Tiêu hóa protein và sự chuyển hóa amino acid

NGUYỄN XUÂN TRÍ. MD

DEPARTMENT OF IMMUNOLOGY AND GENETICS
FACULTY OF MEDICINE, VIET NAM NATIONAL UNIVERSTY, HCM CITY

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 1
Một trẻ nhỏ bị xơ nang đã bị viêm phế quản / viêm tiểu
phế quản do vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa gây ra
nhiều lần. Với mỗi lần nhiễm trùng này, phản ứng của cô
ấy với kháng sinh khí dung rất tốt. tuy nhiên, tình trạng
kém hấp thu thức ăn của trẻ vẫn tiếp tục dẫn đến phân có
mùi hôi, lóng lánh, cồng kềnh. Hồ sơ tăng trưởng của cô ấy
cho thấy một sự suy giảm chậm chạp. Cô ấy hiện đang ở
phân vị thứ 24 về chiều cao và phân vị thứ 20 về cân nặng.
Cô ấy thường bơ phờ và cáu kỉnh, và cô ấy rất dễ mệt mỏi.
Khi các bác sĩ nhi khoa của cô phát hiện ra rằng mức độ
protein huyết thanh albumin và prealbumin của cô từ thấp
đến thấp bình thường, Susan đã được cung cấp các vi cầu
phủ trong ruột chứa các enzym tuyến tụy. gần như ngay
lập tức nhân vật của Susan trở nên bình thường hơn và cô
ấy bắt đầu tăng cân. Trong sáu tháng tiếp theo, các đường
cong tăng trưởng của cô ấy cho thấy sự cải thiện và cô ấy
có vẻ tươi sáng hơn, năng động hơn và ít cáu kỉnh hơn.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 2
 TIÊU HÓA PROTEIN
• Quá trình tiêu hóa protein bắt đầu trong dạ dày và hoàn thành trong
ruột.
• Các enzym tiêu hóa protein được tạo ra dưới dạng tiền chất không
hoạt động (zymogens) lớn hơn các enzym hoạt động.
• Các hợp tử không hoạt động được tiết ra từ các tế bào mà chúng
được tổng hợp và đi vào lòng ống tiêu hóa, nơi chúng bị phân cắt
thành các dạng nhỏ hơn có hoạt tính phân giải protein.
• Các enzym hoạt động này có các đặc tính khác nhau; không có
enzym đơn lẻ nào có thể tiêu hóa hoàn toàn một loại protein. Tuy
nhiên, bằng cách hoạt động phối hợp, chúng có thể tiêu hóa các
protein trong chế độ ăn thành các axit amin và peptit nhỏ, được
phân cắt bởi các peptidase liên kết với các tế bào biểu mô ruột.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 3
 TIÊU HÓA PROTEIN
Digestion in the stomach
• Pepsinogen được tiết ra bởi các tế bào niêm mạc của dạ
dày Các tế bào thành của dạ dày tiết ra axit clohydric
(HCl).
• Axit trong lòng dạ dày làm thay đổi cấu trúc của pepsinogen
để nó có thể tự phân cắt, tạo ra pepsin protease hoạt động.
Do đó, sự hoạt hóa của pepsinogen là tự xúc tác.
• Độ pH thấp (~ 2–2,5) thúc đẩy sự hình thành protein
(biến tính), khiến chúng dễ bị protease phân cắt hơn.
• Tuy nhiên, pepsin không bị biến tính và hoạt động như
một endopeptidase, phân cắt các liên kết peptit tại các điểm
khác nhau trong chuỗi protein. Mặc dù pepsin có tính đặc
hiệu khá rộng, nhưng nó có xu hướng phân cắt các liên kết
peptit trong đó nhóm cacboxyl được cung cấp bởi một axit
amin thơm hoặc acidic amino axit. Các peptit nhỏ hơn
và một số axit amin tự do được tạo ra

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 4
 TIÊU HÓA PROTEIN
Tiêu hóa bởi các enzym từ tuyến tụy
• Khi các protein được tiêu hóa một phần sẽ đi qua tá tràng trên đường đến ruột,
chúng trộn lẫn với dịch tiết từ cả tuyến tụy và gan (mật).
• Những chất lỏng này, bao gồm muối mật và natri bicarbonat từ tuyến tụy, trung
hòa độ axit đến pH> 7.
• Tuyến tụy ngoại tiết tiết ra amylase để tiêu hóa tinh bột và lipase và colipase để
tiêu hóa triacylglycerol trong chế độ ăn.
• Zymogen trypsinogen được phân cắt để tạo thành trypsin bởi enteropeptidase
(một loại protease) được tiết ra bởi các tế bào niêm mạc (nhung mao) của ruột non.
Trypsin xúc tác sự phân cắt chuyển đổi chymotrypsinogen thành enzym hoạt
động chymotrypsin, proelastase thành elastase và procarboxypeptidases thành
carboxypeptidases. Do đó, trypsin đóng một vai trò trung tâm trong quá trình tiêu
hóa vì nó vừa phân cắt các protein trong chế độ ăn vừa kích hoạt các protease tiêu
hóa khác do tuyến tụy sản xuất.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 5
 TIÊU HÓA PROTEIN
Tiêu hóa bởi các enzym từ tuyến tụy
• Trypsin, chymotrypsin và
elastase là các protease
serine.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 6
 TIÊU HÓA PROTEIN
Tiêu hóa bởi các enzym từ tuyến tụy
• Trypsin là enzym đặc hiệu nhất trong số các enzym này, phân cắt các liên
kết peptit trong đó nhóm cacboxyl (cacbonyl) được cung cấp bởi lysine
hoặc arginine.
• Chymotrypsin ít đặc hiệu hơn nhưng tạo ra các chất cặn có chứa các
chuỗi bên kỵ nước.
• Elastase không chỉ phân cắt elastin (mà nó đã được đặt tên) mà còn các
protein khác tại các liên kết trong đó nhóm cacboxyl được đóng góp bởi các
gốc axit amin với các chuỗi bên nhỏ (alanin, glycine và serine)

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 7
 TIÊU HÓA PROTEIN
Tiêu hóa bởi các enzyme từ tuỵ
Các peptit nhỏ hơn được hình thành do hoạt động của trypsin, chymotrypsin và elastase bị
tấn công bởi các exopeptidase, là các protease phân cắt từng axit amin từ cuối chuỗi.
Procarboxypeptidases, hợp tử được sản xuất bởi tuyến tụy, được chuyển hóa bởi trypsin
thành carboxypeptidases hoạt động. Các exopeptidase này loại bỏ các axit amin từ đầu
cacboxyl của chuỗi peptit. Carboxypeptidase A ưu tiên giải phóng các axit amin kỵ nước,
trong khi carboxypeptidase B giải phóng các axit amin cơ bản (arginine và lysine).

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 8
Elastase cũng được tìm thấy trong bạch cầu trung tính, là
tế bào bạch cầu có chức năng hấp thụ và tiêu diệt vi
khuẩn bacteria xâm nhập. Bạch cầu trung tính thường
xuyên hoạt động trong phổi, và elastase đôi khi được giải
phóng vào phổi khi bạch cầu trung tính hoạt động. Ở
người bình thường, elastase được giải phóng bị ngăn
chặn phá hủy tế bào phổi do tác dụng của al-antitrypsin
tuần hoàn, một chất ức chế protease được gan tổng hợp
và tiết ra. Một số cá nhân có đột biến di truyền dẫn đến
sản xuất protein al-antitrypsin không hoạt động (thiếu al
-antitrypsin). Sự thiếu hụt hoạt động này dẫn đến sự phát
triển của khí phế thũng gây ra bởi sự phá hủy phân giải
protein của các tế bào phổi, dẫn đến giảm khả năng giãn
nở và co bóp của phổi.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 9
Những bệnh nhân bị xơ nang, chẳng hạn
như Susan F., có khiếm khuyết về mặt di
truyền trong chức năng của các kênh
clorua. Trong các ống bài tiết của tuyến tụy,
nơi mang các enzym của tuyến tụy vào lòng
ruột non, khiếm khuyết này gây ra sự kiểm
tra( sự cô đặc ) (làm khô và dày lên) các
chất tiết ngoại tiết của tuyến tụy, cuối cùng
dẫn đến tắc nghẽn các ống dẫn này. Một
điểm nữa của vấn đề này là không có khả
năng của các enzym tuyến tụy đi vào lòng
ruột để tiêu hóa các protein trong chế độ
ăn.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 10
 TIÊU HÓA PROTEIN
Tiêu hóa nhờ các enzym từ tế bào ruột
• Các exopeptidase được tạo ra bởi các tế bào biểu mô ruột
hoạt động trong ranh giới bàn chải và cả trong tế bào.
Aminopeptidases, nằm trên đường viền bàn chải, phân cắt
từng axit amin từ đầu amino của peptit. Các peptidase nội
bào hoạt động trên các peptid nhỏ được tế bào hấp thụ.
• Các men tiêu hóa tự tiêu hóa cũng như protein trong khẩu
phần. Chúng cũng tiêu hóa các tế bào ruột thường xuyên bị
bong ra trong lòng mạch. Các tế bào này được thay thế bằng
các tế bào trưởng thành từ các tế bào tiền thân trong các
ngăn lạnh tá tràng.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 11
 SỰ CHUYỂN HÓA CÁC AMINO ACID
Vận chuyển hỗn hợp các ion natri và axit amin

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 12
 SỰ CHUYỂN HÓA CÁC AMINO ACID
Vận chuyển hỗn hợp các ion natri và axit amin

• Cũng như sự vận chuyển glucose, các chất vận chuyển phụ thuộc Na của màng
đỉnh của tế bào biểu mô ruột cũng có trong biểu mô thận.
• Các chất mang vận chuyển được tạo điều kiện trong màng thanh dịch của biểu
mô ruột tương tự như chất mang trong các loại tế bào khác trong cơ thể. Trong thời
gian đói, biểu mô ruột, giống như các tế bào khác, lấy các axit amin từ máu để sử
dụng làm nguồn năng lượng. Do đó, sự vận chuyển axit amin qua màng thanh dịch
là hai chiều.
• Cystinuria

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 13
 Cystinuria
• Cystin niệu là do đột biến gen SLC3A1 và
SLC7A9.
• Những khiếm khuyết này ngăn cản sự tái hấp thu
thích hợp các axit amin cơ bản, hoặc tích điện
dương: cystine, lysine, ornithine, arginine.
• Khi nồng độ cystine trong nước tiểu tăng lên, nó
tạo thành các tinh thể cystine, dẫn đến sỏi thận.
• Chụp X-quang thường xuyên thường không cho
thấy sỏi cystine

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 14
SỰ LUÂN CHUYỂN PROTEIN VÀ SỰ LẤP ĐẦY
NHÓM AMINO ACID NỘI BÀO

Lysosomal protein turnover

• Lysosome tham gia vào quá trình autophagy, trong đó các thành phần nội
bào được bao quanh bởi các màng hợp nhất với lysosome.
• Trong lysosome, họ cathepsin của protease phân hủy các protein ăn vào
thành các axit amin riêng lẻ.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 15
 SỰ LUÂN CHUYỂN PROTEIN VÀ SỰ LẤP ĐẦY
NHÓM AMINO ACID NỘI BÀO
Con đường ubiquitin-proteasome
Ubiquitin là một protein nhỏ (76 axit amin)
được bảo tồn cao. Trình tự axit amin của nó trong
nấm men và con người chỉ khác nhau ba phần dư.
Ubiquitin nhắm vào các protein nội bào để phân
hủy bằng cách liên kết cộng hóa trị với nhóm
ε-amino của gốc lysine.
Sau khi quá trình polyubiquitinyl hóa hoàn tất,
protein đích được giải phóng khỏi phức hợp ba
enzyme và được dẫn đến proteasome thông qua
nhiều cơ chế khác nhau.

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 16
SỰ LUÂN CHUYỂN PROTEIN VÀ SỰ LẤP ĐẦY
NHÓM AMINO ACID NỘI BÀO

vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 17
vnuhcm.edu.vn | 26/10/2021 | 18
vnuhcm.edu.vn