აცილებას და კონვენციის მე-6 მუხლის
მიზნების შესრულებას (იხ. ჯონ მურეი, §45; ჯალო, § 100 და ბაიკოვი, §92).

267. მნიშვნელოვანია იმის აღიარება, რომ პირის უფლება - არ მისცეს ჩვენება

საკუთარი თავის წინააღმდეგ, არ იცავს მამხილებელი განცხადებისგან
თავისთავად, მაგრამ გამორიცხავს იძულების ან ზეწოლის შედეგად მოპოვებულ
მტკიცებულებას. იძულების გამოყენება იწვევს შეშფოთებას იმასთან
დაკავშირებით, იყო თუ არა გათვალისწინებული ბრალდებულის უფლება - არ
მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ. ამ მიზნით, სასამართლომ ჯერ უნდა
გაითვალისწინოს იძულების ბუნება და ხარისხი, რომელიც გამოყენებული იყო
მტკიცებულების მოსაპოვებლად (იხ. ჰინი და მაკგინესი ირლანდიის წინააღმდეგ,
N 34720/97, §§54-55, ECHR, 2000-XII; ოჰალორანი და ფრანცისი, §55 და ბაიკოვი,
§92). სასამართლომ, მისი პრეცედენტული სამართლის თანახმად, გამოავლინა
მინიმუმ სამი შემთხვევა, რომლებიც იწვევენ შეშფოთებას იძულებასთან
დაკავშირებით, კონვენციის მე-6 მუხლის საწინააღმდეგოდ. პირველი, როდესაც
ბრალდებული ვალდებულია მისცეს ჩვენება სანქციების მუქარით და შედეგად
იძლევა ჩვენებას (იხ. სანდერსი და ბრუსკო საფრანგეთის წინააღმდეგ, N1466/07, 14
ოქტომბერი, 2010 წ.) ან მის წინააღმდეგ გამოიყენება სანქციები ჩვენების მიცემაზე

9
უარის გამო (იხ. ჰინი მაკგინესის წინააღმდეგ და ვეი ავსტრიის წინააღმდეგ,
N38544/97, 8 აპრილი, 2004 წ.). მეორე, როდესაც გამოიყენება ფიზიკური ან
ფსიქოლოგიური ზეწოლა, ხშირად ისეთი მოპყრობის ფორმით, რომელიც არღვევს
კონვენციის მე-3 მუხლს, მტკიცებულების ან ჩვენების მისაღებად (იხ. ჯალო, მაგი
და გეფგენი). მესამე, როდესაც ხდება ხერხების გამოყენება იმ ინფორმაციის
მიღების მიზნით, რომელიც ვერ მოიპოვეს დაკითხვის დროს (იხ. ალანი
გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, N 48539/99, ECHR, 2002-IX).

268. მოწმის ჩვენება, რომელიც მიღებულია იძულებით და არ ატარებს

მამხილებელ ხასიათს, როგორიცაა გამამართლებელი შენიშვნები ან ინფორმაცია
ფაქტების შესახებ, შეიძლება გამოყენებული იყოს სისხლის სამართლის პროცესში
ბრალდების მხარდასაჭერად, მაგალითად, ბრალდებულის სხვა განცხადებების ან
მტკიცებულების ეჭვქვეშ დაყენება პროცესის დროს ან მისი ავტორიტეტის
სხვაგვარად შელახვა. ბრალდებულის უფლება - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი
თავის წინააღმდეგ, არ შეიძლება შეიზღუდოს განცხადებებით, რომლებიც არის
პირდაპირ მამხილებელი (იხ. სანდერსი, § 69).

269. პირის უფლება არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ, არ არის

აბსოლუტური (იხ. ჰინი და მაკგინესი, § 47; ვეჰი, §46 და ოჰალორანი და ფრანსისი,
§53). გამოყენებული იძულების დონე იქნება მე-6 მუხლთან შეუთავსებელი, თუ ის
არღვევს პირის უფლების არსს - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ
(იხ. ჯონ მურეი, §49). თუმცა, არ არის აუცილებელი ყველა პირდაპირმა იძულებამ
დაარღვიოს ბრალდებულის უფლების არსი - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის
წინააღმდეგ და გამოიწვიოს მე-6 მუხლის დარღვევა (იხ. ოჰალორანი ფრანცისის
წინააღმდეგ, §53). ამ კონტექსტში მნიშვნელოვანი არის ის, თუ როგორ იქნება
იძულებითი წესით მიღებული მტკიცებულება გამოყენებული სასამართლოზე
(იხ. სანდერსი, §71).

(ვ) სამართლებრივი დახმარების მიღების უფლების შესახებ შეტყობინება და

დუმილის უფლება; პირის უფლება - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის
წინააღმდეგ

270. საქმეში - ალექსანდრე ზაიჩენკო, §52, განმცხადებლის განაცხადის

შემოწმებისას, როცა არ იქნა გათვალისწინებული პირის უფლება - არ მისცეს
ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ და შეინარჩუნოს დუმილი, სასამართლომ
განმარტა, რომ განმცხადებლის გაქურდვის ეჭვის გაჩენისთანავე, პოლიციას
დაეკისრა საქმის ყველა გარემოებასთან მიმართებით განმცხადებლის
ინფორმირება აღნიშნული უფლებების შესახებ. საქმეში - შმიდტი-ლაფერი
შვეიცარიის წინააღმდეგ, N41269/08, §29 და §39, 16 ივნისი 2015 წ., სასამართლომ
აღნიშნა, რომ განმცხადებელის პოლიციის მიერ პირველად დაკითხვისას, საქმეში
არაფერი არ იძლეოდა მისი დანაშაულში ბრალდებულის სახით განხილვის
საფუძველს და მისთვის დუმილის უფლების შესახებ ინფორმირებას. მეორე
დაკითხვის დროს, როდესაც მას „დაედო მსჯავრი“ მე-6 მუხლის მიზნებისთვის,

10
პოლიცია ვალდებული იყო ბრალდებულისთვის გაეცნო მისი უფლება - არ მიეცა
ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ და ესარგებლა დუმილის უფლებით.

271. დაცვის უფლების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლება

უზრუნველყოფილია სხვა საერთაშორისო დოკუმენტებით. გაეროს ადამიანის
უფლებების დაცვის კომიტეტმა განმარტა, რომ სამართლიანი განხილვის უფლება,
სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის მე-14
მუხლის შესაბამისად, გულისხმობს პროცედურული უფლებების შესახებ
შეტყობინების უფლებას, მათ შორის, სამართლებრივი დახმარებისა და დუმილის
უფლებას. ყოფილი იუგოსლავიის სისხლის სამართლის ტრიბუნალისა და
რუანდის საერთაშორისო ტრიბუნალის პროცედურისა და მტკიცებულების
შესახებ წესდება და სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს
სტატუტის 55-ე მუხლი მკაფიოდ განსაზღვრავს, რომ ბრალდებულებს უნდა
ეცნობოთ სამართლებრივი დახმარების მიღებისა და დუმილის უფლების შესახებ.
ბრალდებულებისთვის მათი უფლებების შესახებ შეტყობინების მნიშვნელობა
ასევე აღიარებულია 2012/13/EU დირექტივით სისხლისსამართლებრივ პროცესში
ინფორმაციის მიღების უფლების შესახებ. დირექტივის პრეამბულა განმარტავს,
რომ პროცედურული უფლებების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლება,
რომელიც გამომდინარეობს სასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან,
მკაფიოდ უნდა დადგინდეს. დირექტივის მე-3 მუხლის თანახმად მოითხოვება,
რომ ბრალდებულმა შეიტყოს მისი ხუთი პროცედურული უფლების შესახებ, მათ
შორის, ადვოკატის მოთხოვნის უფლებისა და დუმილის უფლების შესახებ.
2013/48/EU დირექტივის 21-ე ნაწილი - ადვოკატის ხელმისაწვდომობის შესახებ,
განმარტავს, რომ პოლიციის დაკითხვის დროს, თუ მოწმე ხდება ბრალდებული,
დაკითხვა შეიძლება გაგრძელდეს მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ბრალდებული
შეიტყობს მისი სტატუსის შესახებ და შეძლებს ისარგებლოს სამართლებრივი
დახმარების უფლებით.

272. კონვენციის მიზანია იმ უფლებების უზრუნველყოფა, რაც არის პრაქტიკული

და ეფექტური და არა თეორიული და ილუზიური (იხ. სალდუზი, §51 და
დვორსკი, §82). იმისთვის, რათა ადვოკატის ხელმისაწვდომობის უფლებით,
დუმილის უფლებით და პირის უფლებით - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის
წინააღმდეგ, უზრუნველყოფილი დაცვა იყოს პრაქტიკული და ეფექტური,
მნიშვნელოვანია, რომ ბრალდებულებმა იცოდნენ აღნიშნული უფლებების
შესახებ. ეს გამომდინარეობს სასამართლოს მიერ „ინფორმირებული უარის“
სტანდარტის გამოყენებიდან სამართლებრივ დახმარებაზე ნებისმიერ სავარაუდო
უართან დაკავშირებით (იხ. დვორსკი, §101). შესაბამისად, სასამართლოს მიაჩნია,
რომ პირის უფლება - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ, დუმილის
უფლება და სამართლებრივი დახმარების მიღების უფლება გულისხმობს, რომ
„სისხლისსამართლებრივ დანაშაულში ბრალდებული პირის“ უფლებაა, მე-6
მუხლის მიზნებისთვის მიიღოს ინფორმაცია აღნიშნული უფლებების შესახებ.

11
273. პირის უფლების - არ მისცეს ჩვენება საკუთარი თავის წინააღმდეგ და
დუმილის უფლების გათვალისწინებით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არსებობს
ამ უფლებების შესახებ ბრალდებულის ინფორმირების განუხორციელებლობის
გამართლება. იმ შემთხვევაში, თუ ბრალდებული არ იქნა ინფორმირებული,
სასამართლომ უნდა შეამოწმოს, იყო თუ არა ამ ხარვეზის მიუხედავად პროცესი
მთლიანად სამართლიანი (იხ. შმიდტი-ლაფერის საქმეში აღებული მიდგომა,
§§36-40). ადვოკატის სწრაფი ხელმისაწვდომობა, რომელიც ინფორმაციას
მიაწვდის მხარეს მისი პროცედურული უფლებების შესახებ, სავარაუდოდ
აღკვეთს იმ უსამართლობას, რომელიც გამოწვეულია ამ უფლებების შესახებ რაიმე
ოფიციალური შეტყობინების არარსებობით. თუ ადვოკატის ხელმისაწვდომობა
შეფერხდება, საგამოძიებო ორგანოების მიერ ბრალდებულისთვის ინფორმაციის
მიწოდება ადვოკატზე უფლების, დუმილის უფლებისა და საკუთარი თავის
წინააღმდეგ ჩვენების მიცემაზე უარის თქმის უფლების შესახებ, ძალიან
მნიშვნელოვანია (იხ. ბრუსკო, §54). ასეთ შემთხვევებში, შეტყობინების
წარუმატებლობა უფრო მეტად გაურთულებს მთავრობას უსამართლობის
პრეზუმფციის უარყოფას, რომელიც წარმოიშვება მაშინ, თუ არ არსებობს
სამართლებრივი დახმარების შეფერხების უდავო არგუმენტი მაშინაც კი, როდესაც
არსებობს დაყოვნების დასაბუთებული არგუმენტები, რომ პროცესი მთლიაობაში
იყო სამართლიანი.

(ზ) სამართლიანობის შეფასების შესაბამისი ფაქტორები

274. იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ სისხლის სამართალწარმოება მოიცავს

სისხლისსამართლებრივი პროცედურის სხვადასხვა ასპექტის რთულ
ურთიერთქმედებას, ხშირად უადგილოა საქმის კატეგორიზაცია, რომელიც
განხილულ უნდა იქნეს კონვენციის მე-6 მუხლის რომელიმე კონკრეტული
უფლების პერსპექტივიდან გამომდინარე. როგორც აღვნიშნეთ, განაცხადები,
რომლებიც დაკავშირებულია მე-6 მუხლის ცალსახა ან ნაგულისხმევი უფლების
ვერ უზრუნველყოფასთან გამოძიების ეტაპზე, ხშირად განზოგადოებულია
სასამართლო პროცესზე, როცა მოპოვებული მტკიცებულება დასაშვები ხდება.
როდესაც ხდება მთლიანი პროცესის შემოწმება, რათა შეფასდეს წინასასამართლო
ეტაპზე დაშვებული პროცედურული ხარვეზების გავლენა მთლიანი სისხლის
სამართლის პროცესის სამართლიანობაზე, გასათვალისწინებელია შემდეგი
ფაქტორების არასრული სია, რომელიც ეფუძნება სასამართლოს პრეცედენტულ
სამართალს:

(ა) იყო თუ არა განმცხადებელი განსაკუთრებით მოწყვლადი, მაგალითად, მისი

ასაკიდან ან გონებრივი შესაძლებლობებიდან გამომდინარე;

(ბ) წინასასამართლო პროცესისა და სასამართლოზე მტკიცებულების

დასაშვებობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო ჩარჩო იყო თუ არა დაცული;
იქნა თუ არა გამოყენებული საგამონაკლისო წესი;

12
(გ) ჰქონდა თუ არა განმცხადებელს შესაძლებლობა სადავოდ გაეხადა
მტკიცებულების ნამდვილობა და შეწინააღმდეგებოდა მის გამოყენებას;

(დ) მტკიცებულების ხარისხი და მისი მოპოვების გარემოებები იწვევენ თუ არა

მისი სანდოობის ან სიზუსტის შესახებ ეჭვს, იძულების ხარისხისა და ბუნების
გათვალისწინებით;

(ე) როდესაც მტკიცებულება მოპოვებულია უკანონოდ კონვენციის სხვა მუხლის

დარღვევით, სახეზეა დარღვევა;

(ვ) განცხადების შემთხვევაში, იყო თუ არა მისი ხასიათის დროულად

მოდიფიცირება ან შეცვლა;

(ზ) როგორ მოხდა მტკიცებულების გამოყენება, კერძოდ, იყო თუ არა

მტკიცებულება დამამტკიცებელი მტკიცებულების განუყოფელი ნაწილი,
რომელზეც ემყარებოდა მსჯავრდება და საქმეში სხვა მტკიცებულების ძალა;

(თ) შეფასდა თუ არა დანაშაული პროფესიონალი მოსამართლეების ან ნაფიცი

მსაჯულების მიერ და ამ უკანასკნელის შემთხვევაში ნაფიცი მსაჯულეთა
ნებისმიერი მითითების შინაარსი;

(ი) იყო თუ არა გათვალისწინებული კონკრეტული დანაშაულის გამოძიებასა და

სასჯელში საჯარო ინტერესის მნიშვნელობა;

(კ) განხორციელდა თუ არა შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობისა და

პრაქტიკის სხვა შესაბამისი პროცედურული გარანტიები.

2. ზოგადი პრინციპების გამოყენება საქმის ფაქტებთან მიმართებით

(ა) პირველი სამი განმცხადებელი

275. პირველი სამი განმცხადებელი დავობს, რომ მათი დაკითხვა განხორციელდა

სამართლებრივი დახმარების ხელმისაწვდომობის გარეშე და მათ მიერ
გაკეთებული განცხადებები მიჩნეულ იქნა მათ საწინააღმდეგო მტკიცებულებად.
ეჭვგარეშეა, რომ დაკითხვის დროს მათ შეფარდებული ჰქონდათ
„სისხლისსამართლებრივი ბრალდება“ კონვენციის მე-6 მუხლის მნიშვნელობის
ფარგლებში. როგორც აღინიშნა, სასამართლოს მოეთხოვება მიიღოს
გადაწყვეტილება იმასთან დაკავშირებით, არსებობდა თუ არა განმცხადებლის
სამართლებრივი დახმარების ხელმისაწვდომობის დროებითი შეზღუდვის უდავო
მიზეზები იმის შეფასებამდე - ხელი შეუწყო თუ არა დაკითხვის დროს მიცემული
ჩვენების დასაშვებობამ სისხლისსამართლებრივი პროცესის უსამართლობას.

(i) უდავო არგუმენტები

13
276. მთავრობამ განაცხადა, რომ უდავო არგუმენტები სამართლებრივი
დახმარების გაჭიანურებისთვის წარმოიშვა ადამიანების დაღუპვის
საშიშროებიდან, დაგეგმილი თავდასხმების შესახებ ინფორმაციის მიღების
საჭიროებიდან და იმ პრაქტიკული შეზღუდვიდან, რომლის ფარგლებშიც
მუშაობდა პოლიცია. სასამართლომ გაიზიარა, რომ უდავო არგუმენტები
შეიძლება არსებობდეს, როდესაც დგას სიცოცხლისთვის, თავისუფლებისა და
ფიზიკური ხელშეუხებლობისთვის უარყოფითი მოვლენების თავიდან აცილების
საჭიროება. ეჭვგარეშეა, რომ ასეთი საჭიროება არსებობდა მაშინ, როდესაც
ხორციელდებოდა სამი განმცხადებლის დაკითხვა. მეტროს სამ მატარებელსა და
ავტობუსზე ორი კვირით ადრე განხორციელებული თავდასხმების დროს
დაიღუპა 52 ადამიანი და უამრავი დაშავდა. როდესაც პირველმა სამმა
განმცხადებელმა და ბატონმა ოსმანმა ააფეთქეს თავიანთი ასაფეთქებელი
საშუალებები 21 ივლისს, კვლავ მეტროს სამ მატარებელსა და ავტობუსში,
გარდაუვალი იყო პოლიციის დასკვნა იმასთან დაკავშირებით, რომ
გაერთიანებული სამეფო გახდა ტერორისტული აქტების ტალღის სამიზნე. მათ
ჰქონდათ ყველანაირი საფუძველი ევარაუდათ, რომ 7 ივლისის მოვლენის
გამეორების მცდელობა იყო და ის ფაქტი, რომ ბომბები არ აფეთქებულა, მხოლოდ
დამთხვევას წარმოადგენდა. ბომბების აუფეთქებლობა ნიშნავდა იმას, რომ
თავდამსხმელები კვლავაც ინარჩუნებდნენ თავისუფლებას და შეეძლოთ
აეფეთქებინათ სხვა ბომბები, შესაძლებელია წარმატებითაც კი. როგორც განმარტა
პოლიციის ინსპექტორმა - მაქკენამ, მეხუთე აუფეთქებელი ბომბის აღმოჩენა
თავდასხმებიდან ორი დღის შემდეგ, ასევე ქიმიკატების დიდი რაოდენობის
აღმოჩენამ იმ მისამართზე, რომელიც დაკავშირებული იყო ბრალდებულებთან,
კიდევ უფრო გაამძაფრა არსებული ვითარება. პოლიცია მუშაობდა უკიდურესი
ზეწოლის ქვეშ და მათი პრიორიტეტი იყო სასწრაფოდ მიეღოთ ინფორმაცია
ნებისმიერი შემდგომი დაგეგმილი თავდასხმების შესახებ და გაერკვიათ
შეთქმულებაში პოტენციურ მონაწილეთა ვინაობა. სასამართლომ დაასკვნა, რომ
პირველი სამი განმცხადებლის შემთხვევაში, მთავრობამ მოახდინა საზოგადოების
სიცოცხლისა და ფიზიკური ხელშეუხებლობისთვის სერიოზული უარყოფითი
შედეგების აღკვეთის აუცილებლობის დამაჯერებელი დემონსტრირება.

277. თუმცა, 258-ე პუნქტის თანახმად, განსაკუთრებული ვითარებების არსებობა,

რომლებიც აკმაყოფილებენ უდავო არგუმენტების საჭიროებას, ავტომატურად არ
ამართლებს ბრალდებულისთვის სამართლებრივი დახმარების წვდომის
შეზღუდვას. სხვა ფაქტორები, რომლებიც უნდა იქნეს გათვალისწინებული
შემდეგია: იყო თუ არა შეზღუდვის საფუძველი შიდასახელმწიფოებრივ
კანონმდებლობაში, იყო თუ არა შეზღუდვა დაფუძნებული საქმის კონკრეტული
გარემოებების ინდივიდუალურ შეფასებაზე და ატარებდა თუ არა შეზღუდვა
დროებით ხასიათს. პირველი სამი განმცხადებლის შემთხვევაში, ადგილი ჰქონდა
მკაფიო ჩარჩოს, რომელიც განსაზღვრულია კანონმდებლობაში და არეგულირებს
გარემოებებს, რომლის დროსაც სამართლებრივი დახმარების ხელმისაწვდომობა
ბრალდებულისთვის შეიძლებოდა შეზღუდულიყო და უზრუნველყოფდა
მნიშვნელოვან დახმარებას საოპერაციო გადაწყვეტილებების მიღებისთვის.

14
კანონმდებლობა ითვალისწინებდა, რომ სამართლებრივი დახმარების
შეზღუდვები უნდა დასრულებულიყო, როგორც კი შეწყდებოდა მათი
გამამართლებელი გარემოებები. შეზღუდვები შემდგომ ექვემდებარებოდა მკაცრი
დროის ლიმიტს ორმოცდარვა საათის ოდენობით. ინდივიდუალური
გადაწყვეტილება თითოეული განმცხადებლის სამართლებრივი დახმარების
უფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებით მიიღო პოლიციის ოფიცერმა, მათი
საქმეების კონკრეტული გარემოებებიდან გამომდინარე და გადაწყვეტილების
მიზეზები დაფიქსირებულ იქნა. მოცემული საფუძვლებიდან მკაფიოდ ჩანდა, რომ
ავტორიზება განხორციელდა სამართლებრივი ჩარჩოს შესაბამისად და
განმცხადებლების საპროცესო უფლებები გათვალისწინებული იყო.
სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის გადაწყვეტილება შემდეგ განიხილა
პირველი ინსტანციის სასამართლოს მოსამართლემ და სააპელაციო სასამართლომ.

278. პირველი ინსტანციის სასამართლოს მოსამართლემ ბ-ნი იბრაჰიმის საქმეში

დაადგინა, რომ შესაძლებელი იყო მისთვის საკუთარ ადვოკატთან ტელეფონით
გასაუბრების ნების დართვა და მას არასწორად ეთქვა უარი ადვოკატთან
გასაუბრებაზე. მნიშვნელოვანია ამ გარემოების აღქმა შესაბამის კონტექსტში.
თვრამეტი პირი დააკავეს აფეთქების მცდელობასთან დაკავშირებით და
მოათავსეს იმავე პოლიციის განყოფილებაში, სადაც იყო ბ-ნი იბრაჰიმი,
მიუხედავად იმისა, რომ ისინი უნდა ყოფილიყვნენ ცალ-ცალკე, კომუნიკაციისა
და სასამართლო ექსპერტიზის მტკიცებულების განადგურების თავიდან
აცილების მიზნით. სამართლებრივი დახმარების ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის
შესაძლებლობა გამონაკლის გარემოებებში, როგორიცაა წინამდებარე საქმეში
წარმოშობილი გარემოებები, აღიარებს უნიკალურ და ძალიან რთულ პირობებს.
არ არის გასაკვირი, რომ ასეთ რთულ ვითარებაში შეიძლებოდა მომხდარიყო
„კომუნიკაციის დარღვევები“. გამონაკლის შემთხვევებში, როგორშიც ლონდონის
პოლიცია აღმოჩნდა 2005 წლის ივლისში, მათ მაქსიმალური ყურადღება და
რესურსები უნდა მიემართათ გამოძიებებსა და დაკითხვებზე. არ შეიძლება მათი
გაკრიტიკება, რადგან ვერ გაითვალისწინეს, რომ ტელეფონით აღჭურვილ
საკონსულტაციო ოთახში ბ-ნი იბრაჰიმი შეძლებდა ადვოკატთან დალაპარაკებას.

279. სასამართლო კმაყოფილია, რადგან მთავრობამ დამაჯერებლად შეძლო იმის

დემონსტრირება, რომ არსებობდა პირველი სამი განმცხადებლის სამართლებრივი
დახმარების დროებითი შეზღუდვის უდავო არგუმენტები.

(ii) საქმისწარმოების სამართლიანობა

280. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ბ-ნი ომარის საქმეში, სამართლებრივი

დახმარების ხელმისაწვდომობა შეფერხდა დაახლოებით რვა საათით, აქედან ის
იკითხებოდა სამი საათის განმავლობაში. ბ-ნი იბრაჰიმისთვის სამართლებრივი
დახმარების ხელმისაწვდომობა შეფერხდა დაახლოებით შვიდი საათით, აქედან
ის იკითხებოდა დაახლოებით ნახევარი საათის განმავლობაში. ბ-ნი
მუჰამედისთვის სამართლებრივი დახმარება შეფერხდა დაახლოებით ოთხი

15
საათით, აქედან დაკითხვა გაგრძელდა რვა წუთის განმავლობაში. სასამართლომ
უნდა იტვირთოს მთლიანი სისხლის სამართლის პროცესის შემოწმება პირველ სამ
განმცხადებელთან დაკავშირებით, რათა დაადგინოს, იყო თუ არა იგი
სამართლიანი მე-6 მუხლის 1 პუნქტის მნიშვნელობის ფარგლებში, მიუხედავად
სამართლებრივი დახმარების შეფერხებისა.

281. როგორც ზემოთ აღინიშნა, სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის

შესაძლებლობა მოცემულია კანონმდებლობაში. მიუხედავად წინდახედულობის
ზომების ხარვეზებისა და იმ ზეწოლისა, რომლის ქვეშაც მუშაობდა პოლიცია, იგი
მკაცრად იცავდა იმ საკანონმდებლო ჩარჩოს, რომელიც არეგულირებდა
სამართალდამცველთა ქმედებებს გამოძიების დროს. გარდა ამისა, დაკითხვების
მიზანი - საზოგადოების დასაცავად საჭირო ინფორმაციის მიღება, მკაცრად იყო
დაცული პირველი სამი განმცხადებლის საქმეში. როგორც მოსამართლემ აღნიშნა,
ბ-ნი ომარის დაკითხვისას პოლიციის ოფიცრებმა ყურადღება გაამახვილეს იმ
საკითხებზე, რომელთა საფუძველზე შესაძლებელი იყო ისეთი ინფორმაციის
გამოვლენა, რაც დაეხმარებოდათ მათ საზოგადოებისთვის საფრთხის გამომწვევი
ადამიანების ან საგნების მოძიებაში. სასამართლოზე ბ-ნი ომარის ინტერესების
დამცველ პირებს ასევე არ აღუნიშნავთ, რომ პოლიციამ გადააჭარბა საჭირო
მოთხოვნებს და დაკითხვა არ იყო საზოგადოებრივი უსაფრთხოების საკითხების
რელევანტური. რაც შეეხება ბ-ნ იბრაჰიმს, მოსამართლემ მიიჩნია, რომ დასმული
შეკითხვები არ სცდებოდა ლეგიტიმური დაკითხვის ფარგლებს უსაფრთხოების
მიზნებისთვის და ბ-ნი მოჰამედის შემთხვევაში, დაკითხვა არ სცდებოდა
ლეგიტიმურ ფარგლებს ან მის მიზნებს და იყო მიზანმიმართული და სათანადო.
არც ერთი დასკვნა არ გახდა სადავო სასამართლოს წინაშე. ასევე აღსანიშნავია,
რომ განმცხადებლები დააკავეს ოფიციალურად და აცნობეს დუმილის უფლებისა
და სამართლებრივი დახმარების უფლების შესახებ. მათ ასევე აუხსნეს
სამართლებრივი დახმარების შეფერხების მიზეზები.

282. მტკიცებულების დასაშვებობა რეგულირდებოდა პოლიციისა და სისხლის

სამართლებრივი მტკიცებულების აქტის 78-ე ნაწილით, რომელიც საშუალებას
აძლევდა მოსამართლეს უარი ეთქვა მტკიცებულების მიღებაზე, თუ მის მიღებას
ექნებოდა უარყოფითი გავლენა პროცესის სამართლიანობაზე. განმცხადებლებმა
სადავოდ გახადეს დაკითხვის შედეგად მიღებული მტკიცებულების დასაშვებობა
მათთვის სამართლებრივი დახმარების გაწევაზე უარისა და ხარვეზიანი
წინდახედულობის ზომების გამოყენების გამო, პოლიციისა და სისხლის
სამართლებრივი მტკიცებულების აქტის 78-ე ნაწილზე დაყრდნობით. მაშინ,
როდესაც ბ-ნმა იბრაჰიმმა და ბ-ნმა მუჰამედმა სადავოდ გახადეს სამართლებრივი
დახმარების შეზღუდვის სანქცირება, ბ-ნი ომარი დაეთანხმა იმ ფაქტს, რომ
პოლიციას ჰქონდა საფუძველი მიეღო გადაწყვეტილება მის საქმეზე დაკითხვის
ჩატარების შესახებ და აღნიშნული პროცესი სამართლიანად წარემართა. მოწმის
წინასწარი შემოწმება ან „სასამართლო სასამართლოს ფარგლებში“ განხორციელდა
მოსამართლის წინაშე განმცხადებლების პრეტენზიების სათანადო შემოწმების
მიზნით. სასამართლო პროცესზე განმცხადებლებს ჰქონდათ შესაძლებლობა

16
წარედგინათ დაკითხვის გარემოებების მტკიცებულება. ის ფაქტი, რომ ბ-ნმა
ომარმა არ გახადა სადავოდ უშუალოდ დაკითხვები, დაკითხვის პროცესის
მტკიცებულება მის საქმეში სანდოდ იქნა მიჩნეული. ზეპირი მტკიცებულება
დაკითხვების სანქცირების გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით განხილულ იქნა
ბ-ნი იბრაჰიმისა და ბ-ნი მოჰამედის საქმეებში. სამივე განმცხადებელი
წარმოდგენილი იყო ადვოკატების მიერ, რომლებთაც საშუალება ჰქონდათ
საკუთარი მოსაზრებების წარდგენისა დაკითხვის მტკიცებულების დაშვების
სამართლიანობასთან დაკავშირებით. დეტალურ და ყოვლისმომცველ
გადაწყვეტილებაში, პირველი ინსტანციის მოსამართლემ შეამოწმა პოლიციის
განყოფილებაში არსებული გარემოებები, თითოეული განმცხადებლის
დაპატიმრებისა და დაკითხვის კონკრეტული გარემოებები და სამართლებრივი
დახმარების შეზღუდვის გავლენა თითოეულ განმცხადებელზე. მოსამართლემ
წარმოადგინა მისი დასკვნების მკაფიო მიზეზები იმასთან დაკავშირებით, რომ
შეზღუდვები გამართლებული იყო და არ გამოუწვევიათ რაიმე უსამართლობა.
მოსამართლემ ასევე დეტალურად განიხილა განმცხადებლის განცხადებები
ხარვეზიანი წინდახედულობის ზომების გამოყენებასთან დაკავშირებით და
განმარტა, რატომ მიიჩნევდა ის, რომ აღნიშნულს არ გამოუწვევია რაიმე არსებითი
უსამართლობა.

283. გარდა ამისა განცხადებების დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილებამ ხელი

არ შეუშალა განმცხადებლებს სადავოდ გაეხადათ განცხადებები სასამართლო
პროცესზე. სამივე განმცხადებელს შეეძლო ჩვენებების მიცემა და დაკითხვის
გარემოებების მტკიცებულების წარდგენა, მოწმეების გამოძახება, ადვოკატის
მეშვეობით განცხადებების გაკეთება მათთვის სამართლებრივი დახმარების
ხელმისაწვდომობის შეფერხების სავარაუდო უსამართლობასთან დაკავშირებით
და ასევე, შეეძლოთ შეეთავაზებინათ ნაფიც მსაჯულებისთვის არ
გაეთვალისწინებინათ მათი განცხადებები. აღსანიშნავია, რომ მათ ასევე შეეძლოთ
აეხსნათ, რატომ მისცეს ცრუ ჩვენება დაკითხვების დროს; მართლაც, არც ერთმა
განმცხადებელმა არ წარმოადგინა თავისი ქცევის ახსნა-განმარტება.

284. განმცხადებლებმა შემდეგ შეძლეს საბუთების წარდგენა მტკიცებულების

საქმიდან ამოღებასთან დაკავშირებით სააპელაციო სასამართლოს წინაშე, რითაც
მხარს უჭერდნენ საკუთარ განცხადებას, რომ მტკიცებულების დაშვების გამო
სასამართლო განხილვა იყო უსამართლო და მათი განცხადებები უნდა
გაუქმებულიყო. სააპელაციო სასამართლომ ყურადღებით განიხილა პირველი
ინსტანციის მოსამართლის მიდგომა მტკიცებულების დაშვებასთან დაკავშირებით
და დაადგინა, რომ მისი მოქმედება საკუთარი დისკრეციის ფარგლებში ცხადი და
მოპასუხეზე ორიენტირებული იყო. სასამართლო კმაყოფილი დარჩა იმ ფაქტით,
რომ მოსამართლე ყურადღებით უდგებოდა შესაბამის საკითხებს.

285. რაც შეეხება მტკიცებულების ხარისხს და იმ გარემოებებს, რომელშიც ის იქნა

მოპოვებული, სამივე განმცხადებელი ამჟამად უთითებდა იმ სავარაუდო
იძულებაზე, რომელიც თან სდევდა ახალი წინდახედულობის ზომის არასწორ

17
გამოყენებას. აღსანიშნავია, რომ ბატონ ომარს არ გაუკეთებია მსგავსი განცხადება
წინასწარ დაკითხვაზე. ამ საქმეში ასევე მნიშვნელოვანია, რომ იმ დროს, როდესაც
მოხდა არასწორი წინდახედულობის ზომის გამოყენება, დ-ს დაკითხვის
დასაწყისში, ის უკვე სამჯერ იყო დაკითხული შესაბამისი წინდახედულობის
სწორი მიდგომის გამოყენებით. დ-ს დაკითხვის დროს, ბატონმა ომარმა გასცა
ისეთი პასუხები, რომლებიც შეესაბამებოდა მის წინა პასუხებს და არაფერი არ
მიუთითებდა იმ ფაქტზე, რომ ახალი ტიპის წინდახედულობის ზომა აიძულებდა
მას ემოქმედა სხვაგვარად წინამდებარე დაკითხვის დროს. მისი საბოლოო
დაკითხვის დროს, კვლავ იყო გამოყენებული სწორი წინდახედულობის ზომა და
ბ-ნმა ომარმა უპასუხა პოლიციის კითხვებს ისევე, როგორც წინა დაკითხვის
დროს. მისი განცხადება, რომ ახალი წინდახედულობის ზომა იწვევდა იძულებას,
მთლიანად უარყოფილია მისი საქმის ფაქტებით.

286. დანარჩენი ორი განმცხადებელი დაკითხულ იქნა მხოლოდ ერთხელ,

არასწორად გამოყენებული ახალი წინდახედულობის ზომის შესაბამისად.
პრაქტიკული კუთხით, არამართებული წინდახედულობის ზომის გამოყენების
შედეგად განმცხადებლებს არასწორად აცნობეს, რომ მათ დაცვას შეიძლებოდა
ზიანი მიდგომოდა იმ შემთხვევაში, თუ ისინი დაკითხვის დროს არ ახსენებდნენ
იმ ფაქტებს, რომლებსაც შემდგომ სასამართლოში დაეყრდნობოდნენ.
განმცხადებლებს აცნობეს, რომ მათ არ ჰქონდათ რაიმეს თქმის ვალდებულება და
ყველაფერი, რასაც ისინი იტყოდნენ სასამართლოზე მტკიცებულების სახით
იქნებოდა დაშვებული. ამრიგად, ორივე განმცხადებლისთვის დაკითხვის
მომენტიდან გასაგები იყო, რომ მათ არ ევალებოდათ პოლიციასთან საუბარი და
ყველაფერი, რასაც ისინი იტყოდნენ გამოყენებული იქნებოდა მათ წინააღმდეგ
სასამართლოში. ახლა ისინი ვერ განაცხადებენ, რომ მათ უპასუხეს პოლიციის
კითხვებს იმ ფაქტის უგულებელყოფით, რომ მათი პასუხები დაშვებული
იქნებოდა სასამართლოზე. რჩება კითხვა, აიძულა თუ წინდაუხედაობის ახალმა
ელემენტმა, კერძოდ, გაფრთხილებამ - შესაძლოა მათ დაცვას მიადგეს ზიანი, რომ
მათ ტყუილი ეთქვათ და არ ახსენებდნენ რაიმეს დაკითხვის დროს, რასაც
შემდგომ დაეყრდნობოდნენ სასამართლოში. სასამართლო მიიჩნევს, რომ ეს
არგუმენტი არის სუსტი. თუ გავითვალისწინებთ გამოყენებული
წინდახედულობის ზომის დანარჩენ ორ ელემენტს, კერძოდ, შეტყობინებას იმის
შესახებ, რომ მათ აქვთ დუმილის უფლება და გაფრთხილებას, რომ ყველაფერი,
რასაც ბრალდებულები იტყვიან გამოყენებული იქნება მათ წინააღმდეგ
მტკიცებულების სახით. განმცხადებლებმა კარგად იცოდნენ, რომ ნებისმიერი
შესაძლო ზიანის თავიდან აცილება მათი დაცვისთვის დუმილის დარღვევით ვერ
მიიღწეოდა, რაც გამოწვეული იქნებოდა მათი ცრუ ჩვენებების დაშვებით
სასამართლოში. როგორც პირველი ინსტანციის მოსამართლემ აღნიშნა,
აღნიშნული ჩვენებების დაშვების შედეგად პროცესის სამართლიანობის ანალიზი
შესაძლებელია განსხვავებული ყოფილიყო, განმცხადებლებს რომ მიეცათ
ჩვენებები საკუთარი თავის წინააღმდეგ და პოლიციის მიერ დასმულ კითხვებზე
სიმართლე ეპასუხათ.

18
287. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენებები კანონიერი გზით ყოფილიყო
მოპოვებული საკანონმდებლო ჩარჩოს ზედმიწევნითი გამოყენებით. არასწორი
წინდახედულობის ზომის გამოყენების გარდა, რომლის შედეგი განხილულია
ზემოთ, წინასასამართლო პროცესზე არ ყოფილა რაიმე სხვა ხარვეზი.
სამართლებრივი დახმარების მიღების შემდეგაც, განმცხადებლებმა არ გაამჟღავნეს
ის ინფორმაცია, რაზეც მოგვიანებით საკუთარ ნამდვილ დაცვას აგებდნენ
სასამართლოში, კერძოდ, რომ მათ ბომბები პოლიტიკური ნიშნის საფუძველზე
ააფეთქეს. მართლაც, აღნიშნული ინფორმაცია არ გამჟღავნებულა მათი დაცვის
პოზიციის წარდგენამდე 2006 წლის სექტემბერში, ერთი წლის შემდეგ.

288. რაც შეეხება დაკითხვის შედეგად მოპოვებულ მტკიცებულებას, პირველი

ინსტანციის მოსამართლემ წინასწარი გამოკითხვის შედეგად მიღებულ
გადაწყვეტილებაში აღნიშნა, რომ სამართალწარმოების ცენტრალური
საკითხისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ის გარემოება, სიმართლეს
შეესაბამებოდა თუ არა დაცვის ხრიკები. შესაბამისად, მტკიცებულება არ იყო
„მარგინალური ან უმნიშვნელო“. სააპელაციო სასამართლომ, თავის მხრივ,
აღნიშნა გადაწყვეტილების დასაწყისში, რომ პოლიციის დაკითხვის ჩანაწერები
საკმარისი იყო განმცხადებლების დაცვის „ხრიკების“ ძირის გამოსათხრელად.
გასათვალისწინებელია ის კონტექსტი, რომლის ფარგლებშიც გაკეთდა
კონკრეტული კომენტარები. ჩვენებების დასაშვებობის საკითხის გადაჭრისას,
პირველი ინსტანციის სასამართლომ და სააპელაციო სასამართლომ ეს
მტკიცებულება განცალკევებულად მიიღეს. სასამართლოზე ჩვენებები იყო
მხოლოდ პროკურატურის ერთ-ერთი ელემენტი განმცხადებლების წინააღმდეგ.
არსებობდა მამხილებელი სამეცნიერო მტკიცებულება ბომბების
კონსტრუქციასთან დაკავშირებით. აღნიშნულმა აჩვენა, რომ ბომბები შეიცავდნენ
წყალბადის პეროქსიდს ისეთი კონცენტრაციით, რომელიც უფრო მაღალია
საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომ კონცენტრაციაზე. არსებობდა იმის
მტკიცებულება, რომ განმცხადებლებმა და მათმა თანამზრახველებმა შეიძინეს
წყალბადის პეროქსიდის დიდი რაოდენობა თავდასხმამდე სამი თვით ადრე და
ხელით გაზარდეს მისი კონცენტრაცია. რამდენიმე დარჩენილ ცარიელ ბოთლზე
იყო ნიშნები, რაც ბრალდებამ მიიჩნია იმის მტკიცებულებად, რომ
განმცხადებლებს ეგონათ, რომ მიღწეული იყო წყალბადის პეროქსიდის
ასაფეთქებლად საჭირო რაოდენობა. სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ
სასამართლოს მნიშვნელოვანი ნაწილი დაეთმო განმცხადებლების მცდელობას
აეხსნათ ეს „გადამწყვეტი მტკიცებულება“.

289. ამდენი მტკიცებულების წინაშე არ არის გასაკვირი პროკურატურის

არგუმენტი იმის თაობაზე, რომ განმცხადებლებმა გაზარდეს წყალბადის
პეროქსიდის კონცენტრაცია, რომელსაც დაცვა არ შედავებია. თუმცა,
განმცხადებლები ამტკიცებდნენ, რომ მათ მნიშვნელოვნად გააზავეს წყალბადის
პეროქსიდი, რათა ის არ აფეთქებულიყო. როგორც აღნიშნა სააპელაციო
სასამართლომ, განმცხადებლებმა არ განმარტეს, რატომ დაკავდნენ ასეთი
შრომატევადი საქმით, კერძოდ, წყალბადის პეროქსიდის კონცენტრაციის

19
გაზრდით, თუ მათ არ ჰქონდათ განზრახული მოწყობილობის აფეთქება. მათ
ასევე არ განმარტეს, რატომ გაზარდეს კონცენტრაცია და შემდეგ ისევ გააზავეს ის.
დაცვის განცხადების პასუხად, რომ ამგვარად კონცენტრაცია შემცირდა,
პროკურატურის მეცნიერმა ექსპერტმა წარადგინა ლონდონის ონკანის წყლის
იზოტოპური შემადგენლობის შესახებ მტკიცებულება, რითიც მტკიცდებოდა, რომ
შეუძლებელი იყო მოწყობილობებში აღმოჩენილი წყალბადის პეროქსიდის
გაზავება ასეთი მეთოდით. დაცვის ექსპერტი არ შეედავა ამ დასკვნას და დაცვის
მხარემ ვერ წარმოადგინა ალტერნატიული განმარტება.

290. მტკიცებულებამ ასევე აჩვენა, რომ გარე პლასტმასის მილზე მიმაგრებული

იყო შრაპნელი, რომელიც აკავებდა წყალბადის პეროქსიდს. როგორც
პროკურატურამ განაცხადა, აღნიშნულის მიზანი იყო ფრაგმენტაციის გაზრდა
აფეთქებისას და შედეგად მსხვერპლის რაოდენობის მაქსიმალიზება. თუმცა ამის
საჭიროება საერთოდ არ იყო, თუ არ იგეგმებოდა ნაღმების აფეთქება. როგორც
სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, შრაპნელის დამატების ერთადერთი
გონივრული ახსნა იყო ის, რომ იგეგმებოდა ნაღმების აფეთქება.

291. გარდა მეცნიერული მტკიცებულებისა, ბ-ნი ომარისა და ბ-ნი ოსმანის სახლში

აღმოაჩინეს ექსტრემისტული შინაარსის მქონე მასალების დიდი რაოდენობა.
მტკიცებულება გამომდინარეობდა იმ შემთხვევებიდან, როდესაც ბ-ნი ომარი
გამოხატავდა თავის ექსტრემისტულ შეხედულებებს სხვების თანდასწრებით ან
საჯაროდ. ასევე არსებობდა მტკიცებულება, რომ ბ-ნმა იბრაჰიმმა ისაუბრა
ჯიჰადის სწავლების შესახებ და შეუერთდა ჯიჰადს 2004 წლის ბოლოს. ამასთან,
ბ-ნი მოჰამედის სახლში აღმოაჩინეს ვიდეოკამერის ზედადგარი, რომლის
დანიშნულება, სავარაუდოდ, იყო მის სახლში თვითმკვლელობის ვიდეოს
გადაღება, თუმცა არანაირი ვიდეო არ იქნა ნაპოვნი. ასევე მტკიცებულებას
დაემატა სავარაუდო თვითმკვლელობამდე შედგენილი წერილი, რომელიც ბ-მა
მუჰამედმა მისწერა მის ოჯახს. პროცესზე დაშვებულ იქნა სატელეფონო და
სათვალთვალო კამერის მეშვეობით მოპოვებული მტკიცებულებათა დიდი
რაოდენობა, რაც ამტკიცებდა მამაკაცებს შორის ხშირ კონტაქტს 2005 წლის
მარტიდან. ასევე მოწმეებმა მისცეს ჩვენება განმცხადებლების ქმედებებთან
დაკავშირებით ბომბების აფეთქების შემდგომ.

292. ნაფიც მსაჯულთა მისამართით პირველი ინსტანციის მოსამართლის

შემაჯამებელ გამოსვლაში, რომელიც სააპელაციო სასამართლომ შემდგომ ახსნა,
როგორც „დამახასიათებელი საფუძვლიანობისა და სიზუსტის შედეგი“, მან
შეაჯამა პროკურატურისა და დაცვის მტკიცებულება დეტალურად და განუმარტა
ნაფიც მსაჯულებს კანონის საკითხები. მოსამართლემ დაწვრილებით განმარტა
თითოეული განმცხადებლის დაკავებისა და დაკითხვის დეტალები, მათ შორის,
დაკითხვების შინაარსი და განმცხადებლების განმარტებები მათ ცრუ ჩვენებებთან
დაკავშირებით. მოსამართლემ ასევე შეაჯამა პროკურატურისა და დაცვის
მტკიცებულება საქმეში. მოსამართლემ ურჩია ნაფიც მსაჯულებს
განმცხადებლების ცრუ ჩვენებების განხილვისას მხედველობაში მიეღოთ ის

20
ფაქტი, რომ ისინი დაიკითხნენ სამართლებრივი დახმარების მიღებამდე. მან
განმარტა, რომ ეს არის ბრალდებულის ჩვეულებრივი უფლება. მოსამართლემ
ასევე მოიყვანა იმ რჩევის მაგალითები, რომელიც ადვოკატს შეეძლო მიეცა
განმცხადებლებისთვის, რის შედეგადაც ისინი სავარაუდოდ განსხვავებულად
იმოქმედებდნენ. ამასთანავე, მოსამართლემ ურჩია მსაჯულებს
გაეთვალისწინებინათ ის ფაქტი, რომ გამოყენებული იყო არასწორი
წინდახედულობის ზომები და განმარტა, რომ ეს იყო პოტენციურად დამაბნეველი
განმცხადებლებისთვის და შესაძლოა გამოეწვია არასათანადო ზეწოლა მათზე.
მოსამართლემ აღნიშნა, რომ განმცხადებლებზე არ განხორციელებულა ზეწოლა,
რათა მათ გაემხილათ რაიმე, რასაც დაეყრდნობოდნენ სასამართლოში, თუმცა,
მათ მისცეს ცრუ ჩვენება. მოსამართლემ განუმარტა ნაფიც მსაჯულებს, თუ ისინი
არ იყვნენ დარწმუნებულნი, რომ თითოეულმა განმცხადებლებმა განზრახ მისცა
ცრუ ჩვენება, მაშინ მათ არ უნდა მიაქციონ ყურადღება ასეთ ცრუ ჩვენებებს. მეორე
მხრივ, თუ ნაფიცი მსაჯულები მიიჩნევენ, რომ სიცრუე იყო
წინასწარგანზრახული, მათ უნდა გაერკვიათ, რატომ მისცეს განმცხადებლებმა
ცრუ ჩვენება. მოსამართლემ აუხსნა ნაფიც მსაჯულებს, რომ მოპასუხის ცრუ
ჩვენება არ იყო თავისთავად დანაშაულის მტკიცებულება, ვინაიდან
განმცხადებლებს შეეძლოთ მიეწოდებინათ ცრუ ინფორმაცია მრავალი მიზეზის
გამო. ასევე, მოსამართლემ შეახსენა ნაფიც მსაჯულებს, რომ განმცხადებლებმა
მოიყვანეს სხვადასხვა მიზეზი იმისა, თუ რატომ იცრუეს და აუხსნა მსაჯულებს,
რომ თუ მათთვის საკმარისი იყო სიცრუის თქმის მიზეზის განმარტება, ცრუ
ინფორმაცია არ უნდა ყოფილიყო მხედველობაში მიღებული. ცრუ ჩვენება
შეიძლება გამოყენებულიყო, როგორც მტკიცებულება იმ შემთხვევაში, თუ
მსაჯულები დარწმუნებულნი იქნებოდნენ, რომ განმცხადებლებმა არ მისცეს ცრუ
ჩვენება უბრალო მიზეზების გამო. მოსამართლემ ასევე გაამახვილა ყურადღება იმ
ფაქტზე, რომ მსაჯულებს არ ჰქონდათ უფლება გამოეყენებინათ განმცხადებლის
საწინააღმდეგოდ ის ფაქტი, რომ მათ არ ახსენეს დაკითხვის დროს ის საკითხები,
რომელსაც დაეყრდნენ სასამართლოში. ამასთან, მოსამართლემ შეახსენა
მსაჯულებს, რომ უარი ეთქვათ სამართლებრივ დახმარებაზე დაკითხვამდე.
მოსამართლემ მიმართა ნაფიც მსაჯულებს თხოვნით, გაეთვალისწინებინათ ბ-ნ
იბრაჰიმთან დაკავშირებით ის ფაქტი, რომ მას არასწორად ეთქვა უარი
ტელეფონით სამართლებრივ დახმარებაზე დაკითხვამდე.

293. უდავოა, რომ არსებობდა ძლიერი საჯარო ინტერესი აღნიშნული

დანაშაულების გამოძიებისა და დასჯისა. ტერორისტული თავდასხმების მიზანი
თავისი არსით არის უდანაშაულო მოქალაქეების დაშინება, ქაოსისა და პანიკის
გამოწვევა და ყოველდღიური ცხოვრების დინების დარღვევა. ასეთ გარემოებებში
ადამიანის სიცოცხლის, თავისუფლებისა და ღირსების საფრთხე წარმოიშვება არა
მხოლოდ ტერორისტების ქმედებებიდან, არამედ უფლებამოსილი ორგანოების
რეაქციის შედეგად ასეთი საფრთხის ფონზე. სასამართლოს პრეცედენტული
სამართალი ბოლო წლებში ამტკიცებს ადამიანის უფლებებისა და საჯარო
ინტერესის შეჯერების სირთულეებს ტერორიზმის კონტექსტში (იხ. საადი
იტალიის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N37201/06, ECHR, 2008; და ა. და სხვები
21
გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N3455/05, ECHR, 2009 და
ნადა შვეიცარიის წინააღმდეგ [დიდი პალატა], N10593/08, ECHR, 2012). ეს
განცხადებები, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ ტერორისტულ თავდასხმაზე
პოლიციის რეაგირების ასპექტებს, ადასტურებენ იმ ზეწოლას, რომელსაც ასეთი
თავდასხმები იწვევს დემოკრატიული საზოგადოების ნორმალურ
ფუნქციონირებაზე. ასეთი მასშტაბის ტერორისტული აქტების აღკვეთისა და
დასჯის დროს, მათ შორის, ჩვეულებრივი მოქალაქეების წინააღმდეგ
ფართომასშტაბიანი მკვლელობის შეთქმულების კუთხით, უდავოდ არსებობს
საჯარო ინტერესი.

294. მიუხედავად იმისა, რომ პირველი სამი განმცხადებლისთვის სამართლებრივი

დახმარება შეფერხდა და სასამართლოზე დაშვებულ იქნა ის ჩვენებები, რომელიც
გაკეთდა ადვოკატთან კონსულტაციის გარეშე, სასამართლო კმაყოფილია იმით,
რომ პროცესი თითოეული განმცხადებლის მიმართ იყო სამართლიანი.
შესაბამისად, არ დარღვეულა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (с) პუნქტები.

(ბ) მეოთხე განმცხადებელი

295. მეოთხე განმცხადებელმა აღნიშნა, რომ სასამართლოზე დაშვებული იყო

თვითმამხილებელი განცხადება, რომელიც მან გააკეთა როგორც მოწმემ მაშინ,
როცა არ აცნობეს მისი უფლების შესახებ, არ მიეცა საკუთარი თავის წინააღმდეგ
ჩვენება და ჰყოლოდა ადვოკატი.

296. სასამართლომ ჯერ უნდა განსაზღვროს, როდის შევიდა ძალაში მე-6 მუხლით
გათვალისწინებული გარანტიები მეოთხე განმცხადებლის საქმესთან
მიმართებით. პირველი სამი განმცხადებლისგან განსხვავებით, რომლებიც
დაუყოვნებლივ დააკავეს, პოლიციამ მიმართა მას როგორც პოტენციურ მოწმეს და
მიიწვია პოლიციის განყოფილებაში გამოძიებასთან თანამშრომლობისთვის.
სასამართლო აღიარებს, რომ ამ ეტაპზე, პოლიციას არ ჰქონდა ეჭვი სისხლის
სამართლის დანაშაულში მის თანამონაწილეობასთან დაკავშირებით და იგი ვერ
დაამტკიცებდა, რომ მასზე გავლენა მოახდინა ეჭვის საფუძველზე
განხორციელებულმა ქმედებებმა. მოწმის დაკითხვის დროს, მეოთხე
განმცხადებელმა დაიწყო თვითმხილება და პოლიციის ოფიცრებმა, რომლებიც
ატარებდნენ დაკითხვას, შეაჩერეს პროცესი, რათა მიეღოთ ინსტრუქციები მათი
უფროსისგან. სასამართლო მიიჩნევს, რომ ამ ეტაპზე გამოიკვეთა ეჭვი, რომ
მეოთხე განმცხადებელმა ჩაიდინა სისხლის სამართლის დანაშაული, ისე რომ ამ
მომენტიდან მის მდგომარეობაზე გავლენას ახდენდა პოლიციის ქმედებები და ის
დაექვემდებარა „სისხლის სამართლებრივ ბრალდებას“ კონვენციის მე-6 მუხლის
ავტონომიური მნიშვნელობის ფარგლებში.

297. შესაბამისად, სასამართლომ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება იმასთან

დაკავშირებით, არსებობდა თუ არა უდავო მიზეზები მეოთხე
განმცხადებლისთვის სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვისთვის, ვიდრე

22
მოხდება იმის შეფასება, უსამართლოა თუ არა მთელი სამართალწარმოება
აღნიშნული პირის ჩვენებების სასამართლო პროცესზე დაშვებით.

(i) უდავო არგუმენტები

298. როგორც პირველი სამი განმცხადებლის შემთხვევაში, მთავრობა დაეყრდნო

2005 წლის ივლისის იმ განსაკუთრებულ გარემოებებს, რომლებიც უდავო
მიზეზებს წარმოადგენდნენ მეოთხე განმცხადებლისთვის ადვოკატის
ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის გამართლების მიზნით. სასამართლომ განაცხადა
პირველი სამი განმცხადებლის საქმის შესწავლისას, რომ შესაბამის დროს იყო
სიცოცხლისთვის, თავისუფლებისა და ფიზიკური ხელშეუხებლობისთვის
სერიოზული უარყოფითი შედეგების აღკვეთის საჭიროება, რომელიც
უტოლდებოდა მათ საქმეებში სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის უდავო
მიზეზებს. ჩნდება კითხვა, იყო თუ არა ეს განსაკუთრებული გარემოებები
საკმარისი უდავო მიზეზები მეოთხე განმცხადებლის საქმეში მისი დაკითხვის
გასაგრძელებლად ყოველგვარი გაფრთხილების გარეშე ან მისი სამართლებრივი
დაცვის უფლებების შესახებ ინფორმირების გარეშე.

299. მთავრობამ არ გახადა სადავოდ ის ფაქტი, რომ მეოთხე განმცხადებელი უნდა

გაეფრთხილებინათ მაშინ, როდესაც მისი გამოკითხვა დროებით შეწყდა
შემდგომი ინსტრუქციების მისაღებად. მოქმედი ეთიკის კოდექსი განმარტავს,
როდესაც დაკითხვის დროს გაცემული პასუხების შედეგად წარმოიშვება ეჭვი,
რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, შემდგომ დაკითხვამდე გამოჩენილი უნდა იქნეს
წინდახედულობა. მნიშვნელოვანია, რომ ამ უმოქმედობის შედეგად მეოთხე
განმცხადებელი შეცდომაში შეიყვანეს მის უფლებებთან დაკავშირებით.
ბრალდებულისთვის კოდექსის მიერ მისთვის გარანტირებულ უფლებებზე უარი
მისი ოფიციალური სტატუსის შეცვლის გარეშე, როდესაც ასეთი ცვლილება გახდა
საჭირო, არ იყო მოცემული შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში.
შესაბამისად, არ არსებობდა სამართლებრივი დებულებები, რომლებიც
გაუძღვებოდნენ საოპერაციო გადაწყვეტილებების მიღებას და განმარტავდნენ,
როგორ უნდა ყოფილიყო გამოყენებული დისკრეციული უფლებამოსილება ან
როგორ უნდა ყოფილიყო გათვალისწინებული პიროვნების უფლებები მე-6
მუხლის შესაბამისად. ასევე აღსანიშნავია, რომ სამართლებრივი ჩარჩოს
ფარგლებში იყო სამართლებრივი დახმარების დაყოვნების შესაძლებლობა იმ
ბრალდებულებისთვის, რომლებიც ოფიციალურად იყვნენ გაფრთხილებულნი. ეს
სამართლებრივი ჩარჩო გამოყენებულ იქნა პირველ სამ განმცხადებელთან
დაკავშირებით და შესაძლებელი იყო მისი გამოყენება მეოთხე განმცხადებლის
საქმეშიც, პოლიციის უფროსს რომ სცოდნოდა სამართლებრივი დახმარების
გარეშე დაკითხვის საჭიროების შესახებ, ასეთი გადაწყვეტილება
დაფიქსირდებოდა წერილობით. ამის საპირისპიროდ, გადაწყვეტილება, რომ
მეოთხე განმცხადებელი არ დაეკავებინათ, არამედ გაეგრძელებინათ დაკითხვა
მოწმის სახით, არ დაფიქსირებულა და ამის კონკრეტული მიზეზები მისი
საპროცესო უფლებების უზრუნველყოფის შესახებ, ნებისმიერი მტკიცებულების

23
ჩათვლით, ვერ გახდებოდა გადასინჯვის საგანი შიდასახელმწიფოებრივი
სასამართლოების ან წინამდებარე სასამართლოს მიერ.

300. ზემოთ აღნიშნულის გათვალისწინებით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ

მთავრობამ ვერ შეძლო, არსებული მტკიცებულების საფუძველზე, მეოთხე
განმცხადებლის საქმეში უდავო მიზეზების არსებობის დამაჯერებელი
დემონსტრირება, რაიმე სამართლებრივი ბაზის სრული არარსებობის
გათვალისწინებით, რომელიც პოლიციას მისცემდა შესაძლებლობას ემოქმედა ისე,
როგორც მან იმოქმედა. ასევე ინდივიდუალური და რეგისტრირებული დასკვნის
არარსებობა ეროვნული კანონმდებლობის მოქმედი დებულებების საფუძველზე,
სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვის საჭიროების განსაზღვრა და რაც მეტად
მნიშვნელოვანია, პოლიციის გადაწყვეტილების გამართლება - არ ეცნობებინა
მეოთხე განმცხადებლისთვის მისი დუმილის უფლების შესახებ.

(ii) საქმისწარმოების სამართლიანობა

301. სასამართლომ უნდა შეამოწმოს მთლიანი სამართალწარმოების პროცესი

მეოთხე განმცხადებელთან დაკავშირებით, რათა დაადგინოს იყო თუ არა ის
სამართლიანი კონვენციის 6.1 მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში. როგორც
ზემოთ აღინიშნა, მეოთხე განმცხადებლისთვის სამართლებრივი დახმარების
შეზღუდვის უდავო მიზეზების არარსებობის პირობებში, მტკიცების ტვირთი
გადადის მთავრობაზე, რათა მან მოახდინოს დამაჯერებელი არგუმენტების
მოყვანა იმისთვის, რატომ არ მიადგა სასამართლო განხილვის სამართლიანობას
გამოუსწორებელი ზიანი სამართლებრივი დაცვის შეზღუდვით.

302. პროცესის სამართლიანად მიჩნევით, მთავრობამ დაიმოწმა პალატის მიერ

ზემოთ აღნიშნული რელევანტური ფაქტორების ანალიზი. სასამართლომ
თანამიმდევრულად უნდა განიხილოს იგი.

303. პირველი სამი განმცხადებლისგან განსხვავებით, რომლებიც დააკავეს და

აცნობეს მათი უფლებების შესახებ სამართლებრივი დახმარების შეზღუდვამდე
მარეგულირებელი საკანონმდებლო ჩარჩოს შესაბამისად, გადაწყვეტილებას
მეოთხე განმცხადებლის მოწმის სახით დაკითხვასთან დაკავშირებით არ ჰქონდა
საფუძველი შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში და ის ეწინააღმდეგებოდა
მოქმედ ეთიკის კოდექსს. ამ უკანასკნელის ბრალდებულად მიჩნევის
შეუძლებლობა გულისხმობდა იმას, რომ არ მომხდარა მისი საპროცესო
უფლებების შეტყობინება, რომელიც შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის
ფარგლებში გამოწვეულია იმით, რომ პირი ბრალდებულია დანაშაულის
ჩადენაში. აღნიშნული გარემოება იმთავითვე წარმოადგენს ხარვეზს კონვენციის
მე-6 მუხლით უზრუნველყოფილ გარანტიებთან მიმართებით, რაც სასამართლოს
განმარტებით გულისხმობს ასევე თვითმხილების საწინააღმდეგო პრივილეგიის
შესახებ შეტყობინების უფლებას. წინამდებარე საქმეში განსაკუთრებით
მნიშვნელოვანი ხარვეზია ის, რომ განმცხადებელს არ ჰქონდა სამართლებრივი
დახმარების შესაძლებლობა, რა დროსაც მას შეეძლო მიეღო ინფორმაცია მისი
24
უფლებების შესახებ და მთავრობამ ვერ შეძლო წარედგინა ამის დამასაბუთებული
მტკიცებულება.

304. მოწმის ჩვენების დასაშვებობა რეგულირდებოდა პოლიციისა და სისხლის

სამართლებრივი მტკიცებულების აქტის 76-ე და 78-ე მუხლებით. კერძოდ, 76-ე
მუხლი ავალდებულებდა მოსამართლეს დარწმუნებულიყო გონივრულ ეჭვს
მიღმა, რომ ჩვენება არ იყო მოპოვებული ზეწოლის შედეგად. სასამართლოზე
განმცხადებელმა სადავოდ გახადა ჩვენების დასაშვებობა აღნიშნული
დებულებების საფუძველზე. მოწმის წინასწარი დაკითხვა ჩატარდა იმისთვის,
რათა მოსამართლეს შეემოწმებინა ის გარემოებები, რომელშიც მოპოვებული იყო
ჩვენება და მიეღო გადაწყვეტილება იმასთან დაკავშირებით, იქნებოდა თუ არა
უსამართლო აღნიშნული ჩვენების დაშვება პროცესზე. სასამართლო განხილვაზე
მოისმინეს იმ პოლიციის ოფიცრების ჩვენება, რომლებმაც ჩაატარეს დაკითხვა და
მეოთხე განმცხადებლის ადვოკატი გამოვიდა სიტყვით. პირველი ინსტანციის
მოსამართლის გადაწყვეტილებით არ დაკმაყოფილდა განცხადება იმასთან
დაკავშირებით, რომ დაკითხვის დროს ადგილი ჰქონდა ზეწოლას ან
პოლიციელების მხრიდან განხორციელდა ან ითქვა ისეთი რამ, რის შედეგადაც
განცხადება არასანდო იქნებოდა. მან ასევე აღნიშნა, რომ მეოთხე განმცხადებელმა
„თავისუფლად მიიღო“ მოწმის ჩვენება მას შემდეგ, რაც გაეცნო მის პროცედურულ
უფლებებს და მიიღო სამართლებრივი დახმარება. მოსამართლემ დაასკვნა, რომ
დაცვა შეძლებდა ყველა იმ საკითხის წამოჭრას, რომელიც დაკავშირებული იყო
მოწმის ჩვენებასთან ნაფიცი მსაჯულების წინაშე და ნაფიცი მსაჯულები
მიიღებდნენ სათანადო მითითებებს იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ უნდა
მიდგომოდნენ მოწმის ჩვენებებს. პროკურატურის მტკიცებულების ბოლოს,
მეოთხე განმცხადებელმა მოითხოვა პროცესის შეჩერება იმ საფუძვლით, რომ
მოწმის ჩვენების დაშვება პროცესს უსამართლოდ წარმოაჩენდა. პირველი
ინსტანციის მოსამართლემ კვლავ შეამოწმა ის გარემოებები, რომელშიც
მოპოვებულ იქნა მოწმის ჩვენება. მისი თქმით, როდესაც მეოთხე განმცხადებელი
გახდა ბრალდებული, მას შეეძლო უარი განეცხადებინა მანამდე მიცემულ
ჩვენებებზე, თუმცა ის ასე არ მოქცეულა. ამის ნაცვლად, ადვოკატთან
კონსულტაციის შემდეგ, მან აღიარა მოწმის ჩვენება; მართლაც, მისი დაცვა
სასამართლოზე ეფუძნებოდა იმას, რაც მან უამბო პოლიციას აღნიშნულ ჩვენებაში.
გასაკვირია, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ, არ გაიზიარა პოლიციის
უფროსი ოფიცრის მტკიცებულება, რომელმაც სანქცირება გასცა მოწმის
დაკითხვის გაგრძელებაზე. ზეპირი მტკიცებულების არარსებობა აღნიშნულ
საკითხთან დაკავშირებით ნიშნავდა იმას, რომ პირველი ინსტანციის
სასამართლოს არ მიეცა შესაძლებლობა გაერკვია გადაწყვეტილების საფუძვლები
და განესაზღვრა, განხორციელდა თუ არა ყველა რელევანტური ფაქტორის
შეფასება. ეს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი იყო, ვინაიდან გადაწყვეტილების
საფუძვლები არ დარეგისტრირდა წერილობით ფორმაში.

305. მეოთხე განმცხადებელს შეეძლო სადავოდ გაეხადა მოწმის ჩვენება მისი

უსამართლობის გამო ნაფიცი მსაჯულების წინაშე შესაბამისი არგუმენტების

25
წარდგენით და მიემართა მათთვის თხოვნით , არ მიეღოთ ჩვენება მხედველობაში.
მეოთხე განმცხადებელმა არჩია, არ მიეცა ჩვენება სასამართლოში, რისი უფლებაც
ჰქონდა და მისი საქმე წარდგენილი იყო სხვა მოწმეების ჯვარედინი დაკითხვისას
და ადვოკატის მხრიდან გაკეთებული განცხადებების დროს. მეოთხე
განმცხადებელს ასევე შეეძლო წარედგინა მისი არგუმენტები მოწმის ჩვენების
სააპელაციო სასამართლოში დაშვებასთან დაკავშირებით. სასამართლომ
გულდასმით შეამოწმა, თუ როგორ მიუდგა პირველი ინსტანციის მოსამართლე
მისი დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელებას და დაასკვნა, რომ მას
უფლება ჰქონდა გამოეცხადებინა მტკიცებულება დასაშვებად. როგორც ზემოთ
აღინიშნა, გადაწყვეტილების წერილობით დაუფიქსირებლობა ან მეოთხე
განმცხადებლისთვის სამართლებრივ დახმარებაზე უარის შესახებ
გადაწყვეტილების მიღების მიზეზების ზეპირად განუხილველობა გულისხმობდა,
რომ სააპელაციო სასამართლოს არ შეეძლო ამ მიზეზების გადასინჯვა და იმის
დადგენა, იყო თუ არა სათანადოდ განხორციელებული დისკრეციული
უფლებამოსილება.

306. მტკიცებულების ხარისხსა და მისი მოპოვების გარემოებებთან დაკავშირებით,

მნიშვნელოვანია ხაზი გავუსვათ იმ გარემოებას, რომ პირველი ინსტანციის
მოსამართლის დასკვნით, მეოთხე განმცხადებლის შევიწროება პოლიციის
განყოფილებაში არ მომხდარა. მან განმარტა, რომ არაფერი გაკეთებულა ან
თქმულა ისეთი, რაც ჩვენებას არასანდოს გახდიდა. აღსანიშნავია, რომ
განმცხადებელმა არ მოითხოვა შემდგომ დაკითხვებში თავის ადვოკატთან
კონსულტაციის შემდეგ, რომ მისი ჩვენება იყო არასწორი ან გაკეთდა ისეთ
გარემოებებში, რომლებიც უტოლდებოდა იძულებას. მას შემდეგ, რაც ადვოკატმა
აცნობა განმცხადებელს შესაძლო მოქმედებების არჩევანის შესახებ, მას არ უცდია
მისი ჩვენების უკან წაღება, ამის ნაცვლად განმცხადებელმა დააფუძნა მისი დაცვა
სასამართლოში აღნიშნულ ჩვენებაზე. სადავო არ არის ის ფაქტი, რომ მეოთხე
განმცხადებლის ჩვენება უტოლდებოდა აღიარებას შიდასახელმწიფოებრივი
კანონმდებლობის მნიშვნელობის ფარგლებში და მიუხედავად სხვადასხვა
თვითგამამართლებელი კომენტარებისა, წარმოადგენდა თვითმამხილებელ
განცხადებას წინამდებარე სასამართლო პროცესისთვის. ასევე
გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ ჩვენება მიღებულ იქნა ეთიკის კოდექსის
დარღვევით - მას არ შეატყობინეს სამართლებრივი დახმარებისა ან
ბრალდებულის მიერ საკუთარი თავის წინააღმდეგ ჩვენების არ მიცემის უფლების
შესახებ. პოლიციის ოფიცრების მიერ განხორციელებული ქმედებების შედეგად
განმცხადებელი შეცდომაში შევიდა დაკითხვის დროს მის ფუნდამენტურ
უფლებებთან დაკავშირებით.

307. განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ ბრალდების საქმე ძირითადად

ეფუძნებოდა მოწმის ჩვენებებს. არც პირველი ინსტანციის მოსამართლეს და არც
სააპელაციო სასამართლოს არ გაუკეთებია კომენტარი მოწმის ჩვენების
მნიშვნელობასთან დაკავშირებით საქმეში არსებულ სხვა მტკიცებულებასთან
მიმართებით. სასამართლო ეთანხმება მეოთხე განმცხადებელს იმასთან

26
დაკავშირებით, რომ ჩვენება წარმოადგენდა ბრალდების მხარის მნიშვნელოვან
ნაწილს. ჩვენებაში განმცხადებელმა აღიარა, რომ მან შეიფარა ბ-ნი ოსმანი
რამდენიმე დღით, ბ-ნმა ოსმანმა უამბო მისი მონაწილეობის შესახებ 21 ივლისის
თავდასხმაში, მიიღო ინფორმაცია სხვა თავდამსხმელების შესახებ ბ-ნი
ოსმანისგან, გადასცა ბ-ნ ოსმანს ტანსაცმელი და შეიტყო ბ-ნი ოსმანის
ევროსტარზე გამგზავრების შესახებ. უდავოა, რომ ეს განცხადებები იყო მთავარი
განმცხადებლის წინააღმდეგ წამოყენებულ ბრალდებებში.

308. ბრალდება ასევე დაეყრდნო საქმის სხვა მტკიცებულებას. ის ფაქტი, რომ

მეოთხე განმცხადებელი შეხვდა ბ-ნ ოსმანს, ორივე დაბრუნდნენ ერთად მეოთხე
განმცხადებლის ბინაში და შემდეგ ბ-ნი ოსმანი გაჩერდა იქ სამი დღის
განმავლობაში, მტკიცდება სათვალთვალო კამერების ჩანაწერით, რომელშიც ჩანს,
როგორ შეხვდნენ აღნიშნული პირები და წავიდნენ მეოთხე განმცხადებლის
ბინისკენ. მტკიცებულებით პოლიციის სათვალთვალო კამერიდან ჩანს, რომ სამი
კაცი მიდის განმცხადებლის სახლიდან სამი დღის შემდეგ. მობილური
ტელეფონის ჩანაწერიდან ირკვევა, რომ ბ-ნმა ოსმანმა განახორციელა
სატელეფონო ზარები მეოთხე განმცხადებლის ბინაში. ბრალდება დაეყრდნო
გაზეთს, რომელიც ასახავდა თავდასხმების შესახებ სტატიას, მათ შორის,
ბრალდებულების სურათებს. ასევე მოცემული იყო მეოთხე განმცხადებლის
თითის ანაბეჭდები იმ ფაქტის დასადასტურებლად, რომ მან იცოდა
თავდასხმებისა და ბ-ნი ოსმანის თავდასხმაში აშკარა მონაწილეობის შესახებ.
ბრალდებამ ასევე განაცხადა, რომ მეოთხე განმცხადებელმა გაუწია
მნიშვნელოვანი დახმარება ბ-ნ ოსმანს, იმ დახმარების გარდა, რომელიც მან
აღიარა თავის ჩვენებაში. ამრიგად, ბრალდების მხარემ წარადგინა ბ-ნ ვაჰბი
მოჰამედთან შეხვედრის სათვალთვალო კამერით გადაღებული კადრები, რომლის
დროსაც ბ-ნმა ვაჰბმა მიაწოდა მეოთხე განმცხადებელს ვიდეოკამერა ბ-ნი
ოსმანისთვის გადასაცემად. ბრალდების მხარემ ასევე აღნიშნა, რომ მეოთხე
განმცხადებელი შეხვდა ბ-ნ შერიფს და გამოართვა პასპორტი, რომლის მეშვეობით
ბ-ნი ოსმანი შეძლებდა გაერთიანებული სამეფოს დატოვებას და წარადგინა ორ
კაცს შორის სატელეფონო კავშირის დამადასტურებელი მტკიცებულება და
სატელეკომუნიკაციო ანძის ჩანაწერი, რომელიც ადასტურებდა შეხვედრის ფაქტს.
ბ-ნმა შერიფმა მისცა ჩვენება, რომ მეოთხე განმცხადებელმა გამოართვა მას
პასპორტი. ბ-ნმა ოსმანმა მისცა ჩვენება იმ დროის ხანგრძლივობასთან
დაკავშირებით, რომელიც გაატარა მეოთხე განმცხადებლის სახლში და იმ
დახმარებასთან დაკავშირებით, რომელიც მიიღო იქ ყოფნის დროს. მან აღნიშნა,
რომ მეოთხე განმცხადებელი წავიდა ვატერლოოს სადგურში მისთვის
ევროსტარის ბილეთის დასაჯავშნად, რაც დაცვის მხარეს სადავოდ არ გაუხდია.
და ბოლოს, არსებობდა განმცხადებლის მიერ 30 ივლისსა და 1 აგვისტოს
გაკეთებული განცხადებები პოლიციის მიერ მისი დაპატიმრებისა და
სამართლებრივი დახმარების მიღების შემდეგ.

309. ფაქტია, რომ მოწმის ჩვენებაში ასახული იყო ის, თუ რა მოხდა

მნიშვნელოვანი პერიოდის დროს. თავად ეს ჩვენება გახდა იმის საფუძველი, თუ

27
რატომ იეჭვა პოლიციამ მეოთხე განმცხადებლის ჩართულობა სისხლის
სამართლის დანაშაულში. ჩვენებამ პოლიციას ის ძირითადი სურათი მისცა,
რომელსაც საქმე დაეფუძნა და სხვა მამხილებელი მტკიცებულების ძიების
საჭიროება დააყენა. სასამართლომ დაასკვნა, რომ ბრალდების ვერსიაში
განცხადების ცენტრალური პოზიციის გათვალისწინებით, ის შეიძლება
მივიჩნიოთ იმ დამაჯერებელი მტკიცებულების განუყოფელ და მნიშვნელოვან
ნაწილად, რომელსაც მსჯავრდება დაეფუძნა.

310. ნაფიცი მსაჯულებისთვის გაკეთებულ შეჯამებაში, პირველი ინსტანციის

მოსამართლემ ყურადღება გაამახვილა იმ დარღვევებზე, რომლებსაც ადგილი
ჰქონდა მეოთხე განმცხადებლის დაკითხვისას და მოწმისთვის ჩვენების
ჩამორთმევისას. მან შეაჯამა მეოთხე განმცხადებლის ჩვენების სადავოობა და
განუმარტა ნაფიც მსაჯულებს, რომ ისინი ვალდებულნი იყვნენ არ მიეღოთ
მხედველობაში ჩვენება, თუ მიიჩნევდნენ, რომ ის იქნა მოპოვებული ისეთი
ქმედების თუ კომენტარის შედეგად, რაც მის უნდობლობას გამოიწვევდა, იმ
შემთხვევაშიც კი, თუ მათ მიაჩნდათ, რომ განცხადება იყო ან შესაძლოა მართალი
ყოფილიყო. მნიშვნელოვანია, რომ ნაფიცმა მსაჯულებმა მიიღონ მითითება
ჩვენების გათვალისწინებასთან დაკავშირებით, თუ ისინი იზიარებენ იმას, რომ
ჩვენება გარეშე გავლენის გარეშე იყო მიცემული, ასევე მეოთხე განმცხადებელი
იტყოდა იმავეს იმ შემთხვევაშიც თუ სწორი პროცედურა იქნებოდა დაცული და
ჩვენება უტყუარი იქნებოდა. შესაბამისად, სასამართლო მიიჩნევს, რომ პირველი
ინსტანციის მოსამართლის მითითებების შედეგად ნაფიცმა მსაჯულებმა მიიღეს
გადაჭარბებული დისკრეციული უფლებამოსილება, ჩვენებისა და მისი
დამაჯერებლობის გასათვალისწინებლად, მიუხედავად იმ ფაქტისა, რომ ის იყო
მოპოვებული სამართლებრივი დახმარებისა და მეოთხე განმცხადებლისთვის
მისი დუმილის უფლების გაცნობის გარეშე.

311. როგორც აღნიშნა მეოთხე განმცხადებელმა, დიდი ყურადღება უნდა

დაუთმოს საკუთარ საქმეში დანაშაულის ბუნებას. მაშინ, როდესაც დანაშაულები,
რომლებისთვისაც ის იყო ბრალდებული არ იყო ისეთი მასშტაბური, როგორც
პირველი სამი განმცხადებლის დანაშაულები, ტერორიზმის საფრთხის
ნეიტრალიზაცია შესაძლებელი იყო მხოლოდ ეფექტური გამოძიებით, დევნითა
და ტერორიზმში მონაწილე პირების დასჯით. თუ გავითვალისწინებთ მაღალ
ზღვარს, რომელიც გამოიყენება უსამართლობის პრეზუმფციის არსებობისას და
პროცედურული ხარვეზების კუმულაციურ ეფექტს მეოთხე განმცხადებლის
საქმეში, სასამართლო მიიჩნევს, რომ მთავრობამ ვერ შეძლო დემონსტრირება,
რატომ არ დარღვეულა განხილვის სამართლიანობა იმ ფაქტის გამო, რომ მას არ
შეატყობინეს მისი უფლებები და შეუზღუდეს სამართლებრივი დახმარება.
შესაბამისად, დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის 1 და 3 (c) პუნქტები მეოთხე
განმცხადებლის საქმეში.

28