3

Araling Panlipunan
Ikatlo nga Markahan – Modyul 6:
Mga Grupo sang mga Tawo sa Akon
Probinsya kag Rehiyon, Tahuron Ko

GINAPANAG-IYAHAN SANG GO
WALA GINABALIG
REHIYON VI –VISAYAS NAKATUNGDAN

Araling Panlipunan – Ikatlo nga Halintang

Alternative Delivery Mode
Ikatlo nga Markahan – Modyul 6: Mga Grupo sang mga Tawo sa Akon Probinsya kag
Rehiyon, Tahuron Ko
Una nga Edisyon, 2020
Nakasulat Seksyon 176 sang Pungsudnon nga layi numero 8293. Indi pwede nga
makangkon sang kinamatarong sa pagkopya sa amo man nga ginsulat sang Gobyerno sang
Pilipinas. Dugang pa, kinahanglan anay ang pahanugot sang gobyerno o ahensya kon diin
ginhimo ang isa ka nasulat para magamit nga palangitan-an ang natumod nga sinulat.
Kalakip sa pwede
nga mahimo ubrahon sang natumod nga ahensya ang pagpataw sang bayad nga royalty
bilang kondisyon.

Ang mga ginsulat/materyales (mga istorya, seleksyon, binalaybay, ambahanon, laragway,

ngalan sang produkto o brand names o trademarks, kag iban pa) nga ginagamit sa modyul
nga ini nagaangkon sang pagpanag-iya para magamit ang mga sinulat nga ini. Wala
ginaangkon o ginarepresenta sang tagabalhag (publisher) kag tagsulat ang pagpanag iya
nga ini.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Rehiyon VI- Kanlurang Bisaya

Mga Katapu sa Pagsulat sang Modyul

Tagsulat: Sunny C. Doroteo
Editor: Analee A. Magallanes
Tagarebyu: Jocelyn D. Sunsona
Tagalaragway: Alfa Robia
Tagalapat: Jackielyn S. Cabangal
Lourdes Eleanor M. Miranda
Tagadumala: Gemma M. Ledesma
Elena P. Gonzaga
Donald T. Genine
Mary Hazel Vivien P. Pineda
Marvic S. Martirez
Jocelyn D. Sunsona
Analee A. Magallanes

Inilimbag sa Pilipinas ng Department of Education – Region VI

Office Address: Duran Street, Iloilo City,5000
Telephone Nos.: (033) 509-7653 (033)336-2816
E-mail Address: region6@deped.gov.ph
Website: region6,deped.gov.ph
 3

Araling Panlipunan
Ikatlo nga Markahan – Modyul 6:
Mga Grupo sang mga Tawo sa Akon
Probinsya kag Rehiyon, Tahuron Ko
Pauna
Para sa mga manunudlo/manugpatigayon:
Malipayon nga pagbaton sang tulun-an sa Araling Panlipunan 3 sang
Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga Mga Grupo
sang mga Tawo sa Akon Probinsya kag Rehiyon, Tahuron Ko!
Sa pagbuligay sang mga edukador halin sa publiko kag
pribado nga institusyon pang-edukasyon, gindihon, ginpasanyog
kag matul-id nga gintun-an ang modyul nga ini para giyahan ka,
ang mga manunudlo ukon manugpatigayon agud mabuligan nga maangkon sang
mga bumulutho ang pagsulundan sa Kurikulum sang K to 12 samtang
ginaatubang nila sing madinalag-on ang mga pagpanghangkat sa ila
kaugalingon, sang sosyudad kag sang pang-ekonomiko nga pagtilaw sa ila
pagtuon.
Ginalauman nga ang bulig nga ini sa ila pagtuon, makaubay
sa mga bumulutho sa pagtuon nga may paggiya kag
makinaugalingon. Katuyuan man sini nga mabuligan sila nga
maangkon ang mga kasampaton sa ika-21 nga siglo samtang
padayon nga ginahatagan sang pagtamod ang ila
kinahanglanon kag kahimtangan.
Makita ninyo ang kahon nga ini sa modyul bilang dugang nga
materyal sa una nga teksto:

Mga Talupangdun para sa Manunudlo

Ini nalakipan sang mga pahanumdom, pangbulig o estratehiya nga sarang
magamit sa pagtuytoy sa mga bumulutho.
Bilang manugpatigayon, ginalauman nga mahatagan mo
sang ideya ang mga bumulutho kon paano gamiton ini nga
modyul. Kinahanglan man sia giyahan kag ilista ang iya pag-
umwad samtang padayon niya nga ginadumalahan ang iya
pagtuon. Ginalauman halin sa imo nga mas mo pa nga maganyat kag magiyahan
sia samtang ginaobra niya ang mga hilikuton sa sulod sini nga modyul.
Para sa mga Bumulutho:

ii
Mainit nga pag abi-abi sa Araling Panlipunan 3 sang Alternative Delivery Mode
(ADM) Modyul ukol sa Mga Grupo sang mga Tawo sa Akon Probinsya kag
Rehiyon, Tahuron Ko!
Ang modyul nga ini ginhimo bilang sabat sa imo nga kinahanglanon. Katuyuan
sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon samtang wala ka sa sulod sang buluthuan.
Handom man sini nga mahatagan ka sang mapuslanon nga kahigayunan nga
makatuon.
Ang modyul nga ini may pila ka bahin kag icon nga dapat mo maintindihan.

Hibalu-a Inia ng mga pagtulun-an ukon buluhaton

nga dapat hibaluon sa modyul.

Tinguha-i Sa sini nga bahin igahatag ang malip-ot

nga pagtilaw (pre-test) nga ini
nagatungkad sang imo ihibalo parte sa
leksyon sa sini nga modyul. Kon nakakuha
ka sang isa ka gatos (100%) sang insakto
nga sabat pwede mo laktawan ang parte
nga ini sang modyul.
Dumduma Sa sini nga bahin sang modyul pagatakson
kon bala nakadumdum ka pa sang natapos
na nga leksyon (review) kay may
kaangtanan ukon koneksyon ini sa bag-o
nga leksyon nga pagatun-an.
Diskubreha Sa sini nga bahin sang modyul, ang bag-o
nga pagtulun-an igahatag sa nanari-sari
nga pamaagi pareho sang isa ka istorya,
pagkanta, binalaybay, problema kag
sitwasyon.

iii
Usisa-a Sa diri nga bahin, tagaan ikaw sang malip-
ot nga pagsaysay sang leksyon
(discussion). Handum sini nga mabuligan
ka sa paghangup sang mga bag-o nga
konsepto kag mga ihibalo.

Pauswaga Ginabug-usan ini sang mga hilikuton nga

dapat nimo pagabuhaton agud imo
maintindihan sang husto ang mga
konsepto kaangot sa leksyon nga imo
gintun-an.

Tanda-i Ang kaundan sini amo ang mga

pamangkot nga kinahanglan imo
pagasabton para mabal an ang kabug-usan
sang leksyon.

Himu-a Ginabug-usan ini sang mga ulubrahon nga

makabulig sa imo para masaylo ang bag-o
nga natun-an sa matuod nga sitwasyon
ukon riyalidad sa pangabuhi.

Taksa Katuyuan sang sini nga bahin nga matakus

(assess) ang imo nahibaluan sa kompetensi
nga nangin focus sa modyul nga ini.

iv
 Dugang nga Hilikuton Sa bahin nga ini, may ihatag nga bag-o
nga hilikuton para madugangan ang imo
nahibaluan sa sini nga leksyon.

Talamdam sang Husto Sa diri nga bahin makit-an ang insakto nga
nga Sabat
mga sabat sa tanan nga mga buluhaton kag
aktibidad nga nalakip sa modyul nga ini.

Sa katapusan sang modyul nga ini, makit-an mo man ang:

Mga Ginbasehan Diri makit-an kag nakalista ang mga

ginkuhaan/ ginbasihan sang mga
impormasyon para mahimo kag
makumpleto ang dapat sang sulod
diri.

Ang mga masunod ang dapat tandaan sa paggamit sang modyul nga ini:
1. Gamiton ang modyul nga ini nga may pag-amlig. Indi paghigkuan,
kurisan kag indi pwede sulatan sa bisan diin nga parte ini. Mag-usar lang
sang lain nga papel ukon test notebook sa pagsabat sa tanan nga mga
buluhaton.
2. Indi ka gid malipat magsabat sang ara sa “Tinguha-i" nga bahin antes ka
magsaylo sa masunod nga mga buluhaton nga naplastar sa modyul nga
ini.
3. Basaha sang mayo ang mga direksyon antes sabtan ang mga pamangkot
sa tagsa ka pagtilaw ukon buluhaton.
4. Mangin seryuso sa pagsabat sa mga buluhaton kag amo man sa ti-on sang
paghatag sang husto nga sabat sa mga pamangkot.
5. Tapuson anay ang ginasabtan nga hilikuton antes magkadto sa sunod nga
buluhaton.
6. Ibalik ang modyul nga ini sa imo manunudlo pagkatapos mo sabat sang
tanan nga mga hilikuton.

v
Kon nabudlayan ka sa pagsabat sang mga hilikuton sa modyul nga ini, indi
ka magkahuya ukon magduha-duha sa pagpangayo sang bulig sa imo
manunudlo ukon sa imo ginikanan, utod, magulang ukon bisan sin-o sa inyo
balay nga magagiya sa imo. Panumdumon mo lang permi nga wala ka
nagaisahanon.
Nagalaum gid kami, nga paagi sa sini nga modyul maeksperyensyahan moa
ng mapinuslanon nga ihibalo kag makakuha ka sang madalom nga pag-
intindi suno sa kompetensi. Indi ka magkabalaka masarangan mo ini.

vi
 Hibalu-a

Ang modyul nga ini ginhimo para ipakigbahin sa imo ang kinaalam nga
kinahanglan mo matun-an sa sini nga halintang. Nakalakip diri ang pag-intindi
sa mga grupo sang mga tawo nga sakop sang kaugalingon nga probinsya paagi
sa pagpakita sang importansya sa kinalain sang kada grupo sa isa kag isa.

Pagkatapos matun-an ang modyul nga ini, ginapaabot nga imo:

1. Makalaragway sang pagbulig sa nagkalainlain nga mga grupo sang tawo
sa probinsya sa ginasakupan nga rehiyon; kag
2. Makapakita sang importansya sa nagkalainlain nga mga grupo sang tawo
kag grupo etnisidad sa mga probinsya sa kaugalingon nga rehiyon.

Tinguha-i

Direksyon: Pilia ang letra sang husto nga sabat. Isulat ang sabat sa imo papel.

1
 1. Samtang nagalakat kamo sang mga abyan mo sa plaza may nakit-an
kamo nga isa ka bata sang Ati nga nadasma kag napilasan iya nga tiil.
Ano inyo himuon?
A. Tulukon kag pabay-an lang sia.
B. Kadlawan sia tungod wala sia nagahalong.
C. Buligan sia nga makatindog.
D. Magdiretso sa panglakaton upod sang imo abyan.

2. Si Alex taga Antique gani kinaray-a ang iya panghambalon o lenggwahe.

Bag-o mo siya nga kaeskwela kay nagsaylo sila upod ang iya pamilya
sang puluy-an diri sa Capiz. Kon ikaw ang kaeskwela ni Alex, ano ang
himuon mo?
A. Amigohon ko sia kag tun- an sang Hiligaynon nga lenggwahe.
B. Kadlawan ko siya kay lain ang iya panghambal.
C. Indi ko siya pagsapakon kay indi ako kaintindi sa iya.
D. Pabay-an lang sia kay tungod indi ko man sia abyan.

3. Wala sang balon ang kaeskwela mo nga Muslim bangud pigado sila kag
wala sang obra ang mga ginikanan. Ano ang maayo nga himuon mo?
A. Indi ko magpalapit sa iya.
B. Tagaan ko sia sang pagkaon.
C. Indi ko sia pag-amigohon.
D. Kadlawan sia tungod pigado sia.

Leksyon Mga Grupo sang mga Tawo sa

1 Akon Probinsya kag Rehiyon,
Tahuron Ko
May mga grupo sang tawo nga naga-ululupod istar sa isa ka lugar nga
may kaugalingon nga lenggwahe, kultura, tradisyon kag pagpangabuhi. Hibalu-
on naton ang mga nanarisari nga mga grupo sang mga tawo sa aton nga rehiyon
para lubos naton nga maintiendihan ang ila kinaiya kag matagaan sang
importansya kag pag-atipan.

2
 Nagakadapat lang nga padaluman pa gid ang pag-intiendi sa mga grupo
sang mga tawo nga sakop sang kaugalingon nga probinsya paagi sa pagpakita
sang importansya sa kinalain sang kada grupo sa isa kag isa.

Dumduma

1. Ano ang mga grupo sang mga tawo nga nagaistar sa aton rehiyon?

2. Ano nga mga kinaiya may-ara ang mga tawo nga nagaistar sa inyo
probinsya?

3. Ano nga mga grupo sang mga tawo diri sa Rehiyon VI ang naghalin sa
iban nga lugar?

Mga Pahanumdom para sa Manuggiya

Ipaintinde sing maayo ang mga panugyan sa kada hilikuton. Ipahanumdum
sa bumulutho nga magamit sang lain nga papel sa pagsulat sang ila sabat.

Diskubreha

3
 Naeksperyensyahan mo na bala nga ginalikawan sang imo kaeskwela
bangud lain ka kaysa sa ila? Nakaagi ka man bala nga ginasunlog ka bangud
lain ka kaysa sa ila? Paano mo kabigon ang mga bata ukon kaeskwela mo nga
lain kaysa sa imo?

Usisa-a

Isa Lang ang Aton nga Kaliwat

Si Cris Joy isa ka bata nga halin sa kaliwat sang mga Ati. May maitum
sia nga pamanit, madamol ang bibig, kag kulot ang iya nga buhok. Ara sia sa
ikatatlo nga halintang.
Pirme lang sia ginasunlog sang iya mga kaeskwela bangud pinasahi sia
kay isa sia ka Ati kag ang iya mga kaeskwela mga maputi.
Nabudlayan gid si Cris Joy sa iya pag-eskwela kay pirme lang
nagapalayo ang iya mga kaeskwela kag wala sia sang abyan. Maalam nga bata
si Cris Joy pero para sa iya isa gid ka upang ang kaliwat nga iya ginhalinan sa
paglab-ot nya sang iya nga mga handum sa kabuhi. Nagahibi nalang sia kay
ginatawag sia nga “maitum” kag “negra”. Ginapaathagan sia sang iya nga mga
ginikanan nga indi nya pagpamatian ang mga sunlog bangud ang matuod nga
kaayo indi makit-an sa gwa nga hitsura kundi yara sa sulod sang tagipusuon.

4
 Naintindihan ni Cris Joy ang iya nga mga ginikanan pero padayon man
sia gihapon nga ginasunlog. Pirme nya ginapaminsar kon ngaa lain sia sa iban.
Nahibaluan ni Gng. Luna nga manunudlo niya ang problema ni Cris Joy
gani naghimo sia sang paagi nahanungod diri.
Sa klase, ginhambalan nila ang mga baganihan nga mga tumandok nga
nagpangapin sa Pilipinas sang ginsakop kita sang mga dumuluong.
Ginhambalan man nila ang mga tumandok nga nag-asenso sa ila kabuhi kag
subong may daku nga ginbahin para sa pag-uswag sang isa ka probinsya ukon
rehiyon. Ulihi nila nga ginhambalan nga ang mga Pilipino yara sa isa lang ka
pungsod nga naga-ululupod sa pagpangabuhi, nagabinuligay kag
nagapalanggaanay lainlain man ang klase sang grupo nga ila ginasakupan. Gani
ginsiling nya nga indi sila dapat magpanunlog sa iban nga tawo nga sakop sang
iban nga grupo. Ginhambal pa gid ni Gng. Luna nga indi upang sa kabuhi ang
ano man nga klase sang hitsura ukon kahimtangan para malab-ot ang
ginahandum. Ang importante may ara sang determinasyon para mahimo naton
ang mga butang nga makapaasenso sa aton.

Pauswaga
Naintindihan sang mga kaeskwela ni Cris Joy kag sang iban pa nga mga
bata sa buluthuan ang ginhambal sa ila ni Gng. Luna. Mismo sa adlaw nga ato
nag-untat na silasa pagpanunlog kay Cris Joy kag nangin abyan pa nila ini kag
kahampang. Gani nagdamo ang mga abyan ni Cris Joy kag nakatapos sia sa
elementarya nga may mataas nga pasidungog.

Sabta ini:
1. Ngaa pirme lang nagahibi si Cris Joy sa ila nga buluthuan?

2. Ano ang kabangdanan sang pagsunlog kay Cris Joy?

5
 3. Paano ginasuportaran si Cris Joy sang iya mga ginikanan sa iya nga
problema?

4. Ano ang ginhimo ni Gng. Luna sa problema ni Cris Joy?

5. Ano ang mga ginpaathag ni Gng Luna para maintindihan sang tanan nga
mga kabataan ang ginahimo nila kay Cris Joy?

Tanda-i

Importante ang paghatag sang respeto ukon pagtahud sa

isa kag isa. Anuman ang iya nga itsura kag grupo nga ginhalinan, kinahanglan
nga tahuron ukon respetuhon naton. Lainlain man ang kaliwat nga aton
ginhalinan, tanan kita katapu sang probinsya nga sakop sang aton rehiyon.
Nagakadapat lang nga magpakita kita sang importansya kag respeto sa isa kag
isa.

Himua

Lantawa ang kada laragway. Butangi sang tsek () ang laragway kon husto ang
ginapakita kag ekis (x) naman kon indi.

1. 2.

6
 3.

Taksa

Basaha sing maayo ang mga ginapahayag sa kada numero. Butangi sang
masadya nga nawong ( )ang blangko kon ang ginapahayag nagapakita sang
insakto nga hilimuon. Butangi naman sang masubo nga nawong ( ) kon indi.
______1. Ginabuligan ang kaeskwela sa iban nga hilimuon.
______2. Nagahampang sa tanan nga kaeskwela.
______3. Wala ginasapak ang kaeskwela nga lain ang itsura.
______4. Ginapili lang ang gusto nga mangin abyan sa buluthuan.
______5. Nagaentra sa mga manunudlo kag kaeskwela sa mga
hilikuton sa buluthuan.

7
 Dugang nga Hilikuton

Basaha kag intiendiha ang sitwasyon kag isulat sa imo papel ang dapat nga
himuon sa sina nga sitwasyon.
May bag o kamo nga kaeskwela nga halin sa iban nga buluthuan. Pirme
lang sia ginakadlawan bangud sa maitum nya nga panit. Ano ang maayo mo nga
himuon?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

8
 Talamdam sang Husto nga Sabat

Tinguha-i Himua Taksa

1. C 1.  1.
2. A 2. 
3. B 3. x
2.

3.

4.

5.

Mga Ginbasehan

9
Araling Panlipunan 3 – Ikatlong Baitang
Yunit 3 – Leksyon 7: Mga Grupo sang mga Tawo sa Akon Probinsya kag
Rehiyon, Tahuron Ko
Kagamitan ng Mag-aaral sa Hiligaynon
Unang Edisyon, 2015

10
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph