1.

Имотно право

Имотното право е една од најстарите гранки на правото која има вековен развој растегнат од
робовладетелското преку буржоаското право каде овој развој е одраз на промените на
општествените односи низ историјата и како таков претставува одраз на општествено -економските
односи во даден период. Jасно дека денешното имотно право не е еднакво со имотното право од
предходните епохи и врз таа основа го разликуваме денешното право од правото на предходните
етапи, односно позитивното, важечко право од историјата на правото. Традиционалниот назив
граѓанско право е задржан и во новите кодификации на социјалистичките земји. Уставните и
законските текстови во нашето право ги употребуваат изразите имотно право и имотно правни
односи, отколку граѓанско право, граѓанско правни односи и слично од каде е и интересот за
изучување. Од анализите на римското право се гледа дека „граѓанско право“ се користел за
означување поширока област од она што денес е познато како имотно право. Денес имотното право
се дели на три групи на правни односи: стварно правни односи-стварно право, облигациони односи
– облигационо.

2. Стварното право во граѓанско-правните (имотни) односи

Стварното право е гранка на имотоното право коешто се однесува на сопственоста и дериватите

кои произлегуваат од неа, односно долгорочните закупи над недвижностите. Наследното право
како дел до имотното право се однесува на правила и прописи на сукцесијата во случај на смрт,
односно на тоа како правата и обврските преминуваат од едно лице на друго лице - негов
наследник.Целото приватно право било поделено на право кое се однесува на лица - лично право,
право што се однесува на сопственоста, односно поседување на ствари и дериватите и право што
се однесува на тужби. Според сфаќањето на Римјаните стварното право е право на ствар, а
облигационото право претставувало право .

3. Разлика помеѓу стварно-правниот однос и облигациониот однос

Во стварното право можело да се покрене тужба против било кој кај кого ќе се пронајде стварта
како предмет на негово право. Облигациониот однос дејствувал само помеѓу доверителот и
должникот и бил заштитен со тужбата и ако стварта се нашла во трето лице доверителот немало да
може да покрене тужба против третото лице кое ја поседувало стварта, туку само против должникот
кој не ја извршил обврската. Современиот пристап е во разликата од фактот што не може да постои
правен однос помеѓу човекот и стварта. Односот е само фактички, а со тоа и стварно правниот-однос
е фактички, а облигациониот однос е релативен и дејствува помеѓу странките и облигациониот
однос се однесува на одредено дејство на должникот, па преку него на стварта. Стварно-правниот
однос е надрградба над статиката, а облигациониот однос над динамиката. Стварно-правниот
однос е подолг од облигацијата. Разлики постојат и во одредување на содржината на правото каде
во облигациониот однос точно се наведени правата и обврските на должникот содржината во
стварно правните односи се одредува преку поопшти одредби.

4. Содржина на стварното право

Правните правила служеле за уредување на имотните односи за време на животот на субјектите на

правото. Имотно правните правила со дејство биле означени како дел од наследното право во
доменот на правилата каде има две групи: правни правила што трајно и непосредно овластувале
определени лица целосно или делумно да искористуваат некои стрвари и правни правила што
определени лица ги овластувале од други лица да бараат сторувања. Најважниот институт на
стварното право и на целиот правен систем е сопственоста во кое влегува и државната сопственост
каде е збор за фактичка власт над стварите. Како посебна група на права се јавуваат стварните права
врз туѓите ствари и права кои имаат апсолутен карактер и кои на титуларот му ги даваат овластувања
кои му припаѓаат на сопственикот.

5. Поим за ствари

Стварта, како предмет на правните односи, е еден од оние термини кои се јасни на сите, но за кои
е тешко да се даде дефиниција кој е хетероген. Тешкотиите во дефинирањето се од хетерогеноста
на случаите. Човекот можел да биде предмет во стварно-правниот однос. Според теориите на
граѓанските права човечко суштество и делови од телото не може да биде ствар.

6. подвижни и неподвижни ствари

Подвижни ствари се ствари кои можеле да ја менуваат положбата во просторот без да се смали
вредноста и да се повреди сопствената суштина. Меѓу стварите што се движеле сами најважни биле
добитокот и робовите.

Неподвижни ствари се оние што не можеле да ја менуваат положбата во просторот без повера на
својата суштина. Најважна неподвижна ствар била земјата и она што било цврсто споено со неа.
Она што се наоѓало врз земјата му припаѓало на сопственикот на земјиштето, без оглед на тоа кому
му припаѓале наведените составни дела.

7. Телесни и безтелесни ствари (corporalia и incorporalia)

Телесни ствари се оние ствари што можеле да се допрат. Такви се сметале земјата, човекот,
облеката, златото, среброто и др. Безтелесни се оние што не можат да се допрат како на пример,
наследството, обврските, настаните и сл. Телесните ствари биле предметите што постоеле во
физичкиот свет, независно од прописите на правниот поредок. Бестелесните ствари или права ги
има во човечките релации врз основа на прописите на правниот поредок. Двете имале заедничко
својство, се јавувале како самостојни предмети во имотниот сообраќај. Бестелесните нештата не
можеле да бидат пренесени фактички и за нивен пренос се користело предавање на суд.

8. Заменливи и незаменливи (genera и species)

Поделбата на стварите на заменливи и незаменливи е значајна бидејќи од тоа зависела

одговорноста во случај на нејзино пропаѓање. Тоа ја детерминирало природата на одделените
правни односи. Според прописите на римското право заменливи ствари се стварите што странките
сами ги определиле како такви. Тоа важело и за незаменливите ствари. Заменливи ствари биле
определени во склад со видот, количината и евентуално квалитетот. Тие немале индивидуалност,
бидејќи се одредувале преку мерење, вагање и броење. Таквите ствари биле житото, виното,
парите, овците во стадо и сл. Незаменливи биле ствари наместо кои не можело да биде друга ствар
на пример роб со име, куќа, милениче и др. 3 арапски коњи се заменливи ствари, но 3 коњи со свое
име незаменливи. Друга разлика е заменливите ствари не пропаѓаат, но некои заменливи ствари
пропаѓале, но тоа не влијаело врз правата и обврските.
9. Потрошни и непотрошни ствари

За оваа поделба се користи фактот за тоа дали стварта се трошела при првата употреба или не.
Потрошните ствари се трошат при првата употреба и тоа таквата потрошувачка да биде од аспект
на правото. На пример парите може да бидат употребени повеќе пати, а во правна и економска
смисла се троши доколку се користат како сретство за плаќање. Во посткласичниот период е
воведена нова категорија ствари кои се намалуваат со текот на употребата на пример мастилото,
восочната свеќа и сл. Одредени активности во секојдневниот живот се однесуваат на непотрошните
ствари на пример при користење на некаква ствар како услуга, по завршување стварта се враќа. При
употребата на потрошните ствари надоместот се вршел со договор за враќање на истото количество
од потрошената ствар. Стварите кои се смалуваат со текот на употребата се третираат како
потрошни и непотрошни на пример ако се побара мастило на услуга, и истото се врати оваа ствар
се третирала како непотрошна ствар. Но, доколку се земат 10 мастила и потоа треба да се вратат 10
мастила во тој случај кон оваа ствар се пристапува како потрошна ствар

10. Единствени и составни

Поделбата на стварите на единствени и составни била создадена во класичното време.

Единствените ствари биле предметите што представувале природна физичка целина на пример:
камен, греда, човек. Составените ствари се делеле на две групи на ствари склопени во единството
на човечкиот труд како на пример: куќа, брод, печка и сл. и на ствари кои останале одделни или
збирни, но правото ги сметало за единствени поради целите на кои им служеле. Такви биле
кошница, стадо, народ и сл.

11. Деливи и неделиви

Деливи ствари биле стварите што можеле да се поделат на составени делови без притоа да се смали
нивната имотна вредност и економска функција. Неделиви ствари се оние кај кои поделбата на
нивните составни делови доведувала до намалување на вредноста на стварта и до неможност со
поделениот предмет да бидат остварени целите на странките. Како деливи ствари биле третирани
брашното, дрвата за огрев и сл. а за неделиви ствари се третирале коњите за јавање, уметнички
слики и сл. Во случај на спор ако стварта е деллива, парницата се решавала лесно а проблем имало
доколку стварта била неделлива. Како механизам бил продажбата на стварта за пари, со оглед на
тоа што парите се делливи и секој би добил соодветен дел од продадената ствар.

12. Главни ствари и припадоци

При решавањето на прашањето за сопственост врз составена ствар доколку стварта настанала со
цврсто спојување на делови што им припаѓале на различни сопственици, стварта да ја следи
главната ствар, потребно е да се определи која ствар е главна, а која требало да се смета како
припадок. Римјаните како припадоци ја сметале стоката, робовите и алатките за обработка на
земјата. Во современиоте правни системи на пример гудалото е составен дел на виолината,
клушот за бравата. Оттука денес постои правило според кое припадокот ја следи судбината на
главната ствар. Со продавање на виолина би значело дека е продадено и гудалото.

13. Плодносни ствари и плодови

Како плодносна ствар се сметал секој предмет што, според природата или според прописите на
правниот поредок, бил способен да создава нови економски вредности што настанале на некоја
плодносна ствар под дејство на природните закони и со човечки труд или со законите на
економскиот сообрајќај се нарекувале плодови. Се разликувале природни плодови кои му
припаѓаат на сопственикот на стварта, неодделни плодови, одделни плодови, собрани плодови,
потрошни, непотрошни и плодови кои треба да се соберат.

14. Ствари во приватна сопственост и ствари надвор од приватна сопственост

Римските граѓани немале право да ги присвојуваат сите ствари што според своите природни
својства биле способни да ги задоволуваат нивните потреби. Такви ствари се наменети за
задоволување на потребите на римската држава и на римскиот култ. Постоеле и ствари што
неможеле да бидат предмети на приватно посвојување дека биле наменети за општа употреба на
граѓаните. Во римското право се јавила поделбата на ствари и на ствари неспособни за приватно
присвојување кои биле стварите посветени на богови. Стварите способни за приватно присвојување
се делеле на неколку групи и тоа дали во даден момент имале господар и дали господарот ги
напуштил или загубил.

15. Ствари во промет и ствари надвор од прометот

Имало предмети и односи не способни да бидат предмет на имотноправниот сообраќај иако

влегувале во состав на имотот на одделни лица додека некои ствари може да бидат предмет на
правен сообраќај и сопственост. Ваквата поделба ја набљудувале од аспект на стварното право
зборувајќи за ствари кои се во сопственост и кои се надвор од сопственост. Се употребува и
терминологија која ги набљудува стварите од апсект на прометот. Оваа поделба е најширока
поделба на стварите. Некои предмети иако може да бидат предмет на договор, од одредени
причини се исклучени од правниот промет. Стварите кои биле иззмени од правниот промет биле
стварите за кои постоеле или божји закони или пак закони кои ги креирале луѓето преку кои овие
ствари биле означени како такви. Во ничии ствари спаѓале стварите кои им припаѓале на боговите
и храмовите. Овде спаѓале олтарите, облеки на свештениците и сл.; ствари кои биле прогласени
како свети и од значење за општеството и државата на пример градските ѕидини, капиите, меѓите
и сл. и ствари кои им биле посветени како култ на мртвите. Ничиите ствари биле исклучени од
правниот промет. Тука спаѓале ствари за општа употреба како што е воздухот на пример, реките,
морињата и сл.

16. Res mancipi и Res nec mancipi

Во старото и класичното право стварите се делеле на res mancipi и res nec mancipi. Res mancipi биле
оние чиј правен сообрајќај можел да се одвива во специјални форми, достапни само за римските
граѓани. Res nec manicipi биле сите други ствари способни за стопански сообрајќај. Предметот со res
nec mancipi се одвивал во форми помалку свечени и им биле заеднички на римските граѓани и на
другите жители на државата.

17. Поим и значење на сопственоста

Поим на сопственоста е право на употреба, плодоуживање и располагање со сопствената ствар,

доколку тоа го допушта правниот поредок. Сопственоста претставувала полна власт на стварите што
значи дека сопствениците врз основа на таа власт добивале овластувања, имале право да ја
употребат својата ствар, да ги собираат природните и граѓанските плодови од стварта, можеле да
ја уништат стварта, да се одречат од неа или со неа правно да располагаат пренесувајќи ја
сопственоста врз друг или воспоставувајќи некое стварно право во негов интерес.

18. Ager gentilicius

Ager gentilicius. Romu ја поделил земјата на сите старешини на семејствата по 2 југери земја со што
не го исцрпил целиот земјишен фонд во Рим. Остатокот бил поделен помеѓу родовите што го
сочинувало ager gentilicius. Со ваквата поделба сите членови на родот имале право да ги користат
заедничките шуми и пасишта. Тоа претставувал еден од темелите на кои се засновала превласта на
патрициите, бидејќи само тие влгувале во генсови и само тие можат да ја користат генталната земја.

19. Consortium

Consortium. Во развојот на орудијата за производство се појавил конзорциумот како основна

производна заедница и како најстар облик на патријахална фамилијарна заедница. Во него постоел
еден вид на колективна сопственост. Во конзорциумите работата била колективна, а семејниот
старешина ја делел работата и ги координирал задачите помеѓу половите и возрастите кој тој не
бил сопственик.

20. Ager publicus

Ager publicus. Освоената земја била прогласувале за државна земја како ager publicus. Подвижните
ствари кои биле заробувани во војните се вбројувале како добра на народот односно државата.
На дел од змејиштето државата користела организирање на кои работеле државните робови, кои
претставувале главна работна сила за римските граѓани. Друг дел од освоеното земјиште бил
даван под закуп на познати фамилии. Со тек на времето закупот прераснувал во сопственост, а
закупнината се претварала во данок или исчезнала. Градските сиротињи, селаните и ислужените
војници се бореле за својот дел и понекогаш успевал во тоа. Земјата од провинциите била
поделувана на ветераните и плебсот поради што започнал процес на колонизација на овие
територии.

21. Втората етапа во развојот на сопственоста

Втората етапа во развојот на сопственоста се бележи со развојот на фамилијата и во тој период се

бележи сопственост од преоден тип. Со распаѓањето на конзорциумот настанува агнатската
фамилија во која до израз доаѓа исклучителната власт на фамилијарниот старешина.
Производството е автархично, а ропството ги задржало патријахалните одлики. Сопственичките
односи во агнатската фамилија се од мешовит карактер, бидејќи има елементи на колективна и
приватна сопственост. По содржината оваа сопственост е поблиску до колективната сопственост, а
по титуларот до приватната сопственост. Ова ги опфаќало покуќнината, робовите, стоката,
подвижните ствари и недвижните ствари. Во тоа време не се одделени апсолутните права од
релативните права. Должникот можел да биде предмет на постапката, која не се разликувала од
постапката спрема стварта. Татковската власт претставувала суверенитет кој се одразил на начин
што имотното овластување претставувало само дел од општата власт на старешината која имала
религиски и политички компоненти. Овластувањата се индивидуализираат што е чекор кон
приватната сопственост.
22. Третата етапа во развојот на сопственоста

Третата етапа е карактеристична што сопственоста се класифицира како класична робовладетелска

сопственост, што претставува облик на приватната сопственост. Развојот на стоковото производство
и воедувањето на класичното робство се одразило врз исчезнување на агнатското семејство. Како
елементи биле: еманципацијата, брак без манус, потискување на агнатското семејство со
когнатското, намалувањето и постепено укинување на разликите, што влијаело врз фактот според
кој сопственоста започнала да станува исклучива власт на едно лице.. Појавата на ваквата
сопственост преовладувала во целото царство, до крајот на републиката. Врз вакви сопственички
односи се развило и римското класично право на сопственоста.

23. Четвртата етапа во развојот на сопственоста

Четвртата етапа во развојот на сопственоста е појавата на елементите на феудалната сопственост.

Римското класично право било конзервативно и свртено кон минатото. Тоа влијаело да се појави
јаз помеѓу реалниот општествено економски свет и правните правила. Како резултат на овој
расчекор елементите на федуализмот слабо може да се заблежат во правниот систем, иако во
реалноста биле доста изразени. Односот бил одреден преку посебен однос за долгорочен закуп на
земјата. Наместо закупот да се организира на 5 години (што бил чест случај) започнало склучување
на закуп на 100 години. Закупот се среќавал и како однос кој се засновал за цел живот, или пак за
два живота што значи дека правата и обврските се пренесувале наследно. Закупецот добивал
заштита која дејствувала и закупот од инстиут на облигационите преминувал во институт во стварно-
правните односи. Специфично е елементите на владение и власт се измешани со елементи на
сопственост. Oва трансформација на сопственикот на земјата во локален орган на власт владетелите
се обидуале да го спречат и се помирувале со фактот дека сопствениците на земјата се владетели
на истата.

24. Поим и поделба на начините на здобивање со сопственост ===

Поим-

Правните факти како природните настани и човечките дејствија што имале за последица
воспоставување право на сопственот на некое лице се нарекувале правовалидни начини на
здобивање со сопственост. Стварите што не биле предвидени со правото не настанувале
сопственост на здобивачот кој немал правна власт врз нив, а имал само фактичка власт. Општата
поделба доаѓала од некои мерила од кои била создадена поделбата на начините на здобивање со
сопственост. Начините според прописите на римското право биле определени од римските граѓани.

25. Јавни начини на здобивање со сопственост

Јавна лицитација на која државните органи продавале државни ствари каде условите за продавање
биле однапред определени. Продажбата се вршела во форма на усно наддавање каде сопственоста
врз предметите преоѓале врз лицето со највисока понуда.
Бесплатно делење на државно земјиште кое го вршеле специјални органи со самиот акт на
доделување преоѓало во приватна сопственост на поединците под обврска земјиштето да не го
продаваат.

Пресуда изречена врз основа на делбени тужби со која биле разрешувани сосопственичките односи
што дотогаш постоеле меѓу сопствениците и со неа се востановувало ново право на сопственост.

Здобивање на сопственост со непосредно дејство било пропишано за наследство за сосопственикот

што ја поправил заедничката ствар а за тоа не добил надомест во рок од 4 месеци, за држателот
кому што сопственикот на стварта се обидел да му ја одземе со сила, за обработувачите на туѓи
напуштени парцели и за лица што окупирале.

26. Приватни начини за здобивање со сопственост според jus civile

Манципацијата е најзначаен начин за здобивање со сопственост според прописите на цивилното

право која е позната во Законот на 12 таблици, каде нејзини субјекти биле манципат, отуѓувач и
манципатор како прибавувач или здобивач кои морале да се римски граѓани. Нивната форма е тоа
што покрај манципантот и манципаторот морале да бидат присутни и 5 сведоци и на местото
требало да се наоѓа и предметот освен ако се работело за земја. Со правилно извршниот акт на
манципацијата престанувало правото на сопственост и настанувало правото на сопственост на
манципаторот.

Законот на 12 таблици како начин на здобиње со сопственост бил во форма на привиден спор меѓу
сопственикот и здобивачот на стварта, каде биле исти условите со манципацијата. При актот морале
да бидат сопственикот на стварта, здобивачот и овластен државен орган. Овде се употребувале и
доброволни располагања при кој отуѓувачот на стварта не добивал еквивалент за отуѓениот
предмет.

27. Начини на здобиванье со сопственост според jus gentium

28. Поим на облигационото право

Облигационото право е право што регулирало имотни односи, односи што дејствувале а се јавувале
како активни или како право на доверители од точно определени лица или должници да бараат
имотни створувања, односно облигационо право претставува збир од правни правила со кои биле
регулирани односите меѓу доверителите овластени да бараат имотни сторувања и должниците
задолжени тие барања да ги исполнат.

29. Облигациони односи

Облигационите односи се правен однос според кои сме должни да дадеме нешто, да сториме или
да не сториме. Облигационото право е дел од имотното, приватното право кое не вклучува
предмети во кои еден од субјектите е државата, односно јавните власти и тоа право служи да дојде
до стварно право. Облигациониот однос како однос помеѓу доверител и должник врз основа на кој
доверителот бил овластен, а должникот должен за некое давање, сторување и морал да биде
заснован врз основа на правно релевантен факт што служел како причина за настанување или како
извор на облигациониот однос. Такви факти биле договорите и деликтите. Облигациониот однос
бил заснован кога субјектите на облигацијата ќе стапеле во меѓусебна врска по предметот на начин
пропишан со правото.

30. Субјекти на Облигационите односи

Кај облигациониот однос морало да има субјекти на облигација или лица во чија полза или товар
била заснована олигацијата. Лицата во чија полза гласале облигациите се викале активни сувјекти
на облигациите или доверителете, додека за пасивни субјекти биле лицата врз кои паѓале
облигациони сторувања. Полна активна и пасивна облигациона способност имале римските граѓани
кои биле деловно способни, а активна облигациона способост имале малолетните лица како и
други деловно неспособни лица. Лицата alieni juris и робовите во облигационото право се сметале
како ородија на вољата и тие не можеле да склучуваат секакви правни работи со кои се стекнувала
имотната корист, односно можеле да се активни субјекти на облигационите односи. Побарувањата
на овие лица му служеле на pater familias кој ја вршел татковската власт. Во некои случаи на лицата
alieni juris и на робовите им била призната и пасивна облигациона способност.

31. Дејство на облигациите на лицата alieni juris и на робовите

Во период на жив стопански развиток се вршеле важни трговски банкарски и други стопански
работи преку лицата alieni juris и робовите кои според законски прописи можеле да свршуваат само
работи со кој се стекнал имотот, со дејноста тие можеле да бидат побогати не не биле должни да
ги плаќаат нивните долгови. Ова во Римското право претставувало кочница во развитокот на
стопанскиот живот. За да се отстрани ова се вовеле тужби што против pater familias можеле да ги
поднесуваат доверителите за побарување на настани врз основа на договор склучен помеѓу лица и
робови, а на pater familias му било доверено слободно управување со некој дел од имотот или
свршување на точно определени работи.

32. Дејство на облигациите спрема трети лица

Облигационите односи се однесувале на дејствието помеѓу странките, а не се однесувале дирекно

на стварта. Трети лица не можеле да имаат некакви права и обврски во договорот. Додека се
промени една од страните релативното дејствие на облигацијата нема да било оштетено, а доколку
се појавел нов должник на местото на стариот должник, ќе остане односот меѓу доверителот и
должникот со ново лице во улога на доверител или должник. Иако облигациите се помеѓу странките
а третото лице нема права или обврски во однос на тие облигации постои исклучок само кога
семејниот страрешина ќе се здобиел со права или работни обврски кои ги склучиле потчинетите
лица и при деликт на членовите на семејството што не е случај на одговорност за другиот затоа што
главата на семејството можел да го предаде на оштетениот и да се ослободи од одговорноста, каде
што наследството е пренослива облигација. Со отстапување на побарувањето или долгот се доаѓа
до влез на трети лица.

33. Промена на субјектите во Облигационите односи

Во старото римско право важело начелото дека обврските не можат да се пренесуваат со

сингуларните начини на пренесување туку само како составен дел на цели имотни маси, додека во
класичното право била извршена поделбата на обврски што се пренесувале и што биле
непреносливи кои биле познати како строго лични обврски кои не можеле да се пренесат врз други
лица за време на живот или во случај на смрт на странките од облигациониот договор. Активна
цесија на облигациите се состоела во промена на доверителите каде што доверителот му
отстапувал преносливо и отуѓливо побарување на нов доверител каде што го обврзувал должникот
тоа побарување да го изврши во полза на тоа лице. Пасивната цесија на облигациите била договор
помеѓу доверителот и лицето што се согласило да исплати туѓ долг. Пасивна цесија не била
допуштена да се заснова само со договор меѓу стариот и новиот должник и не можела да има
дејство спрема доверителот но можела да има правни последици за лицата што ја склучиле.

34. Содржина на Облигационите односи

Врз основа на облигација за должникот се создавала обврска да стори нешто по барање од

доверителот кое сторување што се извршувало се нарекувало облигациона престрација.
Должниците биле должни да му предадат на доверителот некоја ствар или да засноваат некое
стварно право. Со оглед на содржината на обврските како облигации биле сметани сите други
облигации и како такви биле определувани сите обврски со кои должниците биле задолжени да
трпат или да не пречан на доверителот. Секоја облигациона престиција морала да ги исполни
следните услови:

-да биде можна, каде спаѓале престиции чиешто остварување не било спротивно на физичките
закони или можности на должниците;

- не смеела да ги навредува моралните чувства;

-морала да биде одредена, се знаело уште во моментот на настанувањето на обрската што и колку
должи должникот и

-морала да биде проценлива во пари според прописите на римското право.

35. Поим на Наследното право и наследно – правниот однос

Тоа се развивало со појавата на приватната сопственост и како збир на правни прописи кои
регулирале што ќе биде со правата и обврските на некое лице по неговата смрт. Прописите на
наследното право биле обработувани меѓу начините за стекнување сопственост или во случај на
смрт на дотогашниот сопственик. Тоа се јавувало како универзално или општо наследство кога
имотот на умрените лица минувал во целост на наследниците и кога се наследувале одделни
ствари на оставителот, што значи дека наследното право е збир на правни прописи што ја уредувале
универзалната или сингулаграта сукцесија.

36. Законски наследен ред во старото право

Во старото римско право законскиот наследен ред се засновувал врз агнатското сродство каде што
луѓето се сметале за роднини затоа што живееле и работеле заедно. Оставината најчесто се
расправала според законскиот наследен ред што во стариот период ретко се располагало со својот
имот правејќи тестамент. Законскиот наследен ред бил уреден со Законот на 12 таблици, односно
ако некој умрел без тестамент а немал наследници, оставината ја примал најблискиот агнат. Првиот
наследен ред го сочинувале лица што живееле заедно кои имале право да управуваат со семејнио
имот,вториот законски наследен ред го сочинувале агнатите, каде право на наследство имал само
најблискиот агнат и третиот наследен ред го сочинувале гентилите кои ја добивале оставината
доколку немало тестамент а имотот што ќе го наследеле доколку бил земја се употребувал за
издршка на установите.

37. Законски наследен дел во класичното право

Римското општество трпело општествени и стопански промени во доменот на семејството,

сродството и сопственоста што придонело да се создаде нов законски наследен ред кој се базирал
на когнатско сродство. Преторот им го доделувал наследството на блиски конгатски роднини
спротивно на одредбите на Законот на 12 таблици, кои лица не се здобивале со положба на
цивилно правни наследници. Подоцна е воведено правни средства со кои се одбивала тужбата на
цивилните наследници, со што преторските наследници биле заштитени спрема сите. Овој
наследен ред содржи 4 групи наследници и тоа први биле децата на оставителот, како легитимните
така и посвоените, а еманципираните деца и нивните потомци претходно морале да бидат внесени
во оставината, како втор наследен ред спаѓале наследниците кои имале право да наследуваат, како
трет го сочинувале когнатските сродници на оставителот до шестиот степен на сродство, под четврт
бил живиот брачен другар ако бракот бил полноважен до смртта и под петти се регулирале
заемните наследни права меѓу мајката и потомците.

38. Законски наследен дел во посткласичното право

Полна реформа на законскиот наследен ред извршил Јустинијан каде со повикувањето на законско
наследување било според следново каде првиот наследен ред го сочинувале сите потомци на
оставителот кои ја делеле оставината, вториот наследен ред се состоел од предците на оставителот
татко и мајка, како и полнородните браќа и сестри на оставителот, третиот наследен ред го
сочинувале полуродните браќа и сестри, четвртиот наследен ред го сочинувале страничните крвни
сродници, петтиот наследен ред бил од мажот или жената и шестиот наследен ред е каде
оставината без наследници и припаѓала на државата или корпорациите.

39. Наследување врз основа на тестамент

Тестаментот бил лична, формална, свечена изјава на волја на оставителот за тоа кому да му
припадне и како да се распореди неговиот имот во случај на смрт и тестаментот бил едностран акт
на оставителот. Тестаментот во Рим бил познат од времето на Законот на 12 таблици и
тестаменталното наследување имало предност пред законското наследување, за кое важело
правилото дека оставината на еден ист оставител не можела да е расправана во исто време врз
основа на закон и врз основа на тестамент, каде што предност имале тестаменталните наследници
а законските останувале без наследен дел.