Универзитет ,,Гоце Делчев’’ – Штип

Факултет за Туризам и Бизнис Логистика

Семинарска работа по предметот

Меѓународен Платен Промет.

Тема:
“Платен Биланс на Р.Србија”

Ментор: Студент:
Проф. Д-р Татјана Бошков Душко Ѓорѓиевски
175751

Скопје,2020

1
 Апстакт
Поимот „платен биланс“ сам по себе не е доволно прецизен, затоа што не
е систематски список на средства и обврски на субјектот утврден на одреден
ден, туку список на трансакции утврдени во период на време, како по правило,
една година.
Обично го прифаќаме платниот биланс како сооднос на вредноста на сите
побарувања и долгови на земја во странство, во одреден временски период.
Инфлацијата како термин потекнува од италијанскиот збор inflatio, што
значи надуеност или надуеност. Во економската литература во однос на
надувување на циркулацијата на парите, таа започна да се користи дури во
1864 година.

Клучни зборови: биланс, инфлација,невработеност,процент.

2
 Abstract

The term "paid balance" in itself is not accurate enough, because it is not a
systematic list of assets and liabilities of the entity determined on a particular day,
but a list of transactions determined over a period of time, as a rule, one year.
We usually accept the balance of payments as the ratio of the value of all
claims and debts of a country abroad, over a period of time.
Inflation as a term comes from the Italian word inflatio, which means bloating or
bloating. In the economic literature on inflating the circulation of money, it began to
be used only in 1864.

Keywords: balance, inflation, unemployment, percentage.

3
Содржина:

Апстакт.................................................................................................................................................... 2

Abstract.................................................................................................................................................... 3

Вовед:....................................................................................................................................................... 5

1. Тековна сметка............................................................................................................................... 6

2. Директни Инвестиции................................................................................................................ 7

3. Монетарните резерви............................................................................................................... 8

5.План на инфлација на Р.Србија за тековната година.........................................12

Заклучок............................................................................................................................................... 13

Користена Литература:............................................................................................................... 14

4
 Вовед:
Денес ниту една економија не се помирува со живеење со инфлација, што
подразбира и висок пораст на цените, како и заради неговите негативни
економски и социјални ефекти, како што се нискиот економски раст, високата
невработеност, стагнацијата на инвестициите во приватниот сектор и
капиталот и др.
Плаќачките трансакции помеѓу една земја и другите земји, како последица
на вкупните финансиски односи, се изразуваат преку два основни инструмента:
1) платен биланс (платен биланс) и 2) девизен биланс. Билансот на плаќања е
систематски список на сите економски трансакции извршени помеѓу земја и
странство, обично во текот на една година. Билансот на плаќања има две
основни функции: прво, треба да ги покаже на систематски начин сите
економски односи со странските земји, и второ, треба да ја покаже
финансиската ликвидација на овие односи.
Структурата на платниот биланс ги означува нејзините два главни дела:
1) тековна сметка на платниот биланс,
2) капитална сметка

5
 1. Тековна сметка
Тековната сметка на платниот биланс главно го покажува прометот на
стоки и услуги (видлив увоз и извоз), додека капиталната сметка и капиталниот
под-биланс покажуваат финансиско порамнување со странските земји.
Овој дел од под-билансот на плаќања вклучува „плаќања на трансфер“.
Промените и трансакциите во првиот дел од платниот биланс, честопати
наведени како „над-линија биланс“, се причините за движењето во вториот дел
од платниот биланс - капиталот под билансот.
Тековната сметка на платниот биланс може да се изрази како дефицит
или вишок, што се надоместува со спротивното движење на сметката за
капитал. Движењата во капиталната сметка се компензираат со трансакциите
со тековната сметка, така што билансот на плаќања обично е балансиран.
Плаќањата за купување на добра и услуги во трговскиот дел од платниот
биланс мора да бидат покриени со приход од продажба на стоки и услуги,
заеми или други форми на движење на капитал.

Трансакциите со платен биланс што вклучуваат прилив на девизи или

стекнување на куповна моќ во странство го вклучуваат следново:
1) Извоз на стоки и услуги
2) еднострани трансфери
3) Увоз на капитал
4) Извоз на парично злато.

Трансакциите кои влијаат на одливот на девизи од земјата, односно

намалувањето на куповната моќ во странство, вклучуваат:
1) увоз на стоки и услуги
2) еднострани трансфери
3) извоз на капитал
4) увоз на парично злато.

Основни форми на меѓународно намалување на долгорочниот капитал во

директни инвестиции и портфолио на инвестиции.

6
 2. Директни Инвестиции
Директните инвестиции се движење на капиталот мотивирано од профит и
стекнување на сопственост, контрола и управување со компанијата во
странство. Инвестициското портфолио не е поврзано со интересот за
ефективна контрола врз компанијата во странство. Инвестициите обично се во
различни форми на хартии од вредност во странство, кои му носат на
инвеститорот дивиденда, односно камати (обврзници). Инвестицијата во
портфолиото исто така вклучува долгорочен заем за финансирање на
надворешно-трговските трансакции.
1
Краткорочниот капитал може да се движи автономно или компензаторно.
Автономното движење на капиталот е мотивирано од одреден приход. Овие
главно вклучуваат: заеми за надворешна трговија, арбитражни трансакции и
шпекулативни движења на капиталот. Кредитите за надворешно-трговска
размена се поврзани со извозот на стоки. Шпекулативните движења на
капиталот се мотивирани од очекувањето примена на девизниот курс,
каматните стапки, економската политика на одредена земја.
Капиталот бега од валута склона кон девалвација на валута што ќе се
врти. Тоа е главно шпекулативен краткорочен капитал, честопати наречен
„жешки пари“. Компензаторните движења на капиталот имаат за цел да го
покријат дефицитот на платниот биланс. Една од основните форми на овој
капитал е размена на трансакции склучени помеѓу централните банки.
Аранжманот за размена е практично позајмување на девизи од една централна
банка на друга, со одреден рок, со обврска за плаќање камата.
Тековните трансакции регистрираат девизни приливи што произлегуваат
од извоз на стоки и услуги, но и девизни одливи кои произлегуваат како
резултат на увоз на стоки и услуги (плаќања во странство). Вишокот на
плаќања во однос на приходите доведува до дефицит на тековната сметка,
додека напротив, вишокот на приходи во однос на плаќањата создава суфицит
во состојбата на тековните трансакции.
Билансот на капиталните трансакции покажува движење на долгорочен и
краткорочен капитал, односно нето позиција на овие капитални текови.

1
arhiva.glas-javnosti.co.yu
7
 3. Монетарните резерви главно се последица на движењата во
состојбата на тековните и капиталните трансакции (зголемување или
намалување на девизните резерви, односно зголемување на кредитните
долгови спрема инвеститорот).
Монетарните резерви, видовме, се извор на меѓународна ликвидност за
националната економија. Меѓународната ликвидност на економијата
претставува нејзина можност за финансирање на краткорочни обврски во
странство, односно за финансирање на дефицитот на платниот биланс и
поддршка на девизниот курс на националната валута.
Прашањето е: дали да се вклучат во монетарна (девизна) резерва за
клирирање на побарувања, т.е. средства кои не се конвертибилни во странска
валута. Со оглед на функциите што ги извршуваат, се смета дека ова
вклучување не би било конзистентно решение. Овие побарувања и не
конвертибилната странска валута се смета дека се поврзани со земји со кои
има билатерални или мултилатерални односи и плаќања. Тука тие можат да
имаат функција на девизни резерви. Затоа, девизните резерви главно се
одвоени како конвертибилни и расчистувачки девизни резерви.
Монетарните резерви се функционално поврзани со платниот биланс.
Суфицитот на тековната сметка доведува до зголемување на девизните
резерви, додека дефицитот на платниот биланс доведува до намалување на
девизните резерви. Тие имаат функција да го финансираат дефицитот во
платниот биланс и да одржуваат постојана ликвидност во странство.
Девизниот биланс, за разлика од платниот биланс, се заснова на
презентирање на реалниот прилив и одлив на девизи во текот на една година.
Девизниот биланс во случај на дефицит е прикажан и со системот на
финансирање на добиениот дефицит.Дефицитот во суббалансот на стоковните
трансакции е делумно финансиран од суфицитот во под-билансот на не-
стоковните трансакции, но тоа е недоволно и се појавува целокупниот
негативен биланс на девизниот биланс.

8
 4.Платниот Биланс на Р.Србија

Билансот на плаќања во периодот јануари-април 2016 година во однос на

истиот период 2015 година, се влоши за 1.079 милиони евра, затоа што во 2013
година беше позитивен во износ од 317 милиони евра, а сега беше негативен
во износ од 762 милиониевра. Оваа промена на состојбата може целосно да се
објасни со само една позиција: обврски засновани врз основа на издадени
должнички хартии од вредност. Прилив во износ од 1.144 милиони евра е
регистриран на оваа позиција во 2013 година, а одлив во износ од 26 милиони
евра во 2014 година. 2Доколку се исклучи оваа позиција, платниот биланс е
подобрен за 65 милиони евра, а вишокот на платен биланс би достигнал 383
милиони евра, доколку имало исто позајмување со хартии од вредност како во
2013 година. Или, со други зборови, доколку немаше прилив на пари врз таа
основа, дефицитот на платниот биланс би изнесувал 827 милиони евра во 2013
година, а оваа година дефицитот би бил резервираниот 762 милиони евра, што
е мало подобрување на состојбата.
Гледајќи ги основните позиции, (1) состојбата на тековната сметка се
подобри за 370 милиони евра, намалувајќи го дефицитот од 771 милиони евра
на 401 милиони евра, (2) капиталниот биланс на состојба се подобри за 3,5
милиони евра, преминувајќи од дефицит од 2 €. 4 во суфицит од 1,1 милиони
евра, (3) состојбата на финансиската сметка, без промена на девизните
резерви, се влоши за 1.413 милиони евра и (4) нето "грешки и пропусти" се
влошија за 40 милиони евра, со намалување вишок во оваа позиција.
Подобрувањето на состојбата на тековната сметка (за 370 милиони евра) беше
последица на падот на трговскиот дефицит за 502 милиони евра, со раст на
дефицитот во позицијата на приходот (за 77 милиони евра) и намалување на
тековниот трансфер на вишок за 55 милиони евра.Трговскиот биланс се
подобри како резултат на падот на трговскиот дефицит и растот на трговскиот
суфицит.

2
. Finansijski menadžment – Žarko Ristic, Slobodan Komazec, Miroslav Dincic, Marko Radicic,
Viša poslovna škola Cacak, 2006.god.Cacak

9
 Дефицитот во трговијата со стоки се намали за 28%, како резултат на
растот на извозот за 14,1%, а увозот за само 0,3%. Намалувањето на
дефицитот изнесуваше 434 милиони евра (од 1.544 на 1.110 милиони евра).
Суфицитот во трговијата со услуги се зголеми за скоро трипати, од 37,6 на
105,5 милиони евра, бидејќи извозот на услуги се зголеми за 11,2% и увозот за
4,4%.
Дефицитот на позиција на приход се зголеми за 31,6%, од 243 на 320
милиони евра, бидејќи приходите се намалија за 1,9%, а расходите се
зголемени за 19%. Од страната на приходите, поволните информации се
претставени со двојно прилив на приход од директни инвестиции во странство
(од 16 на 32 милиони евра), но одливот на иста основа се зголеми за 129%, од
58 на 132 милиони евра. Вкупниот одлив по основ на приход од инвестиции
беше помалку од 4 милиони евра на ден (451 милиони евра за четири месеци),
затоа што врз основа на камата на одлив на надворешен долг е 167 милиони
евра, приход од портфолио инвестиции 152 милиони евра, и од директни
странски инвестиции споменати 132 милиони евра. Тековниот вишок на
трансфери се намали за 5,6%, од 979 на 924 милиони евра, како резултат на
намалениот проценет прилив на дознаки од 684 на 600 милиони евра.
Во финансиската сметка влошувањето на состојбата за 1.413 милиони
евра беше последица на влошување на состојбата на сите основни позиции:
(1) инвестицискиот биланс се влоши за 1.166 милиони евра, а вишокот се
намали од 1.320 на 154 милиони евра, (2) состојбата на заемот се влоши за
190 милиони евра, со раст на дефицитот од 300 на 489 милиони евра, (3)
состојбата на готовина и депозити се влоши за 57 милиони евра, преминувајќи
од суфицит од 8 на дефицит од 49 милиони евра.

Билансот на заемот се влоши за 190 милиони евра како резултат на

намалената употреба на долгорочните заеми за 335 милиони евра: Владата ја
намали употребата на заемот за 298 милиони евра (од 367 на 78 милиони
евра), банките намалени за 86 милиони евра (од 149 на 63) и други секторите
се зголемија за 40 милиони (од 351 на 391 милиони евра).Сервисирањето на
надворешниот долг се намали за 99 милиони евра, од 1.229 на 1.130 милиони
евра, а стапката на сервисирање на долг, како резултат на растот на извозот
на стоки и услуги, се намали од 29,7% на 24%.

10
 Сл.1 Статистика 2015 спрема 2016 г. на платен биланс на Р.Србија

Политиката и методот на „злобниот круг“ на инфлацијата и дефицитот на

платниот биланс бара „финансиска дисциплина“, т.е. внатрешно запирање на
инфлацијата и воспоставување на нов „реален“ флексибилен девизен курс
однадвор.
„Новата филозофија“ на анти-инфлациската политика настојува да
продолжи да се наметнува себеси на земјите во развој од страна на ММФ и
развиените капиталистички земји како класичен антиинфлациски лек,
првенствено преку силно дефлација, ограничување на понудата на пари и
високи каматни стапки; но и девалвации.

11
 5.План на инфлација на Р.Србија за тековната година

Обичните граѓани на Европската унија (и има обични граѓани во Европа!)

Бевме изненадени кога видоа дека, по воведувањето на еврото (2002), цените
на повеќето производи почнаа да растат (на пр. Цената од 100 марки одеднаш
се искачи на 100 евра). Сепак, статистиката не ги „забележа“ овие промени.
Објавените стапки на инфлација останаа ниски. Очигледно, нашата статистика
ја совлада оваа „техника“, што е веројатно неопходна за влез во евро-
атлантските интеграции. Стапките на инфлација, кои статистиките ги
објавуваат, се далеку пониски од оние што граѓаните ги „перцепираат“, т.е.
виде со свои очи. Но, дури и таквите „пресметани“ стапки се далеку повеќе од
посакувани и неопходни за стабилен развој. Што е уште полошо, и покрај падот
под 10 проценти во една од „пост-октомвриските“ години, инфлацијата
повторно покажува тенденција да расте и го исплаши народот. Во меморандум
за економска политика (и нацрт-буџет) за едноставната година од 2006 година,
министерот за финансии објави едноцифрена стапка од 9,1 процент
(забележете го важниот психолошки ефект на „едноцифрен“). Willе се
сеќаваме, сепак, дека министерот (инаку одличен anksубител на работите од
професијата) има навика да каже уште во март дека инфлацијата ќе се смири
во втората половина од годината.
Оваа година, за промена, министерот „се сети“ на сто пати тестирани
мерки во (неуспешната) борба против инфлацијата - административна
контрола на цените. Точно, мерката е обвиткана од фактот дека нема да има
„замрзнати“ цени, туку трговски маржи (на 15 проценти), но оваа анти-пазарна
мерка ќе биде уште полесна за избегнување и ќе бара дополнителни
процедури за административна контрола (со што ќе се зголеми влијанието на
министерството и владата). Верувам дека во септември министерот ќе понуди
облози дека стапката на инфлација ќе биде под 17 проценти, а на крајот на
ноември, во некое весело општество, ќе му овозможат да „плука во око“ ако
инфлацијата надмине 20 проценти до крајот на 2006 година. Но, кој сè уште
верува во тоа?
Високото ниво на јавна потрошувачка и дефицити во буџетот обично беа
главните извори на инфлација во минатото. Следната година, таа опасност не
се заканува, бидејќи буџетот предвидува суфицит.

12
 Заклучок

Билансот на плаќања влијае на формирање на национален приход и

претставува разлика помеѓу вкупните инвестиции и домашните заштеди,
односно претставува разлика помеѓу вредноста на вкупното производство и
потрошувачката.
Инфлацијата во светската економија не само што ја намалува реалната
вредност на добиениот финансиски капитал, туку и го загрозува извозот од
земјите во развој. Однадвор, брзата инфлација во земјата во однос на светот
резултираше со постојано влошување на платниот биланс. Непосредна
последица на инфлацијата, видовме, е бегство од капиталот, намалување на
извозните трошоци и зголемена побарувачка за увезени производи. Точно,
извозот е принуден, а незначителниот увоз е ограничен со воведување на
скриена политика на повеќекратни девизни курсеви, но во пракса ваквите
девизни курсеви се генерално превисоки и нереални, и затоа го зголемуваат
трговскиот дефицит, особено појавата и работењето на флуктуирачките
девизни курсеви. Извозот е присилен со големи премии за извоз, што
дополнително ги интензивира инфлациските тенденции, односно растот на
платниот дефицит. Овој дефицит ја зголемува и продажбата на основни
производи по ниски цени, затоа што заради ниските цени се зголемува
нејзината потрошувачка и увозот.

13
Користена Литература:

1.Ekonomija kapitala i finansiranje razvoja – Ž arko Ristic, Slobodan

Komazec, Jovan Savic, Todor Petkovic, Viša poslpvna škola Cacak,
2006.god.Cacak
2. Monetarne i javne finansije – Ž arko Ristic, Slobodan Komazec, Miroslav
Dincic, Marko Radicic, Viša poslovna škola Cacak, 2006.god. Cacak
3. Monetarna ekonomija i bankarski menadžment – Slobodan Komazec,
Ž arko Ristic, Jovan Savic, Slavko Vukša, Viša poslovna škola Cacak,
2006.godCacak
4. Finansijski menadžment – Ž arko Ristic, Slobodan Komazec, Miroslav
Dincic, Marko Radicic, Viša poslovna škola Cacak, 2006.god.Cacak
5.www.psee.edu.cg.ju
6. arhiva.glas-javnosti.co.yu

14