7-1

Универзитет “Св. Кирил и Методиј”

Економски факултет - Скопје

СТАТИСТИКА ЗА
БИЗНИС И ЕКОНОМИЈА
трето издание

Проф. д-р Славе Ристески Асист. м-р Драган Тевдовски

 7-2

Глава 7
Тестирање на
статистички хипотези
 7-3

7 Преглед
• Постапка при тестирање на статистички
хипотези
• Тестирање на хипотезата за вредноста на
аритметичката средина на основната маса
• Тестирање на пропорција
 7-4

7 Цели на учењето

По учењето на оваа глава, вие треба да бидете способни:

• Да објасните зошто се врши тестирање на статистички
хипотези
• Да ја објасните улогата на примерокот во тестирањето
на статистички хипотези
• Да ги идентификувате грешките од прв и втор вид
• Да ги определите областите на прифаќање и отфрлање
на нултата хипотеза
• Да извршите тестирање на хипотезата за вредноста на
аритметичката средина на основната маса
• Да извршите тестирање на хипотезата за пропорцијата
на основната маса
 7-5

Статистичка хипотеза

• Статистичката хипотеза претставува прецизно

формулирано тврдење (претпоставка) за вредноста на
непознатиот параметар на популацијата:
 Обвинетиот е виновен
 М = 100
• Секоја хипотеза има алтернатива:
 Обвинетиот не е е виновен
 М 100
• Хипотезата е или точна или неточна, и вие може да ја
прифатите или да ја отфрлите врз основа на информациите:
 Сведочења и докази
 Податоци од примерокот
 7-6

7.1 Постапка при тестирање на

статистички хипотези

1. Формулирање на нулта и алтернативна хипотеза

2. Избор на статистика на тестот

3. Избор на ниво на значајност на тестот, 

4. Формулирање на правилото за одлучување

5. Пресметување на вредноста на статистиката на тестот

6. Одлука за отфрлање или прифаќање на нултата хипот.

 7-7

Нулта и алтернативна хипотеза

Нултата хипотеза, се означува со

H 0
, претставува тврдење за вредноста на

параметарот на основната маса.

Може да биде:

Проста Сложена
Ако со неа се тврди дека параметарот е еднаков на Ако опфаќа поголем број на можни вредности

H0 : M x  M0
една точно определена вредност
H1 : M x  M 0 H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0
H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0

Алтернативната хипотеза, се означува со H1 сите вредности на

, ги содржи

параметарот на основната маса кои што не се опфатени со нултата хипотеза.

 7-8

Нулта и алтернативна хипотеза

H00 ии H
•• H H11се:
се:
 Меѓусебно
Меѓусебно исклучувачки
исклучувачки
––Само
Само едната
едната може
може да
да биде
биде вистинита.
вистинита.
Сеопфатни
Сеопфатни
––Заедно
Заедно тие
тие ги
ги опфаќаат
опфаќаат сите
сите можни
можни
вредности на
вредности на параметарот
параметарот нана основната
основната
маса, затоа
маса, затоа едната
едната или
или другата
другата мора
мора да
да биде
биде
вистинита.
вистинита.
 7-9

Нулта и алтернативна хипотеза

Двонасочен тест Еднонасочен тест

Ако отстапувањата кај алтернативната Ако отстапувањата кај алтернативната

хипотеза ги следиме во две насоки. хипотеза ги следиме во една насока.

H0 : M x  M0 H1 : M x  M 0 H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0
H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0
 7-10

Избор на статистика на тестот

Вредноста на статистиката на тестот се користи за да определиме дали нултата хипотеза се
Вредноста на статистиката на тестот се користи за да определиме дали нултата хипотеза се
отфрлаили
отфрла илине
несе
сеотфрла
отфрла

M0 x P0 p

x  M0 x  M0 p  P0 p  P
z t z t 0
x Sx p Sp
x1  x 2
z
 x1  x2
M1 x1 x2 M2
x1  x2
t
S x1  x2
 7-11

Правило за одлучување

Правилотоза
Правилото заодлучување
одлучувањеги
гиспецифицира
специфицираусловите
условитепо
по
коинултата
кои нултатахипотеза
хипотезаможе
можеда
дабиде
бидеотфрлена.
отфрлена.

Например
На примерHH0::Mx=
Mx=100.
100. Правилото
Правилотоза
заодлучување
одлучувањее:е:
0
“ОтфрлетејајаHH00ако
“Отфрлете акосредината
срединатана
напримерокот
примерокотеепомала
помалаод
од95
95
илипоголема
или поголемаод од105.”
105.”

Восудницата
Во судницататоа
тоае:
е:“Обвинетиот
“Обвинетиотне нееевиновен
виновенсе
седодека
додекане
не
седокаже
се докажевината
винатазад
задкоја
којанема
немаразумно
разумносомневање.”
сомневање.”
 7-12

Избор на ниво на значајност на тестот

•• Постојат
Постојат две
две можности:
можности:
HH00еевистинита
вистинита
HH00ееневистинита
невистинита
•• Постојат
Постојат две
две можни
можни одлуки:
одлуки:
Не
Не се
се отфрла
отфрла H H00 кога
кога еевистинита
вистинита
Се
Се отфрла
отфрла H H00 кога
кога ее невистинита
невистинита
 7-13

Избор на ниво на значајност на тестот

•• Одлуката
Одлукатаможе
можедадабиде
бидеточна
точнаво
водве
двенасоки:
насоки:
Не
 Несесеотфрла
отфрлавистинитата
вистинитатаHH0
0
Се
 Сеотфрла
отфрланевистинитата
невистинитатаHH00
•• Одлуката
Одлукатаможе
можедадабиде
биденеточна
неточнаво
водве
двенасоки:
насоки:
Грешка
 Грешкаод одIIвид:
вид:Се
Сеотфрла
отфрлавистинитата
вистинитатаHH00
•• Веројатноста
Веројатностана нагрешката
грешкатаод
одIIвид
видсе
сенарекува
нарекува
нивона
ниво назначајност
значајностнанатестот,
тестот,..
Грешка
 Грешкаод одIIIIвид:
вид:Не
Несесеотфрла
отфрланевистинитата
невистинитатаHH00
•• Веројатноста
Веројатностана нагрешката
грешкатаододIIIIвид
видсе
сеозначува
означува
.
со.
со
1 
•• претставувајачина
претставува јачинана
натестот.
тестот.
 7-14

Избор на ниво на значајност на тестот

Можности

Одлука Ho е вистинита Ho е невистинита

Не се отфрла Ho Исправно Грешка од II вид

Се отфрла Ho Грешка од I вид Исправно

 7-15

Област на прифаќање и отфрлање на

нултата хипотеза
Двонасочен тест
H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0

0 .8

0 .7
1
0 .6

0 .5

0 .4

0 .3  
0 .2 2 2
0 .1

0 .0

z z 
F  z  1 

2 M0 1
2

2
H1 H0 H1
 7-16

Област на прифаќање и отфрлање на

нултата хипотеза
Еднонасочен тест (левостран)
H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0

F  z  
 7-17

p-вредност
 7-18

p-вредност

p-вредноста го покажува најмалото ниво на

значајност за кое нултата хипотеза може да
се отфрли.
 7-19

p-вредност

Правило на одлучување:

Се отфрла нултата хипотеза ако p-вредноста е помала

од алфа.
 7-20

Пресеметување на p-вредноста
(еднонасочен тест)
 7-21

Пресеметување на p-вредноста
(двонасочен тест)
 7-22

Област на прифаќање и отфрлање на

нултата хипотеза
Еднонасочен тест (десностран)

H0 : M x  M0 H1 : M x  M 0

F  z  1
 7-23

7.2 Тестирање на хипотезата за вредноста на

аритметичката средина на основната маса

H0 : M x  M0 H1 : M x  M 0
H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0 M0 x
H0 : M x  M 0 H1 : M x  M 0

x  M0 x  M0
z t
x Sx
Позната  Не позната 
 n
x 
n x 2
f  nx 2
i i
x  i 1
n(n  1)
 7-24

Тестирање на хипотезата за разликата на

аритметичките средини на две маси

H 0 : M1  M 2 H1 : M 1  M 2 M1 x1 x2 M2

x1  x 2 x1  x2
z t
 x1  x2 S x1  x2

Познати  Не познати 

 12  22  f i1 x i1  n 1 x 1  f i 2 x i 2  n 2 x 2
2 2 2 2

 x1  x2    x x  
n1 n2 1 2
n 1 ( n 1  1) n 2 ( n 2  1)
 7-25

7.3 Тестирање на хипотезата за пропорцијата на

основната маса

H 0 : Px  P0 H1 : Px  P0
H 0 : Px  P0 H1 : Px  P0
P0 p
H 0 : Px  P0 H1 : Px  P0

p  P0 p  P0
z t
p Sp

f Po (1  Po )
p p 
n n
 7-26

Тестирање на хипотезата за разликата на

пропорциите на две маси

H 0 : P1  P2 H1 : P1  P2 P1 p1 p2 P2

p1  p2 p1  p2
z t
 p1  p2 S p1  p2

1 1 n1 p1  n 2 p 2 f f
 p p  p(1  p )    p  1 2
1 2
 n1 n 2  n1  n 2 n1  n 2