Grade 4 MATHS Book New

ሒሳብ
የተማሪ መፅሐፍ ሒሳብ

አራተኛ ክፍል የተማሪ መፅሐፍ
ሒሳብ የተማሪ መፅሐፍ አራተኛ ክፍል

አራተኛ ክፍል
የ ሐረሪ ህ ዝብ ክል ላዊ መንግስ ት ትምህርት ቢሮ

ውድ ተማሪዎች!
ለዚህ መማሪያ መጽሐፍ ተገቢውን እንክብካቤና ጥበቃ አድርጉ!
ይህ መጽሐፍ የትምህርት ቤትህ/ቤትሽ ንብረት ነው፡፡ የትምህርት ቤትህ/ቤትሽ
ንብረት ደግሞ ያንተ/ያንቺ ንብረት ነው፡፡ ይህ ንብረት እንዳይበላሽ ወይም
እንዳይጎዳ በጥንቃቄ መያዝ ያንተ/ያንቺ ሃላፉነት ነው፡፡ ስሇዚህ መጽሐፈ
እንዳይበላሽ ወይንም እዳይጠፊ በጥንቃቄ ያዝ/ያዥ፡፡ ቀጥሎ መጽሐፈን
በጥንቃቄ ሇመያዝ የሚረዱ 10 ነጥቦች ቀርበውልሃል/ቀርበውልሻል::
1. መጽሐፈን እንደ ኘላስቲክ፣ጋዜጣ ወይንም መሰል ወረቀቶች በመጠቀም
ሸፍን/ሸፍኝ፡፡
2. ምንጊዜም መጽሐፈን በንፁህ እና ደረቅ ቦታ አስቀምጥ/አስቀምጭ፡፡
3. መጽሐፈን በምትጠቀምበት/በምትጠቀሚበት ወቅት እጆችህ/እጆችሽ ንፁህ
መሆን አሇባቸው፡፡
4. በመጽሐፈ ሽፊን ላይ ወይንም በውስጥ ገፆች ውስጥ አትፃፍ/አትፃፉ፡፡
5. ሇመጽሐፈ የገፅ ማስታወሻ መያዝ ሲያስፇልግ ቁራጭ ወረቀት
ተጠቀም/ተጠቀሚ፡፡
6. የመጽሐፈ ውስጥ ገፆችን ወይንም ስእሎች በፍፁም ቀደህ/ቀደሽ
አታውጣ/አታውጪ፡፡
7. የተቀደዱ ገፆች ሲኖሩ በማጣበቂያ ወይንም በኘላስተር ጠግን/ጠግኝ፡፡
8. መጽሐፈን የትምህርት ቤት ቦርሳህ/ቦርሳሽ ውስጥ በምታስገባበት/በምታስገቢበት
እና በምታስወጣበት/በምታስወጪበት ጊዜ ጥንቃቄ ውሰድ/ውሰጂ፡፡
9. መጽሐፈን ሇሌላ ሰው በምታቀብልበት /በምታቀብይበት ወቅት ጥንቃቄ
አድርግ/አድርጊ፡፡
10. አዲስ መፅሐፍ ሇመጀመሪያ ጊዜ በምትጠቀምበት/በምትጠቀሚበት ወቅት
በመጀመሪያ መጽሐፈን በጀርባው አስቀምጥ/አስቀምጭ፡፡ ቀጥሎ በአንድ ጊዜ
ጥቂት ገፆችን ብቻ ግሇጥ/ግሇጭ፡፡ መጽሐፈ የሚታጠፍበት ገፅ ላይ በዝግታ ጫን
በማድረግ አስተካክል /አስተካክይ/፡፡ ይህም ሽፊኑ በጥሩ ሁኔታ ላይ እንዲቆይ
ይረዳል፡፡
ሒሳብ
የተማሪ መፅሀፍ
4ኛ ክፍል
 አዘጋጅ
አፈወርቅ ሙሉጌታ (BSC)
 የይዘት አርታዒ
ኑር አህመድ (MSC)
 የቋንቋ አርታዒ
ታምራት አበራ(BA)
 አማካሪ
ዳንኤል ብርሃኔ (MA)
 ዲዛይነር
ወንድይፍራው ተቀባ (BSC)
© ሐረሪ ክልል ትምህርት ቢሮ
የባሇቤትነት መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው
ከሐረሪ ክልል ትምህርት ቢሮ ፍቃድ ውጪ መፅሃፈን ሙለ በሙለም
ሆነ በከፉል ማሳተም እና አባዝቶ ማሰራጨት በህግ ያስጠይቃል፡፡
የመጀመሪያ እትም 2015 ዓ.ም
ማውጫ
ምዕራፍ አንድ፡ እስከ 1‚000‚000 ያለ ሙለ ቁጥሮች እና ቅዯም ተከተሊቸው
1.1. በ1,000፣ በ10,000፣ በ100,000 እና በሊይ መቁጠር ............................................. 2
1.2. የባሇ 6 እና በሊይ ሆሄ የቁጥር ቤት ዋጋ ............................................................. 5
1.3. እስከ 1,000,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን ማወዳዯር እና በቅዯም
ተከተሌ ማስቀመጥ ............................................................................................. 8
1.4. የቁጥሮችን አቅራብ ዋጋዎችን በማጠጋጋት መፈሇግ .......................................... 10
1.5. የላልች ሀገራት እና የኢትዮጵያ ቁጥሮች .......................................................... 14
ምዕራፍ ሁሇት፡ ቁጥሮችን መዯመርና መቀነስ
2.1. ሙለ ቁጥሮችን መዯመር ................................................................................ 25
2.2. ሙለ ቁጥሮችን መቀነስ .................................................................................. 29
2.3 የቃሊት ፕሮብላም ............................................................................................ 35
ምዕራፍ ሶስት፡ ክፍሌፋዮችና አስርዮሽ ቁጥሮች
3.1 ክፍሌፋዮች የአንድ ሙለ ነገር ክፍልች ............................................................. 42
3.2. ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች ማወዳዯር እና በቅዯም
ተከተሌ ማስቀመጥ ........................................................................................... 44
3.3 ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች መዯመር እና መቀነስ ............................. 48
3.4 አቻ ክፍሌፋይ .................................................................................................. 51
3.5. አስረኛ፣ መቶኛ እና አስርዮሽ ቁጥሮች ............................................................... 54
3.6. እስከ ሁሇት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤት ያሊቸው አስርየሻዊ
ቁጥሮችን ማወዳዯር እና በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ .................................. 60
3.7. እስከ ሁሇት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤት ያሊቸው አስርዮሻዊ
ቁጥሮችን መዯመር እና መቀነስ .......................................................................... 63
ምዕራፍ አራት፡ ማባዛትና ማካፈሌ
4.1 የ10,000፣100,000 እና በሊይ ብዜቶች የሆኑ ሙለ ቁጥሮችን
በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥሮች ማባዛት ................................................................. 74
4.2 ሙለ ቁጥሮችን በባሇ 1 ሆሄ ቁጥሮች ማባዛት ......................................................... 77
4.3. የ10,000፣ 100፣000 እና በሊይ ብዜቶችን ሇባሇ አንድ ሆሄ ቁጥር እና ሇ10 ማከፈሌ
................................................................................................................................. 81
4.4. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር በቀሪ እና ያሇ ቀሪ ማካፈሌ ............ 85
4.5. ሙለ ቁጥሮችን በባሇ 2 ሆሄ እና በሊይ በሆኑ ቁጥሮች ማባዛት ............................ 91
4.6. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ ሁሇት ሆሄ እና በሊይ ቁጥሮች በቀሪና
ያሇ ቀሪ ማካፈሌ ................................................................................................ 93
4.7. የቃሊት ፕሮብላም .............................................................................................. 98
ምዕራፍ አምስት፡ ጎነ ሶስቶች እና ጎነ አራቶች
5.1 አንግልች ......................................................................................................... 105
5.2. ማዕዘናዊ አንግሌ ............................................................................................. 110
5.3. ጎነ ሦስቶች እና ባህሪያቸው ............................................................................. 116
5.4 ጎን አራት ...................................................................................................... 121
ምዕራፍ ስድስት፡ የድግግሞሽ ድርድር
6.1 ተዯጋጋሚ ንድፎችን ማጠቃሇሌ ...................................................................... 134
6.2 ተዯጋጋሚ ንድፎችን ማሊመድ .......................................................................... 141
6.3 የቃሊት ፕሮብላሞች ....................................................................................... 144
ምዕራፍ ሰባት፡ ሌኬት
7.1 የርዝመት ሌኬትና የምድብ ቅይይር .................................................................. 149
7.2 የመጠነቁስ ሌኬትና የምድቦች ቅይይር ............................................................... 153
7.3 የይዘት ሌኬት እና የምድብ ቅይይር ................................................................... 156
7.4 የቃሊት ፕሮብላም ............................................................................................ 159
ምዕራፍ ስምንት፡ የመረጃ አያያዝ
8.1 መረጃን በምሌከታ መሰብሰብ እና በታሉ ማርክ ማዯራጀት
መረጃዎችን መሰብሰብ .................................................................................... 164
8.2 ባር ግራፍን ማንበብ እና መተርጎም ................................................................. 169
8.3 የቃሊት ፕሮብላም .......................................................................................... 173
ምዕራፍ ዘጠኝ፡ የኢትዮጵያ ሰዓት
9.1 ሰዓት፣ ዯቂቃ እና ሴኮንድ ............................................................................... 181
9.2 የጊዜ ምድቦችን ማስሊት .................................................................................. 183
9.3 የጊዜ መስፈሪያ ምድቦችን ማወዳዯር ................................................................ 188
9.4 የቃሊት ፕሮብላም ........................................................................................ 189
የቃሊት ፍቺ ....................................................................................................... 194
እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች
እና ቅደምተከተላቸው
የምዕራፉ የትምህርት አላማዎች

ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ፡-
 እስከ 1,000,000 ያለ ሙለ ቁጥሮች ትረዳሊችሁ፡፡
 እስከ 1,000,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን ማወዳዯር እና በቅዯም
ተከተሌ ማስቀመጥ ትችሊሊችሁ፡፡
 እስከ 1,000,000 ባለ ሙለ ቁጥሮች ዙሪያ ያገኛችሁትን
እውቀት በአካባቢያችሁ የሚያጋጥማችሁን ችግሮች ሇመፍታት
ትጠቀሙበታሊችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 ሙሉ ቁጥር  ቁጥር ማወዳደር
 የ ቁጥ ር ቅ ደም ተከ ተል  የ ቁጥ ር የ ቤ ት ዋ ጋ
 የ ቁጥ ር አቅ ራ ብ
11
ሒሳብ አራተኛ ክፍል
መግቢያ
በሦስተኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህርት እስከ 10,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን
ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ዯግሞ እስከ 1,000,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን
ማንበብ፣ መፃፍ፣ ማወዳዯር፣ በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ ትማራሊችሁ፡፡
በተጨማሪም የቁጥሮችን አቅራብ መፈሇግ፣ የቁጥር ቤት ዋጋዎችን
መግሇፅ፣ የኢትዮጵያ እና የተሇያዩ ሀገራት ቁጥሮችን ትማራሊችሁ፡፡
1.1. በ1,000፣ በ10,000፣ በ100,000 እና በሊይ መቁጠር

በሦስተኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህርታችሁ ሊይ የ100 እና የ1000 ብዜቶችን እስከ
10,000 ባለ ቁጥሮች ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ዯግሞ በ1,000፣
በ10,000 እና በ100,000 እስከ 1,000,000 መቁጠር ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 1.1
1. ትንሹ ሙለ ቁጥር ስንት ነው? ትሌቁስ?
2. የሚከተለትን በፊዯሌ ፃፉ፡፡
ሀ. 5,671 ሏ. 8,921 ሠ. 1,004 ሰ. 9,090
ሇ. 6,130 መ. 78,024 ረ. 23,479 ሸ. 51,010
3. የሚከተለትን በአሀዝ ፃፉ፡፡
ሀ. አራት ሺህ አምስት መቶ አርባ ስድስት ሏ. አንድ ሺ አንድ
ሇ. አምስት ሺ ሰባ መ. አስር ሺ አስር
4. በባዶ ቦታ ሊይ የሚገባውን ትክክሇኛውን ቁጥር ፈሌጉ፡፡
ሀ. 2,437 = ( __ 1000) ( __ 100) ( __ 10) ( __ 1)
ሇ. 7,418 = ( __ 1000) ( __ 100) ( __ 10) ( __ 1)
1.1.1 እስከ 1,000,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን በ1,000 መቁጠር

ተግባር 1.2
1. ከሚከተለት ሙለ ቁጥሮች ውስጥ የ1,000 ብዜት የሆኑትን ሇዩ፡፡
ሀ. 5,600 ሇ. 7,000 ሏ. 76,000 መ. 840,000
22 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

2. ከ10,000 የሚያንሱ የ1,000 ብዜት የሆኑ ሶስት ሙለ ቁጥሮችን ፃፉ፡፡

3. ከ1,000 እስከ 10,000 ያለ የ1,000 ብዜቶችን ፃፉ፡፡
ምሳሌ 1.1
ከሚከተለት ሙለ ቁጥሮች ውስጥ የ1000 ብዜት የሆነው የትኛው ነው?
ሀ. 465,000 ሇ. 7,800 ሏ. 340,000
መፍትሄ
ሀ. 465,000 የ1000 ብዜት ነው፡፡ ምክንያቱም የ465,000 በስተቀኝ ያለ
የመጨረሻ ሶስት ሆሄዎች ዜሮ ስሇሆኑ፡፡
ሇ. 7,800 የ1,000 ብዜት አይዯሇም፡፡ ምክንያቱም የ 7,800 በስተቀኝ ያለ
የመጨረሻ ሶስቱ ሆሄዎች ዜሮ ስሊሌሆኑ፡፡
ሏ. 340,000 የ1,000 ብዜት ነው፡፡ ምክንያቱም የ340,000 በስተቀኝ ያለ
የመጨረሻ ሶስቱ ሆሄዎች ዜሮ ስሇሆኑ፡፡
ማስታወሻ
1. በስተቀኝ የሚገኙ ሶስት እና በላይ ሆሄያቸው ዜሮ የሆኑ ሙለ
ቁጥሮች ሁለ የ1,000 ብዜቶች ናቸው፡፡
2. አንድን ሙለ ቁጥር በ1,000 ማባዛት ማሇት ቁጥሩን ፅፎ ከቁጥሩ
በስተቀኝ ሶስት ዜሮዎችን መፃፍ ማሇት ነው፡፡
መልመጃ 1.1
1. ከሚከተለት ውስጥ የ1,000 ብዜት የሆኑትን ሇዩ፡፡
ሀ. 45,000 ሇ. 10,000 ሏ. 86,460 መ. 67,800
ሠ. 920,000 ረ. 5,000 ሰ. 1,000 ሸ.100
2. ከታች በሰንጠረዥ 1.1 የተሰጠውን መረጃ በማጤን ቁጥሮቹን በ1,000
በማባዛት ሰንጠረዡን በመሙሊት ዉጤቱን በፊዯሌ ፃፉ፡፡
ሰንጠረዥ 1.1 የ1000 ብዜት
4 5 6 7 8 9 10
1,000 40,000

1.1.2. እስከ 1,000,000 ያለ ቁጥሮችን በ10,000፣ በ100,000 እና

በሊይ መቁጠር
ተግባር 1.3
ሀ. 87,000 ሇ. 90,000 ሏ. 76,000 መ. 140,000
ሀ. 500,000 ሇ. 190,000 ሏ. 890,000 መ. 400,000
4. ከ1,000,000 የሚያንሰው ትሌቁ የ10,000 ብዜት ስንት ነው?
5. የ100,000 ብዜት የሆኑት ሁለ የ10,000 ብዜት ናቸው?
ማስታወሻ
 በስተቀኝ የሚገኙ አራት እና በላይ ሆሄዎቹ ሁለም ዜሮ የሆኑ ሙለ
ቁጥሮች የ10,000 ብዜቶች ናቸው፡፡
 በስተቀኝ የሚገኙ አምስት እና በላይ ሆሄዎቹ ሁለም ዜሮ የሆኑ ሙለ
ቁጥሮች የ100,000 ብዜቶች ናቸው፡፡
 በስተቀኝ የሚገኙ ስድስት እና በላይ ሆሄዎቹ ሁለም ዜሮ የሆኑ ሙለ
ቁጥሮች የ1,000,000 ብዜቶች ናቸው፡፡
ምሳሌ 1.2
ከሚከተለት ሙለ ቁጥሮች ውስጥ የ10,000፣ 100,000 እና 1,000,000
የጋራ ብዜት የሆነውን ሇዩ፡፡
ሀ. 756,000 ሇ. 50000 ሏ. 9,000,000
መፍትሄ
ሀ. 756,000 የ10,000 ብዜት አይዯሇም ምክንያቱም በ 756,000 ውስጥ
የሚገኙ የመጨረሻዎቹ አራቱ ሆሄዎች ዜሮ ስሊሌሆኑ፡፡
ሇ. 50,000 የ10,000 ብዜት ነው፡፡ ምክንያቱም በ 50,000 ውስጥ የሚገኙ
የመጨረሻዎቹ አራቱ ሆሄዎች ዜሮ ስሇሆኑ፡፡ ነገር ግን የ100000 ብዜት
ሉሆን አይችሌም፡፡

ሏ. 9,000,000 የ10,000ም የ100,000ም የ1,000,000 ብዜት ነው፡፡

ምክንያቱም በ 9,000,000 ውስጥ የሚገኙ የመጨረሻዎቹ ስድስት ሆሄዎች
ዜሮ ስሇሆኑ፡፡
ስሇዚህ የ10,000፣ 100,000 እና 1,000,000 የጋራ ብዜት 9,000,000 ነው፡፡
መልመጃ 1.2
1. ከሚከተለት ውስጥ የ10,000 ብዜት የሆነው የትኛው ነው?
ሀ. 45,000 ሇ. 40,000 ሏ. 9000 መ. 37,500
2. ከሚከተለት ውስጥ የ100,000 ብዜት ያሌሆነው የትኛው ነው?
ሀ. 800,000 ሇ. 1000 ሏ. 500,000 መ. 1,000,000
3. ከሚከተለት ውስጥ የ1,000,000 ብዜት የሆነው የትኛው ነው?
ሀ. 1,700,000 ሇ. 28,000 ሏ. 500,000 መ. 16,000,000
4. ከ15000 እና 21000 መካከሌ ያለትን የ1000 ብዜቶችን ፃፉ፡፡
5. በ150,000 እና 210,000 መካከሌ ያለትን የ10,000 ብዜቶችን ፃፉ፡፡
1.2. የባሇ 6 እና በሊይ ሆሄ የቁጥር ቤት ዋጋ

በሶስተኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት እስከ 10,000 ያለ ሙለ ቁጥሮች የቤት ዋጋ
ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የባሇ 6 ሆሄ የቁጥር ቤት ዋጋ
ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 1.4
ከታች በሰንጠረዥ 1.2 የተሰጡትን ባሇ 5 ሆሄ ቁጥሮች እያንዳንዱን
ሆሄያት በየቤት ዋጋ በመሇየት ሰንጠረዡን ሙለ፡፡
ሰንጠረዥ 1.2 የቁጥር ቤት ዋጋ የሚያሳይ ሰንጠረዥ
ቁጥሮች የአስር ሺ ቤት የሺ የመቶ የአስር ቤት የአንድ ቤት
ቤት ቤት
ሀ 60,345
ሇ 58,271
ሏ 89,612
መ 49,576

ማስታወሻ
 በአንድ ሙለ ቁጥር ውስጥ የሚገኙ የቁጥር ሆሄያት የቤት ዋጋ አሊቸው፡፡
 የቁጥር ቤት ሰንጠረዥ የአንድን ቁጥር ሆሄያት የቁጥር ቤት ዋጋ ሇማወቅ
ይጠቅማሌ፡፡
 በተሇያዩ ቤቶች የተፃፈ አንድ የቁጥር ሆሄ የተሇያዩ የቁጥር ቤት ዋጋ ይኖረዋሌ፡፡
ምሳሌ 1.3
1. 843,925 ባሇ 6 ሆሄ ሲሆን ሆሄያቱን የቤት ዋጋ በመተንተን ሲጻፍ
እንዯሚከተሇው ይሆናሌ፡፡
843,925 = (800,000) + (40,000) + (3000) + (900) + (20) + 5
= (8 × 100,000) + (4 × 10,000) + (3 × 1000) + (9 × 100) +
(2 × 10) + (5 × 1)
ቁጥሮች የመቶ የአስር የሺ የመቶ የአስር የአንድ
ሺ ቤት ሺ ቤት ቤት ቤት ቤት ቤት
843,925 8 4 3 9 2 5
2. የሚከተሉትን ቁጥሮች የቁጥር ቤት ሰንጠረዥ በመጠቀም የቤት ዋጋቸውን ፃፉ፡፡
ሀ. 572,631 ሇ. 987,040 ሏ. 8,953,276 መ. 480,000
መፍትሄ
ቁጥሮች የሚሉዮን የመቶ የአስር የሺ የመቶ የአስር የአንድ
ቤት ሺ ቤት ሺ ቤት ቤት ቤት ቤት ቤት
572,631 5 7 2 6 3 1
987,040 9 8 7 0 4 0
8,953,276 8 9 5 3 2 7 6
480,000 4 8 0 0 0 0
3. የሚከተለትን ቁጥሮች ከስሩ የተሠመረበትን ቁጥር የቁጥር ቤት ዋጋ ፃፉ፡፡

ሀ. 920,576 ሇ.418,367 ሏ. 234,981 መ.829,600
ሠ. 7,540,234 ረ.607,492 ሰ. 998,877 ሸ. 14,502,690

መፍትሄ
ሀ. የሺ ቤት ሇ. የአስር ሺ ቤት ሏ. የመቶ ሺ ቤት
መ. የአስር ሺ ቤት ሠ. የሚሉዮን ቤት ረ. የመቶ ቤት
ሰ. የሺ ቤት ሸ. የሚሉዮን ቤት
መልመጃ 1.3
1. የሚከተለት ባሇ6 እና በሊይ ሆሄ ቁጥሮች ውስጥ የተሰመረበትን ቁጥር
የቁጥር ቤት ዋጋ ፃፉ፡፡
ሀ. 954,612 መ. 217,983
ሇ. 7,280,761 ሠ. 32,105,341
ሏ. 293,867 ረ. 981,456
2. የሚከተለትን ባሇ 6 እና በሊይ ሆሄ ቁጥሮች በአስር ብዜቶች ትንትን ፃፉ፡፡
ሀ. 942,165 መ. 567,264
ሇ. 146,723 ሠ. 183,292
ሏ. 915,632 ረ. 9,871,263
3. ከታች በአስር ብዜቶች ትንትን የተገሇፀውን ቁጥር በአንድ አሃዝ ከፃፉችሁ
በኋሊ የእያንዳንደን የቁጥር ሆሄ የቤት ዋጋ ግሇፁ፡፡
ሀ. (3 ×100,000) + (6 ×10,000) + (4 ×1000) + (5 × 100) + (7 ×10) + (6)
ሇ. (9 ×100,000) + (7 × 10,000) + (1 × 1000) + (4 × 100) + (9 × 10) + (8)
ሏ. (8 ×100,000) + (6 ×10,000) + (7 ×1000) + (4 ×100) + (9 ×10) + (2)
መ. (7 ×1,000,000) + (2 ×1000) + (8 ×100) + + (7)
ሠ. (4 ×100,000) + (1 ×10) + (9)
4. በሚከተለት ቁጥሮች ውስጥ የ2 ቁጥር የቤት ዋጋ ስንት ነው?
ሀ. 426,861 ሏ. 2,381,753
ሇ. 869,281 መ. 942,768
5. በሚከተለት ቁጥሮች ውሰጥ የሚገኙትን የእያንዳንደን ሆሄ የቤት ዋጋ ፈሌጉ፡፡
ሀ. 6,458 ሏ. 734,015
ሇ. 3,182,769 መ. 981,237

1.3. እስከ 1,000,000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮችን ማወዳደር እና በቅደም

ተከተል ማስቀመጥ
በሦስተኛ ክፍል የሂሳብ ትምህርታችሁ ላይ እስከ 10,000 ያሉ ሙሉ
ቁጥሮችን በቅደም ተከተል ማስቀመጥ እና ማወዳደርን ተምራችኋል፡፡ በዚህ
ንኡስ ርእስ ስር ደግሞ እስከ 1,000,000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮችን ማወዳደር እና
በቅደም ተከተል ማስቀመጥ ትማራላችሁ፡፡
ተግባር 1.5
የሚከተሉት ቁጥሮች ከትንሽ ወደ ትልቅ በቅደም ተከተል አስቀምጡ፡፡
ሀ. 432,635፣ 974,534፣ 837,209፣ 782,321
ለ. 982,480፣ 804,893፣ 805,954፣ 982,480
ማስታወሻ
ሙሉ ቁጥሮችን ስናወዳድር የሚከተለውን መመሪያ መከተል ያስፈልጋል፡፡
መመሪያ 1፡ ብዙ ሆሄያት ያለው ሙሉ ቁጥር ትንሽ ሆሄያት ካለው ሙሉ
ቁጥር ይበልጣል፡፡
መመሪያ 2፡ ሁለት ሙሉ ቁጥሮች እኩል የሆሄያት ብዛት ካላቸው ከግራ
በመጀመር በተመሳሳይ ቤት ያሉትን ሆሄያት ተራ በተራ ማወዳደር፡፡
ምሳሌ 1.4
የሚከተሉትን ቁጥሮች አወዳድሩ፡፡
ሀ. 34569 እና 9456 ለ. 899 እና 999
መፍትሄ
ሀ. 34,569 ከ 9,456 ይበልጣል፡፡ ምክንያቱም 34,569 ውስጥ 5 ሆሄያት
ሲኖሩ 9,456 ግን 4 ሆሄያት አሉት፡፡
ለ. 899 ያንሳል ከ999 ምክንያቱም ሁለቱም እኩል 3 ሆሄያት ቢኖራቸውም
የመቶ ቤታቸው ይለያያል፡፡ የመቶ ቤታቸው ስናወዳድር 8 ከ9 ስለሚያንስ
899 ከ999 ያንሳል፡፡

ማስታወሻ
ቁጥሮችን በቅደምተከተል ለማስቀመጥ በመጀመሪያ ከላይ ወደታች የቁጥር
ቤቶችን ትይዩ በማድረግ በአንድ ረድፍ መፃፍ፡፡ ከዚያም ከከፍተኛው የቁጥር
ቤት በመጀመር በተመሳሳይ ቤትያሉትን ሆሄያት ተራበተራ ማወዳዳር እና
በቅደም ተከተል ማስቀመጥ፡፡
ምሳሌ 1.4
የሚከተሉትን ቀጥሮች ከትነሽ ወደ ትልቅ በቅደምተከተል አስቀምጡ፡፡
467,280 386,493 345,952 578,901
መፍትሄ
345,952 386,493 467,280 578,901
ሁሉም ባለ ስድስት ሆሄ ሙሉ ቁጥሮች በመሆናቸው በመጀመሪያ የመቶሺ
ቤታቸውን ስናወዳድር 5 ከሁሉም ይበልጣል፡፡ ስለዚህ 578,901 ትልቁ ቁጥር
ይሆናል፡፡ አሁንም የመቶ ሺህ ቤታቸውን ስናወዳድር 4 ከሌሎቹ ስለሚበልጥ
467,280 ከቀሩት ቁጥሮች ይበልጣል፡፡ በመቀጠል የቀሩት ሁለት ቁጥሮች
የመቶ ሺህ ቤታቸው አንድ አይነት ስለሆነ የአስር ሺህ ቤታቸውን ስናወዳድር 8
ይበልጣል፡፡ ስለዚህ 386,493 ከ345,952 ይበልጣል ማለት ነው፡፡በመሆኑም
345,952 ከሁሉም ያነሰ ቁጥር ነው፡፡
578901
ከትንሽ ወደ ትልቅ 467,280
386,493
ከትልቅ ወደ ትንሽ
345,952
ምስል1. ሙሉ ቁጥሮች ከትልቁ ወደ ትንሹ በቅደምተከተል ሲፃፍ

መልመጃ 1.4
1. የሚከተሉትን ቁጥሮች የ ፣ ወይንም እኩል ይሆናል በማለት መልሱ፡፡
ሀ. 325,270 ____ 246,380 ሠ. 453,378 ____ 453,587
ለ. 507,469 ____ 2,069 ረ. 678,450 ____ 678,450
ሐ. 564 × 10 ____65 × 1000 መ. 25 × 10,000 ____ 25930 × 10
2. አንድም ቁጥር ሳይደጋገም እና አንድም ቁጥር ሳይተው የሚከተሉትን
የቁጥሮች ሆሄያት በመጠቀም በጣም ትንሹንና በጣም ትልቁን ቁ ጥር
መስርቱ፡፡
ሀ. 0፣ 2፣ 1፣ 3፣ 5 ሐ. 3፣ 6፣ 2፣ 1፣ 0
ለ. 5፣ 6፣ 9፣ 0፣ 4 መ. 3፣ 6፣ 2፣ 9፣ 7
3. ኢሪት አንድ ቁጥር አስባለች ይህ ቁጥር ባለ ስድስት አንድ አይነት ሆሄዎች
ያሉት ከፍተኛው ሙሉ ቁጥር ተከታይ ነው ኢሪት ያሰበችው ሙሉ ቁጥር
ስንት ነው?
4. ትንሹ እና ትልቁን ባለ ስድስት ሆሄ ቁጥር ፃፉ፡፡
5. የሚከተሉትን ከትንሽ ወደ ትልቅ በቅደምተከተል ፃፉ፡፡
ሀ. 563,427፣ 653,241፣ 763,724፣ 653,421፣ 563,742
ለ. 94,356፣ 132,400፣ 89,798፣ 134,299፣ 132,500
1.4. የቁጥሮችን አቅራብ ዋጋዎችን በማጠጋጋት መፈለግ
በንዑስ ርዕስ 1.3 ስር እስከ 1,000,000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮችን ማወዳደር እና
በቅደም ተከተል ማስቀመጥ ተምራችኋል፡፡ በዚህ ንኡስ ርእስ ስር ደግሞ
የቁጥሮችን አቅራብ ዋጋዎች እንዴት እንደሚፈለግ ትማራላችሁ፡፡
ትርጉም
የቁጥሮች አቅራብ ማለት የቁጥሮችን ትክክለኛ ዋጋ መጠቀም በማይቻልበት
ወቅት ቁጥሮችን አጠጋግቶ ወይም አቀራርቦ መጠቀም ማለት ነው፡፡
10
1.4.1 ቁጥሮችን ወዯ 10 ቤት እና 100 ቤት ማጠጋጋት

የቡድን ስራ 1.1
የሚከተለትን ጥያቄዎች ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ ከሰራችሁ በኋሊ ከመምራችሁ
ጋር ተወያዩ፡፡
1. የሚከተለት ቁጥሮች በቅንፍ ውስጥ ካለት ሇየትኛው የ10 ብዜት ይቀርባሌ?
ሀ. 12፣ (10, 20) ሏ. 49፣ (50, 60)
ሇ. 56፣ (50, 60) መ. 65፣ (60, 70)
2. የሚከተለት ቁጥሮች በቅንፍ ውስጥ ካለት ሇየትኛው የ100 ብዜት ይቀርባሌ?
ሀ. 256፣ (200, 300) ሏ. 780፣ (700, 800)
ሇ. 618፣ (600, 700) መ. 920፣ (900, 1000)
ማስታወሻ
1. አንድ ቁጥር አቅራብ መሆኑን ሇመግሇፅ የ "≈” ምሌክት እንጠቀማሇን፡፡
ሲነበብም ይቀርባሌ ተብል ነው፡፡
2. የተሰጠው ቁጥርን ወዯ 10 ቤት ሇማጠጋጋት የሚከተሇውን እንሰራሇን፡፡
 የተሰጠው ቁጥር የአንድ ቤት ሆሄ 1፣2፣3 ወይም 4 ከሆነ ሇቁጥሩ
ቀዳማይ ወዯ ሆነው የ10 ብዜት ቁጥር ይጠጋጋሌ፡፡
 የቁጥሩ የአንድ ቤት ሆሄ 5፣6፣7፣8 ወይም 9 ከሆነ የ10 ብዜት ሆኖ
ሇተሰጡው ቁጥር ተከታይ ወዯ ሆነው የ10 ብዜት ቁጥር ይጠጋጋሌ::
3. የተሠጠን ቁጥር ወዯ 100 ቤት ሇማጠጋጋት
 የቁጥሩ የ10 ቤት ሆሄ ከ5 የሚያንስ ከሆነ የ100 ብዜት ሆኖ
ሇተሰጠው ቁጥር ቀዳማይ ወዯ ሆነው የ100 ብዜት ቁጥር
ይጠጋጋሌ፡፡
 የቁጥሩ የ10 ቤት ሆሄ 5 ወይም ከ5 የሚበሌጥ ከሆነ፡- የ100 ብዜት
ሆኖ ሇተሰጠው ቁጥር ተከታይ ወዯ ሆነው የ100 ብዜት
ቁጥር ይጠጋጋል፡፡
11
ምሳሌ 1.5
1. የሚከተለትን ቁጥሮች ወዯ 10 ቤት አጠጋጉ
ሀ. 23 ሇ. 45 ሏ. 68
2. የሚከተለትን ቁጥሮች ወዯ 100 ቤት አጠጋጉ፡፡
ሀ. 283 ሇ. 638
መፍትሄ
1. ሀ. 23 ወዯ 10 ቤት ሲጠጋጋ 20 ይሆናሌ፡፡ ምክንያቱም የ23 የ1 ቤት
ሆሄ 3 ከ 5 ስሇሚያንስ ሇ23 ቀዳማይ የሆነው የ10 ብዜት 20 ስሇሆነ (23
≈ 20)፡፡
ሇ. 45 ወዯ10 ቤት ሲጠጋጋ 50 ይሆናሌ፡፡ ምክንያቱም የ45 የ1ቤት ሆሄ 5
ስሇሆነ ሇ45 ተከታይ የሆነው የ10 ብዜት 50 ስሇሆነ (45≈50)፡፡
ሏ. 68 ወዯ 10 ቤት ሲጠጋጋ 70 ይሆናሌ፡፡ ምክንያቱም የ68 የ1 ቤት 8 ከ
5 የሚበልጥ ስሇሆነ (68 ≈ ፡፡
2. ሀ. 283 ወዯ 100 ቤት ሲጠጋጋ 300 ይሆናሌ፡፡ ምክንያቱም የ283 የ10
ቤት 8 ከ 5 ስሇሚበሌጥ የ283 ተከታይ የሆነው የ100 ብዜት 300
ስሇሆነ (283 ≈ 300)፡፡
ሇ. 638 ወዯ 100 ቤት ሲጠጋጋ 600 ይሆናሌ፡፡ ምክንያቱም የ638 የ10
ቤት 3 ከ 5 ስሇሚያንስ ሇ638 ቀዳማይ የሆነው የ100 ብዜት 600
ስሇሆነ (638≈600)፡፡
መልመጃ 1.5
ሀ. 792 ሏ. 4,042
ሇ. 9,589 መ. 3,286
ሀ. 7,680 ሇ. 5,358 ሏ. 873 መ. 3,129
12
1.4.2. ቁጥሮችን ወዯ 1,000 ቤት፣ 10,000 ቤት እና 100,000 ቤት

ማጠጋጋት፡፡
ተግባር 1.6
የሚከተለትን ቁጥሮች ወዯ ተጠቀሰው የቁጥር ቤት አጠጋጉ፡፡
ሀ. 39,915ን ወዯ 1,000 ቤት ሲጠጋጋ __________ ይሆናሌ፡፡
ሇ. 73,592ን ወዯ 10,000 ቤት ሲጠጋጋ __________ ይሆናሌ፡፡
ሏ. 586,467ን ወዯ 100,000 ቤት ሲጠጋጋ __________ ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ 1.6
የተሰመረበትን ቁጥር ወዯ ተጠቀሰው ቤት አጠጋጉ፡፡
ሀ. 8,723 ወዯ 1000 ቤት
ሇ. 46,147 ወዯ 10,000 ቤት
ሏ. 726,921 ወዯ 100,000 ቤት
መፍትሄ
ሀ. 8,723 ወዯ ሺ ቤት ሲጠጋጋ 9,000 ምክንያቱም ወዯ ሺ ቤት ሇማጠጋጋት
የመቶ ቤትን ማየት ያስፈሌጋሌ ስሇዚህ 7 ከ 5 ስሇሚበሌጥ 8,723 ≈
9,000 ይሆናሌ::
ሇ. 46,147ን ወዯ 10ሺ ቤት ሇማጠጋጋት የሺ ቤት 6 ከ 5 ስሇሚበሌጥ
46,147≈50,000 ይሆናሌ፡፡
ሏ. 726,921 ወዯ 100ሺ ቤት ሇማጠጋጋት የ10,000 ቤትን እንመሇከታሇን
2 ከ 5 ስሇሚያንስ 726,921≈700,000 ይሆናሌ፡፡
መልመጃ 1.6
1. የሚከተለትን ቁጥሮች ወዯ ሺ ቤት አጠጋጉ፡፡
ሀ. 5,627 ሇ.7,312 ሏ.85,492 መ. 5,670
2. የሚከተለትን ቁጥሮች ወዯ 10ሺ ቤት አጠጋጉ፡፡
ሀ. 267,420 ሇ.52,497 ሏ.71,365 መ. 87,831
3. የሚከተለትን ቁጥሮች ወዯ 100 ሺ ቤት አጠጋጉ፡፡
13
ሀ. 207,862 ሇ.8,954,321 ሏ.454,588 መ. 768,237

4. የአንድ እግር ኳስ ዯጋፊዎች ማህበር በእሇቱ የተገኙትን 15,629
ዯጋፊዎችን ወዯ 100 ቤት ሲያጠጋጋ የሚያገኘው ቁጥር ስንት ነው?
1.5. የላልች ሀገራት እና የኢትዮጵያ ቁጥሮች
ኢትዮጵያ ሀገራችን የራሷ የሆኑ መቁጠሪያ ቁጥሮች እንዳሏት ታወቃሊችሁ?
1.5.1. የተሇያዩ ሀገራት ቁጥሮች
የሮማ ቁጥሮች (እስከ 20 ያለ የሮማ ቁጥሮች)
እስከ 10000 ያለ የሒንደ አረቢክ ቁጥሮች ተምራችዋሌ፡፡ የሮማ ቁጥሮችን
በተሇያዩ መንገዶች እንጠቀማሇን፡፡ በሰዓት፣ በመፅሀፍት፣ በፈተናዎች ወዘተ፡፡
ከ1-20 የሮማ ቁጥሮች በሚከተለት ምሌክቶች ሊይ የተመሰረቱ ናቸው፡፡

የሮማ ቁጥሮች የሒንደ አረቢክ ቁጥሮች
I 1
V 5
X 10
ከ1-20 ያለ የሮማ ቁጥሮችን ማንበብ

የሒንደ የሒንደ
የሮማ ቁጥር የሮማ ቁጥር
አረቢክ ቁጥር አረቢክ ቁጥር
በትሌቁ በትንሹ በትሌቁ በትንሹ
ፈዯሌ ፊዯሌ ፈዯሌ ፊዯሌ
1 I i 11 XI xi
2 II ii 12 XII xii
3 III iii 13 XIII xiii
4 IV iv 14 XIV xiv
5 V v 15 XV xv
6 VI vi 16 XVI xvi
7 VII vii 17 XVII xvii
14
8 VIII viii 18 XVIII xviii

9 IX ix 19 XIX xix
10 X x 20 XX xx
አስ ታውሱ
ዜሮን የሚወክሌ የሮማ ቁጥር የሇም፡፡
የሮማ ቁጥሮች የመጻፊያ ህጎች፡፡

1. I እና Xን ከሶስት ጊዜ በሊይ ዯጋግሞ መፃፍ አይቻሌም፡፡
ሇምሳላ፡ 4ትን ሇመፃፍ IV እንጂ IIII ተብል አይፃፍም፡፡
2. በሮማ ቁጥር ከትሌቁ ቁጥር በግራ በኩሌ የሚፃፉት ትንሽ ቁጥሮች
ትሌቁን ቁጥር ይቀንሱታሌ፡፡
ሇምሳላ፡ 4 = IV፣ 9 = IX
3. በሮማ ቁጥር ከትሌቁ ቁጥር በቀኝ በኩሌ የሚፃፉት ትንሽ ቁጥሮች
ትሌቁን ቁጥር ይጨምሩታሌ፡፡
ሇምሳላ፡ 6 = VI፣ 7 = VII፣ 8 = VIII፣ 15 = XV
መልመጃ 1.7
1. የሚከተለትን በምሳላው መሰረት ስሩ፡፡
ምሳላ፡ 8 = 5 + 1 + 1 + 1 = VIII
13 = _______ 3 =_______
14 = _______ 16 =_______
19 = _______ 6 =_______
9 = _______ 12 = _______
2. የሚከተለትን ቁጥሮች በሮማን ቁጥር ፃፉ፡፡
5 _______፣ 7 _______፣ 11 _______፣ 9 _______፣
8 _______ ፣ 15 ______ ፣ 17 _______፣ 20 _______
3. የሚከተለትን ቁጥሮች በሒንደ አረቢክ ቁጥር ፃፉ፡፡
III _______፣ IV _______፣ VI _______፣ X _______
II _______፣ XV ______፣ XII _______፣ XX ______
15
1.5.1. እስከ 100 ያሉ የኢትዮጵያ ቁጥሮች

ሀ. ከ1 እስከ 9 ያሉ የኢትዮጵያ ቁጥሮችና ቅደም ተከተላቸው
ተግባር 1.7
1. ተማሪዎች ከ1 እስከ 9 ያሉትን የኢትዮጵያ ቁጥሮች መፃፍ እና ማንበብ
ትችላላችሁ?
2. በቡድን በመሆን የሚከተሉትን ቁጥሮች ለመፃፍ ሞክሩ፡፡
 ፩ ፣ ፪ ፣ ፫ ፣ ፬ ፣ ፭ ፣ ፮ ፣ ፯ ፣ ፰ ፣ ፱
አስ ታውሱ
ከ 1 እስከ 9 ያሉ የሀገራችን ቁጥሮች ማለት የሚከተሉትን ናቸው፡፡
፩ ፣ ፪ ፣ ፫ ፣ ፬ ፣ ፭ ፣ ፮ ፣ ፯ ፣ ፰ ፣ ፱
ምሳሌ 1.7
ከዚህ በታች ተዘበራርቀው የተፃፉትን የኢትዮጵያ ቁጥሮች በቅደም ተከተል
አስቀምጧቸው፡፡ ፫ ፣ ፬ ፣ ፩ ፣ ፭ ፣ ፯ ፣ ፰ ፣ ፱ ፣ ፮ ፣ ፪
መፍትሄ
ከ1 እስከ 9 ያሉት የኢትዮጵያ ቁጥሮች ተስተካክለው ከትንሽ ወደ ትልቅ ሲቀመጡ
፩፣ ፪፣ ፫፣ ፬፣ ፭፣ ፮፣ ፯፣ ፰፣ ፱ ይሆናሉ፡፡
መልመጃ 1.8
1. የሚከተሉትን ቁጥሮች አካሄድ በማየት ባዶ ቦታዎችን ሙሉ፡፡
ሀ. ፩፣ ፫፣ _______ ፯፣ _______ ለ. ፪፣ ፬፣ _______ ፣፰
2. ከሚከተሉት ውስጥ የሶስት ብዜት የሆኑት ኢትዮጵያ ቁጥሮች የትኞቹ
ናቸው? ፩፣ ፪፣ ፫፣ ፬፣ ፭፣ ፮፣ ፯፣ ፰፣ ፱
3. የሚከተሉትን በሆሄያት የተፃፉትን ከኢትዮጵያ ቁጥሮች ጋር አዛምዱ፡፡
ሀ ለ
_______1. አራት ሀ. ፭
_______2. ሰባት ለ. ፰
_______3. ዘጠኝ ሐ. ፫
_______4. ስምንት መ. ፬

_______5. አምስት ረ. ፱
_______6. ሶስት ሰ. ፮
_______7. ሁሇት ሸ. ፪
_______8. ስድስት ቀ. ፯
_______9. አንድ በ. ፩
ሇ. የ10 ብዜት የሆኑ የኢትዮጵያ ቁጥሮች
ማስታወሻ
ከ10 እስከ 100 ያለ የኢትዮጵያ አሃዞችን ሇመፃፍ እና ሇማንበብ በቅድሚያ
የ10 ብዜቶችን ብቻ መጻፍ እና ማንበብ በመቀጠሌም ከ1 እስከ 9 ያለትን
ቁጥሮች ከ 10 ብዜት በስተቀኝ መፃፍ እና ማንበብ፡፡
ምሳሌ 1.8
የሚከተለትን ቁጥሮች በኢትዮጵያ አሃዝ ፃፏቸው፡፡
ሀ. ሀያ አምስት ሏ. ሰማንያ ዘጠኝ
ሇ. ሰሊሳ ሶስት መ. ዘጠና ሰባት
መፍትሄ
ሀ. ፳፭ ሏ. ፹፱
ሇ. ፴፫ መ. ፺፯
ማስታወሻ
ከ10 እስከ 100 ያለ የ10 ብዜት የኢትዮጵያ ቁጥሮች የሚከተለት ናቸው፡፡
፲፣ ፳፣ ፴፣ ፵፣ ፶፣ ፷፣ ፸፣ ፹፣ ፺፣
ሇምሰላ፡ ዘጠና ሶስትን ሇመፃፍ በመጀመሪያ ፺ እንወስዳሇን በመቀጠሌ በስተቀኝ

፫ እንፅፋሇን፡፡ ስሇዚህ ፺፫ ይሆናሌ፡፡
17
መልመጃ 1.9
1. የሚከተለትን የ10 ብዜቶች ከትንሽ ወዯ ትሌቅ በቅዯም ተከተሌ አስቀምጡ፡፡
ሀ. ፹ ፣ ፵ ፣ ፻ ፣ ፷ ፣ ፳ ሇ. ፲ ፣ ፴ ፣ ፺ ፣ ፸ ፣ ፶
2. የሚከተለትን የኢትዮጵያ ቁጥሮች ፣ ወይም = በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ፺፪____፴፩ ሏ. ፳፬ ____ ፺፯
ሇ. ፸፫____ ፶ መ. ፹፭ ____ ፵፮
1.5.3. ከ100 በሊይ ያለ የኢትዮጵያ ቁጥሮች
1. የሚከተለትን ቁጥሮች በኢትዮጲያ ቁጥር ፃፉ፡፡
ሀ. 110 ሇ. 220 ሏ. 340 መ. 438
ማስታወሻ
ከ100 በሊይ ያለ የኢትዮጲያ ቁጥሮችን ሇመፃፍ በቅድሚያ የ100 ብዜቶችን
ማወቅ ያስፈሌጋሌ፡፡ በዚህ መሰረት ከ100 በሊይ ያለ የ100 ብዜቶችን
እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡ ፻፣ ፪፻፣ ፫፻፣ ፬፻፣ ፭፻፣ ፮፻፣ ፯፻፣ ፰፻፣ ፱፻፣ ፲፻
ወዘተ ናቸው፡፡
ለምሰሌ፡ ሁሇት መቶ ሰሊሳ አራት ሇመፃፍ በመጀመሪያ ፪፻ እንወስዳሇን

በመቀጠሌ በስተቀኝ ፴ እንፅፋሇን በመጨረሻ ፬ አንፅፋሇን፡፡ ስሇዚህ ፪፻፴፬
ይሆናሌ፡፡
 101 = ፻፩
 120 = ፻፳
 230 = ፪፻፴
 10,000 = ፻፻
 70,000 = ፯፻፻
18
መልመጃ 1.10
1. የሚከተለትን የ100 ብዜቶች ከትንሽ ወዯ ትሌቅ በቅዯምተከተሌ
አስቀምጡ፡፡
ሀ. ፮፻ ፣ ፬፻፣ ፻ ፣ ፪፻፣ ፲፻ ሇ. ፫፻ ፣ ፰፻ ፣ ፻ ፣ ፻፻ ፣፱፻
2. የሚከተለትን የኢትዮጵያ ቁጥሮች ፣ ወይም = በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ፻፺፪____፻፴፩ ሏ. ፻፬ ____ ፺፯
ሇ. ፻፸፯____ ፻፹ መ. ፻፭ ____ ፻፩
3. ፻፻፻ በፊዯሌ ፃፉ፡፡
19
የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ

 ትንሹ ሙሉ ቁጥር ዜሮ ነው፡፡
 ከባለ 4 ሆሄያት ሙሉ ቁጥር ትንሹ 1000 ነው፡፡
 ከባለ 4 ሆሄያት ሙሉ ቁጥር ትልቁ 9,999 ነው፡፡
 አንድ አሃዝ ለማንበብ በአሃዙ የሚገኙትን ሆሄያት ከቀኝ በመጀመር በሶስት
በሶስት መድቦ “ ‚” ምልክት መለየት ያስፈልጋል፡፡ ከዚያም የቁጥር ቤት
ሰንጠረዥ ዋጋቸውን ተጠቅሞ መፃፍና ማንበብ ይሆናል፡፡
 ሁለት ሙሉ ቁጥሮችን ለማወዳደር የምንጠቀምባቸው ምልክቶች የያንሳል
“<” ፣ይበልጣል “ > ” ወይም እኩል ይሆናል “ = ” ናቸው፡፡
 ሁለት የተለያዩ ሆሄያት ብዛት ያለቸው ቁጥሮች ሲወዳደሩ ብዙ ሆሄያት
ያለው ቁጥር ትንሽ ሆሄያት ካለው ይበልጣል፡፡
 ሁለት አንድ አይነት የሆሄያት ብዛት ያላቸው ቁጥሮች ሲወዳደሩ የቁጥሮችን
ተጓዳኝ ሆሄያት ከግራ ጫፍ በመጀመር ማወዳደር፣ብልጫ የሚያሳየው ሆሄ
ያለበት ትልቁ ቁጥር ይሆናል፡፡
 በስተቀኝ የሚገኙ ሶስት እና በላይ ሆሄያት በሙሉ ዜሮ የሆኑ ሙሉ ቁጥሮች
የ1000 ብዜቶች ናቸው፡፡
 አንድን ሙሉ ቁጥር በ1000 ማባዛት ማለት ቁጥሩን ፅፎ ከቁጥሩ በስተቀኝ
ሦስት ዜሮዎችን መጻፍ ማለት ነው፡፡
 አንድ ሙሉ ቁጥር በስተቀኝ የሚገኙ አራት እና በላይ ሆሄዎች በሙሉ ዜሮ
ከሆኑ ሙሉ ቁጥሩ የ10,000 ብዜት ነው፡፡
 አንድ ሙሉ ቁጥር በስተቀኝ የሚገኙ አምስት እና በላይ ሆሄዎች በሙሉ
ዜሮ ከሆኑ ሙሉ ቁጥሩ የ100,000 ብዜት ነው፡፡
 የቁጥር ቤት ሰንጠረዥ የአንድን ቁጥር ሆሄያት የቁጥር ቤት ዋጋ ለማወቅ
ይጠቅማል፡፡
 አቅራብ ዋጋ (ቁጥር) ለመግለፅ የ“ ≈ ”ምልክት እንጠቀማለን፡፡ ሲነበብ
ይቀርባል ተብሎ ነው፡፡

 አንድ ሚሊየን (1,000,000) ባለ ሰባት ሆሄ ሙሉ ቁጥር ነው፡፡

 ማንኛውም ከዜሮ የተለየ ሙሉ ቁጥር “ሀ” (ሀ+1) ተከታይ አለው፡፡
 ዜሮን የሚወክል የሮማ ቁጥር የለም፡፡
 የሮማ ቁጥሮች የመጻፊያ ህጎች፡፡
o I እና Xን ከሶስት ጊዜ በላይ ደጋግሞ መፃፍ አይቻልም፡፡
o በሮማ ቁጥር ከትልቁ ቁጥር በግራ በኩል የሚፃፉት ትንሽ ቁጥሮች
ትልቁን ቁጥር ይቀንሱታል፡፡
o በሮማ ቁጥር ከትልቁ ቁጥር በቀኝ በኩል የሚፃፉት ትንሽ ቁጥሮች
ትልቁን ቁጥር ይጨምሩታል፡፡

የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ መልመጃ

1. የሚከተሉትን ጥያቄዎች እውነት ወይም ሀሰት በማለት መልሱ
ሀ. የ100 ብዜቶች ሁሉ የ10 ብዜቶች ናቸው፡፡
ለ. 1000 ብዜቶች ሁሉ የ10,000 ብዜቶች ናቸው፡፡
ሐ. የ1,000,000 ቀዳማይ ሙሉ ቁጥር 999,999 ነው፡፡
መ. የ1000 ቀዳማይ ባለ ሶስት ሆሄ ሙሉ ቁጥር ነው፡፡
ሠ. 3,456 = (3 × 100) + (4 × 100) + (5 × 1) + (6 × 1)
ረ. 15 × 10,000 = 150,000
2. ከዚህ በታች ለቀረቡት ጥያቄዎች ትክክለኛውን መልስ የያዘውን ፊደል
በመምረጥ መልሱ፡፡
ሀ. የትልቁ ባለ ሁለት ሆሄ ቁጥር ተከታይ ስንት ነው?
ሀ. 10 ለ. 100 ሐ.99 መ. 98
ለ. ቀዳማይ የሌለው ሙሉ ቁጥር ማነው?
ሀ. 1 ለ. 9 ሐ.0 መ. 9
ሐ. ሶስት ሺህ አርባ በአሃዝ ሲፃፍ
ሀ. 30,040 ለ.340 ሐ.304 መ. 3,040
መ. 4675 ወደ 100 ቤት ሲጠጋጋ ስንት ይሆናል?
ሀ. 4,700 ለ.4,670 ሐ.4,000 መ. 5,000
ሠ. ከሚከተሉት ውስጥ የ1000 ብዜት የሆነው የትኛው ነው?
ሀ. 4,500 ለ.96,000 ሐ.5,890 መ. 100
ረ. በአንድ ክልል ውስጥ የሚገኘው የጠጠር መንገዶች ርዝመት 456,726
ኪ.ሜ ቢሆን እና ይህንን ቁጥር ወደ 10,000 ቤት ቢጠጋጋ ስንት ኪ.ሜ
ይሆናል?
ሀ. 456,000 ለ.450,000 ሐ.460,000 መ. 500,000
ሰ. የአንድ ኩንታል ጤፍ ዋጋ ብር 4,500 ቢሆን የ100 ኩንታል ጤፍ ዋጋ
ስንት ብር ይሆናል?
ሀ. 450,000 ለ. 45,000 ሐ. 4,600 መ. 9,000

3. ከዚህ በታች በፊደል የተዘረዘሩትን ቁጥሮች በአሃዝ ፃፏቸው

ሀ. ዘጠኝ ሺ ዘጠና ዘጠኝ ሐ. ሶስት ሺ ሰባት መቶ አምስት
ለ. አንድ መቶ ሺ አንድ መ. አራት መቶ ዘጠና ሰባት ሺ ሁለት መቶ
4. የሚከተሉትን ቁጥሮች በፊደል ፃፏቸው፡፡
ሀ. 894 ለ. 2,567 ሐ. 457,682 መ. 500,500
ረ. 405,710 ሠ. 38,010
5. የሚከተሉትን ጥያቄዎች በማጤን የጎደለውን በተገቢው ቁጥር ሙሉ፡፡
ሀ. 8,494 = (8 × —) + (4 × —) + (9 × —) + (4 × —)
ለ. 1,876 = (— × 1000) + (— × 100) + (— × 10) + (— × 1)
6. የሚከተሉትን ጥያቄዎች ወደ 10፣ ወደ100፣ ወደ1000 እና ወደ 10,000
ቤት በማጠጋጋት ፃፉ
ሀ. 48,672 ለ.54,723 ሐ.75,231 መ. 96,356
ሠ.72,561 ረ.66,754 ሰ. 555,555 ሸ.872,456
7. የሚከተሉትን ቁጥሮች ከትንሽ በመጀመር ወደ ትልቅ ፃፏቸው፡፡
ሀ. 30,308 18,256 21,009 18,256
ለ. 35,678 356,800 364,700 356,791
8. የሚከተሉትን ቁጥሮች በሮማን ቁጥር ፃፉ፡፡
6 _______፣ 21 _______፣ 13 _______፣ 19 _______፣
7 _______ ፣ 29 ______ ፣ 15 _______፣ 18 _______
9. የሚከተሉትን የ100 ብዜቶች ከትልቅ ወደ ትንሽ በቅደም ተከተል አስቀምጡ፡፡
ሀ. ፮፻ ፣ ፬፻፣ ፻ ፣ ፪፻፣ ፲፻ ለ. ፫፻ ፣ ፰፻ ፣ ፻ ፣ ፻፻ ፣፱፻
10.የሚከተሉትን የኢትዮጵያ ቁጥሮች >፣< ወይም = በማለት መልሱ፡፡
ሀ. ፻፭ ____ ፻፩ ሐ. ፻፸፯____ ፻፹
ለ. ፻፬ ____ ፺፯ መ. ፻፺፪____፻፴፩

ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

 እስከ 1,000,000 የሚዯርሱ ሙለ ቁጥሮችን መዯመርን
ትረዲሊችሁ፡፡
 እስከ 1,000,000 የሚዯርሱ ሙለ ቁጥሮችን መቀነስን
 እስከ 1,000,000 የሚዯርሱ ሙለ ቁጥሮችን ከመዯመርና
መቀነስ ጋር የተያያዙ የቃሊት ፕሮብላሞችን ትፈታሊችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 መደመር
 ሙሉ ቁጥር
 መቀነስ
መግቢያ
በምዕራፍ አንድ እስከ 1,000,000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮችን ማንበብ፣
መፃፍ፣ማወዳደር እና በቅደምተከተል ማስቀመጥ፣ የቁጥሮችን አቅራብ
መፈለግ፣ የቁጥር ቤት ዋጋዎችን መግለፅ እንዲሁም የተለያዩ ሀገራትና
የኢትዮጵያ የቁጥር አሃዞችን ተምራችኋል፡፡ በዚህ ምዕራፍ ስር እስከ
1,000,000 ባሉ ሙሉ ቁጥሮች መደመርና መቀነስን ትማራላችሁ፡፡
2.1. ሙሉ ቁጥሮችን መደመር

ተግባር 2.1
የሚከተሉትን ጥያቄዎች መልሱ፡፡
1. ወ/ሮ ኪሚያ አንድ ፍየል በ3,500 ብር እና አንድ በግ በ3,800 ብር ገዛች፡፡
ወ/ሮ ኪሚያ በአጠቃላይ ስንት ብር አወጣች?
2. የሚከተሉትን በምሳሌው መሰረት አስሉ፡፡
ምሳሌ፡ ሀ. 246 + 321 = 200 + 40 + 6 + 300 + 20 + 1
= (200 + 300) + (40 + 20) + (6 + 1)
= 500 + 60 + 7
= 567
ሀ. 456 + 231 ሐ. 496 + 372
ለ. 3,251 + 215 መ. 986 + 540
ማስታወሻ
ሀ ፣ ለ እና ቀ ሙሉ ቁጥሮች ቢሆኑ
 ሀ + ለ = ቀ ውስጥ "ሀ" እና "ለ" ተደማሪዎች ሲባሉ "ቀ" ደግሞ
ድምር ይባላል፡፡
25 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

ምሳሌ 2.1
1. የሚከተለትን ቁጥሮች አስለ፡፡
ሀ. 45,826 + 341 ሇ. 459,365 + 2,351
መፍትሄ
1. የተሰጡትን ቁጥሮች በቤት በቤታቸው በማዴረግ ቁሌቁሌ መዯመር ወይም
መቀነስ ይቻሊሌ፡፡
ሀ. 415, 8 2 6 ሇ. 4 15 9, 1 3 6 5
+ 3 4 1 +2, 3 5 1
4 6, 1 6 7 4 6, 17 16
ስሇዚህ 45,826 + 341 = 46,167 ስሇዚህ 459,365 + 2,351 = 461,716
ይሆናሌ፡፡ ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ
2.2
የሚከተለትን አስለ፡፡
ሀ. 5,468 + 1,456 ሇ. 4,256 + 2,665
ሐ. 3,183 + 6,214
መፍትሄ
ሀ. 5,468 + 1,456 = 5,468 + 1,500 – 44 (1,456 ወዯ አቅራቡ 1500
በማጠጋጋት)
= 6,968 – 44 = 6,924
ሇ. 4,256 + 2,665 = 4,256 + 2,700 – 35 ሇምን?

= 6,956 – 35 = 6,921
ሐ. 3,183 + 6,214 = 3,183 + 6,200 + 14 ሇምን?
= 9,383 + 14 = 9,397

ምሳሌ
2.3
ሀ. 567,247 + 941,936 ሇ. 237,894 + 946,107
መፍትሄ
ሀ. 567,247 + 941,936 ሇ. 237,894 + 946,107
567,247 237,894
+ 941,936 + 946,107
1,509,183 1,184,001
የመዯመር ባህሪ በሙለ ቁጥሮች ሊይ
ተግባር 2.2
1. የሚከተለትን ቁጥሮች በግሌ ከሰራችሁ በኋሊ ከመምህራችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡
ሀ. 36 + 64 ሐ. 64 + 36
ሇ. 24 + (33 + 40) መ. (24 + 33) + 40
2. ከሊይ በተራ ቁጥር አንዴ ሊይ የ 'ሀ' እና የ'ሇ'ን እንዱሁም የ'ሐ' እና የ'መ'ን
መሌስ አወዲዴሩ፡፡ ምን ተረዲችሁ?
ማስታወሻ
 ሀ፣ሇ እና መ ሙለ ቁጥሮች ቢሆኑ ሀ + ሇ = ሇ + ሀ
 የመዯመር የቅይይር ባህሪ በቁጥሮች ሊይ ይባሊሌ፡፡
 (ሀ + ሇ) + መ = ሀ + (ሇ + መ)
 የመዯመር ተጣማጅ ባህሪ በቁጥሮች ሊይ ነው፡፡
 ሀ + 0 = 0 = 0 + ሀ ዜሮ በመዯመር ሊይ ያሇው ባህሪ)
ምሳሌ
2.4
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች አስለ
ሀ. 348 + 893 ሐ. 1,023 + (3,541+1,012)

ሇ. 893 + 348 መ. (1,023 + 3,541) + , 12

2. ከሊይ በተራ ቁጥር 1 ሊይ የተዘረዘሩትን ከሰራችሁ በኋሊ የ "ሀ" እና የ "ሇ"ን መሌስ
እንዱሁም የ "ሐ" እና የ "መ"ን ውጤት አወዲዴሩ፡፡
መፍትሄ
1. ሀ. 348 + 893 = , ሇ. 893 + 348 = ,
 ሁሇት ሙለ ቁጥሮች በመዯመር ሊይ ቦታ ቢቀያየሩም በውጤት ሊይ
ሌዩነት አያመጣም፡፡
ሐ. 1,023 + (3,541+1,012) መ. (1,023 + 3,541) + , 12
1,023 + 4,553 = 5,576 4,564 + 1,022 = 5,576
 ሶስት ሙለ ቁጥሮች በመዯመር ግዜ ቅንፎቹ ቦታ ቢቀያየሩም
መሌሱ ሌዩነት የሇውም፡፡
ምሳሌ
አንዴ2.5
የዘይት ፋብሪካ ሰኞ ዕሇት 48,942 ሉትር ዘይት፣ ማክሰኞ ዕሇት 71,568
ሉትር እና ዕሮብ ዕሇት 46,728 ሉትር ዘይት ቢያመርት ፋብሪካው በሶስት ቀን
ስንት ሉትር ዘይት አመረተ?
መፍትሄ
በሶስቱ ቀን የተመረተውን ዘይት መጠን ሇማወቅ የየዕሇቱን ምርት እንዯምራሇን
48,942
+71,568
46,728
167,238
ስሇዚህ ፋብሪካው በሶስቱ ቀን ያመረተው ዘይት 167238 ሉትር ነው፡፡
መልመጃ 2.1
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች አስለ፡፡
ሀ. 56472 + 40398 መ. 345,671 + 120,236

ለ. 3,456 + 26,196 ሠ. 463,000 + 40,000

ሐ. 27,524 + 4,115 ረ. 7,000,000 + 300,000
2. የሚከተሉትን አስሉ፡፡
ሀ. 8,760 + 2,584 ለ. 9,649 + 5,161
ሐ 38,009 + 55,691 መ. 25,347 + 74,040
ሠ. 8,761 + 5,584 + 4,320 ረ. 4,687 + 1,000 + 1,130
ሰ. 28,740 + 54,938 + 12,338 ሸ. 72,624 + 3,106 + 10,234
3. ከ468,350 በ5,736 የሚበልጠው ቁጥር ማነው?
4. በአንድ መንደር ውስጥ 23,456 ወንድ፣ 23,148 ሴቶችና 10,171 ህፃናት
አሉ፡፡ በመንደሩ ውስጥ ያሉ ጠቅላላ የህዝብ ብዛት ስንት ነው?
5. የ60,498፣ 31,292 እና 7,132 ድምር ፈልጉ፡፡
6. በአንድ ቤተ መፅሀፍት ውስጥ 30,155 የአካባቢ ሳይንስ፣ 28,653 የሂሳብ
እና 12,376 የኢንግሊዝኛ መፅሀፍት ቢኖሩ በቤተ መፅሀፍት ውስጥ
በጠቅላላው ስንት መፅሀፍት አሉ?
7. የትልቁን ባለ ሁለት ሆሄ፣ የትልቁን ባለ ሶስት ሆሄ እና የትልቁን ባለ
አራት ሆሄ ቁጥሮች ድምር ፈልጉ፡፡
2.2. ሙሉ ቁጥሮችን መቀነስ
በባለፈው ንዑስ ርዕስ ስር ሙሉ ቁጥሮችን መደመር ተምራችኋል፡፡ በዚህ

ንዑስ ርዕስ ስር ሙሉ ቁጥሮችን መቀነስ ትማራላችሁ፡፡
2.2.1. ሙሉ ቁጥሮችን ያለብድር መቀነስ
ተግባር 2.3
1. የሚከተሉትን ቀንሱ፡፡
ሀ. 167 – 46 = _____ ለ. 5,000 – 2,000 = _____
ሐ. 7,984 – 3451 = _____ መ. 56,723 – 31,610 =_____

2. በአንዴ ሁሇተኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ውስጥ 2,486 ወንዴ እና 2,475 ሴት

ተማሪዎች ቢኖሩ በወንድችና ሴት ተማሪዎች መካከሌ ያሇው ሌዩነት ስንት
ነው?
ማስታወሻ
ሀ ፣ ሇ እና ቀ ሙለ ቁጥሮች ቢሆኑ
ሀ ሇ = ቀ ውስጥ "ሀ" ዋና ፣ "ሇ" ተቀናሽ "ቀ" ዯግሞ ሌዩነት ይባሊሌ፡፡
ሀ ሇ = ቀ ከሆነ ቀ + ሇ = ሀ እውነት ነው፡፡
ምሳሌ 2.6
45 – 14 = 31 እዚህ ሊይ 45- ዋና፣ 14- ተቀናሽ እና 31 ሌዩነት ይባሊሌ፡፡
አስ ታውሱ
 ቁጥሮችን ስንቀንስ በቤታቸው ከአንዴ ቤት በመጀመር ሌዩነቱን ከቀኝ
በመጀመር እየፃፍን እንሄዲሇን፡፡
 መቀነስ የመዯመር ተገሊቢጦሽ ነው፡፡ ይህ ማሇት መቀነስን በመዯመር
እናረጋግጣሇን ወይም መዯመርን በመቀነስ እናረጋግጣሇን፡፡
ምሳሌ 2.7
ቀንሱ
ሀ. 39,765 – 27,654 = ______
መፍትሄ
39,796 የአንዴ ቤት =
27,554 የአስር ቤት =
12,242 የመቶ ቤት ( =
የሺ ቤት =
የ10 ሺ ቤት =

ምሳሌ 2.8
ሀ. 4,567 – 1,234 5,688 – 2,187
መፍትሄ
ሀ. 4,567 – 1,234 4, 5 6 7
– 1, 2 3 4
3, 3 3 3
ሇ. 5,688 – 2,187
5, 6 8 8
– 2, 1 8 7
3, 5 0 1
ምሳሌ 2.9
የሁሇት ቁጥሮች ዴምር 69,990 ነው፡፡ አንዯኛው ቁጥር 38,100 ቢሆን ላሊኛው
ቁጥር ሰንት ነው?
መፍትሄ
ቁጥሩን ሇማግኘት 38,100ን ከ 69,990 ሊይ መቀነስ ነው፡፡
6 9, 9 9 0
– 3 8, 1 0 0
3 1, 8 9 0
ምሳሌ 2.10
ሀ. 238,988 – 24,502 ሇ. 899,569 – 541,034
መፍትሄ
ሀ. 238,988 – 24,502 ሇ. 899,569 – 541,034

238,988 899569
– 24,502 541,034
214,486 358,535
ማስታወሻ
1. መቀነስ በሙለ ቁጥር ሊይ የቅይይር ባህሪ የሇውም፡፡
ሇምሳላ፡ 9 6 = 3 ነው፡፡ ነገር ግና 6 9 ሙለ ቁጥር ውስጥ የሇም፡፡
9 6 ≠ 6 – 9 ይህ የሚያሳየው መቀነስ የቅይይር ባህሪ እንዯላሇው ነው፡፡
2. መቀነስ የተጣማጅነት ባህሪ የሇውም፡፡
ሇምሳላ፡ 9 - (7 - 5) = 9 - 2 = 7 እና (9 - 7) – 5 = 2 - 5 ይህ
ሙለ ቁጥር ውስጥ የሇም፡፡ ስሇዚህ መቀነስ የተጣማጅነት ባህሪ የሇውም፡፡
መልመጃ 2.2
1. የሚከተለትን አስለ፡፡
ሀ. 808,210 – 205,210 ሇ. 394,930 – 192,620
ሐ. 888,980 – 56,360 መ. 393, 588 – 372, 475
ሠ. 439,825 – 321,214 ረ. 999,654 – 234,543
ሰ. 789,688 – 561,235 ሸ. 3,000,000 – 2,000,000
3. አንዴ ገበሬ 444,340 ኪልግራም ቦቆል አመረተ፡፡ ካመረተው ውስጥ 342,
130 ኪልግራም ቢሸጥ ምን ያህሌ ኪልግራም ይቀረዋሌ?
2.2.2. ሙለ ቁጥርን በብዴር መቀነስ
ተግባር 2.4
1. የሚከተለትን ቀንሱ፡፡
ሀ. 524 ሇ. 833 ሐ. 7,841 መ. 9,123
546 5,922 7,814

2. አንድ ካምፓኒ ሰኞ እለት 763,389 ወተት አሸገ፡፡ በዛው ቀን ከታሸገው

ወተት 539,897 ቢሸጥ፡፡ ምን ያህል ያልተሸጠ ወተት ቀረ?
ምሳሌ 2.11
የሚከተለውን አስሉ፡፡
8,642 − 5,715
መፍትሄ
8,642 − 5,715
መከተል ያለብን ሂደት:
 እንደየቤታቸው ቁልቁል መፃፍ፡፡
 የአንድ ቤትን መቀነስ:
2 - 5 ስለማይቻል ከአስር ቤት 4 ላይ አንድ 10 በመበደር ከነበረው 2 ላይ
በመደመር 12 እናደርገዋለን፡፡
ስለዚህ 12 − 5 = 7 ይሆናል፡፡
 የአስር ቤትን ማቀናነስ: ከ10 ቤት 4 ላይ 1 አስር ተበድረን ስለነበረ 4 -

1 ሳይሆን 3 − 1 ይሆናል፡፡ ስለዚህ 3 – 1 = 2 ይሆናል፡፡
 የመቶ ቤትን ማቀናነስ: 6 − 7 ስለማይቻል ከሺ ቤት 8 ላይ 1 መቶ
መበደር በነበረው 6 ላይ የተበደርነውን ስንደምር 16 ይሆናል፡፡
ስለዚህ 16 − 7 = 9 ይሆናል፡፡
 የሺ ቤትን ማቀናነስ: ከሺ ቤት 8 ላይ 1 መቶ ተበድረን ስለነበረ 8 − 5
ሳይሆን 7 − 5 ይሆናል፡፡ ስለዚህ 7 – 5 = 2 ይሆናል፡፡
ስለዚህ 8,642 − 5,715 = 2,927 ይሆናል፡፡

ቁልቁል ስንቀንሰው
8,642
−5,715
2,927

ምሳሌ 2.12
5908ን ከ7921 ሊይ ቀንሱ፡፡
መፍትሄ
7, 9 2 1
– 5, 9 0 8
2, 0 1 3
ምሳሌ 2.13
5፣ 1፣ 6፣ 8፣ እና 7 ን በመጠቀም ቁጥሮቹ ሳይዯጋገሙ ትሌቁንና ትንሹን ባሇ
5 ሆሄ ቁጥር ፈሌጉ፡፡ በመቀጠሌ የሁሇቱን ቁጥሮች ሌዩነት ፈሌጉ፡፡
መፍትሄ
ትሌቁ ባሇ 5 ሆሄ ቁጥር = 8 7, 6 5 1፣ ትንሹ ባሇ 5 ሆሄ ቁጥር = 1 5, 6 7 8
ሌዩነት = 8 7, 6 5 1
– 1 5, 6 7 8
7 1, 9 7 3
ስሇዚህ ሌዩነታቸው 71973 ነው፡፡
ምሳሌ 2.14
አስሇዱን 89,504 ብር በባንክ ቆጠበ፡፡ እህቱ 73,567ብር ብትቆጥብ የወንዴሟን
ያህሌ ሇመቆጠብ ስንት ብር ይቀራታሌ?
መፍትሄ
አስሇዱን የቆጠበው = 89,504ብር፣ እህቱ የቆጠበችው = 73,567ብር
እህቱ ከአስሇዱን ጋር እኩሌ ብር እንዱኖራት የሚያስፈሌጋት መጠን ሇማወቅ፡
89,504ብር
- 73,567ብር
15,937 ብር
ስሇዚህ ብር 15937 መቆጠብ አሇባት፡፡

መልመጃ 2.3
1. የሚከተሉትን ጥያቄዎች ቀንሱ
ሀ. 4,306 – 2,152 ለ. 582,721 – 476,892 ሐ. 566,211 – 34,210
መ. 252, 102 −187, 643 ሠ. 8,849 – 4,118 ረ. 51,307 – 42,158
ሰ. 80,003 – 19,219 ሸ. 70,000 – 12,345 ቀ. 98,920 – 12,334
በ. 40,013 – 18,167 ተ. 78,901 – 52,214 ቸ.40,467 – 10,239
2. የሁለት ቁጥሮች ድምር 69,990 ነው፡፡ አንደኛው ቁጥር 38,108 ቢሆን
ሌላኛው ቁጥር ሰንት ነው?
3. አንድ ነጋዴ አንድን እቃ በ94,203ብር ገዝቶ በብር 123,000 ቢሸጥ ስንት
ብር አተረፈ?
2.3 የቃላት ፕሮብሌም
ተግባር 2.5
1. 3፣ 5፣ 2 እና 1ን በመጠቀም ቁጥሮቹ ሳይዳጋገሙ የትልቁን እና ትንሹን
ባለ አራት ሆሄ ቁጥር ልዩነት ፈልጉ ፡፡
2. አንድ ቁጥር አሰብኩ በቁጥሩ ላይ 5,064 ስደምርበት 11,060 ሆነ፡፡ ያሰብኩት

ቁጥር ስንት ነው?
ማስታወሻ
አንድ የቃላት ፕሮብሌም ለመፍታት የሚከተሉትን መመሪያዎች መከተል
ያስፈልጋል፡፡
1. የቃላት ፕሮብሌሙን ደጋግሞ ማንበብ፡፡
2. የቃላት ፕሮብሌሙን ወደ ሒሳባዊ አረፍተ ነገር መለወጥ፡፡
3. ሒሳባዊ አረፍተ ነገሩን መስራት፡፡
4. የተገኘውን መልስ ወደ ቃላት ፕሮብሌሙ ውስጥ ማስገባት እና
ማረጋገጥ፡፡
35
ምሳሌ 2.15
1. ናሽናሌ ሲሚንቶ ፋብሪካ በመጀመሪያው ቀን 150,000 ኩንታሌ፣ በሁሇተኛው
ቀን 198,347 ኩንታሌ ሲሚንቶ ቢያመርት፣ በሁሇት ቀን ውስጥ ስንት ኩንታሌ
ሲሚንቶ ያመርታሌ?
2. የሁሇት ቁጥሮች ዴምር 128,436 ነው፡፡ አንዯኛው ቁጥር 94,789 ቢሆን
ሁሇተኛው ቁጥር ስንት ነው?
መፍትሄ
1. በሁሇቱ ቀን ያመረተውን ሇማወቅ መዯመር አሇብን
150,000
+ 198,347
348,347
ፋብሪካው በሁሇቱ ቀናት ውስጥ 348,347 ኩንታሌ ሲሚንቶ አመረተ ማሇት
ነው፡፡
2. ቁጥሮቹ ሀ እና ሇ ናቸው ብሇን ብንሰይምና የተሰጠው ቁጥር የ ሀ ዋጋ ቢሆን
ሀ + ሇ = 128,436
94,789 + ሇ = 128,436
ሇ = 128,436 94,789
ሇ = 23,647
ስሇዚህ ሁሇተኛው ቁጥር 23,647 ነው፡፡
ምሳሌ 2.16
ከትንሹ ባሇ 6 ሆሄ ቁጥር ሊይ 45,555ን ቀንሱ፡፡
መፍትሄ
ትንሹ ባሇ ስዴስት ሆሄ ሙለ ቁጥር = 100,000 ነው፡፡
በዚህ መሰረት 100,000 – 45,555 = 54,445

ስለዚህ በትንሹ ባለ 6 ሆሄ ቁጥር እና በ45,555ን መካከል ያለው ልዩነት

54,445 ይሆናል፡፡
መልመጃ 2.4
1. አንድ የኢትዮ ጅቡቲ የጭነት ባቡር በአንደኛው ዙር 256,745 ኩንታል
ስንዴ በሁለተኛው ዙር ደግሞ 240,000 ኩንታል ስንዴ ወደ አዲስ አበባ
ቢያጓጓዝ ባቡሩ በሁለት ዙሮች ስንት ኩንታል ስንዴ አጓጓዘ?
2. አንድ የጭነት መኪና 4,567 ኪ.ግ ፓስታ እና 3,824 ኪ.ግ ማካሮኒ
ቢጭን መኪናው ስንት ኪ.ግ ጭነት ይዟል ማለት ነው?
3. የሶስት ወረዳ ነዋሪዎች ህዝብ ብዛት 111,458 ፣115,336 እና 119,843
ቢሆን በሶስቱ ወረዳዎች ውስጥ ስንት ህዝብ ይኖራሉ?
4. የሸገር ዳቦ መጋገሪያ ፋብሪካ በሶስት ሽፍት አንድ ሚሊዮን ዳቦ የመጋገር
አቅም ቢኖረው እና በአንደኛው ሽፍት 354,526 በሁለተኛው ሽፍት ደግሞ
367,894 ዳቦ ቢጋግር ሙሉ አቅሙን ለመጠቀም በሶስተኛው ሽፍት ስንት
ዳቦ መጋገር ይጠበቅበታል?
5. የአንድ አባት እና የልጁ እድሜ ድምር 48 ቢሆን፡፡ የልጁ እድሜ 13

ከሆነ የአባቱ እድሜ ስንት መሆን አለበት ?
6. አንድ ፋብሪካ በሁለት ሽፍት 24,657 ሰራተኞች የሚያሰራ ቢሆን በ1ኛው
ሽፍት 12,354 ሰራተኞች ቢሰሩ በሁለኛው ሽፍት የሚገቡት ሰራተኞች
ብዛት ስንት ነው?
7. የሀረር ከተማ የእግር ኳስ ክለብ 24,560 የተመዘገቡ ደጋፊዎች ቢኖሩት
እና ከነዚህም ውስጥ 15,724 ወንዶች ቢሆኑ፡-
ሀ. የሴት ደጋፊዎች ብዛት ስንት ነው?
ለ. ከወንዶቹ እና ከሴቶቹ የማን ቁጥር ይበልጣል? በስንት?
35
ምዕራፍ ሁለት ማጠቃለያ

 ወ፣ ከ፣ እና መ ሙለ ቁጥሮች ቢሆኑ ወ + ከ = መ በሚሇው አረፍተ ነገር
ውስጥ ወ እና ከ ተዯማሪዎች ሲባለ መ ዴምር ይባሊሌ፡፡
 ሀ፣ መ እና ቀ ሙለ ቁጥሮች ቢሆኑ በ“ሀ መ = ቀ” ውስጥ ሀ- ዋና፣መ-
ተቀናሽ ቀ-ዯግሞ ሌዩነት ይባሊሌ፡፡
 ሀ መ = ቀ ከሆነ ሀ= ቀ + መ እውነት ነው፡፡ የመቀነስ ውጤት
በመዯመር ይረጋገጣሌ፡፡ የመዯመር ውጤትም በመቀነስ ይረጋገጣሌ፡፡
 ሇማንኛውም ሁሇት ሙለ ቁጥሮች ሀ ና ሇ ፡- ሀ + ሇ = ሇ + ሀ ምንግዜም
እውነት ነው፡፡ የተዯማሪዎች የቦታ መቀያየር መሌሱ ሊይ ሇውጥ አያመጣም፡፡
ይህም የመዯመር የቅይይር ባህርይ በሙለ ቁጥር ሊይ ይባሊሌ፡፡
 ሇማንኛውም ሶስት ሙለ ቁጥሮች ሀ፣ ሇ፣ እና መ ፡-
(ሀ + ሇ)+ መ = ሀ + (ሇ + መ) ምንግዜም እውነት ነው፡፡ የቅንፍ የቦታ ሇውጥ
በመዯመር ውጤት ሊይ ሇውጥ አያመጣም፡፡ ይህም የመዯመር የተጣማጅነት
ባህርይ በሙለ ቁጥሮች ሊይ ይባሊሌ፡፡
 ሀ + 0 = ሀ = 0 + ሀ (ዜሮ በመዯመር ሊይ ያሇው ባህሪ)
 መቀነስ በሙለ ቁጥሮች ሊይ የቅይይር እና የተጣማጅነት ባህሪ የሇውም፡፡

የምዕራፍ ሁለት ማጠቃለያ መልመጃ

1. ዴምሩ 9,475 የሆነ ቁጥር አንደ ተዯማሪ 2,834 ቢሆን ላሊኛው ተዯማሪ
ስንት ይሆናሌ?
ሀ. 12,309 ሇ. 764 ሐ. 6641
2. ዋናው ቁጥር 2,356 ቢሆንና ተቀናሹ 241 ቢሆን ሌዩነቱ ስንት ነው?
ሀ. 2,115 ሇ. 2,597 ሐ. 2,105
3. አንዴ ያሌታወቀ ሙለ ቁጥር ሊይ 9,472 ሲዯመርበት ውጤቱ 16,214 ቢሆን
ያሌታወቀው ቁጥር ስንት ነው?
ሀ. 5,742 ሇ.6,742 ሐ. 7,742
4. የትሌቁ ባሇ አራት ሆሄ ሙለ ቁጥር እና የትንሹ ባሇ ሶስት ሆሄ ሙለ
ቁጥር ዴምር ስንት ነው?
ሀ. 10,098 ሇ. 10,099 ሐ. 1,100
ሀ. 4, 5 6 7 ሇ. 3, 7 9 8 ሐ. 8, 6 2 4
+ 2, 7 4 1 + 9, 1 0 2 + 1, 3 8 1
መ. 2 7, 6 4 6 ሠ. 2, 3 1 0 ረ. 3 4 6, 7 5 1
+ 6, 8 3 2 -1, 7 2 1 - 3 8, 2 4 0
ሰ. 398,400 – 354,152 ሸ. 852,757 – 193,588
ቀ. 710,500 – 40,253 በ. 6,574 + 5,502
ተ. 4,235,350 + 41,092 ቸ. 56,754 + 2,574,764
ነ. 254,325 + 11,887
6. በማህበር የተዯራጁ አርሶ አዯሮች ብዛቱ 656,392 የሆነ የፍራፍሬ ዛፍ
አሊቸው ከነዚህ ውስጥ 123,678 የብርትኳን ዛፍ ቢሆን የቀረው የፍራፍሬ ዛፍ
ስንት ነው?

7. አንዴ ቁጥር አሰብኩኝ ካሰብኩት ቁጥር ሊይ 1248 ብቀንስ ቀሪው 3569

ይሆናሌ፡፡ ያሰብኩት ቁጥር ስንት ነው?
8. ሲዯመሩ 948 በሚሆኑ ቁጥሮች ባድ ቦታውን ሙለ፡፡
ሀ) ___+___ = 948
ሇ) ___+___+___ = 948
ሐ) ___+____+___+___ = 948
9. የሚከተለትን ጥያቄዎች የ "*" ዋጋ ፈሌጉ፡፡
ሀ. ሇ.
ሐ. መ.
ሠ. ረ.
ሰ. ሸ.

ክፍልፋዮችና አስርዮሽ ቁጥሮች

 ክፍሌፋዮች የሙለ ቁጥሮች እና የአቻ አስርዮሽ ክፍልች
መሆናቸውን ትረዲሊችሁ፡፡
 ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች ትዯምራሊችሁ፣
ትቀንሳሊችሁ፡፡
 ባሇ 2 አስርዮሽ ቦታ የሆኑ አስርዮሽ ቁጥሮችን መዯመር እና
መቀነስ ትችሊሊችሁ፡፡
 ክፍሌፋዮችን እና አስርዮሾችን በዕሇት ከዕሇት ችግሮችን
ሇመፍታት ትጠቀሙበታሊችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 አስርዮ ሽ  መቶኛ
 አስ ረኛ  ክፍል ፋይ
መግቢያ
በሦስተኛ ክፍል የሒሳብ ትምህርት ላይ ክፍልፋይ ማለት የአንድ ሙሉ ነገር
ክፍል መሆኑን ተምራችçል፡፡ በዚህ ምዕራፍ ስር ስለ ክፍልፋዮች ምንነት፣
ተመሳሳይ ታህት ያላቸውን ክፍልፋዮች መደመርና መቀነስ፣ አቻ ክፍልፋይን
እንዲሁም፣ የአስርዮሽ ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ እና አስርዮሽ ቁጥሮችን
ማወዳደደር እና በቅደምተከተል ማስቀመጥን በጥልቀት ትማራላችሁ፡፡
3.1 ክፍልፋዮች የአንድ ሙሉ ነገር ክፍሎች

ተግባር 3.1
የሚከተሉትን ምስል በማየት ጥያቄዎቹን መልሱ፡፡
ሀ. ለ.
ሐ. መ.
1. እያንዳንዱ ምስል ስንት እኩል ቦታ ተከፋፍሏል?

2. የምስል ለ እና መ ስንት ስንተኛው ተቀብቷል? ያልተቀባውስ ስንት
ስንተኛው ነው?
ትርጓሜ 3.1
አንድ ሙሉ ነገር ከሁለት ወይም ከዚያ በላይ በሆኑ እኩል ክፍሎች በመክፈል
የሚገኙ ክፍሎች ክፍልፋዮች ይባላሉ፡፡
ምሳሌ 3.1
1. የሚከተሉትን ክፍልፋዮች በማየት የተቀባውን እና ያልተቀባውን ለዩ፡፡
ሀ. የተቀባው የምስሉ ስንት ስንተኛ ነው?
35
42 ምዕራፍ ሶስት ክፍልፋዮችና አስርዮሽ ቁጥሮች
ኛው ተቀብቷሌ
ሇ. ያሌተቀባው የምስለ ክፍሌ ስንት ስንተኛ ነው;
ኛው አሌተቀባም
2. ሀ. የተቀባው የምስለ ስንት ስንተኛ ነው?
ኛው ተቀብቷሌ
ሇ. ያሌተቀባው የምስለ ክፍሌ ስንት ስንተኛ ነው;
ኛው አሌተቀባም (ሲነበብ ሶስት ስዴስተኛ) ተብል ነው፡፡
ማስታወሻ
𝟑
ክፍሌፋይ 2 ክፍልች አለት፡፡ ሇምሳላ፡ ብናይ
𝟓
3 ሊዕሌ, የክፍሌፋይን መጠን ይገሌፃሌ፡፡

5 ታህት ሙለ ምስለ ስንት እኩሌ ቦታ እንዯተከፋፈሇ ያሳያሌ፡፡
መልመጃ 3.1
1. እያንዲንደን ምስሌ በማየት የተቀባውን እና ያሌተቀባውን ክፍሌ
በክፍሌፋይ ግሇፁ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ.
2. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች በፊዯሌ ግሇፁ፡፡

2 4 1 3
ሀ. ሏ. ሠ. ሰ.
5 7 2 11
2 3 3 7
ሇ . መ. ረ. ሸ.
3 8 7 9

3. ከዚህ በታች የቀረቡትን ምስሌ በዯብተራችሁ ስሊችሁ የተሰጡትን ክፍሌፋዮች

በመጠቀም በእርሳስ ቀቡ፡፡
3 1 2
ሀ. ሇ. ሏ.
4 8 4
4. ከዚህ በታች ያለትን ባድ ቦታዎች ሙለ፡፡

በአሀዝ ክፍሌፋይ ሊዕሌ ታህት
ሶስት ሰባተኛ 3 7
አንዴ ሶስተኛ
ሁሇት ስምንተኛ
ሰባት አስረኛ
5. የአንዴ ትምህርት ቤት የ4ኛ ክፍሌ ተማሪዎች ቁጥር 84 ነው፡፡ የሴቶቹ

ብዛት 57 ቢሆን የወንድቹ ተማሪዎች ቁጥር በክፍሌፋይ ከጠቅሊሊ
ተማሪዎች ስንት ስንተኛ ነው?
3.2. ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች ማወዲዯር እና በቅዯም
ተከተሌ ማስቀመጥ
ተማሪዎች ከዚህ በፊት ስሇ ታህት እና ሊዕሌ ተምራችçሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ
ስር ተማሳሳይ ታህት ያሊቸው ክፍሌፋዮችን እንዳት ማወዲዯር እና
በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ እንዯሚቻሌ ትማራሊችሁ፡፡
3.2.1 ተመሳሳይ ታህት ያሊቸው ክፍሌፋዮች
ትርጓሜ 3.2
አንዴ አይነት ታህት ያሊቸው ሁሇት ወይም ከሁሇት በሊይ ክፍሌፋዮች ተመሳሳይ
ታህት ያሊቸው ክፍሌፋዮች ይባሊለ፡፡

ምሳሌ 3.2
ተመሳሳይ ታህት ያሊቸው ክፍሌፋዮች ይባሊለ፡፡ ምክንያቱም
ታህታቸው ስሇሚመሳሰሌ፡፡
መልመጃ 3.2
1. ከሚከተለት ውስጥ ተመሳሳይ ታህት ያሊቸው ክፍሌፋዮች የሆኑት የትኛቹን
ናቸው?
ሀ ሇ
ሠ
ረ
2
2. ከ ጋር ተመሳሳይ ክፍሌፋይ የሆነው የትኛው ነው?
3
2 1 3
ሀ. ሇ. ሏ.
5 3 4
2
3. ከ ጋር ተመሳሳይ ክፍሌፋይ ያሌሆነው የትኛው ነው?
7
2 6 3
ሀ. ሇ. ሏ.
5 7 7
4. ሇ ኛ ተመሳሳይ የሆኑ 3 ክፍሌፋዮችን ፃፉ፡፡

3.2.2 ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች ማወዲዯር

ተግባር 3.2
ከታች በምስለ የተመሇከቱትን ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች
አወዲዴሩ፡፡
ሀ.
ሇ.
ማስታወሻ
ተመሳሳይ ክፍሌፋዮችን ሇማወዲዯር ሊዕልቻቸውን ብቻ ማወዲዯር በቂ ነው፡፡
ትሌቅ ሊዕሌ ያሇው ክፍሌፋይ ትንሽ ሊዕሌ ካሇው ክፍሌፋይ ይበሌጣሌ፡፡
ምሳሌ 3.3
1. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች አወዲዴሩ፡፡
ሀ. ሇ.
መፍትሄ
ሀ. ምክንያቱም ትንሽ ሊዕሌ ያሇው ትሌቅ ሊዕሌ ካሇው ያንሳሌ (3 6)
ሇ.  ምክንያቱም ትሌቅ ሊዕሌ ያሇው ትንሽ ሊዕሌ ካሇው ይበሌጣሌ (9  7)
3.2.3 ተመሳሳይ ታህት የሊቸውን ክፍሌፍዮች በቅዯምተከተሌ

ማስቀመጥ
ተማሪዎች ከዚህ በፊት ስሇ ታህት እና ሊእሌ ተምራችçሌ፡፡ አሁን ዯግሞ
ተማሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች እንዳት በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ
እንዯሚቻሌ ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 3.3
1. የሚከተለትን ምስልች የቀሇመ ክፍሊቸውን በመመሌከት ቁጥሮቹን ከትንሽ
ወዯ ትሌቅ በቅዯምተከተሌ አስቀምጡ፡፡

5
9
6
9
3
9
1. የሚከተሉትን ክፍልፋዮች ከትንሽ ወደ ትልቅ በቅደምተከተል ፃፉ፡፡
3 5 1 8 12 3 15
ሀ. ፣ ፣ ፣ ለ. ፣ ፣ ፣
11 11 11 19 19 19 19
ምሳሌ 3.4
1. የሚከተሉትን ተመሳሳይ ክፍልፋዮች በቅደምተከተል ከትልቁ ወደ ትንሽ
3 1 4 5 2 4 1 3
ሀ. ፣ ፣ ፣ ለ. ፣ ፣ ፣
7 7 7 7 5 5 5 5
መፍትሄ
ክፍልፋዮቹ በሙሉ ተመሳሳይ ትህት ያላቸው ስለሆኑ ከትልቅ ወደ ትንሽ
በቅደምተከተል ስናስቀምጥ፡፡
5 4 3 1 4 3 2 1
ሀ. ፣ ፣ ፣ ለ. ፣ ፣ ፣
7 7 7 7 5 5 5 5
ምክንያቱም 5  4  3  1 ምክንያቱም 4  3  2  1
መልመጃ 3.3
1. የሚከተሉትን ጥያቄዎች  ፣  ወይም = ምልክት በመጠቀም መልሱ፡፡
3 2 3 11
ሀ. _________ ሐ. _________
8 8 7 7
7 5 1 5
ለ. _________ መ. _________
9 9 12 12
17 21 36 63
ሠ. _________ ረ. _________
45 45 111 111
94 49 116 106
ሰ. _________ ሸ. _________
135 135 305 305
2. የሚከተሉትን ተመሳሳይ ክፍልፋዮች ከትንሽ ወደ ትልቅ በቅደምተከተል

35
2 9 4 6 7 5 2 4
ሀ. ፣ ፣ ፣ ለ. ፣ ፣ ፣
11 11 11 11 9 9 9 9
7 14 2 21 26 1 17 37
ሐ. ፣ ፣ ፣ መ. ፣ ፣ ፣
33 33 33 33 51 51 51 51
3. የሚከተሉትን ተመሳሳይ ክፍልፋዮች ከትልቅ ወደ ትንሽ በቅደምተከተል

5 6 3 9 3 2 1 4
ሀ. ፣ ፣ ፣ ለ. ፣ ፣ ፣
13 13 13 13 7 7 7 7
2 5 4
4. ለልደት ከተዘጋጀው ኬክ ላይ አየለ ፣ ግርማ እና ከበደ ቢበሉ ትልቅ
13 13 13
ኬክ የበላውን በማስቀደም በቅደም ተከተል አስቀምጧቸው፡፡
3.3 ተመሳሳይ ታህት ያላቸውን ክፍልፋዮች መደመር እና መቀነስ
ከዚህ በፊት ባሉት ንኡስ ርዕስ ስር ተማሳሳይ ታህት ያላቸውን ክፍልፋዮች

እንዴት ማወዳደር እና በቅደምተከተል ማስቀመጥ እንደሚቻል ተምራችኋል፡፡
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ተመሳሳይ ታህት ያላቸውን ክፍልፋዮች
መደመር እና መቀነስን ትማራላችሁ፡፡
3.3.1 ተመሳሳይ ታህት ያላቸውን ክፍልፋዮች መደመር
ተግባር 3.4
ከስዕሉ ምን ተገነዘባችሁ?
+ =
ማስታወሻ
ተመሳሳይ ታህት ያላቸውን ክፍልፍዮች ለመደመር ላእሉን ደምረን አንዱን
ታህት መውሰድ ነው፡፡
ሀ መ ሀ+መ
+ = (ለ ከዜሮ የተለየ ሙሉ ቁጥር ነው)
ለ ለ ለ
35
ምሳሌ 3.5
የሚከተለትን ክፍሌፋዮች አስለ፡፡
ሀ. + = ____ ሇ. + = ______
መፍትሄ
+ +
ሀ. + = = ሇ. + = =
መልመጃ 3.4
1. ከታች የተሰጡትን ክፍሌፋዮች ከዯመራችሁ በኃሊ መሌሱን ቀቡ፡፡
+ =
+ =
2. ከታች የተሰጡትን የክፍሌፋዮች ዴምር ፈሌጉ፡፡
3 1 2 1
ሀ.   ________ ሇ.   __________
5 5 4 4
2 5 3 4
ሏ.   ________ መ.   ________
9 9 8 8
5 1 3 9 3 11
ሠ.    ________ ረ.    ________
12 12 12 25 25 25
4 13 14
ሰ.    ________
31 31 31
3.3.2 ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች መቀነስ

ተግባር 3.5
1. =
3 2 1
=
5 5 5

ከስዕለ ምን ተገነዘባችሁ?
2. ትእግስት ማስቲካ ገዘታ ውን ብትበሊ ስንት ስንተኛው ይቀራታሌ?
ማስታወሻ
ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፍዮች ሇመቀነስ ሊእለን ቀንሰን
አንደን ታህት መውሰዴ ነው ፡፡
ሀ መ
እና ተመሳሳይ ክፍሌፋይ ከሆኑ
ለ ለ
ሀ መ ሀ መ
= ይሆናሌ (ሇ ከዜሮ የተሇየ ሙለ ቁጥር እና ሀ > መ ከሆነ)
ለ ለ ለ
ምሳሌ 3.6
የሚከተለትን ክፍሌፋዮች አስለ፡፡
ሀ. =_________ ሏ. = _________
ሇ. =_________ መ. =_________
መፍትሄ
ሀ. = = ሏ. = =
ሇ. = = = መ. = =
መልመጃ 3.5
1. የሚከተለትን ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮችን ቀንሱ፡፡
ሀ. = _________ ሏ. = ________
3 2
ሇ. = ________ መ. = ________
5 5
99 36
ሠ. = ________ ረ. = ________
704 704
1
2. አየሇ የመንግስት ሰራተኛ ሲሆን ከወር ገቢው ሊይ ውን ሇትራንስፖርት
3
ቢጠቀም ስንት ስንተኛ ይቀረዋሌ?

3. ምስለን በመመሌከት ሌዩነቱን ቀቡና አግኙ፡፡

=
7 2
=
8 8 8
4. አንዴ ረጅም ገመዴ ከሊዩ ሊይ ኛው፣ ኛው እና ኛው ተቆርጦ ቢጣሌ
ቀረው ስንት ስንተኛው ነው?

3.4 አቻ ክፍሌፋይ
ከዚህ በፊት በነበረው ንዑስ ርዕስ ስር ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፋዮች
መዯመር እና መቀነስ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ የአቻ ክፍሌፋይ
ትርጉምንና አቻ ክፍሌፋይ እንዳት እንዯሚገኝ ትማራሊችሁ፡፡
አስ ታውሱ
አቻ ክፍሌፋይ ማሇት ተመሳሳይ ዋጋ ያሊቸው ክፍሌፋዮች ማሇት ነው፡፡
ከዚህ በታች ያለትን ምስልች ከተመሇከታችሁ በኃሊ ጥንድቹ ሀ እና ሇ

እንዱሁም ሏ እና መ ያሊቸውን ግንኙነት ግሇፅ፡፡
1 2
ሀ. ሇ.
2 4
1 2
ሏ. መ.
3 6
ማስታወሻ
የአንዴን ክፍሌፋይ ሊዕሌ እና ታህት በአንዴ አይነት መቁጠሪያ ቁጥር
በማባዛት አቻ ክፍሌፋይ ይመሰረታሌ፡፡

ለምሳሌ፡
አንድ አራተኛን በሁለት ሁለተኛ

X2
1 2
ብናባዛ አቻ ክፍልፋይ ሀለት
4 8
X2
ስምተኛን እናገኛለን፡፡
ምሳሌ 3.7
1 2 1 2 1x2 2 1 2
1. ኛን በ ኛ ብናባዛ ( x = = )፡፡ ስለዚህ እና አቻ
4 2 4 2 4𝑥2 8 4 8
ክፍልፋይ ናቸው፡፡
2. ለሚከተሉት ክፍልፋዮች አቻ ክፍልፋዮችን ፈልጉ፡፡
1 12
ሀ. ለ.
3 16
መፍትሄ
በአንድ አይነት መቁጠሪያ ቁጥር በማባዛት አቻ ክፍልፍይ መመስረት ይቻላል፡፡
1 2 2
ሀ. x =
3 2 6
1 5 5
x =
3 5 15
1 10
x =
3 10
1 2 5 10
(3 = 6
=
15
=
30
) …ወዘተ
1 2 5 10
ስለዚህ ፣ ፣ እና አቻ ክፍልፋይ ናቸው፡፡
3 6 15 30
12 2 24
ለ. x =
16 2 32
12 3 36
x =
16 3 48
35
ስለዚህ ፣ እና አቻ ክፍሌፋይ ናቸው፡፡
ማስታወሻ
አንዴ ክፍሌፋይ ብዙ አቻ ክፍሌፋይ ይኖረዋሌ፡፡
መልመጃ 3.6
1.የሚከተለት ጥንዴ ምስልች እኩሌ ቦታ የተከፋፈለ ናቸው፡፡ አቻ
ሉያዯርጋቸው የሚችሇውን ክፍሌ አጥቁሩ፡፡
ሀ.
=
ሇ.
=
2. ሇሚከተለት ክፍሌፋዮች 5 አቻ ክፍሌፋዮች ፈሌጉ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ. መ. ሠ.
3. የሚከተለት ባድ ቦታዎች ሙለ፡፡
ሀ. = ሇ. = ሠ. =
ሏ. = መ. = ረ. =
4. የሚከተለት ክፍሌፋዮች ታህት 12 በማዴረግ አቻ ክፍሌፋዮችን ፈሌጉ፡፡
ሀ. = x = ሇ. ሏ. መ.
5. ከሚከተለት ክፍሌፋዮች ውስጥ አቻ ክፍሌፋይ የያዘው የቱ ነው?

2 1 3 3 3 2 4 5
ሀ. ፣ ፣ ፣ ሏ. ፣ ፣ ፣
3 4 5 4 7 5 7 7
1 2 4 8
ሇ. ፣ ፣ ፣
2 4 8 16

6. በ ‘ሀ‘ ስር የተፃፋትን ክፍሌፋዮች በ ‘ሇ‘ ስር ከተፃፉት አቻ ክፍሌዮች ጋር

አዛምደ፡፡
ሀ ሇ
1. ሀ.
2. ሇ.
3. ሏ.
4. መ.
5. ሠ.
3.5. አስረኛ፣ መቶኛ እና አስርዮሽ ቁጥሮች

ከዚህ በፊት ክፍሌፋይ ምን እንዯሆነ፣ ስሇ ክፍሌፋዮች ሊእሌ እና ታህት፣
ተምራችኃሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ስሇ አስረኛ፣ መቶኛ እና አስርዮሻዊ
ቁጥሮች ትማራሊችሁ፡፡
3.5.1. አስረኛ እና አስርዮሻዊ ቁጥሮች
ተግባር 3.6
1. የሚከተሇውን የቁጥር መስመር ተመሌከቱ፡፡ ከዜሮ እስከ አንዴ ያሇው 10
እኩሌ ቦታ ተከፋፍሎሌ፡፡
1 2 ሀ ሇ 5 6 ሏ መ 9
1 1 1 1 1
የቁጥር መስመሩን በመመሌከት ፊዯልቹ የወከሉትን ክፍሌፋዮች መሌሱ፡፡

ሀ = ፣ ሇ= ፣ ሏ= ፣ መ =
2. የሚከተሇውን የቁጥር መስመር ተመሌከቱ፡፡ ከዜሮ እስከ አንዴ ያሇው 10
እኩሌ ቦታ ተከፋፍሎሌ፡፡
0.1 0.2 ሀ ሇ 0.5 0.6 ሏ መ 0.9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 1 1 1 1 1 1 1 1
የቁጥር መስመሩን በመመሌከት ፊዯልቹ የወከሉትን አስርዮሾች

አስርዮሶች መሌሱ፡፡

ሀ = ፣ ለ= ፣ ሐ= ፣ መ =
3. ከላይ ከሰራችሁት 1ኛ እና 2ኛ ጥያቄዎች ምን አስተዋላችሁ?
ማስታወሻ
ታህታቸው 10 የሆኑ ክፍልፋዮች ሁሉ አስርዮሻዊ ክፍልፋዮች ወይንም ባጭሩ
አስረኛ በመባል ይታወቃሉ፡፡
ታህታቸው 10 የሆኑ ቁጥሮችን በአስርዮሻዊ ቁጥር መግለፅ ይቻላል፡፡

ለምሳሌ
𝟏
አንድ አስርኛ ( ) በእርዮሻዊ ቁጥር ሲፃፍ 0.1 ተደርጎ ነው፡፡
𝟏𝟎
𝟐
ሁለትአስርኛ ( ) በእርዮሻዊ ቁጥር ሲፃፍ 0.2 ተደርጎ ነው፡፡
𝟏𝟎
𝟑
ሶስትአስርኛ ( ) በእርዮሻዊ ቁጥር ሲፃፍ 0.3 ተደርጎ ነው፡፡
𝟏𝟎
0.1 ሲነበብ "ዜሮ ነጥብ አንድ" ተብሎ ነው፡፡

በቁጥሮቹ መካከል ያለው ነጥብ ደግሞ የአስርዮሽ ነጥብ ይባላል፡፡
ማስታወሻ
አስረኛን ወደ አስርዮሽ ቁጥር መቀየር ይቻላል፡፡ ይህም ከላዕላቸው አንድ
ቤት ሆሄ በመጀመር ወደ ግራ አንድ ሆሄ ተሻግረን ነጥብ ማስቀመጥ፡፡
ምሳሌ 3.8
1. ከዚህ በታች ያሉትን ምስሎች በመመልከት ስንት ስንተኛው እንደ ጠቆረ
በክፍልፋይ እና በአስርዮሽ ቁጥር ግለፁ፡፡
2. የሚከተሉትን ክፍልፋዮች ወደ አስርዮሻዊ ቁጥሮች ቀይራችሁ ፃፉ፡፡

3 6 1 9
ሀ. ለ. ሐ. መ.
10 10 10 10
35
መፍትሄ
1. ሀ. የተቀባው በክፍሌፋይ ሲሆን በአርየሻዊ አገሊሇጽ ዯግሞ 0.2 ነው፡፡
ሇ. የተቀባው በክፍሌፋይ ሲሆን በአርየሻዊ አገሊሇጽ ዯግሞ 0.3 ነው፡፡
ሏ. የተቀባው በክፍሌፋይ ሲሆን በአርየሻዊ አገሊሇጽ ዯግሞ 1 ሙለ ነው፡፡
2. አስረዮሽ ክፍሌፋዮችን ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ሇመቀየር ከሊዕለ በስተግራ

አስርዮሽ ነጥብ ማሰቀመጥና አስርዮሽ ነጥብ በስተግራ ዜሮ ማስገባት ነው፡፡
ስሇዚህ ሀ. = 0.3 ሇ. = 0.6
ሏ = 0.1 መ. = 0.9
መልመጃ 3.7
1. የሚከተለትን አስርዮሻዊ ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ. ሠ.
2. ሰንጠረዥ 3.2 አስርዮሻዊ ክፍሌፋይ እና አስርዮሻዊ ቁጥር

የክፍሌፋዩ ስም በፊዯሌ በክፍሌፋይ በአስርዮሽ
ሶስት አስርኛ 3
0.3
1
ዘጠኝ አስርኛ
2
1
ሰባት አስርኛ
1
1
0.8
ስዴስት አስርኛ
0.5
3.5.2. መቶኛ እና አስርዮሽ ቁጥሮች
ተግባር 3.7
ከዚህ ቀጥል የቀረበውን ምስሌ በመመሌከት ጥያቄዎችን መሌሱ፡፡

ሰንጠረዝ 3.3
1. ምስለ ስንት ቦታ ተከፋፍሎሌ?
2. አረንጓዳ የተቀባው የምስለ ክፍሌ ስንት ስንተኛ ነው?
3. ቀይ የተቀባው የምስለ ክፍሌ ስንት ስንተኛ ነው?
4. ሰማያዊ የተቀባው የምስለ ክፍሌ ስንት ስንተኛ ነው?
ማስታወሻ
1. ታህታቸው መቶ (100) የሆኑ ክፍሌፋዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡

2. መቶኛን ወዯ አስርዮሽ ቁጥር መቀየር ይቻሊሌ፡፡ ይህም ከሊዕሊቸው
አንዴ ቤት ሆሄ በመጀመር ወዯ ግራ ሁሇት ሆሄዎችን ተሻግረን ነጥብ
ማስቀመጥ፡፡
ምሳሌ 3.9
1. የሚከተለት መቶኛዎች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ሲቀየሩ፡-
ሀ. = 0.42 ሲነበብ ዜሮ ነጥብ አራት ሁሇት ተብል ነው፡፡
ሇ. = 0.35 ሲነበብ ዜሮ ነጥብ ሶስት አምስት ተብል ነው፡፡
ሏ. = 0.09 ሲነበብ ዜሮ ነጥብ ዜሮ ዘጠኝ ተብል ነው፡፡
መ. = 0.30 ሲነበብ ዜሮ ነጥብ ሶስት ተብል ነው፡፡

 አስረኛ እና መቶኛ ወደ አስርዮሽ እንዴት እንደሚቀየር ተምራችኋል፡፡ አሁን

ደግሞ በቁጥር ቤት ሰንጠረዥ ላይ የአስር ቤት እና የአስረኛ ቤት እንዲሁም
የመቶ ቤት እና የመቶኛ ቤት ልዩነትን ትማራላችሁ፡፡
ሰንጠረዥ 3.2
የመቶ ቤት የአስር ቤት የአንድ ቤት የአስርዮሽ ነጥብ አስረኛ ቤት የመቶኛ ቤት
ሀ  5 2
ለ  1 3
ሐ 6  7 8
መ 8 9  2 4
በቁጥር ቤት ሰንጠረዡ ላይ የተመለከቱት ሲብራሩ፡-
ሀ. 0.52 5 የአስረኛ ቤት 2 ደግሞ የመቶኛ ቤት
ለ. 0.13 1 የአስረኛ ቤት 3 ደግሞ የመቶኛ ቤት
ሐ. 6.78 6 የአንድ ቤት፤ 7 የአስረኛ ቤት እንዲሁም 8 የመቶኛ ቤት
መ. 89.24 9 የአንድ ቤት፤8 የአስር ቤት፤ 2 የአስረኛ ቤት እና 4 የመቶኛ
ቤት ውስጥ ይገኛሉ፡፡
ለምሳሌ፡ 456.39 በቁጥር ቤት ሲገለፅ
የ10 ቤት የ10ኛቤት
የአስርዮሽ ነጥብ
4 5 6 . 3 9
የ100 ቤት የ1 ቤት የ100ኛ ቤት
አስታውሱ
ሁልግዜ ከአስርዮሽ ነጥብ በስተቀኝ ያለውን 10ኛ ቤት፣100ኛ ቤት እያልን

ስንቆጥር ከአስርዮሽ ነጥብ በስተግራ ያለውን የ1ቤት፣ የ10 ቤት እንዲሁም
የ100 ቤት እያልን እንቆጥራለን፡፡
35
መልመጃ 3.8
1. የሚከተለትን መቶኛዎች ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ. መ.
ሠ. ረ. ሰ. ሸ.
ቀ.
2. የሚከተለትን አስርዮሻዊ ቁጥሮች ወዯ መቶኛ ቀይሩ፡፡

ሀ. 0.31 ሇ. 0.03 ሏ. 0.88 መ. 0.07
ሠ. 0.59 ረ. 0.90 ሰ. 0.66 ሸ. 0.09
ቀ. 2.56
4. በሚከተለት አስርዮሻዊ ቁጥሮች ውስጥ የተሰመረበት ቁጥር የስንት ቤት
እንዯሆነ ግሇፁ፡፡
ሀ. 0.31 ሏ. 0.63 ሠ. 74.88
ሇ. 57.59 መ. 4.07 ረ. 359.6
4. ከዚህ በታች ያለትን ክፍሌፋዮችንና አስርዮሾችን አዛምደ፡፡
ሀ ሇ
1. ሀ. 0.51
2. ሇ. 0 .8
3. ሏ. 4.8
4. መ. 3.24
5. ሠ. 78.23
6. ረ. 14.92

3.6. እስከ ሁሇት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤት ያሊቸው አስርየሻዊ

ቁጥሮችን ማወዲዯር እና በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ
መግቢያ
በምዕራፍ አንዴ ስር ሙለ ቁጥሮችን ማወዲዯር እና በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ
ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር እስከ ሁሇት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤት
ያሊቸው አስርየሻዊ ቁጥሮችን ማወዲዯር እና በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ
አስታውሱ
አስርዮሽ ቁጥሮችን ከአስርዮሽ ነጥብ በኋሊ ባለት ሆሄያት ብዛት ሊይ

በመመርኮዝ ባሇ አንዴ ቤት አስርዮሽ፣ ባሇ ሁሇት ቤት አስርዮሽ ወዘተ.. ብሇን
እንጠራሇን፡፡
ሇምሳላ፡ 0.3 ባሇ አንዴ ቤት አስርዮሽ ይባሊሌ፡፡
0.58 ባሇ ሁሇት ቤት አስርዮሽ ወዘተ ይባሊሌ፡፡
ሀ. አስርዮሽ ቁጥሮችን ማወዲዯር
ተግባር 3.8
1. 0.45 እና 0.54 አወዲዴሩ፡፡ የትኛው ይበሌጣሌ? ሇምን?
2. አንዴ የሶስተኛ ክፍሌ ሒሳብ መፅሀፍ 0.4 ኪ.ግ ይመዝናሌ፡፡ አንዴ የ5ኛ
ክፍሌ የኢንግሉዝኛ መፅሀፍ ዯግሞ 0.5 ኪ.ግ ቢመዝን የትኛው
ይበሌጣሌ? ሇምን?
ምሳሌ 3.10
የሚከተለትን የአስርዮሽ ቁጥሮችን አወዲዴሩ፡፡
ሀ. 0.76 እና 0.63 ሇ. 0.57 እና 0.59
መፍትሄ
ሀ. 0.76 እና 0.63

የአስርዮሽ ቁጥሮችን ሇማወዲዯር ከግራ በመጀመር ተማሳሳይ የቤት ዋጋ ሊይ

ያለትን ቁጥሮች ማወዲዯር ነው፡፡
ከግራ በመጀመር ስናወዲዴር የአስረኛ ቤት 7 > 6 ነው፡፡
ስሇዚህ 0.76 > 0.63 ነው፡፡
ሇ. 0.57 እና 0.59
ከግራ በመጀመር ስናወዲዴር የአስረኛ ቤት 5 = 5 ሲሆን የመቶኛ ቤት ግን
7< 9 ስሇሆነ
0.56 < 0.59 ይሆናሌ፡፡
ማስታወሻ
አስርዮሾችን ሇማወዲዯር በመጀመሪያ ከአስረኛ ቤታቸው እንጀምራሇን፡፡
የአስረኛ ቤታቸው እኩሌ ከሆኑ የመቶኛ ቤታቸውን እናወዲዴራሇን፡፡
መልመጃ 3.9
1. የሚከተለትን = ምሌክቶችን በመጠቀም አወዲዴሩ፡፡
ሀ. 0.76 _____ 0.67 ሇ. 0.96____ 0.69
ሏ. 0.71 ____0.17 መ. 0.29 _____ 0.9
ሠ. 0.08 ____ 0.88 ረ. 0.53 _____ 0.57
ሰ. 54.4____ 54.44 ሸ 5.65____ 5.56
ቀ. 3.65 ____3.56 በ. 6.78 ____6.87
ተ. 9.01____ 9.01 ቸ.164.28____ 170.82
ሇ. አስርዮሽ ቁጥሮችን በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ
የአስርዮሽ ቁጥሮችን በቅዯምተከተሌ ማስቀመጥ ማሇት ሌክ እንዯሙለ ቁጥሮች
ከትሌቅ ወዯ ትንሽ ወይም ከትንሽ ወዯ ትሌቅ ማስቀመጥ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ 3.11
የሚከተለትን ቁጥሮች በማወዲዯር ከትንሽ ወዯ ትሌቅ በቅዯምተከተሌ ፃፉ፡፡
0.46፣ 0.64፣ 0.9፣ 0.09፣ 0.57፣ 0.75

መፍትሄ
• ያለትን የአስረኛ ቤቶች በቅዴሚያ ማወዲዯር 0 < 4 < 5 < 6 < 7 < 9
• ሰሇዚህ ትንሹ ቁጥር 0.09፣ የሚከተሇው 0.46......

• 0.57 ከ0.64 ያንሳሌ፡፡
• 0.75 ከ 0.9 ያንሳሌ፡፡
ስሇዚህ ከትንሽ ወዯ ትሌቅ በቅዯምተከተሌ ስናስቀምጠው:
0.09፣ 0.46፣ 0.57፣ 0.64፣ 0.75፣ 0.9 ይሆናሌ፡፡
ወይም 0.09 < 0.46 < 0.57 < 0.64 < 0.75 < 0.9 ሉፃፍ ይችሊሌ፡፡
ምሳሌ 3.12
የሚከተለትን ቁጥሮች በማወዲዯር ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በቅዯምተከተሌ ፃፉ፡፡
45 5 35 4፣ 0.27
Furmaata:-
መፍትሄ
ያለትን የአስረኛ ቤቶች በቅዴሚያ ማወዲዯር 5 > 4 >3 > 2 > 0
• ሰሇዚህ ትሌቁ ቁጥር 0.5፣ የሚከተሇው 0.45......

• 0.35 ከ0.27 ይበሌጣሌ፡፡
• 0.04 ከሁለም ያንሳሌ፡፡
ስሇዚህ ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በቅዯምተከተሌ ስናስቀምጠው:
0.5፣ 0.45፣ 0.35፣ 0.27፣ 0.04 ይሆናሌ፡፡
ወይም 0.5 > 0.45 > 0.35 > 0.27 > 0.04 ሉፃፍ ይችሊሌ፡፡
ምሳሌ 3.13
የሚከተለትን ቁጥሮች ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በቅዯምተከተሌ ፃፉ፡፡
8.6፣ 7.66፣ 7.6፣ 0.76፣ 0.67፣ 0.86፣ 6.08.
መፍትሄ
ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በቅዯምተከተሌ ሲፃፍ: 8.6፣ 7.66፣ 7.6፣ 6.08፣ 0.86፣
0.76፣ 0.67 ይሆናሌ፡፡
ወይም 8.6 > 7.66 > 7.6 > 6.08 > 0.86 > 0.76 > 0.67 ይሆናሌ፡፡

1. መልመጃ 3.10
1. የሚከተሉትን ከትንሽ ወደ ትልቅ ፃፉ፡፡
ሀ. 0.6፣ 0.8፣ 0.3፣ 0.1
ለ 0.43፣ 0.48፣ 0.25፣ 0.15
ሐ. 0.3፣ 0.1፣ 0.5፣ 0.9፣ 0.2
መ. 0.51፣ 0.50፣ 0.48፣ 0.55
2. የሚከተሉትን አስርየሽ ቁጥሮች ከትልቅ ወደ ትንሽ በቅደምተከተል ፃፉ፡፡
ሀ. 3.5፣ 3.79፣ 3.42፣ 3.57፣ 3.7፣ 3.62.
ለ. 5.7፣ 5.64፣ 5.8፣ 5.4፣ 5.79፣ 5.72.
ሐ. 5.0፣ 4.7፣ 4.8፣ 4.9፣ 4.3፣ 4.75
መ. 1.02፣ 1.7፣ 1.12፣ 1.66፣ 1.71፣ 1.1
ሠ. 3.1፣ 2.5፣ 2.49፣ 2.8፣ 3.48፣ 2.52
3.7. እስከ ሁለት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤት ያላቸው አስርዮሻዊ
ቁጥሮችን መደመር እና መቀነስ
ባለፉት የክፍል ደረጃዎች ሙሉ ቁጥሮች መደምር እና መቀነስ ተምራችçል፡፡
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር እስከ ሁለት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶች ያላቸው አስርዮሻዊ
ቁጥሮችን መደመር እና መቀነስ ትማራላችሁ፡፡
ሀ. እስከ ሁለት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶች ያላቸው አስርዮሻዊ ቁጥሮችን መደመር
ምሳሌ 3.14
1.ኤልያስ የአንድን ክብ 0.3 ክፍል ቢያጠቁር እና ሳራ ደግሞ የዛኑ ክብ 0.4
ክፍል ብታጠቁር ኤልያስ እና ሳራ በአንድነት የክቡን ምን ያህል አጠቆሩ?
2. የሚከተሉትን የአስርዮሽ ቁጥሮች በቤት በቤታቸው በመፃፍ ደምሩ፡፡
ሀ. 1.7 + 6.5 ሐ. 0. 3 + 0.7
ለ. 2.85 + 4.34 መ. 2.34 + 1.4

መፍትሄ
1.
+ =
0.3 + 0.4 = 0.7

2. ሀ. 1.7 እና 6.5 ለመደመር በመጀመሪያ አስርዮሾቹን ልክ እንደ ሙሉ
ቁጥር በቤት በቤታቸው ማስቀመጥ
የአንድ ቤት . አስረኛ ቤት
1 . 7
+ 6 . 5
8 . 2 1.7 እና የ 6.5 ድምር 8.2 ይሆናል፡፡
ለ. የ2.85 እና የ4.34 ድምርን ለማግኘት በመጀመሪያ በቤት በቤታቸው መጻፍ
የአንድ ቤት . አስረኛ ቤት የመቶኛ ቤት
2 . 8 5
+ 4 . 3 4
7 . 1 9
የ 2.85 እና የ 4.34 ድምር 7.19 ነው፡፡
ሐ. 0 . 3 መ. 2 . 3 4
+0. 7 + 1 . 4 0
1 . 0 3. 7 4
ምሳሌ 3.15
0.4 እና 0.5 የቁጥር መስመር በመጠቀም ደምሩ፡፡
መፍትሄ
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9
ስለዚህ 0.4 + 0.5 = 0.9 ይሆናል፡፡

አስታውሱ
አስርዮሽን መዯመር የአስርዮሹን ነጥብ ቦታውን ጠብቆ ከማስቀመጥ በስተቀር
ሌክ ሙለ ቁጥሮችን እንዯ መዯመር ነው፡፡
መልመጃ 3.11
1. ከዚህ በታች ያለትን የአስርዮሽ ቁጥሮች ዯምሩ፡፡
ሀ. 3.45 ሇ. 0.34 ሏ. 4.52 መ. 2.71
+ 0.30 + 0.53 + 3.24 +1.35
________ ________ ________ ________
ሠ. 15.35 ረ. 25.09 ሰ. 14.39 ሸ. 23.64
+12.60 + 23.93 + 43.78 + 16.38
________ ________ ________ ________
2. የሚከተለትን ቁጥሮች የቁጥር መስመር በመጠቀም ዯምሩ፡፡
ሀ. 0 . 4 + 0 . 8 ሏ. 0 . 9 + 0 . 5
ሇ. 0 . 2 + 0 . 9 መ. 0 . 7 + 0 . 7
3. የሚከተለትን አስርዮሽ ዯምሩ፡፡
ሀ. 0.34 + 0.89 ሏ. 86.94 + 42.49

ሇ. 14.25 + 15.75 መ. 124.36 + 318.84
ለ. እስከ ሁለት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶች ያላቸውን አስርዮሻዊ ቁጥሮች መቀነስ
ምሳሌ 3.16
1. አሇሚቱ የአንዴን ክብ 0.7 ቀባች፡፡ ከዚያ በኃሊ ከቀባችው ሊይ 0.2 አጠፋች፡፡
ከተቀባ ውስጥ ምን ያህለ ቀራት?
መፍትሄ
0.7 - 0.2 = 0.5
ምሳሌ 3.17
ከ56.84 ሊይ 11.91 ቀንሱ፡፡

መፍትሄ
በመጀመሪያ ሁለንም ቁጥሮች በቤት በቤታቸው ቁሌቁሌ ማስቀመጥ ከዚያም
በቅዯምተከተሌ መቀነስ
የአስር ቤት የአንዴ ቤት . አስረኛ ቤት መቶኛ ቤት
5 5 6 . 18 4
1 1 . 9 1
4 4 . 9 3
ስለዚህ 56. 84 ሊይ 11. 91 ስንቀንስ የምናገኘው ሌዩነት 44.93 ነው፡፡
ምሳሌ 3.18
የቁጥር መስመር በመጠቀም ከ0.8 ሊይ 0.2 ቀንሱ፡፡
መፍትሄ
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9
ከ0.8 ሊይ 0.2 ሇመቀነስ በመጀመሪያ ከ 0 በመነሳት ወዯ ቀኝ 0.8 ዴረስ

መጓዝ፡፡ ከዚያም ከ0.8 ወዯ ግራ ሁሇት ምዴብ መመሇስ፡፡ በመጨረሻም 0.6
ሊይ እንዯርሳሇን፡፡ መሌሳችንም 0.6 ይሆናሌ፡፡
መልመጃ 3.12
1. ከዚህ በታች የተሰጡትን ጥያቄዎች አስለ፡፡
ሀ. 0 . 9 ሇ. 3. 6 7 ሏ. 4. 7 5 መ. 2. 7 1
- 0 . 5 - 0. 5 3 - 2. 3 7 -3. 4 5
_________ _________ _________ _________
ሠ. 5 0 . 4 1 ረ. 4 3 . 7 8 ሰ. 8 5. 4 2 ሸ. 5 7. 8 9
-1 5 . 3 2 -2 1. 5 4 -3 4. 6 8 - 2 9. 9 7
__________ _________ __________ __________

2. የሚከተለትን ጥያቄዎች የቁጥር መስመር በመጠቀም ሌዩነቱን ፈሌጉ፡፡

ሀ. 0.7 0.3 ሏ. 0.6 0.2
ሇ. 0.9 0.6 መ. 1.8 1.3
ሀ. 14.31 – 8.42 ሏ. 421.4 – 136.57
ሇ. 36.52 – 0.98 መ. 208.14 67.8
4. የሚከተለትን ባድ ቦታዎች ሙለ፡፡
ሀ. 6.25 = 2.13 ሇ. – 59.41 = 38.73
ሏ. 451.06 = 45.17

የምእራፉ ሶስት ማጠቃለያ

 ክፍሌፋይ የአንዴ ሙለ ነገር ክፍሌ ነው፡፡
 አንዴን ሙለ ነገር ሁሇት ወይም ከዚያ በሊይ በሆኑ እኩሌ ቦታዎች በመክፈሌ
የሚገኙ ክፍልች ክፍሌፋዮች ይባሊለ፡፡
 በ መሌክ የተሰጠ ክፍሌፋይ 2 ክፍልች አለት፡፡
ሀሊእሌ, የክፍሌፋይን መጠን ይገሌፃሌ፡፡

ሇታህት, ሙለ ምስለ ስንት እኩሌ ቦታ እንዯተከፋፈሇ ያሳያሌ፡፡
 አንዴ አይነት ታህት ያሊቸው ሁሇት ወይም ከሁሇት በሊይ ክፍሌፋዮች
ተመሳሳይ ክፍሌፋዮች ይባሊለ፡፡
 ተመሳሳይ ክፍሌፋዮች ሇማወዲዯር ሊዕልቻቸውን ብቻ ማወዲዯር በቂ ነው፡፡
ትሌቅ ሊዕሌ ያሇው ክፍሌፋይ ትንሽ ሊዕሌ ካሇው ክፍሌፋይ ይበሌጣሌ፡፡
 ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፍዮች ሇመዯመር (ሇመቀነስ) ሊዕለን
ዯምረን (ቀንሰን) አንደን ታህት መውሰዴ ነው፡፡
እና ተመሳሳይ ክፍሌፋይ ሲሆኑ

+
+ = (ሇ ከዜሮ የተሇየ ሙለ ቁጥር) ይሆናሌ፡፡
እንዱሁም - = (ሇ ከዜሮ የተሇየ ሙለ ቁጥር እና ሀ > መ)
ይሆናሌ፡፡
 አቻ ክፍሌፋይ ማሇት ተመሳሳይ ዋጋ ያሊቸው ክፍሌፋዮች ማሇት ነው፡፡
 የአንዴን ክፍሌፋይ ሊዕሌ እና ታህት በአንዴ አይነት መቁጠሪያ ቁጥር
በማባዛት አቻ ክፍሌፋይ ይመሰረታሌ፡፡
 የአንዴን ክፍሌፋይ ሊዕሌ እና ታህት በአንዴ አይነት መቁጠሪያ ቁጥር
በማካፈሌ አቻ ክፍሌፋይ ይመሰረታሌ፡፡
 ታህታቸው 10 የሆኑ ክፍሌፋዮች ሁለ አስርዮሻዊ ክፍሌፋዮች ወይንም
ባጭሩ አስረኛ በመባሌ ይታወቃለ፡፡

 ሁሌ ጊዜ ከአስርዮሽ ነጥብ በስተቀኝ ያሇውን የቁጥር ቤት 10ኛ ቤት፣100ኛ

ቤት እያሌን ስንቆጥር ከአስርዮሽ ነጥብ በስተግራ ያሇውን የ1ቤት፣ የ10ቤት
እንዱሁም የ100 ቤት እያሌን እንቆጥራሇን፡፡
 አስርዮሽ ቁጥሮችን ከአስርዮሽ ነጥብ በኋሊ ባለት ሆሄያት ብዛት ሊይ
በመመርኮዝ ባሇ አንዴ ቤት አስርዮሽ፣ ባሇ ሁሇት ቤት አስርዮሽ ወዘተ ብሇን
እንጠራሇን፡፡
 አስርዮሾችን ሇማወዲዯር በመጀመሪያ ከአስረኛ ቤታቸው እንጀምራሇን፡፡
የአስረኛ ቤታቸው እኩሌ ከሆኑ የመቶኛ ቤታቸውን እናወዲዴራሇን፡፡

የምዕራፍ ሶስት ማጠቃለያ መልመጃ

የሚከተለትን ጥያቄዎች ትክሇኛውን መሌስ ምረጡ፡፡
1. ጋር አቻ ክፍሌፋይ የሆነው የቱ ነው?
ሀ. ሇ. ሏ.
2. 426 ውስጥ 2 በስንት ቤት ይገኛሌ?

ሀ. በ1 ቤት ሇ. በ10 ቤት ሏ. በ10ኛ ቤት
3. 3.47 ውስጥ 3 በስንት ቤት ይገኛሌ?
ሀ. በ1ቤት ሇ. በ10 ቤት ሏ. በ1ኛቤት
4. ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ሲቀየር ስንት ነው?
ሀ. 0.07 ሇ. 0.7 ሏ. 0.007
5. ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ሲቀየር ስንት ነው?
ሀ. 0.03 ሇ. 0.3 ሏ. 0.003

6. ከሚከተለት ክፍሌፋዮች ውስጥ ተመሳሳይ ያሌሆነው የትኛው ነው?
2 1 2
ሀ. ሇ. ሏ.
5 5 3
3 3 3
7. + = ____ ሀ. ሇ. ሏ.
8 4 16
2 2 6
8. = ____ ሀ. ሇ. ሏ.
5 10 5
9. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ቀይሩ፡፡

4 6 9 5
ሀ. ሇ. ሏ. መ.
10 100 10 10
88 2 6 42 38
ሠ. ረ. ሰ. ሸ. ቀ.
100 10 10 100 100
10. የሚከተለትን የአስርዮሻዊ ቁጥር ዴምር አግኙ፡፡

ሀ. 0.8 + 0.3 መ. 1.23 + 3.34 ሰ. 16.2 + 76.45
ሇ. 0.6 + 1.3 ሠ. 0.65 + 2.34 ሸ. 68.48 + 100.9
ሏ. 0.25 + 0.32 ረ. 4.23 + 5.16 ቀ. 526.19 + 4.3

11. የሚከተለትን ጥያቄዎች ሌዩነት ፈሌጉ

ሀ. 0.86 0.42 መ. 7.1 6.2 ሰ. 38.6 – 19.37
ሇ. 9.32 6.21 ሠ. 9.82 4.91 ሸ. 401.22 – 104.5
ሏ. 4.25 1.63 ረ. 0.89 0.63 ቀ. 69.03 – 29.78
12. ሇሚከተለት ክፍሌፋዮች ቢያንስ ሶስት አቻ ክፍሌፋይ ፈሌጉ፡፡
ሀ. = ________ ፣ ________ ፣ ________
ሇ. = ________ ፣ ________ ፣.________
ሏ. = ________ ፣ ________ ፣________ .
13. የሚከተለትን ፣ ወይም = ምሌክቶችን በመጠቀም አወዲዴሩ፡፡

ሀ. 5.25____ 5.25 ሇ. 9.05 ____9.15
ሏ. 7.76 ____7.67 መ. 2.58____ 25.8

ሠ. 94.5____ 9.45 ረ. 8.83____ 8.84
ሰ. 7.11 ____7.18 ሸ. 5.14____ 0.54
ቀ. 9.36____ 9.36 በ. 0.74 ____74.0
ተ. 0.62 ____6.21 ቸ.1.19 ____11.9
ነ. 9.39 ____3.99 ኘ. 3.66____ 6.33
14. የሚከተለትን አስርየሽ ቁጥሮች ከትሌቅ ወዯ ትንሽ በቅዯምተከተሌ ፃፉ፡፡

ሀ. 8.1፣ 7.9፣ 7.92፣ 8.43፣ 7.89፣ 7.97
ሇ. 6.8፣ 7.23፣ 7.32፣ 6.59፣ 6.92፣ 7.02
ሏ. 2.01፣ 2.10፣ 2.63፣ 2.36፣ 1.4፣ 1.7
ሠ. 3.8፣ 2.77፣ 2.75፣ 3.34፣ 2.9፣ 3.4
ረ. 6.4፣ 7.4፣ 4.7፣ 4.6፣ 4.06፣ 7.04

15. ራሔሌ የ4ኛ ክፍሌ ተማሪ ነች፡፡ የ1ኛ ወሰነ ትምህርት የሒሳብ ውጤቷ
78 ከመቶ ቢሆን ራሔሌ ያመጣችው ውጤት በአስርዮሽ ሲፃፍ ስንት ነው?
16.አንዴ የሽማች ማህበር 100 ኪ.ግ ስኳር ሇ10 አባሊቶች ቢሰጥ እና
ቢከፋፈለት አንዴ አባሌ የስኳሩ ስንት ስንተኛ ይወሰዲሌ?
17. ሀ = 23.23 እና ሇ = 32.32 ቢሆን የሚከተለትን ፈሌጉ:
I. ሀ + ሀ
II. ሀ + ሇ
III. ሇ - ሀ
18.18.5 በምን ያህል ከ14.6 ይበሌጣሌ?
19. የኔ ዕዴሜ 9 ዓመት ነው፡፡ የታሊቅ እህቴ ዕዴሜ 14.5ዓመት ነው፡፡
እናቴ ከኔ ዕዴሜ በ31.5ዓመት ትበሌጣሇች፡፡
ሀ. የእናቴ ዕዴሜ ስንት ነው?
ሇ. የሶስስታችን ዕዴሜ ዴምር ስንት ነው?

ማባዛት እና ማካፈል

 10,000 እና ከዛበሊይ ያለ ሙለ ቁጥሮችን ማባዛትና ማካፈሌ
 የማባዛት እና የማካፈሌ ስላቶችን በመጠቀም የቃሊት
ፕሮብላሞችን ትፈታሊችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 ማባዛት  ድርሻ
 ማ ካ ፈል  ቀሪ
 አካፋይ  ተካፋይ
መግቢያ
በ3ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርትታችሁ እስከ 10,000 ያለ ቁጥሮችን በባሇ
አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር ማባዛትን፣ እስከ 10,000 ያለ ቁጥሮችን ሇባሇ 1
ሆሄእና ሇ10 በቀሪና ያሇ ቀሪ ማካፈሌን ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ
ስር የ10000፣ የ100,000 እና በሊይ ብዜት የሆኑ ቁጥሮችን በባሇ 1 ሆሄ
ቁጥር ማባዛት፣ ሙለ ቁጥሮችን በባሇ አንድ ሆሄ ቁጥር ማባዛትን፣
የ10,000፣ 100,000 እና በሊይ ብዜቶችን ሇባሇ አንድ ሆሄ እና
ሇ10 ማከፈሌን እንዱሁም ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ ሁሇትና ከሀሇት
በሊይ ሇሆኑ ሙለ ቁጥሮችን በቀሪና ያሇ ቀሪ ማካፈሌን ትማራሊችሁ፡፡
4.1 የ10,000፣100,000 እና በሊይ ብዜቶች የሆኑ ሙለ ቁጥሮችን

በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥሮች ማባዛት
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የ10000፣ የ100000 እና በሊይ ብዜቶችን በሁሇት
ከፍሇን እናያሇን፡፡
4.1.1. የ10,000 ብዜቶች የሆኑ ሙለ ቁጥሮችን በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ

ቁጥሮች ማባዛት
ተግባር 4.1
1. የ10,000 ብዜት ከስንት ይጀምራሌ?
2. የመጀመሪዎቹን 9 የ10,000 ብዜቶችን ፃፉ፡፡
3. የ1000 ብዜትን በባሇ አንድ ሆሄ ሇማባዛት ምን አይነት ስሌት ትጠቀማሊችሁ?
ማስታወሻ
የ10,000 ብዜት የሆነ ሙለ ቁጥርን በባሇ አንድ ሆሄ ስታባዙ በመጀመሪያ
ዜሮ ያሌሆነውን የ10,000 ብዜት ቁጥር ከባሇ አንድ ሆሄው ጋር ማባዛት
ከዚያም ዜሮዎቹን ከብዜቱ በስተቀኝ ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡
74 ምዕራፍ አራት ማባዛትና ማካፈል

ምሳሌ 4.1
ከታች የተሰጡትን ቁጥሮች ብዜት ፈሌጉ፡፡
ሀ. 40,000 7 ሇ. 50,000 8
መፍትሄ
ሀ. 40,000 7 ውጤቱን ሇማግኘት በቀሊለ (4 7 28) ከዚያም ከብዜቱ
በስተቀኝ አራት ዜሮ መጨመር ውጤቱም 280,000 ይሆናሌ፡፡
አማራጭ
ሀ. 40,000 7 ሇ. 50,000 8
(4 7) 10,000 (5 8) 10,000
28 10,000 40 10,000
280,000 400,000
መልመጃ 4-1
1. ከሚከተለት ቁጥሮች ውሰጥ የ10000 ብዜት የሆኑትን ሇዩ፡፡
ሀ. 24,000 ሇ. 560,000 ሏ. 80,000 መ. 47,000
2. የሚከተለትን ቁጥሮች ብዜት አግኙ፡፡
ሀ. 40,000 8 ሏ. 70,000 6 ሠ. 20,000 9
ሇ. 50,000 7 መ. 60,000 8 ረ. 10,000 3
3. ትሌቁ ባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር በ80,000 ሲባዛ ውጤቱ ስንት ነው?
4. ትንሹ ባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር በ90,000 ሲባዛ ውጤቱ ስንት ነው?
4.1.2. የ100,000 እና በሊይ ብዜቶችን በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ

ቁጥር ማባዛት
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የ100,000 እና በሊይ የሆኑ ብዜቶችን በባሇ አንድ ሆሄ
ሙለ ቁጥር ማባዛት ትማራሊችሁ፡፡

1. የ100,000 ብዜት ከስንት ይጀምራሌ? ቢያንስ 10 የ100,000 ብዜቶች ፃፉ፡፡

2. የ100,000 ብዜቶች ሁለ የ10,000 ብዜት ናቸው? ሇምን? ቢያንስ 5
ምሳላዎች ወስዲችሁ ተወያዩበት፡፡
3. አንድ የ100,000 ብዜት የሆነ ሙለ ቁጥር አሰብኩ በሁሇት ሳባዛው
800,000 ቢሆን ያሰብኩት ቁጥር ማነው?
ማስታወሻ
የ100,000 እና በሊይ ብዜት የሆነ ሙለ ቁጥር በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር
ሇማባዛት በመጀመሪያ ዜሮ ያሌሆነውን የ100000 ወይም በሊይ ብዜት ከባሇ
አንድ ሆሄ ጋር ማባዛት፡፡ ከዚያም ዜሮዎችን ከብዜቱ በስተቀኝ ማስገባት፡፡
ምሳሌ 4.2
የቀጣዮቹን ቁጥሮች ብዜት ፈሌጉ፡፡
ሀ. 800,000 3 ሇ. 9,000,000 8
መፍትሄ
ሀ. 800,000 3 (8 3) 100,000
24 100,000
2,400,000
ሇ. 9,000,000 8 (8 9) 1,000,000
72 1,000,000
72,000,000
መልመጃ 4.2
1. የ100,000 ብዜት የሆነውን ሇዩ፡፡
ሀ. 900,000 ሇ. 1,100,000 ሏ. 80,000 መ.150,000

ሀ. 200,000 x 5 ሇ. 7,700,000 x 4
ሏ.1,100,000 x 6 መ. 5,000,000 x 9
3. ትንሹ ባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር በ900,000 ሲበዛ ውጤቱ ስንት ነው?
4. ትሌቁ ባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር በ9,000,000 ሲበዛ ውጤቱ ስንት ነው?
4.2 ሙለ ቁጥሮችን በባሇ 1 ሆሄ ቁጥሮች ማባዛት

ባሇፉት ንዑስ ርዕስ ስር የ10,000፣ የ100,000 እና በሊይ ብዜቶችን በባሇ አንድ
ሆሄ ቁጥር ማባዛት ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ሙለ ቁጥሮችን
በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር ማባዛት ትማራሊችሁ፡፡
4.2.1 ያሇ አሇኝታ ማባዛት
ተግባር 4.2
1. ውጤቱን አግኙ፡፡
ሀ. 4213 2 ሇ. 2111 4 ሏ. 610 9
2. በአንድ ክፍሌ ውስጥ 50 ተማሪዎች የሚማሩ ከሆነ በ8 ተመሳሳይ ክፍሌ
ውስጥ ስንት ተማሪዎች ይማራለ?
3. አንድ ግራም ወርቅ 2211 ብር ከሆነ 4 ግራም ውርቅ ስንት ብር
ያወጣሌ?
ማስታወሻ
ሙለ ቁጥሮችን በባሇ 1 ሆሄ ቁጥር ያሇአሇኝታ ሇማባዛት እያንዲንደን የሙለ
ቁጥሩን ሆሄያት በቤት በቤታቸው ከባሇ አንድ ሆሄው ቁጥር ጋር ማባዛት፡፡
ምሳሌ 4.3
የሚከተለትን ቁጥሮች ያሇ አሇኝታ አባዙ፡፡
ሀ. 52132 3 ሇ.74234 2
መፍትሄ
ሀ. 52132 3

አንዯኛው መንገድ ቁጥሩን በመተንተን

52132 3 = (50000 + 2000 + 100+ 30 + 2) 3
= (50000 3) + (2000 3) + (100 3) + (30 3) + (2 3)
= 150000 + 6000 + 300 + 90 + 6 = 156396
ሁሇተኛው መንገድ ቁሌቁሌ ማባዛት
52132
3
156396
ሇ. 74234 2
አንዯኛው መንገድ ቁጥሩን በመተንተን
74234 2 = (70000 + 4000 + 200+ 30 + 4) 2
= (70000 2) + (4000 2) + (200 2) + (30 2) + (4 2)
= 140000 + 8000 + 400 + 60 + 8 = 148468
ሁሇተኛው መንገድ ቁሌቁሌ ማባዛት
74234
2
148468
ማስታወሻ
ሙለ ቁጥሮችን በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር ሇማባዛት፡-
 በመጀመሪያ በአንድ ቤት አባዝቶ ውጤቱን በ1 ቤት ስር መፃፍ፡፡
 በመቀጠሌ ቁጥሩን በአስር ቤት አባዝቶ ውጤቱን በ10 ቤት ስር መፃፍ፡፡
 በመቶ ቤት አባዝቶ ውጤቱን በ 100 ቤት ስር መፃፍ ወዘተ መከተሌ
ያስፈሌጋሌ፡፡

መልመጃ 4-3
1. ከዚህ ቀጥል ያለትን አባዙ፡፡
ሀ. 833 3 ሇ. 6423 2 ሏ. 92112 4
መ. 421221 4 ሠ. 501101 6 ረ. 8101011 9
2. ትንሹ ባሇ አራት ሆሄ ሙለ ቁጥር በ8 ሲባዛ ስንት ነው?
3. አንድ የሂሳብ መጽሏፍ አንድ መቶ ሰሊሳ ሁሇት ገጽ ቢኖረው ሶስት
ተመሳሳይ መጽሏፎች ስንት ገጾች አሎቸው?
4. አንድ የመኪና አምራች ድርጅት በአንድ ቀን ስምንት መኪና ቢያመርት
በአንድ መቶ አስር ቀን ውስጥ ስንት መኪና ያመርታሌ?
4.2.2. በአሇኝታ ማባዛት

ተግባር 4.3
1. ብዜታቸውን አግኙ
ሀ. 2832 ሇ.1452 ሏ. 2425 መ. 962
3 4 3 7
ማስታወሻ
ሙለ ቁጥሮችን በባሇ 1 ሆሄ ሙለ ቁጥር በአሇኝታ ሲባዛ፡-
 የአንድ ቤት ሆሄን አባዝቶ ከሚገኘው ውጤት የአንድ ቤት ሆሄውን በአንድ
ቤት ስር ፅፎ የአስር ቤትን በአሇኝታ ማቆየት ከዚያም ይህንኑ ቁጥር በአስር
ቤት አባዝቶ አሇኝታውን መዯመር፡፡ በዚሁ መሰረት መቀጠሌ፡፡
ምሳሌ 4.4
በአሇኝታ ማባዛት ስሌትን በመጠቀም የሚከተለትን ቁጥሮች አባዙ፡፡
ሀ. 43 ሇ. 652 ሏ. 763
5 5 4
መፍትሄ
ሀ. 14 3 በመጀመሪያ 5ን ከ3 ጋር ስናባዛ 15 ስሇሚሆን 5ን በ1 ቤት ስር

5 ፅፈን 1 አሇኝ እንሊሇን፡፡

2 1 5 በመቀጠሌም 5ን ከ4 ጋር ስናባዛ 20 ይሆናሌ 1ን ስንዯምርበት
21 ስሇሚሆን 21ን ከ5 ፊት ሇፊት መፃፍ አሇብን፡፡
ሇ. 6 5 2 ሏ. 27163
5 4
3260 3052
ምሳሌ 4.5
አንድ ወሊጅ እናት ሶስት ሌጆቿን ሇማበረታታት ሇእያንዲንዲቸው 5685ብር
ሰጠቻቸው፡፡ በአጠቃሊይ ስንት ብር ሰጠቻቸው?
መፍትሄ
ሇአንድ ሌጅ 5685ብር ከዯረሰው የሶስቱን ጠቅሊሊ ብር ሇማወቅ በ3 ማባዛት
ነው፡፡
5685
X 3
17055 ብር ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ 4.6
ሀ. 7946 x 9 ሇ. 53427 x 5 ሏ. 672581 x 7
መፍትሄ
ሀ. 7946 x 9
7946 9 x 6 = 54፣ አራትን ፅፈን 5 አሇኝ እንሊሇን፡፡
X 9 9 x 4 = 36፣ 36 + 5 =41፣ 1 ፅፈን 4 አሇኝ እንሊሇን፡፡
71514 9 x 9 = 81፣ 81 + 4 =85፣ 5 ፅፈን 8 አሇኝ እንሊሇን፡፡
9 x 7 = 63፣ 63 + 8 = 71፣ 71 እንፅፋሇን፡፡
ስሇዚህ 7946 x 9 = 71514 ይሆናሌ፡፡

ሇ. 53427 x 5 ሏ. 672581 x 7
53427 672581
X 5 x 7
267135 4708067
መልመጃ 4.4
ሀ. 967 ሇ. 8483 ሏ. 94571 መ. 9726
8 7 3 5
ሠ. 23154 ረ. 80766 ሰ. 5397 ሸ. 163235
4 9 6 8
2. አቶ ከበዯ አንድ ኩንታሌ ስኳር በ3588 ብር ቢገዛ 9 ኩንታሌ ስኳር

ሇመግዛት ስንት ብር ያስፈሌገዋሌ?
3. አንድ ፋብሪካ 28543 ብስኩት በቀን ቢያመርት፡፡ በ8 ቀን ውስጥ
የሚያመርተውን የብስኩት መጠን ፈሌጉ፡፡
4. አንድ ከተማ በሳምንት 45038 ሉትር ውሃ ቢጠቀም፡፡ ከተማው በ7
ሳምንታት ውስጥ ምን ያህሌ ሉትር ውሃ ይጠቀማሌ?
5. ከሀረር ወዯ አዱስ አበባ በመኪና ሇመጓዝ (ሇመሄድ) ሇአንድ ሰው 589 ብር
ቢሆን ሇ6 ጓዯኛሞች ስንት ብር ያስፈሌጋቸዋሌ?
4.3. የ10,000፣ 100,000 እና በሊይ ብዜቶችን ሇባሇ አንድ ሆሄ
ቁጥር እና ሇ10 ማካፈሌ
በሶስተኛ ክፍሌ ሂሳብ ትምህርታችሁ እስከ 10,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ
1 ሆሄ እና ሇ10 ማካፈሌ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የ10,000፣
100,000 እና በሊይ ሇባሇ 1 ሆሄ እና ሇ10 ማካፈሌ ተምራችኋሌ፡፡

4.3.1. የ10,000፣ 100000 እና በሊይ ብዜቶችን ሇባሇ አንድ ሆሄ

ቁጥር ማካፈሌ
ተግባር 4.4
ከዚህ በታች ያለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. 10000 ÷ 2 ____ ሇ. 50000 ÷ 5 _____
ሏ. 600000 ÷ 6 _____
ምሳሌ 4.7
1. የሚከተሇውን ቁጥር አካፍለ፡፡
2 _________
70000  4 _________
5 _________
መፍትሄ
70000ን በተሇያዩ ሶስት ቁጥሮች ስናካፍሌ የምናገኘው ውጤት እንዯሚከተሇው

ይሆናሌ፡፡
35000
በመጀመሪያ 7 ÷ 2፣ 3 ጊዜ ይዯርሳሌ 3x2
2 70000
ዯግሞ 6 ስሇሆነ በ7 ስር ፅፈን ከ7 ሊይ 6ን
- 6
ቀንሰን 1 ስናገኝ አንድ ዜሮ እናወርዲሇን10 ይሆናሌ፡፡
1 0
በመቀጠሌ 10 ÷ 2፣ 5 ጊዜ ይዯርሳሌ 5x2
-1 0
ዯግሞ 10 ስሇሆነ በ10 ስር ፅፈን ከ10 ሊይ
-- 000
እንቀንሳሇን ውጤቱም ባዶ ይሆናሌ፡፡
በመጨረሻ ቀሪዎቹን 3 ዜሮዎች ከድርሻው
35 በስተቀኝ እንፅፋሇን፡፡

ስሇዚህ 70000 ÷ 2 = 35000 ይሆናሌ፡፡

በዚሁ ዓይነት
ሇ. 70000 ÷ 4 ሇ. 70000 ÷ 5
14000
17500
5 70000
4 70000
- 5
- 4
2 0
3 0
-2 0
-2 8
20 -- 000
-20
ስሇዚህ 70000 ÷ 5 = 14000
-- 00
ስሇዚህ 70000 ÷ 4 = 17500 ይሆናሌ፡፡
አስታውሉ
ማካፈሌ አንድ ቁጥር በላሊ ቁጥር ውስጥ ምን ያህሌ ግዜ እንዯሚገኝ የሚገሌፅ

መሰረታዊ ስላት ነው፡፡ ወይም በተዯጋጋሚ መቀነስ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ 4.8
500000ን ሇ8 አካፍለ፡፡
መፍትሄ
62500
8 500 0 0 0
- 48
2 0
-1 6
4 0
-4 0
--- 0 0

ስሇዚህ 500000 ÷ 8 = 62500 ይሆናሌ፡፡

መልመጃ 4.5
1. የሚከተለትን አካፍለ፡፡
ሀ. 40000 ÷ 4 ሏ. 600000 ÷ 8 ረ. 14300000 ÷ 1
ሇ. 90000 ÷ 5 መ. 7500000 ÷ 5 ሠ. 810000 ÷ 6
2. አንድ ያሌታወቀ ሙለ ቁጥር ሇ 7 ሲካፈሌ ድርሻው 100000 ቢሆን
ያሌታወቀው ሙለ ቁጥር ስንት ነው?
3. ትንሹን ባሇ አምስት ሆሄ የሆነውን ሙለ ቁጥር ሇ4 ስናካፍሇው ድርሻው
ስንት ነው?
4.3.2. የ10000፣ 100000 እና በሊይ ብዜቶችን ሇ10 ማካፈሌ

ተግባር 4.5
ከዚህ በታች የተሰጡትን አካፍለ፡፡
ሀ. 170000 ÷ 10 ሇ. 6840000 ÷ 10 ሠ. 489000000 ÷ 10
ሏ. 90000 ÷ 10 መ. 60000000 ÷ 10
ምሳሌ 4.9
ሀ. 250000 ÷ 10 ሏ. 880000 ÷ 10
ሇ. 710000 ÷ 10 መ. 8000000 ÷ 10
መፍትሄ
ሀ. 250000 ÷ 10 25000 ሏ. 880000 ÷ 10 88000
ሇ. 710000 ÷ 10 71000 መ. 8000000 ÷ 10 800000
ከሊይ ከተሰራው ጥያቄ ምን ተገነዘባችሁ?
ማስታወሻ
 ማንኛውም የ10 ብዜት የሆነን ቁጥር ሇ10 ስናካፍሌ ድርሻው ከቁጥሩ
(ከተካፋይ) በስተቀኝ ያሇውን አንድ ዜሮ መቀነስ ነው፡፡
 ማንኛውም የ10 ብዜት የሆነ ቁጥር ሇ10 ስናካፍሌ ቀሪ የሇውም፡፡

መልመጃ 4.6
1. ከዚህ በታች ያለትን ባዶ ቦታዎች ሙለ፡፡
ሀ. 120000 ÷10 _________ ሏ. 390000 ÷10 _________
ሇ. 50000 ÷10 _________ መ. 9800000 ÷10 _________
2. የጎዯሇውን ባዶ ቦታ በትክክሇኛው ቁጥር አሟለ፡፡
ሀ.  9000 ሇ.  120000 ሏ.  500 መ.  1000

10 10 10 10
4.4. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር በቀሪ እና ያሇ
ቀሪ ማካፈሌ
ባሇፈው ንዑስ ርዕስ ስር የ10000፣ የ100000 እና በሊይ ብዜቶችን ሇባሇ
1ሆሄ ቁጥርና ሇ10 ማካፈሌን ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ዯግሞ
ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር ያሇቀሪና በቀሪ ማካፈሌን
4.4.1. ሙለ ቁጥሮችን ያሇ ቀሪ ሇባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር
ማካፈሌ
ተግባር 4.6
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች አካፍሊችሁ ድርሻውን ፈሌጉ፡፡ትክክሇኝነቱንም
አረጋግጡ፡፡
ሀ. 324 ÷ 3 ሇ. 175 ÷ 5 ሏ. 762 ÷ 6 መ. 995 ÷ 5
2. አንድን ያሌታወቀ ቁጥር ሇሰባት ብናካፍሇው እና ድርሻው ሰባ ሰባት
ቢሆን ያሌታወቀው ቁጥር ስንት ነው?
ምሳሌ 4.10
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች አካፍለ፡፡ መሌሳችሁንም በማበዛት አረጋግጡ፡፡
ሀ. 125 ÷5 ሇ. 53672 ÷ 8

25
5 1 2 5
-1 0.
2 5
-2 5
0 0
125 ÷ 5 25 53672 ÷ 8 = 6709
ምክንያቱም ምክንያቱም
25 x5 125 6709 x 8 53672
ከሊይ በምሳላው ሊይ እንዯምንረዲው
 125 ÷ 5 25 ቀሪ 0
 53672 ÷ 8 6709 ቀሪ 0
በዚህ የማካፈሌ ሂዯት ውስጥ ቀሪ ዜሮ ነው ማሇት አንድ ሙለ ቁጥር ሇላሊ
ሙለ ቁጥር ያሇ ቀሪ ሉካፈሌ የሚችሌባቸው ጊዜያቶች አለ ማሇት ነው፡፡
ማስታወሻ
 ሇማንኛውም ሙለ ቁጥር "መ"
ሀ. መ 1 መ ማንኛውንም ሙለ ቁጥር ሇ1 ስናካፍሌ መሌሱ እራሱ ሙለ
ቁጥሩ ነው (10 1 10 ፣ 811 81 ፣ 1000 1 1000)
ሇ. 0  መ 0 ዜሮን ሇማንኛውም ዜሮ ሊሌሆነ ሙለ ቁጥር ስናካፍሌ
መሌሱ እራሱ ዜሮ ነው፡፡ (0 10 0 ፣ 0  18 0 ፣ 0  88 = 0)
24  3 8 ምክንያቱም 3 × 8 24 ስሇሆነ
36  4 9 ምክንያቱም 9 × 4 36 ስሇሆነ
ሏ. ማካፈሌን በማባዛት ማረጋገጥ ይቻሊሌ፡፡
24  3 8 ምክንያቱም 3 × 8 24 ስሇሆነ
36  4 9 ምክንያቱም 9 × 4 36 ስሇሆነ

ምሳሌ 4.11
ከሊይ በተሰጠው ምሳላ መሰረት የፊዯለን ዋጋ ከፈሇጋችሁ በኋሊ ተካፋይ፣

አካፋይ እና ድርሻውን ሇዩ፡፡
ሀ. ቀ  3 12 ሇ. መ  6 2
መፍትሄ
ሀ. ቀ  3 12 ሇ. መ  6 2
ቀ 12 × 3 መ 2 × 6
ቀ 36 መ 12
ስሇዚህ ተካፋይ = 36 ስሇዚህ ተካፋይ = 12
አካፋይ = 3 አካፋይ = 6
ድርሻ = 12 ድርሻ = 2
ምሳሌ 4.12
ሀ. 6816 ÷ 3 ሇ. 624 ÷ 6
መፍትሄ

መልመጃ 4.7
የሚከተለትን ቁጥሮች ካካፈሊችሁ በኋሊ ተካፋይ፣ አካፋይ እና ድርሻውን
ሇይታችሁ ፃፉ፡፡
ሀ. 240  8 ሏ. 175  7 ሠ. 450  6
ሇ. 924  4 መ. 476  2 ረ. 936  3
ሀ. 4918 ÷ 2 ሇ. 7119 ÷ 3 ሏ. 5248 ÷8
መ. 4305 ÷ 5 ሠ. 3534 ÷ 6 ረ. 7884 ÷ 9
3. ያሌታወቀውን ፊዯሌ ፈሌጉ፡፡
ሀ. በ ÷ 3 = 9 ሏ. ቸ ÷ 6 = 126
ሇ. ቀ ÷ 7 = 6 መ. አ ÷ 9 = 85
4. ስድስት ህፃናት ሶስት መቶ ሰሊሳ ስድስት ቆርኪዎችን እኩሌ ቢከፋፈለ
ስንት ስንት ቆርኪዎች ይዯርሳቸዋሌ?
5. ሰባት ተማሪዎች ሇህዲሴው ግድብ የሚሆን እኩሌ ገንዘብ አዋጥተው 770
ብር ሇህዲሴው ግድብ አስተባባሪ አስረከቡ፡፡ እያንዲንደ ተማሪ ስንት ብር አዋጣ?
4.4.2. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ አንድ ሆሄ በቀሪ ማካፈሌ

ተግባር 4.7
ከዚህ በታች ያለትን ጥያቄዎች ካካፈሊችሁ በçሊ ድርሻውን እና ቀሪውን
ፈሌጉ፡፡
ሀ. 86 ÷ 3 ሇ. 267 ÷ 6 ሏ. 543 ÷ 2
ማስታወሻ
ሀ ፣ ሇ ፣ መ እና ቀ ሙለ ቁጥሮች ቢሆኑና "ሇ" ከዜሮ የተሇየ ቁጥር ከሆነ
 "ሀ"ን ሇ "ሇ" አካፍሇን ዯርሻው "መ" ቢሆን እና ቀሪው "ቀ" ከሆነ
ሀ ÷ ሇ መ ቀሪ ቀ ከሆነ
ሀ ( ሇ መ) + ቀ እውነት ነው፡፡
ተካፋይ (አካፋይ ድርሻ ) + ቀሪ (“ሇ”) ዜሮ ያሌሆነ ሙለ ቁጥር

ምሳሌ 4.13
1. ከዚህ ቀጥል ያለትን ጥያቄዎች አስለ፡፡ ድርሻውን እና ቀሪውንም ፈሌጉ፡፡
ሀ. 265 ÷ 2 ሇ. 983 ÷ 2
2. ጥያቄውን አስለ፡፡ መሌሱንም በማባዛት አረጋግጡ፡፡
ሀ. 783 ÷ 2 ሇ. 677 ÷ 3
መፍትሄ
1.
132 ድርሻ
ሀ. ሇ. 491 ድርሻ
2 2 6 5 ተካፋይ
- 2 . 2 9 8 3ተካፋይ
0 6 -8
-0 6. 1 8
0 0 5 -1 8
- 4 0 0 3
1ቀሪ -0 0 2
1ቀሪ
ድርሻው 132 እና ቀሪው 1 ድርሻው 491 እና ቀሪው 1
2ሀ. 391 ሇ. 225
2 7 8 3 3 6 7 7
-6 -6
1 8 0 7
-1 8 6
0 3 . 1 7
-0 0 2
-1 5
1
0 2
783  2 391 ቀሪው 1 ነው 677  3 225 ቀሪ 2 ነው

783 (2 391) +1 677 (3 225) + 2

783 782 + 1 677 675 + 2
783 783 677 677
ምሳሌ 4.14
67248ን ሇ5 አካፍለ፡፡
መፍትሄ
ስሇዚህ 67248 = (13461 x 5) + 3 ይሆናሌ፡፡

መልመጃ 4.8
1. ከዚህ በታች ያለትን ካካፈሊችሁ በኋሊ ቀሪ እና ድርሻውን ፃፍ፡፡
ሀ. 483 ÷ 5 ሇ. 729 ÷ 4
ድርሻ =____ ቀሪ =_____ ድርሻ =____ ቀሪ =_____
ሏ. 672 ÷ 8 መ. 873 ÷ 7
ድርሻ =____ ቀሪ =_____ ድርሻ =____ ቀሪ =_____
ሠ. 4767 ÷ 5 ረ. 16743 ÷ 2
ድርሻ =____ ቀሪ =_____ ድርሻ =____ ቀሪ =_____
ሰ. 36949 ÷ 3 ሸ. 53327 ÷ 4
ድርሻ =____ ቀሪ =_____ ድርሻ =____ ቀሪ =_____
ቀ. 63843 ÷ 9 በ. 18545 ÷ 6
ድርሻ =____ ቀሪ =_____ ድርሻ =____ ቀሪ =_____

2. ከዚህ በታች ያለትን ጥያቄዎች ቦዶ ቦታዎችን ሙለ፡፡

ሀ. 65 ÷ 3 ሏ. 154 ÷ 3
65 x 3 154 x 3
ሇ. 73 ÷ 2 መ. 679 ÷ 8
73 x 2 679 x 8
3. የአምስት ባጃጅ ዋጋ 1075000ብር ቢሆን የአንድ ተመሳሳይ ባጃጅ ዋጋ
4. የአንድ ትምህርት ቤት 8 ተማሪዎች ሇአረጋውያን ማቆያ ድርጅት ብር

11640 እኩሌ አዋተው እርዲታ ቢሰጡ እያንዲንዲቸው ያዋጡት ስንት ብር
ነው?
4.5. ሙለ ቁጥሮችን በባሇ 2 ሆሄ እና በሊይ በሆኑ ቁጥሮች ማባዛት
ተግባር 4.8
ሀ. 369 x 7 ሇ. 5241 x 8 ሏ. 47263 x 6 መ. 526347 x 9
ምሳሌ 4.15
ሀ. 74 x 23 ሇ. 888 x 56 ሏ. 11980 x 12 መ. 34251 x 32
መፍትሄ
ሀ. 74 x 23 ሇ. 888 x 56
ስሇዚህ 74 x 23 = 1702 ስሇዚህ 888 x 56 = 49728

ሏ. 11980 x 12 መ. 34251 x 32
ስሇዚህ 11980 x 12 = 143760

ምሳሌ 4.16
ሀ. 407 x 115 ሏ. 230214 x 103
ሇ. 40329 x 123 መ. 23415 x 382
መፍትሄ
ሀ. 407 x 115 ሇ. 40329 x 123
ስሇዚህ 407 x 115 = 46805 ስሇዚህ 40329 x 123 = 4960467

ሏ. 230214 x 103 መ. 23415 x 382

ስሇዚህ 230214 x 103 = 23712042 ስሇዚህ 23415 x 382 = 8944530

መልመጃ 4.9
ሀ. 32 x 23 ሇ. 234 x 70 ሏ. 210 x 84
መ. 4385 x 72 ሠ. 74156 x 16 ረ. 6314 x 52
ሰ. 51389 x 56 ሸ. 65123 x 31
ሀ. 11689 x 100 ሇ. 257 x 553 ሏ. 4107 x 203
መ. 54321 x 321 ሠ. 21499 x 120 ረ. 32145 x 152
ሰ. 2345 x 123 ሸ. 89713 x 400
3. አንድ ፋብሪካ 2085 ኩንታሌ ስኳር በቀን ቢያመርት፡፡ በ32 ቀን ውስጥ
የሚመረት የስኳር መጠን ፈሌጉ፡፡
4. የአንድ ሞተር ሳይክሌ ዋጋ 105000 ብር ቢሆን የ125 ተመሳሳይ ሞተር
ሳይክሌ ዋጋ ስንት ይሆናሌ?
4.6. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ ሁሇት ሆሄ እና በሊይ ቁጥሮች በቀሪና
ያሇ ቀሪ ማካፈሌ
ባሇፉት ንዑስ ርዕሶች ውስጥ የ10000፣ የ100000 እና በሊይ ብዜት የሆኑ
ቁጥሮች ሇባሇ አንድ ሆሄ ቁጥሮች ማካፈሌ፣ ሙለ ቁጥሮችን በባሇ አንድ ሆሄ
ቁጥሮች በቀሪና ያሇቀሪ ማካፈሌን ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር
ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ ሁሇት ሆሄ እና በሊይ ቁጥሮች በቀሪና ያሇ ቀሪ
ማካፈሌ ትማራሊችሁ፡፡
4.6.1. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ ሁሇት ሆሄ እና በሊይ ቁጥሮች ያሇቀሪ ማካፈሌ
ተግባር 4.9
ሀ. 4782 ÷ 3 ሇ. 540 ÷ 5
ሏ. 900 ÷ 9 መ. 550 ÷ 10

ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ 2 ሆሄ እና በሊይ ማካፈሌ ሇባሇ አንድ ሆሄ ከማካፈሌ

ጋር ተመሳሳይ ነው፡፡
ምሳሌ 4.17
ሀ. 975 ÷ 15 ሇ. 561 ÷ 11
መፍትሄ
ሀ. 975 ÷ 15
በተመሳሳይ መሌኩ
ሇ. 561 ÷ 11

ምሳሌ 4.18
12 እኩሌ መጠን ያሊቸው ካርቶኖች 6816 ብስኩቶችን ቢይዙ፡፡ በእያንዲንደ
ካርቶን ውስጥ ያሇ ብስኩት ብዛት ስንት ነው?
መፍትሄ
የብስኩት ብዛት = 6816
የካርቶን ብዛት = 12
በእያንዲንደ ካርቶን ውስጥ ያሇ ብስኩት = ?
ስሇዚህ በእያንዲንደ ካርቶን ውስጥ ያሇ ብስኩት = 568

ምሳሌ 4.19
4925ን ሇ 25 አካፍለ፡፡
መፍትሄ
ስሇዚህ 4925 ÷ 25 = 197 ይሆናሌ፡፡

ምሳሌ 4.20
27552ን ሇ112 አካፍለ፡፡

መፍትሄ
መልመጃ 4.10
ሀ. 6744 ÷ 12 ሇ.7293 ÷ 13 ሏ. 2214 ÷ 18
መ. 3795 ÷ 15 ሠ. 9384 ÷ 12 ረ. 9944 ÷ 22
2. የሚከተለትን ቁጥሮች በማካፈሌ ድርሻውን ፈሌጉ፡፡
ሀ. 4368 ÷ 28 ሇ. 2688 ÷ 112 ሏ. 3920 ÷ 16
መ. 2220 ÷ 111 ሠ. 6300 ÷ 25 ረ. 10947 ÷ 123
3. አንድ ሳጥን 36 ጠርሙስ መያዝ ቢችሌ፡፡ ሇ5616 ጠርሙሶች ስንት ሳጥን
ያስፈሌጋሌ?
4. አየሇ 13 ተመሳሳይ ዋጋ ያሊቸው ሸሚዞችን ሇመግዛት 2925ብር ቢያወጣ
የእያንዲንደ ሸሚዝ ዋጋ ስንት ነው?
4.6.2. ሙለ ቁጥሮችን ሇባሇ ሁሇት ሆሄ እና በሊይ ቁጥሮች በቀሪ

ማካፈሌ
ተግባር 4.10
ሀ. 1512 ÷ 12 ሇ. 5928 ÷ 13 ሏ. 7365 ÷ 15
ምሳሌ 4.21
ሀ. 4327 ÷ 18 ሇ. 3245 ÷ 13

መፍትሄ
ሀ. 4327 ÷ 18 ሇ. 3245 ÷ 13
249
ስሇዚህ 4327 ÷ 18 3245 ÷ 13

ድርሻ = 240፣ ቀሪ = 7 ድርሻ = 249፣ ቀሪ = 8
ምሳሌ 4.22
የሚከተለትን ካሰሊችሁ በኋሊ ተካፋይ፣ አካፋይ፣ ድርሻ እና ቀሪውን ሇዩ፡፡
ሀ. 643185 ÷ 24 ሇ. 837576 ÷ 123
መፍትሄ
ሀ. 643185 ÷ 24 ሇ. 837576 ÷ 123
ድርሻ
አካፋይ ተካፋይ
ስሇዚህ ተካፋይ = 837576

አካፋይ = 123
ድርሻ = 6809
ቀሪ
ቀሪ = 69 ይሆናለ፡፡

መልመጃ 4.11
ሀ. 4525 ÷ 15 ሇ. 3448 ÷ 24 ሏ. 7342 ÷ 18
መ. 3628 ÷ 37 ሠ. 4884 ÷ 56
2. የሚከተለትን ካካፈሊችሁ በኋሊ ተካፋይ፣ አካፋይ፣ ድርሻ እና ቀሪውን
ሇይታችሁ ፃፉ፡፡
(i) 748 ÷ 12 (ii) 1130 ÷ 9 (iii) 4445 ÷ 15
(iv) 7859 ÷ 17 (v) 6139 ÷ 52 (vi) 9831 ÷ 81
(vii) 6218 ÷ 111 (viii) 54956 ÷ 234 (ix) 14975 ÷ 135
3. አንድ ቁጥር ሇ54 ተካፍል ድርሻው 38 ቀሪው 43 ቢሆን ቁጥሩ ስንት
ነው?
4.6. የቃሊት ፕሮብላም
ማስታወሻ
አንድ የቃሊት ኘሮብላም ሇመፍታት መከተሌ ያሇብን፡-
 ጥያቄውን ዯጋግሞ ማንበብ፡፡
 ወዯ ሒሳባዊ ዓረፍተ ነገር መቀየር፡፡
 ሒሳባዊ ዓረፍተ ነገሩን መስራት፡፡
 መሌሱን በኘሮብላሙ ውስጥ በማስገባት ማረጋገጥ፡፡
ምሳሌ 4.23
1. አንድ ፋብሪካ በሰዓት 4591 የጁስ ጠርሙስ ቢያመርት ይህ ፋብሪካ በ24
ሰዓት ውስጥ ስንት ተማሳሳይ ጠርሙስ ያመርታሌ?
2. የሏረሪ ክሌሌ ትምህርት ቢሮ በስሩ ሊለ 17 ሁሇተኛ ዲረጃ ትምህርት

ቤቶች 4573 መፅሀፍት እኩሌ ቢያከፋፍሌ የአንድ ትምህርት ቤት ድርሻ
ስንት ነው?

መፍትሄ
1. በሰዓት የሚመረተው = 4591
በ24 ሰዓት የሚመረተው = ?
በ24 ሰዓት የሚመረተው = 4591 x 24
= 110184 ጠርሙስ ያመርታሌ፡፡
2. ጠቅሊሊ የመፅሀፍ ብዛት = 4573
የትምህርት ቤት ብዛት = 17
የአንድ ትምህርት ቤት ድርሻ = ?
የአንድ ትምህርት ቤት ድርሻ = 4573 ÷ 17
= 269
ስሇዚህ የአንድ ትምህርት ቤት ድረሻ 269 መፅሀፍት ይሆናሌ፡፡
መልመጃ 4.12
ከዚህ በታች ያለትን የቃሊት ኘሮብላሞች ካነበባችሁ በኋሊ መፍትሔውን ፈሌጉ፡፡
1. አንድ ያሌታወቀ ባሇ አምስት ሆሄ ሙለ ቁጥርን ሇ15 ስናካፍሌ ድርሻው
740 ነው፡፡ ያሌታወቀው ቁጥር ስንት ነው?
2. 5 የጠረዼዛ ኳሶች ዋጋ በድምሩ 2800 ብር ቢሆን የአንድ የጠረዼዛ ኳስ
ዋጋ ስንት ብር ነው?
3. 6185 መፅሏፎች እኩሌ ሇ25 ትምህርት ቤቶች ቢከፋፈሌ ስንት ስንት
መፅሏፍ ይዯርሳቸዋሌ? ቀሪው ስንት ነው?
4. በያን ሇአራት ጓዯኞቹ በኪሱ የያዘውን ብር እኩሌ ሇጓዯኞቹ ሲያካፋፍሊቸው
እያንዲንዲቸው 5500 ብር ዯረሳቸው፡፡ በያን በኪሱ ይዞት የነበረው ብር
ስንት ነበር?
5. አንድ ዶሮ አርቢ ድርጅት በሳምንት 23290 እንቁሊሌ ቢያገኝ፡፡ በ40

ሳምንታት ስንት እንቁሊሌ ያገኛሌ?
6. አንድ 630 ተማሪዎች ያሇው ዩኒቨርሲቲ እያንዲንደ ተማሪ በወር
1200ብር ቢከፍሌ ዩኒቨርስቲው በወር በጠቅሊሊው ስንት ብር ሰበሰበ?

የምዕራፍ አራት ማጠቃለያ

 የ10,000፣ 100,000 እና በሊይ ብዜት የሆነ ሙለ ቁጥርን በባሇ አንድ ሆሄ
ስታባዙ በመጀመሪያ ዜሮ ያሌሆነውን የ10,000፣ 100,000 እና በሊይ ብዜት
ቁጥር ከባሇ አንድ ሆሄው ጋር ማባዛት ከዚያም ዜሮዎቹን ከብዜቱ በስተቀኝ
ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡
 ሙለ ቁጥሮችን በባሇ አንድ ሆሄ ሙለ ቁጥር ሇማባዛት፡-
 በመጀመሪያ በአንድ ቤት አባዝቶ ውጤቱን በ1 ቤት ስር መፃፍ፡፡
 በመቀጠሌ ቁጥሩን በአስር ቤት አባዝቶ ውጤቱን በ10 ቤት ስር መፃፍ፡፡
 በመቶ ቤት አባዝቶ ውጤቱን በ 100 ቤት ስር መፃፍ ወዘተ መከተሌ
ያስፈሌጋሌ፡፡
 ሙለ ቁጥሮች በባሇ 1 ሆሄ ሙለ ቁጥር በአሇኝታ ሲባዛ፡-
 የአንድ ቤት ሆሄን አባዝቶ ከሚገኘው ውጤት የአንድ ቤት ሆሄውን
በአንድ ቤት ስር ፅፎ የአስር ቤትን በአሇኝታ ማቆየት ከዚያም ይህንኑ
ቁጥር በአስር ቤት አባዝቶ አሇኝታውን መዯመር፡፡ በዚሁ መሰረት
መቀጠሌ፡፡
 ማንኛውም የ10 ብዜት የሆነን ቁጥር ሇ10 ስናካፍሌ ድርሻው ከቁጥሩ
(ከተካፋይ) በስተቀኝ ያሇውን አንድ ዜሮ መቀነስ ነው፡፡
 ማንኛውም የ10 ብዜት የሆነ ቁጥር ሇ10 ስናካፍሌ ቀሪ የሇውም፡፡
 ሇማንኛውም ሙለ ቁጥር "መ"
ሀ. መ 1 መ ማንኛውንም ሙለ ቁጥር ሇ1 ስናካፍሌ መሌሱ እራሱ
ሙለ ቁጥሩ ነው፡፡
ሇ. 0  መ 0 ዜሮን ሇማንኛውም ዜሮ ሊሌሆነ ሙለ ቁጥር ስናካፍሌ

መሌሱ እራሱ ዜሮ ነው፡፡
 ሀ፣ ሇ፣ መ እና ቀ ሙለ ቁጥሮች ቢሆኑና "ሇ" ከዜሮ የተሇየ ቁጥር ከሆነ
 "ሀ"ን ሇ "ሇ" አካፍሇን ዯርሻው "መ" ቢሆን እና ቀሪው "ቀ" ከሆነ
ሀ ( ሇ መ) + ቀ እውነት ነው፡፡

ተካፋይ (አካፋይ ድርሻ ) + ቀሪ (“ሇ”) ዜሮ ያሌሆነ ሙለ ቁጥር

 አንድ የቃሊት ኘሮብላም ሇመፍታት መከተሌ ያሇብን፡-
 ጥያቄውን ዯጋግሞ ማንበብ፡፡
 ወዯ ሒሳባዊ ዓረፍተ ነገር መቀየር፡፡
 ሒሳባዊ ዓረፍተ ነገሩን መስራት፡፡
 መሌሱን በኘሮብላሙ ውስጥ በማስገባት ማረጋገጥ፡፡

የምዕራፍ አራት ማጠቃለያ መልመጃ

1. ቁጥሮችን በአጭር መንገድ አባዙ፡፡
ሀ. 30000 6 ሇ. 5000000 9 ሏ. 840000 8
መ. 900000 7 ሠ. 480000 5 ረ. 530000 3
2. የሚከተለትን ጥያቄዎች አባዙ፡፡
ሀ. 436 ሇ. 988 ሏ. 4579
3 2 3
መ. 34568 ሠ. 67354 ረ. 236540
5 8 2
3. የሚከተሉትን አስለ፡፡
ሀ. 860000  2 ሇ. 2430000  6 ሏ.4500000  9
መ. 8600000  10 ሠ. 8000000  10 ረ. 10300000  10
4. የሚከተለትን ጥያቄዎች አካፍለ፡፡
ሀ. 8405 ÷ 5 መ. 76511 ÷ 5 ሰ. 243768 ÷ 2
ሇ. 1368 ÷9 ሠ. 24987 ÷ 3 ሸ. 85054 ÷ 1
ሏ. 4789 ÷ 7 ረ. 62358 ÷ 4
5. ያሌታወቀውን ፊዯሌ ፈሌጉ፡፡
ሀ. መ ÷ 3 395፣ መ
ሇ. ቀ ÷ 18 1465፣ ቀ
ሏ. 15435 ÷ 5 በ፣ በ
መ. ተ ÷ 90 90፣ ተ
ሠ. 3834 ÷ ቀ 18፣ ቀ
ሀ. 29 x 33 ሇ. 204 x 75 ሏ. 128 x 425
መ. 2434 x 16 ሠ. 4678 x 12 ረ. 59046 x 10
ሰ. 35790 x 46 ሸ. 809507 x 20 ቀ. 76391 x 22
በ. 49776 x 103 ተ. 8722 x 235

7. ጥያቄውን ካሰሊችሁ በኋሊ ባዶ ቦታውን ሙለ፡፡

ሀ. 58 ÷ 3 ሇ. 134 ÷ 5
58 = ( ____ × ____) + ____ 134 = ( ____ × ____) + ____
ሏ. 1657 ÷ 9 መ. 3456 ÷ 9
1657 = (___ × ___ ) + ____ 3456 = (____ × ____ ) + ____
8. በ8 ብር አንድ እንቁሊሌ ይገዛ ከሆነ በ360 ብር ስንት እንቁሊሌ ይገዛሌ?
9. አንድ የዲቦ መጋገሪያ ማሽን በአንድ ዙር 150 ዲቦ መጋገር ከቻሇ በ18 ዙር
ስንት ዲቦ ይጋግራሌ?
10. አንድ ኩንታሌ ጤፍ 5500 ብር ከተሸጠ 21 ኩንታሌ ጤፍ ስንት ብር
ይሸጣሌ?
11. የ12 ሰራተኞች የወር ዯሞዝ 108672 ነው፡፡ ዯሞዛቸው ተመሳሳይ
ቢሆን የአንድ ሰራተኛ ዯሞዝ ስንት ነው?
12. ትንሹ ባሇ አራት ሆሄ ቁጥር እና ትሌቁ ባሇ ሁሇት ሆሄ ቁጥር ሲባዛ

ጎነ ሶስቶች እና ጎነ አራቶች

 ጎን ሦስት እና በጎነ አራት መካካሌ ያለ ሌዩነቶችን ትረዳሊችሁ፡፡
 የጎን ሶስት እና የጎነ አራትን የተሇያዩ ባህሪያት ትገሌፃሊችሁ፡፡
 ጎነ ሦስቶችን እና ጎነ አራቶችን መሰረት ያደረጉ የቃሊት
ቁልፍ ቃላት
 አንግል  ጎ ነ ሶ ስት
 ቀ ጥ ታ መ ስመ ር  ጎ ነ አራ ት
 ተ ቋ ራ ጭ መ ስመ ር  ጨ ረር
መግቢያ
በ3ኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ውስጥ ስሇ ጂኦሜትሪ ምስልችና ባህሪያቸው
እንዲሁም ስሇ ምጥጥን መስመሮች ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ስር ስሇ አንግሌ
ምንነት፤ ስሇ አንግሌ አመሰራረት፣ ስሇ ማዕዘናዊ አንግሌ፣ ስሇ ጎነ ሶስቶች
ዓይነትና ባህሪያት እንዲሁም ስሇ ጎነ አራቶች አይነትና ባህሪያት በጥሌቀት
5.1 አንግልች
መግቢያ
በዚህ ንኡስ ርእስ ስር ስሇ አንግሌ ምንነት፤ ስሇ አንግሌ አመሰራረት
እንዲሁም በአካባቢያችን ስሇሚገኙ አንግልች በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 5.1
1. አንግሌ ማሇት ምን ማሇት ነው?
2. በአካባቢያችሁ ያለ አንግሌን ሉወክለ የሚችለ ቢያንስ ሶስት ምሳላዎችን ፃፉ፡፡
3. ተማሪዎች ሁሇት ተከታታይ የሆኑ ጣቶቻችሁ መካከሌ ያሇ ክፍተት ሇአንግሌ
ምሳላ መሆን ይችሊሌን?
ትርጓሜ 5.1
የጋራ መነሻ ነጥብ ያሊቸው ሁሇት ጨረሮች በአንድ ሊይ አንግሌ ይመሠርታለ፡፡
ጨረሮቹ የአንግሌ ጎኖች ሲባለ የጋራ መነሻ ነጥብ ደግሞ የአንግለ መሇያያ ይባሊሌ፡፡
አንግሌ
ሇ
ምስሌ 5.1
መ
ከምስሌ 5.1 እንደምንረዳው ⃗⃗⃗⃗⃗ እና ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ የአንግለ ጎን ይባሊለ፡፡ የጨረሮቹ የጋራ
ነጥብ ‘ሇ’ የአንግለ መሇያያ ይባሊሌ፡፡
105 ምዕራፍ አምስት ጎነ ሶስቶች እና ጎነ አራቶች

ከሊይ እደተመሇከተው በ⃗⃗⃗⃗⃗ እና ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ መካከሌ ያሇው ክፍተት አንግሌ ይባሊሌ፡፡

ይህም አንግሌ ሲጠራ አንግሌ ሇ ወይም አንግሌ ሀሇመ ወይም አንግሌ መሇሀ
ተብል ነው፡፡
ማስታወሻ
1. ከሊይ የተገሇፀውን አንግሌ በአንግሌ ምሌክት ሲቀመጥ (<ሀሇመ)
ወይም (<መሇሀ) ወይም (<ሇ) ይሆናሌ፡፡
2. የጨረሮች(ጎኖች) መርዘምና ማጠር የአንግለን መጠን
አይሇውጠውም፡፡ የአንግልችን መጠን የሚወስነው
በጨረሮቹ (በጎኖቹ) መካከሌ ያሇው ክፍተት ነው፡፡
ምሳሌ 5.1
ምስለን በመመሌከት የአንግልቹን ስያሜ ጻፉ፡፡
ሀ መ
ሇ
ሠ ረ
ምስሌ 5.2
መፍትሄ
ሁሇት ተቋራጭ መስመሮች አራት አንግልችን ይፈጥራለ፡፡
o አንግሌ ሀሇመ (<ሀሇመ)
o አንግሌ መሇረ (<መሇረ)
o አንግሇ ሠሇረ (<ሠሇረ)
o አንግሌ ሀሇሠ (<ሀሇሠ)

ተግባር 5.2
ከዚህ ቀጥል ያለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
1. የክፍሊችሁ ጥቁር ሰላዳ አንግሌ ሉኖረው ይችሊሌን? ካሇው ስንት አንግሌ
አሇው? ከላሇው ሇምን?
2. የሒሳብ መፅሐፋችሁ አንግሌ ሉኖረው ይችሊሌን? መሌሳችሁ አዎ ከሆነ
ስንት አንግሌ አሇው?
3. አንድ ጎነ አራት ምስሌ ስንት አንግልች አለት?
4. አንድ ጎነ ሶስት ምስሌ ስንት አንግልች አለት?
የአንግሌ ዓይነቶች
አንግልችን እንደየሌኬታቸው በ5 መመደብ ይቻሊሌ፡፡ እነሱም ሹሌ አንግሌ፣
ማዕዘናዊ አንግሌ፣ ዝርጥ አንግሌ፣ ዝርግ አንግሌ እና ጥምዝ አንግሌ ናቸው፡፡
ትርጓሜ 5.2
1. ሹሌ አንግሌ
የአንግሌ ሌኬቶቻቸው በ00 እና 900 መካካሌ የሆኑ አንግልች ሹሌ አንግሌ
ይባሊለ፡፡ ሀ
ሇ ምስሌ 5.3
መ
<ሀሇመ ሹሌ አንግሌ ነው፡፡
2. ማዕዘናዊ አንግሌ
የአንግለ ሌኬት 900 የሆነ አንግሌ ማእዘናዊ አንግሌ ይባሊሌ፡፡
ቀ
ምስሌ5.4
<ቀበተ ማዕዘናዊ አንግሌ ነው፡፡
በ ተ

3. ዝርጥ አንግሌ
የአንግለ ሌኬት ከ900 እና 1800 መካከሌ የሆነ አንግሌ ዝርጥ አንግሌ
ይባሊሌ፡፡
አ
በ
ቀ ምስሌ 5.5
<አቀበ ዝርጥ አንግሌ ነው፡፡
4. ዝርግ አንግሌ
የአንግለ ሌኬት1800 የሆነ አንግሌ ዝርግ አንግሌ ይባሊሌ፡፡
ሀ ሇ መ
ምስሌ 5.6
<ሀሇመ ዝርግ አንግሌ ነው፡፡
5. ጥምዝ አንግሌ
የአንግሌ ሌኬቶቻቸው በ1800 እና በ 3600 መካከሌ የሆኑ አንግልች ጥምዝ
አንግሌ ይባሊለ፡፡
ተ
የ
ምስሌ 5.7
<ሰተየ (ውጫዊው) ጥምዝ አንግሌ ይባሊሌ፡፡
አስተውሉ
አንግሌን መሇካት የምንችሇው በፕሮትራክተር ነው፡፡

ምስሌ 5.8
መልመጃ 5.1
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች ካነበባችሁ በኋሊ ትክክሌ ከሆነ “እውነት“ ትክክሌ
ካሌሆነ “ሐሰት“ በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ማንኛውም ቀጥ ያሇ መስመር የአንግሌ ሌኬቱ 1800 ነው፡፡
ሇ. ሹሌ አንግሌ ማዕዘናዊ አንግሌ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
ሐ. ሁሇት ተቋራጭ መስመሮች አራት አንግልች ሉመሰርቱ ይችሊለ፡፡
መ. መነሻቸው አንድ ነጥብ የሆኑ ሁሇት ቀጥታ መስመሮች መነሻ ነጥባቸው
ሊይ ብቻ አንግሌ ይመሰርታለ፡፡
ሠ. አንግሌን መሇካት የምንችሇው በፕሮትራክተር ነው፡፡
2. በ "ሀ" ስር የተቀመጡትን የአንግሌ ዓይነቶች በ "ሇ" ስር ካሇው ሌኬታቸው
ጋር አዛምዱ፡፡
ሀ ሇ
1. ጥምዝ አንግሌ ሀ. 900
2. ሹሌ አንግሌ ሇ. 2000
3. ዝርግ አንግሌ ሐ. 890
4. ማዕዘናዊ አንግሌ መ. 1800
5. ዝርጥ አንግሌ ሠ. 1670

3. ከዚህ ቀጥል ያለትን ምስልች በመመሌከት የአንግለን ስያሜ ፃፉ፡፡

ሀ) ሇ) ሐ) መ) ቀ
በ
ሀ ተ
የ
መ ቀ ወ በ ተ
ሇ ሰ
ምስሌ 5.9
4. ከዚህ በታች ያለትን ምስልች በመመሌከት ሹሌ አንግሌ፤ ማዕዘናዊ አንግሌ፤
ዝርግ አንግሌ፣ ዝርጥ አንግሌ ወይም ጥምዝ አንግሌ በማሇት ሇዩ፡፡
ሀ) ሇ) ሐ) መ)
ሀ ቀ አ 2500
500 መ
ሇ 1300 900
ሇ መ በ ወ
ምስሌ 5.10
5.2. ማዕዘናዊ አንግሌ
ባሇፈው ንዑስ ርዕስ ስር ስሇ አንግሌ ምንነትና ዓይነት ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ
ርዕስ ስር ስሇ ማዕዘናዊ አንግሌ ምንነትና አነዳደፍ (አመሰራረት) ትማራሊችሁ፡፡
አስ ታውሱ
ማዕዘናዊ አንግሌ፡ ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ ማዕዘናዊ አንግሌ ይባሊሌ፡፡

ተግባር 5.3
1. አንግሌ እንዴት ይመሰረታሌ?
2. ሁሇት ቀጥታ መስመሮች ሀ እና ሇ ቢቋረጡ ምን ይመሰርታለ?
ማዕዘናዊ አንግሌ 90 ዲግሪ የሚሇካ አንግሌ ነው። በዕሇት ተዕሇት ሕይወታችን

ውስጥ በብዛት የሚታየው ማዕዘናዊ አንግሌ ነው። ሇምሳላ በክፍሌ ጥግ ሊይ፣
በሳጥኖች ጠርዝ፣ በሞባይሌ ስሌክ ስክሪን፣ ወዘተ ሊይ ይታያሌ፡፡ የአንድ ካሬ እና
ሬክታንግሌ ጎኖች ሁሌጊዜ እርስ በእርሳቸው ማዕዘናዊ አንግሌ ይመሰርታለ፡፡
የመዓዘን አንግሌ የኤሌን (L) ፊደሌ ይመስሊሌ።
በአካባቢያችን የሚገኙ ማዕዘዊ አንግሌ ያሊቸው ቅርጾች
o የበር ጫፎች።
o የቴላቪዥን አራት ጠርዞች።
o የወንበር ጥግ
o የሞባይሌ ስክሪን ወዘተ
በሚከተለት ቅርጾች ውስጥ ትክክሇኛውን ማዕዘኖች ሇመሇየት እና ሇማስተዋሌ
ሞክሩ፡፡

አስታውሉ
ሁሇት ጨረሮች የጋራ መነሻ ነጥብ ሲኖራቸው አንግሌ ይመሰረታለ፡፡ ሁሇት

ቀጥታ መስመሮች ሲተሊሇፉ( ሲቋረጡ) አንግሌ ይመሰረታሌ፡፡ ሁሇት ቀጥታ
መስመሮች ሀ እና ሇ ቀጤነክ ተቋራጭ መስመሮች ናቸው የሚባለት
እርስበርስ ሲቋረጡ መአዘናዊ አንግሌ የሚመሰርቱ ከሆነ ነው፡፡
ምሳሌ 5.2
ከታች እንደተመሇከተው ቀጥታ መስመር ሀ እና ሇ ሲቋረጡ በመሀሊቸው 900
አንግሌ ተመስርቷሌ፡፡ ስሇዚህ ቀጥታ መስመር ሀ እና ሇ ቀጤነክ ተቋራጭ
መስመሮች ይባሊለ፡፡
ማስታወሻ
ሁሇት ተቋራጭ ቀጥታ መስመሮች ሀ እና ሇ በሚቋረጡበት ነጥብ ሊይ
አራት ዕኩሌ መጠን ያሊቸው አንግልችን ከመሰረቱ እያንዳንዱ አንግሌ
ማዕዘናዊ አንግሌ ይባሊሌ፡፡
ከታች በምስለ ሊይ የተገሇፀው የአንግሌ ሀ፣ ሇ፣ ሐ፣ መ የእያንዳንዱ ሌኬት 900
ነው፡፡ ሇምን? በፕሮትራክተር ሇክታችሁ አረጋግጡ፡፡
ሀ ሇ
መ ሐ

አንድ አንግሌ ማዕዘናዊ አንግሌ መሆኑን ሇማረጋገጥ የጎነ ሶስት መሳያን

(ሴትስኩዌር) እንጠቀማሇን፡፡ የጎነ ሶስት መሳያ ሁሇት አጭር ጎኖች መስመሮቹ
ሊይ የሚያርፉ ከሆነ ማዕዘናዊ አንግሌ ተመስርቷሌ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ 5.3
ከታች በተመሇከተው መሰረት መሇካት እና ማረጋገጥ ይቻሊሌ፡፡
ጥንድ ጥንድ በመሆን የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡

1. በክፍሊችሁ ውስጥ የሚገኙ የተሇያዩ ቁሳቁሶችን ተመሌከቱና ማዕዘናዊ
አንግሌ ቅርፅ ያሊቸውን ዘርዝሩ፡፡
2. በአካባቢያችሁ የተሇያዩ ቁሳቁሶችን ተመሌከቱና ማዕዘናዊ አንግሌ ቅርፅ
ያሊቸውን ዘርዝሩ፡፡
3. የዕጃችሁን ክንድ በመጠቀም ማዕዘናዊ አንግሌ መስርቱ፡፡
መዕዘናዊ አንግሌ መመስረት (መንደፍ)

ማዕዘናዊ አንግሌን በሁሇት መንገዶችን በመጠቀም መንደፍ ይቻሊሌ፡፡
ሀ. የጎነ ሶስት መሳያ(ሴትስኩዌር) ሇ. ፕሮትራክተርን በመጠቀም
ሀ. የጎነ ሶስት መሳያ(ሴትስኩዌር)ን በመጠቀም
አንድ ቋሚ መስመር ሊይ እንዴት ማዕዘናዊ አንግሌ ሴትስኩዌርን በመጠቀም
መመስረት እንደሚቻሌ ከዚህ የሚከተለትን ቅደምተከተልች አስተውለ፡፡
1. መጀመሪያ ቀጥታ መስመር "ሀ"ን ሳለ፡፡

2. በምስለ እንደተመሇከተው ቀጥል ከሊይ የጎነ ሶስት መሳያ አንዱን አጭር

ጎን ቀጥታ መስመር ሀ ሊይ እንዲያርፍ ማድረግ፡፡
ሀ
3. በመጨረሻ ሁሇተኛውን አጭር ጎን ተጠቅሞ ውስን ቀጥታ መስመር
መስራት፡፡
4. ከሊይ በምስለ የተመሇከቱት ውስን ቀጥታ መስመሮች በመ፣ ተደ እና ቸረ

ሇቀጥታ መስመር ሀ ቋሚ ናቸው፡፡ የተመሰረቱትም አንግልች ማዕዘናዊ
አንግልች ናቸው፡፡
መልመጃ 5.2
ማስመሪያ እና የጎነ ሶስት መሳያ ተጠቅማችሁ በአንድ ቀጥታ መስመር ሊይ
አራት ማዕዘናዊ አንግልችን ሳለ፡፡
ሇ. ፕሮትራክተር በመጠቀም ማዕዘናዊ አንግሌ መሳሌ፡፡
ፕሮትራክተርን ተጠቅመን መዕዘናዊ አንግሌ ሇመስራት የሚከተለትን
ቅደምተከተልች አስተውለ፡፡
1. ቀጥታ መስመር ሀሇ ሳለ፡፡
ሀ ሇ

2. የፕሮትራክተሩን መሃሌ ነጥብ ሀ ሊይ በማድረግ ፐሮትራክተሩን በመስመር

ሀሇ ሊይ አድርጉ፡፡
ሀ ሇ
3. በውስን ቀጥታ መስመሩ ሊይ ከ00 በመጀመር 900 ሊይ ሐ ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
ሐ
ሀ ሇ
4. በመቀጠሌ ሀ እና ሐ በማስመሪያ አገናኙ፡፡

ስሇዚህ የተፈሇገው መዕዘናዊ አንግሌ ሇሀሐ = 900
ማስታወሻ
ፕሮትራክተር በጠቀም በሁሇቱም አቅጣጫ ከ00 በመነሳት ማዕዘናዊ
አንግሌ መስራት ይቻሊሌ፡፡
ምስሌ 5.11

መልመጃ 5.3
ማስመሪያ እና ፕሮትራክተር ተጠቅማችሁ፡
ሀ. በአንድ ቀጥታ መስመር ሊይ ከግራ በመጀመር ማዕዘናዊ አንግሌ ስሩ፡፡
ሇ. በአንድ ቀጥታ መስመር ሊይ ከቀኝ በመጀመር ማዕዘናዊ አንግሌ ስሩ፡፡
5.3. ጎነ ሦስቶች እና ባህሪያቸው
ከዚህ በፊት በነበረው ንዑስ ርዕስ ስር በአካካባቢያችን የአንግሌ ቅርፅ ያሊቸው
ቀሳቁሶች፣ የአንግሌ ዓይነቶች፣ማዕዘናው አንግሌና ማዕዘናው አንግሌ አነዳደፍ
ተምራችçሌ፡፡ በዚህ ንኡስ ርእስ ስር ጎነ ሶስቶች እና በሀሪያቸውን ትማራሊችሁ፡፡
1. ጎን ሶስት ማሇት ምን ማሇት ነው?

2. የተሇያየ መጠን ያሊቸውን ጎን ሶስቶች ወረቀት ሊይ ሰርታችሁ
ሇመምህራችሁ አሳዩ፡፡
3. የሰራችሁትን ጎን ሶስቶች አንድነታቸው እና ሌዩነታቸውን ተወያዩበት፡፡
ትርጓሜ 5.3
ከሶስት መስመሮች የተሰራ እና ሶስት መሇያያ ያሇው ዝግ ምስሌ ጎነ ሶስት
ይባሊሌ፡፡
ማስታወሻ
የአንድ ጎነ ሶስት የሁሇቱ ጎኖች ርዝመት ሲደመሩ ከሶስተኛው ጎን
ርዝመት መብሇጥ አሇበት፡፡ ሇምሳላ፡ ∆ሀሇመ ቢሰጥ
ሀሇ + ሀመ > ሇመ፣ ሇመ + ሀመ > ሀሇ፣ ሀሇ + ሇመ > ሀመ
መሆን አሇበት፡፡
 የጎነ ሶስት ምሌክት ነው፡፡

ምሳሌ 5.4
የሚከተለትን የውስን መስመር ርዝመቶች የጎነ ሶስት የጎን ርዝመቶች መሆን
አሇመሆናቸውን ሇዩ፡፡
ሀ. 7፣ 5፣ 10 ሇ. 7፣ 10፣ 2
መፍትሄ
ሀ. 7 + 5 > 10፣ 7+ 10 > 5፣ 5 + 10 > 7 ስሇዚህ 7፣ 5፣ እና 10 የጎነ
ሶስት የጎን ርዝመት ሉሆኑ ይችሊለ፡፡
ሇ. 7 + 2 > 10፣ 9 ከ 10 ስሇማይበሌጥ 7፣ 10 እና 2 የጎነ ሶስት የጎን
ርዝመቶች ሉሆኑ አይችለም፡፡
አብዛኛውን ጊዜ ጎነ ሶስት የሚጠሩት በመሇያያዎች ሊይ በተቀመጡት 3 የፊደሌ
ሆሄዎች ነው፡፡
ተ
ሀ) ሇ ሇ) አ ሐ)
በ ሰ
ሀ መ ቸ
ምስሌ 5.12
ምስሌ 5.12ሀን ብንመሇከት ጎነ ሶስት ሀሇመ ወይም (ሀሇመ) ተብል ይጠራሌ፡፡

ምስሌ 5.12ሇን ብንመሇከት ጎነ ሶስት አበሰ ወይም (አበሰ) ተብል ይጠራሌ፡፡
ምስሌ 5.12ሐን ብንመሇከት ጎነ ሶስት ተነቸ ወይም (ተነቸ) ተብል ይጠራሌ፡፡
አስ ታውሱ
 ጎነ ሶስቶችን በሁሇት ምድብ ከፍሌን ማየት እንችሊሇን፡፡
ሀ. በጎናቸው ሇ. በአንግሊቸው

ሀ. ጎነ ሶስት ምስልች በጎናቸው መሠረት መመደብ

ጎነ ሶስቶችን ጎናቸውን መሰረት በማድረግ በሶስት መመደብ ይቻሊሌ፡፡
አ
1. ሶስቱም ጎኖቹ እኩሌ የሆኑ ጎነ ሶስት
‹‹ እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት›› ይባሊለ፡፡

አወከ እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ይባሊሌ፡፡ ከ ወ
ምክንያቱም አከ = ከወ = አወ ምስሌ 5.13
2. ሁሇት ጎኖቹ እኩሌ የሆኑ ጎነ ሶስት
‹‹ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት›› ይባሊለ፡፡ ቀ
ቀበተ ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ይባሊሌ፡፡
ተ በ
ምስሌ 5.14
ምክንያቱም (ቀበ = ቀተ) ረ
ሰ
3. ሶስቱም ጎኖቹ እኩሌ ያሌሆኑ ጎነ ሶስት
‹‹ጎኖቹ የተሇያዩ ጎነ ሶስት›› ይባሊለ፡፡
ሸ
ረሰሸ ጎኖቹ የተሇያዩ ጎነ ሶስት ይባሊሌ፡፡
ረሰ≠ ሸረ≠ሰሸ ስሇሆነ ምስሌ 5.15
ምሳሌ 5.5
ሀ. ∆ሀሇመ፣ ሀሇ = 3ሳ.ሜ፣ ሀመ = 3ሳ.ሜ እና ሇመ = 3ሳ.ሜ ከሆነ ጎነ ሶስት
ሀሇመ እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ይባሊሌ፡፡
ሇ. ∆ተቸኘ፣ ተቸ = 4ሳ.ሜ፣ ተኘ = 3ሳ.ሜ እና ቸኘ = 4ሳ.ሜ ከሆነ ጎነ ሶስት
ተቸኘ ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ይባሊሌ፡፡
ሐ. ∆ቀበተ፣ ቀበ = 5ሳ.ሜ፣ በተ = 7ሳ.ሜ እና ቀተ = 4ሳ.ሜ ከሆነ ጎነ ሶስት
ቀበተ ጎኖቹ የተሇያዩ ጎነ ሶስት ይባሊለ፡፡

ማስታወሻ
ማንኛውም እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ሉሆን

ይችሊሌ፡፡ ነገር ግን ማንኛውም ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት እኩሌ ጎን
ጎነ ሶስት ሉሆኑ አይችለም፡፡
መልመጃ 5.4
1. የሚከተለት የጎነ ሶስት የጎን ርዝመቶች ቢሆኑ ጎነ ሶስቱ ምን ዓይነት
እንደሆነ ሇዩ፡፡
ሀ. 4ሳ.ሜ፣ 3ሳ.ሜ፣ 5ሳ.ሜ ሇ. 10ሳ.ሜ፣ 10ሳ.ሜ፣ 14ሳ.ሜ
ሐ. 6ሳ.ሜ፣ 6ሳ.ሜ፣ 6ሳ.ሜ
2. በሚከተለት የጎን ርዝመቶች ጎነ ሶስት መመስረት ይቻሊሌ? መመስረት
ከተቻሇ ምን ዓይነት ጎነ ሶስት እንደሆነ ግሇፁ፡፡
ሀ. 8፣ 6፣ 4 ሇ. 6.2፣ 1.3፣ 3.5
ሐ. 3.5፣ 3.5፣ 3፣5 መ. 10፣ 8፣ 5
ሠ. 6፣ 6፣ 4 ረ. 9፣ 4፣ 5
3. የሚከተለትን ጎነ ሶስቶች ጎናቸውን በመሇካት ምን ዓይነት ጎነ ሶስቶች
እንደሆኑ ግሇፁ፡፡
1. 2. 3.
4. 5. 6.

ለ. ጎነ ሶስት ምስሎችን በአንግሎቻቸው መጠን መመደብ
ጎነ ሶስቶችን በአንግሎቻቸው መጠን በሶስት መመደብ ይቻላል፡፡

1. ሶስቱም አንግሎች ሹል የሆኑ ጎነ ሶስት ሹል አንግል
መ
ጎነ ሶስት ይባላል፡፡
ሀ ለ
ምስል 5.16
ወ
2. አንድ ማዕዘናዊ አንግል ያለው ጎነ ሶስት
‹‹ማዕዘናዊ አንግል ጎነ ሶስት›› ይባላል፡፡
አ ከ
ምስል 5.17
ቀ ተ
3. አንድ ዝርጥ አንግል ያለው
ጎነ ሶስት ዝርጥ አንግል ጎነ ሶስት ይባላል፡፡ በ
ምስል 5.18
ማስታወሻ
የማንኛውም ጎነ ሶስት ውስጣዊ አንግሎች መጠን ድምር 1800 ነው፡፡

መልመጃ 5.5
1. የሚከተሉትን ጥያቄዎች ካነበባችሁ በኋላ ትክክል ከሆነ እውነት ትክክል
ካለሆነ ሀሰት በማለት መልሱ፡፡
ሀ. ሶስቱም ጎኖች እኩል የሆነ ጎነ ሶስት ሶስቱም አንግሎች እኩል ናቸው፡፡
ለ. ጎነ ሶስቶችን ጎናቸውን መሠረት በማድረግ መለየት ይቻላል፡፡
ሐ. ሁለት እኩል ጎን ጎነ ሶስት ሶስት እኩል ጎን ጎነ ሶስት መሆን ይችላል፡፡

መ. ጎነ ሶስቶች አራት መሇያያ አሊቸው፡፡

2. የሚከተለትን ባዶ ቦታዎች ሙሇ፡፡
ሀ. ማንኛውም ጎነ ሶስት ቢያንስ -----------------ሹሌ አንግሌ አሇው፡፡
ሇ. ሁለም ጎኖቹ እኩሌ ያሌሆነ ጎነ ሶስት------------------ይባሊሌ፡፡
ሐ. የጎነ ሶስት የውስጥ አንግልች ድምር------------ነው፡፡
መ. በሁሇት ዕኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ሊይ--------------አንግልቹ እኩሌ ናቸው፡፡
3. የሚከተለትን ጎነ ሶስቶች አንግልቻቸውን በመሇካት ምን ዓይነት ጎነ ሶስቶች
እንደሆኑ ግሇፁ፡፡
1. 2. 3.
4. 5. 6.
5.4 ጎነ አራት
ባሇፉት ንዑስ ርዕሶች ስር አንግልች፣ ማዕዘናዊ አንግሌ፣ ጎነ ሶስቶች እና
ባህሪያቸውን ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የጎነ አራት አይነትና እና
ባህሪያት ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 5.4
1. ጎነ አራት ማሇት ምን ማሇት ነው?
2. ጎነ አራት ምስሌን ሇመስራት ስንት ጎኖች ያስፈሌጉናሌ?
3. በክፍሊችሁ ውስጥ ያለ የጎነ አራት ምስሌ ምሳላዎችን ፃፉ፡፡
4. የክፍሊችሁ ጥቁር ሰላዳ የጎነ አራት ምሳላ መሆን ይችሊሌ? ሇምን?
5. የሂሳብ ደብተራችሁ የጎነ አራት ምሳላ መሆን ይችሊሌ?

ትርጓሜ 5.4
በአንድ ወሇሌ ሊይ የሚገኙ አራት ውስን ቀጥታ መስመሮች ጫፍ ሇጫፍ ሲገናኙ
የሚፈጥሩት ዝግ ጠሇሌ ምስሌ ጎነ አራት ይባሊሌ፡፡
ማንኛውም ጎነ አራት 4 ጎኖች እና አራት አንግልች አሇው፡፡
ሀ ሇ
ሇምሳላ፡ ከጎን የሚታየው ጎነ አራት ሀሇመሠ ጎኖቹ
ሀሇ፤ ሇመ፤ መሠ እና ሠሀ እና አንግልች
ሠ መ
< ሀ፣ < ሇ፣ < መ እና < ሠ ናቸው፡፡ ምስሌ 5.19
ይህ ጎነ አራት ሲሰየም ጎነ አራት ሀሇመሠ ወይም ሇመሠሀ ወይም መሠሀሇ
ወይም ሠሀሇመ በሚሌ በቅደምተከተሌ ይሰየማሌ፡፡ መሇያያዎቹ ተከታይነት
ሳይጠብቁ አይሰየምም፡፡ (ሇምሳላ ሀመሠሇ ተብል አይሰየምም)፡፡
ጎነ አራት ዓይነቶችና እና ባህሪያት
የጎነ አራት ዓይነቶች፡
ሀ. ፓሬላልግራም ሐ. ካሬ ሠ. ትራፒዝየም ናቸው
ሇ. ሬክታንግሌ መ. ሮምበስ
ስሇ ጎነ አራቶች ዓይነትና ባህሪይ ከመማራችሁ በፊት ስሇ ትይዩ መስመሮች
ምንንት መገንዘብ አስፈሊጊ ነው፡፡
ማስታወሻ
በአንድ ጠሇሌ ሊይ ያለ ሁሇትና ከሁሇት በሊይ የሆኑ ቀጥታ መስመሮች እስከ
መጨረሻው የማይነካኩ(የማይቋረጡ) ከሆኑ ትይዩ መስመሮች ይባሊለ፡፡
ምሳሌ 5.6
ቀጥታ መስመር ሀ እና ሇ ትይዩ መስመሮች ናቸው፡፡ ሲፃፍ ሀ//ሇ ተብል
ነው፡፡(// ይህ የትይዩ ማሳያ ምሌክት ነው)
ሀ

ሀ. ፓራላልግራም
ትርጓሜ 5.5
ሁሇት ጥንድ ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ የሆነ ጎን አራት ምስሌ ፓራላልግራም
ይባሊሌ፡፡
በምስሌ 5.20 ሊይ የተመሇከተው ጎነ አራት ሀሇሐመ ሀ ሇ
ፓሬላልግራም ነው፡፡
ምክንያቱም // እና // መ ሐ
ስሇሆነ ነው፡፡ ምስሌ 5.20
የፓሬላልግራም ባህሪያት
ማንኛውም ፓራላልግራም ፡-
 ተቃራኒ ጎኖቹ እኩሌ ናቸው፡፡
 ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው፡፡
 ተቃራኒ አንግልቹ እኩሌ ናቸው፡፡
 የተከታታይ አንግልቹ ድምር 1800 ነው፡፡
 አንዱ ሰያፍ መስመር (ዲያጎናሌ) ላሊውን እኩሌ ያካፍሊሌ፡፡
ምሳሌ 5.7
ፓሬላልግራም ሀሇሐመ በምስሌ 5.21 የተሰጠው
ሀ ሇ
1. ተቃራኒ ጎኖቹ እኩሌ ናቸው፡፡
ማሇትም = እና = ረ
2. ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው፡፡

መ ሐ
ማሇትም // እና // ስሇሆነ ነው፡፡ ምስሌ 5.21
3. ተቃራኒ አንግልቹ እኩሌ ናቸው፡፡
ማሇትም < ሀ =< ሐ እና < መ =< ሇ
4. ተከታታይ አንግልቹ ድምር 1800 ነው፡፡ (<ሀ + <ሇ = 1800፣ <ሇ + <ሐ =
1800፣<ሐ + <መ = 1800 እንዲሁም < መ + < ሀ = 1800 ነው፡፡)

5. የፓራላልግራሙ አንዱ ሰያፍ መስመር (ዲያጎናሌ) ሇላሊ ሰያፍ መስመር

(ዲያጎናሌ) እኩሌ አካፋይ ነው፡፡
ማሇትም ሀረ = ሐረ (ከሀ እስከ ረ ያሇው ርዝመት እና ከሐ እስከ ረ ያሇው ርቀት
እኩሌ ነው፡፡)
ሇረ = መረ (ከሇ እስከ ረ ያሇው ርዝመት እና ከመ እስከ ረ ያሇው ርቀት እኩሌ
ነው፡፡)
ሇ. ሬክታንግሌ
ትርጓሜ 5.6
የአንድ ፓራላልግራም አንድ አንግሌ ማዕዘናዊ አንግለ (900) ከሆነ
ፓራላልግራሙ ሬክታንግሌ ተብል ይጠራሌ፡፡
የሬክታንግሌ ባህሪያት
ማንኛውም ሬክታንግሌ፡-
 ተቃራኒ ጎኖች እኩሌ ናቸው፡፡
 ሁለም አንግልቹ እኩሌ (900) ናቸው፡፡
 ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው፡፡
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) እኩሌ ናቸው፡፡
አስተውሉ
ሬክታንግልች ሁለ ፓራላልግራም ናቸው፡፡ ስሇዚህ ሬክታንግሌ

የፓራላልግራምን ባህሪያት በሙለ ያሟሊሌ፡፡
ምሳሌ 5.8
ሬክታንግሌ ሀሇሐመ በምስሌ 5.22 የተሰጠው
 ተቃራኒ ጎኖች እኩሌ ናቸው፡፡ ሀ ሇ
= ምስሌ 5.22
= ሠ መ

 ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው፡፡
 የሁለም አንግልች መጠን እኩሌ ነው፡፡

<ሀ = <ሇ = <መ = <ሠ = 900
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) እኩሌ ናቸው
=
መልመጃ 5.6
1. ምስሌ 5.23 ሬክታንግሌ ነው፡፡ ምስለን በመመሌከት የሚከተለትን ቦዶ
ቦታዎች በተገቢው ሌኬት አማለ፡፡ ሀ ሇ
ሀ. ሀሇ 4ሳ.ሜ ቢሆን ሠመ ------- ሳ.ሜ ነው፡፡
ሇ. ሀሠ 3ሳ.ሜ ቢሆን ሇመ ------- ሳ.ሜ ነው፡፡
ሐ. ሇሠ 5ሳ.ሜ ቢሆን ሀመ ------- ሳ.ሜ ነው፡፡ ሠ መ
ምስሌ 5.23
መ. የ<ሇመሰ ሌኬቱ ምን ያህሌ ነው?
2. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች እውነት ወይም ሐሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. የሬክታንግሌ ሁለም ጎኖች እኩሌ ናቸው፡፡
ሇ. የሬክታንግሌ ሰያፍ መስመርች (ዲያጎናልች) እኩሌ ናቸው፡፡
ሐ. ማንኛውም ሬክታንግሌ ፓራላልግራም ሉሆን ይችሊሌ፡፡
መ. ሁለም የሬክታንግሌ አንግልች ሌኬት እኩሌ ነው፡፡
ሐ. ካሬ
ትርጓሜ 5.7
አንድ ሬክታንግሌ የጎኖቹ ርዝመት እኩሌ ከሆኑ ካሬ ይባሊሌ፡፡
የካሬ ባህርያት
ማንኛውም ካሬ፡-
 ሁለም ጎኖች እኩሌ ናቸው፡፡

 ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ ናቸው፡፡

 ሁለም አንግልች እኩሌ ናቸው፡፡
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) እኩሌ ናቸው፡፡
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) በቀጤ ነክ እኩሌ ይቋረጣለ፡፡
አስተውሉ
ማንኛውም ካሬ ሬክታንግሌ ነው፡፡ ካሬ የሬክታንግሌን ባህርያት

በሙለ ያሟሊሌ፡፡
ምሳሌ 5.9
ካሬ ቀሇመሠ በምስሌ 5.24 የተሰጠው
 ሁለም ጎኖች እኩሌ ናቸው፡፡
ቀሇ = ሇመ = ሇሠ = ሠቀ ቀ ሇ
 ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ ናቸው፡፡ ረ
ቀሇ// ሠመ እና ቀሠ // ሇመ
 ሁለም አንግልች እኩሌ ናቸው፡፡ ሠ መ
<ቀ = <ሇ = <መ = <ሠ = 900 ምስሌ 5.24
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) እኩሌ ናቸው፡፡ =
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) ቀጤ ነክ እኩሌ አካፋይ ናቸው፡፡

<ቀረሇ = <ሇረመ = <መረሠ = <ሠረቀ = 900
ቀረ = ረመ = ሠረ = ሇረ
መ. ሮምበስ
ትርጓሜ 5.8
ሁለም የጎኖቹ ርዝመት እኩሌ የሆነ ፓራላልግራም ሮምበስ ይባሊሌ፡፡

የሮምበስ ባህሪያት
ማንኛውም ሮምበስ፡-
 ሁለም ጎኖቹ እኩሌ ናቸው፡፡
 ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው፡፡
 ተቃራኒ አንግልቹ እኩሌ ናቸው፡፡
 ሰያፍ መስመሮቹ (ዲያጎናልቹ) በቀጤ ነክ እኩሌ ይቋረጣለ፡፡
አስተውሉ
ማንኛውም ሮምበስ ፓራላልግራም ነው፡፡ ስሇዚህ ሮምቦስ
የፓራላልግራምን ባህሪያት ሁለ ያሟሊሌ፡፡
ምሳሌ 5.10
ሮምበስ ሀሇመሠ በምስሌ 5.25 የተሰጠው
1. ሁለም ጎኖቹ እኩሌ ናቸው፡፡ ሀ ሇ
= = =
በ
2. ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው፡፡
ሀሇ // ሠመ እና ሀሠ // ሇመ ሠ መ
ምስሌ 5.25
3. ተቃራኒ አንግልቹ እኩሌ ናቸው፡፡
<ሀ = <መ እንዲሁም <ሇ = <ሠ
4. ሰያፍ መስመር (ዲያጎናልቹ) አንዱ ሇላሊው ቀጤ ነክ እና እኩሌ ተቋራጭ
ናቸው፡፡
<ሀበሇ = <ሇበመ = <መበሠ = <ሠበሀ = 900
በ=በ በ= በ

ማስታወሻ
የፓራላልግራም፣ ሬክታንግሌ፣ ካሬ እና ሮምበስ ግንኙነት፡-
 ማንኛውም ሬክታንግሌ፣ ካሬ እና ሮምበስ ፓራላልግራም መሆን
ይችሊለ፡፡
 ማንኛውም ካሬ ሬክታንግሌ እና ሮምበስ መሆን ይችሊሌ፡፡
መልመጃ 5.7
1. ምስሌ 5.26 ሮምበስ ነው፡፡ ምስለን በመመሌከት የሚከተለትን ቦዶ ቦታዎች
በተገቢው ሌኬት አማለ፡፡
ሀ. አንግሌ ሇመሠ ሌኬት 600 ቢሆን አንግሌ ሇሀሠ ስንት ድግሪ ነው?
ሇ. ሀሇ ርዝመቱ 5ሳ.ሜ ቢሆን ሠመ _______ሳ.ሜ ነው ሠ መ
ሐ. ሀረ 6ሳ.ሜ ቢሆን ረመ _________ ሳ.ሜ ነው፡፡ ረ
መ. ሇሠ 4ሳ.ሜ ቢሆን ሇረ _________ ሳ.ሜ ነው፡፡

ሀ ሇ
ምስሌ 5.26
2. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች እውነት ወይም ሐሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ሁለም የሮምበስ አንግልች እኩሌ ናቸው፡፡
ሇ. ማንኛውም ሮምበስ ካሬ መሆን ይችሊሌ፡፡
ሐ. የሮምበስ ዲያጎናልች እኩሌ ናቸው፡፡
መ. ማንኛውም የሮምበስ ጎን እኩሌ ነው፡፡
ሠ. የካሬ ተቃራኒ ጎኖች ትይዩ ናቸው፡፡
ሠ.ትራፒዝየም
ትርጓሜ 5.9
አንድ ጥንድ ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ከሆነ ጎነ አራት ምስሌ ትራፒዝየም ይባሊሌ፡፡
ከታች ያሇውን ምስሌ ተመሌከቱ፡፡

ሀ ሇ
ሠ መ
ቀ ረ
ምስሌ 5.27
ሀሇ፣ ሇመ፣ መሠ እና ሀሠ የትራፒዝየሙ ጎኖች ናቸው፡፡
<ሀ፣ <ሇ፣ <መ እና <ሠ አንግሌ ይባሊለ፡፡
በትይዩ ጎኖቹ መካከሌ ያሇው ርቀት (ሀቀ እና ሇረ) የትራፒዝየሙ ቁመት ናቸው፡፡
አስታውሉ
ትራፒዝየም አንድ ጥንድ ተቃራኒ ጎኖቹ ብቻ ትይዩ ናቸው፡፡
መልመጃ 5.8
የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች ትክክሌ ከሆኑ እውነት ትክክሌ ካሌሆኑ
ሐሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. የትራፒዝየም ሰያፍ መስመሮች ሁሌጊዜ እኩሌ ናቸው፡፡
ሇ. ትራፒዝየም አንድ ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ ናቸው ፡፡
ሐ. ትራፒዝየም ፓሬላልግራም ነው፡፡
መ. የትራፒዝየም የውስጣዊ አንግሌ ድምር 3600 ነው፡፡

የምዕራፉ አምስት ማጠቃለያ

1. አንግሌ የሚሇካው በፕሮትራክተር ነው፡፡
2. አንግልችን እንደየሌኬታቸው መጠን በ5 እንመድባቸዋሇን፡፡
ሀ. ሹሌ አንግሌ፡- ሌኬቱ በ900 እና በ1800 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
ሇ. ማዕዘናዊ አንግሌ፡- ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
ሐ. ዝርጥ አንግሌ፡- ሌኬቱ በ900 እና በ1800 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
መ. ዝርግ አንግሌ፡- ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
ሠ. ጥምዝ አንግሌ፡- ሌኬቱ በ1800 እና 3600 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
3. ጎነ ሶስቶች በአንግሊቸው እና በጎናቸው መመደብ ይቻሊሌ፡፡
ጎነ ሶስቶችን በጎናቸው መሰረት ሲመደብ ጎነ ሶስቶችን በአንግሊቸው መሰረት ሲመደብ
 እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት  ሹሌ አንግሌ ጎነ ሶስት
 ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት  ማዕዘናዊ አንግሌ ጎነ ሶስት
 ጎኖቹ የተሇያዩ ጎነ ሶስት  ዝርጥ አንግሌ ጎነ ሶስት
4.የጎነ አራቶች ሌዩነታቸውና አንድነታቸው፡-

ከትራፒዝየም በስተቀር ሁለም ጎነ አራቶች ተቃራኒ ጎናቸው ትይዩ ነው፡፡
ሀ ሇ ሀ ሇ ሀ ሇ ሀ ሇ
መ ሐ
መ ሐ መ ሐ መ ሐ
ሀሇ // መሐ ሀሇ // መሐ ሀሇ // መሐ ሀሇ // መሐ
ሀመ // ሇሐ ሀመ // ሇሐ ሀመ // ሇሐ ሀመ // ሇሐ
 ሬክታንግሌ ፓራላልግራም ስሇሆነ የፓላልግራምን ባህሪ በሙለ ይኖሩታሌ፡፡
 ካሬ ሁለ ሬክታንግሌ ነው፡፡ ሬክታንግሌ ሁለ ግን ካሬ መሆን አይችሌም፡፡
 ካሬ ሁለ ሮምበስ ነው፡፡ ሮምበስ ሁለ ግን ካሬ መሆን አይችሌም፡፡
 ሮምበስ ፓራላልግራም ነው፡፡
 አንድ ጥንድ ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ የሆነ ጎነ አራት ትራፒዝየም ይባሊሌ፡፡

የምዕራፍ አምስት ማጠቃለያ ጥያቄዎች

I. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች እውነት ወይም ሐሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት መሆን ይችሊለ፡፡
ሇ. የሹሌ አንግሌ ሌኬቱ በ900 እና በ1800 መካከሌ ነው፡፡
ሐ. አንግሌን የምንሇካው በማስመሪያ ነው፡፡
መ. ሌኬቱ 1200 የሆነ አንግሌ ማዕዘናዊ አንግሌ ይባሊሌ፡፡
ሠ. የፓራላልግራም የእያንዳንዱ አንግሌ ሌኬት 900 ነው፡፡
ረ. የማንኛውም ጎነ ሶስት የውስጣዊ አንግሌ ድምር 1800 ነው፡፡
II. ሇሚከተለትን ጥያቄዎች ትክክሇኛውን መሌስ በመምረጥ መሌሱ፡፡
1. ሁለም ጎኖቹ እኩሌ የሆነ ጎነ-ሶስት ምን በመባሌ ይጠራሌ?
ሀ. ሁሇት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት
ሇ. ሶስት እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት
ሐ. ጎኖቹ የተሇያዩ ጎነ ሶስት
መ. መሌሱ አሌተሰጠም፡፡
2. ከጎነ አራት ውስጥ የተሇየው የቱ ነው?
ሀ. ካሬ ሇ. ፓራላልግራም ሐ. ትራፒዝየም መ. ሮምበስ
3. ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ __________ ይባሊሌ፡፡
ሀ. ዝርጥ አንግሌ ሐ. ሹሌ አንግሌ
ሇ. ዝርግ አንግሌ መ. ጥምዝ አንግሌ
4. ጥምዝ አንግሌ ሌኬቱ ምን ያህሌ ነው?
ሀ. 00 900 ሇ. 900 1800 ሐ. 1800 3600 መ. 1800
5. የካሬ የአንዱ አንግሌ ሌኬት ምን ያህሌ ነው?
ሀ. 1200 ሇ. 900 ሐ. 1800 መ. 3600
6. ተቃራኒ ጎኖቹ እኩሌ ያሌሆነ ጎነ-አራት የቱ ነው?
ሀ. ሮምበስ ሇ. ካሬ ሐ. ፓራላልግራም መ. ትራፒዝየም

III. የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

1. ሀሇቀመ ካሬ ቢሆን እና ሀቀ እና መሇ ሰያፍ መስመሮች ሆነው ረ ሊይ
ቢቋረጡ የ "በ"ን ዋጋ ፈሌጉ፡፡
ሀ ሇ
6
2በ ረ
መ ቀ
2. በሚከተሇው ሬክታንግሌ ተቸበወ ሊይ የተመሇከቱትን የ"ቀ"ን እና የ"የ"ን
ርዝመት ፈሌጉ፡፡ ተ 12ሳ.ሜ ቸ
7ሳ.ሜ ቀ
ወ በ
የ
3. የሚከተሇውን ፓሬላልግራም ምስሌ በመጠቀም የβ፣ α እና ϴን ዋጋ

ፈሌጉ፡፡
α β
750 ϴ

የድግግሞሽ ድርድር

ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኃላ፡-
 ተዯጋጋሚ ንዴፎችን ማጠቃሇል ትችላላችሁ፡፡
 ተዯጋጋሚ ንዴፎችን ማላመዴ ትችላላችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 ድርድር  ድ ር ድ ር ን ማ ጠ ቃ ለል
 ተ ደ ጋ ጋሚ ድ ር ድ ር
 ድ ር ድ ር ን ማ ስቀ ጠል
መግቢያ
በሦስተኛ ክፍል ትምህርታችሁ ላይ ስሇ ዴርዴር ምንነት ተምራችኋል፡፡
በዚህ ምዕራፍ ውስጥ ዯግሞ ተዯጋጋሚ ንዴፎችን ማጠቃሇል እና
ማላመዴን በጥልቀት ትማራላችሁ፡፡
6.1 ተዯጋጋሚ ንዴፎችን ማጠቃሇል

ተግባር 6.1
ከዚህ በታች ያለትን ቁጥሮች በመመልከት ባድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
ሀ. 1፣ 3፣፣ 5፣____፣____፣____ ሐ. 4፣ 8፣ 12፣____፣____፣____
ሇ. 3፣ 6፣ 9፣____፣____፣____ መ. 7፣14፣ 21፣____፣____፣____
ማስታወሻ
 በየትኛውም ሁሇት ተከታታይ የዴግግሞሽ ዴርዴር አባላት መካከል
ያሇው አካሄዴ ተመሳሳይ ነው፡፡
ምሳሌ 6.1
የሚከተለትን የዴግግሞሽ ዴርዴር ልዩነት በማጤን ባድ ቦታዎቹን
በትክክሇኛው ቁጥር ሙለ፡፡
ሀ. 2፤ 4፤ 6 ፣____፣____፣____ ሇ. 3፤ 6፤ 9 ፣____፣____፣
____መፍትሄ
ሀ. በመጀመሪያ በቀዲማይ እና በተከታይ ሙለ ቁጥሮች መካከል ያሇውን
ልዩነት እንፈልጋሇን (4 2 = 2) ፣ (6 4 = 2) ስሇዚህ ልዩነቱ 2 ስሇሆነ
በቀዲማዊው ቁጥር ላይ 2ን በመዯመር ተከታዩን ማግኘት ነው፡፡
2ኛው ቁጥር 2 + 2 = 4
3ኛው ቁጥር 4 + 2 = 6
4ኛው ቁጥር 6 + 2 = 8
5ኛው ቁጥር 8 + 2 = 10
4ኛው እና 5ኛው ቁጥር በቅዯምተከተል 8 እና 10 ናቸው፡፡
134 ምዕራፍ ስዴስት የድግግሞሽ ድርድር

ስሇዚህ ቁጥሮቹ በቅዯምተከተል ሲቀመጡ 2፣ 4፣ 6፣ 8፣ 10 ናቸው፡፡

አማራጭ፡ 2ን ከአንዴ ጀምረን በመቁጠሪያ ቁጥር እያባዘን መሄዴ ይቻላል፡፡
እሱም 2x1 = 2፣ 2x1 = 2፣ 2x2 = 4፣2x3 = 6፣2x4 = 8፣ 2x5 = 10
በዚሁ መሰረት ቀጣዮቹ ቁጥሮች 8 እና 10 ናቸው፡፡
ሇ. (6 3 = 3) ፣ (9 6 = 3) ስሇዚህ በቀዲማዊው እና በተከታዩ መካከል
ያሇው ልዩነት 3 ነው፡፡
2ኛው ቁጥር 3 + 3 = 6
3ኛው ቁጥር 6 + 3 = 9
4ኛው ቁጥር 9 + 3 = 12
5ኛው ቁጥር 12 +3 = 15
4ኛው እና 5ኛው ቁጥር 12 እና 15 ናቸው፡፡
ስሇዚህ ቁጥሮቹ በቅዯም ተከተል ሲቀመጡ 6፣ 9፣ 12፣ 15 ናቸው፡፡
ምሳሌ 6.2
የሚከተለትን ዴግግሞሽ በማጤን ክፍት ቦታውን ሙለ፡፡
ሀ. 43፣ 40፣ 37፣------------፣-------------፣--------------፡፡
ሇ. 1፣ 7፣ 13፣ 19፣-------------፣------------፣------------፡፡
መፍትሄ
ሀ. ከንዴፉ የምንረዲው እያንዲንደ በ3 እየቀነሰ የሚሄዴ ዴርዴር ነው፡፡
37 3 = 34፣ 34 3= 31፣ 31 – 3 = 28
ስሇዚህ መፍትሄው 34፣ 31፣ 28 ይሆናለ፡፡
ሀ. ከንዴፉ የምንረዲው እያንዲንደ በ6 እየጨመረ የሚሄዴ ዴርዴር ነው፡፡
19 6 = 25፣ 25 = 31፣ 31 6 = 37
ስሇዚህ መፍትሄው 25፣ 31፣ 37 ይሆናለ፡፡
ምሳሌ 6.3
አንዴ ዴርዴር 2፣ 3፣ 2፣ 3፣ 2፣3፣…….እያሇ በተመሳሳይ መንገዴ ቢቀጥል፡
ሀ. 80ኛው ቁጥር ስንት ይሆናል? ሐ. 1000ኛው ቁጥር ስንት ይሆናል?

ሇ. 149ኛው ቁጥር ስንት ይሆናል?
መፍትሄ
ከዴርዴሩ አካሄዴ እንዯምንረዲው 1ኛ ላይ 2
2ኛ ላይ 3
3ኛ ላይ 2
4ኛ ላይ 3 እና በተመሳሳይ የሚቀጥል
በመሆኑ ተጋማሽ ቁጥሮች ላይ 3 ኢተጋማሽ ቁጥሮች ላይ 2 መሆኑን
እንረዲሇን፡፡
ስሇዚህ ሀ. 80ኛው = 3
ሇ. 149ኛው = 2
ሐ. 1000ኛው = 3 ይሆናል፡፡
መልመጃ 6.1
ሇሚከተለት የዴግግሞሽ ዴርዴር በማጤን ባድ ቦታዎችን በተገቢው ቁጥር ሙለ፡፡
ሀ. 5፤ 10፤ 15፤____፣______ ረ. 5፤ 9፤ 13፤ ፣ .
ሇ. 6፤ 12፤ 18፤ ፣_____ ሰ. 1፤ 7፤ 13፤ ፣ .
ሐ. 3፤ 8፤ 13 ፤ ፣ ሸ. 9፤ 22፤ 35፣ ፣ .
መ. 1፤ 4፤ 7፤ ፣____ ቀ. 3፤ 14፤ 25፤ ፣ .
ሠ. 2፤ 5፤ 8፤ . ፣ .
የዴግግሞሽን ማጠቃሇያ መፈሇግ

ምሳሌ 6.4
የቁጥሮቹን ዴርዴር በማጤን ማጠቃሇያን ፈልጉ፡፡
ሀ) 7፣ 13፣ 19፣ 25፣ 31…. ሇ) 3፣ 11፣ 19፣ 27፣ 35….
መፍትሄ
በመጀመሪያ በቀዲማይ እና ተከታይ መካከል ያሇውን ልዩነት ፈልጉ
(13 7 = 6፣ 19 13 = 6፣ 25 19 = 6፣ 31 25 = 6)
የምንፈልገው ቁጥር 'መ' ኛው ቢሆን (መ = መቁጠሪያ ቁጥር ነው፡፡)

ቅደምተከተል 1ኛ 2ኛ 3ኛ 4ኛ 5ኛ “መ” ኛ
ቁጥሩ 7 13 19 25 31 መ
ዴርዴሩ (6 × 1)+1 (6 × 2)+1 (6 × 3)+1 (6 × 4) + 1 (6 × 5)+1 (6 × መ)+ 1
ማጠቃለያ
የዚህ ጥያቄ ማጠቃሇያ የሚሆነው (6 × መ) + 1 ማሇትም ቁጥሩን በ 'መ'
አባዝተን 1 መዯመር ይሆናል፡፡
(ሇምሳሌ 10ኛውን የቁጥር ዴርዴር ብንጠየቅ (6 × 10) + 1 = 61) መሆኑን
በቀላለ ልንዯርስበት እንችላሇን ማሇት ነው፡፡
ሇ) 3፣ 11፣ 19፣ 27፣ ____ ፣____
በቀዲሚው እና በተከታዩ መካከል ያሇው ልዩነት 8 ነው፡፡
ስሇዚህ የሚቀጥሇው ቁጥር 'መ' ቢሆን (መ = 1፣ 2፣ 3፣…… ቢሆን) 'መ'ን
ሇማግኘት
ቅደምተከተል
1ኛ 2ኛ 3ኛ 4ኛ ”መ” ኛ
ቁጥሩ 3 11 19 27 መ
(8 × 1) - 5 (8 × 2) - 5 (8 × 3) - 5 (8 × 4) - 5 (8 × መ) - 5
ማጠቃለያ
ሇተሰጠው ቁጥር የዴርዴሮቹ ማጠቃሇያ የሚሆነው (8 × መ) - 5 ይሆናል፡፡
ሇምሳሌ፡ 6ኛው ቁጥር ስንት ይሆናል? ተብሇን ብንጠየቅ
(8 × 6) 5 = 43 ይሆናል፡፡
1. የሚከተለትን የቁጥሮች ዴርዴር ማጠቃሇያ በመፈሇግ በድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
ሀ. 5፣ 9፣ 13፣ 17፣________፣________
ሇ. 6፣ 10፣ 14፣18፣________፣________
ሐ. 1፣ 4፣ 7፣ 10፣________፣________

መ. 2፣ 5፣ 8፣ 11፣________፣________
ሠ. 7፣ 12፣ 17፣ 22፣________፣________
2. የቁጥሮቹን ልዩነት በመፈሇግ የሚከተለትን ዴርዴሮች ማጠቃሇያ አግኙ፡፡
ሀ. 4፣ 8፣ 12፣ 16፣ 20፣ 24……
ሇ. 6፣ 12፣ 18፣ 24፣ 30፣ 36 …….
3. የመጀመሪያዎቹን አስር ኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች ፃፉ፡፡
4. የመጀመሪያዎቹን አስር ተጋማሽ ቁጥሮች ፃፉ፡፡
ምሳሌ 6.5
የሚከተለትን ዴርዴሮች ማጠቃሇያ አግኙ፡፡
ሀ. 2፣ 4፣ 6፣ 8፣10፣… ሇ. 1፣ 3፣ 5፣ 7፣ 9፣……
መፍትሄ
ሀ. 2፣ 4፣ 6፣ 8፣10፣……
4 2 2፣ 6 4 2፣ 8 6 2 ልዩነቱ 2 ነው፡፡
ቅዯምተከተለ የተሰጠው ቁጥር
1ኛ 2 2 1
2ኛ 4 2 2
3ኛ 6 2 3
4ኛ 8 2 4
ʽʽመ”ኛ መ 2 መ
ማጠቃለያ
የተጋማሽ ሙለ ቁጥሮች የዴርዴሮቹን ማጠቃሇያ ሇማግኘት የተሰጠንን ቁጥር
በ2 ማባዛት ነው፡፡
ምሳሌ ሀ. 5 ኛው ተጋማሽ ሙለ ቁጥር 2 5 10 ነው፡፡
ምሳሌ ሇ. 6 ኛው ተጋማሽ ሙለ ቁጥር 2 6 12 ነው፡፡
ሇ. 1፣ 3፣ 5፣ 7……

ቅደም ተከተል 1ኛ 2ኛ 3ኛ 4ኛ መ ኛ
1 3 5 7
የተሰጠው ቁጥር
(2 × 1) - 1 (2 × 2) - 1 (2 × 3)-1 (2 × 4) -1 (2 × መ)-1
ማጠቃለያ
የማንኛውም የኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች ሇማግኘት የምንጠቀመው የዴርዴር
ማጠቃሇያ (2መ 1) ነው፡፡
ሇምሳሌ ሀ. 10ኛው ኢ-ተጋማሽ ሙለ ቁጥር (2 10) 1 19 ነው፡፡
ሇምሳሌ ሇ. 20ኛው ኢ-ተጋማሽ ሙለ ቁጥር (2 20) 1 39 ነው፡፡
የቁጥሮቹን ባህሪ በመመልከት ድርድሩን ማጠቃለል
ተግባር 6.2
ሀ) 4 + 3 = 3 + 4 እውነት ነው?
ሇ) 2 × 5 = 5 × 2 እውነት ነው?
ሐ) ቁጥሮች ቦታ ቢቀያየሩም ዴምራቸው እና ብዜታቸው አይቀያየርም፡፡
እነዚህ ፀባዮች ምን በመባል የታወቃለ?
ምሳሌ 6.6
2 × 1 = 2 1 × 2 = 2
2 × 2 = 4 2 × 2 = 4
2 × 3 = 6 3 × 2 = 6
2 × 4 = 8 4 × 2 = 8
2 × 5 = 10 5 × 2 = 10
2 × 6 = 12 6 × 2 = 12
2 × መ = 2መ መ × 2 = 2መ
2 × መ = መ × 2 የቦታ ቅይይር ፀባይ በማባዛት ላይ እንሇዋሇን፡፡
ማስታወሻ
በማባዛት ግዜ ቁጥሮች ቦታ ቢቀያየርም በዴርዴሩ ላይ ልዩነት አያመጣም፡፡

2 + 1 = 3 1 + 2 = 3
2 + 2 = 4 2 + 2 = 4
2 + 3 = 5 3 + 2 = 5
2 + 4 = 6 4 + 2 = 6
2 + 5 = 7 5 + 2 = 7
2 + 6 = 8 6 + 2 = 8
2 + መ መ + 2
2 + መ = መ + 2 የቦታ ቅይይር ፀባይ በመዯመር ላይ ይባላል፡፡
ማስታወሻ
በመዯመር ግዜ ቁጥሮች ቦታ ቢቀያየርም በዴርዴሩ ላይ ልዩነት አያመጣም፡፡
መልመጃ 6.2
የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡

1. የአንዴ ዴርዴር የመጀመሪያ አራት ተከታታይ ቁጥሮች በቅዯምተከተል
4፣8፣12 እና፣16 ቢሆን የቁጥሩን ቅዯም ተከተል በማየት የሚከተለትን
ጥያቄዎች መልሱ፡፡
ሀ. 6ኛው ቁጥር ማነው? ሐ. 50ኛው ቁጥር ማነው?
ሇ.10ኛው ቁጥር ማነው? መ. መ ኛው ቁጥር ማነው?
2. የቁጥሮቹ ቅዯምተከተል 3፣ 7፣ 11፣ 15፣ 19 ቢሆን ቅዯም
ተከተለን በመመልከት የሚከተለትን ጥያቄዎች መልሱ፡፡
ሀ. 6ኛው ቁጥር ስንት ነው? ሐ. 50ኛው ቁጥር ስንት ነው?
ሇ. 10ኛው ቁጥር ስንት ነው? መ. "መ " ኛው ቁጥር ስንት ነው?
3. ማጠቃሇያውን በመፈሇግ ባድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
ሀ. 5፣ 9፣ 13፣ 17፣ ___፣___፣___
ሇ. 3፣ 11፣ 19፣ 27 ፣___፣___፣___
ሐ. 7፣ 12፣ 17፣ 22 ፣___፣___፣___

6.2 ተደጋጋሚ ንድፎችን ማላመድ

መግቢያ
በመጀመሪያ ንዑስ ርዕስ ስር በተለያዩ የቁጥሮች ድርድር የተገለፁትን በአንድ
ላይ እንዴት እንደሚጠቃለሉ ተምራችኋል፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር
ከማጠቃለያው ቁጥር ተነስተን ሌሎች ድርድሮችን እንዴት ማግኘት
እንደምንችል ትማራላችሁ፡፡
የሚከተሉትን ተግባራት ከሰራችሁ በኋላ መልሱን መልሱ፡፡

አስፈላጊ ቁሳቁሶች
 6 ሳጥን ነጭ ወረቀት
 20 ድፍን አተር (ባቄላ)  ፓርከር
6ቱም ሳጥኖች ላይ ቁራጭ ነጭ ወረቀት ከ (ሀ-ረ) ጻፉበትና በአንድ በኩል

ለጥፉበት፡፡
ሀ ለ ሐ መ ሠ ረ
 ሀ ውስጥ 1 አተር አስቀምጡ፡፡ ከዚያም የተለጠፈው ወረቀት ላይ ብዛቱን ፃፉ

 ሀ ውስጥ ያለውን አተር አውጡና ሌላ 2 አተር ጨምራችሁ ለ ውስጥ
አስቀምጡ፡፡ ከዚያም የተለጠፈው ወረቀት ላይ ብዛቱን ፃፉ፡፡
 ለ ውስጥ ያለውን አተር አውጡና ሌላ 2 አተር ጨምራችሁ ሐ ውስጥ
አስቀምጡ፡፡ ከዚያም የተለጠፈው ወረቀት ላይ ብዛቱን ፃፉ፡፡
 ሐ ውስጥ ያለውን አተር አውጡና ሌላ 2 አተር ጨምራችሁ መ ውስጥ
አስቀምጡ፡፡ ከዚያም የተለጠፈው ወረቀት ላይ ብዛቱን ፃፉ፡፡ የቀሩትንም
(መ፣ ሠ፣ ረ) በዚሁ አይነት ከሰራችሁ በኋላ የሚከተሉትን ጥያቄዎች
መልሱ፡፡

1. መ ውስጥ ያሇው አተር ብዛት ስንት ነው?

2. ሠ ውስጥ ያሇው አተር ብዛት ስንት ነው?
3. ረ ውስጥ ያሇው አተር ብዛት ስንት ነው?
4. ማጠቃሇያን ፈልጉ፡፡
5. 20 ተመሳሳይ ሳጥኖች ቢኖሩን 20ኛው ሳጥን ውስጥ ስንት አተር ይኖራል?
6. 30ኛው ሳጥን ውስጥ ስንት አተር መኖር አሇበት?
ማስታወሻ
የየትኛውንም የዴግግሞሽ ዴርዴር ባህሪ ሇማላመዴ እና ማንነታቸውን
ሇመወሰን ቀላለ እና ተመራጩ መንገዴ ማጠቃሇያቸውን መጠቀሙ
ነው፡፡
ምሳሌ 6.7
የአንዴ ዴርዴር ማጠቃሇያ 4መ -1 ቢሆን እና 'መ' ማንኛውም መቁጠሪያ
ቁጥር ቢሆን የሚከተለትን ጥያቄዎች መልሱ፡፡
1. የመጀመሪያዎቹን 6 የቁጥር ዴርዴሮች ፈልጉ፡፡
2. 10ኛው ቁጥር ____________ ይሆናል፡፡
3. 20ኛው ቁጥር ____________ ይሆናል፡፡
መፍትሄ
የተሰጠው የዴርዴር ማጠቃሇያ 4መ 1 ነው፡፡ (መ = 1, 2, 3 ….)
1ኛ፣ 2ኛ፣ 3ኛ፣ 4ኛ፣ 5ኛ፣ እያልን የ'መ'ን ዋጋ ቁጥር በማስገባት መፈሇግ፡፡
1ኛ (4 × 1) 1 = 4 1 = 3
2ኛ (4 × 2) 1 = 8 1 = 7
3ኛ (4 × 3) 1 = 12 1 = 11
4ኛ (4 × 4) 1 = 16 1 = 15
5ኛ (4 × 5) 1 = 20 1 = 19
6ኛ (4 × 6) 1 = 24 1 = 23

1. የመጀመሪያዎቹ ስዴስቱ የቁጥር ዴርዴሮች 3 ፣7 ፣11 ፣15 ፣19፣ 23

ናቸው፡፡
2. 10ኛውን ቁጥር ሇማግኘት በ 'መ' ቦታ 10 ማስገባት
10ኛ (4 × 10) 1 = 40 1 = 39
3. 20ኛውን ቁጥር ሇማግኘት በ 'መ' ቦታ 20 ማስገባት
20ኛ = (4 × 20) 1 = 80 1 = 79
መልመጃ 6.3
1. ከዚህ በታች የተጠቀሱትን የዴርዴሮች ማጠቃሇያ በመመልከት አምስት
አምስት የመጀመሪያ የዴርዴሮቹን አባላት ፈልጉ፡፡ (“መ” መቁጠሪያ ቁጥር
ነው)
ሀ. 2መ ሐ. 4መ ሠ. መ + 5 ሰ. 4መ + 1
ሇ. 2መ 1 መ. 3መ + 1 ረ. 3መ 1 ሸ. 10መ
2. 3መ + 1 በመጠቀም (“መ” መቁጠሪያ ቁጥር ነው)
ሀ.10ኛውን ዴርዴር ፈልጉ፡፡ ሐ.100ኛውን ዴርዴር ፈልጉ፡፡
ሇ.15ኛውን ዴርዴር ፈልጉ፡፡
3. የሚከተለትን የቁጥር ዴርዴር 5፣10፣15፣ 20….. በመመልከት
ጥያቄዎችን መልሱ፡፡
ሀ. 5ኛው ቁጥር ስንት ነው? ሐ. 20ኛው ቁጥር ስንት ነው?
ሇ. 10ኛው ቁጥር ስንት ነው?
4. መ መቁጠሪያ ቁጥር ቢሆን ከዚህ በታች ያለትን የቁጥር ዴርዴሮች
በመመልከት ከትክክሇኛ ዴርዴር ማጠቃሇያቸው ጋር አዛምደ፡፡
ʽሀ' ʽሇ'
____1. 2፣ 4፣ 6፣ 8፣… ሀ. 2መ 1
____2. 1፣ 3፣ 5፣ 7፣… ሇ. 10መ
____3. 10፣ 20፣ 30፣ 40፣… ሐ. 2መ
____4. 3፣ 6፣ 9፣ 12፣… መ. 5መ
____5. 5፣10፣15፣ 20፣… ሠ. 3መ

6.3 የቃላት ፕሮብሌሞች
ምሳሌ 6.8
1. ከ14 በመጀመር በሁሇት እያባዛችሁ 5 በመቀነስ የተሰሩ የመጀመሪያዎቹን
አራት ዴርዴሮች ፃፉ፡፡
2. አብዱ አንዴ ኳስ ወዯ ላይ ሲወረውር ቁጥሮችን 6፣ 12፣ 18፣ 24…እያሇ
እየቆጠረ ነው፡፡ አብዱ 5ኛ እና 7ኛ ላይ ሲወረውር ስንት ብሎ ይቆጥራል?
መፍትሄ
1. የመነሻ ቁጥራችን 14 ነው፡፡
ሁሇተኛው ቁጥር = (14 x 2) – 5 = 23
ሶስተኛው = (23 x 2) – 5 = 41
አራተኛው = (41 x 2) – 5 = 77
ስሇዚህ ቁጥሮቹ = 14፣ 23፣ 41፣ 77 ናቸው፡፡
2. ቀመሩ 6መ ነው፡፡ መ መቁጠሪያ ቁጥር ነው፡፡
ስሇዚህ 5ኛው = 6 x 5 = 30፤ 7ኛው = 6 x 7 = 42 ይሆናለ፡፡
መልመጃ 6.4
1. በጥቃቅን እና አነስተኛ ተቋም የተዯራጁ ወጣቶች
በመጀመሪያው አመታቸው 10,000 ብር
በሁሇተኛው አመታቸው 20,000 ብር
በሦስተኛው አመታቸው 30,000 ብር ቢያተርፉ እና ንዴፉ በዚህ አይነት
የሚቀጥል ቢሆን
ሀ. በአራተኛው አመታቸው ስንት ብር ያተርፋለ?
ሇ. በአስረኛ አመታቸው ስንት ብር ያተርፋለ?
2. በ2010 ዓ.ም መጀመሪያ ላይ የተወሇዯ ህፃን በ2015 ዓ.ም መጨረሻ ላይ
እዯሜው ስንት አመት ይሆናል?
3. አንዴ ወጣት በመጀመሪያው ቀን ሇ5 ዯቂቃ ፣በ2ኛው ቀን ሇ10 ዯቂቃ፣ በ3ኛ
ቀን ሇ15 ዯቂቃ የአካል ብቃት ቢሰራ፡-

ሀ. በ4ኛ ቀን _____ ደቂቃ ይሰራል፡፡

ለ. በ5ኛ ቀን _____ ደቂቃ ይሰራል፡፡
ሐ. በ10ኛ ቀን _____ ደቂቃ ይሰራል፡፡
4. በዶሮ እርባታ ላይ የተሰማራ አንድ ወጣት በመጀመሪያ ወር 10 ጫጩቶች
ሁለተኛው ወር 20 ጫጩቶች፣ በሶስተኛው ወር 30ጫጩቶች እንዲሁም
በአራተኛው ወር 40 ጫጩቶች ቢኖሩት፡-
ሀ. በ5ኛ ወር ስንት ጫጩቶች ይኖረዋል?
ለ. በ6ኛ ወር ስንት ጫጩቶች ይኖረዋል?
ሐ. በ7ኛ ወር ስንት ጫጩቶች ይኖረዋል?
መ. በ10ኛ ወር ስንት ጫጩቶች ይኖረዋል?
5. የሚከተሉትን የድርድር አካሄድ በማጤን ባዶ ቦታውን ሙሉ፡፡
ሀ. 2፣-----፣18፣--------፣ 162፣ 486
ለ. 412፣ 407፣ 402፣-------392፣ 387--------
6. የሚከተለውን የድርድር ደንቦች በመጠቀም ቀጣዮቹን አራት ቁጥሮች
ፈልጉ፡፡
ሀ. ከ32 በመጀመር በ2 አካፍሉ፡፡
ለ. ከ58 በመጀመር 7 ቀንሱ፡፡
ሐ. ከ1 በመጀመር 9 ደምሩና 7 ቀንሱ፡፡
145 ምዕራፍ ስድስት የድግግሞሽ ድርድር

የምዕራፍ ስድስት ማጠቃለያ

 በየትኛውም ሁሇት ተከታታይ የዴግግሞሽ ዴርዴር አባላት መካከል ያሇው
አካሄዴ ተመሳሳይ ነው፡፡
 በማባዛት ግዜ ቁጥሮች ቦታ ቢቀያየርም በዴርዴሩ ላይ ልዩነት አያመጣም፡፡
 በመዯመር ግዜ ቁጥሮች ቦታ ቢቀያየርም በዴርዴሩ ላይ ልዩነት አያመጣም፡፡
 የየትኛውንም የዴግግሞሽ ዴርዴር ባህሪ ሇማላመዴ እና ማንነታቸውን
ሇመወሰን ቀላለ እና ተመራጩ መንገዴ ማጠቃሇያቸውን መጠቀሙ
ነው፡፡

የምዕራፍ ስድስት ማጠቃለያ መልመጃ

1. ከዚህ በታች የተጠቀሱትን የቁጥር ዴርዴሮች በማጤን በተገቢው ቁጥር
ባድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
ሀ. 1 ፣ 5 ፣ 9 ፣ 13 ፣_____፣_____ ፣_____
ሇ. 3 ፣ 7 ፣ 11 ፣ 15 ፣_____ ፣_____ ፣_____
ሐ. 4 ፣ 9 ፣ 14 ፣ 19፣_____ ፣_____ ፣_____
መ. 3 ፣ 6 ፣ 9 ፣ 12 ፣_____ ፣_____ ፣_____
ሠ. 2 ፣ 6 ፣ 10 ፣ 14 ፣_____ ፣_____፣_____
2. ከዚህ በታች የተጠቀሱትን የቁጥር ዴርዴሮች ባድ ቦታ ከሞላችሁ በçላ
ማጠቃሇያውን ፈልጉ፡፡
ሀ. 2 ፣ 6 ፣ 10 ፣ 14 ፣_____ ፣_____
ሇ. 5 ፣ 10 ፣ 15 ፣ 20፣_____ ፣_____
ሐ. 1 ፣ 5 ፣ 9፣ 13 ፣ 17 ፣_____ ፣_____
3. 2፣ 4፣ 6፣ 8፣ 10….. ቢሆን፡-
ሀ. 8ኛው ቁጥር ስንት ነው?
ሐ. 20ኛው ቁጥር ስንት ነው?
መ. ማጠቃሇያ ቀመሩ ስንት ነው?
4. የአንዴ ዴርዴር ማጠቃሇያ (5መ 1) ቢሆን እና 'መ' መቁጠሪያ ቁጥር ከሆነ
ሀ. የመጀመሪያዎቹ 4ቱ የዴርዴሩ አባላት እነማን ናቸው?
ሐ. 10ኛው ቁጥር ስንት ነው?
5. 3 ፣ 7 ፣ 11 ፣ 15 ፣ . . . ቢሆን 8ኛው ቁጥር ስንት ነው?

ልኬት

 የርዝመት፣ መጠነ ቁስ እና ይዘት መሇኪያን
ትረዳሊችሁ እንዲሁም ምድቦችን ትቀያይራሊችሁ፡፡
 የሌኬት አስፈሊጊነት ትረዳሊችሁ፡፡
 ርዝመት፣ ክብደት እና ይዘትን በተመሇከተ የቃሊት
ቁልፍ ቃላት
 ር ዝመ ት  ልኬት
 መጠነ ቁስ (ክብደት)
 ይዘት
መግቢያ
በሦስተኛ ክፍሌ ትምህርታችሁ ሊይ ስሇ ርዝመት፣ መጠነቁስና ስሇ ይዘት
ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ስር ሌኬት አስፈሊጊነት፣ የሌኬት
ምድቦችን መቀያየር እና መሰረታዊ የመሇኪያ አሀዶችን አጠቃቀም በሰፊው
ትማራሊችሁ፡፡፡
7.1 የርዝመት ሌኬትና የምድብ ቅይይር

ተግባር 7.1
1. ባህሊዊ የርዝመት መሇኪያ የሆኑትን ዘርዝሩ፡፡
2. የራሳችሁን ክንድ ርዝመት ስንት ሳንቲ ሜትር አንደሆነ ማስመሪያን
በመጠቀም ሇኩና ሇክፍለ ጓደኞቻችው አሳዩ፡፡
3. ዘመናዊ የርዝመት መሇኪያ ዘርዝሩ፡፡
4. የደብተራችሁ ርዝመት ሇማወቅ ብትፈሌጉ በምን ትሇካሊችሁ?
5. ከሀረር እስከ ድሬደዋ ያሇውን ርቀት ሇመሇካት የትኛውን የርዝመት መሇኪያ
እንጠቀማሇን?
ማስታወሻ
ሁለት አይነት የርዝመት መለኪያዎች አሉ፡፡

ሀ. ባህሊዊ የርዝመት መሇኪያ (ክንድ፣ ስንዝር፣ እርምጃ
የመሳሰለት ሲሆኑ)
ሇ. ዘመናዊ የርዝመት መሇኪያ የምንሊቸው፡-
 ኪል ሜትር (ኪ.ሜ)
 ሜትር (ሜ)
 ሣንቲ ሜትር (ሣ.ሜ) እና ሚሉ ሜትር (ሚ.ሜ)
149 ምዕራፍ ሰባት ልኬት

ማስታወሻ
1. ኪል ሜትር (ኪ.ሜ) ረጅም ርቀትን ሇመሇካት የምንጠቀምበት ምድብ ነው፡፡
ሇምሳሌ፡- ከአንድ ሀገር ወደ ላሊ ሀገር፡፡
2. ሜትር መካከሇኛ ርቀትን ሇመሇካት የምንጠቀምበት ምድብ ነው፡፡
ሇምሳሌ፡- የሰውን ቁመት ሇመሇካት፣ የክፍሊችንን ርዝመት ሇማወቅ፣
ሇቤታችን ምንጣፍ ሇመግዛት ብንፈሌግ የምንጠቀመው ሜትርን ነው፡፡
3. ሳንቲ ሜትር እና ሚሉ ሜትር አነስተኛ ርዝመትን ሇመሇካት
የምንጠቀምባቸው ምድች ናቸው፡፡
ሇምሳላ፡- የደብተራችን ርዝመት፣ የብዕራችንን ርዝመት የመሳሰለትን
ሇማወቅ ብንፈሌግ ሳ.ሜ እና ሚ.ሜ እንጠቀማሇን፡፡
መልመጃ 7.1
1. አንድ መንገደኛ ከአዲስ አበባ ተነስቶ ወደ ሀረር ሲመጣ ምን ያህሌ ርቀት
እንደተጓዘ ሇመጥቀስ ቢፈሇግ የሚጠቀምበት የርዝመት መሇኪያ _____ ነው?
2. በክፍሊችሁ ውስጥ የረጅሙ ተማሪ ቁመት ምን ያህሌ ነው? ተብሊችሁ
ብትጠየቁ በየትኛው የርዝመት መሇኪያ ትሇካሊችሁ?
3. ማስመሪያ የርዝመት መሇኪያ መሆን ይችሊሌ? መሌሳችሁ አዎ ከሆነ
የትኛውን ርቀት ሇመሇካት እንጠቀምበታሇን? (ረጅም ርቀትን፣ መካከሇኛ
ወይስ አጭር ርቀትን?)
4. ዘመናዊ የርዝመት መሊኪያ ምድቦችን ከትሌቅ ወደ ትንሽ በቅደምተከተሌ
ፃፉ፡፡
5. የብዕራችሁን ርዝመት በሳ.ሜ ሇኩ እና መጠኑን ግሇፁ፡፡
6. የጥቁር ሰላዳችሁን ርዝመት ሇመሇካት ምን ዓይነት ዘመናዊ የርዝመት
መሇኪያ ትጠቀማሊችሁ?
ማስታወሻ
በርዝመት መሇኪያዎች መካካሌ ያሇ ዝምድና፡
 1 ኪ.ሜ = 1000ሜ
 1 ሜ = 100 ሴ.ሜ 1 ሣ.ሜ = 10 ሚ.ሜ

ሀ. ከከፍተኛ ወደ ዝቅተኛ መለኪያ ምድብ ለመቀየር

 ከኪ.ሜ ወደ ሜ ሇመቀየር በ1000 ማባዛት፡፡
 ከኪ.ሜ ወደ ሣ.ሜ ሇመቀየር በ100,000 ማባዛት፡፡
 ከሜትር ወደ ሣ.ሜ ሇመቀየር በ100 ማባዛት፡፡
 ከሣ.ሜ ወደ ሚ.ሜ ሇመቀየር በ10 ማባዛት፡፡
ምሳሌ 7.1
የሚከተለትን ወደ ተጠየቃችሁት መሇኪያ ምድብ ቀይሩ፡፡
1. 4 ኪ.ሜ ወደ ሜትር 2. 2 ሣ.ሜ ወደ ሚ.ሜ
3. 10 ሜ ወደ ሣ.ሜ 4. 2 ኪ.ሜ ወደ ሣ.ሜ
መፍትሄ
1. ኪ.ሜትርን ወደ ሜትር ሇመቀየር የተሰጠንን ኪ.ሜ በ1,000 ማባዛት እና
የሜትርን አሀድ መፃፍ
4 ኪ.ሜ = 4 1000 = 4000 ሜ ነው፡፡
2. 2.ሣ.ሜ ወደ ሚ.ሜ ሇመቀየር የተሰጠንን ቁጥር በ10 በማባዛት ሚ.ሜ
ማስገባት፡፡ 2 ሣ.ሜ = 2 10 = 20 ሚ.ሜ
3. ሜትርን ወደ ሣ.ሜ ሇመቀየር በሜትር የተሰጠንን ቁጥር በ100 ማባዛት እና
የሣ.ሜን አሀድ ማስገባት 10 ሜ = 10 100 = 1000 ሣ.ሜ
4. ኪ.ሜትርን ወደ ሣ.ሜ ሇመቀየር በ100,000 አባዝተን የሣ.ሜን አሀድ
ማስገባት 4 100,000 400,000 ሣ.ሜ
ለ. ከዝቅተኛ ወደ ከፍተኛ ርዝመት መለኪያ ምድብ ለመቀየር፡-

 ከሜትር ወደ ኪ.ሜትር ሇመቀየር ሇ1,000 ማካፈሌ፡፡
 ከሣ.ሜ ወደ ሜትር ሇመቀየር ሇ100 ማካፈሌ፡፡
 ከሚ.ሜ ወደ ሣ.ሜ ሇመቀየር ሇ10 ማካፈሌ፡፡
 ሣ.ሜ ወደ ኪ. ሜ ሇመቀየር ሇ100,000 ማካፈሌ፡፡

ምሳሌ 7.2
የሚከተለትን ሌኬቶች ወደ ተጠየቀው መሇኪያ ምድብ ቀይሩ፡፡
1. 7000 ሜትር ወደ ኪ.ሜትር
2. 200 ሣ.ሜ ወደ ሜትር
3. 5000 ሚ.ሜ ወደ ሣ.ሜ
መፍትሄ
1. የተሰጠንን ሜትር ወደ ኪ.ሜትር ሇመቀየር ሇ1000 ማካፈሌ እና የኪ.ሜ
አሃድን መፃፍ፡፡
7000ሜ = 7000  1000 = 7 ኪ.ሜ
2. ሣ.ሜትርን ወደ ሜትር ስንቀይር የተሰጠንን ቁጥር ሇ100 አካፍሇን አሀዱን
ሜትር ማድረግ ነው፡፡
200 ሣ.ሜ = 200  100 = 2 ሜትር
3. ሚ.ሜ ወደ ሣ.ሜ ስንቀይር የተሰጠንን ቁጥር ሇ10 አካፍሇን አሀዱን
ሣ.ሜ ማድረግ ነው፡፡
5000 ሚ.ሜ = 5000  10 = 500 ሣ.ሜ
መልመጃ 7.2
1. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ኪ.ሜ ቀይሩ፡፡
ሀ. 2,000ሜ ሇ. 200,000ሣ.ሜ ሐ. 6,000ሜ
2. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ሜትር ቀይሩ፡፡
ሀ. 1,500ሣ.ሜ ሇ. 3000 ሣ.ሜ ሐ. 100,000ኪ.ሜ
3. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ሣ.ሜ ቀይሩ፡፡
ሀ. 4ሜ ሇ. 30ሜ ሐ. 200 ሚ.ሜ
4. የሚከተለትን ባዶ ቦታዎች ፣  ወይም = በማስገባት አወዳድሩ፡፡
ሀ. 1600ሜ _____2 ኪ.ሜ
ሇ. 1 ኪ.ሜ ከ 400 ሣ.ሜ ______ 2000 ሜ
ሐ. 4ኪ.ሜ ከ 500ሜ ______5000 ሜ

5. አንድ የእግር ኳስ መጫወቻ ሜዳ ርዝመት 100ሜትር ነው፡፡ ይህ ርዝመት

በሣ.ሜ ምን ያህሌ ነው?
6. ከሐረር ከተማ እስከ ሐማሬሣ ድረስ ያሇው ርቀት 5ኪ.ሜ ቢሆን ይህ ርቀት
በሜትር ስንት ነው?
7.2 የመጠነቁስ ሌኬትና የምድቦች ቅይይር
በሦስተኛ ክፍሌ ትምህርታችሁ ሊይ ተመሳሳይ ስሇ መጠነቁስ

ምድቦች ተምራችኋሌ፡፡ በዚሁ ንዑስ ርዕስ ስር ደግሞ የተሇያዩ የመጠነቁስ
መስፈሪያ ምድቦችን መቀየር ትማራሊችሁ፡፡
የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

1. ክብደታችሁን ሇመሇካት የምትጠቀሙበት መሇኪያ መሳሪያ ምን ይባሊሌ?
2. በኪ.ግራም ምድብ ተሇክተው የሚሸጡ 5 ምሳላዎችን ጥቀሱ?
3. የኩንታሌና የቶን እንዲሁም የኪልግራም ግንኙነታቸውን አስረዱ፡፡
ማስታወሻ
1. ክብደት ማሇት አንድ ነገር በሚዛን ሲመዘን የሚገኘው መጠን ነው፡፡

2. ክብደትን ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው ዋናዋና ምድቦች
 ሚሉ ግራም (ሚ.ግ)  ግራም (ግ)
 ኪል ግራም  ኩንታሌ  ቶን ይባሊለ፡፡
3. ከፍተኛ የክብደት መጠን ያሊቸውን ነገሮች ሇመሇካት ከምንጠቀምባቸው
ቶን፣ ኩንታሌ እና ኪ.ግ ይገኙበታሌ፡፡
4. እጅግ ዝቅተኛ የሆነ ክብደትን ሇመሇካት ሚሉ ግራምን እንጠቀማሇን፡፡

ማስታወሻ:
የክብደት መሇኪያ ምድቦች ዝምድና

1 ቶን = 10 ኩንታሌ
1 ቶን = 1000 ኪ.ግ
1 ኩንታሌ = 100 ኪ.ግ
1 ኪ.ግ = 1000 ግ
1 ግ = 1000 ሚ.ግ
1 ኪ.ግ = 1000000 ሚ.ግ
ሀ. ከከፍተኛ ወደ ዝቅተኛ ምድብ መቀየር
 ከቶን ወደ ኩንታሌ ሇመቀየር በ10 ማባዛት፡፡

 ከቶን ወደ ኪ.ግ ሇመቀየር በ1,000 ማባዛት፡፡
 ከኩንታሌ ወደ ኪ.ግ ሇመቀየር በ100 ማባዛት፡፡
 ከኪ.ግ ወደ ግ ሇመቀየር በ1,000 ማባዛት፡፡
ምሳሌ 7.3
የሚከተለትን ወደ ተፈሇገው የክብደት መሇኪያ ቀይሩ፡፡
ሀ. 4 ኩንታሌ ወደ ኪ.ግ ሐ. 12 ኪ.ግ ወደ ግራም
ሇ. 5 ቶን ወደ ኩንታሌ መ. 2 ቶን ወደ ኪ.ግራም
መፍትሄ
ሀ. 4 ኩንታሌ = (4 1,000) ኪ.ግ = 4,000 ኪ.ግ
ሇ. 5 ቶን = (5 10) ኩንታሌ = 50 ኩንታሌ
ሐ. 12 ኪ.ግ = (12 1,000) ግ = 12,000 ግ
መ. 2 ቶን = (2 1,000) ኪ.ግ = 2,000 ኪ.ግ

ለ. ከዝቅተኛ ወደ ከፍተኛ ምድብ መቀየር

 ከኩንታሌ ወደ ቶን ሇመቀየር ሇ10 ማካፈሌ
 ኪ.ግራምን ወደ ቶን ሇመቀየር ሇ1000 ማካፈሌ
 ከኪል ግራም ወደ ኩንታሌ ሇመቀየር ሇ100 ማካፈሌ
 ግራምን ወደ ኪ.ግ ሇመቀየር ሇ1000 ማካፈሌ
ምሳሌ 7.4
የሚከተለትን ወደ ተፈሇገው የክብደት መሇኪያ ቀይሩ፡፡
1. 60 ኩንታሌ ወደ ቶን
2. 1,500 ኪ.ግ ወደ ኩንታሌ
3. 2,000 ግ ወደ ኪ.ግ
መፍትሄ
1. 60 ኩንታሌ = (60  10) ቶን = 6 ቶን
2. 1,500 ኪ.ግ = (1,500  100) ኩንታሌ = 15 ኩንታሌ፡፡
3. 2000 ግ = (2000  1000) ኪ.ግ = 2 ኪ.ግ
መልመጃ 7.3
1. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ተጠቀሰው ምድብ ቀይሩ፡፡
ሀ. 2,000 ኪ.ግ ወደ ቶን ሐ. 10,000 ኪ.ግ ወደ ቶን
ሇ. 500 ኩንታሌ ወደ ቶን
2. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ኪ.ግ ምድብ ቀይሩ፡፡
ሀ. 4,500 ግ ሇ. 7700 ግ ሐ. 9ኩንታሌ
3. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ኪ.ግ ቀይሩ፡፡
ሀ. 12 ኩንታሌ ሇ. 10 ኩንታሌ ሐ. 15 ኩንታሌ
4. የሚከተለትን ባዶ ቦታዎች  ፣  ወይም = በማስገባት አወዳድሩ፡፡
ሀ. 4 ኪ.ግ ከ800 ግ ________ 5 ኪ.ግ
ሇ. 8 ኩንታሌከ 80 ኪ.ግ ________1ቶን

ሐ. 40 ኪ.ግ _______50 ኪ.ግ ከ200 ግ

መ. 2 ኩንታሌ ከ6 ኪ.ግ _______140 ኪ.ግ
5. አቶ ጀማሌ 4 ቶን የሀረር ቡናን ሇገበያ አቀረበ፡፡ አቶ ጀማሌ ሇገበያ
ያቀረቡት ቡና በተሇያየ ምድብ ሲገሇጽ
ሀ. ____________ ኩንታሌ ነው፡፡
ሇ. ____________ ኪ.ግ ነው፡፡
ሐ. ____________ ግራም ነው፡፡
7.3 የይዘት ሌኬት እና የምድብ ቅይይር

በሦስተኛ ክፍሌ ትምህርታችሁ ሊይ የይዘት መሇኪያ ምድቦችን ተምራችኋሌ፡፡
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የይዘት ምድቦችን ዓይነትና የይዘት መሇኪያ ምድብ
ቅይይርን ትማራሊችሁ፡፡
ከዚህ በታች ያለት የምን መስፈሪያ (መሇኪያ) ናቸው?
ከዚህ ቀጥል ያለትን ጥያቄዎች ጥንድ ጥንድ በመሆን ተወያዩበት፡፡
1. እናቶቻችሁ የሚገዙት ዘይት ወይም ወተት በምን ይሇካሌ?
2. ነዳጅ ማደያዎች ነዳጅን በምን እየሇኩ ይሸጣለ?
3. የሃይሊንድ ውሃ ባሇ ስንት ስንት ሉትር አሇ?

ማስታወሻ
ፈሳሽ ነገሮች መደበኛ መለኪያ መሳሪያ ሌትር ይባላል፡፡

በሚሉ ሉትር የሚሇካ በላትር የሚሇካ
 የህክምና ስሪንጅ  ዘይት  ውሃ
ሇስሊሳ መጠጦች  ጋዝ(ነዳጅ)  ወተት
 የፈሳሽ ነገሮችን መጠን (ይዘት) ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው ዋና ዋና

ምድቦች
ሚሉ ሉትር (ሚሉ) አነስተኛ ነገሮችን ሇመሇካት ሲሆን
ሉትር (ሉ) ከፍተኛ ነገሮችን ሇመሇካት እንጠቀማሇን፡፡
ማስታወሻ
 በይዘት ምድቦች መካከሌ ያሇው ዝምድና

1ሉትር = 1000 ሚሉ ሉትር (1ሉ = 1,000 ሚ.ሉ)
 ሉትርን ወደ ሚሉሉትር ሇመቀየር የተሰጠውን ቁጥር በ1,000
ማባዛት፡፡
 ሚሉሉትርን ወደ ሉትር ሇመቀየር የተሰጠውን ቁጥር ሇ1,000
ማካፈሌ፡፡
ምሳሌ 7.5
1. የሚከተለትን የይዘት ምድቦች ወደ ተጠቀሰው ምድብ ሇውጡ፡፡
ሀ. 5ሉ ወደ ሚሉ ሇ. 6,000ሚሉ ወደ ሉ
መፍትሄ
ሀ. 5ሉ ወደ ሚሉ
 ከፍተኛ ምድብ ወደ ዝቅተኛ ምድብ
5ሉ = 5 × 1,000 ሚሉ
5ሉ = 5,000 ሚሉ

ሇ. 6,000ሚሉ
 ዝቅተኛ የይዘት ምድብን ወደ ከፍተኛ ምድብ
6,000ሚሉ = 6,000  1000 ሉ
6,000ሚሉ = 6ሉ
መልመጃ 7.4
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. 1,565 ሚ.ሉ = _______ሉትር
ሇ. 3,450 ሚ.ሉ = ________ ሉትር
ሐ. 2ሉ 650 ሚ.ሉ = _______ሚ.ሉ
2. የሚከተለትን  ፣  ወይም = በማስገባት አወዳድሩ፡፡
ሀ. 3 ሉ 2900 _______ 3000 ሚ.ሉ
ሇ. 1 ሉ 500 ሚሉ_______1500 ሚ.ሉ
ሐ. 2 ሉ 200 ሚ.ሉ _____ 4000 ሚ.ሉ
3. አምስት ሺ ሚ.ሉ ስንት ሉትር ነው?
4. አንድ ህፃን በአንድ ቀን ውስጥ 500 ሚ.ሉ ወተት ቢጠጣ ይህ ህፃን
በአንድ ሳምንት ውስጥ ምን ያህሌ ሉትር ወይም ሚ.ሉ ወተት ይጠጣሌ?
5. ጫሌቱ ከገዛችው 5 ሉ ዘይት ሊይ 2 ሉ ከ 560 ሚ.ሉ ዘይት ብትጠቀምበት
ምን ያህሌ ዘይት ይቀራታሌ? በሉትር ____ እና በሚ.ሉ ______
6. አንድ በወተት ምርት ሊይ የተሰማራ አርሶ አደር 15 የወተት ሊሞች አለት
ሊሞቹ እያንዳንዳቸው በ1 ቀን ውስጥ 10 ሉትር ወተት ቢሰጡት አርሶ አደሩ
በ1 ቀን ስንት ሉትር ወተት ያገኛሌ ማሇት ነው?

7.4 የቃሊት ፕሮብላም

ተግባር 7.2
ሀ፣ሇ እና ሐ ሶስት የተሇያዩ ቤቶች የሚገቡ ተማሪዎች ቢሆኑ በ ʽሀ' እና በ ʽሇ'
መካከሌ ያሇው ርቀት 2 ኪ.ሜ ከ80 ሜ በ ʽሇ' እና በ 'ሐ' መካከሌ ያሇው ርቀት
1ኪ.ሜ ከ 40 ሜ ቢሆን በ 'ሀ' እና በ 'ሐ' መካከሌ ያሇው ርቀት ምን ያህሌ ነው?
ምሳሌ 7.6
1. አንድ ውሃ ማጣሪያ ውስጥ 6ሉ ከ840 ሚ.ሉ ውሃ ነበር 3ሉ ከ550ሚሉ
ሇመጠጥ ብንጠቀምበት ምን ያህሌ ውሃ ይቀራሌ?
መፍትሄ
የቀረውን ውሃ ሇማግኘት ከ6.840ሉ ሊይ 3.550ሉ መቀነስ ነው፡፡
6.840ሉ
-3.550ሉ
3.290ሉ የቀረው ውሃ 3ሉ ከ290ሚ.ሉ ነው፡፡
መልመጃ 7.5
1. የትግስት የደብተር ቦርሳ ክብደቱ 5,500ግ ቢሆን ቦርሳዋ በኪ.ግ ምን ያህሌ ነው?
2. የሒሳብ መፅሐፋችሁ ርዝመት 50 ሣ.ሜ ቢሆን እና የሒሳብ ደብተራችሁ
ርዝመት 33 ሣ.ሜ ቢሆን
ሀ. የሒሳብ መፅሀፋችሁ እና ደብተራችሁ ርዝመት በአንድ ሊይ ምን
ያህሌ ነው?
ሇ. የሒሳብ መፅሀፋችሁ ርዝመት እና የደብተራችሁ ርዝመት ሌዩነት ምን ያህሌ
ነው?
2. የአንድ መማሪያ ክፍሌ በር ርዝመት 2ሜ ከ30 ሣ.ሜ እና የመስኮቱ
ርዝመት 1ሜ ከ70 ሣ.ሜ ቢሆን የበሩ ቁመት መስኮቱን በምን ያህሌ
ሳ.ሜ ይበሌጠዋሌ?
3. የአንድ ቅርጫት ኳስ ክብደት 2,000ግ ቢሆን የኳሷ ክብደት በኪልግራም
ምን ያህሌ ነው?

5. 50 ሣ.ሜ ርዝመት ካሇው ወረቀት ሊይ 27 ሣ.ሜ ከ 8ሚ.ሜ ቢቆረጥሇት

ምን ያህሌ ርዝመት ያሇው ወረቀት ይቀራሌ?
6. አንድ ህፃን ጠዋት 430 ሚ.ሉ፣ ቀን ሊይ 270 ሚ.ሉ እንዲሁም ማታ 300
ሚ.ሉ ወተት ቢጠጣ ይህ ህፃን በአንድ ቀን ውስጥ ምን ያህሌ ሉትር ወተት
ጠጣ?
7. ሇአንድ በር 2 ሜ ከ 50 ሣ.ሜ የመጋረጃ ጨርቅ ቢያስፈሌግ ሇተመሳሳይ 6
በሮች ስንት ሜትር የመጋረጃ ጨርቅ ያስፈሌገዋሌ?
8. የአንድ ተማሪ ክብደት 42 ኪ.ግ ከ 200 ግ ቢሆን ይህ ክብደት በግራም ምን
ያህሌ ነው?
9. አትላት አሉ አብዶሽ 10,000 ሜትር ሩጫን አሸነፈ፡፡ አትላቱ የሮጠው
ስንት ኪል ሜትር ነው?
10. አንድ የባጃጅ አሽከርካሪ ጠዋት 5 ሉትር ነዳጅ ቢሞሊ እና ማታ 1 ሉ ከ 75
ሚ.ሉ ቢቀረው ምን ያህሌ ነዳጅ ተጠቀመ?

የምዕራፍ ሰባት ማጠቃለያ

 ርዝመትን ሇመሇካት ከምንጠቀምባቸው ምድቦች ጥቂቶቹ፡-
 ኪል ሜትር (ኪ.ሜ)
 ሜትር (ሜ)
 ሣንቲ ሜትር (ሣ.ሜ)
 ኪል ሜትር ረጅም ርቀትን ሇመሇካት ያገሇግሊሌ፡፡
 ሜትር መካከሇኛ ርቀትን ሇመሇካት እንጠቀምበታሇን፡፡
 ሳንቲ ሜትር ዝቅተኛ (አነስተኛ) ርቀትን ሇመሇካት እንጠቀምበታሇን፡፡
 በርዝመት መሇኪያ አሃዶች መካከሌ ያሇ ዝምድና
 1 ኪ.ሜ = 1000 ሜ
 1 ሜ = 100 ሣ.ሜ
 1 ሣ.ሜ = 10 ሚ.ሜ
 መጠነቁስ ማሇት አንድ ነገር በሚዛን ሲመዘን የሚገኘው መጠን ነው፡፡
 መጠነቁስን ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው ዋና ዋና ምድቦች
 ቶን  ኩንታሌ
 ኪል ግራም (ኪ.ግ)  ግራም (ግ)
 ሚሉ ግራም ናቸው
 ከአንድ መሊኪያ ምድብ ወደ ላሊ መሊኪያ ምድብ ሇመሇወጥ
የሚከተለትን ማወቅ ያስፈሌጋሌ፡፡
 1ቶን = 10 ኩንታሌ
 1 ኩንታሌ = 100 ኪ.ግ
 1 ኪ.ግ = 1000 ግ
 የፈሳሽ ነገሮች መደበኛ መሇኪያ መሳሪያ ሉትር ነው፡፡
 ፈሳሽ ነገሮችን መጠን ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው ዋና ዋና ምድቦች ሉትር
(ሉ) እና ሚሉ ሉትር (ሚ.ሉ) ናቸው፡፡
 በይዘት መሇኪያ ምድቦች መካከሌ ያሇው ዝምድና
 1 ሉትር = 1000 ሚሉ ሉትር

የምዕራፍ ሰባት ማጠቃለያ መልመጃ

ሀ. ሇሚከተለትን ጥቄዎች ትክክሇኛውን መሌስ በመምረጥ መሌሱ፡፡
1. ቁመታችንን የምንሇካው በምንድነው?
ሀ. ኪል ሜትር ሇ. በሜትር ሐ. በኪል ግራም
2. ከሚከተለት ውስጥ በሊትር ተሇክቶ የሚሸጥ የትኛው ነው?
ሀ. ስኳር ሇ. ዘይት ሐ. ምስር
3. ከሀረር ከተማ እስከ ጅግጂጋ ያሇውን ርቀት የምንሇካው በምንድ ነው?
ሀ. በኪል ግራም ሇ. በሜትር ሐ. በኪል ሜትር
4. ከሚከተለት ውስጥ የክብደት መሇኪያ ምድብ የሆነው የቱ ነው?
ሀ. ኪ.ግ ሇ. ሜትር ሐ. ሉትር
5. ከ200 ኪ.ግ ዝሆን እና ከ200 ኪ.ግ ስኳር የትኛው ይበሌጣሌ?
ሀ. ዝሆን ሇ. ስኳር ሐ. እኩሌ ናቸው
6. የአንተ ወይም የአንቺ ክብደት የሚሇካው በ ____________ ነው?
ሀ. በኪል ግራም ሇ. በኪል ሜትር ሐ. በሜትር
ሇ. የሚከተለትን እውነት ወይም ሀሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. የፈሳሽ ነገር መሇኪያ መሳሪያ ሉትር ይባሊሌ፡፡
ሇ. በ 1 ኪ.ግ ውስጥ 100 ግራም ይገኛሌ፡፡
ሐ. የብዕራችሁን ቁመት በሣንቲ ሜትር መሇካት ትችሊሊችሁ፡፡
መ. ወተትን ሇመሇካት የምንጠቀምበት መሳሪያ ግራም ይባሊሌ፡፡
ሠ. የትምህርት ቤት የደንብ ሌብስ ስናሰፋ ቁመታችን የሚሇካበት
መሳሪያ ሜትር ይባሊሌ፡፡
ሐ. የሚከተለትን ምድቦች ወደ ተፈሇገው ምድብ ቀይሩ፡፡

ሀ. 2 ኪ.ግ = ________ ግ መ. 2ሜ ከ3 ሣ.ሜ = ________ ሣ.ሜ
ሇ. 1 ኪ.ግ = _________ ግ ሠ. 25,000 ሜ = _________ ኪ.ሜ
ሐ. 10,000 ኪ.ግ = ______ ቶን ረ. 2,000 ሚ.ሉ = _______ ሉትር

የመረጃ አያያዝ

ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ
 መረጃዎች እንዴት እንደሚሰበሰቡ ትረዳላችሁ፡፡
 ባር ግራፍ ትሰራላችሁ እንዲሁም ትተረጉማላችሁ፡፡
 መረጃን በዕለት ተዕለት ህይወታችሁ ውስጥ ትተገብራላችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 መ ረጃ
 ታሊ
 ባር ግራፍ
መግቢያ
በ3ኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህርት ውስጥ ስእሊዊ ግራፎች እንዴት እንደሚሰሩ
እና ከግራፍ ሊይ መረጃ እንዴት እንደሚነበብ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ
ስር መረጃዎችን በመሰብሰብ ባር ግራፎችን መስራት እና ባር ግራፎችን
መተርጎም ትማራሊችሁ፡፡
8.1 መረጃን በምሌከታ መሰብሰብ እና በታሉ ማርክ ማደራጀት

ሀ. መረጃ መሰብሰብ
በትምህርት ቤታችሁ ከ1ኛ እስከ 4ኛ ክፍሌ ያለ የተማሪዎችን ብዛት

ከትምህርት ቤቱ ርዕሰ መምህር በመውሰድ የሚከተሇውን ሰንጠረዥ ሙለ ፡፡
ከዚያም ጥያቄዎችን መሌሱ፡፡
የክፍሌ ደረጃ 1ኛ 2ኛ 3ኛ 4ኛ
የተማሪዎች ብዛት
ሰንጠረዥ 8.1 የተማሪዎች ብዛት

ሀ. በእያንዳንዱ የክፍሌ ደረጃ ያለ የተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
ሇ. ብዙ የተማሪ ቁጥር ያሇው በየትኛው የክፍሌ ደረጃ ነው?
ሐ. ዝቅተኛ የተማሪዎች ቁጥር የተመዘገበው በየትኛው የክፍሌ ደረጃ ነው?
መ. ከ1ኛ- 4ኛ ክፍሌ ያለ የተማሪዎች ጠቅሊሊ ብዛት ስንት ነው?
ማስታወሻ
መረጃ አያያዝ ማሇት መረጃ መሰብሰብን፣ ማደራጀትን እና መተንተን

(መተርጎም) የሚይዝ ሂደት ነው፡፡ መረጃዎችን በ3 መንገድ መሰብሰብ
ይቻሊሌ፡፡
ጥያቄ በመጠየቅ በምሌከታ በሙከራ
164 ምዕራፍ ስምንት የመረጃ አያያዝ

መረጃን ጥያቄ በመጠየቅ ሇመሰብሰብ በቅድሚያ ጥያቄውን ማዘጋጀት ይገባሌ፡፡

ሇምሳላ፡ በአንድ መንደር ውስጥ ያለ አባወራዎች የሌጆቻቸውን ብዛት በፆታ
ሇይተን ሇማወቅ የምናዘጋጀው ጥያቄ፡
ሀ. ሌጆች አሊችሁ? ሇ. ሰንት ሌጆች አሊችሁ?
ሐ. ሰንት ወንድና ስንት ሴት? በማሇት ጥያቄ ማዘጋጀት ይቻሊሌ፡፡
መረጃን በምሌከታ ሇመሰብሰብ በቦታው ተገኝተን ሇመሰብሰብ የፇሇግነውን
መረጃ በዓይናችን በማየት እንመዘግባሇን፡፡
ሇምሳላ፡ በአንድ ትምህርት ቤት ቅጥር ግቢ ውስጥ ያለ የዛፎች ብዛት
ሇማወቅ በቦታው ተገኝተን ቆጥረን ሌንመዘግብ እንችሊሇን፡፡
በቡድን በመደራጀት የሚከተሇውን ተግባር ስሩ፡፡

1. በአንድ መንደር ውስጥ ያለ አርሶ አደሮች የሚያመርቱትን የምርት
ዓይነትና ብዛት መረጃ ሇመሰብሰብ የሚረዳ ጥያቄ አዘጋጁ፡፡
2. በትምህርት ቤታችሁ ያለ የመማሪያ ክፍልች፣ የአስተዳደር ቢሮ
እና አገሌግልት ሰጪ ክፍልችን አይነትና ብዛት በማየት መረጃ
ሰብስባችሁ ሇክፍሊችሁ አቅርቡ፡፡
 ታሉን በመጠቀም መረጃ መሰብሰብና ማደራጀት

የታሉ ምሌክት ነገሮችን /ቁሶችን/ ሇመቁጠር ይጠቅማሌ፡፡ ይህም ምሌክት
ትንሽ ቋሚ መስመር ( / ) ሆኖ እያንዳንዱ አንድ ነገርን ይወክሊሌ፡፡
ሇምሳላ፡ አንድ/፣ ሇሁሇት //፣ ሇሶስት /// እና ሇአራት //// በመስራት

እንጠቀማሇን፡፡ 5ኛው የታሉ ምሌክት አብዛኛውን ጊዜ አራትን በማቋረጥ
ይቀመጣሌ፡፡ ይህም የአምስት ስብስብ በመረጃው ውስጥ ያሇውን ያመሇክታሌ፡፡
ሇምሳላ አንድ ሌኬት ስምንት ጊዜ ተደጋግሞ ከተከሰተ /////// መሌክ ማሳየት
ይቻሊሌ፡፡ የታሉ ምሌክትን በመጠቀም መረጃ በመሰብሰብ እና ማቀናጀት
ይቻሊሌ፡፡

ምሳሌ 8.1
ከታች የምትመሇከቱት በአንድ ክፍሌ ውስጥ ያለ 30 ተማሪዎች በሒሳብ
ቴስት ከ10% ያስመዘገቡት ውጤት ነው፡፡
9 7 5 8 10 7
8 6 9 7 8 6
10 8 7 9 8 5
9 10 8 7 9 7
8 7 10 7 4 6
ታሉ በመጠቀም መረጃውን በሰንጠረዥ አደራጁ፡፡
መፍትሄ
ከሊይ በዝርዝር የተመሇከተውን የተማሪዎች ውጤት መረጃ ታሉን በመጠቀም
በሰንጠረዥ ሲገሇፅ እንዲሚከተሇው ይሆናሌ፡፡
ሰንጠረዥ 8.2
ውጤት ከ10 የተማሪዎች ብዛት በታሊ ብዛት
4 / 1
5 // 2
6 /// 3
7 //// /// 8
8 //// // 7
9 //// 5
10 //// 4
መረጃን በባር ግራፍ ማሳየት
ማስታወሻ
 ባርግራፍ የተሰበሰቡ መረጃዎችን በቀሊለ የሚያሳይ የግራፍ አይነት ነው፡፡
 ባርግራፍ ቋሚ እና አግድም መስመሮችን በመጠቀም የሚሰራ ግራፍ
ነው፡፡

 በአግድም መስመሩ ሊይ የመረጃዎች አይነት ይፃፊሌ፡፡

 በቋሚ መስመሩ ሊይ የመረጃዎች ብዛት ይፃፊሌ፡፡
 ባርግራፍ መሰረታቸው እኩሌ በሆኑ ቋሚ ሬክታንግሌ ይሰራሌ፡፡
ምሳሌ 8.2
ከሊይ በምሳላ 8.1 በሰንጠረዥ የተደራጀውን መረጃ በባር ግራፍ አመሌክቱ፡፡
መፍትሄ
ባር ግራፍ 8.1 የተማሪዎችን ውጤት
በክፍሊችሁ ውስጥ ያለትን የተማሪዎች እድሜ ከክፍሌ ተጠሪ መምህር

ሊይ ከወሰዳችሁ በኋሊ የተማሪዎችን እድሜ እና ብዛታቸውን የሚያሳይ
ሰንጠረዥ ስሩ እንዲሁም መረጃውን በባር ግራፍ አሳዩ፡፡
ምሳሌ 8.3
ከታች የተሰጠው መረጃ በአንድ ህፃናት ማሳደጊያ ውስጥ ያለ የ25 ታዳጊዎች
እድሜን የሚየመሇክት መረጃ ነው፡፡ ይህን መረጃ ታሉ በመጠቀም በሰነጠረዥ
አደራጁና ባር ግራፍ ስሩ፡፡
12 14 11 12 11
14 13 15 15 16
13 11 16 14 11
14 12 15 13 12
12 15 16 13 14

መፍትሄ
የታዳጊዎቹ እድሜ በሰንጠረዥ ሲገሇፅ እንደሚከተሇው ይሆናሌ፡፡
ሰንጠረዥ 8.3 የታዳጊዎቹ እድሜ
እድሜ የታዳጊዎች ብዛት በታሉ ብዛት

11 //// 4
12 //// 5
13 //// 4
14 //// 5
15 //// 4
16 /// 3
በሰንጠረዥ የተደራጀው መረጃ ወደ ባር ግራፍ ሲቀየር

ብዛት
እድሜ
ባር ግራፍ 8.2 የታዳጊዎች ብዛት
መልመጃ 8.1
1. በአንድ አርሶ አደር ግቢ ውስጥ ካለ 20 የቤት እንስሳት የተወሰደ መረጃ
ፍየሌ ዶሮ ዶሮ ዶሮ
በግ በሬ ፍየሌ ሊም
ሊም ሊም በሬ ሊም
በግ ፍየሌ ሊም ዶሮ
ፍየሌ በግ በግ ሊም

ሀ. ከሊይ የተዘረዘሩትን የቤት እንስሳቶች በሰንጠረዥ አሳዩ፡፡

ሇ.መረጃውን በባር ግራፍ ግሇጹ
2. በአንድ ክፍሌ ውስጥ ያለ 20 ተማሪዎች ሇጓደኛቸው ሌደት ያመጡት ስጦታ
ቸኮላት መፅሀፍ አሻንጉሉት መፅሀፍ
ከረሜሊ ቸኮላት ከረሜሊ ቸኮላት
መፅሀፍ መፅሀፍ ቸኮላት ብስኩት
ብስኩት ከረሜሊ መፅሀፍ አሻንጉሉት
መፅሀፍ ቸኮላት ከረሜሊ ብስኩት
ሀ. ከሊይ የተዘረዘሩትን ስጦታዎች በሰንጠረዥ አሳዩ፡፡

ሇ. ሰንጠረዡን በባር ግራፍ ግሇፁ፡፡
3. ከዚህ በታች በተሰጠው ሰንጠረዥ 8.4 ውስጥ የፍራፍሬ አይነቶች እና
ብዛታቸውን ያመሇክታሌ፡፡
የፍራፍሬ አይነቶች ማንጎ ፓፓዬ አፕሌ ብርትኳን አቮካዶ

ብዛት 5 4 6 2 3
ሰንጠረዥ 8.4 የፍራፍሬ አይነቶች

በሰንጠረዥ የተሰጠውን መረጃ የፍራፍሬውን አይነት እና ብዛቱን
የሚያሳይ ባር ግራፍ ስሩ፡፡
8.2 ባር ግራፍን ማንበብ እና መተርጎም
ከዚህ በፉት ባሇው ንዑስ ርዕስ ስር መረጃ እንዴት ተሰብስቦ በሰንተረዥ
ተደራጅቶ በባር ግራፍ እንደሚሰራ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ባር
ግራፍን እንዴት እንደምንተረጉም ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 8.1
ጥንድ ጥንድ በመሆን ባር ግራፈን ተመሌክታችሁ ቀጥሎ ያለትን
ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

ብዛት
እድሜ
ባር ግራፍ 8.3 የተማሪዎችን እድሜ የሚያሳይ ባር ግራፍ

1. 10 ዓመት የሆናቸው ስንት ተማሪዎች አለ?
2. ከፍተኛ እድሜ ያሊቸው ተማሪዎች ስንት ናቸው?
3. ዝቅተኛ እድሜ ያሊቸው ተማሪዎች ስንት ናቸው?
4. 7 አመት ዕድሜ ያሊቸው ተማሪዎች አለ? ካለ ስንት ናቸው?
5. አጠቃሊይ የክፍለ ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
ማስታወሻ
አንድን ባር ግራፍ ሇመተርጎም አግድም ያሇውን እና በቁመት ያሇውን
መስመር በአንድነት ማየት ያስፇሌጋሌ፡፡ ማብራሪ ያ
ምሳሌ 8.4
በአንድ አበባ አብቃይ ድርጅት ውስጥ ያለ የአበባ አይነቶች የሚያሳይ ባር
ግራፍ፡፡
ባር ግራፍ 8.4 የአበባ አይነቶችና ብዛት የሚያሳይ ባር ግራፍ፡፡

ባር ግራፈን በማየት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

1. ባር ግራፈን በሰንጠረዥ አሳዩ፡፡
2. ከፍተኛ ቁጥር ያሇው የአበባ አይነት የትኛው ነው?
3. ምን ያህሌ ነጭ አበባ አሇ?
4. 600 ዝርያ ያሇው የአበባ አይነት የትኛው ነው?
5. ዝቅተኛ ቁጥር ያሇው የአበባ አይነት የትኛው ነው?
6. በከፍተኛው እና በዝቅተኛው የአበባ አይነት መካከሌ ያሇው ሌዩነት ስንት
ነው?
7. ቢጫ አበባ እና በነጭ አበባ ብዛት መካከሌ ያሇው ሌዩነት ስንት ነው?
8. በአጠቃሊይ በድርጅቱ ውስጥ ምን ያህሌ የአበቦች አለ?
መፍትሄ
ከባር ግራፈ እንደተመሇከትነው ቋሚ መስመሩ የአበቦችን ብዛት ሲሆን አግድም
መስመሩ አይነታቸውን ያሳየናሌ፡፡
1. ሰንጠረዥ 8.5 የአበባ አይነቶችና ብዛታቸው፡፡
የአበባው አይነት ቀይ ሮዝ ቢጫ ነጭ ሰማያዊ
ብዛት 1400 1600 600 1200 200
2. ከፍተኛ ቁጥር ያሇው የአበባ አይነት ሮዝ ነው፡፡

3. 1200 ነጭ አበባ አሇ፡፡
4. 600 ዝርያ ያሇው የአበባ አይነት ቢጫ ነው፡፡
5. ዝቅተኛ ቁጥር ያሇው የአበባ አይነት ሰማያዊ ነው፡፡
6. ብዙ ቁጥር ያሇው የአበባ አይነት ሮዝ 1600 ነው፡፡
ዝቅተኛ ቁጥር ያሇው የአበባ አይነት ሰማያዊ 200 ነው፡፡
ሌዩነቱ 1600 200 = 1400
7. የቢጫ አበባ ብዛት 600 ነው፡፡
የነጭ አበባ ብዛት 1200 ነው፡፡
የሁሇቱ ሌዩነት 1200 600 = 600

ስሇዚህ ነጭ አበባ ቢጫ አበባን በእጥፍ ይበሌጠዋሌ ወይም ቢጫ አበባ

የነጭ አበባ ግማሽ ነው፡፡
8. በድርጅቱ ውስጥ ያለትን የአበባ ብዛቶች ሇማወቅ በሰንጠረዥ ውስጥ
ያለትን በጠቅሊሊ መደመር
1400 1600 600 1200 200 = 5000
ድርጅቱ 5000 አበቦች አሇው፡፡
መልመጃ 8.2
1. አህመድ በሁሇት ወራት ውስጥ ያሰባሰባቸው የመማሪያ መፅሐፍ አይነትና
ብዛት እንደሚከተሇው በባር ግራፍ ተቀምጧል፡፡
ባር ግራፍ 8.5 የመፅሐፍት አይነትና ብዛት

ሀ. አህመድ ስንት የሒሳብ መፅሐፍ አሰባሰበ?
ሇ. አህመድ 30 መፅሐፍ ያገኘው በየትኛው የትምህርት አይነት ነው?
ሐ. አህመድ በጠቅሊሊው ስንት መፅሐፍ አሰባስቧሌ?
መ. በሒሳብ እና በእንግሉዝኛ መፅሀፍ ብዛት መካከሌ ያሇው ሌዩነት ስንት
ነው?
ሠ. የኢንግሉዘኛ እና የአካባቢ ሳይንስ መፅሀሐፍ ድምር ስንት ነው?
2. በአንድ አካባቢ የሚገኙ የዱር እንስሳቶች ብዛት እና አይነታቸው የሚያሳይ
ባር ግራፍ እንደሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡

500
400
300
ብዛት
200
100 ብዛት
0
አንበሳ ነብር ዝሆን የሜዳ
አህያ
የእንስሳው ዓይነት
ባር ግራፍ 8.6 የዱር እንስሳት ዓይነት እና ብዛት

ከሊይ የተመሇከተውን ባር ግራፍ በማየት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. የዱር እንስሳቶችን እና ብዛታቸውን የሚያሳይ ሰንጠረዥ ስሩ፡፡
ሇ. ከአንበሳ እና ከነብር በብዛት የሚገኘው የትኛው የዱር እንሰሳ ነው?
ሐ. ብዛቱ 100 የሆነ የዱር እንስሳ የትኛው ነው?
መ. ከዝሆን እና ከሜዳ አህያ በብዛት የሚበሌጠው የትኛው ነው? ሌዩነቱስ
ስንት ነው?
ተግባር 8.2
በ10ኛ ክፍሌ ውስጥ ያለ ተማሪዎች የኳስ ጨዋታ ፍሊጎታቸውን ሲጠየቁ 15
ተማሪዎች የእግር ኳስ፣ 8 ተማሪዎች የመረብ ኳስ እንዲሁም 7 ተማሪዎች
የቅርጫት ኳስ መጫወት ይወዳለ፡፡ ይህንን የተማሪዎች ፍሊጎት በመረዳት
የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. የኳስ ጨዋታ አይነቱን እና የተማሪዎችን ብዛት የሚያሳይ ሰንጠረዥ ስሩ፡፡
ሇ. መረጃውን የሚያሳይ ባር ግራፍ ስሩ፡፡
ሐ. የኳስ ጨዋታ ምርጫ ያሳዩ ተማሪዎች ስንት ናቸው?
መ. አብዛኛው ተማሪ መጫወት የሚፇሌገው የትኛውን የጨዋታ አይነት ነው?
ሠ. አብዛኛው ተማሪ ያሌመረጠው የጨዋታ አይነት የትኛው ነው?

ምሳሌ 8.5
በአንድ ክፍሌ ውስጥ ያለ ተማሪዎች የሇስሊሳ ፍሊጎታቸውን ሲጠየቁ
10ተማሪዎች ሚሪንዳ፣ 8 ተማሪዎች ኮካኮሊ፣10 ተማሪዎች ስፕራይት
እና12 ተማሪዎች ፊንታ መርጡ፡፡ ይህንን የተማሪዎች የሇስሊሳ መጠጥ
ፍሊጎት በማየት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. ሇዚህ መረጃ ባርግራፍ ስሩ፡፡
ሇ. የሇስሊሳ መጠጥ ፍሊጎት ያሳዩ ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
ሐ. ሚሪንዳ የመረጡ ተማሪዎች እና ስፕራይት የመረጡ ተማሪዎች ብዛት
ሌዩነት ስንት ነው?
መፍትሄ
ሀ.
ባር ግራፍ 8.7 የሇስሊሳ ዓይነትና ብዛት

ሇ. የሇስሊሳ መጠጥ ፍሊጎት ያሳዩ ተማሪዎች ብዛት 10 + 8 + 10 +12 = 40
40 ተማሪዎች ፍሊጎታቸውን አሳይተዋሌ፡፡
ሐ. ሚሪንዳ የመረጡ = 12
ስፕራይት የመረጡ = 10
ሌዩነት 12 – 10 = 2

መልመጃ 8.3
1. በአንድ ክፍሌ ውስጥ የሚገኙ ተማሪዎች ብዛት በፆታ የሚያሳየውን ግራፍ
በመመሌከት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. ስንት ወንድ ተማሪዎች አለ?
ሇ. አግድም ያሇው ቀጥታ መስመር ምንን ያሳያሌ?
ሐ. በቋሚው መስመር ሊይ ያሇው መስመር ምንን ያሳያሌ?
መ. በክፍሌ ውስጥ ስንት ተማሪዎች አለ?
2. በ 4ኛ ክፍሌ ውስጥ ያለ ተማሪዎች ውጤታማ የሆኑበትን የትምህርት
አይነት ተጠይቀው በሰጡት መረጃ ሊይ የተመሰረተ ባር ግራፍ
እንደሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡፡፡
ብዛት
የትምህርት አይነት
ይህንን የተማሪዎችን ምርጫ በመመሌከት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

ሀ. ብዙ ተማሪዎች የመረጡት የትምህርት አይነት የትኛው ነው?
ሇ. ትንሽ ተማሪ የመረጡት የትምህርት አይነት የትኛው ነው?
ሐ. በአጠቃሊይ ስንት ተማሪዎች ተጠየቁ?
መ. የአማርኛ ትምህርት የመረጡ እና የሒሳብ ትምህርት የመረጡ
ተማሪዎች ድምር ስንት ነው?
3. በአንድ ክፍሌ ውስጥ የሚገኙ ተማሪዎች ከትምህርት ቤት መሌስ
በቤታቸው የዕረፍት ሰአታቸው ምን እንደሚሰሩ ተጠይቀው የሚከተሇውን
ተናግረዋሌ፡፡

 መፅሀፍ ማንበብ ------- 8 ተማሪዎች

 ቤተሰብ ማገዝ ----- 6 ተማሪዎች
 ትምህርታዊ ፉሌም ማየት ----- 2 ተማሪዎች
 ኳስ መጫወት --------- 4 ተማሪዎች
ይህንን መሰረት በማድረግ የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. አብዛኛዎቹ ተማሪዎች በእረፍት ሰአታቸው ምን በመስራት ያሳሌፊለ?
ሇ. በመጠይቁ ሊይ የተሳተፈ ተማሪዎች ስንት ናቸው?
ሐ. በእረፍት ሰአታቸው ትምህርታዊ ፉሌም የሚያዩ ተማሪዎች ስንት ናቸው?

የምዕራፍ ስምንት ማጠቃለያ

 መረጃ አያያዝ ማሇት መረጃን መሰብሰብን፣ ማደራጀትን እና መተንተን
(መተርጎምን) የሚይዝ ሒደት ነው፡፡
 መረጃዎችን በ3 መንገድ መሰብሰብ ይቻሊሌ፡፡
 ጥያቄ በመጠየቅ
 በምሌከታ
 በሙከራ
 ባር ግራፍ የተሰበሰቡ መረጃዎችን በቀሊለ ሇመረዳት የሚጠቅም የግራፍ
አይነት ነው፡፡
 ባር ግራፍ ቋሚ እና አግዳሚ መስመሮች በተገናኙበት የሚሰራ ግራፍ
ሲሆን በቋሚ መስመሩ የመረጃዎች ብዛት ይፃፊሌ፡፡ በአግድም መስመሩ
ደግሞ የመረጃዎች አይነት ይፃፊሌ፡፡
 ባር ግራፍ መሰረታቸው እኩሌ በሆኑ ቋሚ ሬክታንግልች ይሰራሌ፡፡
 አንድን ባር ግራፍ ሇመተርጎም አግድም ያሇውን እና በቁመት ያሇውን
መስመር በአንድነት ማየት ያስፇሌጋሌ፡፡

የምዕራፍ 8 ማጠቃለያ መልመጃ

1. በአንድ ክፍሌ ውስጥ ያለ ተማሪዎች እድሜ እንደሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
9 9 9 9 9 9
8 8 9 10 10 11
9 11 10 11 9 10
10 12 8 8 9 9
10 8 9 12 10 9
ይህንን የተማሪዎች እድሜ ካያችሁ በኋሊ የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ. የተማሪዎችን እድሜ እና ብዛት የሚያሳይ ሰንጠረዥ አዘጋጁ፡፡
ሇ. ያዘጋጃችሁትን ሰንጠረዥ በመመሌከት ባርግራፍ ስሩ፡
ሐ. 12 አመት እድሜ ያሊቸው ስንት ተማሪዎች አለ?
መ. አብዛኛዎቹ ተማሪዎች እድሜያቸው ስንት ነው?
ሠ. አግድም ያሇው መስመር የሚወክሇው ምንን ነው?
ረ. ይህ መረጃ የተሰበሰበው ከስንት ተማሪዎች ነው?
ሰ. 9 አመት እድሜ ያሊቸው ተማሪዎች ስንት ናቸው?
2. በአንድ ቤተ መፅሐፍ ውስጥ ያለ የመፅሐፍ ብዛት በባር ግራፍ
እንደሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
ባር ግራፍ 8.8
ባር ግራፍን በማየት ከዚህ በታች ያለትን ጥያቄዎች መሌሱ

ሀ. በቤተ መፅሐፈ ውስጥ ስንት መፅሐፍት አሇ?

ሇ. በቤተ መፅሐፈ ውስጥ ስንት የአካባቢ ሳይንስ መፅሀፍት አሇ?
ሐ. 150 መፅሀፍት ያሇው የየትኛው የትምህርት አይነት ነው?
መ. በቤተ መፅሀፈ ውስጥ ጥቂት (ትንሽ) መፅሀፍት ያሇው የትኛው
የትምህርት ዓይነት ነው?
3. በአንድ ትምህርት ቤት ያለ ተማሪዎች ወደ ትምህርት ቤት በምን
እንደሚሄዱ የሚያሳይ ባር ግራፍ ከዚህ እንደሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
40
35
30
25
በእግር
20
በባጃጅ
15
10 በመኪና
5
1ኛ ክፍሌ 2ኛ ክፍሌ 3ኛ ክፍሌ 4ኛ ክፍሌ 5ኛ ክፍሌ 6ኛ ክፍሌ
ባር ግራፈን በመመሌከት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

ሀ. ቋሚው መስመር ምንን ያመሇክታሌ?
ሇ. አግዳሚው መስመር ምንን ያመሇክታሌ?
ሐ. በእግር የሚሄዱ የ4ኛ ክፍሌ ተማሪዎች ስንት ናቸው?
መ. በባጃጅ የሚሄዱ የ3ኛ ክፍሌ ተማሪዎች ስንት ናቸው?
ሠ. በመኪና የሚሄዱ የ1ኛ ክፍሌ ተማሪዎች ስንት ናቸው?
ረ. በሳይክሌ የሚሄዱ የትምህርት ቤቱ ተማሪዎች ስንት ናቸው?
ሰ. ብዙ ተማሪዎች ያለበት ክፍሌ የትኛው ነው?
ሸ. የትምህርት ቤቱ አጠቃሊይ ተማሪዎች ስንት ናቸው?

የኢትዮጵያ ሰዓት
ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ
 የኢትዮጵያ የግዜ (የሰዓት) አቆጣጠርን ትረዲሊችሁ፡፡
 ግዜን መሰረት ያዯረጉ ፕሮብላሞችን ትፈታሊችሁ፡፡
ቁልፍ ቃላት
 ሰዓት  ሳምንት
 ዯቂቃ  ወር
 ሰ ከ ንድ  አመት
መግቢያ
ባሇፉት የክፍሌ ዯረጃዎች በሒሳብ ትምህርታችሁ ውስጥ ሰአት እና ዯቂቃ
የጊዜ መሊኪያ መሆናቸውን ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ሰአት፣ ዯቂቃ፣
እና ሴኮንዴ ያሊቸውን ዝምዴና (ግንኙነት)፣ የሰዓት ምዴቦችን ማስሊት እና
ትግበራቸውን ትማራሊችሁ፡፡
9.1 ሰዓት፣ ዯቂቃ እና ሴኮንዴ

ተግባር 9.1
1. ጥንዴ ጥንዴ በመሆን የሚከተለትን የሰዓት ሞዳሌ በመመሌከት ሰዓቱን
እና ዯቂቃውን ጻፉ፡፡
ሀ. ሇ. ሐ.
___ ሰዓት ከ___ዯቂቃ ___ ሰዓት ከ ___ዯቂቃ ___ ሳዓት ከ___ዯቂቃ

2. በአንዴ ሰዓት ውሰጥ ስንት ዯቂቃ አሇ?
3. በአንዴ ዯቂቃ ውስጥ ስንት ሰከንዴ አሇ?
ማስታወሻ
የሰዓት ጠቋሚ ሶስት ዘንጎች አለ፡፡

 አጠር እና ወፈር ያሇው አመሌካች ሰአት ቆጣሪ ነው፡፡
 በመጠኑ ረዘም ያሇው አመሌካች ዯቂቃ ቆጣሪ ነው፡፡
 ቀጠን ያሇው ሰኮንዴን ያመሇክታሌ፡፡
ሰአትን ስንቆጥር ከ12 በመጀመር ወዯቀኝ በማዞር ይሆናሌ፡፡ ዯቂቃ ቆጣሪው

ከ12 ተነስቶ 1 ሊይ ሲዯርስ ከ5 ዯቂቃ፣ 2 ሊይ ሲዯርስ ከ10 ዯቂቃ፣ 3 ሊይ
181 ምዕራፍ ዘጠኝ ጊዜ

ሲዯርስ ከ15 ዯቂቃ እያሌን ዞሮ 12 ሊይ ሲዯርስ 60 ዯቂቃ ወይም 1 ሰአት

እንሊሇን፡፡
ምሳሌ 9.1
የሚከተሇውን የሠአት ሞዳሌ አንብባችሁ ባድ ቦታውን ሙለ፡፡
6፡ 45 ፡25 4፡ 10፡5 9፡ 10፡ 20

መልመጃ 9.1
1. የሚከተለትን የሰዓት ሞዳሌ በመመሌከት ባድ ቦታውን ሙለ፡፡
ሀ. ሐ.
ሇ. መ.
2. በካርቶን ሊይ የሰአት ሞዳልችን ሰርታችሁ የሰአት፣ የዯቂቃ እና የሰኮንዴ

ቆጣሪዎችን በማዟዟር የተሇያዩ ሰአቶችን አመሌክቱ፡፡

9.2 የጊዜ ምዴቦችን ማስሊት

ባሇፈው ንዑስ ርዕስ ስር ስሇ ሰዓት፣ ዯቂቃ እና ሰከንዴ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ
ንዑስ ርዕስ ስር የተሇያዩ የጊዜ ምዴቦች መካከሌ ያሇ ዝምዴ እና የጊዜ
ምዴቦችን ማስሊት ትማራሊችሁ፡፡
በጊዜ መስፈሪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇው ግንኙነት
1 ሰአት = 60 ዯቂቃ
1 ዯቂቃ = 60ሰኮንድ
1 ሰአት = 3600 ሰኮንድ
ማስታወሻ
ከከፍተኛ ወዯ ዝቅተኛ ምዴብ መሇወጥ
 ሰአትን ወዯ ዯቂቃ ሇመሇወጥ በ60 ማባዛት
 ሰአትን ወዯ ሰከንዴ ሇመሇወጥ በ3600 ማባዛት
 ዯቂቃን ወዯ ሰከንዴ ሇመሇወጥ በ60 ማባዛት
ተግባር 9.2
የሚከተሇውን ጥያቄዎች ወዯ ተጠየቀው ቀይሩ፡፡
ሀ. 4 ሰአትን ወዯ ዯቂቃ መ. 3 ዓመትን ወዯ ወራት
ሇ. 50 ዯቂቃን ወዯ ሰከንዴ ሠ. 8 ወርን ወዯ ሳምንት
ሐ. 2 ሰአትን ወዯ ሰከንዴ
ማስታወሻ
ከዝቅተኛ ወዯ ከፍተኛ ምዴብ ሇመቀየር
 ዯቂቃን ወዯ ሰአት ሇመሇወጥ ሇ60 ማካፈሌ
 ሰከንዴን ወዯ ሰአት ሇመቀየር ሇ3600 ማካፈሌ
 ሰከንዴን ወዯ ዯቂቃ ሇመሇወጥ ሇ60 ማካፈሌ

ምሳሌ 9.3
የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡
ሀ.120 ዯቂቃ ስንት ሰአት ይሆናሌ? ሇ. 480 ሰከንዴ ስንት ዯቂቃ ይሆናሌ?
መፍትሄ
ሀ. 120  60 = 2 ሰአት
ስሇዚህ120 ዯቂቃ 2 ሰአት ማሇት ነው፡፡
ሇ. 480  60 = 8 ዯቂቃ
ስሇዚህ 480 ሰከንድ ማሇት 8ዯቂቃ ነው፡፡
ምሳሌ 9.4
የሚከተለትን የጊዜ ምዴቦች ወዯ ዯቂቃ ቀይሩ፡፡
ሀ. 1 ሰአት ከ15 ዯቂቃ ሇ. 2 ሰአት ከ 5 ዯቂቃ
መፍትሄ
ሀ. 1 ሰዓት ከ15 ዯቂቃ ሇ. 2ሰአት ከ5 ዯቂቃ
60 ዯቂቃ + 15 ዯቂቃ (2 × 60ዯቂቃ) + 5 ዯቂቃ
75 ዯቂቃ 120 ዯቂቃ + 5 ዯቂቃ
125 ዯቂቃ
የጊዜ መሊኪያ ሌክ እንዯ ርዝመት፣ መጠነቁስ እና ይዘት መሊኪያ ምዴቦች
በቤት በቤታቸው ይዯመራለ ይቀነሳለ፡፡
ምሳሌ 9.5
የሚከተለትን ጥያቄዎች አስለ፡፡
ሀ. 10 ሰአት ከ15 ዯቂቃ + 25 ዯቂቃ
ሇ. 9 ሰአት ከ45 ዯቂቃ+ 2 ሰአት ከ 55 ዯቂቃ
ሐ. 5 ሰአት ከ35 ዯቂቃ ከ15 ሰከንዴ - 3 ሰአት ከ20 ሰቂቃ ከ10 ሰከንዴ
መፍትሄ
ሀ. 10 ሰአት ከ15 ዯቂቃ + 25 ዯቂቃ

ሰአት ዯቂቃ
1 0 1 5 ሀ ሰአት ዯቂቃ
10 15
+ 2 5 +
00 25
1 0 4 0 = 10 40
ስሇዚህ 10 ፡ 40 (ሲነበብ 10 ሰአት ከ 40) ወይም ሇ11ሰአት 20 ጉዲይ፡፡

ሇ. 9 ሰአት ከ 45 ዯቂቃ + 2 ሰአት ከ 55 ዯቂቃ
ሰአት ዯቂቃ
9 4 5
+ 2 5 5
1 1 1 0 0 100 ዯቂቃ ማሇት 1ሰአት ከ40ዯቂቃ
ስሇሆነ አንዴ ሰዓት 11 ሰዓት ሊይ እንዯምርና 12ሰዓት ከ40 ዯቂቃ ይሆናሌ፡፡
12፡ 40 (ሇ1 ሰአት ሀያ ጉዲይ)
ሐ. 5 ሰአት ከ35 ዯቂቃ ከ15 ሰከንዴ 3 ሰአት ከ20 ዯቂቃ ከ10 ሰከንዴ
ሰአት ዯቂቃ ሰኮንዴ
5 35 15 (ሰከንዴን መቀነስ)
3 20 10 (ዯቂቃ መቀነስ)
2 15 5 (ሰአትን መቀነስ)
2 ሰአት ከ15 ዯቂቃ ከ5 ሴኮንዴ = 2፡15 ፡05 ማሇት ይቻሊሌ፡፡
ምሳሌ 9.6
የሚከተሇውን አስለ፡፡
4፡ 55፡10 – 1፡45፡15
መፍትሄ
ሰዓት ዯቂቃ ሰከንዴ
4 55 10
-1 45 15

ከአስር ሰከንዴ ሊይ 15 ሰከንዴ መቀነስ ስሇማይቻሌ ከ55 ዯቂቃ ሊይ አንዴ

ዯቂቃ ተበዴረን 10 ሰከንዴ ሊይ እንዯምራሇን (10 ሰከንዴ + 60 ሰከንዴ = 70
ሰከንዴ) በዚው መሰረት
ሰዓት ዯቂቃ ሰከንዴ
4 54 70
- 1 45 15
3 9 55
ስሇዚህ 4፡ 55፡10 – 1፡45፡15 = 3፡9፡55 ይሆናሌ፡፡
መልመጃ 9.2
1. የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ተጠየቀው ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ. 3 ሰዓት ከ15 ዯቂቃ ወዯ ዯቂቃ መ. 360 ዯቂቃ ወዯ ሰአት
ሇ. 3ሰአት ወዯ ሰከንዴ ሠ. 480 ሰከንዴ ወዯ ዯቂቃ
ሐ. 3 ዯቂቃ ከ 20 ሰከንዴ ወዯ ስከንዴ ረ. 7200 ሰከንዴ ወዯ ሰአት
2. የሚከተለትን ጥያቄዎች አስለ፡፡
ሀ. (7 ሰአት ከ 35 ዯቂቃ) + (2 ሰአት ከ25 ዯቂቃ)
ሇ. (7ሰአት ከ45 ዯቂቃ ከ20 ሰከንዴ) + (2 ሰአት ከ15 ዯቂቃ ከ30 ሰከንዴ)
ሐ. 8 ሰአት ከ 40 ዯቂቃ 2 ሰአት 10 ዯቂቃ
መ. 3፡25፡30 1፡40፡15
የላልች የጊዜ ምዴቦች ዝምዴና
ማስታወሻ
1 ቀን = 24 ሠአት 1አመት = 12 ወር
1ሳምንት = 7 ቀን 1አመት = 52 ሳምነት
1ወር = 4 ሳምንት 1አመት = 365 ቀን
ምሳሌ 9.7
ሀ. በ3 ሳምንት ውስጥ ስንት ቀናቶች አለ?

ሇ. በ6 ወር ውስጥ ስንት ሳምታት አለ?

ሐ. 3 አመት ስንት ወር ነው?
መ. 2 አመት ስንት ሳምንት ነው?
መፍትሄ
ሀ. 3 ሳምንትን ወዯ ቀናት ሇመቀየር የተሰጠውን ሳምንት በ7 ማባዛት ነው፡፡
3 7 ቀን = 21ቀን
ስሇዚህ በ3 ሳምንት ውስጥ 21 ቀናቶች አለ ማሇት ነው፡፡
ሇ. 6 ወርን ወዯ ሳምንት ሇመቀየር የተሰጠውን ወር በ4 ሳምንት ማባዛት ነው፡፡
6 4 ሳምንት = 24 ሳምንት
ስሇዚህ 6 ወር 24 ሳምንት ነው፡፡
ሐ. 3 አመትን ወዯ ወር ሇመቀየር የተሰጠውን አመት በ12 ወር ማባዛት ነው፡፡
3 12 ወር = 36 ወር፡፡
ስሇዚህ በ3 አመት ውስጥ 36 ወራት አለ፡፡
መ. 2 አመትን ወዯ ሳምንት ሇመቀየር በ48 ሳምንት ማባዛት ነው፡፡
2 48 ሳምንት = 96 ሳምታት
ስሇዚህ 2 አመት ከ96 ሳምንታት ጋር እኩሌ ነው፡፡
መልመጃ 9.3
1. በ6 ወር ውስጥ ስንት ቀናቶች አለ?
2. 4 አመት ስንት ወር ነው?
3. 2 አመት ስንት ቀን ነው?
4. 4 አመት ስንት ሳምንት ነው?
5. 4 ቀን + 36 ሰዓት = -------------ሰዓት፡፡
6. 1ዓመት - 245 ቀን= -------------ቀን፡፡
7. 1ሳምንት - 100 ሰዓት= -------------ሰዓት፡፡

9.3 የጊዜ መሊኪያ ምዴቦችን ማወዲዯር

ባሇፈው ንዑስ ርዕስ ስር የተሇያዩ የግዜ መሊኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇ
ዝምዴና እንዱሁም በተሇያዩ ምዴቦች የተሇኩ ጊዜያቶችን መዯመር እና መቀነስ
ተምራችçሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር የተሇያዩ የጊዜ ምዴቦችን ማወዲዯር
ተግባር 9.3
ግርማቸው አንዴ ሌብ ወሇዴ መፅሐፍ ሇማንበብ 1ሰአት ከ40 ዯቂቃ ቢፈጅበት
ሇማ ዯግሞ ተመሳሳይ መፅሐፍ ሇማንበብ 120 ዯቂቃ ቢፈጅበት ከግርማቸው
እና ከሇማ የትኛው ነው ፈጥኖ የሚጨረሰው?
ምሳሌ 9.8
የሚከተለትን ጥያቄዎች አወዲዴሩ
ሀ. 4 ሰአት ____ 240 ዯቂቃ
ሇ. 1 ሰአት ከ 30 ዯቂቃ ____ 4800 ሰከንዴ
መፍትሄ
ሀ. 4 ሰአት ___ 240 ዯቂቃ (ሁሇቱንም ወዯ ዯቂቃ መቀየር)
4 × 60 ዯቂቃ ___ 240 ዯቂቃ
240 ዯቂቃ = 240 ዯቂቃ
ስሇዚህ 4 ሰአት ከ240 ዯቂቃ ጋር እኩሌ ነው፡፡
ሇ. 1 ሰአት ከ 30 ዯቂቃ ____ 4800 ሰከንዴ
ሁለንም ወዯ አንዴ አይነት ምዴብ መቀየር
1 ሰአት ከ 30 ዯቂቃ = 1 ሰአት + 30 ዯቂቃ
= 60 ዯቂቃ + 30 ዯቂቃ
= 90 ዯቂቃ
ዯቂቃን ወዯ ሰከንዴ ሇመቀየር በ60 ማባዛት ነው፡፡
90 × 60 = 5400
ስሇዚህ1 ሰአት ከ30 ሰከንዴ 4800 ሰከንዴ

ምክንያቱም 5400 ሴኮንዴ 4800 ሴኮንዴ
ማስታወሻ
በተሇያዩ ምዴቦች የተሰጡ የጊዜ ምዴቦችን ሇማወዲዯር ቀሊለ መንገዴ
ወዯ አንዴ አይነት ምዴብ መቀየር እና ማወዲዯር ነው፡፡
መልመጃ 9.4
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች > ፣ < ወይም = በማስገባት አወዳድሩ፡፡
ሀ. 360 ዯቂቃ ____2 ሰአት ከ 30 ዯቂቃ
ሇ. 1 ሰአት ከ10 ዯቂቃ ____7300 ሰከንዴ
ሐ. 1 ሰአት ከ45 ዯቂቃ ____4000 ሰከንዴ
መ. 2 ሰአት ከ20 ሰከንዴ ____120 ዯቂቃ
ሠ. 2ቀን ከ12 ሰዓት____60 ሰዓት
ረ. 1 ዓመት ከ12 ሳምንት____435 ቀን
ሰ. 2880 ዯቂቃ____3 ቀን
2. አንዴ ወጣት የአካሌ ብቃት እንቅስቃሴ ሰኞ ዕሇት ሇ1 ሰአት ከ30
ዯቂቃ ቢሰራና ቅዲሜ ዕሇት ሇ105 ዯቂቃ ቢሰራ ይህ ወጣት ብዙ
የሰራው በየትኛው ቀን ነው?
ተግባር 9.4
ማታ ከ 1 ሰአት ከ 15 ዯቂቃ ጀምሮ እስከ 4 ሰአት ዴረስ ብታጠኑ ሇስንት
ዯቂቃ አጠናችሁ ማሇት ነው?
ምሳሌ 9.9
አንዴ ፔሬዴ ተምሮ ሇማጠናቀቅ 40 ዯቂቃ ቢፈጅ ሶስት ፔሬዴ ተምሮ

ሇማጠናቀቅ ስንት ሰአት ይፈጃሌ?
መፍትሄ
አንዴ ፔሬዴ 40 ዯቂቃ ከሆነ በ 3 ፔሬዴ ውስጥ 3 አርባ ዯቂቃዎች አለ፡፡

40ዯ + 40ዯ + 40ዯ = 120 ዯቂቃ፡፡ 120ዯቂቃ ወዯ ሰአት ሲቀየር ዯቂቃውን

ሇ60 ማካፈሌ ነው፡፡
120  60 = 2 ሰአት ስሇዚህ ሶስት ፔሬዴ ተምሮ ሇማጠናቀቅ 2 ሰአት
ይፈጃሌ፡፡
መልመጃ 9.5
ከዚህ ቀጥል ያለ የቃሊት ፕሮብላሞችን ስሩ፡፡
1. ጠዋት ከ2 ሰአት እስከ 6 ሰአት በትምህርት ቤት ውስጥ ብትቆዩ
በትምህርት ቤት ውስጥ ምን ያህሌ ዯቂቃ አሳሇፋችሁ ማሇት ነው?
2. የሒሳብ ፈተና የተመዯበሊችሁ ሰአት 90 ዯቂቃ ቢሆን እና ሇአማርኛ ፈተና
የተመዯበሊችሁ 1ሰዓት ከ20 ዯቂቃ ቢሆን ሌዩነቱ ስንት ዯቂቃ ነው?
3. በስፖርት ክፍሇ ግዜ ስፖርት መምህራችሁ ከ 3 ሰአት ከ20 ዯቂቃ እስከ 4
ሰአት ዴረስ የአካሌ ብቃት እንቅስቃሴ ቢያሰራችሁ ሇምን ያህሌ ዯቂቃ
የአካሌ ብቃት ሰራችሁ ማሇት ነው?
4. የአንዴ የህዝብ ማመሊሇሻ አውቶብስ ሹፌር ከጠዋቱ 12 ሰአት ከ 30 ዯቂቃ
ጀምሮ እስከ 6 ሰአት ሰርቶ ቢያቆም ሇስንት ሰአት ሰርቶ ነው ያቆመው?
5. አንዴ ተማሪ ከቤት ወጥቶ ትምህርት ቤት እስኪዯርስ ዴረስ ሰኞ እሇት 90
ዯቂቃ ቢፈጅበት እና ማክሰኞ ዯግሞ 5400 ሰከንዴ ቢፈጅበት ከትምህርት
ቤት ሇመዴረስ ትንሽ ሰአት የፈጀበት ሰኞ ወይስ ማክሰኞ እሇት? ወይስ
እኩሌ ሰአት ነው የፈጀበት፡፡
6. አንዴ ህፃን መስከረም 1 ቀን 2012ዓ.ም ቢወሇዴ ህፃኑ ጥር 1 ቀን
2013ዓ.ም ሊይ ከተወሇዯ ስንት ወር ይሆነዋሌ?

የምዕራፍ ዘጠኝ ማጠቃለያ

የጊዜ መሊኪያ ምዴቦች የሚባለት፡- ሰአት፣ ዯቂቃ፣ ሰከንዴ፣ ቀን፣ ሳምንት፣
ወር እና ዓመት ናቸው፡፡
የሰዓት ጠቋሚ ሶስት ዘንጎች አለ፡፡
 አጠር እና ወፈር ያሇው አመሌካች ሰአት ቆጣሪ ነው፡፡

 በመጠኑ ረዘም ያሇው አመሌካች ዯቂቃ ቆጣሪ ነው፡፡
 ቀጠን ያሇው ሰከንዴን ያመሇክታሌ፡፡
 በጊዜ መሊኪያ መካከሌ ያሇው ዝምዴና
 1ሰአት = 60 ዯቂቃ
 1 ዯቂቃ = 60 ሰከንዴ
 1 ሰአት = 3600 ሰከንዴ
 1ሳምንት = 7 ቀን
 1ወር = 4 ሳምንት
 1ወር = 30 ቀናት
 1አመት = 12 ወር
 1ዓመት = 365 ቀናት
 1ዓመት = 52 ሳምንታት
 በሰአት፣ ዯቂቃ እና ሰከንዴ ሇመሇየት በመካከሊቸው በቅዯምተከተሌ
ይህን ምሌክት(፡) እንጠቀማሇን፡፡
 ሰአትን ወዯ ዯቂቃ ሇመሇወጥ የተሰጠውን ሰአት በ60 ማባዛት፡፡
 ዯቂቃን ወዯ ሰአት ሇመሇወጥ የተሰጠው ዯቂቃ በ 60 ማካፈሌ፡፡
 ሰከንዴን ወዯ ዯቂቃ ሇመሇወጥ የተሰጠውን ሰከንዴ በ60 ማካፈሌ፡፡
 ዯቂቃን ወዯ ሰከንዴ ሇመሇወጥ የተሰጠውን ዯቂቃ በ60 ማባዛት፡፡

የምዕራፍ ዘጠኝ ማጠቃለያ መልመጃ

ሀ. የሚከተለትን ዓረፍተ ነገሮች ትክክሌ ከሆነ እውነት ትክክሌ ካሌሆነ ሐሰት
በማሇት መሌሱ፡፡
1. ሰአት ግዜን ሇመቁጠር የምንጠቀምበት መሳሪያ ነው፡፡
2. አንዴ ዯቂቃ ውስጥ 3600 ሰከንድች አለ፡፡
3. አንዴ ሰአት ከ60 ሰከንዴ ጋር እኩሌ ነው፡፡
4. አንዴ ሰአት ተኩሌ ከ120 ዯቂቃ ያንሳሌ፡፡
ሇ. ሇሚከተለት ጥያቄዎች ትክክሇኛውን መሌስ በመምረጥ መሌሱ፡፡
1. በ6 ሰአት ውስጥ ስንት ዯቂቃዎች አለ?
ሀ. 360ዯ ሇ. 60ዯ ሐ. 3600ዯ
2. 2 ዯቂቃ ከ30 ሰከንዴ ወዯ ሰከንዴ ሲሇወጥ _________ ነው፡፡
ሀ.120ሰ ሇ.150ሰ ሐ. 90ሰ
3. 540 ዯቂቃ ወዯ ሰአት ሲሇወጥ
ሀ. 9ሰ ሇ.8ሰ ሐ. 7ሰ
4. 7200 ሰከንዴ ስንት ሰአት ነው?
ሀ. 2ሰ ሇ. 3ሰ ሐ. 7ሰ
5. 240 ዯቂቃ ስንት ሰአት ነው?
ሀ. 6ሰ ሇ. 5ሰ ሐ. 4ሰ
6. ሇሒሳብ ፈተና የተሰጠው ግዜ 2 ሰአት ቢሆንና ፈተናው የተጀመረው 2
ሰአት ከ 30 ዯቂቃ ከሆነ ፈተናው ስንት ሰአት ሊይ ይጠናቀቃሌ?
ሀ. 4 ሰአት ሇ. 4 ሰአት ከ30 ዯቂቃ ሐ. 5 ሰአት
ሐ. የሚከተለትን ጥያቄዎች አስለ፡፡
1. 1 ሰአት ከ15 ዯቂቃ + 75 ዯቂቃ = ________ ዯቂቃ ነው፡፡
2. 45 ዯቂቃ ከ 120 ሰከንዴ - 46 ዯቂቃ = ________ ዯቂቃ ነው፡፡
3. 10 ሰአት ከ 20 ዯቂቃ + 2400 ሰከንዴ = ________ ሰአት ነው፡፡
4. 3 ዓመት ከ7 ወር - 1ዓመት ከ9 ወር = ________ ወር ነው፡፡

መ. የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡

1. 2 ወር ከ20 ቀን ስንት ቀን ይሆናሌ?
2. 3 ዓመት ወር ከ2 ሳምንት ስንት ሳምንታት ይሆናሌ?
3. ሰናይት የሒሳብ የቤት ስራ ሇመስራት 1 ሰዓት ከአስራ 15 ዯቂቃ፣
ኢንግሉዝኛ ሇመስራት አንዴ ሰዓት እንዱሁም አካባቢ ሳይንስ ሇመስራት
50 ዯቂቃ ቢወስዴባት በአጠቃሊይ የቤት ስራዎቹን ሇመጨረስ ምን
ያህሌ ጊዜ ወሰዯባት?

የቃላት ፍቺ
የቁጥር ቤት ዋጋ፡ በአንዴ ሙለ ቁጥር ውስጥ የሚገኙ የቁጥር ሆሄያት ያሊቸው
መጠን፡፡
የቁጥሮች አቅራብ፡ የቁጥሮችን ትክክሇኛ ዋጋ መጠቀም በማይቻሌበት ወቅት
ቁጥሮችን አጠጋግቶ ወይም አቀራርቦ መጠቀም ማሇት ነው፡፡
ክፍሌፋይ፡ አንዴ ሙለ ነገር ከሁሇት ወይም ከዚያ በሊይ በሆኑ እኩሌ
ክፍልች በመክፈሌ የሚገኙ ክፍልች ክፍሌፋዮች ይባሊለ፡፡
አቻ ክፍሌፋይ፡ ተመሳሳይ ዋጋ ያሊቸው ክፍሌፋዮች ማሇት ነው፡፡
አስርዮሻዊ ክፍሌፋዮች፡ ታህታቸው 10 የሆኑ ክፍሌፋዮች ሁለ አስርዮሻዊ
ክፍሌፋዮች ወይንም ባጭሩ አስረኛ በመባሌ ይታወቃለ፡፡
ማካፈሌ፡ አንዴ ቁጥር በላሊ ቁጥር ውስጥ ምን ያህሌ ግዜ እንዯሚገኝ የሚገሌፅ
መሰረታዊ ስላት ነው፡፡ ወይም በተዯጋጋሚ መቀነስ ማሇት ነው፡፡
ማባዛት፡ ተዯጋጋሚ መዯመር ነው፡፡
ይዘት፡ የአንዴ እቃ የመያዝ መጠን፡፡
መቶኛ፡ ታህቱ 100 የሆነ ክፍሌፋይ፡፡
ዴርዴር(ንዴፍ)፡ የቁጥሮች በእኩሌ መጠን የመጨመር ወይም የመቀነስ ሂዯት፡፡
ባር ግራፍ፡ በእያንዲንደ ባር መካከሌ እኩሌ ርቀትና ተመሳሳይ ስፋት ባሊቸው
ባሮች አማካኝነት በቁጥር የተገሇፀ መረጃን ሇመወከሌ የምንጠቀምበት
ሥዕሊዊ መግሇጫ ነው፡፡
ጨረር፡ አንዴ መነሻ ነጥብ ያሇው መጨረሻ የላሇዉ ቀጥታ መስመር፡፡
አንግሌ፡ የጋራ መነሻ ነጥብ ባሊቸዉ ሁሇት ጨረሮች መካከሌ የሚመሰረተዉ
ክፍተት፡፡
ፕሮትራክተር፡ የአንግሌ መሇኪያ መሳሪያ፡፡
ሹሌ አንግሌ፡ ሌኬቱ በ00 እና በ900 መካከሌ የሆነ አንግሌ፡፡
መአዘናዊ አንግሌ፡ ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ፡፡
ዝርጥ አንግሌ፡ ሌኬቱ በ 900 እና በ1800 መካከሌ የሆነ አንግሌ፡፡

ዝርግ አንግሌ፡ ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ፡፡

ጥምዝ አንግሌ፡ ሌኬቱ በ1800 እና በ3600 መካከሌ የሆነ አንግሌ፡፡
ትይዩ መስመሮች፡ በተመሳሳይ ጠሇሌ ሊይ የሚገኙ ሁሇት እና ከሁሇት በሊይ
የሆኑ ቀጥታ መስመሮች የማይነካኩ፡፡
ተቋራጭ መስመር፡ ሁሇት እና ከሁሇት በሊይ የሆኑ ትይዩ መስመሮችን
እርስ በርስ ሲቋሇጡ፡፡
ጎነ-ሶስት፡ የሶስት ውሰን መስመሮችን ጫፎች በማገናኘት የሚፈጠር ዝግ
የጠሇሌ ምስሌ፡፡
ስኬሇን፡ ሶስቱም ጎኖቹ እኩሌ ያሌሆኑ ጎነ-ሶስት፡፡
አይሶስሇስ፡ ሁሇት ጎኖቹ ሌክክ የሆኑ ጎነ-ሶስት፡፡
ኢኩሊተራሌ፡ ሶስቱም ጎኖቹ ሌክክ የሆኑ ጎነ-ሶስት፡፡
ሹሌ አንግሌ ጎነ-ሶስት፡ ሶስቱም አንግልቹ ሌኬታቸዉ በ00 እና 900 መካከሌ
የሆነ፡፡
ዝርጥ አንግሌ ጎነ-ሶስት፡ አንደ አንግሌ በ900 እና 1800 መካከሌ የሆነ
ጎነሶስት፡፡
ማዕዘናዊ አንግሌ ጎነ-ሶስት፡ አንደ አንግሌ 900 የሆነ፡፡
ትራፒዚየም፡ ቢያንስ አንዴ ተቃራኒ ጎኖቹ ትይዩ የሆኑ ጎነ-አራት፡፡
ፓራላልግራም፡ ትይዩ ጎኖቹ እና ተቃራኒ አንግልቹ ሌክክ የሆኑ ጎነ-አራት፡፡
ሮምበስ፡ አራቱም ጎኖች ሌክክ የሆነ ፓሬላልግራም፡፡
ሬክታንግሌ፡ ሁሇቱም ትይዩ ጥንዴ ጎኖቹ ሌክክ የሆነና አራቱም አንግልቹ
ሌኬት 900 የሆነ ፓሬላልግራም፡፡
ካሬ፡ አራቱም ጎኖቹ እኩሌ የሆኑ ሬክትንግሌ፡፡
መረጃ፡ በተቀናጀ መንገዴ ተሰብስቦ ሉገሇፅ የሚችሌ ማንኛውም ነገር ነው፡፡

Grade 4 MATHS Book New

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Grade 4 MATHS Book New

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ሒሳብ

የተማሪ መፅሐፍ ሒሳብ

ሒሳብ የተማሪ መፅሐፍ አራተኛ ክፍል

የ ሐረሪ ህ ዝብ ክል ላዊ መንግስ ት ትምህርት ቢሮ

የምዕራፉ የትምህርት አላማዎች

1.1. በ1,000፣ በ10,000፣ በ100,000 እና በሊይ መቁጠር

1.1.1 እስከ 1,000,000 ያለ ሙለ ቁጥሮችን በ1,000 መቁጠር

22 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

2. ከ10,000 የሚያንሱ የ1,000 ብዜት የሆኑ ሶስት ሙለ ቁጥሮችን ፃፉ፡፡

33 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

1.1.2. እስከ 1,000,000 ያለ ቁጥሮችን በ10,000፣ በ100,000 እና

44 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

ሏ. 9,000,000 የ10,000ም የ100,000ም የ1,000,000 ብዜት ነው፡፡

1.2. የባሇ 6 እና በሊይ ሆሄ የቁጥር ቤት ዋጋ

55 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

3. የሚከተለትን ቁጥሮች ከስሩ የተሠመረበትን ቁጥር የቁጥር ቤት ዋጋ ፃፉ፡፡

66 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

77 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

1.3. እስከ 1,000,000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮችን ማወዳደር እና በቅደም

88 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

ከትንሽ ወደ ትልቅ 467,280

ምስል1. ሙሉ ቁጥሮች ከትልቁ ወደ ትንሹ በቅደምተከተል ሲፃፍ

99 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

1.4.1 ቁጥሮችን ወዯ 10 ቤት እና 100 ቤት ማጠጋጋት

1.4.2. ቁጥሮችን ወዯ 1,000 ቤት፣ 10,000 ቤት እና 100,000 ቤት

ሀ. 207,862 ሇ.8,954,321 ሏ.454,588 መ. 768,237

ከ1-20 የሮማ ቁጥሮች በሚከተለት ምሌክቶች ሊይ የተመሰረቱ ናቸው፡፡

ከ1-20 ያለ የሮማ ቁጥሮችን ማንበብ

8 VIII viii 18 XVIII xviii

የሮማ ቁጥሮች የመጻፊያ ህጎች፡፡

1.5.1. እስከ 100 ያሉ የኢትዮጵያ ቁጥሮች

16 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

ሇ. የ10 ብዜት የሆኑ የኢትዮጵያ ቁጥሮች

ሇምሰላ፡ ዘጠና ሶስትን ሇመፃፍ በመጀመሪያ ፺ እንወስዳሇን በመቀጠሌ በስተቀኝ

ለምሰሌ፡ ሁሇት መቶ ሰሊሳ አራት ሇመፃፍ በመጀመሪያ ፪፻ እንወስዳሇን

የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ

21 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

 አንድ ሚሊየን (1,000,000) ባለ ሰባት ሆሄ ሙሉ ቁጥር ነው፡፡

21 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ መልመጃ

22 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

3. ከዚህ በታች በፊደል የተዘረዘሩትን ቁጥሮች በአሃዝ ፃፏቸው

23 ምዕራፍ አንድ እስከ 1‚000‚000 ያሉ ሙሉ ቁጥሮች እና ቅደም ተከተላቸው

የምዕራፉ የትምህርት አላማዎች

2.1. ሙሉ ቁጥሮችን መደመር

25 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

ሇ. 4,256 + 2,665 = 4,256 + 2,700 – 35 ሇምን?

26 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

የመዯመር ባህሪ በሙለ ቁጥሮች ሊይ

27 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

ሇ. 893 + 348 መ. (1,023 + 3,541) + , 12

28 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

ለ. 3,456 + 26,196 ሠ. 463,000 + 40,000

2.2. ሙሉ ቁጥሮችን መቀነስ

በባለፈው ንዑስ ርዕስ ስር ሙሉ ቁጥሮችን መደመር ተምራችኋል፡፡ በዚህ

2.2.1. ሙሉ ቁጥሮችን ያለብድር መቀነስ

29 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

2. በአንዴ ሁሇተኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ውስጥ 2,486 ወንዴ እና 2,475 ሴት

ሀ. 39,765 – 27,654 = ______

30 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

31 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

32 ምዕራፍ ሁለት ቁጥሮችን መደመርና መቀነስ

2. አንድ ካምፓኒ ሰኞ እለት 763,389 ወተት አሸገ፡፡ በዛው ቀን ከታሸገው

 የአስር ቤትን ማቀናነስ: ከ10 ቤት 4 ላይ 1 አስር ተበድረን ስለነበረ 4 -