JUS QUOD AD RES PERTINET – правни правила за регулирање на имотни

односи меѓу луѓето

 Mortis causa – по повод смрт на субјект (наследно право)
 Inter vivos – за време на животот на субјект (стварно право-овластување за
целосно/делумно користење ствари-jura in res; облигационо право-
овластување за барање сторувања од друго лице за свој интерес-јura in
persona)

СТВАРНО-ПРАВЕН ОДНОС – однос врз основа на кој лицето има непосредно

и трајно овластување во свој интерес целосно/делумно да користи некоја
ствар, и ги обврзувал другите да не му го попречуваат ова овластување.
-Белези: дејствува inter vivos, обврска на пасивност кај другите, дејствува erga
omnes (спрема сите), право на правна заштита против некој иако претходно
не било во правна врска со него, право по судски пат да се бара својата ствар
и да се одземе од лицето што не ја поседува праведно, првенство на
титуларот што прв го засновал правото при спор, секторство (засновање
права со различна содржина врз една ствар), при губење на секторски
овластувања тие одат кај лицето со највисоко овластување.

СТВАР – сѐ во материјалниот и имагинарниот свет што може да е предмет на

правен однос, сѐ што е предмет на имотно право
 Подвижни (res mobiles) – можат да менуваат положба без да им се
намали вредноста и повреди сопствената суштина – res se moventes
(добиток, робови), res mobiles во потесна смисла (друг ги движи).
 Недвижни (res immobiles) – не можеле да менуваат положба без
повредување на суштината – inaedificatio (згради), insemenatio (посадено),
implantation (посадено на земјиште), superficies (трите заедно-земјишна
површина); superficies solo cedit (сѐ врз земјата припаѓа на сопственикот);
praedia italica/praedia provincialia, praedia rustica/praedia urbana, ager
gentilicus (колективна сопственост на римски генсови), ager publicus
(сопственост на римска држава), ager privatus (приватна сопственост на
римски граѓани)
 Заменливи (res fungibiles) – оние што сопственикот ги одредил како
такви; правна претпоставка-ствари in genere, во прометот се јавуваат како
количества, потрошни.
 Незаменливи (res non fungibiles) – оние што сопственикот ги одредил
како такви; ствари in specie , целосно индивидуализирани, непотрошни.
 Единствени – природна и физичка целина – човек.
 Составени – склопени со човечки труд (куќа) / правото ги смета за
единствени поради целта на која служат (universitas facti-настанато по
природен пат-народ, universitas juris-настанато врз основа на правен
поредок-имот).
 Деливи – можат да се поделат на составни делови без да се намали
вупната вредност и економска фунција.
 Неделиви – не можат да се поделат на составни делови без да се намали
вупната вредност и економска функција.
 Главни ствари (principale) – оној дел од стварта што ги содржел белезите
на целата ствар.
 Припадоци – составни делови што на главната ствар и помагаат да
оствари економска функција; помошен критериум-што кому му служи-
применлив кога туѓ припадок не може да се оддели без голема штета.
 Плодоносни ствари – според природа/право е способен да создаде нови
економски вредности.
 Плодови – економски вредности настанати од плодоносна ствар под
дејство на природата/човечки труд/правото; fructus naturales (fructus
pendentes (неодделени), fructus separati (одделени), fructus percepti
(собрани), fructus consumpti (потрошени), fructus extantes (непотрошени),
fructus percipiendi (требало да се соберат)), fructus civiles (камата, рента).
 Телесни – можат да се допрат, постојат во физички свет, самостојни
предмети во имотен сообраќај (човек).
 Бестелесни – не можат да се допрат, не постојат во физички свет,
самостојни предмети во имотен сообраќај (наследство).
 Ствари во приватна сопственост (res privatae)– res in banis (во моментот
имале господар), res derelictae (напуштени), res deperditae (загубени), res
vi (одземени), res nullus (ничии).
 Ствари надвор од приватна сопственост – res sacrae (посветени на виши
богови; храм, прибор на култ; потребно посебно осветување), res
religiosae (посветени на богови предци; со одлука на господар или
религиски чин), res publicae (неопходни за државата и општественото
уредување; ), res universitatis (за самоуправни единици), res communes
omnium (заеднички за сите, неприсвојливи)
 Ствари во промет/ствари надвор од промет – res in commercio/res extra
commercium
 Res mancipi – правниот сообраќај им се одвива во свечени форми,
достапни само за римски граѓани; praedia rustica и urbana (градски и
селски земјишта), servitutes praediorum rusticorum (селски службености),
робови, добиток.
 Res nes mancipi – сите други способни за стопански сообраќај, помалку
свечени, достапни за сите слободни жители.