Испитни прашања по Основи на економија

1.Економија –поим и предмет на изучување

- Поим: таа е фундаментална наука која што го изучува разменувањето на ретките и
оганичени ресусри кон точките на нивната најефикасна употреба.
Предмет: на нејзино изучување се разгледува од 4 различни концепти.
Нокласична концепција- го лоцира предметот на изучување а економијата од доменот
на откривање на прилините за законитостите нс формирање на богатството
(материјлно и нематеријално)
Неомаргиналистичка концепција- поаѓа од фактот дека ресурсите се ретки и
ограничени од друга страна барањата на потрошшувачите се неограничени.
Пазарна парадигма: суштината се манифестира преку размена на пазарот која е под
дејство на понудата и побарувачката.
Синтетичка концепција – обедунување на сите предходни концепти. Преку
централниот економски проблем кој одфговара на прашањата: Што, како, за кого да се
произведува.

2.Објасни го дијаграмот на кружното движење во економијата

- во економскиот шивот учествуваат 2 типа на економски субјекти: фирми и
домакинства. Фирмите произведуваат и продаваат добра и услуги преку употреба на
факторите на производство кој ги поседуваат домаќинствата, па од тука може да се
каже дека домаќинствата преку продажба на факторите за производство кои тие ги
произведуваат, оезбедуваат парични средства за да купат добра и услуги од фирмите. И
обратно, па затоа може да се забележи кружно движење на добрата во економијата
дносно движење на инпути и аутпути и движење на пари.

3.Научни методи со кои се користи економскатанаука–поим и карактеристики

- економската наука истражува комплексни, сложени економски прашања, процеси и
феномени. Притоа таа користи строга, ригорозна изстражувачка процедура односно
научен метод. Тој опфаќа 3 фази: опсервирање,развивање на модел, тестирање на
теорија и нејзинои потврдување.

4.Микроекономија и макроекономија –поим,карактеристики и разлики

- микроекономијата го испитува однесувањето на поединечна фирма на потрошувачите
и на одделни економски секори,а додека макроекономијата ги испитува оние
економски агрегати на ниво на вкупна економија во една држава.

5.Позитивна и нормативна економија –поим,карактеристики и разлики

- позитивнатс економија, ги изучува фактите такви какви што се, додека пак
нормативната економија ги изучува фактите од аспект на тоа какви треба да бидат, а не
какви се во суштина.

6.Фактори на производство –поимно определување

- земјата се сите површини на кои може да се користи трудот за производство на
определен аутпут, трудот е човечката рака и капитал се сите машини алати и сл. Кои се
инпути преку кој со помош на трдот се произведува аутпутот- готов производ.

7.Образложи го значењето на Законот за реткоста

Бидејчи знаеме дека сите ресурси се неограничени велиме дека ако имаме ограничен
инпут, не можеме да имаме и неограничени аутпути. Таквите производи се наречени
економски добра кои на пазарот се ограничени, а наспроти нив имаме и слободни
добра кои се пр. Чистиот воздух, бистрите води, и сл. Но бидејќи желбите на
потрошувачите се неограничени, а ресурсите ограничени се јавува проблем кој го
решаваат економско односно изнаоѓаат начин како рационално да се користат ретките
и ограничени ресурси.

8. Опортунитетни трошоци –поим,карактеристики и значење

- Опортунитетниот трошок претставува еден начин да се измери вредноста на некое
добро. Треба да се забележи дека опортунитетниот трошок, не е збир на сите
пропуштени вредности, туку е една вредност, вредноста на првата најдобра
алтернатива за искористување на ресурсите. Опортунитетниот трошок е основен
фундамент на маргиналната теорија на вредноста,.
Опортунитетен трошок и опортунитетен доход претставуваат алтернативна можност на
еден економски фактор да ce употреби за некоја друга дејност и за истиот трошок (или
потрошен труд) да ce остварува повисок доход од оној што ce добива во постојната
употреба.

9.Објасни го значењето на централниот економски проблем:што, како и за кого

да се произведува – според базичниот економски концепт, што, како и за кого да се
произведува е проблемот кој треба да го реши секое општество.
- Што т.е какви видови производи да се произведат (количина различни производи) -
Како да се произведат (каква технологија или енергија да се користи?)
- За кого да се произведе (дистрибуција на производите - нееднаквост)
- Оскудноста е позната како централен економски проблем. Оскудноста постои, но
потребите, желбите и барањата секогаш ќе бидат поголеми од расположливоста на
ресурсите. Ова е фундаментална почетна точка за економската перспектива, односно
предвидување.

произведува
10.Команднии пазарни економии –поим,карактеристики и разлики
- Постојат 2 вида на економски системи: командна економија која економскиот
проблем се решава преку административно централистичко планирање, односно
институции кои однапред ги согледувале потребите за одделни производи и врз таа
основа утврдувале колкави количини ќе се произведуваат од секој производ, и пазарна
економија - Модел на економска организација во кој алокацијата на ресурсите кон
точките на најпродуктивната (најефикасна) употреба ја врши пазарниот механизам.

11.Што покажува границата на производните можности на општество?Објаснете

ја
- Граница на производни можности ни ја покажува различната комбинација на аутпути
што една економијата може да ја произведе со дадени расположливи фактори на
производство и расположлива производна технологија.

аналитичката вредност на кривата на производните можности.

12.Што претставува индивидуалната побарувачка за определено добро и кои се
- според основните елементи на побарувачката и понудата, индивидуална побарувачка
за определено добро претставува количина на доброто што едно лице сака и е способно
да ја плати во определен временски период. Побарувачка за добро Х (dx) е функција на
сите фактори.
факторите кои ја условуваат побарувачката за доброто?
13.Индивидуална и пазарна побарувачка за добро Х –поим,карактеристики и разлики
- индивидуалната побарувачка се однесува за определено добро што една индивидуа
сака и е способна да го купи во определен временски интервал (цената е клучен фактор
кој има влијание на индивидуалната побарувачка ), додека пак пазарната побарувачка
се однесува на хоризонтално сумирање на сите индивидуални побарувачки за одредено
добро на соодветниот пазар.

14.Закон за побарувачка во економијата

- покачувањето на цената на доброто, под претпоставка дека ништо друго не се
променило, предизвикува опаѓање на вкупната барана количина за тоа добро и обратно
што всупност претставува Закон за побарувачка во економијата.

15.Гифинов парадокс –појаснете ја суштината.

- Законот на побарувачката, вака како што го формулиравме и објаснивме, важи за
најголемиот број добра и услуги. Но тука постојат и некои исклучоци врзани за т.н.
Гифинов парадокс, однсоно Гифинов ефект. Гифиниовиот парадокс може да се објасни со
преовладувањето на ефектот на доход пред ефектот на супституција.

16.Што подразбирате под терминот движење низ кривата на побарувачка?

Направете
-  Претпоставката дека побарувачката за определено добро , односно за доброто Х , е
функција на цената на доброто Х,  т.е. под претпоставка дека сите други фактори што
ја детерминираат побарувачката на доброто остануваат непроменети. dh = f (Px).
Поаѓајќи од ваквата претпоставка воопшто не е тешко да се утврди дека секогаш
постои определен однос помеѓу пазарната цена за определено добро и бараната
количина за тоа добро. Ваквиот однос во економијата се нарекува крива на
побарувачката.
разлика помеѓу екстензија и контракција на побарувачката.

17.Што подразбирате под терминот поместување на кривата на побарувачка? Кога

кривата
- побарувачката за доброто Х , доколку на апцисата ја нанесеме бараната колчичина за
доброто Х , а на ординатата цената на доброто Х. Значи, кривата на побарувачката ни
ги покажува соодносите помеѓу бараната количина за доброто X од страна на еден
поединец и цената на доброто Х.

на побарувачка се поместува кон десно, а кога кон лево.

18.Пазарна рамнотежа –поим и карактеристики,
- рамнотежата на пазарот се воспоставува при цената по која побарувачката на
производот е еднаква на понудата. Притоа, рамнотежна цена е онаа по која купувачите
сакаат да го купат количеството кое го нудат продавачите по таа цена. Сепак на долг
рок, понудата на производот зависи од трошоците за неговото производство, а тие се
определени од цените на факторите на производството. 

19.Ценовна еластичност на побарувачката –поим, видови и карактеристики

- Побарувачката е функционален однос кој укажува на количината на поодделни
производи кои би се купувале по различни цени на дадено место и во одредено време.
Ценовната еластичност на побарувачката го мери реагирањето или чувствителноста на
потрошувачите на промени во цената на добрата или услугите. Реагирањето на
потрошувачите на промени на цената се мери со ценовна еластичност на побарувачка
(E), дефиниран како:

%∆Q процентуална промена на побарувана количина

Е = ----------- = ___________________________________________________

%∆Q процентуална промена на цената

Ценовната еластичност овозможува да се утврди емпирискиот однос помеѓу промената

на цената и промената ви побаруваната количина. Доколку намалувањето на цената на
производите доведе до зголемување на приходот, побарувачката е еластична.

20.Еластична, нееластична и единечна побарувачка –поим и карактеристики

-Дефиниција – побарувачката е еластична ако релативната промена на побарувачката
е поголема од релативната промена на цената.
Еластичната побарувачка е кога цената или другите фактори имаат голем ефект врз
количеството кое потрошувачите сакаат да го купат. Ќе го видите најчесто кога
потрошувачите ќе одговорат на промените на цените. Ако цената оди малку малку,
тие ќе купат многу повеќе. Ако цените се зголемија малку, тие ќе престанат да
купуваат колку и ќе чекаат да се вратат во нормала. Цената е една од петте
детерминанти на побарувачката . Еластичната побарувачка е кога односот на
еластичност е поголем од еден.

Концептот на единечна еластичност се случува кога количината на производство е

двојно се должи на намалување на нејзината цена на половина.

Дефиниција- побарувачката е нееластична ако релативната промена на побарувачката

е помала од релативната промена на цената.Нееластичната побарувачка во
економијата е кога луѓето купуваат околу истиот износ дали цената паѓа или
се зголемува. Нееластичната побарувачка е еден од трите вида на
еластичност на побарувачката. Таа опишува колку побарувачка се менува
кога цената не.Тоа се случува со работите што луѓето мора да ги имаат, како
бензин. Возачите мора да го купат истиот износ дури и кога цената се
зголемува. Исто така, тие не купуваат многу повеќе, дури и ако цената се
намалува. Нееластична побарувачка се јавува кога врската помеѓу бараната количина
и цената е помеѓу нула (совршено нееластична) и една еластична единица.

21.Објасни кога побарувачката е совршено нееластична, а кога есовршено

еластична?
- побарувачката е совршено нееластична ако релативната промена на побарувачката е
еднаква на релативната промена на цената, односно 0. Во тој случај на промената на
цената на производот не влијае побарувачката.

- побарувачката е совршено еластична ако релативната промена на побарувачката

е Ех = +∞ , тогаш rp = 0за било кој обем на побарувачка.

Претстави ги со графикон.
22.Еластичност на понудата –поим и фактори кои ја детерминираат.
Под промена на понудата се подразбира поместување на целата скала, т.е. крива на
понудата. На пример, зголемување на понудата значи пораст на количествата што се
нудат при секоја од посточеките цени или, поинаку кажано, намалување на цените по
кои се нудат постојните количества.
- за еластичност на понудата не постојат цврсти правила, зашто понудата на ист
производ може да има различна еластичност во зависност од тоа дали се работи за
краток или за долг рок. Исто така треба да се напомене дека еластичноста на понудата
се разликува во зависност од тоа дали во производствотот важи законот за
опаѓачки,константни или растечки приноси.

23.Основите на теоријата на производство - производната функција и одлуките

на

фирмата
24.Индивидуална сопственост, партнерство, корпорација –поим,предностии
недостатоци
25.Производна функција–поим и карактеристики
26.Вкупен производ,маргинален и просечен производ –поим,карактеристики и разлики
27.Законза опаѓачкиприноси.
28.Наведи ги и објасни ги трите производни подрачја на фирмата.
29.Што е суштината на комбинацијата и заемната супституција на факторите на
производство?
30.Што подразбирате под крива на еднакви производи?
31.Кога доаѓаат до израз економиите од обем и какви видовиекономиии од обем
постојат?
32.Трошоци во економија - поим икарактеристики
33.Фиксни трошоци - поим икарактеристики
34.Варијабилни трошоци - поим икарактеристики
35.Просечни трошоци - поим икарактеристики
36.Маргинални трошоци - поим икарактеристики
37.Објасни ја врската помеѓу производството и трошоците
38.Што претставува кривата на вкупните просечни трошоци на долг рок?Каква е
нејзината
аналитичка вредност?
39.Биланс на состојба
40.Биланс на успех
41.Направи разлика меѓу сметководствениоти економскиот профит на претпријатието
42.Пазарна структура –поим,видови и критериуми за класификација
43.Совршенаконкуренција –поим и карактеристики
44.Објасни ја кривата на побарувачка на фирма при совршена конкуренција
45.Дополнителен приход и дополнителен трошок –поим,карактеристикии разлики
46.Просечен трошок и просечен приход–поим,карактеристикии разлики
47.Објасни го работењето на фирмаво услови на совршена конкуренција - кус рок
48.Објасни го моделот на совршена конкуренција во рамкитена една индустрија на
долг
рок

Основни економски прашања.

2. Скудните ресурси и нивната алокациjа.

3. Граница на производните можности на економиjата (графиконо со обjаснување).

4. Улогата на пазарот

5. Пазарот на средствата на производството

6. Потрошувачкиот пазар на производи и услуги.

7. Пазар на инвестиции.

8. Девизниот пазар.

9. Пазарот на хартии од вредност.

10. Пазарот на информациjии.

11. Пазар на труд.

12. Пазарна економиjа.

13. Командна економиjа.

14. Мешана економиjа.

15. Десет принципи на економиjата.

16. Што представува невработеност?

17. Фрикциона невработеност.

18. Сезонска невработеност.

19. Технолошка невработеност.

20. Структурна невработеност.

21. Конверзиона невработеност.

22. Економска невработеност.

23. Невработеноста на младите.

24. Скриена невработеност.

25. Циклична невработеност.

26. Кружниот тек во економиjата (диjаграм со обjаснување).

27. Што представува инфлациjа?

28. Причини за инфлациjа.

29. Видови на инфлациjа.

30. Филипсова крива

1. Микроекономиjа и макроекономиjа

2. Позитивна и нормативна економска анализа.

3. Што претставува инфлациjа?

4. Што претставува БДП?

5. Кои се сектори на економиjа, кои ги трошат добра и услуги (со раменка).

6. Што претставува фактички (актуелен) БДП?

7. Што претставува потенциалниот БДП?

8. Што претставува побарувачка? Графикон со обjаснување.

9. Кои фактории jа условуваат кривата на побарувачка?

10. Поместување на кривата на побарувачката? Графикон со обjаснување.

11. Што претставува понуда? Графикон со обjаснување.

12.Кои фактории jа условуваат кривата на понудата? Графикон со обjаснување.

13.Поместување на кривата на понудата. Графикон со обjаснување.

14.Законот за понуда и побарувачка и нивното врамнотежување.

15.Деловна организациjа.

16.Приходи, трошоци и добивка.

17.Што претставува цена?

18.Што е формирање на цена и основни вид на формирање на цена.

19.Внатрешни фактории за утврдување на движење на цената нагоре или надолу во зависност

од вредноста на стоката.

20.Надворешни фактории за утврдување на движење на цената нагоре или надолу во

зависност од вредноста на стоката.

21.Даночен систем. ДДВ, данок на профит, акциза.

22.Анализа на трошоците (до маргинални трошоци во скрипта на Н. Поповски)н

23.Пазарни структури: конкуренциjа, монопол, олигопол.

24.Антимонополска политика.

25. Деловни циклуси.

26.Штедење, инвестиции и финансиски пазари.

27.Поим и потекло на пари.

28.Функции на пари.

29.Видови на пари.

30.Фискална политика.

31.Jавни приходи.

32.Jавни расходи и буЏет

33.Монетарна политика.

34.Меѓународна трговиjа