Professional Documents
Culture Documents
Семинарска работа
За предмет:
Трговско право
Тема:Хартии од вредност
Ментор: Изработил:
1
СОДРЖИНА
ВОВЕД......................................................................................................3
АКЦИИ......................................................................................................8
ОБВРЗНИЦИ.............................................................................................11
СЕРТИФИКАТ ЗА ДЕПОЗИТ......................................................................14
ФИНАНСИСКИ ДЕРИВАТИ........................................................................14
ЗАКЛУЧОК..................................................................................................17
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА..........................................................................18
2
ВОВЕД
Трговското право претставува посебна гранка на правото во нашиот правен систем.
Трговското право всушност претставува една од можне важните гранки во рамките на
севкупниот правен систем на една земја. Основна цел на трговското право е да ги изучува
оние правни норми со кои се регулирани правните односи во нашето трговско работење.
Тоа практично значи дека- Трговското право од една страна опфаќа норми кои се
однесуваат на самите субјекти во трговскиот промет и трговијата воопшто, а од друга
страна опфаќа норми со кои е регулирана активноста.
3
Изворите на трговското право, како и во другите гранки на правото можеме да ги
поделиме на:материјални и формални извори на правото.
4
Правото на кое се однесува хартијата е во тесна врска со самата хартија
5
со своја посебна наредба.на овие хартии од вредност покра името на носителот на
право има и клаузула за наредба „платете по наредба на НН“ или „по
наредба“.Изадавачот на хартија по наредба се обврзал дека по наредба на лицето на
кое гласи хартијата од вредност ќе ја изврши обврската од хартија и на друго лице.
Меѓутоа,покрај хартија од вредност по наредба во кој издавачот изречно ја внесол
клаузулата „по наредба“, постојат и такви хартии кои според посебни прописи се
сметаат за хартии по наредба дури и кога во нив нема таква клаузула. Овој вид хартија
од вредност има поголемо значење во прометот.Особено кога е во прашање чек и
меница, кои се користат како инструмент за кредитирање, обезбедување и плаќање,
бидејќи и преносот е мошне едноставен.
В)Хартија од вредност на доносителот е таква хартија во која не е назначено името на
носителот-титулар на право на кое се однесува хартијата од вредност.Овие хартии од
вредност се познати со клаузулата „плативо на доносителот“, или некоја друга слична
одредба.Некое хартии од вредност се сметаат како хартии на доносителот и по закон
како што е случај со чекот во кој не е назначено името на лицето на кое тој чек ќе се
исплати.Истите се многу згодни за промет бидејќи се пренесуваат со предавање а со
тоа се пренесува и правото.
6
Како законит имател на хартијата од вредност се смета нејзиниот доносител,додека како
законит имател на хартија од вредност на име и по наредба се смета лицето на кое гласи
хартијата од вредност,односно лицето врз кое е пренесена.
7
ЗНАЧЕЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ
Светските финансиски текови,покажуваат дека хартиите од вредност претставуваат главни
лостови на финансискиот капитал.Затоа одредбите на Законот за хартии од вредност се
прилагодени со пазарните услови на стопанисување.Со емисија на хартииод вредност
можат да се постигнат ефекти што ќе обезбедат трајна ликвидност на стопанските
субјекти,бидејќи првните лица што поседуваат туѓи или емитираат сопствени хартии од
вредност,многу брзо може да извршат трансакција од неликвидна форма на имотот во
ликвидна.Хартии од вредност согласно Законот може да издава Република
Македонија,Народната банка на РМ, единиците на локалната самоуправа,трговските
друштва и други правни лица.Тие може да гласат во денари и во странска валута,но
прометот во земјата се врши со денари.Оние кое се издадени во странска валута-од
домашни банки или други правни лица-исклучиво можат да ги понудат на странскиот
пазар на пари и на пазарот на капиталот.Странско правно лице може да издаде хартии од
вредност во нашата држава само врз принцип на реципроцитет и под услови на Законот.
Иако светскиот пазар на пари и капитал познава многу видови и родови на хартии од
вредност кога тие се издаваат или кога се пуштаат во промет во нашиот закон се
предвидени за издавање и пренос на следниве видови:
Акции
Обврзници
Благајнички,комерцијални и државни записи
Сертификати за депозит
Финансиски деривати
АКЦИИ
Прво,со зборот акција се означува дел од основната главнина кој е определен во еднаков
номинале паричен износ како и другите делови на кои е поделена основната главнина.
Второ,со зборот акција се означува членството во АД, односно го означува учеството на
член во АД и трето, со зборот акција се означува исправа со која АД потврдува дека
8
нејзиниот имател поседува определен влог во друштвоо,како и дека има право на учество
во добивката и право на учество во управувањето на друштвото.
Треба да се напомене дека кај акциите се познати повеќе вредности,а не само номинална
туку билансна и пазарна,односно курсна вредност.Номиналната вредност е онаа која е
означена на самата акција.Билансната вредност е поинаква од номиналната вредност.До
оваа вредност доаѓаме на тој начин што номиналната вредност ја зголемуваме за онолку
колку АД има резерви, односно резервен фонд.Пазарната(курсната) вредност ја
определува пазарот и тоа по онаа вредност по која акцијата се купува и продава.Така,на
пример,кога АД работи успешно и остварува очекуван профит,пазарната вредност на
акциите ќе биде далеку поголема од номиналната вредност, но ако тоа не работи
успешно таа може да биде еднаква со оминалната или под неа.За поделба на акциите по
видови можат да се применат различни критериуми,но тие воглавно се делат на:
9
основачите на АД во целост не ги купат основачките акции,Собранието може да
донесе одлука и тие акции да се пуштат во продажба на потенцијални купувачи.
Според содржината на правата во акцијата се разликуваат :обична и приоритетна
акција.Обичната акција е најчест облик на акција која може да гласи на име и на
доносителот што ја издаваат претпријатијата.Тие се такви акции кои на
сопствениците на акции им даваат право на учество во управувањето со друштвото
и дел од добивката(дивиденда).Приоритетна акција како што кажува самото име е
таа акција која на имателот му дава поголеми права во однос на обичната.Тие
приоритетни права можат да бидат:право на првенствено наплатување на
дивидендата,право на првенствена наплата на акцијата во случај на стечај,право на
повеќе гласови во Собранието и др.Постојат два подвида на приоритетни
акции:кумулативна приоритетна акција каде на имателот му дава право на наплата
на кумулираните ненаплатени дивиденди и партиципативна приоритетна акција
која покрај определан дивиденда донесува и права нна учество во распределбата
на добивката.
Според правото на гласови во Собранието на АД акциите можат да бидат :обични
акции со право на глас,приоритетни акции без право на глас,приоритетни акции со
право на глас
Првиот дел од акцијата се означува како обвивка на акцијата и таа мора да содржи некои
основни елементи и изводи од одлуката за издавање на акции.
Вториот дел се означува како купонски табак кој ги содржи купоните за наплата на
дивидендата.
Акцијата како хартија од вредност има негоцијабилен карактер, а тоа значи да се купува и
продава како секоја друга стока.Затоа со право може да се рече дека негоцијабилноста е
критериум за акцијата.Таа престанува да биде акција кога ќе го изгуби карактерот на
негоцијабилност.Така во случај ако во статутот на АД биде определено дека сопственоста
на акцијата не може да се пренесува, односно акцијата не може да се оттуѓува,друштвото
10
нема карактер на АД. Меѓутоа можно е да се пропише ограничување на преносот на
акциите,со закон или со друг акт,но тоа може да трае само определено време.
ОБВРЗНИЦИ
Во многу земји со развиено пазарно стопанство поголем број претпријатија и акционери и
друштвапокрај издавање на акции си обезбедуваат средства и преку емисија на
обврзници.
11
обврзува дека на сопственикот на обврзницата еднократно или во рати ќе му го исплати
на определениот ден износот на номиналната вредност на обврзницата и каматата“ чл.22
-гарантирани
-негарантирани
-краткорочни
-долгорочни
Според каматата:
-варијабилна камата
-еднократни обврзници
-обврзници со рати
13
штедилници, инвестициони и пензиски фондови, додека комерцијални и државни
записи можат да купуваат правни и физички лица.
СЕРТИФИКАТ ЗА ДЕПОЗИТ
ФИНАНСИСКИ ДЕРИВАТИ
Деривативни финансиски инструменти во смисла на Законот за хартии од вредност се
иснтрументите чија ена, директно или индиректно зависи од цената на хартиите од
вредност, девизите, берзанските индекси или каматните стапки. Тие можат да се јават
како стандардизирани или нестандардизирани финансиски инструменти.
14
Фјучерс договор е договор за терминска продажба, со кој едната договорна страна се
обврзува да изврши предавање на предметот на фјучерс, а другата договорна страна
се обврзува да ја плати догооврената цена наоднапред утврден ден. Истите можат да
гласат на акции, обврзници, девизи, стоки, берзански индекси и каматни стапки.
15
ТРГУВАЊЕ СО ПАРИ И КРАТКОРОЧНИ ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ
16
Субјекти кои ги вршат работите на тргување со долгорочни хартии од вредност се
рокерските куќи и банки.
ЗАКЛУЧОК
За хартиите од вредност можеме да заклучиме дека тие се од особена важност за
економијата во една земја, бидејќи од една страна преку емисијата на хартии од
вредност се зголемува комуникацијата помеѓу финансиските
институции,претпријатијата и населението, а од друга страна пак се зголемува
сигурноста при плаќањето. И банките и претпријатијата полесно доаѓаат до
финансиски средства. Преку издавањето на хартии од вредност се прибираат
слободните парични средства што се наоѓаат кај населението, на тој начин се
зголемуваат депозитите на банките и тие средства можат да се вложат во некоја
инвестиција од која ќе има корист целото општество. Меѓутоа не можеме да кажеме
дека хартиите од вредност се идеални, и тие како што имаат свои предности така си
имаат и одредени слабости.
17
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА:
Трговско право, Скопје 2005- Д-р Александар Николовски, Д-р Снежана Плавшиќ
18