КАЗНЕНО ПРОЦЕСНО ПРАВО

Глава 1. –Поим, цел и историски развиток на кривичната постапка

Кривичната постапка (processus criminalis) претставува систем од процесни дејствија со точно

утврдена форма, начин, рок, редослед и овластен субјект за нивно преземање, преку кои се
утврдуваат околностите под кои е сторено кривично дело, винат а и степенот на кривичната
одговорност на сторителот како и определување индивидуализирана кривична санкција.
Системот на дејствија, мерки, обврски и овластувања на процесните субјекти во текот на
кривичната постапка овозможуваат разјаснување на сите спорни фактички и правни прашања
важни за остварувањето на крајната цел на кривичната постапка.
Сомневањето дека е сторено кривично дело е основ за преземање определени оперативни
(криминалистички) активности во фазата на предистражно постапување во услови кога постои
основ на сомневање, како најнизок степен на веројатност дека е сторено кривично дело.
Судот, странките и другите процесни субјекти кои учествуваат во кривичната постапка се
овластени да преземаат процесни дејствија, коишто во зависност од субјектот што ги презема
односно од целта поради кои се преземаат се делат на три основни групи:
-процесни дејствија што ги презема тужителот –а се насочени кон наредби и постапувања
уште во фазата на откривање и документирање на кривичното дело во што му помага
правосудната полиција и дејствија што е овластен да ги презема во рамките на постапката за
редовни и вондредни правни лекови;
-процесни дејствија што ги преземаат обвинетиот и неговиот бранител –имаат за цел да
прибават докази во прилог на одбраната со цел што поуспешно да ја презентираат тезата на
одбраната;
-процесни дејствија на судот –кој што ја има раководната, заштитната и контролната функција.
Кривичната постапка е насочена кон една основна цел –на сторителот на кривичното дело да му
се изрече кривична санкција под условите предвидени во Кривичниот законик и врз основа на
законито и правично спроведена постапка.
Под казнено процесно право се подразбира систем од правни норми, со кои се регулира
положбата и овластувањата на судот, странките, бранителот и другите учесници во кривичната
постапка, видот, формата и условите за преземање на определени кривични дејствија со кои се
остварува целта на кривичната постапка, како и правните последици во случај на повреда на
ваквите прописи.

АКУЗАТОРНА КРИВИЧНА ПОСТАПКА

Називот „акузаторна кривична постапка“ потекнува од латинскиот збор accusator, што значи
тужител или обвинувам. Тоа е прва форма на кривична постапка што се применувала во
робовладетелските држави на античкиот свет и во раниот феудализам, и имала за цел да ги
зачува основите на тогашното, опшествено уредување. Во модификувана форма таа се применува
и денес во Англија, во САД и во државите под нивно правно влијание.
Започнувањето на оваа постапка и нејзиниот тек зависи од волјата на тужителот, па од оваа
постапка произлегла максимата “нема судија без тужител“ (nemo judex, sine actore).
Важната карактеристика на акузаторната постапка се состои во тоа што таа се одвива во вид на
спор меѓу две рамноправни странки –тужителот, кој бил оштетен со кривичното дело и
обвинетиот, како лице кое се сметало за сторител на кривичното дело. Спорот се одвивал пред
судот како независен и пасивен арбитрер, чијашто улога се состоела единствено во пресудување

1
за тоа која од странките во спорот е во право.
Како овластен тужител кој давал иницијатива за поведување на кривичната постапка, во
почетокот од примената на акузаторната постапка, се јавувало лицето оштетено со кривичното
дело, а ова било последица од сфаќањето дека со сторувањето на кривичното дело се
повредуваат индивидуалните права и интереси.
Во определени периоди од примената на акузаторната кривична постапка како тужител можел да
настапи кој било граѓанин, што претставува прифатен систем на популарна тужба (quivis ex populo,
action popularis). Таков систем постоел во римската кривична постапка од периодот на
републиката. За тие дела во почетокот како тужител можел да се појави секој граѓанин, а во
акузаторната постапка многу ретко се среќава јавен, државен орган како тужител.
Делата што се сметале како дела против општественото уредување се гонеле по службена
должност, а како тужители се јавувале т.н. triumviri capitals. Во чистата акузаторна постапка,
тужителот бил должен да ја докаже основаноста на својата тужба, односно дека обвинетиот го
сторил кривичното дело за кое се товари и да наведе факти од кои произлегува оправданоста да
се изрече казна.
Втората странка во спорот е обвинетиот, лице за кое тужителот тврдел дека сторило кривично
дело и барал да му се изрече соодветна казна.
Обвинетиот имал единствено должност да се впушти во процес. Таквата обврска се состоела од
неговата обврска да се појави пред судот и да одговори на тужбата, односно да изјави дали ја
смета тужбата за основана или неоснована.
Ниту тужителот, ниту судот не биле овластени на обвинетиот да му поставуваат какви било други
прашања, освен оние сврзани за основаноста на тужбата, а што се однесува до процесните права
на обвинетиот, тие биле целосно загарантирани, тој бил потполно рамноправен со тужителот,
можел да се произнесува за изнесените докази, можел да предлага докази, имал право на
молчење.
Функцијата на судот се состоела исклучиво во пресудување на спорот меѓу странките. За да може
да донесе одлука дали обвинетиот е виновен или не, судот требало да спроведе расправа, која
обично се одржувала на јавно место (inforo). Тој не можел по сопствена иницијатива да ја поведе
постапката, туку само со предлог на тужителот. Странките ги подложуваат сведоците на т.н.
вкрстено испрашување.
Основните принципи на акузаторната кривична постапка биле: јавност на постапката, усност,
доказите се изведувале непосредно пред судот, постапката била контрадикторна и учество на
поротата како лаички елемент во правото.

ИНКВИЗИТОРНА КРИВИЧНА ПОСТАПКА

На апсолутизмот не му одговарала акузаторната постапка, туку му биле потребни нови форми на
постапувањето кои ќе му овозможат да се спротивстави на феудалната расцепканост и да се
пристапи кон концентрација на власта во рацете на монархот. Создадена е инквизаторна
кривична постапка, чиишто процесни начела и институти се дијаметрално спротивни од оние
својствени на акузаторната кривична постапка.
Изразот „инквизиторна“ кривична постапка доаѓа од средновековниот латински збор “inquisition”
кој значи истрага. Со оглед на фактот дека истрагата имала доминантно значење, целата постапка
добива име инквизиторна постапка.
Инквизиторната постапка познава два стадиуми: истрага и пресудување.
Истрагата ја спроведува истражител, кој се нарекувал инквирент. Тој ја започнувал истрагата кога
на кој било начин ќе дознаел дека е сторено кривично дело, а лажната пријава не повлекувала
одговорност на пријавителот. Во почетокот на истрагата истражителот го ставал обвинетиот, кој се

2
нарекувал инквизит во истражен затвор, којшто имал облигаторен статус за секој обвинет без
оглед на тежината на кривичното дело што му се става на товар.
Инквирентот преземал различни процесни дејствија – го испитувал обвинетиот, сведоците,
вештаците, со цел случајот да се разјасни во мера што овозможува пресудување.
Со оглед на постоењето на легалната теорија на доказите, според која за сите тешки кривични
дела не можела да биде донесена осудителна пресуда ако обвинетиот не признае дека е виновен,
инквирентот настојувал со сите средства да добие признание од обвинетиот кое имало статус на
доказ над доказите (probation probatissima) односно се сметало за царица на доказите.
За таа цел служела тортурата која се применувала кога обинетиот не сакал доброволно да
признае, а неговата вина не можела да се докаже со искази на најмалку двајца сведоци –
очевидци. Обвинетиот можел да ја изнесе одбраната што морал да ја докаже.
За секое процесно дејствие во истрагата се составувал записник, кој заедно со другите судски
одлуки донесени во текот на истрагата, го сочинувале списот на предметот. По завршување на
истрагата, инквирентот го доставувал целиот предмет со сите списи до судскиот совет кој
одлучувал за кривичната одговорност на обвинетиот.
Судот, во чиј состав не учествувал инквирентот, ја донесувал својата пресуда само врз основа на
списите. Она што го нема во списите, не постои било начело според кое се одлучувало. Судот
донесувал одлука без воопшто да го види обвинетиот и сведоците.
Инквирентот ја вршел функцијата на гонење, а бидејчи можноста на обвинетиот самиот да се
брани била многу ограничена и најчесто отсуствувала, од инквирентот се очекувало дека во
истрагата ќе ги застапува и интересите на обвинетиот.
Кумулацијата на различни функции во рацете на инквирентот се истакнува како главен недостаток
на инквизиторната постапка.
Основни начела на инквизиторната кривична постапка биле: писменоста на постапката, таа била
тајна постапка, има посредна оцена на доказите, неконтрадикторност и не бил застапен лаичкиот
елемент –нема порота.

Глава 2. –Извори и важење на казненото процесно право

Изворите на правото може да бидат материјални и формални во зависност од тоа дали

потекнуваат од обичајното право и практиката или се преточени во пишана форма во посебен
правен акт.
Формалните извори на правото може да се поделат на:
-домашни и меѓународни;
-уставни, законски и подзаконски;
-главни и споредни.
1)Главни домашни извори се:
Уставот на Република Македонија има третман на главен домашен извор на казненото процесно
право, затоа што содржи одредби кои се однесуваат на кривичната постапка и на организацијата
на органите кои учествуваат во постапката (пр. според чл.12 ст.1-4 „лицето лишено од слобода
мора веднаш, а најдоцна во рок од 24 часа од моментот на лишување од слобода, да биде
изведено пред суд, како и дека притворот по поднесувањето на обвинението може да трае, по
одлука на суд, најдолго 180 дена од денот на притворањето и сл)
Законот за кривична постапка на Република Македонија кој претставува македонски казнено
процесен закон со кој се регулира подрачјето на казненото процесно право и тоа во однос на
редовната и посебната кривична постапка, процесни институти, основните начела, доказите,
субјектите во кривичната постапка и др.

3
2.Споредни домашни извори:
✧ Закон за правда за децата;
✧ Закон за судовите;
✧ Закон за јавно обвинителство
✧ Закон за адвокатура
✧ Закон за внатрешни работи
✧ Закон за полиција
✧ Закон за царинска управа
✧ Закон за заштита на сведоците и други.
3.Меѓународни извори на казненото процесно право се меѓународните договори, кои од аспект
на нивното значење за казненото процесно право и можноста за непосредна примена во судската
практика може да се поделат на главни, дополнителни и споредни.
Главни меѓународни извори се: Меѓународниот пакт за граѓански и политички права на ООН,
Европската конвенција за заштита на човековите права и основни слободи.
Дополнителни меѓународни извори се (ги дополнуваат домашните правни норми, а кои се
однесуваат на укажување меѓународна правна помош во кривичната материја):
Европската конвенција за екстрадиција од 1957г, Европска конвенција за пренос на казнените
постапки и др.
Споредни меѓународни извори се: Виенската конвенција за дипломатски мисии, Виенска
конвенција за конзуларни односи, Европска конвенција на СЕ за заштита од тортура и нехуман и
деградирачки третман и др.
4.Судска практика – подразбира воедначена примена на иста правна норма во повеќе случаи кои
имаат иста правна и фактичка основа. Судската практика е извор на правото на англосаксонските
држави каде што постои прецедентна практика односно пресудите имаат статус на судски
прецеденти и начинот на кој еден суд одлучил во определен случај е задолжителен за другите
судови кога ќе одлучуваат во ист таков случај.
Во РМ, судската практика начелно не се смета за извор на правото што произлегува од
определбата на Уставот, според која судовите судат врз основа на Уставот, законите и
меѓународните договори ратификувани во согласност со УРМ.
5.Аналогија –се подразбира решавање на определен правен случај кој изречно не е регулиран со
правна норма на начин, под услови и во постапка пропишани за друг правен случај кој е сличен со
нерегулираниот случај.
Во казненото –процесно право допуштени се два облика на аналогија: законска и правна.
Законска аналогија постои во случај кога една правна норма се применува врз случај кој не е
опфатен со наведените правни норми, но кој е многу случен со регулираниот случај од аспект на
неговата процесна важност, учеството на заинтересираните лица, гаранциите на одбраната, текот
на постапувањето и сл.
Законската аналогија е дозволена во рамките на ист закон. Пример, одредби за изземање на
судии и судии –поротници согласно се применуваат и врз јавните обвинители.
Важење на казненото процесно право
Нормите на казненото процесно право имаат задолжителна правна сила на определена
територија, во определено време и кон определени цели. Прашањето за важењето на правото се
сфаќа како „нормативност на фактичкото“.
Во рамките на важењето на казненото процесно право се анализира:
-неговото важење со оглед на местото (територијално важење)

4
-со оглед на времето (временско важење) и
-со оглед на лицата

1.Територијално важење (locus regit actum)

Територијалното важење се определува според територијата опфатена со државните граници во
чии рамки дејствуваат органите кои се надлежни за донесување измена или дополнување на
законските одредби. Важењето на ова начело е условено од државниот суверенитет и
територијалниот интегритет што го има секоја држава.
Обврска е за судот и другите органи кои учествуваат во кривичната постапка да го применуваат
домашното право (lex fori) без оглед на фактот дали постапката се води спрема домашен или
странски државјанин.
Територијаното важење на кривичното процесно право ја исклучува можноста да се примени
странско казнено процецно право на територијата на домашна држава и од нејзините органи
независно од странските елементи во конкретниот случај.
Како резултат од територијалниот принцип, македонското казнено-процесно законодавство се
применува на целата територија на Република Македонија, под која се подразбира сувоземната
територија, водените површини внатре во нејзините граници, како и воздушниот простор над нив.
Според одредбите за важење на кривичното законодавство од КЗ, кривичното законодавство
важи:
1. За секој кој на територијата на Република Македонија ќе стори кривично дело;
2. За секој кој ќе стори кривично дело на домашен брод, без оглед каде се наоѓа бродот во
времето на сторувањето на кривичното дело, за секој кој ќе стори кривично дело на
домашен цивилен воздухоплов додека е во лет итн;
3. За секој кој во странство ќе стори кривично дело против државата или фалсификување
домашни пари;
4. За наш државјанин кој во странство ќе стори кривично дело, ако е затечен на домашна
територија или ќе биде екстрадиран во РМ.
Во некои случаи можни се отстапувања од принципот на територијалното важење на казненото-
процесно право, а тоа е во случај на т.н. ексториторијално важење на процесните закони.
2.Временско важење (tempus regit actum)
Временското важење на казненото процесно право се однесува на определувањето на моментот
кога започнува и кога престанува да важи определен закон за кривична постапка. Согласно
правилото дека подоцнежниот закон го дерогира претходниот, со секои измени и дополнувања
на одредбите од казненото процесно законодавство се менува и временското важење на
одредбите во целост или делумно.
Според одредбите во УРМ законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на
објавувањето, а по исклучок што го утврдува Собранието на денот на објавувањето. Колку ќе
изнесува времето од објавувањето на законот до неговото стапување во сила вообичаено се
определува во преодните и завршните одредби во основниот текст на законот.
Карактеристика на процесните закони е што многу често нивниот vacation legis е значително
подолг од уставниот минимум и може да изнесува повеќе месеци, односно неколку години, во
зависност од измените кои се предвидуваат, а со единствена цел државата да ги обезбеди сите
материјални, кадровски, организациски и технички предуслови за успешна имплементација на
законот.
Постои битна разлика меѓу казненото материјално и казненото процесно право во однос на
нивното временско важење. Во казненото материјално право врз сторителот се применува
законот што важел во времето на сторување на кривичното дело, освен ако новодонесениот закон

5
е поблаг за сторителот. Во казненото процесно право се применува законот којшто важи во
времето на отпочнувањето на кривичната постапка.

Од овие општи правила може да постојат определени отстапувања, како на пример:

♠ Полноважноста на процесното дејствие се оценува според законот кој важел во времето
на неговото преземање;
♠ Ако пред почетокот на примената на законот за кривичната постапка е донесена одлука
против која според одредбите на законот по кој се води постапката е допуштен правен
лек, а одлуката се уште не е доставена до лицата кои имаат право да ја обжалат;
♠ Ако на денот на стапувањето во сила на новиот закон е во тек определен рок, тој се смета
според одредбите на законот кој е поповолен за странката.
3.Важење со оглед на лицата (cuius region, eius iurisdictio)
Казненото процесно право во РМ се применува против сите лица, без оглед на тоа дали се
домашни или странски државјани.
Под примената на нашето казнено-процесно право подлежат сите лица над кои нашите судови и
другите органи имаат јурисдикција.
Од ова општо правило, постојат и исклучоци, кога против определени категории лица домашните
органи воопшто не може да водат кривична постапка и постојат некои категории лица кои
уживаат казнено-процесен имунитет.
Никој не е изземен од судската власт, освен кога со УРМ и со меѓународните ратификувани
договори во согласност со УРМ се утврдени случаи на имунитет пред судската власт.
Казнено-процесниот имунитет може да биде:
o Потполн –кога против определени лица не смее да се поведе и да се води
кривична постапка, без оглед на тоа што се исполнети сите законски пропишани
претпоставки;
o Делумен –кога определени лица се заштитени само од одделни дејствија и мерки
на државните органи, но не и од можноста за започнување на кривична постапка;
o Апсолутен(општ) –кој го спречува кривичното гонење за кое било кривично дело
на лицето кое ужива потполн имунитет, на пример диполматски имунитет.
o Релативен(функционален) –кој го спречува кривичното гонење само за одделни
одредени кривични дела сторени во вршење на определена фунција;
o Безусловен –имунитет кој не може да се одземе до истекот на функцијата;
o Условен –имунитет кој важи додека од страна на надлежен државен орган не биде
укинат;
o Траен –кога ја надживува функцијата што се врши и лицето ужива имунитет
доживотно;
o Привремен –постои само додека трае функцијата на која се однесува
Казнено –процесен имунитет според внатрешното право –се определува според уставните
одредби кои имаат за цел заштита на припадниците на определена власт од припадниците на
другите власти. Кај нас апсолутен и потполн казнено-процесен имунитет имаат:
-претседателот на државата, а за неговото одземање одлучува УСРМ со 2/3 мнозинство гласови
од вкупниот број судии;
-пратениците во Собранието уживаат т.н парламентарен имунитет односно материјален имунитет,
што подразбира право односно привилегија на членовите на парламентот да не одговараат за
определени свои постапки при што треба да се разликуваат следниве ситуации:

6
А)пратеникот не може да биде повикан на кривична одговорност или да биде притворен за
искажано мислење во Собранието;
Пратеникот не може да биде притворен без одобрување на Собранието, освен ако е затечен во
вршење на кривичното дело за кое е пропишана казна затвор од траење најмалку 5 години.
-претседателот на Влада на РМ;
-судиите на УСРМ;
Глава 3. –Начела на кривичната постапка

Начелата на кривичната постапка овозможуваат систематизација на процесните прописи и нивно

подобро разбирање. Во однос на субјектите кои ги применуваат, тие може да се сфатат како
помагала во толкувањето на тие прописи, особено таму каде што тие содржат определени правни
стандарди или пак правни празнини кои треба да се потполнат.

Основни начела се:

1.Барање на вистината
Постигнувањето на целта на кривичната постапка – никој невин да не биде осуден, а на
виновникот да му се изрече кривична санкција бара утврдување на низа факти. Барањето на
вистината во кривичната постапка понекогаш се нарекува начело на материјалната или објективна
вистина.
Главната разлика помеѓу кривичната и граѓанската постапка во таа смисла е во стандардот на
докажување. Имено, во граѓанската постапка стандардот е претежност на доказите, па така спорот
ќе го добие онаа страна која има повеќе или поубедливи докази. Наспроти ова, во кривичниот
спор се спротивставени поединецот и државата, па презумпцијата на невиност и значењето на
спорот кој може да заврши на штета на слободата и имотот на обвинетиот бара повисок стандард
на докажување кој ќе може морално да ја оправда кривичната санкција.
Во секој правен систем постои силен интерес за утврдување на вистината. Средствата и начинот на
барањето и утврдувањето на вистината во кривичната постапка не се произволни ниту
инцидентни.
Нашето кривично право содржи низа процесни правила со кои доаѓа до израз начелото на
барањето на вистината.

2.Правична постапка
Теориите што инсистираат врз правичноста поаѓаат токму од тоа што судењата не се сигурен
начин да се открие вистината, бидејќи вистината за тоа што навистина се случило често нема да
може да се открие.
Елементите на контрадикторност, што овозможуваат определен степен на процесна контрола на
странките и гаранциите за непристрасност на судот придонесуваат за правичноста со тоа што
нудат потенцијал за еднаков натпревар на противставените странки пред непристрасен одлучувач.
Систем претпоставува дека контрадикторната постапка ќе го унапреди јавниот интерес за
вистината и правичноста истовремено. Тие се тесно поврзани.
Поимот правична постапка има своја историја во англоамериканското право каде што судовите го
толкуваат на различен начин.
Општи елементи на поимот „правична постапка“ се:
1.Право на странките да присуствуваат на дејствијата во постапката и да бидат сослушани;
2.Право на странката во постапката да ги презема сите дејствија кои може да ги презема
нејзиниот процесен противник;
3.Судските одлуки не смеат да се засноваат врз незаконити докази;
4.Судските одлуки мора да бидат образложени

7
Посебни елементи на поимот „правична постапка“ се:
1.Независност, непристрасност и навременост на судот;
2.Претпоставки на невиност;
3.Посебни (минимални) гаранции на одбрана

Начела кои се однесуваат на поведувањето на кривичната постапка

1.Акузаторност
Начелото на акузаторност се состои во тоа што кривичната постапка може да се поведе и натаму
да се води само ако постои барање од овластениот тужител и тој е во основа dominus на
кривичната постапка.
Прифаќањето на ваквото начело овозможува поделба на трите основни функции во кривичната
постапка –гонење, одбрана и пресудување и нивно доверување на различни субјекти, како
носители на тие функции. Со тоа што кривичната постапка се поведува исклучиво на барање на
тужителот произлегува:
А)дека судот никогаш не може по своја иницијатива да ја поведе кривичната постапка, туку
неговата функција се состои во утврдување на фактите и пресудување;
Б)освен егзистентната врзаност со барањето на тужителот, постои тематска поврзаност односно
процесот може да се води само против лице на кое барање се однесува
Начелото на акузаторност ги има следните предности:
✪ Овозможува објективност и непристрасност на судот;
✪ Ја доверува функцијата на кривично гонење на посебен субјект, со тоа овозможува
посебен државен орган да ја поведи постапката;
✪ Со тоа што судот е ослободен од иницијативата за поведување на постапката и функцијата
на гонење му е доверена на посебен субјект, овозможува обвинетиот да постигне
процесна положба на странка која е рамноправна со тужителот.

2.Официјалност
Официјалноста значи дека започнувањето и водењето на постапката е службена должност на
државните органи, која се врши во општествен интерес, независно од волјата на лицето кое е
оштетено со кривичното дело. Ова начело воспоставува право на надлежниот јавен обвинител да
го преземе кривичното гонење без оглед на ставот на оштетениот за тоа, дури и ако тој изречно се
спротивставува.
Според чл.39, јавниот обвинител има основна должност да ги гони сторителите на кривичните
дела.
Во постапките спрема деца единствен овластен тужител е јавниот обвинител. За кривични дела за
кои се гони по предлог или приватна тужба, постапката може да се поведе ако оштетениот во рок
од 3 месеци од сознавањето за стореното дело, ставил предлог за поведување постапка.

3.Легалитет
Според начелото на легалитет јавниот обвинител е должен да преземе кривично гонење на
кривични дела кои се гонат по службена должност секогаш кога се исполнети законските услови,
без оглед на тоа дали самиот е уверен во целесобразноста и корисноста на кривичното гонење во
одделни случаи. Должноста на јавниот обвинител да го преземе кривичното гонење настанува
кога се исполнети предвидените стварни и правни услови. Стварните услови се исполнети кога
постојат докази кои го потврдуваат основаното сомневање дека определено лице сторило

8
кривично дело кое се гони по службена должност. Правните услови се ако не постои некоја
правна пречка за кривично гонење (застареност, амнестија, помилување и сл).
Главни аргументи кои одат во прилог на начелото на легалитет се следните: обезбедува
еднообразна примена на законите и рамноправен третман на граѓаните, ја зацврстува правната
сигурност, ги елиминира надворешните влијанија, политичките интервенции, субјективната оцена
на јавниот обвинител и волјата на оштетениот при донесувањето одлука за гонење на сторителот
на кривичното дело.

Начела кои се однесуваат на водењето на кривичната постапка:

1.Контрадикторност
Начелото на контрадикторност произлегува од правото на правично судење и процесната
положба на странките во постапката. Лицето обвинето за кривично дело има право во правично и
јавно судење пред независен и непристрасен суд, во контрадикторна постапка да може да ги
оспорува обвиненијата против него и да предлага и изведува докази во своја одбрана. СПоред ова
начело и другите државни органи кои учестуваат во кривичната постапка се должни да ги
сослушуваат и двете странки меѓу кои се води кривичноправниот спор.
Контрадикторноста доаѓа до полн израз во нашата нова кривична постапка во која товарот на
докажување во целост е пренесен врз странките. Се постигнува со давање право на странките да
даваат предлози, да расрпаваат за нив, да даваат критична оцена за дејствијата преземени во
доказна постапка, да поставуваат прашања и сл.
Доследната примена на начелото на контрадикторност во нашата кривична постапка овозможува
да се оствари следното:
1. Придонесува кон утврдување на вистината –бидејчи спротивставените странки имаат
право да изнесуваат спротивставени тврдења и аргументи по однос на едни исти факти, со
поголема сигурност може да се заклучи што е точно а што не е. Овозможува да се провери
секој доказ одделно, затоа што секоја од странките има право да става забелешки на
недостатоци на одделен доказ;
2. Контрадикторноста овозможува судот да заземе правилен став во однос на извесни
спорни правни прашања, односно правилно да ги протолкува и примени правните норми;
3. Од контрадикторноста произлегува еднаквиот третман на странките во процесот
2.Усност
Сите докази да бидат изнесени на јавен претрес пред судот во усна форма и со можност за
контрадикторна расправа.Основа на судската одлука ќе претставува она што усно е изложено и
претресено пред суд. СПоред ова начело, обвинението мора на главната расправа да се прочита,
иако е поднесено во писмена форма. Изведувањето на доказите на главниот претрес се состои
или во испитување на обвинетиот, сведоците и вештаците, кои своите искази ги даваат усно, или
во читањето на писмените исправи кои служат како доказ.
3.Непосредност
Непосредноста е такво начело на кривичната постапка, според кое изведувањето на сите факти и
докази потребни за формирање одлука мора да се одвива на јавен претрес пред судот кој ќе
донесе одлука, во една контрадикторна расправа.
Тоа прво значи дека оној што одлучува за фактите истите ги осознава без посредување на други
органи, односно со своите сетила и на тој начин стекнува непосредни впечатоци за сиот доказен
материјал, врз кои ќе се заснова неговата одлука. Ова начело е поставено поради тоа што се смета
дека впечатоците кои судот ги стекнува директно од изворот се најпогодни за да се создаде
вистинска слика за настанот и за сите правно релевантни факти, отколку кога тие впечатоци би ги
добил посредно.

9
Начелото на непосредност се однесува пред се, на доказите кои се состојат во давање на исказ на
обвинетиот, сведоците и вештаците, кога судот во директен контакт со изворот на податоците има
можност да го следи начинот на кој се соопштуваат тие податоци, особено во присуство на
обвинетиот, кога постои прилика истите да ги испраша и оспорува одбраната.
4.Јавност
Начелото на јавност е едно од основните начела врз кои се заснова секоја демократска кривична
постапка на правна држава, во која на контрола на јавноста треба да е подложена работата на
сите државни органи, па според тоа и работата на органите на правосудството.
Тоа значи право на присуствување на дејствијата на постапката и на главната расправа на
странките и на нејзините застапници или право на трети лица незаинтересирани за исходот на
постапката. Освен ова, јавноста опфаќа и можност да се дознае денот и часот на главната
расправа, судскиот состав, објавување на судски извештаи и сл.
Јавноста дава можност за контрола на пошироката јавност врз работата на судовите и развивање
на правната култура и свест на граѓаните.
Причини поради исклучување на јавноста се: чување на деловна, државна или службена тајна,
заштита на јавниот мир, интерес или државната безбедност, во постапки кога се суди на
малолетник заради заштита на приватниот живот на малолетникот.

Глава 4. –Субјекти на кривичната постапка

СУДОВИ
Судската власт ја вршат судовите како самостојни и независни органи во рамките на поделбата на
власта на законодавна, извршна и судска. Судиите ја вршат судската функција и своите одлуки ги
засноваат врз УРМ, законите и меѓународните договори ратификувани со УРМ.
Судот се јавува во својство на процесен субјект кому му е доверена функцијата на пресудување и и
право и должност да го спроведува кривичното правосудство и преку одредбите на казненото
процесно право да овозможи примена на казненото материјално право врз конкретниот случај
ползувајќи ги контролната, заштитната и гарантната улога во текот на целата кривична постапка.
Постапувањето на судовите се одвива врз основа на начелата на законитост и легитимност,
рамноправност на странките, судење во разумен рок, правичност, јавност и сл.
Надлежност
Надлежноста претставува поделба на работата меѓу судовите од ист вид и инстанца и
определување на делокругот на работа на секој од нив.
Стварна надлежност –е законски нормирано право и должност на еден ист суд во кривичната
постапка да презема процесни дејствија во текот на кривичната постапка и да пресуди едно
кривично дело со оглед на неговата природа.
Основните судови согласно стварната надлежност судат во прв степен и се основаат како судови
со основна надлежност и судови со проширена надлежност.
Основни судови со основна надлежност се надлежни да одлучуваат во скратена постапка за
кривични дела за кои со КЗ како главна казна е определена казна затвор до пет години, посебни
постапки во рамките на нивната надлежност и сл.
Основни судови со проширена надлежност се надлежни да одлучуваат за кривични дела за кои
со закон е предвидена казна затвор над пет години, кривични дела сторени од деца во судир со
законот, претрес на дом, одземање предмети и сл.
Постојат 12 основни судови со проширена надлежност со седиште во Скопје, Битола, Прилеп,
Струга, Охрид, Гостивар, Тетово, Куманово, Кочани, Велес, Струмица и во Штип.
Состав на судот

10
Инокосно постапување и одлучување во основните судови како првостепени судови е
предвидено:
1. Судија –поединец постапува во кривична постапка за кривични дела за кои како главна
казна е пропишана парична казна или казна затвор до пет години;
2. Судија на претходна постапка одлучува за слободите и правата на обвинетиот во текот на
претходната постапка (притвор, посебни истражни мерки) и др;
3. Судија за оцена на обвинителниот акт е надлежен да врши оценка на основаноста на
обвинителниот акт кога е тој поднесен за кривично дело до 10 години;
4. Судија за деца ја спроведува подготвителната постапка, претседава со советот за деца и
др.

Колегијално постапување и одлучување во сите видови редовни судови е предвидено:

Основни судови постапуваат:
✧ Совети составени од еден професионален судија и двајца судии-поротници за кривични
дела во траење од 15 години;
✧ Совети составени од двајца професионални судии и тројца судии-поротници за кривични
дела во траење од 15 години или казна доживотен затвор;
✧ Совет составен од тројца судии, познат и како „кривичен совет“ кои одлучуваат за жалби
против одлуките на судијата на претходна постапка и против други решенија;
✧ Совет за оцена на обвинителниот акт составен од тројца судии;
Апелационите судови постапуваат:
o Совети составени од тројца судии за кривични дела за кои е пропишана казна до 15г;
o Совети составени од петмина судии за казни во траење до 15г или доживотен затвор;
o Советот составен од двајца судии и тројца судии-поротници;
Врховен суд на РМ постапува:
➢ Совети составени од петмина судии кога постапува во трет степен;
➢ По барање за вондредно преиспитување на пресуда одлучува во совет од тројца судии или
од петмина судии во зависност од казната;
➢ По барање за заштита на законистоста одлучува во состав од петмина судии;
➢ Совет за деца составен од петмина судии.

Месна надлежност –е право и должност на стварно надлежен суд да презема процесни дејствија
и да пресуди определено кривично дело поради поврзаноста со тоа дело, односно на сторителот
на тоа дело, со местото каде што се простира надлежноста на судот, односно територијална
надлежност.
Редовна месна надлежност:
1) Надлежноста која се определува според местото на крвичното дело (forum delicti
commissi) –е местото каде што сторителот работел и бил должен да работи, така и во
местото каде што настапила последицата. Ако кривичното дело е извршено на
подрачја на различни судови, надлежен е оној што по барање на овластениот тужител
прв ја започнал постапката. Ако кривичното дело останало во обид, подготвувањето и
обидот се сметаат за извршени во местото каде што сторителот работел.
2) Надлежност според местото на живеалиштето на обвинетиот (forum domicilli sive
residentiae) се применува ако не е познато местото на извршување на кривичното дело
или ако тоа место е надвор од територијата на нашата држава.
3) Надлежност според местото каде што обвинетиот е фатен или местото каде што
обвинетиот самиот се пријавил

11
Вондредна месна надлежност:
A. Определена месна надлежност –ако според одредбите на ЗКП не може да се
утврди кој суд е месно надлежен, ВСРМ ќе определи еден од стварно надлежните
судови пред кој ќе се спроведе постапката.
B. Надлежност спроед меѓународната врска на кривичните предмети –настанува
кога во определени случаи помеѓу определени кривични предмети се јавува
поврзаност која условува спроведување на единствена постапка и донесување на
единствена одлука.
Ненадлежност –е од големо значење за правилна јурисдикција во кривичните предмети нивната
надлежност. Законодавецот пропишува дека судот е должен да внимава на својата надлежност, а
ненадлежниот суд е должен да ги преземе само оние дејствија во постапката за кои постои
опасност од одлагање.

Избор, мирување и престанок на функцијата и разрешување на судиите

Општи услови што треба да ги исполни едно лице за да биде судија:
-да е државјанин на РМ, активно да го владее македонскиот јазик, да е работоспособен и да има
општа здравствена состојба, дипломиран правник со завршено четиригодишно високо
образование со просек од најмалку 8, да има положено правосуден испит, активно да познава
еден од официјалните јазици на ЕУ итн.
Причини за изземање на судии:
Апсолутни причини за изземање –се задолжителни причини (од гпп)
Релативни причини за изземање –не се задолжителни (од гпп, потсети се)

ЈАВЕН ОБВИНИТЕЛ
Јавното обвинителство своите функции ги врши врз основа и во рамките на УРМ, законите и
меѓународните договори ратификувани со УРМ. Според ЗКП со кој се прифати концептот на
обвинителната истрага, јавниот обвинител е надлежен да раководи со предистражната постапка,
да ја започне и да ја спроведува истражната постапка, а сето ова со помош на правосудната
полиција односно органите надлежни во делот на откривање на кривичните дела.
Јавното обвинителство постапува во границите на својата стварна и месна надлежност.
Стварната надлежност е определена според одредбите што важат за надлежноста на судот.
Месната надлежност се определува според одредбите што важат за подрачјето.
Јавниот обвинител ги презема истражните дејствија на подрачјето на кое е надлежен да
постапува, а ако интересите на истражната постапка тоа го бараат, одделни истражни дејствија
може да ги презема надвор од подрачјето на својата надлежност, но за тоа мора да го извести
јавниот обвинител на чие подрачје се презема истражното дејство.
Јавниот обвинител раководи со предистражната постапка и ја има на располагање правосудната
полиција. Тој сам може да го преземе секое дејствие потребно за откривање на кривичното дело
и откривање и гонење на неговиот сторител за кое со закон е овластено МВР, Финансиската
полиција и Царинската управа.
Во рамките на правата и должностите на јавниот обвинител во октривањето и гонењето на
сторителите на кривични дела за кои се гони по службена должност спаѓаат следните обврски:
★ Ги насочува дејствијата на органите надлежни за откривање и пријавување на кривичните
дела и нивните сторители;
★ Предлага или издава наредба за преземање на посебни истражни мерки;
★ Донесува наредба за истражна постапка и ја спроведува;
★ Пронаоѓа, предлага и обезбедува докази;

12
 ★ Предлага привремени мерки заради обезбедување на имот или предмети прибавени со
кривично дело;
★ Одлучува за одлагање на кривичното гонење;
★ Предлага издавање на казнен налог;
★ Поднесува жалба против неправосилни судски одлуку;
★ Одлучува по жалба на оштетениот;
★ Презема и други дејствија утврдени со закон.

Основното јавно обвинителство за гонење на организиран криминал и корупција надлежно е да

постапува:
★ За кривични дела извршени од структуирана група од три или повеќе лица, за која е
предвидена казна затвор од најмалку 4 години;
★ За кривични дела извршени од структуирана група или злосторничка организација на
подрачје на РМ;
★ За кривични дела злоупотреба на службена должност и овластување, примање на поткуп
од значителна вредност, противзаконито посредување;
★ За кривични дела неовластено производство и пуштање во промет на наркотични дроги,
психотропни супстанции и прекурсори, перење пари и други приноси од казниво дело од
поголема вредност.
Јавните обвинители ги избира СЈОРМ без ограничување на траење на мандатот под услови и во
постапка утврдени со закон. Освен највисокиот во хиерархијата, од јавните обвинители, ограничен
мандат од 4 години имаат:
-виш јавен обвинител;
-основен јавен обвинител за гонење на организиран криминал и корупција;
-основен јавен обвинител на основно јавно обвинителство
Општи услови за именување на јавен обвинител се:
Да е државјанин на РМ, активно да го владее македонскиот јазик, да е деловно способен и да има
општа здравствена состојба, да е дипломиран правник и да има положени правосуден испит.
Посебни услови за именување на јавен обвинител се:
Да има работно искуство од најмалку 8 години со потврдени резултати на правни работи и др.
Законот за јавни обвинители предвидува и можност за мирување на јавнообвинителската
функција и тоа во случај која јавниот обвинител е именуван или избран за: член на Советот на
јавни обвинители, судија или обвинител во меѓународна постапка, судија на УСРМ, Директор на
Академијата за обука на судии и јавни обвинители и др.

ТУЖИТЕЛ
За кривичните дела со чиешто сторување се повредуваат или се загрозуваат личните интереси на
поединецот гонењето е оставено на диспозиција на засегнатото лице. Тоа се кривични дела кои се
гонат по приватна тужба, а овластен тужител е приватниот тужител.
Приватната тужба, како акт на засегнатото лице, претставува процесна претпоставка за
започнување на кривичната постапка. Според одредбите на КЗ, во оваа категорија кривични дела
спаѓаат: телесна повреда, присилба, изнесување лични и семејни односи, омаловажување со
префрлање на кривично дело, кражба на предмети од помала вредност, одземање туѓи предмети
и др.
Приватната тужба како акт на овластениот тужител има некои карактеристики:
1.Правото за нејзино поднесување не е лично право врзано за личноста на поединецот чии права
се загрозени или повредени и правото за нејзино поднесување не се гаси со смртта на ова лице,

13
туку тоа право преминува на неговите роднини:на неговиот брачен другар, вонбрачен другар,
децата, родителите, посвоениците итн.
2.Приватната тужба е деллива, што значи дека гонењето ќе се преземе по приватна тужба на секој
оштетен ако со кривичното дело се оштетени повеќе лица.
3.Правото на поднесување на кривична тужба е временски ограничено, што со оглед на
природата на кривичните дела за кои се гони по приватна тужба е сосема разбирливо. Рокот за
поднесување приватна тужба изнесува 3 месеци од денот кога оштетеното лице дознало за
кривичното дело.
Положбата на тужителот во кривичната постапка се карактеризира со тоа што тој е dominus litus во
постапката по кривичните дела за кои се гони по приватна тужба. Односно, започнувањето на
постапката и нејзиниот тек зависи од волјата и дејствијата што ќе ги преземе тужителот.
Приватниот тужител автономно и слободно располага со своето право на приватна тужба и
поради тоа може со своја изјава до судот пред кој се води постапката да се откаже од приватната
тужба до завршувањето на главната расправа.

ОШТЕТЕН
Оштетен, покрај жртвата, е и друго лице чие лично или имотно право е повредено или загрозено
со кривично дело и кое учествува во кривичната постапка со приклучување кон кривичното
гонење или заради остварување на имотноправно барање.
Имотноправно барање, кое може да се однесува на надоместок на штета, на враќање на
предмети или на поништување на определена правна работа, а кое што настанало поради
извршување на кривично дело ќе се расправи по предлогот од овластени лица во кривичната
постапка, ако со тоа значително не би се одржувала оваа постапка.
Доколку доказите во кривичната постапка не даваат доволна основа за целосно или делумно
пресудување на имотноправно барање, а за нивно дополнително обезбедување постои опасност
од неоправдано одолжување на постапката, судот ќе го упати оштетениот имотноправното
барање да го остварува во спор.
Судот ќе го упати оштетениот на спор во следните случаи:
1.кога судот ќе донесе пресуда со која обвинетиот се ослободува од обвинението;
2.кога судот ќе донесе пресуда со која се одбива обвинението;
3.кога со решение ќе ја запре кривичната постапка.
Во различни стадиуми на кривичната постапка, положбата на оштетениот е определена со
следните негови права и процесни можности:
❖ да го употребува својот јазик и писмо на помош од преведувачот;
❖ да стави предлог за остварување на имотноправно барање;
❖ кога гонењето за кривично дело зависи од предлогот на оштетениот, јавниот обвинител не
може да поведе истражна постапка ниту да поднесе обвинителен предлог, додека
оштетениот не поднесе предлог;
❖ решението за отфрлање на кривичната пријава му се доставува на оштетениот со поука
дека може во рок од 8 дена да поднесе жалба до непосредно повисок суд;
❖ да укажува на факти и да предлага докази;
❖ да присуствува на доказното рочиште;
❖ да му поставува прашања на обвинетиот, на сведоците, на вештаците..
❖ да поднесе жалба со која ја побива пресудата;
❖ да побара враќање во поранешна состојба;

ЖРТВА

14
Жртва на кривично дело е секое лице кое претрпело штета, вклучувајќи физичка или ментална
повреда, емотивно страдање, материјална загуба или друга повреда или загрозување на неговите
права и интереси како последица на сторено кривично дело.
Повисок степен на заштита, нашето право обезбедува за ранливите категории на жртви, на начин
што за нив предвидува посебни мерки на процесна заштита при давањето исказ и испитувањето
во сите фази на постапката.

Како ранливи категории на жртви ги сметаме жртвите кои во времето на давањето на исказот се
на возраст под 18 години, потоа загрозените жртви – тоа се оние кои со давањето исказ или
одговор на определено прашање би се изложиле себе си или блиско лице на сериозна опасност,
здравјето или физичкиот интегритет, како и посебно чувствителни жртви каде што спаѓаат жртвите
кои заради возраста, природата и последиците на кривичното дело, физичкиот или психичкиот
инвалидитет или друга околност, оштественото културно минато, семејните и религиозни
околности кон жртвата би имало штетни последици по нивното психичко и физичко здравје или
негативно ќе влијае врз квалитетот на дадениот исказ.

ОБВИНЕТ
Обвинет е лице против кое е насочено кривичното гонење за определено кривично дело, кое во
постапката има својство на процесен субјект и положба на процесна странка. Терминот „обвинет“
е општ назив за лицето против кое се води кривичната постапка. Обвинет е лице против кое е
потврден обвинителен акт, поднесен обвинителен предлог, поднесена е приватна тужба или
поднесен е предлог за примена на мерка безбедност. Обвинетиот станува осуден кога со
правосилна пресуда ќе биде утврдено дека е кривично одговорен за определено кривично дело,
а ослободен кога ќе стапи во правна сила ослободителната пресуда што му е изречена.
Како на процесен субјект, на обвинетиот му припаѓаат определени права утврдени со законот да
може да се брани од обвинението.
Обвинетиот во кривичната постапка има двојна улога: како процесен субјект и како извор на
сознанија.
Во таа смисла, во ЗКП може да се разликуваат:
1.пасивни права (права што тој ги има при преземање на определени дејствија и мерки спрема
него, како испитување, лишување од слобода, притворање итн)
2.активни права (права што ги има во функција на одбраната како странка во постапката).
Исказ на обвинетиот како извор на сознанија на фактите –полицијата може да испитува лице за
кое постојат основи за сомневање дека извршило кривично дело. Притоа, полицијата самата не
може да ги испитува граѓаните во својство на „обвинети, сведоци или вештаци“, па нејзиното
испитување на осомничените е само неформално, односно претставува т.н „информативен
разговор“, што значи дека тие искази не може да се користат како доказ во постапката.
Повикувањето се врши со писмена покана, во која мора да се наведат причините за неговото
повикување и поука за правата. Известувањето од граѓаните не смее да се собираат присилно ниту
со измама или малтретирање, а полицијата е должна да ја почитува личноста и достоинството на
граѓанинот.
Обвинетиот како процесен субјект –обвинетиот е странка во кривичната постапка и поради тоа
ЗКП му ги гарантира правата со кои може да ги оствари своите интереси во согласност со
законските цели и тоа: да го познава предметот на обвинението, да се брани сам или со помош на
бранител по слободен избор, правото на соочување со доказите на обвинението, правото на
предлагање на докази, правото на увид во списите.

15
По поуката за правата на обвинетиот без оглед на природата и тежината на кривичното дело за
кое се води постапката, обвинетиот може доброволно да ја признае вината. По даденото
признание, судијата-поединец или советот е должен да испита дали признанието е доброволно и
дали ги знае правните последици од признавањето на вината.
Презумпција на невиност –е подигната на ранг на уставен принцип и на обвинетиот му дава право
да биде третиран како лице против кое постои основано сомневање дека извршило кривично
дело, но за кое уште не е утврдено дали и навистина е виновно.

На обвинетиот му е загарантирано правото на молчење, односно уште при првото испитување му

се соопштува зошто се обвинува и ќе му се соопштат основите на сомневањето па ќе се праша што
има да наведе во своја одбрана, а ќе му се соопшти дека не е должен да ја изнесе својата одбрана
ниту да одговара на поставените прашања.

БРАНИТЕЛ
Одбраната како една од трите основни функции во постапката претставува процесна активност на
спротивставување на обвинението, наполно или делумно одрекување дека е сторено кривично
дело и на одговорноста за него, истакнување аргументи со кои се побива тезата на обвинението.
Таа е збир на оние дејствија што во постапката се преземаат со цел да се изнесе се што е во корист
на обвинетиот.
Меѓутоа, околноста што функцијата на одбраната е одвоена од функцијата на пресудувањето не ги
ослободува судот и другите органи од грижата за утврдување на факти кои одат во прилог на
одбраната.
Ваквата активност, односно заштитна дејност на органите на кривичната постапка во корист на
обвинетиот се нарекува „материјална одбрана“.
Под „формална одбрана“ се подразбира дејноста на одбраната на обвинетиот од страна на
неговиот бранител, како лице овластено да укажува стручна правна помош.
Облигаторна одбрана –е она одбрана кога обвинетиот мора да има бранител и доколку самиот
не го избере, ќе му се постави бранител по службена должност.
Случаите во кои обвинетиот мора да има бранител, се точно определени во чл.74 од ЗКП:
▪ ако обвинетиот е нем, глув или неспособен самиот успешно да се брани или ако против
него се води кривична постапка за кривично дело за кое е пропишана казна доживотен
затвор;
▪ обвинетиот мора да има бранител ако против него е определен притвор за време додека
трае притворот;
▪ по поднесениот обвинителен акт поради кривично дело за кое со закон е пропишана казна
затвор над 10 години;
▪ обвинетиот на кој му се суди во отсуство;
▪ во текот на постапката за преговарање и спогодување со обвинителот.
Одбрана на сиромашни –ЗКП предвидува еден посебен вид факултативна одбрана, кога не
постојат услови за задолжителна одбрана, ако според својата имотна состојба не може да ги
поднесува трошоците на одбраната на обвинетиот може да му се постави бранител кога тоа го
бараат интересите на правдата, а особено тежината на кривичното дело. Трошоците за одбраната
на сиромашни паѓаат на товар на Буџетот на РМ.
Секое лице осомничено или обвинето за кривично дело има право на бранител во текот на целата
кривична постапка против него.
Изборот на бранител зависи од слободна одлука на обвинетиот кој самиот бира кој ќе му биде
бранител. Нашиот закон одредува дека бранител може да биде само адвокат.
Адвокатот слободно одлучува дали ќе прифати на некое лице да му дава стручна правна помош.

16
Бранителот се легитимира со полномошно, што го добил од обвинетиот, од лицата кои се
овластени да му обезбедат бранител, или пак со одлука на претседателот на судот, со кој е
поставен за бранител по службена должност.
Во однос на начелната позиција на бранителот и на неговото место во правосудниот систем на
една држава во правната литература постојат дивергентни мислења. Честопати бранителот се
третира како помошник на обвинетиот, сфаќање кое го критикуваат некои процесуалисти,
наведувајќи дека тој е независен од наредбите на обвинетиот.
Најсоодветно сфаќање е она кога бранителот треба да се третира како процесен помошник на
обвинетиот.
Права и должности на бранителот –треба да се истакне дека основно право и во исто време
основна должност на бранителот е да презема се што е во интерес на обвинетиот.
На бранителот му припаѓаат многубројни права:
1.Право да ги разгледа списите и предметот што служат како доказ –има право да направи увид и
да добие препис од записниците од дејствијата на кои одбраната има право да присуствува;
2.Право на непосреден личен и писмен контакт со обвинетиот кој е во притвор –бранителот може
со него слободно и без надзор да се допишува и да разговара;
3.Право да присуствува при испитувањето на обвинетиот –се однесува на секое испитување на
обвинетиот во текот на целата постапка;
4.Право да присуствува на одделни истражни дејствија –има право да присуствува на увидот и
вештачењето, при претрес на дом или при сослушување на сведок;
5.Право да поднесе приговор против обвинителниот акт;
6.Право на бранителот во сите фази на постапката да прибира докази за одбрана на обвинетиот,
но не и против негова волја;
7.Право да присуствува на главниот претрес –тој има право да се договора со обвинетиот за да
може да ја усогласи својата концепција на одбрана со таа на обвинетиот;
8.Право да вложува редовни и вондредни правни лекови против одлуките со кои завршува
кривичната постапка или се донесуваат во текот на постапката.
9.Право на надомест на трошоци што бранителот ги имал во текот на кривичната постапка.

ПОЛИЦИЈА
Полицијата е најважната алатка на јавното обвинителство во откривањето на кривичните дела и
обезбедувањето на докази. Со Законот за полиција, се уредуваат полициските работи,
организација на полциијата и полициските овластувања.
Ваквата фактичка автономија се должи на тоа што:
-фактот што полицијата е пооперативна;
-пасивност на јавното обвинителство;
-неинформирање на јавното обвинителство од страна на полицијата што го спроведува законот се
додека не се подготви кривична пријава;
-недоволен персонален кадар во обвинителството, кој претходно треба да биде едуциран за
спроведување на законот.

Глава 5. –Објект на кривичната постапка

Основен предмет на кривичната постапка претставува расправање за еден конкретен кривично-

правен однос кој настанал со извршувањето на кривичното дело меѓу општествената заедница
претставена со државата и обвинетиот.

17
Под поимот кривично дело, како објект на кривичната постапка се подразбира противправно
дело што е определено со закон како кривично дело и чии обележја се определени со закон, чие
пресудување е ставено во надлежност на судовите.
Основни елементи на кривичното дело се: дека е тоа човеково поведение во вид на сторување
(активно постапување) или пропуштање (несторување), тоа е противправно, виновно и казниво.

КОНЕКСИТЕТ
Конекситет е врска што постои меѓу повеќе лица, односно меѓу повеќе кривични дела, врска од
процесно-релевантно значење, поради што се спроведува единствена постапка и се донесува
една единствена пресуда. Конекситетот има извесно влијание и при определувањето на стварната
надлежност на судовите, и се јавува во два вида: субјективен и објективен.
Субјективен конекситет –ако едно исто лице е обвинето за повеќе кривични дела, постои
субјективен конекситет или персонален конекситет (concursus delictorum), бидејќи субјектот е тој
што ги поврзува сите кривични дела, односно врска меѓу нив, додека меѓу самите кривични дела
нема никаква врска, тие се наполни самостојни.
Субјективниот конекситет постои кога кривичните дела се извршени во идеален или во реален
стек, кога според одредбите на материјалното кривично право, се изрекува единствена казна.
Објективен конекситет –постои кога едно лице е извршител на кривичното дело, а другите
лица се соучесници, односно судот што е надлежен за извршителот на кривичното дело по
правило е надлежен и за соучесниците, прикривачите како и за лицата што не го пријавиле
подготувањето на кривичното дело и неговото извршување или извршителот.
Меѓутоа, објективниот конекситет постои тогаш кога повеќе лица, одделно и самостојно извршиле
повеќе кривични дела, меѓу кои постои објективна, реална врска поради тоа што едното од тие
дела и едното лице се јавува како основно, односно претпоставка за другите дела извршени од
другите лица.
Конекситетот, односно спојувањето на постапката го оправдуваат следните причини:
економичност на постапката и ефикасност на единственото постапување и се исклучува можноста
од однесување на противречни одлуки кога се спроведува единствена постапка.
Ако се воспостави конекситет не значи дека таа поврзаност треба да остане до крајот на
постапката и под какви било услови. Напротив, во текот на постапката можат да исчезнат
причините поради кои е извршено спојувањето или други причини.
ИМОТНОПРАВНИ БАРАЊА (АТХЕЗИОНА ПОСТАПКА)
Кривичното дело може да има низа граѓанско-правни и други правни последици. Така, со
извршувањето на едно кривично дело најчесто се нанесува и имотна штета, така што освен
казнувањето на извршителот, се поставува и прашањето за надомест на штетата.
Кривичното дело во себе содржи и граѓански деликт, кој на оштетеното лице му дава право на
поставување на имотноправно барање, што е разбирливо, бидејќи основата на казнувањето и
обештетнувањето потекнува од иста дејност, па и логично е двете барања да се расправаат во иста
постапка и во исто време.
Причини кои ја оправдуваат атхезионата постапка се:
1)оштетениот може со својата активност да придонесе за разјаснување на факти, помагајќи му на
овластениот тужител во прибирање на докази;
2)правната квалификација за некои кривични дела зависи од висината на штетата што е направена
со нив;

18
3)со атхезионата постапка се одбегнува да се донесат противречни одлуки доколку кривичниот и
имотноправниот предмет се расправаат одделно, како на пример да се донесе ослободителна
пресуда по кривичниот предмет, а да се усвои тужбеното барање или спротивно;
4)процедурата е поекономична;
5)постапката пред кривичниот суд е побрза од парничната постапка.
Имотноправни барања можат да се однесуваат на надомест на штета, на враќање на предмети
или на поништување на определена правна работа.
-)Надомест на штета –како објект на атхезионата постапка ја опфаќа сета онаа штета што е
направена со извршувањето на кривичното дело и тоа фактички претрпена штета. И загубената
заработувачка.
-)Враќање на предмети –кога е содржина на имотноправно барање, значи на оштетениот да му
се врати оној предмет кој му бил одземен со извршувањето на кривичното дело.
-)Поништување на определена правна работа –која настанала непосредно со извршување на
кривичното дело.
Имотноправно барање во кривичната постапка се поднесува до органот до кој се поднесува
кривичната пријава или до судот кој се води постапката, а најдоцна до завршувањето на главната
расправа пред првостепен суд.
ПРЕЈУДИЦИЕЛНИ ПРАШАЊА
Во секоја постапка, кривична, граѓанска или управна, може да настане ситуација поради
расправање на некое прашање кое е предмет на процесот, претходно да треба да се расправи
некое правно прашање кое има поинаква природа од природата на самиот процес што е во тек.
По својот карактер, прејудициелните прашања можат да бидат најразлични и честопати од
нивното утврдување и постоење зависи дали во едно поведение на човекот е содржано некое
обележје на кривично дело или не.
Така, за постоење на кривичното дело двобрачност, како претпоставка (прејудициум) се јавува
полноважноста на првиот брак, а дали првиот брак постои или не, е прашање од областа на
семејното право.
Аргументите што го оправдуваат решавањето на прејудициелните прашања во кривичната, а не во
некоја друга постапка, во која припаѓаат според својата правна природа се следните:
-неопходно е потребно сите елементи од кои зависи одлуката за кривичниот предмет да се
утврдуваат од оној суд кој одлучува по него;
-потребно е брзо постапување во кривичните предмети.
ТРОШОЦИ НА КРИВИЧНАТА ПОСТАПКА
Преземањето на процесните дејствија и воопшто активноста на субјектите и на другите учесници
во кривичната постапка се поврзани со различни издатоци кои се потребни токму заради
правилно спроведување на постапката и за исполнувањето на нејзината цел.
Според тоа, трошоци на кривичната постапка се издатоците направени по повод кривичната
постапка од нејзиното поведување до нејзиното завршување и издатоците за преземените
истражни дејства пред истражната постапка.
Како трошоци на кривичната постапка, според Законот, се сметаат следниве:
1.трошоци за сведоци, вештаци, преведувачи, толкувачи и стручни лица, трошоци на увидот;
2.превозни трошоци на обвинетиот;
3.издатоци за приведување на обвинетиот;
4.превозни и патни трошоци на службените лица;
5.трошоци за лекување на обвинетиот за време додека се наоѓа во притвор;
6.паушален износ;
7.нужни издатоци на оштетениот и на неговиот законски застапник.

19
Глава 6. –Одлуки во кривичната постапка

Одлучувањето е посебен вид процесно дејствие во кривичната постапка со кое се применува

апстрактна правна норма врз конкретна фактичка ситуација. Одлуката е резултат од увереноста на
органот што ја носи, заснована врз целосна и совесна оцена на сите факти.
За разлика од судот, другите процесни субјекти, па и оние кои имаа својство на државни органи
донесуваат одлуки кои се однесуваат, а најмалку судот. Дејствијата на одлучување не се
преземаат само на крајот туку и во текот на кривичната постапка, затоа што судот не го решава
само главниот предмет туку и споредните барања.
Одлучувањето може да се однесуваат на примена на кривичното материјално и процесно право
што упатува на одлука за кривичниот предмет за кој се водела постапката. Во таа смисла,
одлучувањето може да биде:
-материјално –се однесува на примената на кривичното материјално право;
-процесно –се однесува на решавање на прашања во текот на постапката.
-мериторно –претпоставува претходно испитување на фактичката состојба и во испитување на
содржина на определен акт или дејствие;
-формално – не претпоставува утврдување на основаноста на барањето, туку утврдување на
постоењето на со закон определена пречка за судот да одлучува.
ПРЕСУДА –Пресудата е најважен вид одлука која се донесува во кривичната постапка, која треба
да содржи одговор на прашањето дали обвинетиот сторило кривично дело, кое дело е сторено и
дали сторителот е кривично одговорен.
Пресуда донесува само судот врз основа на одржана главна расправа пред првостепен суд, врз
основа на одржана расправа или седница пред апелационен суд или само на седница, пред
Врховниот суд на РМ.
Секоја писмено изработена пресуда има три дела: вовед, диспозитив и образложение.
РЕШЕНИЕ –Решение е одлука со која, по правило, не се расправа главниот предмет на постапката,
туку се решаваат одделни процесни прашања важни за текот на постапката и нејзиниот конечен
исход. Со решението се одлучува за прашања што се појавуваат во текот на постапката и иако
најчесто не влијае на исходот на постапката, во определени случаи решението може да има
дејство и врз исходот на постапката, пример кога ќе се донесе решение со кое запира постапката
во фазата на контрола на обвинението.
НАРЕДБА –Наредбата е одлука која се донесува во текот на целата кривична постапка, а со која се
управува со постапката и се подготвува расправањето на кривичниот предмет.
Со наредбата се регулира текот на постапувањето при преземањето на одделни процесни
дејствија, како на пример, наредба за спроведување истрага, наредба за повикување лица,
наредба за приведување и сл.
Начин на донесување на одлуки –сите видови одлуки во кривичната постапка се донесуваат на
два начина:индивидуално и колегијално.
Првиот случај се однесува на овластувањата што во кривичната постапка ги има судијата на
претходната постапка, судијата –поединец или судијата за децата кои самостојно постапуваат, а
процесот на донесување на одлуката и формирањето на ставовите е израз на внатрешните
логички и психички процеси на надлежниот судија.
Предмет на регулирање со нормите на казненото-процесно право е постапката за изрекување
одлука кога одлучувањето е колегијално. Постапувањето е посложено кога повеќе лица се
вклучени во одлчувањето, затоа што, без оглед на бројниот состав, советот, одлуката е
единствена.
Во просторијата во која се врши советување и гласање можат да бидат присутни само членовите
на советот и записничарот и резултатите од гласањето не се објавуваат.

20
Советувањето е дискусија и слободна размена на мислења на сите членови на советот, при што
аргументацијата, начинот и изложувањето на секој од нив имаат решавачко значење.
Гласањето е конкретно определување на секој член на советот за определено решение, а со тоа и
за определена содржина на одлуката. Гласањето следува по завршеното советување. Одлуката е
донесена кога за неа гласале мнозинството од советот.
По одлучувањето за претходните прашања, се пристапува кон гласање за главната работа,
односно дали обвинетиот сторил кривично дело и дали е кривично одговорен, а потоа се гласа за
кривичните санкции, за трошоците на кривичната постапка, за имотноправните барања и за
другите прашања за кои треба да се донесе одлука.
Соопштување на одлуките –подразбира запознавање на заинтересираните лица со волјата на
надлежниот орган содржана во конкретна одлука. Одлуката предизвикува правно дејство дури по
нејзиното соопштување. Одлуките се соопштуваат на два начина: со усно објавување и со
доставување на заверен препис.
Доставување на одлуките –претставува облик на соопштување а одлуките на заинтересираните
лица кои биле отсутни при соопштување на одлуката односно ако станува збор за одлука или акт
од чие доставување течат рокови за изјавување жалба или одговор на жалба изјавена од
спротивната страна. Доставувањето може да се изврши:
✓ по пошта
✓ преку службено лице на судот што ја донел одлуката
✓ преку електронска достава
✓ непосредно во судот (со врачување)
✓ преку правно лице со посебни овластувања утврдени со закон
✓ во адвокатска канцеларија
Доставување до обвинетиот –без оглед дали има бранител или не, на обвинетиот писмената му
се доставуваат на неговата адреса. Ако обвинетиот има бранител, обвинителниот акт, предлог,
приватна тужба од чие доставување тече рок за жалба, ќе му се достават и на бранителот и на
обвинетиот.
Предавање на писмената –би требало да се врши лично на примателот, но во случаите кога тоа
лице не е затечено на наведената адреса, доставувачот писменото ќе го предаде на некој од
членовите на неговото семејство, постари од 16 години, кои се должни истиот и да го примат. Ако
тие не се затечат дома, писменото му се предава на најблискиот сосед, ако се согласат дека ќе го
примат.
Ако лицето не постапи по известувањето, се смета дека доставувањето е извршено на денот и
часот наведени во известувањето.
Усно повикување со статус на уредна достава –поканата за главната расправа или другите покани
судот може и усно да му ги соопшти на лицето кое се наоѓа пред судот, со поука за последиците
од недоаѓање. Повикувањето на овој начин ќе се забележи со записник, кој повиканото лице ќе го
потпише.
Доставување на работно место –се врши на тој начин што писменото се предава директно на
работното место на лицето на кое треба да му се достави.
Назначување бранител заради достава –ако на обвинетиот кој нема бранител треба да му се
достави пресуда со која му е изречена казна затвор или издаден казнен налог со пресуда, а
доставувањето не може да се изврши на неговата пријавена адреса, судот по службена должност
ќе му постави бранител, кој ќе ја врши оваа должност додека се дознае новата адреса на
обвинетиот.

21
Истакување на огласна табла на судот –се врши во случаите кога органот што ја води постапката
на обвинетиот не може да му го достави писменото, затоа што не ја пријавил промената на
адресата или очигледно на друг начин избегнува да го прими писменото.
Доставување до јавниот обвинител –му се доставуваат по електронски пат или со предавање на
писарницата на јавното обвинителство и од денот на доставувањето на писменото на писарницата
ќе се смета дека тече рокот.
Посебни случаи на доставување се предвидуваат:
→ на воени лица, на припадници на полиција и на судска полиција, на лица лишени од
слобода и на работници од сувоземниот, водениот и воздухопловниот сообраќај;
→ на лицата лишени од слобода доставувањето се врши во судот;
→ на лица кои уживаат право на имунитет во РМ;
→ доставување на граѓани на РМ кои се во странство;
→ на лица вклучени во програмата за заштита на сведоци.
Правосилноста на судските одлуки е процесно-правен институт кој подразбира неможност од
повторно претресување на еден кривичен предмет во редовна постапка, односно неможност
едно лице повторно да биде судено или казнето за ист кривичен предмет.
Судската одлука со изрекување и објавувањето нема задолжителна правна сила за странките
бидејќи роковите за нејзино обжалување започнуваат да течат по приемот на одлуката од
странките. Странките имаат можност изречената одлука да ја напаѓаат со редовни правни лекови
и да предизвикаат испитување на нејзината законитост од страна на второстепен суд. Тоа
испитување може да доведе до потврда, до преиначување или до укинување на пресудата.
Во процесната теорија постои генерална поделба на правосилноста:
1.Формална правосилност –процесна неможност една судска одлука да се побива со редовен
правен лек;
2.Материјална правосилност –странките ги искористиле своите овластувања во редовната
постапка и за истиот кривичен предмет не може да иницира кривична постапка.
Формалната и материјалната правосилност може да биде:
-апсолутна –претставува неможност за сите процесни субјекти да напаѓаат една судска одлука со
редовни правни лекови;
-релативна –настапува кога само една од странките или само некои од повеќето обвинети не
може да ја напаѓаат судската одлука;
-целосна –кога ги опфаќа сите делови од диспозитивот на пресудата;
-делумна –кога опфаќа само некои од повеќето кривични дела.
Постојат четири начина на настапување на правосилноста и тоа:
1.Одрекување од правото на жалба –претставува одлука на странките и на оштетениот да не
користат редовен правен лек против првостепената пресуда.
2.Откажување од веќе изјавена жалба –во случај кога до донесувањето на одлуката на
второстепен суд, обвинетиот се откажал од веќе изјавената жалба и тоа ако самиот ја изјавил.
3.Неискористување на законскиот рок за поднесување на жалба –кога странките молкумно се
откажале од своето уставно право на жалба.
4.Отфрлање на жалбата –кога жалбата ќе биде отфрлена како неблаговремена или недозволена
или е одбиена како неоснована.

Глава 7. –Докажување

Докажувањето ги опфаќа дејствијата кои странките ги преземаат пред судот со цел да ги

презентираат сопствените докази односно да ги оспорат доказите на спротивната странка.
Докажувањето ги опфаќа доказите кои ја потврдуваат или оспоруваат вистинитоста на

22
релевантните факти врз основа на кои судот ќе формира свое убедување и во зависност од
нивната доказна вредност и релевантност ќе донесе одлука за вината, степенот на кривична
одговорност и кривичната санкција или мерка.
Доказ, во материјална смисла, е секоја основа или причина која зборува за вистинитоста на
определен факт. Во текот на изведувањето на доказите од страна на странките, судот треба да
стекне убедување дека фактите се вистинити, при што заклучокот за извесноста на определен
факт кој треба да се докаже судот го изведува врз основа на други факти кои се веќе докажани
или се во врска со предметот на докажување.

Доказот содржи два елементи:

-доказна основа –претходно утврден факт врз чија основа се заклучува за вистинистоста на друг
факт што е предмет на докажувањето;
-доказни средства –извори од кои во текот на постапката се добиваат податоци, односно се
дознаваат факти кои прераснуваат во доказна основа за други важни факти, а судот го формира
своето уверување за нивната вистинитост.
Како доказни средства во казненото-процесно право се јавуваат повеќе извори на доказите важни
за утврдување на правно-релевантни факти.
ЗКП содржи одредби кои се однесуваат на изведувањето на докази со одделни доказни средства
како и одредби за забрана на користење на одделни доказни средства или методи за добивање
докази кои се спротивни на правниот поредок.
Видови на докази:
1.Директни и индиректни докази –поделба која поаѓа од нивната важност при што како
критериум за поделба се зема фактот што со сите докази не се утврдуваат во ист степен
релевантни факти.
Директни докази –се оние со кои директно и непосредно се утврдуваат правно-релевантните
факти, односно оние што се предмет на докажувањето, како на пример, исказ на сведок очевидец
кој во постапката во детали го опишува инкриминираниот настан или оригиналната пишана
исправа.
Индиректни докази –се оние докази со кои прво се утврдуваат некои споредни факти односно
факти кои не се предмет на докажувањето, но поради тесна и логичка врска со релевантните
факти, посредно односно по пат на анализа помагаат во утврдувањето на вистинитоста на некои
факти.
2.Оригинерни и изведени докази –е поделба која поаѓа од изворот на доказот што служи за
утврдување на релевантните факти.
Оригинерен доказ –е оној што е земен непосредно од изворот, на пример исказ на очевидец.
Изведен доказ –е онај кој не е земен непосредно од изворот, туку укажува на постоењето на
вистинскиот извор на доказот, се нарекува уште и „сведок по слушање“.
3.Обвинителни и оправдувачки докази –поделба која поаѓа од природата на доказот.
Обвинителни докази –се оние по правило кои ги предложил и ги изведува тужителот.
Оправдувачки докази –се оние кои по правило ги предложил и ги изведува обвинетиот и неговиот
бранител.
Предмет на докажувањето (thema probandi)
Предметот на докажување има големо значење што од него зависи кои факти во конкретната
кривична постапка ќе се сметаат за релевантни факти и чијашто вистинитост треба да се утврди за
мериторно решавање на конкретен кривично-правен предмет.

23
Секое кривично дело, чии обележја се определени со посебниот дел од КЗ, има свои
специфичности кои го карактеризираат и придонесуваат за да се разликува од другите дела од ист
вид, а предметот на докажување е специфичен и различен како во однос на околностите сврзани
за кривичното дело, така и во однос за личноста на сторителот на делото.
Претседателот на советот одлучува кои од предложените докази нема да бидат прифатени за
изведување и има овластување да одбие предложен доказ, ако го оцени како:
1)незаконит предлог –ако предлогот се однесува на со закон забранет начин на прибирање на
докази;
2)предлог што ја одложува постапката –ако предлогот е нејасен, нецелосен или очигледно е
насочен кон значително одложување на постапката;
3)неважен предлог –фактите што според предлогот би требало да се утврдат не се релевантни за
одлучување.
Во процесната теорија се разгледува прашањето дали е дозволено утврдување на негативни
факти (facta negativa). Неосновано е тврдењето дека докажувањето на негативни факти е
невозможно. Негативниот факт кој треба да се докаже го имплицира позитивниот и доволно е да
се докаже спротивниот, позитивниот факт –субјектот кој е должен да докаже некој факт не може
да се ослободи, затоа што тој факт е негативно формулиран.
Некои факти не се предмет на докажување како на пример:
o очигледни факти –кои се доказ сами по себе и нема потреба да се докажуваат
(докажувањето на полнолетство за лице за кое е очигледно дека одамна излегло од фаза
на детството);
o општопознати (ноторни) факти –природни или човечки факти од минатото или сегашноста
за кои во поширок круг луѓе е раширено сознание со обележје на вистина, поради начинот
на кој тие факти се оствариле (на пример, на положба, на распоред на некои улици во
еден град и др);
o претпоставени факти –врз основа на општото искуство се зема дека постои една фактичка
состојба, која непосредно не е докажана како вистинита. Секоја претпоставка го олеснува
докажувањето бидејќи субјектот кој ја користи претпоставката не поднесува никакви
докази со цел за докажување на фактот, туку само доказ дека се исполнети околностите
кои се основа на претпоставката;
o невозможни факти –оние што се во евидентна спротивност со техничките и природните
науки и воопшто со логиката;
o факти чие докажување е забрането –факти кои не може да се докажуваат затоа што ЗКП го
забранува нивното докажување
Факти што се заеднички за сите кривични дела и на кои се однесуваат предложените докази од
странките:
o општите елементи на кривичното дело: дејствието, последицата, каузалната врска,
противправноста, одреденоста на кривичното дело во законот и сл;
o посебните елементи на кривичното дело –што го карактеризираат кривичното дело кое е
во прашање, факти што се однесуваат на дејствието на извршување и сл (пример кај
кривичното дело несовесно лекување болни –примена на очигледно неподобно средство
или начин при давање лекарска помош)
o личното својство на сторителот –својство на службено лице, воено лице или одговорно
лице;
o факти што имаат процесно значење и претставуваат предуслов за правилна активност на
судот како што е на пример, изземање на судии;
o факти од кои зависи видот и висината на кривичната санкција
Товар на докажување (onus probandi)

24
Странката има товар на докажување во однос на секој факт чие постоење или непостоење е од
суштинско значење за тврдењата што таа ги изнесува. Судот е пасивен во процесот на предлагање
и изведување на доказите, нема никакви должности и не пројавува никаква активност во однос на
видот и квалитетот на предложените и изведените докази.
Според ЗКП, товарот на докажување паѓа врз тужителот кој е должен во текот на главната
расправа да ја докаже вината вон секакво разумно сомневање како прифатен стандард на
докажување во кривичната постапка.
Обвинетиот во текот на постапката го штити презумпцијата на невиност се додека не се докаже
спротивното. Кога постои сомневање во однос на постоењето или непостоењето на некој од
фактите што го чинат обележјето на кривичното дело или од кои зависи примената на некоја
одредба, судот ќе одлучи на начин поповолен за обвинетиот.
Одбраната сама оценува дали и кои докази ќе ги презентира пред судот, односно ќе изнесе и
докаже факти и околности кои битно влијаат врз одлуката за постоење на кривичната
одговорност.
Иако обвинетиот не е должен да ја докажува својата невиност и може да се брани со молчење,
сепак постои можност и за одбраната да предложи докази за она што го тврди или оспорува.
Доказни теории:
1.Теорија на легални докази (законска оцена на доказите) –оваа теорија била прифатена и се
применувала во инквизиторната постапка, а во некои држави се применувала до крајот на 19 век.
Теоријата на законската оцена на доказите постои тогаш кога оцената на изведените докази и
утврдувањето на вистинитоста на фактите што се докажуваат се врши според правилата
пропишани во законот, во кој е определено колку и каков квалитет треба да бидат доказите за да
се смета дека се релевантните факти докажани.
Активноста на судот била сконцентрирана врз примена на формалните доказни законски правила
и при оцената на доказите судијата не смеел да внесува никакви свои субјективни критериуми и
уверувања. Така, на пример признанието се сметало за царица на доказите, сведоците биле
класифицирани според нивната класна припадност и сл.
2.Теорија на слободна оцена на доказите (слободно судско уверување) –суштината на
слободната оцена на доказите се состои во право на судот и државните органи што учествуваат во
кривичната постапка да го оценуваат постоењето или непостоењето на фактите според
сопственото убедување и ваквата нивна оцена не е врзана ниту ограничена со посебни формални
доказни правила.
Слободното судско уверување постои кога судијата врши оцена за вистинитоста и утврденоста на
релевантните факти, подложувајќи ги на своја сопствена логичка и психолошка анализа.
Единствено постои обврска за судот причините за својата одлука да ги образложи.
Постапка на докажување:
1.Пронаоѓање на доказите –е првата фаза која се состои во пронаоѓање извори на сознанија кои
помагаат во утврдување на правно-релевантни факти. Во функцијата на откривање на кривичните
дела на јавниот обвинител му помага полицијата која е должна да ги преземе потребните мерки
за пронаѓање на сторителот на кривичното дело, сторителот или соучесникот да не се скрие или
побегне, како и да ги собере сите известувања што би можеле да бидат од корист за успешно
водење на кривичната постапка.
Во текот на истражната постапка, јавниот обвинител е должне да собира докази кои одат како на
товар на осомничениот, така и во негова полза.
Осомничениот, неговиот бранител и оштетениот може да му даваат предлози на ЈО за преземање
на определени дејствија.
И одбраната има можност за самостојна истрага односно преземање дејствија на одбрана во
текот на истражната постапка.

25
2.Предлагање на доказите –со цел за непречено одвивање на главната расправа, странките се
должни да достават листа на докази кои предлагаат да се изведат во текот на доказната постапка.
Јавниот обвинител поднесува листа на докази во прилог на обивнителниот акт кога е тој доставен
до судот заради негова оцена пред судијата за оцена на обвинителниот акт.
Нови докази може да предлагаат и во дополнение на доказната постапка од страна на странките и
оштетениот, но само во однос на нови околности што се јавиле во текот на главната расправа.
3.Изведување на доказите –доказите се изведуваат само на главната расправа, а пресудата може
да се заснова само врз фактите и доказите што се изнесени на главната расправа.
Секоја странка ги изведува доказите што самата ги прибавила и предложила.
Редоследот на изведувањето на доказите е законски пропишан. Јавниот обвинител прв добива
можност за изведување на доказите што тој ги предложил, а по него ваква можност добива
одбраната.
Изведувањето на доказите се врши по пат на испитување кое го спроведуваат странките и тоа:
директно испитување –го спроведува странката што го предложила испитуваното лице, по што
следи вкрстено испитување –го спроведува другата странка, а на него може да се надоврзе
дополнително директно испрашување.
4.Оцена на доказите –пред донесувањето на пресудата, судот е должен совесно да го оцени секој
доказ поединечно и во врска со другите докази и врз основа на таквата оцена да изведе заклучок
дали некој факт е докажан или не. Под оцена на доказите се подразбира утврдување на доказната
вредност на доказот, односно испитување на подобноста на доказите за утврдување на
релевантен факт за донесување правилна и законита одлука.
Доказот прибавен во постапката се подложува на оцена и од тоа се изведува заклучок за неговата
вистинитост.

Глава 8. –Доказни средства

Изворите од кои се добиваат доказните основи се нарекуваат доказни средства и преку нив се
утврдуваат правно-релевантни факти во кривичната постапка. Одредбите на ЗКП го уредуваат
изведувањето на доказите со одделни доказни средства (испитување на обвинетиот, испитување
на сведоците и вештаците и др).
Под поимот недозволено доказно средство се подразбира она средство кое е спротивно на
правниот поредок, на начелата на постапката, на некоја изречна одредба од законот или
општествениот морал.
Доказното средство може да биде недозволено самото по себе, на пример, наркоанализа,
лоботомија или сл.
Начини на прибирање на докази, кои се изречно забранети според ЗКП, се следните:
▪ забрането е да се изнудува од обвинетиот или од друго лице кое учествува во постапката
признание или некаква друга изјава;
▪ забрането е врз обвинетиот или врз сведокот да се применат медицински интервенции
или да им се даваат хемиски средства кои би влијаеле врз нивната волја за време на
давање на исказот;
▪ врз исказот на сведокот не може да се заснова судска одлука ако како сведок е испитано
лице кое не може да се испита како сведок или лице кое е ослободено од должноста да
сведочи;
▪ исказот на обвинетиот и сведокот не смее да се добива со измама или со поставување
капциозни прашања итн.
СВЕДОК е физичко лице кое е повикно во кривичната постапка од страна на надлежниот орган, а
кое е веројатно дека ќе може да даде известување за кривичното дело и сторителот и за други

26
важни околности. Сведокот е должен да се јави на поканата и да ги искаже своите сетилни
сознанија за сите факти што се предмет на докажувањето и што се важни за кривичното дело и за
сторителот.
Овие факти, по правило, се од минатото време, а се однесуваат на кривичното дело, сторителот и
на други правно-релевантни околности. Изјавата што сведокот ја дава во однос на фактите се
нарекува исказ на доказ.
Ограничување не постои во однос на физичките или психичките својства на лицето кое се
повикува за сведок, освен ако лицето поради својата душевна болест, воопшто не е во состојба да
сведочи. Така, глувонемиот не може да се испита во однос на околности кои треба да се слушнат.
Согласно поставеноста на испитувањето на обвинетиот, обвинетиот не може да биде сведок во
својот предмет, ниту во однос на сообвинетите. Тој воопшто не е должен да зборува, има право да
молчи.
Со оглед на фактот што сведоците се најчесто доказно средство кое овозможува да се утврдат
важни податоци за кривичната постапка, ЗКП конструира должност за сведочење. Тоа е општа
должност на сите лица –домашни и странски државјани кои престојуваат на територијата на
нашата држава. Должноста потекнува од фактот дека некое лице нешто знае за фактите кои се
предмет на постапката. Таа се однесува на сите лица, без оглед на нивната положба, функција,
образование и сл. Од законот произлегува дека должноста на сведочење всушност опфаќа две
обврски: првата е лицето да се јави на поканата, а втората е да даде исказ.
Штом органот на постапката има сознанија дека едно лице може да даде некои известувања за
фактите што се утврдуваат во кривичната постапка, упатува писмена покана до лицето кое се
повикува, назнака дека се повикува во својство на сведок и предупредување за последниците од
неоправданиот изостанок.
Секое лице кому му е упатена поканата е должно да се јави на неа. Од таква обврска единствено
се ослободени сведоци кои поради старотст, болест или тешки телесни маани не може да се јават
на поканата, и нив судијата ги испитува во нивниот дома или на друго место каде се наоѓаат.
Втората обврска што ја сочинува должноста на сведочењето е давањето исказ. Тоа се состои од
неговата должност да зборува вистина и да не премолчи ништо од ова што го знае во врска со
кривичното дело и со сторителот.
Под поимот вистинит се подразбира оној исказ кој во целост е согласен со сознанието што го има
сведокот за определени факти. Сведокот, пак, премолчува нешто тогаш кога не го искажува сето
она што го знае, т.е кога неговиот исказ не е целосна слика за фактите што ги забележал и
запомнил. Исказот на сведокот е лажен тогаш кога не се во согласност со неговите познавања за
настанот и воопшто за фактите што се предмет на докажувањето.
Не може да бидат сведоци следните лица:
1.лице кое со својот исказ би ја повредил должноста за чување на службена, воена или деловна
тајна;
2.не може да биде сведок бранителот на обвинетиот за она што му го доверил обвинетиот како на
свој бранител. Адвокат, верски исповедници и др;
3.Лице кое поради својата душевна или телесна болест односно својата возраст воопшто не е во
состојба да сведочи;
4.Малолетно лице кое со оглед на својата возраст и душевна развиеност не е способно за да го
сфати значењето на своето право;
5.Брачниот и вонбрачниот другар на обвинетиот;
6.Роднините на обвинетиот по крв во права линија, во странична линија;
7.Посвоеник и посвоеител на обвинетиот.
Постапка за испитување на сведокот:

27
Начинот на кој се врши испитувањето на сведокот претставува важно прашање поради тоа што
сведоците се најчесто доказно средство и бидејќи се луѓе кои имаат свои особености.
Карактеристика на сведокот како доказно средство е таа што тој соопштува важни факти за
кривичната постапка, што ги забележал со свои сетила. Треба да се обрне внимание дека тој
процес е создаден од 3 психички компоненти:
1.Способноста да се забележат –односно сетилно да се перцепираат предметите и појавите од
надворешниот свет. Самата перцепција зависи од многу субјективни и објективни околности.
Најголема важност од нив има вниманието;
2.Способноста да го меморира –односно да го запомни она што го забележал;
3.Способноста да го искаже –односно да го репродуцира она што го перцепирал и што го
запомнил.
Земање исказ од сведокот –За да има доказна вредност исказот на сведокот и за да биде земен
предвид при утврдувањето на фактите, испитувањето на сведокот треба да биде изведено на
начин и во форма утврдени со ЗКП. Пред земањето исказ, сведокот ќе се опомене дека е должен
да ја зборува вистината и дека не смее ништо да премолчи, а потоа ќе се предупреди дека
давањето лажен исказ претставува кривично дело.
Сведоците се испитуваат одделно, и по правило, одговорите ги даваат усно.
Самото испитување се одбива така што од сведокот прво ќе се земат генералии, односно му се
поставуваат општи прашања за името и презимето, името на таткото, професијата и неговиот
однос со предметот. За да се спречат какви било влијанија при испитувањето на сведокот, ЗКП
забранува да му се поставуваат прашања во кои е содржан одговорот на прашањето, односно
сугестивни прашања, а не е дозволено ниту служење со измама.
Составен дел од испитувањето на сведокот може да се биде барањето тој да препознае одделни
лица и предмети. Да се препознае значи да се утврди истоветност на присутното лице или
предмет со порано видено лице или предмет.
Пред да се пристапи кон препознавање лица, треба да се утврдат условите под кои првпат е
вршено перцепирањето од страна на сведок, односно под кои услови тој видел или чул, дали
било видливо, каде стоел во моментот на забележувањето итн.
Во случај кога се работи за осомничен чиј идентитет и е познат на правосудната полиција и кој и е
достапен, може да се применат следните методи: со смотра, со групна идентификација, со
видеофилм, со соочување.
Нашиот закон предвидува можност од полагање заклетва како средство кое треба да придонесе
сведокот да даде објективен исказ.
Основна карактеристика на заклетвата во нашето право е дека таа нема религиозен карактер и се
полага на ист начин за сите сведоци, без оглед на тоа дали некој е припадник на некоја
вероисповед. („Се колнам со својата чест дека за се што ќе бидам прашан ќе зборувам вистина и
ништо што сум видел или слушнал нема да премолчам“).
Во текот на претходната постапка, јавниот обвинител презема мерки за заштита на загрозениот
сведок. Јавниот обвинител со решение го определува псевдонимот на загрозениот сведок, како и
посебниот начин на учество во постапката и на испитувањето.
Податоците за загрозениот сведок, јавниот обвинител ги запечатува во посебен коверт и тоа го
забележува во списот, користејќи го псевдонимот на загрозениот сведок.
Во текот на главната расправа, писмено образложениот предлог на посебен начин на испитување
на загрозениот сведок, јавниот обвинител му го поднесува на судијата, а судот одлучува за
предлогот најдоцна во рок од 48 часа од приемот на предлогот.
Посебниот начин на испитување може да се состои од прикривање на идентитетот и изгледот на
загорзениот сведок. Начинот на испитување на овие посебно ранлици сведоци, подразбира дека
прашањата може да им се поставуваат само преку органот што ја води постапката, кој спрема

28
таквото лице треба да се однесува со посебно внимание за да се избегнат штетните последици на
кривичната постапка. Може да се врши со помош на психолог, социјален работник или друго
стручно лице.
ВЕШТАК е процесно незаинтересирано лице, кое се повикува од страна на органот што ја води
постапката и од нив се бара врз основа на стручната подготовка или на вештината, стекната во
вршење на професијата, да забележи одделни факти, околности или појави или за нив да го дадат
своето мислење.

Вештачењето се состои од два дела: наод и мислење.

Наод –е непосредно сетилно забележување на фактите од страна на вештакот;
Мислење –е заклучок кој произлегува од она што е најдено, констатирано на предметот на
вештачење, донесен врз основа на правилата на определена вештина.
Пред да почне вештачењето, ќе се повика вештакот да го разгледа внимателно предметот на
вештачењето, точно да наведе се што ќе забележи и што ќе најде и своето мислење да го изрази
непристрасно и во согласност со правилата на науката или вештината. Самото вештачење
започнува на тој начин што органот кој ја води постапката му ги покажува на вештакот предметите
што треба да ги разгледа, му поставува прашања на кој тој треба да одговори и по потреба бара
објаснување во поглед на дадениот наод и на мислење.
Според ЗКП, вештакот е должен до органот што го наредил вештачењето да достави извештај, кој
содржи:
1.докази што ги прегледал;
2.извршени тестови;
3.наодот и мислењето до кои дошол;
4.образложение на даденото мислење.
Една од должностите на вештакот е да се јави на покатана да биде испитан на главната расправа
според правилата на директно, вкрстено и дополнително испитувње. Ако некоја од странките бара
вештото лице да се испита на главната расправа писмениот наод и мислење ќе бидат прифатени
како доказен материјал, вештакот бил вкрстено испрашан.
Видови вештачење:
1.Преглед, обдукција и идентификација на леш –преглед и обдукција на труп ќе се преземе кога
постои сомневање дека смртта е предизвикана со кривично дело (земање и споредување на
отпечатоци од прсти на лешот, анализа на ДНК примерок и споредување со други лица)
2.Психијатарско вештачење –се определува во два случаи: ако се јави сомневање дека е
исклучена или дека е намалена пресметливоста на обвинетиот поради определени биолошки
состојби и ако се јави сомневање дека е исклучена или намалена способноста на обвинетиот да
учествува во постапката. Посматрањето може да трае еден месец, но не може подолго од рокот за
притвор.
3.Телесен преглед, земање крв и други лекарски дејствија –укажувајќи дека не е дозволено
спрема обвинетиот или сведокот да се применат медицинските интервенции или да им се даваат
такви средства со кои би се влијаело врз нивната свест и волја при давањето на исказ, предмет на
посебно регулирање се облиците на вештачења за кои е ирелевантна волјата на лицето
подложено на вештачење.
ИСКАЗ НА ОБВИНЕТИОТ е секоја изјава која обвинетиот ја дава во тоа својство за кривичното дело
кое му се става на товар и за другите прашања на кривичниот случај кој е предмет на судењето.
Во кривичната постапка обвинетиот е субјект и процесна странка, и од него зависи дали ќе
зборува, бидејќи тој има право на молчење, кое му е гарантирано во текот на целата постапка.

29
Токму поради ваквата негова процесна положба, многу е деликатно и сложено прашањето за
користење на обвинетиот како извор на податоци во кривичната постапка.
За да се елимнира опасноста испитувањето на обвинетиот да послужи за злоупотреба и за
изнудување признание, нашиот ЗКП предвидува некои гаранции кои се состојат во следното:
1.право на обвинетиот на молчење-обвинетиот не е должен да ја изнесе својата одбрана ниту да
одговара на поставените прашања односно има право да не биде присилен да даде исказ против
себе или свои блиски;
2.начинот на кој се врши испитувањето на обвинетиот, треба да се врши така што во полна мера
ќе се почитува личноста на обвинетиот, кон него не смеат да се употребат сила и слични средства
за да се дојде до неговата изјава;
3.не е дозволено кон обвинетиот да се применат медицински интервенции или да му се даваат
такви средства со кои ќе се влијае врз неговата свест и волја.
Кога обвинетиот се испитува првпат, ќе се праша дали го разбира јазикот на кој се води постапката
по што му се земаат личните податоци потребни за утврдување на неговиот идентитет.
Пред секое испитување обвинетиот задолжително ќе се информира и ќе се поучи: зошто се
обвинува и кои се основите на соменвањето, дека не е должен да ја изнесе својата одбрана, ниту
да одговара на поставените прашања, дека може да земе бранител по свој избор со кого може
насамо да се советува, дека може да се изјасни за делото кое му е на товар, дека има право на
увид во списите, дека има право на бесплатна помош на преведувач, дека има право на преглед
од лекар при потреба од медицински третман или заради утврдување на евентуални полициски
пречекорувања.
Под поимот признание подразбираме доброволно дадена изјава на обвинетиот дека е вистинит
некој факт кој е штетен за него, односно признанието е исказ на обвинетиот со кој тој потврдува
дека го извршил кривичното дело. Со таа изјава тој може да ги негира наводите на обвинението
или да ги прифаќа. Кога обвинетиот со својот исказ во целина или делумно го прифаќа
обвинението, неговиот исказ содржи признание.
Признанието може да биде: судско (ако е дадено пред судот во кривична постапка) и вонсудско
(ако е дадено во некоја друга постапка, пред полиција и др).
Врз основа на дадено признание во фазата на оценка на обвинението, се спороведува постапка за
спогодување помеѓу јавниот обвинител од една страна и осомничениот и неговиот бранител од
друга страна.
За ова спогодување, иницијативата доаѓа од одбраната со изразување подготвеност да даде
признание за делата содржани во обвиненето. Признанието може да биде дадено писмено, па
како последица на што судијата е должен да закаже рочиште за оцена на признанието.
Увидот претставува дејствие со кое се обезбедуваат докази по пат на непосредно забележување.
Увидот може да се врши на местото каде што е извршено кривичното дело, но и на секое друго
место на ое може да се направи непосредно забележување кое е важно за кривичната постапка.
Увидот го презема јавниот обвинител, а по негово овластување може да го преземе и
правосудната полиција кога за утврдување или разјаснување на некаков важен факт во постапката
е потребно непосредно забележување. На увидот може да присуствуваат осомничениот, неговиот
бранител и оштетениот. Увидот како истражно дејствие има две основни карактеристики: итност и
неповторливост. Итност, бидејќи е неопходно итно излегување на местото на настанот, а
неповторливост затоа што увидот мора да се преземе внимателно, методично и детално. За
преземениот увид се составува записник. Од увидот може да бидат направени скици, цртежи,
планови, фотографии и други направи за тонско или визуелно-тонско снимање.
Реконструкција претставува дејствие на повторување на некој настан или ситуација во приближно
исти услови во кои се случил кривично-правниот настан. Неа ја определува органот што ја води
постапката во случаи кога треба да се проверат прибавените докази или да се утврдат фактите кои

30
се од значење за разјаснување на работите. Реконструкцијата треба да се прави на начин со кој не
се навредува јавниот ред и морал или се доведува во опасност животот или здравјето на луѓето.
Материјален доказ –се подразбира секој предмет кој има важност за утврдување на фактите во
кривичната постапка, односно материјални докази се предмети од природата и предмети кои ги
создал човекот, кои во кривичната постапка придонесуваат за расветлување на важни факти и
околности, како и за разрешување на кривичниот предмет.
Материјалните докази имаат определена преднос во однос на вербалните која се состои во тоа
што тие што тие имаат квалитет на објективни факти кои може конкретно да се испитаат и да се
контролираат, овозможуваат реконструкција на криминалниот настан, овозможуваат утврдување
на правно релевантни факти кои не може да се утврдат со други доказни средства.
Тие се одделно и самостојно доказно средство, а во зависност од нивниот однос кон решавачкиот
факт кој е предмет на докажувањето материјалните докази може да се јават како директни и
индиректни.
Снимка –поради развојот на уредите за регистрирање на слика и звук, се наметна потребата од
пропишување посебни одредни во ЗКП во случај кога како докази во кривичната постапка ќе се
појават снимка. Под снимка се подразбираат фотографии, филмови или други аудио и визуелни
снимки добиени со технички средства. Снимката се изведува како доказ со нејзино
репродуцирање што го вршат стручни и обучени лица со цел да се спречи нејзиното оштетување
или уништување.
Електронски доказ –како електронски доказ се сметаат податоците сочувани во компјутер или
сличен уред за автоматска или електронска обработка на податоци кои помагаат во утврдувањето
на правно релевантните факти. Како електронски доказ се сметаат компјутерски податок,
компјутерска програма, уред за одржување на информатичкиот систем, компјутерска
комуникација, компјутерска лозинка и сличен податок со кој целината или дел од компјутерскиот
систем се оспособува за пристап.
Под компјутерски систем се пдоразбира каков било уред или група меѓусебно поврзани уреди од
кои, еден или повеќе од нив, врши автоматска обработка на податоци според одредена програма.
Во оваа група спаѓаат и докази кои поради својата природа не се враќаат на лицето од кого биле
одземени: компјутерски вирус, фалсификуван електронски потпис и др.

Глава 9. –Мерки за обезбедување присуство на лица и на предмети во кривичната

постапка

За да може да се спроведе кривичната постапка, потребно е да присуствуваат определени лица

и судот да ги обезбеди предметите што може да послужат како доказ. Присуството на овие лица
се постигнува со востановување на општа должност на граѓаните да се јавуваат на поканата на
судот, а располагањето со предметите со наметнување на должност на нивните иматели да ги
предадат на барање на судот. Ова присуство на лица, односно на предмети се обезбедува со
примена на одделни присилни мерки кои понекогаш во значителна мера ја ограничуваат личната
слобода на граѓаните и слободата на располагање со предметите. Присилбата се применува
исклучително и во строго определена процедура.
Нашето право поставува општи правила кои го регулираат прашањето за примената на
присилните мерки, а потоа детално ја уредува секоја од тие мерки. Тие се состојат во следното:
1.Неопходен услов за примена на какви било присилни мерки кон обвинетиот е постоење на
основано сомневање дека е извршено кривично дело;
2.Никакви други присилни мерки не може да се применуваат освен оние што се таксативно
наброени во законот;

31
3.При одлучувањето која од повеќето мерки ќе ја примени, надлежниот орган ќе се придржува
кон условите определени за примена на одделни мерки, водејќи сметка да не се применува
потешка мерка ако може да се постигне со поблага мерка;
4.Надлежните органи се должни да водат сметка за тоа штом ќе престанат причините поради кои
е применета некоја од присилните мерки.
Како мерки за обезбедување присуство на лица се предвидуваат: покана, мерки на претпазливост,
приведување, лишување од слобода, задржување, гаранција, краткотраен притвор, куќен притвор
и притвор.
Како мерки за обезбедување на предмети се: претресување на дом и на лице и одземање на
предмети и поштенски пратки.
Покана –е писмен акт, налог упатен од страна на судот, јавното обвинителство или од
правосудната полиција до обвинетиот, со кој на обвинетиот или друго лице му се наложува да
дојде во означено време на определено место, со предупредување дека во случај на недоаѓање
може да биде присилно доведено. Присилниот карактер на поканата се огледа и во
вознемиреноста што неа ја донесува предизвикувајќи возбуденост, страв и слични состојби.
Поканата мора да биде доставена во затворен плик. Кога обвинетиот првпат се повикува, поканата
мора да содржи поука за правото да земе бранител и дека бранителот може да присуствува на
неговото испитување.
Основна карактеристика на поканата е таа што мора да ја содржи причината за повикувањето,
како и својството во кое лицето се повикува.
Ако обвинетиот не е во состојба да се јави на поканата поради болест или поради друга
неотстранлива пречка, ќе го извести за тоа органот што го повикал и во такви случаи, обвинетиот
ќе се испраша во местото каде што се наоѓа.
Поканата покрај на обвинетиот во кривичната постапка им се доставува и на други лица за
присуствување на процесните дејствија.
Мерки на претпазливост –спаѓаат во рамките со кои се обезбедува присуство на обвинетиот во
текот на кривичната постапка. Овие мерки овозможуваат поголема индивидуализација при
изборот и оцена на судијата која од мерките за обезбедување присуство ќе биде најсоодветна во
конкретниот случај земајќи ги предвид околностите сврзани за личноста на сторителот на
кривичното дело и околностите под кои е сторено делото.
Мерките на претпазливост може да траат додека постои потреба, а најдолго до правосилноста на
пресудата, при што постои изречна обврска на судот, по службена должност на секои 2 месеца, да
преиспита дали има потреба од нивната примена или да ги укине.
Видови мерки на претпазливост се:
★ забрана за напуштање на живеалиште, престојувалиште;
★ обврска на обвинетиот да се јавува повремено на одредено службено лице;
★ привремено одземање на патна или друга исправа за преминување на државна граница;
★ привремено одземање на возачка дозвола, односно нејзино издавање;
★ забрана за посетување на определено место;
★ забрана за приближување односно воспоставување контакти со определени лица;
★ забрана за преземање на определени работни активности поврзани со делото.
Решението со кое се определуваат мерките на претпазливост, освен до странките, судот го
доставува и до органот надлежен за нивното извршување. Нив ги извршува полицијата.
Доколку се случи трето лице да го нарушува извршувањето на определени мерки на
претпазливост спрема обвинето лице, судот ќе донесе посебно решение во кое ќе му назначи кои
активности не смее да ги презема, а доколку лицето продолжи со попречување на извршувањето,
судот ќе го казни со парична казна.

32
Апсење –полициското овластување за запирање и прегледи може да биде определено
ограничување на слободата на движење на поединецот. Фактот на лишување од слобода ги
менува статусот и правата на уапсеното лице.
Да се уапси едно лице значи да се лиши од слобода и да се приведе или притвори, со цел да
одговара за сторен пристап. Апсење имаме кога лице е задржано или притворено спротивно на
својата волја, односно е ограничување, па макар и привремено на нечија слобода да оди каде што
сака. Физичка сила не е неопходна за апсење.
Разумно сомневање –претставува постоење на фактите или информациите да може да го
задоволат објективниот посматрач во смисла дека засегнатото лице можеби сторило пристап.
Домашното право прави разлика помеѓу основи на сомневањет (доволно кај лишувањето од
слобода) и основано сомневање (потребно е да се спроведе судска истрага и сл).
Судски налог за апсење како правило –Приведувањето не е ништо друго туку апсење по налог,
додека лишувањето од слобода е всушност апсење без налог, во итни случаи, по одлука на
полицијата. Никој не може да биде лишен од слобода без притоа да се почитуваат правните
гаранции, а налог за апсење е најважна ваква гаранција.
Лишување од слобода (апсење без налог) –лицето затечено на извршување на кривично дело за
кое се гони по службена должност може да го лиши од слобода секој доколку постои опасност од
бегство, за што веднаш ја известува полицијата. Лицето затечено во извршување на кривично
дело е лице кое е забележано при вршење на дејствието, односно лице кое непосредно по
сторено кривично дело е затечено под околности кои укажуваат дека сторило кривично дело.
Правосудната полиција може без одлука на суд да лиши од слобода и лице за кое постојат основи
на сомневање дека сторило кривично дело за кое се гони по службена должност, ако постои
опасност од одлагање, а постои некоја од причините за притвор, но се должни веднаш да го
изведат пред надлежниот судија.
Влегување во дом поради апсење –УРМ забранува полицијата да влегува и да претресува во
домовите на осомничените во случај кога лишува од слобода без налог на судот. Сепак,
полицијата може да влезе во дом доколку таму се наоѓа лице за кое постои судска наредба за
притворање или приведување.
Претрес при апсење –сосема е разумно полициските службеници да бидат овластени да го
претресат лицето што треба да се приведе, да се лиши од слобода или спроведе, со цел да
пронајдат оружје што лицето може да го употреби или за да побегне. Исто така е разумно
полицаецот што апси да изврши претрес и да ги одземе евентуалните докази со цел да спречи
нивно криење или уништување.
Задржување –ЗКП прецизира дека лицето лишено од слобода веднаш, а најдоцна во рок од 24
часа од моментот на лишување од слобода, да биде изведено пред суд. Одредбата никако не
смее да се толкува како право на полицијата лицето лишено од слобода да го задржи 24 часа, што
за жал се случува во практика.
Лицето мора да биде известено за причините на неговото лишување од слобода и задржување, за
кое дело се терети, како и да биде поучено за правата кои ги има: право на молчење, правото на
информирање на семејството или на друго лице, право на бранител и право на лекарски преглед.
Лицето лишено од слобода мора најкасно за 6 часа да биде доведено пред службеникот за
прифат кој со образложено решение ќе одлучи дали лицето ќе биде задржано. Службеникот за
прифат е должен веднаш по приемот на лицето да го извести јавниот обвинител.
Службеникот за прифат задолжително наложува и претрес на лицето лишено од слобода.
Предметите и трагите кои можат да послужат како доказ или можат да ја загрозат безбедноста на
лицето привремено се одземаат со потврда.

33
За задржувањето се прави записник во кој се внесува известувањето на јавниот обвинител, како и
списокот на предметите кои се одземаат. Примерокот од записникот се доставува до јавниот
обвинител, на лицето лишено од слобода и на полицискиот службеник кој го довел.
Лицето лишено од слобода може насамо да се советува со адвокат во секое време, а ако нема
адвокат или не може да стапи во контакт со него може да побара да ја види листата на дежурни
адвокати.
Адвокатот може во секое време да го посети во полициската станица. Во времето од 20 часот
навечер до 8 часот наутро лицето има право да добие адвокат од листата на дежурни адвокати.
Лицето се задржува во посебно уредени полициски станици, определени со акт на Министерот за
внатрешни работи. Ако лицето лишено од слобода е изведено пред судија на претходна постапка,
тој по службена должност ја испитува законитоста на лишувањето и должен е тоа да го утврди со
решение.
„Информативни разговори“ –Полицијата може да повикува граѓани заради собирање на
известувања за кривичното дело и сторителот или за други важни околности што се однесуваат на
кривичното дело. Повикувањето се врши со писмена покана во која мора да се наведат причините
за неговото повикување и поука за правата.
Ако лицето кое ќе се јави на поканата одбие да даде известување, тоа повторно не може да се
повикува за истата причина. Собирањето на известувањата од исто лице може да трае онолку
време колку што е неопходно за да се добие потребното известување, а најдолго 4 часа.
Повиканиот граѓанин не може да го испитува во својство на обвинет, сведок или вештак.
Приведување –како присилна мерка за обезбедување присуство на обвинетиот во кривичната
постапка, се состои во лишување од слобода на обвинетиот и од негово приведување до органот
што ја определил оваа мерка. Тоа првенствено претставува санкција на извршување за неуспешно
повикување.
Приведувањето, според законот може да се определи само во следните случаи:
1.ако постојат причини за притвор;
2.ако е веќе донесено решение за притвор на обвинетиот;
3.ако обвинетиот, кој е уредно повикан, не се јави на поканата, а својот изостанок не го оправда;
4.ако не можело да се изврши уредно доставување на поканата, а од околностите очигледно
произлегува дека обвинетиот го одбегнува приемот на поканата.
Друг начин лицето да се лиши од слобода со налог на судот е потерницата.
Во наредбата треба да се назначи денот, часот и местото каде што треба да се доведе
обвинетиот,.
Гаранција –обезбедувањето на присуство на обвинетиот во кривичната постапка со притвор тешко
го погодува не само обвинетиот туку и државата која мора да го организира, да обезбеди средства
за негово одржување и надомест на штета на лицата за кои ќе се покаже дека се неосновано
лишени од слобода, и освен тоа, постојано да трпи приговори дека завлегува во слободата на
граѓаните. Поради тоа, притворот треба да се одбегне кога истата цел може да се постигне со него
поблаго средство, а тоа е гаранцијата или емството.
Основна карактеристика на гаранцијата како мерка за обезбедување на присуство на обвинетиот,
е што таа е самостојна мерка и не служи како замена за мерката притвор, но по своите
карактеристики во голема мера може да се третира како ефикасна замена. Во текот на кривичната
постапка, присуството на обвинетото лице може да се обезбеди со уставно загарантирано право
на лицето –право на сопственост и право на располагање со сопственоста, а во корист на
остварувањето на повисоко уставно право –правото на слобода.
При примена на гаранцијата судот треба да води сметка таа да не доведе до различен третман на
обвинетите со оглед на нивната имотна состојба.

34
Самата гаранција се состои во тоа што обвинетиот за кого постои основано сомневање дека е
сторител на делото и е донесена наредба за спроведување истрага, може да се остави да се брани
од слобода и покрај фактот дека постојат околности што укажуваат на опасност од бегство или
факти што го оправдуваат стравот дека обвинетиот ќе го повтори или ќе го доврши кривичното
дело, под услов ако тој лично или некој друг даде за него гаранција дека до крајот на кривичната
постапка нема да побегне.
По својата природа и содржина, гаранцијата е вистинска и лична. Таа е вистинска кога таа се
состои во депонирање готови пари, хартии од вредност, скапоцености или други подвижни
предмети од поголема вредност што лесно може да се претворат во пари. Гаранцијата е лична
кога спомнатите вредности не се депонираат однапред, туку кога трети лица даваат обврска дека
во случај на бегство на обвинетиот тие ќе го платат утврдениот износ на гаранцијата. Лична
гаранција не може да даде самиот обвинет.
Гаранцијата секогаш гласи на паричен износ, без оглед на тоа кој и какви добра се депонираат.
Обвинетиот, кој поради положената гаранција е оставен на слобода, ќе се стави во притвор и во
следните случаи:
1.ако не дојде на уредно доставена покана и за тоа не го оправда изостанокот;
2.ако побегне;
3.ако го повтори или доврши кривичното дело.
Овие основи се основи за пропаѓање на гаранцијата. Во овие случаи судот носи решение со кое ќе
одлучи вредноста дадена како гаранција, да се внесат како приход во Буџетот на РМ.
Вредностите дадени како гаранција се враќаат или се симнува хипотеката врз недвижноста, а
притоа се носи решение за укинување на гаранцијата, во случаи кога:
1.е донесена ослободителна пресуда или ако постапката е запрена;
2.со пресудата е изречена казна затвор, средствата се враќаат дури откако осудениот ќе почне да
ја издржува казната;
Органи надлежни за одредување на гаранцијата се: во текот на истрагата- судијата на претходната
постапка, а по потврдување на обвинителниот акт, решението за гаранција го донесува советот.
Притвор –е едно од најделикатните прашања при уредувањето на една кривична постапка, мерка
со која длабоко се навлегува во правата и слободите на граѓанинот и поради тоа е крената на
уставен ранг.
Притворот не е казна и не смее да се третира како казна, туку тој е мерка која служи исклучиво за
обезбедување на присуство на обвинетиот и за успешно водење на кривичната постапка, односно
мерка со чисто процесна цел.
Притвор во меѓународно право –Целите на нормирањето на притворот на меѓународен план се
двострани: поставување критериуми за законско притворање и поставување лимити за негово
прифатливо ограничување од гледна точна на меѓународната заедница.
Видови притвор –Според нашето казнено-процесно законодавство притворот може да биде само
факултативен. За одредување потребно е да постои основано сомневање дека едно лице
извршило кривично дело. Освен постоењето на овој услов, мора да постои и една од следните
причини:
✪ ако лицето се крие, ако не може да се утврди неговиот идентитет или ако постојат други
околности кои укажуваат на опасност од бегство. Сокривањето како основа за одредување
на факултативен притвор, постои кога лицето не се движи слободно и јавно, кога често го
менува местото на живеење и нигде не се пријавува;
✪ ако постои основан страв дека ќе ги сокрие, фалсификува или уништи трагите на
кривичното дело или ако особени околности укажуваат дека ќе ја попречува истрагата со
влијание врз сведоците, врз соочесниците, т.н колузиски притвор. Поради оваа причина,
притворот се одредува додека не се обезбедат потребните докази, а потоа престанува;

35
 ✪ ако особени околности го оправдаат стравот дека ќе го повтори кривичното дело, или ќе
го доврши или ќе изврши кривично дело со кое се заканува;
✪ ако уредно повиканиот обвинет очигледно одбегнува да дојде на главната расправа, или
ако судот направил два обиди уредно да го повика обвинетиот, а сите околности
укажуваат дека обвинетиот очигледно одбегнува.
Краткотраен притвор –судијата на претходната постапка може по предлог на јавниот обвинител,
со писмено и образложено решение да му определи на лицето лишено од слобода краткотраен
притвор од 48 часа во случај кога ќе најде дека постои основано сомневање дека лицето е
сторител на кривично дело кое му се става на товар. Во суштина се работи за задржување на
осомничениот против кого јавниот обвинител заради недостиг од време во случаи на итност се
уште не донел наредба за спроведување на истрага или не поднел непосредно обвинение, но
јасно изразил таква намера со предлого лицето да се притвори додека тој не ја подготви
наредбата за спроведување истрага.
Органи надлежни за определување притвор, по правило, притворот го определува надлежниот
судија на претходна постапка. По одобрувањето на обвинителниот акт па се до завршувањето на
главната расправа, притворот може по предлог на страните да се определи само со решение на
советот, и тоа судечкиот совет.
Траење на притворот –притворот до подигање на обвинението, по одлука на судот, може да трае
најдолго 180 дена од денот на притворањето, а по подигање на обвинението притворот може да
го продолжи или да до определи надлежен суд.
Меѓутоа, не смее да се заклучи дека во сите случаи на притвор може и треба да се оди на неговото
максимално траење. Пред се, тоа го овозможува начелната одредба од законот, според која
траењето на притворот мора да биде сведено на најкусо нужно време, а тоа го оценува органот
што ја води постапката, водејќи сметка за исполнување на нејзината цел.
Основна карактеристика на системот на продолжување на притворот е неговата деволутивност,
бидејќи за секое ново продолжување секогаш одлучува друг повисок орган. Во таа смисла, за
продолжување на притворот од 30 дена според решението, кој може да го продолжи притворот
најмногу за уште 60 дена.
Втората карактеристика на системот на продолжување на притворот во нашиот кривичен процес е
правото на жалба против решенијата за продолжување.
По одобрувањето на обвинението, па се до завршувањето на главната расправа, по предлог на
тужител, притворот може да се определи, продолжи или укине само со решение на судечкиот
совет и може да трае најмногу:
-до 1 година за кривични дела за кои може да се изрече казна затвор до 15 години;
-до две години за кривичните дела за кои може да се изрече казна затвор доживотен затвор.
Постапка за определување мерка притвор –Според ЗКП, притворот се определува со писмено
решение кое ги содржи следните податоци: име и презиме на лицето кое се лишува од слобода,
кривичното дело за кое се обвинува, податоци за наредбата за спроведување на истражна
постапка, законскиот основ за определување на притвор, рокот на кој во истражната постапка бил
определен притворот, називот на установата во која се извршува мерката притвор, поука за право
на жалба. Покрај овие, содржи и сите факти и докази кои произлегуваат од основаното
сомневање, образложени причини кои ја оправдуваат секоја одделна основа. На крајот содржи
службен печат и потпис на судијата кој го определува притворот.
Против решението за притвор, притвореното лице може да се жали до советот во рок од 24 часа
од предавањето на решението.
Советот што одлучува по жалбата е должен да донесе одлука во рок од 48 часа.
Укинување на притворот –За укинување на притворот, судот ја укинува по службена должност.
Според тоа, за судот што го определил притворот, како и за другите органи, постои обврска

36
постојано да водат грижа за тоа дали настапува ситуација која го наметнува укинувањето на
притворот.
Во случајот на краткотраен притвор, веднаш по распитот, судијата може да го определи
притворот, како и под услов ако јавниот обвинител во рок од 48 часа од извесувањето достави
предлог за определување на краткотраен притвор, а во спротивно судијата го пушта на слобода
обвинетото лице.
Во текот на истрагата, судијата може да го укине притворот само во согласност со јавниот
обвинител, освен ако притворот се укинува поради истекот на рокот на негово траење.
Советот е должен да го укине притворот и да нареди обвинетиот да се пушти на слобода ако:
✹ престанат причините поради кои притворот е определен;
✹ натамошниот притвор не би бил во сразмерност со тежината на стореното дело;
✹ настапат случаи кога истата цел заради која е определен притворот може да се постигне со
друга мерка;
✹ укинувањето на притворот го предложил јавниот обвинител пред поднесувањето на
обвинителниот акт;
✹ обвинетиот е ослободен од обвинението или е огласен за виновен или е осуден со
парична казна, судска опомена или условна осуда;
✹ истечат роковите за траење на притворот.
Постапка со притворениците –Во иста просторија не можат да бидат затворени лица кои не се од
ист пол. Заради можноста од меѓусебно негтивно влијание, по правило, во иста просторија не
можат да се сместуваат ниту лица кои учествувале во извршување на исто кривично дело ниту
лица кои се на издржување казна со лица со притворот. Ако е тоа можно, лица кои сториле
кривично дело во поврат нема да се сместуваат во иста просторија со други лица лишени од
слобода врз кои би можеле штетно да влијаат.
Притворениците имаат право на осумчасовен непрекинат одмор во време од 24 часа. Покрај тоа
ним ќе им се обезбеди движење на отворен простор во затворот најмалку 2 часа дневно. Истите
имаат право да се хранат со свој трошок, да носат своја облека, и да се служат со свои постелни
работи, на свој трошок да набавуваат книги, весници и други работи, доколку тоа не би било
штетно за успешно водење на постапката.
По одобрение на судијата на претходната постапка во текот на истражната постапка и по негов
надзор, притвореникот може во границите на куќниот ред, да го посетуваат блиски роднини, а по
негово барање и лекар и други лица.
Надзор над притворениците врши претседателот на надлежниот првостепен суд, така што тој
лично или судијата кој тој ќе го определи е должен најмалку еднаш неделно да ги посети
притворениците без присуство на надзорникот и стражарите и ако најде за потребно да се
информира и како се хранат притворениците, како се постапува со нив и сл.
Куќен притвор –ако постои основано сомневање дека определено лице сторило кривично дело и
има услови за определување притвор, судот може како поблага мерка да определи и куќен
притвор и да му нареди на тоа лице да не го напушта домот за определено време. На лицето
против кое е определен куќен притвор судот може по исклучок да му определи да се оддалечи за
одредено време од станот или друг простор, ако е потребно време за лекување и тоа го бараат
посебни околности поради кои може да настапат други штетни последици по животот, здравјето
или имотот на лицето или на неговите блиски.
При изрекување на куќен притвор, судот може да определи и забрана за комуникација со други
лица или употреба на средства за комуникација.
Судот врши надзор над куќниот притвор, а надзорот може да го довери на полицијата,
определувајќи го начинот на негово извршување.

37
Претрес е детално истражување на лице, средство за превоз, дом под услови определени со
закон. Исто така, со овој закон е дефинирано и дејствието преглед на лица, возила, багаж и
простории со што законодавецот точно ги раздвоил овие две истражни дејствија.
Претресот се врши под услови и на начин пропишан со закон и тоа на: простории, лица и
предмети.
Претресот се врши врз основа на издадена наредба на судија за претходна постапка. И може да
биде дадена усно или писмено.
Ако барањето е дадено писмено мора да содржи: назив на судот, име и функција на подносителот
на барањето, факти што укажуваат на веројатноста дека лицето или предметите се важни за
постапката, барање судот да издаде наредба за претрес поради пронаѓање на лице или одземање
на предмети.
Постојат и случаи кога претрес се врши врз основа на согласност, односно врз основа на наредба
за приведување.
Може да се преземе во следните случаи: ако држателот на домот се согласува на тоа, ако таму се
наоѓа лице кое по наредба на суд треба да се притвори или присилно да се доведе, ако треба да
се лиши од слобода сторител кој е затечен при извршување на кривично дело, ако треба да се
врши увид на местото каде што е извршено кривичното дело.
Основано за сите видови претрес е постоење на основ на сомнение дека е извршено некакво
кривично дело што е предуслов за преземање на сите истражни дејствија и употреба на сите
доказни средства. Она што е битно за судот во овој момент е постоење на определен степен на
веројатност дека со претресот ќе биде пронајден обвинетиот кој се бара заради приведување;
дека ќе се пронајдат траги на кривичното дело или ќе се пронајдат предмети важни за постапката.
Веројатноста дека со претресот ќе се постигнат овие цели се цени врз основа на разни изјави на
очевидци, сведоци, изјави на осомничениот или врз основа на искуството на обвинителот.
Претрес на дом –Претрес на домот на обвинетиот и на други лица може да се преземе кога е
веројатно дека ќе се пронајде обвинетиот кој се бара заради приведување или ќе се пронајдат
траги на кривичното дело или предмети важни за постапката. Претресот на дом може да се
однесува на претресување на една или повеќе простории кои лицето ги користи како свој дом, но
истовремено може да се однесува и на други простории кои се просторно поврзани со домот и
имаат иста цел на користење. Претресот во домот најчесто значи и претресување на подвижните
предмети на лицето, но за тоа да се направи мора да е наведено во наредбата за претрес.
Претресот на лице опфаќа претрес на: облеката, обувки, површина на телото, подвижни предмети
на лицето што ги носи, просторот во кој е затечено лицето во време на преземање на
претресувањето, средството за превоз кое се користи во време на претресувањето. За претрес на
лице предвидени се правила кои мора да бидат почитувани заради обезбедување на законитост
на обезбедените докази, такви се: претресот секогаш го врши лице од ист пол, претресувањето со
соблекување на делови од облеката секогаш го врши лице од ист пол, претресот на интимните
делови на телото или телесните отвори ги врши медицинско лице само со изречно одобрение на
судот. Меѓутоа, ЗКП предвидел и еден исклучок во поглед на субјектот кој издава наредба за
претрес. Така, е предвидена можноста службеникот за прифат да наложи претрес на лицето
лишено од слобода при неговото доведување во полициска станица или друго место определено
за задржување.
Наредба за претрес –по барање за издавање на наредба за претрес одлучува судијата на
претходната постапка веднаш, а најдоцна во рок од 12 часа од приемот на барањето. Наредбата
ги содржи следните елементи: назив на судот што ја издава наредбата; името на судијата што ја
издава наредбата;орган кој треба да ја спроведе наредбата;целта на претресот; име и презиме на
лицето кое треба да се пронајде; опис на предметите што треба да се пронајдат; време во кое
треба да се изврши наредбата; упатство наредбата и одземените предмети да му се однесат на

38
судот без одлагање, поука за право за известување на бранителот, потпис на судијата на
претходна постапка и службен печат на судот.
Во поглед на извршувањето, истата може да се изврши во кој било ден од седмицата по правило
дење, освен во случаи кога постои опасност од одлагање. Во случаите кога се врши претрес во
дом кој очигледно е напуштен, или оправдано се смета дека просториите се празни, може да се
влезе без претходна најава, по следниот редослед: легитимирање на извршителот на наредбата;
предавање на наредбата на лицето кај кое или врз кое ќе се врши претресот; повикување на
лицето на кое се однесува наредбата; поука за бранител и извршување на наредбата со или без
присуство на бранител.
Исто така, при претресувањето на простории на државни органи и институции треба да
присуствува старешината.
Начинот на претресување треба да биде извршен со внимание и со почитување на достоинството
на личноста и правото на интимност, без непотребно нарушување на куќниот ред.
Доколку при претресот се најдат предмети што немаат врска со кривичното дело, но укажуваат на
друго кривично дело кое се гони по службена должност, таквите предмети повремено ќе се
одземат. Ако јавниот обвинител најде дека нема основа за поведување на кривичната постапка и
не постои законска основа за нивно одземање, тие веднаш се враќаат.
За секој претрес се составува записник во кој се внесуваат и точно се опишуваат предметите и
исправите што се одземаат. По составувањето записник го потпишуваат: лицето кој го врши
претресот, лицето врз кое се врши претресот и лицето чие присуство е задолжително.
Привремено обезбедување и одземање на предмети –се истражни дејствија со кои се собираат
докази и предмети кои служат за утврдување на факти или се потребни за водење на кривична
постапка. Овие дејствија во себе содржат мерка на процесна присилба со која се постигнуваат
повеќе цели: се обезбедуваат докази, се гарантира сигурноста на луѓето во случаи кога се
одземаат опасни предмети, се обезбедува поголема ефикасност во спречување на криминалот.
Во рамките на овие истражни дејствија можат да се подведат неколку посебни мерки и тоа:
привремено одземање на предмети, привремено одземање на компјутерски податоци,
привремено одземање на писма и други пратки, постапување со податоци кои се банкарска тајна,
имот во банкарски сеф и сл, привремено одземање на имот или предмети заради обезбедување.
Привремено одземање предмети се однесува на два вида предмети: оние што според
одредбите на Кривичниот законик треба да се одземат и предмети што можат да послужат како
доказ.
Обезбедувањето, според новиот ЗКП се врши на неколку начина и тоа: предметите можат да му се
предат на чување на јавниот обвинител, доколку со посебен закон е определен орган кој треба да
ги чува, му се предаваат нему, може да биде определен друг начин на нивно чување.
За привремено одземање на предмети потребна е наредба која ја издава судот по предлог на
јавниот обвинител или по предлог на правосудната полиција. За сите привремено одземени
предмети се издава потврда во која треба да биде назначено каде се пронајдени предметите и да
содржи детален опис на истите со карактеристики кои ја означуваат нивната идентичност.
Исто така, не можат да бидат одземени со судска наредба:
■ списи и други исправи на државни органи со чие објавување би се повредило чувањето на
државна тајна;
■ писмени обраќања на обвинетиот спрема бранителот или лицата кои не можат да бидат
сведоци;
■ технички снимки што се наоѓаат кај лицата ослободени од должноста да сведочат, а се
направени за факти за кои се ослободени од должноста за сведочење;
■ записи, изводи од регистар и слични исправи;

39
 ■ записи за факти што ги направиле новинарите и нивните уредници во средствата за јавно
информирање
Привремено одземање на писма, телеграми и други пратки –претставуваат специфичен облик на
истражното дејствие привремено одземање на предмети. Услов за да се направи тоа е да постојат
околности поради кои основано може да се очекува дека тие ќе послужат како доказ во
постапката.
За спроведување на ова истражно дејствие наредбата за привремено одземање на пратките може
да ја издаде судија на претходна постапка, јавниот обвинител ако постои опасност од одлагање.
Со самото внесување во текстот на формулацијата „други пратки“ дејството се проширува на сите
пратки кои во себе содржат некаков вид комуникација со обвинетиот и може да се однесува на
електронска пошта, разни пакети кои содржат пораки и сл. Отворањето на пратките се врши со
особено внимание да не се оштети печатот, а обвивките и адресите се чуваат.
Посебни истражни мерки –кога е веројатно дека ќе се обезбедат податоци и докази неопходни за
успешно водење на кривичната постапка, кои на друг начин не можат да се соберат, можат да се
преземат следните посебни истражни мерки:
1)следење и снимање на телефонските и други електронски комуникации;
2)следење и снимање во дом, затворен или заграден простој означен како приватен или во
возило и влез во тие простории;
3)тајно следење и снимање на лица и предмети со технички средства надвор од домот;
4)таен увид и пребарувања во компјутерски систем;
5)увид во остварени телефонски и други електронски комуникации;
6)симулиран откуп на предмети;
7)симулирано давање и примање поткуп;
8)контролирана испорака и превоз на лица и предмети и др.
Кривични дела за кои може да се определат посебни истражни мерки: за кривични дела за кои
е пропишана казна затвор најмалкѕ 4 години, а се подготвуваат или се извршени од страна на
организирана група или банда; за кривични дела наведени во ЗКП; за кривични дела против
државата, против човечноста и меѓународното право.

Глава 10. –Претходна постапка

Целта на претходната постапка е да се соберат докази за веројатноста на казненото дело и на

неговиот сторител за да може да се одлучи дали ќе му се суди или постапката против него ќе биде
запрена. До таква одлука телата на казненото гонење доаѓаат постепено спроведувајќи претходна
постапка од неколку етапи. Започнува најчесто со полициските извиди, кои ги покренува
полицијата на сопствена иницијатива или на барање на јавниот обвинител. Потоа следува
проверувањето, односно собирањето на известувања од страна на јавниот обвинител, а ако се
потврди основаноста на сомневањата, претходната постапка ќе заврши со истражна постапка која
ја спроведува јавниот обвинител.
Предистражната постапка е прва, најрана фаза на претходната постапка. Таа претставува еден
вид воведен дел и насока за понатамошна истрага и нејзиното спроведување е од круцијално
значење за понатамошно водење на целокупната казнена постапка и основот за покренување на
обвинението. Таа опфаќа низа дејствија за откривање и на прогонот кога постојат основи за
сомнение за сторено кривично дело, а со цел за обезбедување на релевантни докази за
откривање на сторителите, предметот и средствата на извршување на кривичното дело.
На Јавното обвинителство во откривањето на кривичните дела првенствено му помага полицијата,
но тоа има овластувања и можности и самото да презема потребни мерки и дејствија.

40
Јавниот обвинител како државен орган, но и како граѓанин во средината во која живее има
објективна можност и самиот непосредно да забележи дека е сторено кривично дело. Гласот како
повод за поведување на кривична постапка постои кога во определен круг се зборува дека е
сторено кривично дело, а особено кога средствата за јавно информирање, пишуваат за вакви
вести. Ноторноста значи општопознат факт кој укажува на постоење на казниво дело. Во случаите
на непосредно забележување на јавниот обвинител, глас или ноторност, обвинителот не чека да
биде поднесена кривична пријава, туку согласно приципот на официјалност е должен да ги
преземе сите мерки.
Кривична пријава може да се поднесе писмено, усмено, по електронски пат.
Кога пријавата се поднесува преку електронскиот уред, потребно е да се обезбеди електронски
запис, но јавниот обвинител составува и посебна службена белешка.

Фази на предистражната постапка:

1.Полициски извиди –опфаќаат дознавање на казненото дело, собирање на податоци за
сторителот и жртвата и преземање мерки за собирање и обезбедување на доказите потребни за
стручно и успешно спроведување на кривичната постапка.
Извиди на казнени дела се нарекуваат мерки и дејствија кои ги презема полицијата по службена
должност или по налог на јавниот обвинител заради: пронаоѓање на сторителот на казненото
дело; спречување на бегство или сокривање на сторителот; откривање и обезбедување траги од
казненото дело; собирање на сите известувања кои би можеле да бидат од корист за успешно
водење на казнената постапка.
Односи и соработка меѓу полицијата и јавното обвинителство во предистражната постапка
Полицијата постапува самостојно во делот во кој собира или проверува информации дали
сомневањата ќе досегнат до основи на соменвање, за формално да го извести јавниот обвинител.
ЗКП предвидува поактивно вклучување на јавното обвинителство во предистражната постапка.
Имено, овие мерки може да ги презема и обвинителството непосредно или преку лица од
сопствениот истражен тим. Може разумно да се претпостави дека јавното обвинителство
поактивно ќе се вкучи кај потешките посложени дела, додека за полесните и најчестите кривични
дела (кражба, лесна телесна повреда) полицијата извидите ќе ги спроведе сама по стандардни
процедури и ќе финализира со поднесување кривична пријава.
Можни се две групи на случаи каде јавното обвинителство активно ќе ги води изидите со наредби
за преземање на конкретни мерки и дејствија и случаи каде јавното обвинителство ќе даде само
насоки и мислења, но извидите ќе продолжат (самостојно, но под надзор на јавното
обвинителство) да ги врши полицијата, во кој случај на крајот полицијата поднесува кривична
пријава.
Во првата фаза на предистражната постапка се можни следните ситуации:
1.полицијата секогаш ги презема итните и неодложни дејствија во врска со пронаоѓање на
сторителот и спречување на негово бегство;
2.полицијата презема и оперативни и други мерки со цел определени сомневања и информации
да ги провери за да се разјаснат најмалку до степен на основи на сомневање;
3.полицијата по информирањето на јавниот обвинител продолжува самостојно да ја води
предистражната постапка по стандардни процедури и завршува со кривична пријава кога верува
дека собрала докази;
4.полицијата по информирањето ја води предистражната постапка под надзор на јавниот
обвинител, што значи дека го информира за сите позначајни работи во истрагата;
5.по добивањето на информација од полицијата, јавниот обвинител непосредно ја води
предистражната постапка за потешките кривични дела во соработка со МВР;

41
6.во определени случаи јавниот обвинител предистражната постапка може да ја спроведе
самостојно.
Споредено со основите на сомневање, како основ за поведување предистражна постапка,
основаното сомневање е дефинирано како повисок степен на сомневање.
Повикување на граѓаните (информативни разговори) –Заради успешно водење на кривичната
постапка, полицијата има овластување да повикува граѓани со цел собирање на потребните
известувања. Повикувањето се врши со писмена покада каде што е наведено лицето кое се
повикува и седиштето каде се повикува лицето, причините како и поука за право на бранител.
Лицето повикано на разговор не може да се задржи повеќе од 4 часа. Ова ограничување во никој
случај не значи дека полицијата има право граѓаните да ги задржи за овој временски период, туку
да оневозможи ситуации кои се случуваат во практиката, осомничените фактички да бидат
лишени од слобода под изговор за „информативен разговор“.
Информирање на јавниот обвинител –На јавниот обвинител му е дадена раководна улога во
текот на предистражната постапка. За да се вклучи во соодветниот кривично правен настан, мора
да биде известен за истиот. Пропишана е обврска на полицијата за сите доставени до нив
кривични пријави за кривични дела за кој гонењето се презема по службена должност, без
одлагање да го известат по писмен пат јавниот обвинител. Кога се работи за кривично дело за кое
е пропишана казна затвор од најмалку 4 години, известувањето се дава веднаш усно, на кое мора
да следи и писмено известување.
Раководење на предистражната постапка –Товарот на докажување е на тужителот. Тој знае кој и
какви докази му се потребни за да го докаже постоењето на некое кривично дело. Со оглед на
фактот што определени докази доколку не бидат обезбедени уште во најрана фаза од постапката,
подоцна може да исчезнат, дадена му е раководна улога на јавниот обвинител.
Во остварувањето на раководната улога на јавниот обвинител во предистражната постапка, тој
издава наредби до правосудната полиција, која е должна да постапува по неговите наредби. Од
друга страна не смее да се загуши самостојноста на полицијата.
Според новиот концепт на кривичната постапка, товарот на докажување е на јавниот обвинител.
Ова значи дека јавниот обвинител е одговорен за политиката на откривање и гонење на
криминалитетот во државата. Дали едно обвинение ќе добие судска завршница е одговорност на
Јавниот обвинител.
2.Претходно прибирање на известувања –од добиената кривична пријава во јавното
обвинителство и приложените докази кон неа или добиеното известување од полицијата, може
да се случи јавниот обвинител да не може да одлучи по пријавата.
Поради ова, јавниот обвинител може да бара дополнителни докази, информации, известувања и
податоци. Ова јавниот обвинител може да го стори самиот, лично или преку вработените во
истражните центри на јавното обвинителство, полицијата за откривање на кривични дела. Сите
овие органи од кој јавниот обвинител бара вакви известувања, должни се во рок од 30 дена да
постапат, не по барањата на јавниот обвинител, туку по издадената наредба од страна на јавниот
обвинител.
Јавниот обвинител може самиот да собира известувања потребни за одлучување по кривичната
пријава. Притоа, тој може да го повика подносителот на пријавата, како и други лица чиј сознанија
смета дека може да придонесат за оценка на веродостојноста на наводите во пријавата. Исто така,
јавниот обвинител може да повикува сведоци при што е должен да ги извести за својството во кое
ги повикува.
Јавниот обвинител може да го повика и осомничениот, при што е должен да ги примени
одредбите за исказ на осомничениот. ЈО може да ја снима изјавата од испитувањето на
осомничениот, за што се применуваат посебни одредби. За сите прибавени известување јавниот
обвинител составува записници. По однос на записниците за испитување на сведоци и

42
осомничени, тие треба да бидат во форма и да ги содржат сите поуки кои треба да се применуваат
согласно одредбите за исказ на обвинет и распит на сведок.
Одлуки на јавниот обвинител по поднесените кривични пријави –една од можните законски
варијанти за завршување на предистражната постапка е со донесување на решението за
отфрлање на кривичната пријава. Законските основи поради кои јавниот обвинител може да ја
отфрли кривичната пријава се материјалноправни и процесноправни.
Пријавеното дело не е кривично дело за кое се гони по службена должност е материјалноправен
основ за отфрлање на кривичната пријава. Ако настапила застареност или делото е опфатено со
амнестија или помилување, ако постојат други околности кој го исклучуваат гонењето се
процесноправни причини. Доколку ЈО донесе решение за отрфлање на кривичната пријава,
примерокот му се доставува до оштетениот, со поука дека може во рок од 8 дена да поднесе
жалба до повисок јавен обвинител.
Тајност на предистражната постапка –во врска со давањето на соопштенија во врска со
кривичното дело или за преземените дејствија и мерки, со цел за информирање на граѓаните,
јавниот обвинител и полицијата се должни да ја почитуваат презумпцијата на невиност и
интересите на истрагата, како и за заштита на класифицираните и лични податоци. Сите дејствија
преземени во предистражната постапка од страна на јавниот обвинител или полицијата се сметаат
за тајна.
Истражната постапка претпоставува втора фаза од претходната постапка, со која раководи и ја
спроведува јавниот обвинител. Од друга страна, ако се земе дека предистражната постапка е
доставена од два дела –полициски извиди и претходно прибирање известувања од страна на
јавниот обвинител, во суштина истражната постапка е само надоврзување и продолжување на ова
претходно постапување на јавниот обвинител или трета фаза од претходната постапка, се разбира
доколку тој оцени дека почетните основи на сомневање дека е сторено кривично дело прераснат
во основано сомневање дека определено лице сторило кривично дело.
Истражната постапка започнува со донесување на наредба за спроведување на истражна
постапка. Наредбата ја донесува јавниот обвинител кога ќе оцени дека постои основано
сомневање дека осомничениот сторил кривично дело за кое се гони по службена должност.
Основаното сомнение е повисок степен на сомневање кој е заснован врз прибавени докази кои
упатуваат на заклучок дека определено лице сторило кривично дело.
Се поставува прашањето на кој начин јавниот обвинител оценува дека постои основано
сомневање и дека се исполнети условите за спроведување на истражна постапка. Во ЗКП на
јавниот обвинител не му се дадени експлицитни критериуми за оценување дали постои основано
сомневање дека осомниченото лице сторило кривично дело и дека треба да ја започне
истражната постапка. Во истражната постапка не се изведуваат полноважно докази, туку само се
собираат, за валидно да се изведат на јавна судска расправа со можност за нивно ефикасно
тестирање во една контрадикторна расправа пред судот кој воопшто не го знае досието на
истрагата.
Наредба за спроведување на истражна постапка јавниот обвинител донесува доколку смета дека
постои осневано сомневање дека е сторено кривично дело, за кое е пропишана казна затвор над
5 години. Наредба за спроведување на истражна постапка не се донесува и во случаи кога
претходно веќе дошло до спогодување помеѓу јавниот обвинител и осомничениот односно до
донесување на предлог-спогодба. Исто така, јавниот обвинител не донесува наредба за
срповедување на истражна постапка, доколку донеси решение за отфрлање на кривична пријава.
Основна цел на истражната постапка е во текот на истата да бидат собрани докази и податоци
кои му се потребни на јавниот обвинител за да одлучи дали против обвинетиот да поднесе
обвинение или да се откаже. Покрај тоа, во текот на истражната постапка е дадена можност и за

43
изведување на докази за кои постои опасност дека нема да можат да бидат изведени во текот на
главната расправа, или нивното изведување би било поврзано со значителни потешкотии.
Во поглед на собирањето на докази во текот на истражната постапка, треба да се има во предвид
дека оние докази кој јавниот обвинител ги прибавил претходно во текот на предистражната
псотапка, не е потребно повторно да се собираат, бидејќи начинот на нивното собирање е ист во
текот на целата претходна постапка.
Би се јавила потреба од нивно повторно испитување, само доколку: треба да даде исказ за некои
други околности и доколку јавниот обвинител оцени дека има потреба од појаснување на она што
претходно веќе го кажал во својот исказ.
Наредбата за спроведување на истражна постапка содржи: лични податоци за осомничениот,
опис на кривичното дело и правна квалификација на истото.

Главна причина поради која е предвидено донесување на наредба за спроведување на истражна

постапка е утврдување на моментот кога формално започнува кривичната постапка и што со
нејзиното донесување се прекинува застарувањето на кривичното гонење. Второ, со
донесувањето на наредбата за спроведување на истражна постапка започнуваат да течат и
роковите кои се определени за траење на истражна постапка, а исто така можат да се обезбедат
мерки за обезбедување на негово присуство. Трето, се наметнува обврска на јавниот обвинител
самиот да преземе активна улога во собирањето докази.
Завршување на истражната постапка –Во законот е определено дека истражната постапка треба
да заврши во рок од 6месеци, од донесувањето на наредбата. Доколку не заврши во тој рок,
јавниот обвинител е должен за тоа да го извести вишиот јавен обвинител, кој може овој рок да го
продолжи за уште 6 месеци, доколку станува збор за сложени случаи. Овој рок може по исклучок
да биде продолжен на уште 3 месеци, односно може да трае најмногу 15 месеци.
Јавниот обвинител ја завршува истражната постапка кога ќе оцени дека е доволно разјаснета
состојбата на работите, за да може да донесе одлука –да поднесе обвинение или да ја запре
истражната постапка со отфрлање на кривичната пријава.
Негова обврска е пред истекот на рокот да достави писмено известување до осомничениот и
неговиот бранител во кое ќе даде краток опис на кривичното дело и правна квалификација на
истото и напомена дека списите се наоѓаат во архивата на јавното обвинителство и дека имаат
право на увид во истите и право на препис. Во ова известување задолжително треба да се внесе и
поука дека во рок од 15 дена да достават докази до јавниот обвинител, списи од преземените
дејствија на одбраната итн.
Откако ќе заврши истражната постапка и откако ќе измине рокот од 15 дена во кој осомничениот
може да достави докази и барање за собирање на докази, како и по истекот на 30 дена во кој
јавниот обвинител е должен да ги собере бараните докази, јавниот обвинител е должен во рок од
15 дена да донесе одлука.
Запирање на истражната постапка –истражната постапка може да запре заради:
1.ако делото што му се става на товар на осомничениот не е кривично дело за кое се гони по
службена должност;
2.доколку настапила застареност на кривичното гонење;
3.доколку настапиле други околности кои го исклучуваат гонењето;
4.доколку нема докази дека осомничениот го сторил кривичното дело.
Истражната постапка се запира со наредна од ЈО, а може да се поднесе приговор во рок од 8 дена
до повисок јавен обвинител.
Прекин на истражната постапка –се јавува во следните случаи:
1)осомничениот е во бегство;

44
2)по сторувањето на делото кај осомничениот настапило душевно заболување, растројство или
друга потешка болест;
3)настапиле околности кои привремено го спречуваат кривичното гонење.
Се прекинува со наредба од ЈО, а кога ќе престанат причините јавниот обвинител ќе ја продолжи
постапката.
Доказно рочиште –Во текот на истражната постапка, по барање на осомничениот и јавниот
обвинител може да се одржи доказно рочиште. По барање на странките за одржување на
доказното рочиште со решение одлучува судијата на претходна постапка во рок од 3 дена.
Доказно рочиште може да се одржи во следните случаи, ако:
1.е веројатно дека сведокот поради болест или смрт нема да може да се испита на главната
расправа;
2.е потребно вештачење, а доказите се однесуваат на лице, предмет или место чија состојба е
подложна на неизбежни промени;
3.постојат конкретни околности што укажуваат дека сведокот е изложен на насилство, закана,
ветување на пари или друга корист за да не сведочи или лажно да сведочи.
Доказното рочиште го спорведува судијата на претходната постапка. За рочиштето ќе се известат
осомничениот и неговиот бранител, јавниот обвинител и оштетениот. Недоаѓањето на една од
странките која е уредно известена, а која не го оправдала својот изостанок не го спречува
одржувањето на доказното рочиште.
Доказите изведени на доказно рочиште може да се употребат на главната расправа само против
оној обвинет чиј бранител бил присутен во текот на доказното рочиште.

Глава 11. –Обвинување

Обвинувањето претставува втор стадиум од кривичната постапка кој започнува со поднесување на

обвинието до судот. Постојат три облици на обвинување:
Обвинителен акт –го поднесува јавниот обвинител во редовна кривична постапка и на неговото
поднесува претходи спроведување истажна постапка;
Обвинител предлог –го поднесува јавниот обвинител во скратена постапка и на неговото
поднесување не претходи спороведување истражна постапка, но не е исклучено преземање
определени истражни дејствија;
Приватна тужба –ја поднесува приватниот тужител, како физичко лице овластено да иницира
кривично гонење.
Обвинителен акт –Обвинението е процесен акт на овластениот тужител, составен во законска
определена форма кој се поднесува до судот кога јавниот обвинител е убеден дека прибавил
доволно докази од кои може да се очекува донесување осудителна пресуда.
Како процесен акт, одобрениот обвинителен акт има двојно значење: служи како процесна
претпоставка за натамошниот тек на кривичната постапка и определува за кој обвинет и за кое
кривично дело ќе се води главната расправа.
Обвинителниот акт се составува во писмена форма, а по исклучок може да биде поднесен и усно и
тоа кога на главната расправа ќе дојде до негова измена или до проширување. Во ЗКП е
предвидено кои елементи мора да ги содржи обвинителниот акт: име и презиме на осомничениот
со лични податоци и со податоци за тоа дали и од кога се наоѓа во притвор или се наоѓа на
слобода, а ако е пуштен на слобода пред да се поднесе обвинителниот акт, тогаш колку поминал
во притвор; опис на делото, местото и начинот на извршување на кривичното дело, предметот на
кој еизвршено кривичното дело и средството со кое е извршено кривичното дело; законски назив
на кривичното дело, означување на судот пред кој ќе се одржи главната расправа; и доказите врз
кои се темели обвинителниот акт.

45
Оцената на обвинителниот акт се врши инокосно или колегијално во зависност од тежината на
пропишаната казна за кривичното дело. Судијата за оцена на обвинителниот акт постапува
инокосно во случај кога обвинителниот акт е поднесен за кривично дело за кое е предвидена
казна затвор над 10 години. Освен самостојно, судијата може да закаже и рочиште во два случаи:
кога ќе оцени дека има потреба од одржување рочиште и кога во поднесениот приговор против
обвинителниот акт осомничениот навел подготвеност за давање изјава за признавање на вината
во однос на сите или одделни кривични дела.
Советот составен од тројца професионални судии ја оценува основаноста на обвинителниот акт
поднесен за сторено кривично дело за кое е предвидена казна затвор од 10 години. Советот
одлучува на седница или рочиште.
Седница се закажува во рок од 8 дена од приемот на приговорот против обвинителниот акт.
Судијата или советот се должни да водат сметка за стварната и месната надлежност на судот во
рамките во кои постапуваат.
Судијата односно советот за оцена на обвинителниот акт е должен обвинителниот акт да му го
достави на осомничениот кој е на слобода без одлагање, а ако е во притвор во рок од 24 часа.
Обвинителниот акт му се доставува, односно предава на осомничениот со поука за правата што тој
ги има:
Приговор –осомничениот има право да поднесе приговор против обвинителниот акт во рок од 8
дена откако го примил актот. Приговор може да поднесе самиот осомничен, но вакво
овластување има и неговиот бранител. По приемот на приговорот, судијата оценува дали
приговорот е навремен и дали е изјавен од овластено лице. Кај приговорот може да се ползува и
т.н. привилегија на здружување во случај кога од повеќе осомничени само некои поднеле
приговор против актот, а причините поради кои судијата нашол дека актот е неоснован им
користат и на осомничените што не поднеле приговор.
Изјава за признавање на вина –осомничениот се поучува дека може да поднесе изјава за
признавање на вината во рок од 8 дена по прием на обвинението. Кога е дадена изјава за
признавање вина се пристапува кон спроведување рочиште за оцена на обвинителниот акт.
Листа на докази –осомничениот е должен да достави листа на докази кои предлага да се изведат
на главната расправа, а судијата односно советот е должен добиената листа без одлагање да ја
достави до јавниот обвинител. Таа може да биде доставена и во текот на рочиштето за оцена на
обвинителниот акт.
Рочиште за оцена на обвинителниот акт
Кога судијата за оцена на обвинителниот акт ќе цени за потребно одржување рочиште за оцена на
обвинителниот акт, тоа се закажува во рок не подолг од 15 дена од приемот на приговорот. ЗКП
предвидува чие присуство е задолжително на ова рочиште, а тоа е јавниот обвинител,
осомничениот и бранителот. Рочиштето започнува со обраќање на јавниот обвинител кој е
должен накратко да ги изнесе резултатите од истражната постапка, како и доказите на кои се
заснова одбраната при што осомничениот и неговиот бранител го изложуваат поднесениот
приговор и треба да укажат на доказите кои му одат во корист на осомничениот, воочени
пропусти во текот на истражната постапка или незаконски прибавени докази.
Кога судијата или советот смета дека може да донесе одлука во однос на основаноста на
обвинителниот акт го прогласува рочиштето за завршено.
Рочиште кога има изјава за признавање на вина
Ова рочиште може да се одржи во два случаи: кога на рочиштето, осомничениот ќе даде изјава
дека се чувствува виновен за сите или за одделни кривични дела; кога осомичениот кој има
бранител поднел изјава за признавање на вина. Изјавата за признавање на вина се внесува во
записник. Судијата е должен да провери дали изјавата за признавање на вина е дадена

46
доброволно и со разбирање на последиците од неа и дали постојат доволно докази за вината на
осомничениот.
Поднесување на предлог-спогодба –ако во определениот рок странките достават до судот
потпишана предлог-спогодба, судијата пристапува кон нејзина оцена. Ако не е прифатена, се
донесува решение за нејзино одбивање.
Одлуки на судијата односно советот –при оцена на обвинителниот акт, судијата за оцена на
обвинителниот акт го цени актот од аспект на наводите наведени во приговорот против
обивнителниот акт, списите на предметот и доказите доставени во прилог на обвинителниот акт.
Притоа може да ги донесе следните одлуки:
✧ Решение за издвојување докази од списите –ако по службена должност или по предлог на
одбраната се утврди дека во списите се наоѓаат недозволени докази. Овие докази се
затвораат во посебна обвивка и се чуваат кај судијата на претходна постапка.
✧ Решение за раздвојување на постапката –во слуај кога обвинителниот акт е одобрен само
во однос на одделни кривични дела;
✧ Решение за запирање на постапката –во случај кога јавниот обвинител ќе се откаже од
обвинителниот акт, а за ова решение се известуваат осомничениот и неговиот бранител, со
можност за поднесување на жалба во рок од 8 дена;
✧ Решение за одбивање на обвинителниот акт како неоснован –може да се донесе кога се
исполнети некој од следните услови: делото што е предмет на обвинителниот акт не е
кривично дело, постојат околности што ја исклучуваат кривичната одговорност, нема
барање од овластен тужител и др;
✧ Решение за одобрување на обвинителниот акт –во однос на сите или одделни кривични
дела, мора да биде образложено и против ваквото решение не е дозволена жалба;
✧ Клаузула за одобрување на обвинителнот акт –се впишува во обвинителниот акт кога ниту
е поднесен приговор, ниту судијата не нашол потреба од одржување на рочиште.
Обвинителниот акт влегува во сила со денот на донесувањето на решение за негово одобрување,
а откако ќе добие правна сила осомничениот добива статус на обвинет.
Измена и проширување на обвинителен акт
Проширување може да дојде поради: ако обвинетиот стори кривично дело во текот на
заседанието пред главната расправа и ако во текот на главната расправа се открие некое порано
сторено кривично дело. Судот е должен да внимава на овие работи по стварна надлежност.
Обвинителен предлог –во скратената кривична постапка која ја води судијата-поединец за
кривични дела за кои е пропишана казна затвор до 5 години, јавниот обвинител поднесува
обвнителен предлог. Обвинителниот предлог ги има следните елементи: име и презиме на
осомничениот, краток опис на делото и негова правна квалификација, означување на судот кој ќе
одржи главна расправа, предлог кои докази треба да се изведат на главната расправа и предлог
осомничениот да се огласи за виновен и да се осуди според закон.
Обвинителниот предлог не подлежи на оцена што е тоа случај со обвинителниот акт. Оцената ја
врши судијата-поединец во функција на подготовка за главната расправа и е должен да испита
дали е надлежен за постапувањето, дали постојат услови за отфрлање на обвинителниот предлог.

Глава 12. –Главна расправа

Главната расправа е трет стадиум во кривичната постапка, во кој врз основа на начелата на
јавност, усност и непосредност и правична постапка пред надлежниот суд се изведуваат доказите
и се донесува пресуда. Главната расправа зазема најзначајно место и се јавува како најважен

47
стадиум низ кој поминува криивчната постапка со оглед на фактот што доказите се изведуваат за
првпат и единствено во текот на доказната постапка, како дел од главната расправа.
Главната расправа ги има следните карактеристики: се состои од збир на процесни дејствија на
судот и на странките, се одвиваат според законски утврден редослед и чинат една целина; обемот
и видот на процесните дејствија што се преземаат се условени од обемот на доказите што на
предлог на странките судот ги прифатил да бидат изведени во текот на постапката; дел од
основните начела на кривичната постапка доаѓаат до најголем израз –јавност, усменост,
непосредност, контрадикторност; главната расправа се одвива на начин пропишан со ЗКП.
Подготвувањето на главната расправа го спроведува претседателот на советот, пред кого треба
да се одржи главната расправа и ги опфаќа селдните процесни дејствија:
❖ Закажување на главната расправа –со наредба го определува денот, часот и местото на
главната расправа. Претседателот на советот ќе ја закаже расправата најдоцна во рок од
30 дена од денот на приемот на обвинителниот акт во судот, а за дела од организиран
криминал во рок од 60 дена. Може со наредба и да го одложи текот на главната расправа,
поради здравствени причини и други оправдани причини или по барање на обвинетиот да
има доволно време за подговтување на одбраната.
Местото на одржување е регулирано со ЗКП, па главната распра се одржува во седиште на судот и
судската зграда, освен во два случаи и тоа: ако просториите на судската зграда не се
поволни за одржување на главната расправа и ако може да се одржи и во друго место на
подрачје на надлежниот суд, со поднесен предлог до претседател на повисок суд;
❖ Издвојување на списите –доколку претседателот на советот утврди дека во списите се
наоѓаат записници или известувања кои треба да се издвојат и ќе му ги предаде на јавниот
обвинител заради чување;
❖ Повикување на лица –се повикуваат обвинетиот со писмена покана, без оглед дали е
слободен или е во притвор, бранителот, доколку одбраната е облигаторна а доколку
обвинетиот нема бранител му се одредува по службена должност, тужителот се повикува
со писмена покана, оштетениот што не се повикува како сведок главната расправа ќе се
одржи и без него, толкувач доколку некои од странките не го разбираат јазикот на кој се
води постапката, сведоци и вештаци;
❖ Одредување дополнителни судии и судии –поротници-на предлог на председателот на
советот може да дојде до проширување на составот на судот, ако се очекува дека
расправата ќе трае подолго, и се спречува постапката да започнува одново, и тие мораат
непрекинато да бидат присутни на главната расправа;
❖ Изведување докази пред главната расправа –е дозволено во ситуации кога ќе се дознае
некој сведок кој е повикан на главната расправа не ќе може да присуствува поради долга
болест или други пречки;
❖ Запирање на постапката –кога овластениот тужител ќе се откаже од натамошно кривично
гонење, односно од веќе поднесениот обвинителен акт и се запира со одлука во вид на
решение.
Претпоставки за одржување на главната расправа
Општа претпоставка за одржување на главната расправа, е присуство на повиканите лица.
Меѓутоа, недоаѓањето на секое повикано лице нема исто значење за одржување на главната
расправа, туку значењето зависи и од процесното својство на повиканото лице и потребите на
кривичната постапка.
Освен членовите на судскиот совет и записничарот, чие перманентно присуство на главната
расправа е апсолутно неопходно, лица кои спаѓаат во категоријата на оние чие присуство е
претпоставка за одржување на главната расправа се:

48
 ✓ Овластениот тужител –ако не дојде јавниот обвинител кој е уредно повикан, а не го
извести судот за причините за изостанок, ќе се казни со парична казна, а главната расправа
ќе се одложи. Присуството на приватниот тужител исто така е претпоставка за одржување
на главната расправа;
✓ Обвинетиот –главната расправа не може да се одржи без присуство на обвинетиот. Ако е
уредно повикан, а не дојде на главната расправа, а не го оправда својот изостанок, советот
ќе нареди тој присилно да се доведе.

Ако доведувањето не може да се изврши веднаш, советот ќе одлучи расправата да не се одржи и

ќе нареди обвинетиот присилно да се доведе на следната закажана главна расправа,ако
не се појави во две последователни главни расправи, судот ќе одлучи и по наредба за
мерка притвор;
✓ Бранителот –главната расправа не може да се одржи без присуство на бранителот и ако не
дојде бранителот кој е уредно повикан, а не го оправда својот изостанок или ја напушти
без никаква причина главната расправа, главната расправа по предлог на обвинетиот ќе се
одложи, а може да се одржи и без присуство на бранител, ако одбраната не е
задолжителна;
✓ Толкувач/преведувач –не е изречно вброен меѓу претпоставките за одржување на
главната расправа
Раководење со главната расправа –се подразбира таква процесна активност која е насочена кон
нејзино активно и непречено одвивање. Улогата на претседателот на советот се состои од
следното:
● Да утврди дали советот е правилно составен, односно дали сите членови се релативно
способни за извршување на судската функција за конкретниот предмет;
● Раководи со главната расправа;
● Се грижи за членовите на советот да бидат непрекинато присутни на главната расправа;
● Должен е да се грижи за отстранување на сето она што ја одолковлекува расправата;
● Го отвора заседанието и го објавува предметот на расправата;
● Утврдува дали дошле сите повикани лица, па ако не дошле, проверува дали биле уредно
повикани и дали го оправдале својот изостанок;
● Го утврдува идентитот на обвинетиот, го прашува дали разбира за што е обвинет и го
поучува за неговите права;
● Одлучува за предлозите на странките;
● Го контролира начинот и редоследот на испитување на сведоците и вештаците и
изведувањето на доказите водејќи сметка за ефикасност и економичност;
● Се грижи за одржување на редот во судницата и за достоинството во судот и да им укаже
на странките да се однесуваат пристојно;
● Ако во текот на главната расправа се појават основи за сомневање дека некој сведок дал
лажен исказ, може да нареди за тој исказ на сведокот да се состави посебен записник;
● Ако обвинетиот даде признание на главната расправа, должен е да испита дали
признанието е доброволно и дали е свесен за последиците од неговат изјава итн.
Улогата на советот во текот на главната расправа, особено се манифестира во неговото право на
донесување на одлуки и тоа:
● По службена должност или по предлог на странките да ја исклучи јавноста или дел од
главната расправа или целата, ако е тоа потребно за зачувавање на државна безбедност,
јавен мир и поредок, заштита на привтниот живот и сл;

49
 ● Одлучува за предлогот за кој не постои согласност од странките што нема да ги усвои
претседателот на советот;
● Одлучува за повторно отповикување или откажување на полномошно на бранител кому
веќе еднаш во текот на главната расправа му било отповикано;
● Одлучува бранителот да ги сноси трошоците кои настанале поради одлагање на главната
расправа по негова вина.
Одлагање и прекинување на главната расправа –одлагањето значи незапочнување на главната
расправа на денот кога била закажана или ако главната расправа веќе започнала, може да се
појават причини за нејзино одлагање за определен временски период. Закажаната главна
расправа не започнува на определениот ден доколку на главната расправа не дојде: надлежниот
јавен обвинител, обвинетиот кој е уредно повикан ниту го оправда својот изостанок; бранителот
кој е уредно повикан, а не дојде и не го оправда својот изостанок.
Започнатата главна расправа се одлага кога:
-јавниот обвинител ќе оцени дека изведените докази укажуваат дека се променила фактичката
состојба изнесена во обвинението;
-во текот на главната расправа се оцени дека е потребно подолго време да се прибават нови
докази;
-во текот на главната расправа се утврди дека кај обвинетиот по стореното кривично дело
настапило душевно заболување или растројство;
-во текот на главната расправа обвинетиот го отповикал полномошното на бранителот или
бранителот го откажал полномошното или без причина не дојде на главната расправа или истата
ја напушти предвреме;
-советот во текот на главната расправа ќе одлучи главната расправа да се одложи поради отсуство
на сведок или вештак.
Одложената главна расправа секогаш одлучува одново ако се изменил составот на судот во
согласност со странките, одлагањето траело подолго од 90 дена.
Прекинување –значи запирање на главната расправа за пократко време, но не подолго од 8 дена.
До прекинување на главната расправа може да дојде поради постоење на следните околности:
краток одмор во текот на главната расправа, поради истекот на работното време, кога постои
можност за кратко време да се прибават одредени докази, заради подготување на обвинението
или одбраната, ако обвинетиот во текот на расправата изврши кривично дело или се открие некое
порано сторено кривично дело.
Тек на главната расправа –започнува со држење воведни говори. Точното назначување на
моментот кога започнува главната расправа има значење, затоа што од тој момент престанува
правото на преземање на одредени процесни дејствија и затоа што ефектот на некои процесни
дејствија се разликува од оној што тие го имаат пред започнувањето на главната расправа. Така,
по правило барањето за изземање на судија може да го поднесат пред започнувањето на главната
работа.
1.Почеток на главна расправа
Главната расправа започнува со воведните говори. Прво зборува тужителот, а потоа бранителот
или обвинетиот. Единствено обвинетиот има право да не одржи воведен говор. Претседателот на
советот може воведните говори на странките да ги ограничи на определено време. Содржината
на воведните говори ги определува ЗКП и дозволено им е на странките во воведните говори: да
изнесат кои решавачки факти имаат намера да ги докажуваат, да ги изложат доказите што ќе ги
изведуваат, да ги определат правните прашања по коиште ќе расправаат.
Постојат ограничувања во смисла на тоа што странките не може да изнесуваат во своите воведни
говори, а тоа се факти за поранешна осудуваност на обвинетиот и да се изјаснуваат за наводи и
понудени докази на спротивната странка.

50
2.Поука за правата и изјаснување за вина на обвинетиот
Претседателот на советот е должен прво да го праша обвинетиот дали разбира за што е обвинет и
треба да стекне уверување дека обвинетиот навистина разбрал за што се обвинува. Следна задача
на овој стадиум е обврската на претседателот на советот да го поучи обвинетиот дека има право
да молчи или да даде свој исказ. А потоа го повикува обвинетиот да се произнесе дали се
чувствува за виновен или не во однос на сите кривични дела содржани во обвинението.
3.Пресуда врз основа на признание на вина
Признанието не е условено од тежината на кривилното дело во зависност од пропишаната
кривична санкција и вообичаено се дава по поуката за правата, а пред започнување на доказната
постапката. По даденото признание од страна на обвинетот, судија-поединец е должен да
провери повеќе околности: дали обвинетиот го дал признанието доброволно, да спречи
признание со кое се штите некое друго лице, признание дадено во заблуда, измама и принуда, да
испита дали обвинетиот е свесен за последиците од своето признание дека по донесувањет на
пресудата која веднаш станува правосилна ќе треба да замине на издржување на казна затвор и
дека нема право на жалба, дека треба да ги надоместува трошоците на постапката.

4.Доказна постапка
Доказната постапка се состои во изведување на доказите според следниот редослед: докази на
обвинението и докази врзани со имотноправно барање, докази на одбраната, докази на
обвинението за побивање на доказите на одбраната (реплика) и доакзи на одбраната како
одговор на побивањето (дуплика).
Сведоци –пред да се пристапи кон испитување на сведокот, претседателот на советот ќе го
опомене за неговата должност да му изнесе на судот се што му е познато за предметот и да го
предупреди дека лажното сведочење претставува кривично дело.
Според редоследот на изведувањето на доказите, прв своите сведоци ги испитува јавниот
обвинител, потоа одбраната. Странката што го предложила сведокот го испитува по пат на
директно испрашување. При директното испрашување се поставуваат кратки прашања важни за
утврдување на факти и околности кои се однесуваат на кривичниот предмет. Забранети се
сугестивни прашања. По директното испрашување, спротивната странка настапува со вкрстено
испитување на истиот сведок. Прашањата во вкрстеното испитување се однесуваат на факти и
околности кои претходно биле изнесени во текот на директното испитување, како и на факти кои
се важни за оцена на веродостојноста на исказот даден при директното испрашување.
Во текот на испитувањето останува можноста за странките да истакнуваат усни приговори во
однос на поставеното прашање или даден одговор, за што одлучува претседателот на советот.
Според одредбите што се однесуваат на исклучоците од начелото на непосредност неколку од
нив се однесуваат и на исказите на сведоците: исказите дадени во истражна постапка и изјавите
собрани во рамки на дејствијата на одбраната во текот на истражната постапка; ако по
започнувањето на главната расправа се појават индиции врз основа на кои може да се заклучи
дека сведокот бил изложен на насилство, закана, ветување на пари и др; записници за дадени
искази пред јавен обвинител односно од дејствијата на одбраната.
Вештаци –при испитувањето на вештаците на главната расправа, во принцип се постапува на ист
начин како и со сведоците –отстранување од судницата, должност да ја зборува вистината,
можност за заклетва, а единствената разлика се состои во тоа што ако некоја од странките бара
вештото лице да биде испитано на главната расправа, писмениот наод и мислење ќе бидат

51
прифатени како доказен материјал само ако вештото лице кое го изработило вештиот наод и
мислење дало свој исказ на главната расправа и била дадена можност да биде вкрстено испитано.
Испитување на обвинетиот –во текот на главната расправа обвинетиот може да се јави во улога
на сведок во сопствен случај само на предлог на одбраната. Ако се даде предлог за сведочење на
обвинетиот, испитувањето се врши според правилата за директно, вкрстено и дополнително
испрашување. Директното испрашување го врши бранителот, вкрстеното обвинителот.
Писмени и електронски докази –материјалните, писмени, електронски докази и снимки се
изведуваат со нивно презентирање односно читање од странката која ги предложила. Овие
докази мора да се достават во оригинал, а по исклучок како заверен препис или заверена копија.
Во писмените докази спаѓаат записници за увид извршени надвор од главната расправа, за
претрес на дом или на лице и за одземање на предмети, книги и други пишани документи.
Материјалните докази –можат да послужат за објаснување на некои факти и за разјаснување на
работите во потесна смисла, се изведуваат на тој начин што за време на одржувањето на главната
расправа се наоѓаат на видно место.
Дополнение на доказната постапка –пред завршувањето на доказната постапка странките и
оштетениот може да стават предлози за дополнение на доказна постапка само за нови околности
што се јавиле во текот на главната расправа.

5.Завршни зборови
Претставуваат завршен дел од главната расправа при што секоја странка од свој аспект ги воочува
и ги толкува фактите и правото на начин со кој ги поддржува своите тези и концепции,
изјаснувајќи се за материјалот изнесен на главната расправа.
Завршните зборови содржат оцена на резултатот од главната расправа, заклучоци за докажаноста
односно недокажаноста на фактичката состојба, оцена на вредноста на изведените докази,
мислења за тоа кои одредби треба да се применат, ств за кривичната одговорност на обвинетиот
и сл.
Самата содржина на говорите зависи од предметот на спорот и ги опфаќа фактичките и правните
прашања, а особено: анализа и оцена на доказите –бидејќи судот ја заснова својата пресуда врз
основа на фактите и доказите кои се изведени на главната расправа; правна квалификација –
додека тужителот е должен да застапува една правна квалификација, обвинетиот и неговиот
бранител може да изнесуваат алтернативно две или повеќе правни квалификации, а судот ќе
одлучи за онаа правна квалификација која според неговото слободно убедување е најприфатлива;
и конечни предлози кои претставуваат резиме на она што ќе се изнесе во завршните зборови, но
треба особено да се однесуваат на видот на пресудата и видот на кривичната санкција.

Глава 13. –Пресуда

Пресудувањето на еден кривично-правен спор значи одлучување за сите спорни прашања и нивно
разјаснување во согласност со правно-релевантните факти.
Поаѓајќи од тоа што пресудата го содржи одговорот на прашањето поставено во обвинението –
дали обвинетиот сторил кривично дело за кое се товари и во кој степен е кривично одговорен,
произлегува дека меѓу пресудата и обвинението мора да постои одреден однос, а тоа претставува
едно од најкомплексните прашања во кривичната постапка.
Во нашето процесно право односот меѓу пресудата и обвинението е регулиран на таков начин што
пресудата може да се однесува: само на лицето кое е обвинето и само на делото што е предмет
на обвинението содржано во поднесениот, изменетиот или проширениот обвинителен акт.

52
Субјективен идентитет –постои тогаш кога пресудата се однесува на она лице кое е означено
во обвинението. Со оглед на тоа што секогаш со сигурност може да се утврди дали пресудата е
насочена кон она лице против кое е поднесено обвинението, како и дека не е дозволено да се
поднесат алтернативни обвиненија.
Објективен идентитет –постои тогаш кога пресудата и обвинението се однесуваат на исто дело.
Тоа е компликувано и спорно прашање, затоа што за толкување на поимот дело што е предмет на
обвинение има две концепции: криминален настан од минатото и фактичка положба конкретно
опишана во обвинението.
Со кривичната пресуда се решаваат три основни прашања:
1. Првото, се однесува на постоење услови за водење на постапката, односно испитување
дали не постојат пречки за водење на постапката. Со таквата пресуда се завршува текот на
кривичната постапка без изјаснување за основноста на кривичното барање содржано во
обвинението;
2. Второ, е прашање во кое се впушта судот дури откако на претходното позитивно
одговорил, е прашањето за постоење на кривично дело за кое се товари обвинетиот и
прашањето дали е обвинетиот негов сторител, како и прашањето за неговата кривична
одговорност;
3. Трето е одлучувањето за санкцијата, која ја индивидуализира вината и опасноста на
сторителот.

Пресуда со која се одбива обвинението се донесува во следните случаи:

★ Ако за пресудување судот не е стварно надлежен –тој треба да внимава по службена
должност и да внимава на својата стварна и месна надлежност и предметот доколку не е
надлежен ќе го упати на надлежен суд;
★ Ако постапката е водена без барање од овластен тужител –претставува консеквенца од
начелото на акузаторност, според кој без овластен тужител нема кривична постапка.
Тужителот може да биде неовластен во поглед на статусот, односно јавен обвинител
наместо приватен тужител;
★ Ако тужителот од започнувањето па до завршувањето на главната расправа се откажал од
обвинението –овластениот тужител слободно располага со барањето за кривично гонење
во текот на целата кривична постапка, т.е со изјава дека тужителот го повлекува своето
обвинение;
★ Ако немало потребен предлог, одобрение или ако надлежниот државен орган се откажал
од предлогот, одобрението или ако оштетениот се откажал од предлогот –судот ќе донесе
одбивателна пресуда, штом ќе ги утврди наведените претпоставки;
★ Ако обвинетиот за истото дело е веќе правосилно осуден, ослободен од обвинението или
постапката против него е правосилно запрена со решение –случај на пресуден предмет
при што одлуката која служи како повод за одбивање треба да е кривична, правосилна, да
се работи за осудителна пресуда или решение и да постои идентитетот на лицето и
делото;
★ Ако обвинетиот со акт на амнестија или помилување е ослободен од гонењето или ако
кривичното гонење не може да се преземе поради застареност, или ако постојат други
околности што го исклучуваат кривичното гонење:
А)амнестија и помилување со кои од страна на надлежни државни органи е дадено ослободување
од кривично гонење кои не може да се отповикаат;
Б)застареност на кривичното гонење што претставува протек на време определено со КЗ по кое не
може да се поведе ниту продолжи кривичното гонење.

53
Ослободителна (либераторна) пресуда се изрекува во три ситуации:
1)ако делото за кое се обвинува обвинетиот не е кривично дело според законот –дело за кое
обвинетиот се обвинува не е кривично дело ако не е предвидено во КЗ или ако недостасува некој
од елементите кои се предвидени во КЗ. Како општи услови за исклучување на противправноста
се нужна одбрана, крајна нужда или вршење на други дејствија. Во посебни услови на
исклучување на противправноста доаѓаат случаи за кои КЗ пропишува дека извршителот на
кривичното дело нема да се казни.
2)ако има околности што ја исклучуваат кривичната одговорност –во случај кога самото кривично
дело постои, но обвинетиот не е кривично одговорен, бидејќи постојат околности што ја
исклучуваат неговата кривична одговорност:недоволна возраст на обвинетиот, ако се утврди дека
детето немало 14 години, во тој случај ќе ја запре кривичната постапка и ќе го извести центарот за
социјална работа.
3)ако не е докажано надвор од разумно сомневање дека обвинетиот го сторил делото за кое се
обвинува.
Доколку се донесе ослободителна пресуда, судот е должен секогаш да го укине притворот и да
нареди обвинетиот да се пушти на слобода.
Ослободителна (кондемнаторна) пресуда е вид мериторна одлука со која судот утврдува дека
обвинението е основано, односно ја признава основаноста на кривичното барање кое е поставено
во кривичната тужба, го огласува обвинетиот за виновен и му изрекува кривична санкција,
односно го ослободува од казна.

Осудителната пресуда ги содржи следните елементи:

◊ Опис на делото за кое обвинетиот се огласува за виновен, со назначување на фактите и
околностите кои претставуваат обележје на кривичното дело, како и на оние од кои зависи
примената на определена одредба од КЗ, начин на извршување, местото и времето и сл;
◊ Законскиот назив на кривичното дело, со оглед на тоа што секое кривично дело
предвидено во КЗ има точно одреден назив, тој назив задолжително се внесува во
пресудата;
◊ Кривичната санкција што се изрекува, односно ослободување од казна –се одредуваат за
секој обвинет одделно;
◊ Одлука за алтернативна мерка;
◊ Одлука за мерките за безбедност, конфискација на имот и имотна корист и одземање
предмети;
◊ Одлука за засметување на лишувањето од слобода, на притворот или на веќе издржана
казна –во казната се пресметува времето во кое бил во притвор, дел од поранешната
казна затвор или парична казна;
◊ Одлука за трошоците на кривичната постапка, за имотно-правно барање како и за тоа дека
правосилната пресуда треба да се објави преку печатот, радиото или телевизијата.
Објавување на пресуда –процесното дејствие кое судот го презема во рамките на заседанието во
кое е разгледан еден кривичен предмет по донесувањето на пресудата е нејзиното објавување.
По правило, откако судот ќе ја донесе пресудата, претседателот на советот веднаш ќе ја објасви.
По исклучок, ако судот не е во можност да ја изрече пресудата истиот ден по завршувањето на
главната расправа, ќе го одложи објавувањето на пресудата најмногу за три дена и ќе го определо
времето и местото на нејзиното објавување.
Објавувањето на пресудата се состои во тоа што претседателот на советот јавно ја чита изреката
на пресудата и накратко ги соопштува причините на пресудата, сето тоа во присуство на странките,
нивните законски застапници, полномошници и др.

54
Доколку јавноста на главната расправа била исклучена, пресудата секогаш се чита на јавно
заседание. Притоа, советот одлучува дали и во која мера ќе ја исклучи јавноста при објавувањето
на причините за пресудата.
Објавувањето на пресудата може да се изврши и кога странката, законскиот застапник,
полномошникот не е присутен. Ако обвинетиот е отсутен, советот може да нареди пресудата да
му ја соопшти усно претседателот на советот или пресудата само да му се достави.
Изработување на пресудата во писмена форма –пресудата која е објавена мора писмено да се
изработи во рок од 15 дена по објавување, а по исклучок кај посложените предмети, во рок од 60
дена.
Увидот на пресудата се состои од податоци потребни за индивидуализација на одлуката, ознака
на судот кој ја донел пресудата, податоци за идентификација на странките, делото што е предмет
на обвинението и сл. Имено, ги содржи следниве елементи: назначување дека пресудата се
изрекува во името на граѓаните на РМ, назив на судот, име и презиме на обвинетиот, кривичното
дело за кое е обвинет и дали бил присутен на главната расправа, ден на главната расправа и дали
главната расправа била јавна, и запишување на сите други присутни лица во постапката.
Изреката на пресудата е најважен дел од пресудата затоа што во неа е содржана изјавата на
волја, односно заповедта на судот во поглед на расправањето на она што било предмет на
одлучувањето.

Иако содржината на изреката зависи од видот на пресудата, тој мора да ги содржи следните
елементи: личните податоци на обвинетиот, име и презиме, ден, месец, година на раѓање,
државјанство и одлуката со која обвинетиот се огласува за виновен за делото за кое е обвинет или
со која се ослободува од обвинението за тоа дело или со која се одбива обвинението;ако
обвинетиот е огласен за виновен, изреката на пресудата мора да ги опфати потребните податоци;
во случај на тек на кривични дела судот во изреката на пресудата ќе ги внесе казните утврдени за
секое одделно кривично дело.
Образложение на пресудата е третиот елемент што мора да го содржи пресудата и
образложанието има посебни важност и значење бидејќи има за цел да се изнесат причините
поради кои судот одлучил како во диспозитивот на пресудата.
Во образложението на пресудата судот ќе ги изнесе причините за секоја точка од изреката, а
особено фактите што ги цени како докажани или недокажани, од кои докази ги утврдил тие факти,
од кои причини не уважил одделни предлози на странките, од кои причини се раководел при
решавањето на правните прашања. Во образложението во зависност од видот на одлуката, мора
да се наведе: ако обвинетиот е осуден на казна во образложението ќе се наведе кои околности
судот ги зел предвид при одмерувањето на казната, судот посебно ќе образложи од кои причини
се раководел кога оценил дека треба да се изрече построга казна од пропишаната или кога
оценил дека казната треба да се ублажи; ако обвинетиот се ослободува од обвинението, во
образложението особено ќе се наведе од кои причини се донесува таква пресуда.
Пресудата ја потпишуваат претседателот на советот и записничарот.

Глава 14. –Правни лекови

Постоењето на правните лекови го оправдуваат повеќе причини, од кои особено внимание

заслужуваат следните: создавање можност да се дојде до поправилна и законита одлука, затоа
што и покрај најголемата совесност на судиите на првостепените судови, не е исклучена можноста
за грешки и заблуди како во однос на примената на правото, така и во доменот на утврдената
фактичка состојба, како по вина на судот, така и по вина на странките, причини за правилноста и

55
остварување на законитоста, судската одлука е поубедлива во очите на граѓаните доколку еден
кривично-правен спор се разгледа во повеќе инстанци, а се оправдува со фактот што судиите на
повисоките судови поседуваат стручни подготовки од повисоко ниво и се поопитни во работата,
потребата од воедначување на јудикатурата и еднообразна примена на законите.

Глава 15. –Редовни правни лекови

ЖАЛБА
Жалбата е единствен вид редовен правен лек во нашата кривична постапка, со кој се напаѓаат
како фактичките, така и правните повреди. Едно од основните прашања на правните лекови е
прашањето за правото на жалба. Тоа е комплексно прашање и ги опфаќа: субјектите на жалбата,
откажување, односно одрекување од правото на жалба, содржината на жалбата и основите за
жалбата.
Жалбата може да ја изјават странките –овластениот тужител и обвинетиот, бранителот, законскиот
застапник на обвинетиот и оштетениот. Во корист на обвинетиот може жалба да поднесат и
неговиот брачен и вонбрачен другар, роднина по крв во права линија, посвоител, брат, сестра и
др.
Оштетениот може да ја побива пресудата само поради одлуката на судот за трошоците на
кривичната постапка, а доколку е досудено имотноправно побарување и во тој дел.
Можноста слободно да располага со користење на правото на жалба во постапката содржи и
можност странката да се одрече од правото на жалба при што жалбата воопшто не се поднесува
односно странката да се откаже од веќе поднесената жалба и не може да се отповика.
Одрекувањето од правото на жалба значи изјава од странката дека не сака да го користи своето
право на жалба, а може да се одрекне во два случаи: откако му е доставена пресуда, ако
тужителот и оштетениот кога имаат право да изјават жалба поради сите основи се одрекле од
правото на жалба.
Откажувањето од веќе изјавената жалба значи можност странката која поднела жалба да го смени
својот став во однос на искористувањето на правото за обжалување на пресудата.
Елементите на жалбата се изречно утврдени со ЗКП и мора да ги содржи следните елементи:
1)означување на пресудата против која се изјавува жалба;
2)наведување на основот за побивање на пресудата;
3)образложение на жалбата;
4)предлог побиваната пресуда наполно или делумно да се укине;
5)потпис на лицето што изјавува жалба
Против пресудата донесена во прв степен овластените лица може да изјават жалба во рок од 15
дена од денот на доставување на преписот од пресудата. Пропишаниот рок е преклузивен, што
значи дека со неговото пропуштање субјектите го губат правото за вложување на редовен правен
лек. Ако на обвинетиот кој нема бранител треба да му се достави пресуда со која му е изречена
казна затвор или издаден казнен налог со пресуда, а доставувањето не може да се изврши на
негова пријавена адреса, судот по службена должност ќе му постави бранител, кој ќе ја врши оваа
должност.
Нашето казнено-процесно право тие основи ги систематизира во 4 основни групи и тоа:
1)Суштествени повреди на одредбите на кривичната постапка се делат на апсолутни и
релативни:
Апсолутни суштествени повреди на формалниот закон –се оние кај кои се претпоставува
причинската врска меѓу воочената повреда и неправилноста на пресудата и штом ќе се констатира
таква повреда, пресудата се третира како маанлива и мора да се укине. Постојат кога:

56
1)Судот бил непрописно составен или ако во изрекувањето на пресудата учествувал судија или
судија-поротник кој не учествувал на главната расправа или кој со правосилна одлука е изземен
од судењето;
2)На главната расправа учествувал судија или судија-поротник кој морал да биде изземен. Оваа
повреда настанува кога постои некоја од основите за задолжително изземање на судија, со оглед
на фактот што нивното постоење значи отсуство на релативната способност на судијата за вршење
судска власт;
3)Главната расправа е одржана без лице чие присуство на главната расправа е задолжително
односно кое претставува претпоставка за одржување на главната расправа, на што мора да
внимава претседателот на советот;
4)Јавноста била исклучена на главната расправа спротивно на ЗКП;
5)Судот ги повредил прописите на кривичната постапка по прашањето дали постои обвинение од
овластениот тужител, односно одобрение на надлежниот орган;
6)Пресудата ја донел судот кој поради стварната надлежност не можел да суди во тој предмет или
ако судот неправилно го одбил обвинението поради стварна ненадлежност, и е должен за ова да
внимава по службена должност;
7)Судот со својата пресуда не го решил наполно предметот на обвинението, односно не одлучил
за сите кривични дела содржани во обвинението;
8)Пресудата се заснова врз доказ врз кој според одредбите на овој закон не може да се заснова
пресудата освен ако со оглед на другите докази е очигледно дека и без тој доказ би била
донесена иста пресуда –согласно начелото на законитост на доказите;
9)Обвинението е пречекорено;
10)Со пресудата е повредена одредба за забрана на преиначување на полошо;
11)Пресудата е нејасна и противречна на самата себе или во неа не се наведени решавачките
факти или докази изведени на главната расправа.
Релативни суштествени повреди на формалниот закон –се оние повреди кај кои во секој
одделен случај мора да се утврди дали и во кој степен констатираната повреда придонела за
неправилност на пресудата.
2)Повреди на материјалниот закон (error in judicando) –подразбираат неприменување односно
неправилно применување и интерпретација на некоја одредба од КЗ. Повредите на
материјалниот закон, кои може да бидат основи за вложување на жалба, се точно одредени во
ЗКП, во однос на:
1.Прашањето дали делото за кое се гони обвинетиот е кривично дело;
2.Постоењето околности што ја исклучуваат кривичната одговорност;
3.Постоењето околности што го исклучуваат кривичното гонење, ако настапила застареност или
гонењето е исклучено поради помилување и амнестија;
4.Прашањето дали за кривичното дело што е предмет на обвинението е применет закон што не
може да се примени;
5.Одлуката за казна, условна осуда или судска опомена, односно мерка за безбедност или за
одземање на имотна корист е пречекорено овластувањето што го има судот според законот.
3)Погрешно утврдена фактичка состојба (error facti) –претставува посебен основ за побивање на
првостепената пресуда. Фактичката состојба е збир од факти врз кои непосредно се заснова
примената на материјалниот и на формалниот закон за одреден кривичен предмет. Основот за
постоење погрешно утврдена фактичка состојба произлегува од доказната инцијатива што ја
имаат странките во текот на постапката, за сметка на растоварувањето на судот од обврската да ја
утврдува материјалната вистина и одземената доказна иницијатива на судот да предлага и да
изведува докази по службена должност. Погрешна утврдена фактичка состојба постои и кога на
тоа укажуваат нови факти или нови докази, наведени во жалбата кои судот воопшто не ги имал

57
предвид при пресудувањето бидејќи тие станале достапни односно познати за жалателот по
завршувањето на доказната постапка.
Постапка по жалба пред првостепениот суд (iudex a quo)
Жалбата се поднесува до судот што ја изеркол првостепената пресуда во доволен број примероци
за судот, како и за спротивната странка и за бранителот, заради давање одговор. Во однос на
жалбата како поднесок судот има овластувања да ги провери следните околности:
а)содржина на жалбата –судот прво проверува дали жалбата ги содржи сите елементи.
Првостепениот суд ќе го повика жалителот да ја дополни жалбата во определен рок со писмен
поднесок ако жалба изјавил: обвинетиот или друго лице во негова корист, а обвинетиот нема
бранител или оштетениот или приватниот тужител кој нема полношник.
Ако жалба изјавил оштетениот или приватниот тужител кој има полномошник, а во неа не е
наведен основот за побивање на пресудата, жалбата нема образложение и не е потпишана од
лицето кое ја изјавува или ако е пропуштено да се наведе на која пресуда се однесува и сл;
б)благовременост на жалбата –рокот во кој е поднесена жалбата е преклузивен и изнесува 15
дена;
в)дозволеност на жалбата –бидејќи субјектите на жалбата се точно одредени и не може да ја
изјави неовластено лице.

Постапка пред второстепениот суд (iudex ad quem) –Вториот дел од постапката по жалба е
постапувањето пред второстепениот суд. Судијата-известител е овластен да преземе определени
процесни дејствија по сопствена иницијатива, со цел да овозможи непречена работа на советот и
тоа:
☒ Од првостепениот суд да прибави извештај за повредите на одредните на кривична
постапка;
☒ Да ги провери наводите во жалбата во однос на новите докази и новите факти преку
првостепениот суд или преку судијата на претходната постапка;
☒ Да прибави потребни извештаи или списи од други органи или правни лица;
☒ Ако утврди дека во списите се наоѓаат записниците, списите без одлагање ќе ги достави до
првостепениот суд пред одржувањето на седницата на второстепениот суд.
По самата жалба второстепениот суд одлучува на два начини:
Одлучување на седница на совет –откако ќе ги преземе наведените процесни дејствија и ќе ги
проучи списите, ако во прашање е кривично дело за кое се гони по барање од јавниот обвинител,
судијата известител без одлагање ќе ги достави списите до надлежниот јавен обвинител кој е
должен да ги разгледа и без одлагање или најдоцна во рок од 15 дена, а кај посложени предмети
најдоцна во рок од 30 дена, да му ги врати на судот. Седницата на советот на второстепениот суд е
јавна по барање на странките за кривично дело за кое може да се изрече казна затвор од над
5год.
Одлучување по одржана расправа –расправа пред второстепениот суд ќе се одржи во следните
случаи: ако се утврди дека постои суштествена повреда на одредбите на кривичната постапка, кои
според оцената на советот може да се надмина со одржување на главна расправа пред советот на
второстепениот суд, ако се утврди дека постои погрешно утврдена фактичка состојба, кога некои
нови факти и докази за првпат се изнесени во жалбата се оценети како дозволени.
Пеи одредувањето на обемот во кој оспорената пресуда со жалба се испитува, нашето казнено-
процесно право е изречен дека второстепениот суд ја испитува пресудата во оној дел во кој таа се
побива со жалбата, што значи дека тој по правило не се впушта во испитување на оние делови од
првостепената пресуда кои не се нападнати со жалбата. Од ова постојат три исклучока:

58
1.дали постои некоја од апсолутните суштествени повреди и дали главната расправа, спротивно на
одребите е одржана во отсуство на обвинетиот;
2.дали на штета на обвинетиот е повреден КЗ и тоа без оглед кој ја изјавил жалбата, што може да
биде само во корист на обвинетиот, а не и на негова штета;
Одлуки на второстепен суд по жалба:
1)Решение со кое жалбата се отфрла како ненавремена;
2)Решение со кое жалба се отфрла како недозволена;
3)Репението со кое се укинува првостепената пресуда и предметот се враќа на повторно судење
–кога ќе утврди дека постои суштествена повреда на одредбите на кривичната постапка.
4)Решение со кое се укинува првостепената пресуда и се наредува одржување расправа пред
советот на второстепениот суд се донесува кога уважувајќи ја жалбата или по службена
должност ќе оцени дека се исполнети услови за одржување расправа.
5)Решение за преиначување на пресудата и за изрекување судска опомена –второстепениот суд
ќе донесе кога ќе утврди дека постојат законски услови за изрекување на судска опомена.
6)Пресуда со која се преиначува првостепената пресуда се донесува кога судот мериторно
одлучува по кривично-правниот предмет и ќе утврди дека решавачките факти во првостепената
пресуда правилно се утврдени и дека со оглед на утврдената фактичка состојба по правилна
примена на законот треба да се донесе поинаква пресуда
7)Пресуда со која се потврдува првостепениот пресуда

Жалба на пресуда на второстепен суд

Жалбата на пресуда на второстепениот суд претставува втор вид редовен правен лек со
суспензивно и деволутнивно дејство, со кој за определени случаи, според законот, се побива
пресудата на второстепениот суд поради фактички и правни прашања, како и поради одлуката за
казна.
Жалба на второстепената пресуда би била можна ако второстепениот суд:
1)изрекол казна доживотен затвор или ако ја потврдил пресудата на првостепениот суд со која е
изречена ваква казна, како најтешка казна. Во ваков случај, второстепената пресуда може да се
напаѓа поради сите основи поради кои се напаѓа и првостепената пресуда.
2)врз основа на одржана расправа, ја утврдил фактичката состојба поинаку одошто првостепениот
суд.
3)ја преиначил пресудата на првостепениот суд со која обвинетиот е ослободен од обвинението и
изрекол пресуда со која обвинетиот се огласува за виновен, притоа неменувајќи ја фактичката
состојба.
Ненавремената и недозволената жалба на пресудата на второстепениот суд, со решение, ја
отфрла ВСРМ, а другите одлуки се исти како и на второстепениот суд.
Жалба на решение
Жалбата против решение е редовен правен лек со кој се напаѓаат одлуките кои во кривичната
постапка се донесуваат во вид на решение, поради повреди од фактички и правен карактер.
Со оглед на тоа што во кривичната постапка се донесуваат најразлични решенија, сите тие се
делат во две групи: решенија што во текот на кривичната постапка ги донесува судијата за
претходна постапка, како и сите решенија што судот ги донесува во прв степен и решенија на
советот донесени пред и во текот на истрагата.
Овој правен лек има суспензивно дејство, но постојат извесни исклучоци кога поднесената жалба
на донесеното решение нема суспензивно дејство: жалбата на решение на судијата за претходна
постапка со кое се определува мерка претпазливост, одземање на патна или друга исправа за
преминување на државната граница и сл.

59
Освен странките, бранителот, законскиот застапник, роднините, брачниот другар овој правен лек
можат да го вложат и сите оние лица чии права се повредени со донесеното решение.
Основниот рок во кој се изјавува жалба на решение е 3 дена од денот на доставувањето на
решението, ако со ЗКП не е поинаку определено
Основите на жалбата против решенија се истите поради кои се напаѓа и пресудата: суштествени
повреди на кривичната постапка, повреда на КЗ, погрешно утврдена фактичка состојба и одлука за
кривична санкција.

Глава 15. –Вондредни правни лекови

Повторување на кривичната постапка – оправданоста на овој правен лек се состои во тоа што и
покрај најголемата совесност, внимание и грижа на судот и на органите на кривичните постапка,
не е исклучена можноста од неправилни првостепени правосилни одлуки. И покрај тоа што секој
пресуден предмет се смета за вистинит, доколку има укажувања дека неговата фактичка основа
не е вистинита, тогаш се остапува од правилото за непроменливоста на правосилно пресудениот
предмет, кој му го отстапува местото на должноста на утврдување на вистината како основна
задача во кривичната постапка. Основата на овој правен лек лежи во неточноста на фактичката
положба, врз која се заснова пресудата, а повторувањето се бара поради нови факти и докази кои
се изнесуваат пред судот, со кои порано не се располагало, а кои кажуваат на недостатоци на
утврдената фактичка состојба.
Постојат повеќе видови на повторување на постапката:
Повторување на кривична постапка завршена со правосилна пресуда –е вондреден,
несуспензивен и недеволутивен правен лек, со кој под определени услови се побиваат
правосилни пресуди и тоа само поради фактички прашања. Повторувањето на постапката се врши
по барање од овластени лица. Барање за повторување на кривичната постапка може да поднесат
странките и бранителот, а по смртта на осудениот барање може да поднесе и јавниот обвинител.
Не постои единствен рок за поднесување на барањето, туку тоа зависи од тоа дали повторувањето
се бара во корист или на штета на осудениот и дали барањето се поднесува додека е осудениот
жив или по неговата смрт.
Повторување на постапката во корист на осудениот:
1)Ако се докаже дека пресудата е заснована врз лажна исправа или лажен исказ на сведокот.
2)ако се докаже дека до пресудата дошло поради кривично дело на судијата, или на лице кое ги
вршело истражните дејствија.
3)ако се изнесат нови факти или ако се поднесат нови докази што самите за себе или во врска со
поранешните докази се погодни да причинат ослободувањето на лицето што било осудено или
негова осуда по поблаг кривичен закон.
4)ако на некое лице за исто дело му е судено повеќепати или ако повеќе лица се осудени поради
исто дело, што можело да го изврши само едно лице или некои од нив.
5)ако во случај на осуда за продолжено кривично дело што според законот опфаќа повеќе
истовидни или повеќе разновидни дејствија се изнесат нови факти или се поднесат нови докази
што укажуваат дека осудениот не го извршил дејствието што е опфатено со делото од осудата.
Повторување на постапката на штета на осудениот е дозволена кога пресудата со која
обвинението се одбива е донесена поради стварна ненадлежност на судот.
Повторување на постапка не е дозволено во овие случаи: врз основа на самото барање, барањето
да го поднело неовластено лице, нема законски услови за повторување на постапката, фактите и
доказите врз кои се бара барањето веќе биле изнесени, фактите и доказите очигледно не се
подобни за повторување на постапката, поднесителот на барањето не постапил по поканата на
судот.

60
Повторување на постапка запрена со решение –во определени случаи може да се дозволи
повторување на кривичната постапка запрена со решение, ако се поднесат нови докази врз чија
основа судот може да стекне уверување дека се исполнети условите за повторно поведување на
кривичната постапка. Може да се бара во случај: кога обвинителниот акт бил одбиен како
неоснован, кривичната постапка била правосилна запрена во текот на истражната постапка,
кривичната постапка била правосилно запрена пред почетокот на главната расправа.
Повторување на постапката на лице судено во отсуство –на обвинетиот може да му се суди во
отсуство само ако е во бегство или ако поинаку не им е достапен на државните органи, а постојат
важни причини да му се суди иако е отсутен. Субјекти, овластени да бараат повторување на
кривичната постапка се осудениот и неговиот бранител. Рокот за поднесување на барање на овој
вид повторување е 1 година од денот кога осудениот дознал за пресудата со која е осуден во
отсуство.
Преиначување на правосилна пресуда и без повторување на кривичната постапка (неправо
повторување) –може да се јави потреба за измена на одлуката за казната која ја содржи
правосилната пресуда, како поради откривање нови факти или докази. Од законските одредби
произлегува дека таквото преиначување никогаш не може да ги опфати фактичките, ниту правните
прашања. Вакво преиначување е можно во случај ако:
1.во две или повеќе пресуди против истиот осуден правосилно се изречени повеќе казни, а не се
применети одредбите за одмерување на единствена казна за дела во стек. За донесување на нова
пресуда е надлежен првостепен суд кој судел во предметот во кој е изречен најстрог вид казна;
2.при изрекување на единствена казна со примена на одредбите за стек е земена како утврдена
казната што е опфатена во казната изречена според одредбите за стек во некоја поранешна
пресуда;
3.кога по правосилноста на пресудата ќе се јават околностите што ги немало кога се изрекувала
пресудата или не биле познати иако постоеле, а тие очигледно би доведеле до поблага осуда;
4.правосилната пресуда со која за повеќе кривични дела е изречена единствена казна не би
можела во еден дел да се изврши поради амнестија, помилување или од други причини;
5.по правосилната пресуда со која обвинетиот е огласен за виновен за продолжено кривично дело
се појават нови оштетени лица, првостепениот суд ќе ја преиначи пресудата во делот на
имотноправно барање.
Барање за заштита на законитоста –освен недостатоците во фактичката состојба, правосилната
судска одлука може да содржи и правни недостатоци. Во неа може да се најдат и повреди на
законот, затоа што редовните правни лекови, со кои тие повреди редовно се отстрануваат, не
мора да бидат употребени или со нив не може да се побиваат сите повреди на законот што ги
содржи одлуката. За поправање на таквите недостатоци во правосилните судски одлуки служи
барањето за заштита на законитоста.
Во однос на другите правни лекови, барањето за заштита на законитоста има две посебни
обележја: може да го користи само јавниот обвинител, а не и другите процесни странки, при што
јавниот обвинител не се јавува како на странка во постапката, туку како заштитник на законитоста
и со барањето за заштита на законитоста може да се побива само правосилна судска одлука.
Целта на барањето за заштита на законитоста е да се обезбеди спроведување на начелото на
законитост во судската работа и истовремено да се постигне еднообразна примена на правото.
Тоа е ефикасно средство за ревидирање на правосилните судски одлуки со кои е повреден
законот и неговата примена.
Единствениот субјект за поднесување на барањето за заштита на законитоста е Јавниот обвинител
на РМ, а ЗКП не пропишува рок за вложување на овој правен лек, од што произлегува дека
поднесувањето на барањето не е времено ограничено.

61
За барањето за заштита на законитоста одлучува ВСРМ. Пред да биде предметот изнесен на
решавање, се определува судија –известител, кој може по потреба да набави известување за
наведените повреди на законот. Притоа, секогаш се известува јавниот обвинител. И кај овој
правен лек се применува принципот beneficium cohaesionis, така што ако судот оцени дека
причините поради кои ја донел одлуката во корист на осудениот постојат и за некој од
соосудените за кого не е поднесено барање за заштита на законитоста, ќе постапи по службена
должност како да постои такво барање.
Кога одлучува по барањето, ВСРМ може да донесе една од следниве одлуки:
-решение со кое го отфрла барањето;
-пресуда со која го одбива барањето како неосновано;
-пресуда со која се усвојува барањето како основано при што може да ја преиначи правосилната
одлука, поради повредите на материјалниот закон, само во корист на осудениот, а не и на негова
штета; ќе ги укине во целост или делумно одлуките на првостепениот и на повисокиот суд, и да го
врати предметот на повторна одлука, судот ќе се ограничи само на тоа да ја утврди повредата на
законот, неменувајќи ништо во правосилната одлука.
Барање за вондредно преиспитување на правосилна пресуда –Овој правен лек е израз на
концепцијата дека е неопходно и покрај постоењето на барањето за заштита на законитоста, да се
воведе уште еден правен лек, со кој на граѓаните ќе им се овозможи непосредно и без посредство
на јавниот обвинител да се обраќаат до највисокиот суд кога сметаат дека со правосилна судска
одлука им е повредено некое право или врз закон заснован, интерес.

Како аргументи на ова се:

1)неприфатливо е јавниот обвинител, како државен орган кој ја врши функцијата на кривичното
гонење, да има исклучиво право да оценува дали е повреден законот;
2)воведувањето на вакво право на граѓаните не го менува правото на јавниот обвинител да
интервенира преку барање за заштита на законитоста;
3)воведување на ова право на граѓаните придонесува за остварување на улогата на ВСРМ во
унифицирање на јудикатурата;
4)ова право на граѓаните е ограничено и сведено само на одредени повреди на законот.
Барањето за вондредно преиспитување на правосилна пресуда може да се поднесе против
правосилна пресуда со која едно лице е правосилно осудено на безусловна казна затвор или на
малолетнички затвор од најмалку 1 година.
Законодавецот определува дека овој вондреден правен лек може да се поднесе поради „повреди
на законот“, но за разлика од барањето за заштита на законитоста, каде што не ги набројува
повредите кои може да послужат како основа за негово вложување, кај барањето за вондредно
преиспитување на правосилна пресуда точно ги набројува случаите и тоа следните прашања:
◊ Дали делото за кое се гони обвинетиот е кривично дело;
◊ Дали делото има околности кои ја исклучуваат кривичната одговорност;
◊ Дали има околности што го исклучуваат кривичното гонење, а особено дали настапила
застареност на кривичното гонење;
◊ Дали во поглед на крвичното дело што е предмет на обвинението е применет закон кој не
можел да се примени;
◊ Ако судот бил неправилно составен;
◊ Ако судот ги повредил прописите на кривичната постапка по прашањето дали постои
обвинение од овластен тужител;
◊ Ако е пречекорено обвинението;
◊ Поради повреда на правата на одбраната.

62
Барањето може да го поднесат само осудениот и неговиот бранител и се поднесува во рок од 30
дена од денот кога обвинетиот ја примил правосилната пресуда.

Глава 16. –Забрзани постапки

1.Скратена постапка –во постапката прес судот што суди во прв степен за кривични дела за кои
како главна казна е пропишана казна или затвор до 5 години се применуваат одредбите за
скратена постапка. Кривичната постапка се поведува врз основа на обвинителниот предлог на
јавниот обвинител или врз основа на приватна тужба. Елементи на обвинителниот предлог се: име
и презиме на осомничениот, краток опис на кривичното дело, означување на судот кој ќе се
одржи главната расправа, предлог кои докази треба да се изведат на главната расправа и предлог
осомничениот да се огласи за виновен и да се осуди.
Определување притвор –притвор може да се определи против лице за кое постои основано
сомневање дека сторило кривично дело, ако: се крие или не може да се утврди неговиот
идентитет и е во прашање кривично дело против јавниот ред или моралот, а особени околности го
оправдуваат стравувањето дека обвинетиот ќе го повтори тоа кривично дело.
Пред поднесувањето на обвинителниот предлог притворот може да трае до осум дена, а од
поднесувањето на обвинителниот предлог до завршувањето на главната расправа најдолго 60
дена.
Кога ќе го прими обвинителниот предлог или тужба, судијата претходно ќе испита дали судот е
надлежен и дали постојат услови за отфрлање на обвинителниот предлог. Доколку судијата оцени
дека за судењето е надлежен друг суд, тогаш на тој суд ќе му го отстапи предметот по
правосилноста на решението.
Во случаите кога се работи за кривични дела за кои се постапува по приватна тужба, а надлежен е
да постапува е судијата поединец, тогаш судијата поединец пред да ја закаже главната расправа
може да одлучи да го повика само приватниот тужител и обвинетиот во определен ден да дојдат
во судот заради претходно разјаснување на работите и постигнување помирување на странките.
На главната расправа, судијата ги повикува обвинетиот и неговиот бранител, тужителот,
оштетениот и нивните законски застапници, сведоците и вештаците. Во поканата, обвинетиот ќе
се предупреди дека главната расправа ќе се одржи и во негово отсуство ако за тоа постојат
законски услови. Главната расправа се одржува во местото на судот, во итни случаи особено кога
треба да се изврши увид или кога тоа е во интерес за полесно спроведување на доказната
постапка, може по одобрение на претседателот на судот, главната расправа да се определи и во
местото каде што е сторено кривичното дело. Главната расправа се одржува во присуство на
јавниот обвинител, односно на приватниот тужител и на обвинетиот. За кривичните дела за кои е
пропишана казна затвор до 3 години, недоаѓањето на уредно повиканиот обвинет или
недоаѓањето поради фактот дека поканата не можела да се врачи поради очигледно одбегнување
на обвинетиот да ја прими поканата, резултира со одлуката на судот, главната расправа да се
одржи без неговото присуство.
По заклучувањето на главната расправа, судот веднаш ќе ја изрече пресудата и ќе ја објави со
суштествените причини. Пресудата мора писмено да се изработи во рок од 8 дена од денот на
објавувањето, а кога второстепениот суд решава по жалба против пресудата на првостепениот суд
донесена во скратена постапка, двете странки ќе се известат за седницата на советот на
второстепениот суд само ако претседателот на советот најде дека присуството на странките би
било корисно за разјаснување на работите.
2.Постапка за спогодување помеѓу јавниот обвинител и осомничениот –Спогодувањето во ЗКП се
среќава како можност што постои во текот на истражната постапка, односно откако јавниот

63
обвинител ќе донесе наредба за започнување на истражната постапка, па се додека не го
подготви и не го достави обвинението до судот. Учесници во спогодувањето се јавниот обвинител
и осомничениот и неговиот бранител.
Осомничениот мора да има бранител од моментот на започнувањето на постапката за
спогодување и ЗКП определува дека осомничениот има право да избира бранител по сопствен
избор. Изјавата за признавање на вината и тежината на кривичното дело од аспект на
пропишаната кривична санкција од КЗ не претставува предуслов за пристапување кон
спогодување. Од друга страна, дали ќе пристапат кон спогодување или не, зависи од волјата на
учесниците во постапката, независно од тежината на кривичното дело.
Важно е да се нагласи дека оштетениот не учествува во спогодувањето, но неговите права и
интереси ги штити јавниот обвинител, кој е должен кон предлог-спогодбата, заедно со сите
докази, да приложи и писмена изјава потпишана од оштетениот во однос на видот и висината на
имотно-правното побарување. Во однос на имотно-правното барање, кое може, но не мора, да
биде предмет на спогодувањето, оштетениот не останува без заштита и во случај кога имотно-
правното побарување воопшто не било предмет на расправа, или е само делумно прифатено.
За разлика од законодавствата каде што примената на постапките за спогодување води кон
задолжително ублажување на законски пропишаната казна за една половина или една третина,
македонскиот законодавец се определи за решение според кое дозволено е ублажување на
кривичната санкција во законски определените рамки за конкретно кривично дело.

Предлог –спогодба и нејзина оцена –во ЗКП се пропишани елементи што треба да ги содржи
предлог-спогодбата, а тоа се: податоците на јавниот обвинител, осомничениот и за неговиот
бранител, опис на кривичното дело и неговата правна квалификација, кривичната санкција за која
учесниците во постапката за спогодување постигнале заемна согласност, видот и висината на
имотно-правното побарување и начинот на неговото остварување, изјава од осомничениот дека
свесно и доброволно ја прифаќа спогодбата и изјава на јавниот обвинител дека се откажува од
правото на жалба, трошоци на постапката, потпис на учесниците во постапувањето, датум и место
на склучување.
По приемот на предлог-спогодбата, судијата на претходна постапка во рок од 3 дена треба да
закаже рочиште на кое ќе врши оцена на предлог-спогодбата. Целта на рочиштето е двојна.
Имено, на рочиштето, судијата-поединец мора да испита дали спогодбата е доброволна, дали му
е јасно дека нејзино прифаќање го оневозможува да ја обжали пресудата, дали е запознаен
осомничениот со начинот на надоместок на трошоците од постапката итн.
Решение за одбивање на предлог-спогодбата може да донесе судијата на претходна постапка
ако утврди дека прибавените докази за фактите важни за избор и за одмерување на кривичната
санкција не го оправдуваат изрекувањето на предложената кривична санкција, од што
произлегува дека учесниците не се придржувале кон одредбите од КЗ. Пресудата се објавува
веднаш, на рочиштето за нејзина оцена, а се изготвува во писмена форма во рок од 3 дена од
објавувањето.
Признанието како предуслов за спогодувањето –донесувањето пресуда врз основа на поднесена
предлог-спогодба од странките е можна само по иницијатива на одбраната, односно откако
осомничениот ќе изрази подготвеност да го признае делото содржано во наредбата за
спроведување на истражната постапка.
Изјава за признавање на вината по приемот на обвинителниот акт –прва можност за давање
изјава за признавање на вината осомничениот има во рок од 8 дена по приемот на обвинителниот
акт, и тоа во однос на сите или на одделни кривични дела во актот. По приемот на ваквата изјава,
судијата, односно советот, за оцена на обвинителниот акт проверува дали: изјавата за признавање
вина е дадена доброволно и совесно и дали постојат доволно докази за вината на осомничениот.

64
Признавање на вината на рочиште за оцена на обвинителниот акт –втора можност за давање
изјава за признавање на вината, осомничениот има на рочиштето закажано заради оцена на
обвинението. Ова е ситуација кога осомничениот по приемот на обвинителниот акт не ја
искористил можноста за поднесување изјава за признавање на вината, туку ваква одлука донел во
текот на рочиштето што надлежниот судија, за оцена на обвинителниот акт го закажале со цел да
се оцени обвинението.
Признавањето како основа за рационализирање на доказната постапка –последна можност за
давање изјава за признавање на вината, според одредбите на ЗКП, постои во фазата на главната
расправа, и тоа откако странките ги дале воведните говори, но пред судот да донесе решение за
започнување на доказната постапка.
Откако обвинетиот ќе даде признание, надлежниот судија е должен да ги испита околностите
поврзани со прашањата дали признанието е дадено доброволно, дали обвинетиот е свесен за
правните последици од признавањето на вината и сл.
Слично, како и во фазата на оцена на обвинувањето, ако признанието се оцени како
неприфатливо, судот продолжува со спроведување на главната расправа, поточно започнува
доказната постапка со изведување на сите докази што ги предложиле странките,а судот ги
прифатил. Ако признанието било оценето како прифатливо, судот ја започнува доказната
постапка, но таа е значително рационализирана во однос на доказите што ќе бидат изведени.

3.Постапка за медијација –Постапката за медијација се применува во случаите кога станува збор

за кривично дело што се гони по приватна тужба. Оваа постапка се иницира во текот на рочиштето
за мирење од страна на судијата, така што судијата им предлага на страните решавање на
кривично-правниот спор по пат на медијација. Предуслов за примена на постапката за медијација
претставува согласноста од страните за учество во примена на постапката за медијација
претставува согласност од страните за учество во истата. Страните својата согласност за учество во
постапката за медијација ја даваат на записник пред судијата поединец или во писмена форма
најдоцна во рок од 3 дена од денот кога е предложено упатување на медијација. Субјекти во
постапката за медијација се осомничениот, неговиот бранител и оштетениот и неговиот
полномошник. Медијаторот се определува спогодбено во рок од 3 дена од дадената согласност
од страна на странките. Притоа, страните може да одлучат постапката за медијација да ја
спроведе еден или повеќе медијатори. Постапката за медијација може да трае најдолго до 45
дена. Постапката за медијација медијаторот ја спроведува согласно со одредбите на законот.
Постапката за медијација се спроведува на тој начин што медијаторот во договор со страните ги
определуваат термините за водење на медијацијата. Притоа, медијаторот е должен да
комуницира со страите заедно или одвоено, во зависност од одлуката на медијаторот за избор на
постигнување на спогодба меѓу нив.
Постапката за медијација може да заврши на неколку начина. Првиот начин е со потпишување
писмена спогодба што се смета за успешно завршена постапка за медијација. Резултатот од
успешно спроведената медијација претставува потпишување на писмената спогодба која што
мора да ги содржи следните елементи: податоци за осомничениот, податоци за оштетениот, опис
на настанот и правна квалификација, денот кога започнала постапката за медијација, податоци за
вкупниот број средби одржани со страните, предмет на спогодбата, рок на исполнување на
обврските, одлука за надоместок на трошоците, потпис од страните итн.
Другите начини на завршување на постапката за медијација, претставуваат неуспешно
спроведување на оваа постапка. Односно, доколку медијаторот достави до судот писмена изјава,
по извршените консултации со страните, во која наведува дека не се оправдани натамошните
обиди за медијација, кога ќе истече законскиот предвиден рок од 45 дена за постигнување на

65
спогодбата, ако било која од страните во кое било време поднесе изјава со која се повлекува од
постапката за медијација, ако медијаторот донесе решение со кое се запира постапката за
медијација.
4.Постапка за издавање казнен налог –претставува начин на забрзување на кривичната постапка,
така што се одбегнува применувањето на главната расправа во скратената постапка кога станува
збор за прилично јасни и непротивречни фактички состојби, поткрепени со доволно и соодветни
докази од страна на јавниот обвинител. Идејата за примена на оваа постапка е воопшто
симплифицирање и поедноставување, но само во условите кога се работи за постоење на
соодветни докази дека осомниченото лице е сторител на некое од полесните кривични дела за
кои јавниот обвинител на судијата би му предложил изрекување на: парична казна во висина од
10 до 100 дневни глоби или условна осуда или забрана за управување со моторно возило,
конфискација на имот и имотна корист.
При тоа, предлогот за издавање казнен налог поднесен од страна на јавниот обвинител мора да
содржи: лични податоци за обвинетиот, опис и правна квалификација на делото, доказите, видот
и висината на кривичната санкција и др. Основаноста и допуштеноста на казнениот налог ја врши
надлежниот судија.

66