Grade 5 Maths Book

ሒሳብ ሒሳብ
የተማሪ መፅሐፍ የተማሪ መፅሐፍ
አምስተኛ አምስተኛ ክፍል
ሒሳብ የተማሪ መፅሐፍ አ ምስ ተኛ ክ ፍል

ክፍል
የ ሐረሪ ክ ል ል ትም ህ ር ት ቢ ሮ
ውድ ተማሪዎች!
ሇዚህ መማሪያ መጽሐፍ ተገቢውን እንክብካቤና ጥበቃ አድርጉ!
ይህ መማሪያ መጽሐፍ የትምህርት ቤታችሁ ንብረት ነው፡፡ መጽሐፉ እንዳይበላሽ
ወይም እንዳይጠፋ በጣም መጠንቀቅ አሇባችሁ፡፡ መጽሐፉን በጥንቃቄ ሇመያዝ
ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን 10 መመሪያዎች ተግባራዊ አድርጉ፡፡
1. መጽሐፉን ከጉዳት ሇመከላከል በላስቲክ ወይም በወረቀት ሸፍኑት፡፡
2. መጽሐፉን ሁል ጊዜ በደረቅና በንጹህ ቦታ አስቀምጡት፡፡
3. መጽሐፉን ሇመጠቀም ስትዘጋጁ በቅድሚያ እጃችሁ ንጹህ መሆኑን አረጋግጡ፡፡
4. በመጽሐፉ ሽፋን ወይም የውስጥ ገጾች ላይ አትጻፉ፡፡
5. በመጽሐፉ ገጾች መካከል እልባት ሇማድረግ ስትፈልጉ ብጣሽ ወረቀት፣ ክር ወይም
ካርድ ተጠቀሙ፡፡
6. በመጽሐፉ ውስጥ ያለትን ሥዕሎች ወይም ገጾች በፍጹም አትቅደዱ፡፡
7. በመጽሐፉ ውስጥ የተቀደደ ወይም የተገነጠሇ ገጽ ሲኖር በሙጫ ወይም በሌላ
ንጹህ ማጣበቂያ አጣብቁት፡፡
8. መጽሐፉን ከቦርሳችሁ ስታስገቡ ወይም ስታወጡ ጥንቃቄ አድርጉ፡፡
9. መጽሐፉን ሇሌላ ሰው ስታቀብለም ሆነ ከሌላ ሰው ስትቀበለ ተገቢውን
ጥንቃቄ አድርጉ፡፡
10. መጽሐፉን ሇመጀመሪያ ጊዜ ስትጠቀሙ ሽፋኖቹና ገጾቹ እንዳይገነጠለ መጽሐፉን
በጀርባው ጋደም አድርጋችሁ አስቀምጡት፤ከዚያም ጥቂት ገጾችን ቀስ እያላችሁ
በየተራግሇጡ፤በግራና በቀኝ እጃችሁ የያዛችሁትን የመጽሐፉን ክፍል በኃይል አትጫኑት
(አትመንጭቁት)፡፡
ሒሳብ
የተማሪ መፅሀፍ
5ኛ ክፍል
 አዘጋጅ
ኑር አህመድ
 አርታይ
ፋንታዬ አለሜ
 አማካሪ
ዳንኤል ብርሃኔ
 ዲዛይነር
ወንድይፍራው ተቀባ
© ሐረሪ ክልል ትምህርት ቢሮ
የባሇቤትነት መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው፡፡
ከሐረሪ ክልል ትምህርት ቢሮ ፍቃድ ውጪ መጽሐፈን ሙለ በሙለ

ሆነ በከፊል ማሳተም እና አባዝቶ ማሰራጨት በህግ ያስጠይቃል፡፡
የመጀመሪያ እትም 2015 ዓ.ም

ማውጫ
ምዕራፍ አንድ፡ ልኬት፣ ስፋትና ይዘት
1.1. ካሬና ወረቀቶችን በመጠቀም የገጾችን ስፋት መለካት ............................... 2
1.2 የጠለል ምስሎችን ስፋት በካሬ ሳንቲሜትር (ሳ.ሜ2)፣ በካሬ
ሜትርና (ሜ2) እና በሄክታር መለካት ............................................................ 5
1.3. ይዘትን በሳ.ሜ3፣ በሊትርና በሜ3 መለካት .......................................... 8
1.4 የስፋትና የይዘት ምድቦችን ወዯ ተለያየ ምድብ በሚ.ሜ2፣
ሳ.ሜ2፣ ሜ2፣ ኪ.ሜ2 እና ሚ.ሜ3፣ ሳ.ሜ3፤ሜ3 እና ኪ.ሜ3 ........................... 15
1.5. የስፋት እና የይዘት ተግባራዊ ፕሮብሌሞች ........................................ 19
ምዕራፍ ሁለት፡ ክፍልፋዮች
2.1. የክፍልፋይ ዓይነቶች ........................................................................... 27
2.2. መሠረታዊ ስሌቶችና ክፍልፋዮች ....................................................... 35
ምዕራፍ ሶስት፡ አስርዮሽ
3.1. አስርዮሽና መቶኛ ቁጥሮች ክለሳ ...................................................... 54
3.2. የአስርዮሽ ቁጥሮች በቁጥር መስመር ላይ ............................................. 57
3.3. አስርዮሽ ቁጥሮችን መዯመርና መቀነስ ................................................. 61
3.4. አስርዮሽ ቁጥሮችን ማባዛትና ማካፈል ................................................... 66
3.5. የተለመደ ክፍልፋዮች ከአስርዮሽ ጋር ያላቸው ዝምድና ...................... 75
ምዕራፍ አራት፡ መቶኛ
4.1. የሙሉ ነገር ክፋይን በመቶኛ መግለፅ ................................................... 82
4.2. አንድን ነገር ከሌላ ነገር ጋር ያለውን መጠን በመቶኛ መግለፅ ...................... 87
4.3. የክፍልፋዮች እና መቶኛዎች ዝምድና .................................................... 90
4.4. በመቶኛ የማስላት ትግበራ .................................................................. 93
ምዕራፍ አምስት፡ በተለዋዋጭ መስራት
5.1. የቁጥር ንድፎች እድገትን ማጠቃለልና ማላመድ ................................... 99
5.2. አልጀብራዊ ቁሞችና መግለጫዎች .................................................... 106
5.3. የእኩልነት ዓረፍተ ነገሮችን በመተካት ማስላት ................................... 114
5.4. ባለአንድ ዯረጃ የእኩልነት አረፍተ ነገሮች ማስላት .............................. 118
5.5 የቃላት ፕሮብሌሞች .................................................................... 121
ምዕራፍ ስድስት፡ በተለዋዋጭ መስራት
6.1. መረጃ አሰባሰብ ........................................................................... 132
6.2. ባር ግራፎችና የመስመር ግራፎችን መስራትና መተርጎም ................ 134
6.3. የቁጥር አማካይ .......................................................................... 143
6.4. ሳንቲም ሎተሪ እና ዳይ በመጠቀም ቀላል ሙከራዎችን መስራት ........ 148
ምዕራፍ ሰባት፡ የጠጣር ምስሎች ምድብ እና ትርጉማቸው
7.1. የጠጣር ምስሎችን ምድብ .............................................................. 160
7.2 የፕሪዝም፣ ፒራሚድ እና የክብ አካል ክፍሎች ትርጉም .................... 164
7.3. ባለ ሦስት ልኬት ምስሎችን በትርጉማቸው መሰረት ማወዳዯር .............. 169
ምዕራፍ ስምንት፡ መስመሮች፣ አንግሎች እና ልኬታቸው
8.1. መስመሮች ..................................................................................... 180
8.2 አንግሎችና ልኬታቸው ...................................................................... 191
8.3 ምጥጥን መስመሮች .......................................................................... 201
8.4 ልኬት ............................................................................................ 201
8.5 የአንግል፣ የመስመርና የልኬት ትግበራ .............................................. 212
የቃላት ፍቺ ......................................................................................... 219
ምዕራፍ
ልኬት፣ ስፋትና ይዘት
1
የምዕራፉ አላማዎች፤
ይህን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ፣
 ካሬና ወረቀቶችን በመጠቀም የገፆችን ስፋት መሇካት ትችሊሊችሁ፡፡
 የጠሇሌ ምስልችን ስፋት በካሬ ሳንቲ ሜትር፣ በካሬ ሜትርና በሔክታር
ትሇካሊችሁ፡፡
 ይዘትን በኪዩቢክ ሳንቲ ሜትር፤በሉትርና በኪዩቢክ ሜትር ትሇካሊችሁ፡፡
 የስፋት እና ይዘት ምዴቦችን ከአንዴ ምዴብ ወዯ ላሊ ምዴብ ትቀይራሊችሁ፡፡
ቁ ልፍ ቃ ላ ት
 ጠለል  ይዘት
 ስፋት  ልኬት
መግቢያ
ባሇፈት ክፍሌ ዯረጃዎች ርዝመት፣ ክብዯት እና ይዘት እንዳት እንዯሚሇካ፣
በምን እንዯሚሇካና የመሇኪያዎችን ግንኙነት ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ክፍሌ
ትምህርት ዯግሞ የጠሇሌ ምስልችን ስፋት እንዱሁም የጠጣር ምስልች
አይነትና ስፋት እንዳት እንዯሚፇሇግ ትማራሊችሁ፡፡
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ አንድ ልኬት፣ ስፋትና ይዘት
1.1. ካሬና ወረቀቶችን በመጠቀም የገጾችን ስፋት መሇካት

ተግባር 1.1
1. ከታች የሚታየውን የካሬ ምስሌ ተመሌከቱና ቀጣዩን ጥያቄ መሌሱ፡፡
ሀ/ በምስለ ሊይ ስንት ትንንሽ ካሬዎች አለ?
ሇ/ ሁለንም ትንንሽ ካሬዎች ሇመቁጠር
ላሊ ዘዳ አሇን?
ምስሌ 1.1
2. በምስሌ 1.2 የተሰጠውን በመመሌከት ቀጣዩን ጥያቄ መሌሱ
ሀ/ በምስለ ሊይ ስንት ትንንሽ ካሬዎች አለ?
ሇ/ ትንንሹን ሳትቆጥሩ ላሊ ብዛታቸውን የማግኛ ዘዳ አሇን?
ምስሌ 1.2
ማስታወሻ
የአንዴ ጂኦሜትሪ ምስሌ ስፋት የሚባሇው ይህን ምስሌ ሙለ

በሙለ ሇመሸፇን የሚያስፇሌገው አሃዴ ካሬዎች ብዛት ማሇት ነው፡፡
አሃዴ ካሬ ምዴብ የስፋት መሇኪያ ምዴብ ነው፡፡ ይህም ስፋቱ አንዴ
ካሬ የሆነን ይወክሊሌ፡፡
1
1
ምስሌ 1.3 ስፋቱ አንዴ ካሬ ምዴብ

ምሳላ 1.1:- ከታች በምስሌ 1.4 ሊይ የተመሇከቱትን ምስልች ስፋት ፇሌጉ፡፡
2
ሀ. ሇ.
ምስሌ 1.4
መፍትሔ፡
ሀ. ይህ ምስሌ ያሇውን አሃዴ ካሬዎች ስንቆጥራቸው 9
አሃዴ ካሬዎችን እናገኛሇን፡፡
ስሇዚህ የካሬ ስፋት = 9 ምዴብ ካሬዎች ስፋት ዴምር
= 3 ምዴብ x 3 ምዴብ
ሇ. እያንዲንደን ያሇውን አሃዴ ካሬዎች ስንቆጥራቸው 20
አሃዴ ካሬዎችን እናገኛሇን፡፡
ስሇዚህ የካሬ ስፋት = 20 ምዴብ ካሬዎች ስፋት ዴምር
= 4 ምዴብ x 5 ምዴብ
ምሳሌ 1.2፡-
አንዴ ምስሌ እኩሌ ጎንና ርዝመት ባሊቸው አሃዴ ካሬዎች ተከፋፍሎሌ፡፡ ወዯ
ሊይ ያለት አሃዴ ካሬዎች 8 ሲሆኑ ወዯ ጎን ያለት አሃዴ ካሬዎች ከታች ብቻ
ስዴስት ናቸው፡፡
ሀ/ ይህ ምስሌ ስንት አሀዴ ካሬዎች አለት?
ሇ/ የምስለ ስፋት ስንት ነው?
መፍትሔ፡
ሀ/ ምስለ 8 × 6= 48 አሀዴ ካሬዎች አለት፡፡
ሇ/ የምስለ ስፋት 48 አሃዴ ካሬ ነው፡፡
ምሳሌ 1.3፡-
አህመዴ የቤቱን ወሇሌ የካሬ ምስሌ ባሊቸው ሴራሚክ ሇመሸፇን ፇሌጎ ወሇለን
በአንዴ ጠርዝ ከሊይ እስከታች 11 ሴራሚክ፣ በላሊው ጠርዝ ከዲር እስከዲር 9
3
ሴራሚክ እንዯሚያስፇሌገው ባሇሙያ ነገረው፡፡ አህመዴ በአጠቃሊይ ወሇለን

ሇማሌበስ ስንት ሴራሚክ ያስፇሌገዋሌ?
መፍትሔ፡
የቤቱ ወሇሌ፡ 11x 9 = 99 ካሬ ምስሌ ያሇው ሴራሚክ ያስፇሌገዋሌ፡፡
መልመጃ 1-ሀ
1. የሚከተለትን የካሬ ገፆች ስፋት ፇሌጉ
ሀ) ሇ)
ሏ) ምስሌ 1.5
2. የአግዴምና የቁመቱ አሃዴ ካሬዎች ብዛት ከታች የተሠጠውን ምስሌ

ስፋታቸውን ፇሌጉ፡፡
ሀ/ 3 አሃዴ ካሬ በ4 አሃዴ ካሬ ሇ/ 5 አሃዴ ካሬ በ8 አሃዴ ካሬ
ሏ/ 4 አሃዴ ካሬ በ9 አሃዴ ካሬ መ/ 6 አሃዴ ካሬ በ10 አሃዴ ካሬ
ሠ/ 12 አሃዴ ካሬ በ12 አሃዴ ካሬ
3. የሚከተለትን ገፅ ስፋት ገምቱ፡፡
ሀ/ የጥቁር ሰላዲችሁ ገፅ ሇ/ የጠረጴዛችሁ ገፅ
ሏ/ የክፍሊችሁ ወሇሌ
4. አበበ ከቤቱ እስከ አውራ መንገዴ ያሇውን መንገዴ በትንንሽ አሃዴ ካሬ
በሚመስለ ሸክሊዎች ማንጠፍ ፇሇገ መንገደ ወዯ ጎን 14 ሸክሊዎች
በቁመት 50 ሸክሊዎች የሚፇጅ ከሆነ አበበ ይህን መንገዴ በሸክሊ ሇማሌበስ
ስንት ሸክሊዎች ያስፇሌጉታሌ?
4
1.2 የጠሇሌ ምስልችን ስፋት በካሬ ሳንቲሜትር (ሳ.ሜ2)፣ በካሬ

ሜትርና (ሜ2) እና በሄክታር መሇካት፡፡
መግቢያ
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ትምህርት ማስመሪያ እና ሜትር በመጠቀም የጎነ
አራትና ካሬ ምስሌ ያሊቸውን የተሇያዩ ነገሮች ስፋት አፇሊሇግ ትማራሊችሁ፡፡
ይህንንም ትምህርት ስትማሩ የምንጠቀምባቸው ምዴቦች ሳ.ሜ2፣ ሜ2፣
ሄክታር የመሳሰለት ናቸው፡፡
ተግባር 1.2
1. በአካባቢያችሁ የሚገኙ የጠሇሌ ምስሌ ቅርፅ ያሊቸውን ቁሶች
ዘርዝሩ፡፤
2. በክፍሊችሁ ካለ ቁሳቁሶች የጠሇሌ ምስሌ የሆነ ቅርፅ ያሊቸውን
ሇመምህራችሁ ተናገሩ፡፡
ትርጓሜ 1.1: ጠሇሌ ማሇት እሌቆቢስ የሆነ ዝርግ ገፅታ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ1.4፡-የጠሇሌ ምስልች የምንሊቸው ጎነ ሶስት፣ ጎነ አራት፣ ካሬ፣

ክብ፣ ፓራላልግራም፣ ሮምበስ እና የመሳሰለት ናቸው፡፡
ማስታወሻ
የገፆችን ስፋት ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው ምዴቦች ሳ.ሜ2፣ሜ2 ኬ.ሜ2፣

ሄክታርና የመሳሰለት ናቸው፡፡
አስታውሱ
1ሳሜ × 1ሳሜ =1ሳሜ2
1ሜ × 1ሜ=1ሜ2
5
ምሳሌ 1.5፡- በታች በኩሌ የሚገኘው ጎነ አራት (ሬክታንግሌ) ቁመትና ርዝመት

በቅዯም ተከተሌ 4ሳ.ሜ እና 5ሳ.ሜ ነው፡፡ ስፋቱ ስንት ሳ.ሜ2 ነው?
ሀ ለ
4 ሳ.ሜ
ሠ መ
5 ሳ.ሜ
ምስሌ 1.6
መፍትሔ፡
ስፋት = ቁመት × ርዝመት
= 4 ሳ.ሜ × 5 ሳ.ሜ
= 20 ሳ.ሜ2
ምሳሌ 1.6፡- ከታች በምስሌ 1.7 ሊይ የተመሇከተው ካሬ ጎን 4 ሳ.ሜ ቢሆን

የካሬውን ስፋት ፇሌጉ፡፡
ሀ ሇ
ሠ መ
ምስሌ 1.7
መፍትሔ፡
የካሬ ጎኖች ምንጊዜም እኩሌ በመሆናቸው የአንዯኛውን ጎን
ርዝመት በመውሰዴ የካሬውን ስፋት ማግኘት ይቻሊሌ፡፡
ስሇዚህ ር= 4 ሳ.ሜ
ስፋት = ርዝመት x ርዝመት
= 4ሳ.ሜ x 4 ሳ.ሜ
= 16 ሳ.ሜ2
አስታውሱ
የአንዴ ካሬ ጎኑ ር ከሆነ ስፋቱ
የካሬ ስፋት = ር × ር= ር2 ይሆናሌ፡፡
6
ተግባር 1.3
የክፍሊችሁን ወሇሌ ርዝመትና ቁመት በመሇካት ስፋቱን ፇሌጉ፡፡
ምሳሌ 1.7፡- የኑረዱን እርሻ ሬክታንግሊዊ ቅርፅ ያሇው ሲሆን ርዝመቱ 200
ሜ እና ቁመቱ 100 ሜትር ነው፡፡ የኑረዱን እርሻ ስፋት በ ካ.ሜና በሄክታር
ስንት ነው?
ስፋት (ስ) = ርዝመት x ቁመት
= 200ሜ x 100ሜ = 20000ሜ2
ይህ በሄክታር 2 ሄክታር ይሆናሌ፡፡
ማስታወሻ
አንዴ ሄክታር 100ሜ × 100ሜ የሆነ ካሬ ስፋት ነው፡፡
ስሇዚህ አንዴ ሄክታር = 10000 ሜ2 ነው፡፡
አስታውሱ
የአንዴ ጎን ሬክታንግሌ ርዝመቱ “ር”፣ ቁመቱ “ቁ” ቢሆን
ስፋቱ የሚገኝበት ቀመር
ስፋት = (ርዝመት) × (ቁመት)
= ር × ቁ ይሆናሌ፡፡
መልመጃ 1-ለ
1. ማስመሪያ በመጠቀም የሚከተለትን የጠሇሌ ምስልች ከሰራችሁ በኃሊ

ስፋታቸውን ፇሌጉ፡፡
ሀ) 4ሳ.ሜ በ5 ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንግሌ፡፡
ሇ) 5ሳ.ሜ በ7 ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንግሌ፡፡
ሏ) 4ሳ.ሜ በ4 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ፡፡
መ) 7 ሳ.ሜ በ7 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ፡፡
ሠ) 8 ሳ.ሜ በ8 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ፡፡
7
2. የሚከተለትን ምስልች ስፋታቸውን ፇሌጉ

ሀ) ሏ)
4ሳ.ሜ 5ሳ.ሜ
7ሳ.ሜ 5ሳ.ሜ
ሇ) መ)
3ሳ.ሜ 3ሳ.ሜ
12ሳ.ሜ 3ሳ.ሜ
ምስል 1.8
1.3. ይዘትን በሳ.ሜ ፣ በሉትርና በሜ3 መሇካት
3
መግቢያ
ባሇፈት የክፍሌ ዯረጃዎች ይዘት ምን እንዯሆነና ይዘት እንዳትና በምን
እንዯሚሇካ ተምራችኃሌ፡፡ በዚህ የክፍሌ ዯረጃ ዯግሞ ይዘቶችን በሉትርና
ሚሉ ሉትር በተጨማሪ በሳንቲ.ሜትር ኪዩብ (ሳ.ሜ3)፣ በሜትር ኪዩብ
(ሜ3) እንዯሚሇኩ ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 1.4
አስራ ሁሇት ባሇ 20 ሉትር ጀሪካን ውሃ የሚይዝ በርሜሌ በአጠቃሊይ

ስንት ሉትር ውሃ ይይዛሌ?
ትርጓሜ 1.2. የአንዴ እቃ የመያዝ መጠን “ይዘት” ይባሊሌ፡፡
በአካባቢያችሁ ውሃና ፇሳሽ የሚይዙ ዕቃዎች እንዯ ሇስሊሳ ጠርሙስ፤ የታሸገ

ማንጎ፤ ሏይሊንዴ ውሃ፤ ጀሪካን ዘይት የመሳሰለትን አይታችኃሌ፡፡
የጠርሙሱ ወይም የሀይሊንደ ወይም ጀሪካኑ በውስጡ የመያዝ መጠን “ይዘት”
ይባሊሌ፡፡
ተማሪዎች ጠዋት ጠዋት ሇቤተሰባችሁ ወተት ገዝታችሁ ታውቃሊችሁ?
የገዛችሁትን የወተት መጠን እንዳት ትሇኩታሊችሁ? ወተት በያዘው የእቃ
አይነት ይሇካሌ፡፡
8
ለምሳሌ:- ወተቱን የያዝንበት እቃ (ኩባያ) ባሇ 1ሉትር ከሆነ እና የተሞሊ ከሆነ

የወተቱ መጠን 1ሉትር ነው፡፡
ማስታወሻ
የይዘት መሇኪያ ምዴቦች ሳ.ሜ3፣ ሉትር ፣ሜ3 እና የመሳሰለት ናቸው፡፡
ተሇቅ ያለ ይዘቶች በሜ3 የሚሇኩ ሲሆን ትንንሽ ይዘቶች ዯግሞ በሳ.ሜ3
፣ሚ.ሜ3 እና ሚሉ ሉትር ይሇካለ፡፡
ምሳሌ 1.8፡- የአንዴ ሳጥን ርዝመት 2 ሜትር ወርደ 3 ሜትር እና

ቁመት 5 ሜትር ቢሆን የሳጥኑን ይዘት ፇሌጉ
መፍትሔ፡
የሳጥኑን ይዘት ሇመፇሇግ የሳጥኑ ርዝመት በወርደ ከዛም በርዝመቱ
እናባዛዋሇን፡፡
ስሇዚህ ይዘት = 2ሜ × 3ሜ × 5ሜ = 30ሜ3 ይሆናሌ፡፡
ማስታወሻ፡
ይዘት = ርዝመት × ወርድ × ቁመት
ምሳሌ 1.9፡- ከታች በምስሌ 1.9 ሊይ ያሇውን የውሃ ታንከር ይዘቱን

ፇሌጉ፡፡
5ሜ
6ሜ
12ሜ
ምስሌ 1.9
መፍትሔ፡
ይዘት = 12ሜ x 5ሜ x 6ሜ
=360ሜ3
9
ምሳሌ 1.10፡- በስተቀኝ በምስሌ 1.10 የሚታየው

የውሃ ገንዲ ነው፡፡ ርዝመቱ 12 ሜትር፣
10ሜ
ወርደ 2.5 ሜ እና ቁመቱ 10 ሜ
12ሜ
ቢሆን ይዘቱ ስንት ሜ3 ነው? 2.5 ሜ
ምስሌ 1.10
መፍትሔ፡
ይዘት = ርዝመት × ወርዴ × ቁመት
= 12ሜ × 2.5ሜ × 10ሜ
ይዘት = 300 ሜ3
1.3.1 የፇሳሽ ይዘትን መሇካት

የፇሳሽ ይዘትን ሇመሇካት የሚያገሇግለ አሃድችን በ4ኛ ክፍሌ የሒሳብ
ትምህርት ተምራችኋሌ፡፡ አሁን ዯግሞ እነዚህን ምዴቦች በመጠቀም ይዘትን
እንዳት እንዯምንሇካ ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 1.5
የሚከተሉትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡
1. በጣም ትንሽ መጠን የሆነን ይዘት (የፇሳሽ መጠን) ሇመሇካት
የምንጠቀምበት አሃዴ ምን ይባሊሌ? ምሳላ በመስጠት ሇጋዯኞቻችሁ
አስረደ፡፡
2. ከፍተኛ መጠን ያሇው ይዘት(የፇሳሽ መጠን) የሚሇካበት አሃዴ
ምን ይባሊሌ? ምሳላ በመስጠት ሇጓዯኞቻችሁ አስረደ፡፡
ማስታወሻ
ይዘትን ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው የተሇመደ አሃድች ሚሉ ሉትር (ሚ.ሉ)

እና ሉትር (ሉ) ናቸው፡፡ በጣም ትንሽ የሆነን የፇሳሽ ይዘት ሇመሇካት
የምንጠቀምባቸው ምዴብ ሚሉ ሉትር ሲሆን ከፍተኛ መጠን ያሇውን የፇሳሽ
ይዘት ሇመሇካት ሉትርን እንጠቀማሇን፡፡
10
ምሳሌ 1.11፡-
1. በጣም ትንሽ መጠን ያሇውን ይዘት ሇመሇካት እንዯ ስሪንጅ፤የሻይ
ማንኪያ እና የመሳሰለትን መሳሪያዎች በመጠቀም በሚሉ ሉትር መሇካት
ይቻሊሌ፡፡
ምስሌ 1.11
2. ከፍተኛ መጠን ያሊቸውን ይዘቶች ሇመሇካት ሉትር እንጠቀማሇን፡፡

ለምሳሌ:- ግማሽ ሉትር፣ 1ሉትር፣ 2 ሉትር የሚይዙ ጠርሙሶችን
ሇመሇኪያነት መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
ግማሽ ሉትር 1 ሉትር 2 ሉትር

ምስሌ 1.12
እንዱሁም 5 ሉትር፣ 10 ሉትር፣ 20 ሉትር የሚዙ የውሃ ጀሪካኖች በመጠቀም
መሇካት ይቻሊሌ፡፡
5 ሊትር የሚይዝ ጀሪካን 10 ሊትር የሚዝ ጀሪካን 20 ሊትር የሚዝ ጀሪካን

ምስል 1.13
ምሳሌ 1.12፡-
1. የሚከተለትን ምስልች በመመሌከት ይዘታቸውን ፇሌጉ
ሀ. ሇ.
11
ሏ. መ.
ምስሌ1.14
ሀ) ይህ ምስሌ 300 ሚ.ሉትር ፇሳሽ ይዟሌ፡፡ ስለዚህ ይዘት= 300 ሚ.ሉ
ሇ) ይህ ሲሉንዯር 800 ሚ.ሉ ፇሳሽ ይዟሌ፡፡ ስለዚህ ይዘቱ = 800 ሚ.ሉ
ከሊይ በ “ሏ“ እና “መ“ ሊይ የተገሇፁትን በማየት መሌሱ ሊይ ተወያዩ?
1.3.2 የጠጣሮችን ይዘት መሇካት

የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ይዘት
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ይዘትን እንዳት እንዯምንፇሌግ
ትማራሊችሁ፡፡ ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ገፆች ያሇው ጠጣር ምስሌ
ነው፡፡ በመሆኑም፣ ይዘት ማሇት ማንኛውም ነገር በውስጥ ሉይዛቸው
የሚችሊቸው ኩቦች ብዛት ነው፡፡ አንደ ኩብ ትንሹ የይዘት ሌኬት የሆነውን
ኩቢክ ምዴብ ይወክሊሌ፡፡
ተግባር 1.6
የሳጥኖቹን ይዘት ሇማኘት ኩቦችን ቁጠሩ፡፡
ሀ) ሇ)
ምስሌ 1.15
በምስሌ 1.16 ሊይ የተመሇከተው ሬክታንግሊዊ

ፕሪዝም ርዝመት ወርዴና ቁመት ቁመት
አሇው ይዘቱም በቀመር ሲገሇፅ

ወርድ
ርዝመት
ይዘት= ርዝመት × ወርዴ × ቁመት ይሆናሌ፡፡
ምስሌ 1.16
ይህም ይ = ር × ወ × ቁ
12
ምሳሌ 1.13፡-
በምስሌ 1.17 የተመሇከተውን ምስሌ ይዘቱን አስለ፡፡
8 ሳ.ሜ
ምስሌ 1.17
2 ሳ.ሜ
5 ሳ.ሜ
መፍትሔ፡
ይ= ርxወxቁ
= 5ሳ.ሜ x 2ሳ.ሜ x 8ሳ.ሜ… (ር = 5ሳ.ሜ፣ወ = 2ሳ.ሜ፣ቁ=8ሳ.ሜ)
= 80
ስሇዚህ የፕሪዝሙ ይዘት = 80 ሳ.ሜ3 ነው፡፡
ምሳሌ 1.14፡-
ቀጥል የተመሇከተውን ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ይዘት ፇሌጉ
5.4 ሳ.ሜ
3.7 ሳ.ሜ
7.2 ሳ.ሜ
ምስሌ 1.18
መፍትሔ፡
ይ=ርxወxቁ
= 7.2 x 3.7 x 5.4
ይ =143.856 ሳ.ሜ3
ማስታወሻ
ኩብ ርዝመቱ፣ ወርደ እና ቁመቱ እኩሌ
የሆነ ፕሪዝም ነው፡፡ ር
ይ=ርxርxር
ር
ምክንያቱም ርዝመቱ፤ወርዴ እና ቁመቱ እኩሌ ር
ምስሌ 1.19
ስሇሆኑ ነው፡፡
13
ምሳሌ 1.15፡-
ቀጥል የተመሇከተው ኩብ ይዘት ፇሌጉ
3 ሳ.ሜ
3 ሳ.ሜ
3 ሳ.ሜ
ምስሌ 1.20
መፍትሔ፡
ይ = ርx ወ x ቁ
= 3 ሳ.ሜx 3ሳ.ሜx 3ሳ.ሜ
ይ = 27 ሳ.ሜ3 ነው
መልመጃ 1-ሐ
1) የእያዲንደን ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ይዘት ፇሌጉ::
ሀ) ሇ) 3ሜ
3 ሳ.ሜ
2 ሳ.ሜ 2ሜ
5ሜ
3 ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ
ሏ) መ)
2 ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ
1 ሳ.ሜ 4 ሳ.ሜ
6 ሳ.ሜ
ምስሌ 1.21
2) ርዝመት 5 ሳ.ሜ፣ ወርዴ 7ሳ.ሜ እና ቁመት 10 ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንግሊዊ
ፕሪዝም ይዘት ስንት ነው?
3) ርዝመት 12 ሜ፣ ወርዴ 8 ሜ፣ ቁመት 10ሜ የሆነ ሬክታንግሊዊ
ፕሪዝም ስንት ሜ3 ነው?
14
4) አንዴ ኩብ ጎኖቹ 7ሳ.ሜ ርዝመት አለት፡፡

ሀ) ይዘቱ ምን ያህሌ ነው? ሇ) የይዘቱን ቀመር ፃፈ
5) የአንዴ ኩብ ይዘት 125 ሜ3 ነው፡፡ የኩቡ የጎን ርዝመት ስንት ሜትር
ነው?
1.4 የስፋትና የይዘት ምዴቦችን ወዯ ተሇያየ ምዴብ በሚ.ሜ2፣
ሳ.ሜ2፣ ሜ2፣ ኪ.ሜ2 እና ሚ.ሜ3፣ ሳ.ሜ3፤ሜ3 እና ኪ.ሜ3
መቀየር
1.4.1 የስፋት ምዴቦችን ወዯተሇያየ ምዴብ በሚ.ሜ2፣ሳ.ሜ2፣ሜ2
እና ኪ.ሜ2፣ መቀየር
ተግባር 1.7
የሚከተለትን አስለ
ሀ) 1ሜ ስንት ሳ.ሜ ነው? ሇ) 1ኪ.ሜ ስንት ሜ ነው?
ሏ) 1ሳ.ሜ ስንት ሚ.ሜ ነው?
ማስታወሻ
የስፋት ምዴቦች ዝምዴና

1ሄክታር = 10000ሜ2 1ሳ.ሜ2=100 ሚ.ሜ2
1ሜ2 = 10000 ሳ.ሜ2
የስፋት ምዴቦች አሇዋወጥ

1ሜ2=1ሜ × 1ሜ = 100ሳ.ሜ ×100 ሳ.ሜ = 10000 ሳ.ሜ2
ስሇዚህ 1 ሜ2 = 10000 ሳ.ሜ2
1ሳ.ሜ2 =1 ሳሜ × 1ሳ.ሜ = 0.01 ሜ × 0.01ሜ = 0.0001ሜ2
ስሇዚህ 1ሳ.ሜ2 = 0.0001ሜ2
1 ኪ.ሜ2 = 1 ኪ.ሜ × 1 ኪ.ሜ = 1000ሜ × 1000ሜ = 1000000ሜ2
ወይም 1ሜ2 = 0.000001 ኪ.ሜ2
15
1ሳ.ሜ2=1 ሳ.ሜ 1ሳ.ሜ=10ሚ.ሜ 10ሚ.ሜ=100 ሚ.ሜ2

ወይም 1ሚ.ሜ2 =0.01 ሳሜ2
ምሳሌ 1.16፡- የአንዴ ሬክታንግሌ ርዝመት 25 ሳ.ሜ፤ ወርዴ 110 ሚ.ሜ

ቢሆን ስፋቱን በ ሳ.ሜ2 ፇሌጉ፡፡
መፍትሔ፡
ር = 25ሳ.ሜ
ወ =110 ሚ.ሜ=11 ሳ.ሜ (ሇምን?)
ስፋት (ስ) = ር × ወ = 25 ሳ.ሜ × 11ሳ.ሜ = 275 ሳ.ሜ2
መልመጃ 1-መ
1) የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ተፇሊጊው ምዴብ ቀይሩ፡፡

ሀ) 50 ሜ2 ወዯ ሳ.ሜ2 ሇ) 100 ሳ.ሜ2 ወዯ ሜ2
ሏ) 7.5 ሳ.ሜ2 ወዯ ሜ2 መ) 800 ሚ.ሜ2 ወዯ ሳ.ሜ2
ሠ) 800 ሜ2 ወዯ ኪ.ሜ2 ሠ) 60000መ2 ወዯ ሄክታር
2) የአንዴ ካሬ ጎን 100 ሳ.ሜ ቢሆን ስፋቱ ስንት ሜ2 ይሆናሌ?
3) የአሌማዝ የጥናት ቤት በር ቁመቱ 2ሜ እና ርዝመቱ 1.5ሜ ቢሆን
የበሩ ስፋት ስንት ሳ.ሜ2 ነው?
1.4.2 የይዘት መሇኪያ ምዴቦችን ወዯ ተሇያዩ ምዴቦች በሜ3፣ሳ.ሜ3
፣ሚ.ሜ3 እና ኪ.ሜ3 መቀየር
ተግባር 1.8
1. በቡዴን በቡዴን በመሆን የሚከተለትን ባድ ቦታዎች
እየተወያያችሁ ሙለ፡፡
ሀ) 1ኪ.ሜ = ________ ሜ ሇ) 1ሜ= ________ ሳ.ሜ
ሏ) 11ሄክታር = _______ ሜ2 መ) 2ኪ.ሜ2 = ________ ሜ2
ሠ) 5ሜ2 = ________ ሳ.ሜ2 ረ) 1ሳ.ሜ2 = _______ሚ.ሜ2
16
በሉትር በሚሉላትር አሃድች መካከሌ ያሇ ዝመዴና

1 ሉትር = 1000 ሚሉ ሉትር
 ከሉትር ወዯ ሚሉ ሉትር (ከከፍተኛ ወዯ ዝቅተኛ) ሇመቀየር በሉትር
የተሰጠውን መጠን በ1000 ማባዛት እና ውጤቱን በሚ.ሉ መፃፍ ነው፡፡
 ከሚሉ ሉትር ወዯ ሉትር (ከዝቅተኛ ወዯ ከፍተኛ) ሇመቀየር በሚሉ ሉትር
የተሰጠውን መጠን ሇ1000 ማካፇሌ እና ውጤቱን በሉትር መፃፍ ነው፡፡
ምሳሌ 1.17፡-
ሀ) 5 ሉትር = 5 ×1000 ሚሉ ሉትር
= 5000 ሚሉ ሉትር
ሇ) 3.06 ሉትር. =3.06 × 1000 ሚሉ ሉትር
=3060 ሚሉ ሉትር
ሏ) 300000 ሚሉ ሉትር = 00000 1000 ሉትር
= 300 ሉትር
መ) 42675 ሚሉ ሉትር = 42675 ÷1000 ሉትር
= 42.675 ሉትር
የይዘት አሃድች አሇዋወጥ
1. 1ሜ3 = ሜ×1ሜ× ሜ = 100 ሳ.ሜ × 00 ሳ.ሜ× 00 ሳ.ሜ
= 1000000ሳ.ሜ3
ስሇዚህ 1ሜ3 = 000000 ሳ.ሜ3
ወይም 1ሳ.ሜ3 = 0.000001ሜ3
2. 1ሳ.ሜ3 = ሳ.ሜ×1ሳ.ሜx 1ሳ.ሜ =10ሚ.ሜ × 10ሚ.ሜ × 10 ሚ.ሜ
ስሇዚህ 1ሳ.ሜ3 = 000ሚ.ሜ3
ወይም 1ሚ.ሜ3 = 0.001 ሳ.ሜ3
3. 1ሉትር = 1000 ሚ.ሉ = 1000 ሳ.ሜ3
ወይም 1 ሳ.ሜ3 = 0.001 ሉትር
1ሜ3 = 1000 ሉትር
17
ማስታወሻ
1ሜ3 = 1000000 ሳ.ሜ3 1ሳ.ሜ3 = 0.000001ሜ3
1ሳ.ሜ3 =1000 ሚ.ሜ3 1ሚ.ሜ3 = 0.001 ሳ.ሜ3
1ሜ3 = 1000 ሉትር 1 ሳ.ሜ3 = 0.001 ሉትር
ምሳሌ 1.18፡-
20 ሜ3 ስንት ሳ.ሜ3 ነው?
መፍትሔ:1ሜ3 = 1000000 ሳ.ሜ3
20 ሜ3 = 20×1000000 ሳ.ሜ
= 20000000 ሳ.ሜ3
ምሳሌ 1.19፡-
ሀ. 5ሳ.ሜ3 ስንት ሚ.ሜ3 ነው? ሇ. 2 ሉትርን ወዯ ሚሉ ሉትር ሇውጡ
ሏ. 2ሉትር ከ 250 ሚ.ሉን ወዯ ሚ.ሉ ሇውጡ
መፍትሔ:
ሀ. 1ሳ.ሜ3 =1000 ሚ.ሜ3
5ሳሜ3 = 5×1000 ሚ.ሜ3
= 5000 ሚ.ሜ3
ሇ. 2 ሉትር = 2×1000 = 000 ሚሉ ሉትር
ሏ. 2 ሉትር ከ 250 ሚ.ሉ = 2ሉ + 250ሚ.ሉ

= (2×1000)ሚ.ሉ + 250ሚ.ሉ
= 2000ሚ.ሉ 250ሚ.ሉ
= 2250ሚ.ሉ
ምሳሌ 1.20
3000ሚሉን ወዯ ሉትር ቀይሩ
መፍትሔ: 3000ሚሉ = (3000 ÷1000)ሉ
= 3ሉ
18
መልመጃ 1-ሠ
1. የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ተፇሊጊው ምዴብ ሇውጡ፡፡

ሀ) 0.3ሜ3 ወዯ ሳ.ሜ3 ሇ) 2000ሳ.ሜ3 ወዯ ሜ3
ሏ) 5ሳ.ሜ3 ወዯ ሚ.ሜ3 መ) 2.5ሉ ወዯ ሳ.ሜ3
ሠ) 500 ሳ.ሜ3 ወዯ ሉትር
2. የሚከተለትን የይዘት መስፇሪያ ምዴቦች ወዯ ተጠቀሰው ምዴብ ሇውጡ፡፡
ሀ) 8000 ሚ.ሜ3= _______ሳ.ሜ3 ሇ) 47ሜ3 = ________ሳ.ሜ3
ሏ) 840 ሳ.ሜ3 = _______ ሚ.ሜ3
3. ርዝመቱ 9 ሳ.ሜ፤ወርደ 7 ሳ.ሜ እና ቁመቱ 65 ሚ.ሜ የሆን ሳጥን ይዘት
በሳ.ሜ3 ፇሌጉ?
4. የአንዴ ኩብ የጠርዙ ርዝመት 10ሜ ከሆነ ይዘቱ ስንት ሜ3 ነው?
1.5. የስፋት እና የይዘት ተግባራዊ ፕሮብላሞች

1.5.1. የስፋት ተግባራዊ ፕሮብላሞች
ተግባር 1.9
በቡዴን በመሆን የሚከተለትን አስለ
1. ዩሱፍ ርዝመቱ 250 ሜትር እና ቁመቱ 20 ሜትር የሆነ የማንጎ
እርሻ አሇው፡፡ የዩሱፍ የማንጎ እርሻ ስፋት ምን ያህሌ ሜ2 ነው?
2. 16 ሜ፣ በ10 ሜ የሆነውን የቤት ወሇሌ ሇመሸፇን እያንዲንዲቸው
1ሜ በ1ሜ የሆኑ ስንት የወሇሌ ጡቦች ያስፇሌጋለ?
ስፋትን የማስሊት ትግበራ ዕሇት በዕሇት ኑሮአችን ውስጥ የምንጠቀምበት ነው፡፡

ለምሳሌ፡- በግቢያችን ውስጥ የሚገኘውን የጓሮ አትክሌት ቦታ ስፋት፣
የግቢያችንን ስፋት፣የትምህርት ቤት ክፍሌ ስፋት፣ የምንጫወትበት የእግር
ኳስ ሜዲ ስፋትና የመሳሰለትን ስፋት ሇማወቅ እንጠቀምበታሇን፡፡
ምሳሌ 1.21፡- አስናቁ ርዝመቱ 150ሜ እና ቁመቱ 50ሜ የሆነ የአበባ እርሻ
አሊት፡፡ የአስናቁ የአበባ እርሻ ስፋት ስንት ሜ2 ነው?
19
መፍትሔ:
የተሰጠ የተፇሇገ
ርዝመት = 150ሜ ስፋት = ስ
ቁመት = 50ሜ
መፍትሔ: ስፋት = ርዝመት × ቁመት
= 150ሜ × 50ሜ= 7500ሜ2
ስሇዚህ የአስናቁ የአበባ እርሻ ስፋት 7500 ካሬ ሜትር ነው፡፡
ምሳሌ 1.22፡- ከዴር ርዝመቱ 10ሜ እና ውርዴ 6ሜ የሆነ የችግኝ መዯብ
አዘጋጀ፡፡ የችግኝ መዯቡ ስፋት ስንት ሜ2 ነው?
የተሰጠ ተፇሊጊ
ርዝመት =10ሜ ስፋት=?
ቁመት= 6ሜ
መፍትሔ: ስፋት = ስ = ርዝመት × ወርዴ
= 10ሜ × 6ሜ = 60ሜ2
ምሳሌ 1.23፡-
የአበበ መኖርያ ቤት ሳልን ስፋቱ 30 ሜ2 ነው፡፡ርዝመቱ 5ሜ ቢሆን ቁመቱ
ስንት ሜትር ነው?
የተሰጠ ተፇሊጊ
ስፋት= 30 ሜ2 ቁ=_________?
ርዝመት= 5ሜ
መፍትሄ፡ ስ = ር ×ቁ
30ሜ2 = 5ሜ ×ቁ
ቁ = 30ሜ2÷5ሜ
ቁ = 6ሜ
20
መልመጃ 1-ረ
1. የረውዲ የማንጎ እርሻ ርዝመቱ 100ሜ ወርደ 70ሜ ነው የረውዲ

የእርሻ ስፋት ስንት ሜ2 ነው?
2. የግርማ የጓሮ አትክትሌ ቦታ ርዝመቱ 900 ሳ.ሜ እና ወርደ 7ሜ ቢሆን
ስፋቱ ስንት ሜ2 ነው?
3. የአንዴ መማርያ ክፍሌ ስፋት 72 ሜ2 ነው፡፡ የክፍለ ርዝመት 9ሜ
ቢሆን ወርደ ስንት ሜ ነው?
1.5.2 የይዘትን ተግበራዊ ፕሮብላሞች

ይዘትን የማስሊት ትግበራ በአካባቢያችን የሚገኙ ማናቸውም ዕቃዎች
የመያዝ አቅማቸውን ሇማወቅ ይጠቅመናሌ፡፡
ለምሳሌ፡- አንዴ የውሃ ጀሪካን የመያዝ አቅሙ 20 ሉትር ወይም 25
ሉትር ነው፡፡
ተግባር 1.10
1. ዮሴፍ ጠዋት ሊይ 0.6 ሉትር ጁስ ጠጣ፡፡ ከሰዓት 0.4 ሉትር ቢጠጣ
በአጠቃሊይ ስንት ሉትር ጁስ ጠጣ?
2. አንዴ ሊም ጠዋት ሊይ 2 ሉትር ወተት ማታ 3 ሉትር ወተት ብትታሇብ፣
በአጠቃሊይ በሳምንት ስንት ሉትር ወተት ትታሇባሇች?
ምሳሌ 1.24፡-
ጫሌቱ 30 ባሇ 1ሳ.ሜ3 ሳጥኖች በትሌቁ ሳጥን ውስጥ ብትጨምር የትሌቁ
ሳጥን ይዘት ስንት ሳ.ሜ3 ነው?
መፍትሔ፡
1ሳ.ሜ
ጎኖቹ 1ሳ.ሜ የሆነ ኩብ
1ሳ.ሜ
1ሳ.ሜ
ምስሌ 1.22
የትሌቁ ሳጥን ይዘት = 30 x1ሳ.ሜ3 = 30ሳ.ሜ3
21
ምሳሌ 1.25፡-
አንዴ ባሇ ሱቅ 500 ሉትር ዘይት ነበረው፡፡ ሇሁሇት ዯንበኞቹ ሇመጀመሪያው
90 ሉትር እና ሇሁሇተኛው 46 ሉትር ዘይት ሸጠሊቸው፡፡
ሀ) በአጠቃሊይ የሸጠው ዘይት ስንት ሉትር ነው፡፡
ሇ) ያሌተሸጠው ዘይት ስንት ሉትር ነው፡፡
መፍትሔ፡-
ሀ) የተሸጠው ዘይት = 90 ሉትር + 46 ሉትር
= 136 ሉትር
ሇ) ያሌተሸጠው ዘይት = 500 ሉትር 136 ሉትር = 364 ሉትር
ምሳሌ1.26፡- አንዴ የውሃ ማጠራቀሚያ ሮቶ 5000ሉትር ውሃ ይይዛሌ፡፡
በውስጡ ያሇው ውሃ 3000 ሉትር ከሆነ ሮቶውን ሇመሙሊት ስንት ሉትር
ውሃ ያስፇሌጋሌ?
መፍትሔ:
ሮቶውን ሇመሙሊት የሚፇሌገው = 5000ሉትር 3000ሉትር
= 2000ሉትር
መልመጃ 1-ሰ
1. አንዴ የወተት ነጋዳ ጠዋት 50 ሉትር ወተት ይሸጣሌ ከሰዓት ዯግሞ 45
ሉትር ወተት ቢሸጥ በአጠቃሊይ በቀን ስንት ሉትር ወተት ይሸጣሌ?
2. አቶ ዯረጀ የግቢያቸውን አትክሌት በአንዴ ቀን ጠዋት 25 ሉትር፤ ከሰዓት
ዯግሞ 40 ሉትር ውሃ ቢያጠጡ፡፡ በአጠቃሊይ በሳምንት አታክሌታቸውን
ስንት ሉትር ውሃ አጠጡ?
3. ወ/ሮ ሸምሺ ከነበራት 15 ሉትር ዘይት 5.5 ሉትር ብትጠቀም፡፡ ወ/ሮ
ሸምሺ ያሌተጠቀመችበት ዘይት ስንት ሉትር ይሆናሌ?
4. ወ/ሮ በሇጡ አዱስ የቡሌኬት ቤት ሰሩ፡፡ ሰኞ ዕሇት 130 ሉትር ውሃ
አጠጡት፡፡ ሏሙስ ዕሇት ዯግሞ 150 ሉትር ቢያጠጡ፤ በጠቅሊሊው ወ/ሮ
በሇጡ በሁሇት ቀን ውስጥ ስንት ሉትር ውሃ አጠጡ፡፡
22
5. አብደሰሊም የቡና እርሻውን ሇማጠጣት አንዴ ባሇ 1000 ሉትር ሮቶ ውሃ

ገዛ፡፡ የ1ሜ3 ውሃ ዋጋ 100ብር ቢሆን አብደሰሊም 1000 ሉትሩን
ሇመግዛት ስንት ብር ያስፇሌገዋሌ?
6. 218000ሳ.ሜ3 ዘይት የሚይዝ የዘይት ዕቃ ውስጡ 79ሉትር ዘይት አሇው፡፡
ይህን የዘይት ዕቃ ሇመሙሊት ምን ያህሌ ሉትር ዘይት ያስፇሌጋሌ?
7. አንዴ 1550ሉ ውሃ የሚይዝ ሮቶ ሇመሙሊት ስንት ባሇ 20ሉትር ውሃ
ጀሪካን መገሌበጥ ይኖርብናሌ?
23
የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ
የአንዴ ገፅ ስፋት ማሇት ገፁን ሉሸፍኑ የሚችለ አሃዴ ካሬዎች ብዛት

ማሇት ነው፡፡
 ጠሇሌ ማሇት እሌቆቢስ የሆነ ዝርግ ገፅታ ማሇት ነው፡፡
 የጠሇሌ ምሰልች የምንሊቸው ጎነ ሶስት፣ጎነ አራት ካሬ፣ክብ
ፓራላልግራም፣ሮምበስና የመሳሰለት ናቸው፡፡
 የሬክታንግሌ ስፋት የርዝመቱና ቁመት ብዜት ነው፡፡
 የተሇመዯው (መዯበኛ ) የስፋት መሇኪያ ምዴብ ሜ2 ነው፡፡
 1ሜ2=10,000 ሳ.ሜ2 ነው
 1ሳ.ሜ2=100ሚ.ሜ2 ነው
 1ሄክታር=10,000 ሜ2 ነው፡፡
 ይዘት ማሇት የአንዴ እቃ የመያዝ መጠን ማሇት ነው፡፡
 መዯበኛ የይዘት መሇኪያ ምዴብ ሉትር ነው፡፡
 የይዘት መሇኪያ ምዴቦች ሳ.ሜ3፤ሉትር ፤ሜ3 እና የመሳሰለት
ናቸው፡፡
 1ሜ3 =1,000,000 ሳ.ሜ3
 1ሳ.ሜ3 =1000 ሚ.ሜ3
 1ሉትር =1000 ሜ.ሉ
 1ሉትር =1000 ሳ.ሜ3
 1ሚ.ሉ= 1ሳ.ሜ3
 1ሜ3=1000 ሉትር
24
የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ መልመጃ

1. የሚከተለትን ገፆች ስፋታቸውን ፇሌጉ፡፡
ሀ. ሇ.
5ሳ.ሜ
6ሳ.ሜ
6ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ
ሏ. መ.
4ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
3ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
ምስሌ1.23
2. የሚከተለት ሲሉንዯሮች የያዙትን ፇሳሽ በመመሌከት ይዘታቸውን ፇሌጉ፡፡
ሀ ሇ
ምስሌ 1.24
3. የሚከተለትን ሬክታንግልችና ካሬዎች ስፋት ፇሌጉ
ሀ. ሇ.
2ሳ.ሜ 2 ሳ.ሜ
2ሳ.ሜ
4 ሳ.ሜ
ሏ. መ.
3 ሳ.ሜ 4 ሳ.ሜ
6 ሳ.ሜ
4 ሳ.ሜ
ሠ. ረ.
3 ሳ.ሜ 3ሳ. ሜ
7 ሳ.ሜ ምስሌ 1.25 3ሳ.ሜ
25
ትክክሌኛውን መሌስ ምረጡ

4. 1.5 ሉትር = ______________ ሚሉ
ሀ)150 ሇ) 1500 ሏ) 15፣000
5. 7.5 ሉትር 870 ሚ.ሉትር = __________ ሚ.ሉ
ሀ) 7120 ሇ) 8730 ሏ) 8370
6. 2.5 ሜ2 = __________ ሳ.ሜ2
ሀ) 25000 ሇ) 2500 ሏ) 250000
የሚከተለትን የቃሊት ፕሮብላሞች አስለ
7. ረምዚ ርዘመቱ 80ሜ እና ቁመቱ 70ሜ የሆነ የቡና እርሻ አሇው፡፡ የረምዚ
የእርሻ ስፋት ስንት ሜ2 ነው?
8. አንዴ የሱቅ ነጋዳ ከነበረው 300ሉትር ዘይት ሇሁሇት ጓዯኞች ሇአንዯኛው
50ሉትር ዘይት ሸጠ ሇሁሇተኛው 60000 ሚሉ ሉትር ዘይት ሸጠሇት፡፡
ሀ) የተሸጠው ዘይት አጠቃሊይ ስንት ሚሉ ሉትር ነው?
ሇ) ያሌተሸጠው ዘይት ስንት ሉትር ነው?
9. አንዴ የወተት ነጋዳ ጠዋት ሊይ 50 ሉትር ወተት ይሸጣሌ ከሰዓት ሊይ 35
ሉትር ወተት ይሸጣሌ በአጠቃሊይ በአንዴ ቀን ስንት ሚሉ ሉትር ወተት
ይሸጣሌ?
10. አያላው ርዝመቱ 8ሜ ቁመቱ 5.5ሜ የሆነ የጓሮ አትክሌት ቦታ አሇው
የአያላው የጓሮ አትክሌት ቦታ ስፋት ስንት ሜ2 ነው?
11. አንዴ ሳጥን መጠኑ 25ሳ.ሜ በ17ሳ.ሜ በ21ሳ.ሜ ቢሆን የሳጥኑይዘት
ምን ያህሌ ሳ.ሜ3 ነው?
12. የአንዴ ኩብ የጠርዙ ርዝማኔ 7ሜ ቢሆን የኩቡ ይዘት ስንት ሜ3 ነው?
13. የአንዴ ቀበላ ክሌሌ ዙሪያ ሬክታንግሊዊ ቅርፅ ሆኖ ርዝመቱ 21ኪ.ሜ
በ17ኪ.ሜ ቢሆን የቀበላው ቆዲ ስፋት ስንት ሜ2 ነው?
26
ምዕራፍክፍልፋዮች
2
የምዕራፉ ዓላማዎች፡-
ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ፡-
 የክፍሌፊይ አይነቶች ታውቃሊችሁ፡፡
 ክፍሌፊዮችን የማወዲዯሪያ ዘዳዎች ታውቃሊችሁ፡፡
 በክፍሌፊዮች ሊይ አራቱን መሰረታዊ ስላቶች ታሰሊሊችሁ፡፡
 ክፍልፋይ  ህገወጥ ክፍልፋይ

 ህገኛ ክፍልፋይ  ድብልቅ ቁጥር

መግቢያ
ቀዯም ባለት የክፍሌ ዯረጃዎች ስሇ ክፍሌፊዮች ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ
ዯግሞ ቀዯም ሲሌ የተማራችሁትን በመከሇስ ስሇ ክፍሌፊዮች በጥሌቀት
ትማራሊችሁ፡፡ እንዱሁም ስሇ ክፍሌፊይ አይነቶች፤ ክፍሌፊዮችን ማወዲዯር
እና በክፍሌፊዮች ሊይ አራቱን መሰረታዊ ስላቶች ማስሊትን ትማራሊችሁ፡፡
2.1. የክፍሌፊይ ዓይነቶች

ተግባር 2.1
1. በእያንዲንደ ምስሌ የተቀሇመውን ክፍሌ የሚወክሌ ክፍሌፊይ ፇሌጉ፡፡
ሀ. ሇ.
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ ሁለት ክፍልፋዮች
ሏ. መ.
ምስሌ 2.1
2. ከታች የተሰጡትን ክፍሌፊዮች በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ ግሇፁ፡፡

15 42 24 48
ሀ. ሇ. ሏ. መ.
20 80 40 90
3. የ“<”፣ “>” ወይም“ =” ምሌክቶችን በመጠቀም ክፍሌፊዮችን አወዲዴሩ፡፡

1 3 6 4
ሀ. ______ ሏ. ______
4 4 2 8
4 6 10 8
ሇ. ____ መ. ______
5 10 5 15
4 7
ሠ. ______ ረ. 5/13 ______1
9 9
አስታውሱ
ሀ
ክፍሌፊይ ቁጥር የሚባሇው ብዙውን ጊዜ ሲፃፍ ተብል ሲሆን ሀ
ለ
እና ሇ ሙለ ቁጥሮች ሆነው ‘’ሇ‘’ ግን ከዜሮ የተሇየ መሆን አሇበት፡፡
ለምሳሌ፡ 4 ቀናት የአንዴ ሳምንት ስንት ስንተኛ እንዯሆነ ማወቅ ትችሊሊችሁ፡፡

4
4 ቀናት = ሳምንት፡፡
7
7ቀናት (1ሳምንት) የአንዴ ወር ስንት ስንተኛ እንዯሆነ ማወቅ እንችሊሇን፡
እሱም 7ቀናት = ወር ነው፡፡

3
በሚሇው ክፍሌፊይ ውስጥ ከመስመሩ በሊይ ያሇው ቁጥር (የሊይኛው
4
ቁጥር) ሊዕሌ ሲባሌ ከመስመሩ በታች ያሇው ቁጥር (የታችኛው ቁጥር)

ታህት ይባሊሌ፡፡
3 ሊዕሌ
4 ታህት
28
የአንዴ ክፍሌፊይ ታህት አንዴ ሙለ ቁጥር በምን ያህሌ ዕኩሌ ክፍልች

እንዯተከፊፇሇ ሲያመሇክተን ሊዕለ ዲግም ከነዚህ ክፍሌፊዮች ውስጥ ምን
ያህለን እንዯምንወስዴ ይነግረናሌ፡፡
3
ስሇዚህ የሚነግረን አንዴ ሙለ ነገር 4 ቦታ የተከፊፇሇ መሆኑንና ከነዚህ
4
ውስጥ 3ቱን እጅ መሆኑን ነው፡፡

የሚከተለትን አይነት ምስልች በመጠቀም ክፍሌፊዮችን መግሇፅ እንችሊሇን፡፡
ሀ/
ምስሌ 2.2
1
ከሁሇቱ ክፍልች አንደ ተቀብቷሌ፡፡ስሇዚህ የተቀባው የሚወክሇው በ ነው፡፡
2
ሇ/
ምስሌ 2.3
2
ከሶስቱ ክፍልች 2ቱ ተቀብቷሌ፡፡ ስሇዚህ የተቀባው የሚወክሇው በ ነው፡፡
3
ሏ/
ምስሌ 2.4
3
ከ4ቱ ክፍልች 3ቱ ተቀብቷሌ፡፡ ስሇዚህ የተቀባው የሚወክሇው በ ነው፡፡
4
መ/
ምስሌ 2.5
ከሊይ የተቀባው ምስሌ 1 ነው፡፡
አስታውሱ
ክፍሌፊዮች በሦስት ይከፇሊለ፡፡ እነሱም

1. ህገኛ ክፍሌፊይ
2. ህገወጥ ክፍሌፊይ
3. ዴብሌቅ ክፍሌፊይ ናቸው፡፡
29
2.1.1. ህገኛ ክፍሌፊይ
ትርጓሜ 2.1: ህገኛ ክፍሌፊይ ማሇት ከአንዴ ያነሰ ዋጋ ያሇውና ሊዕለ

ሀ
ከታህቱ ያነሰ ክፍሌፊይ ነው፡፡ ይህ ማሇት ፣ ሀ<ሇ
ለ
ምሳሌ 2.1፡-
፣ ፣ ፣ ፣ ፣ የህገኛ ክፍሌፊይ ምሳላዎች ናቸው፡፡
2.1.2. ዴብሌቅ ቁጥር (ክፍሌፊይ)
ትርጓሜ 2.2: ማንኛውም ክፍሌፊይ ከዜሮ በተሇየ ሙለ ቁጥርና በህገኛ

ክፍሌፊይ መገሇፅ የሚችሌ ከሆነ ክፍሌፊዩ ዴብሌቅ ቁጥር ተብል ይጠራሌ፡፡
ዴብሌቅ ቁጥር የአንዴ ሙለ ቁጥርና የህገኛ ክፍሌፊዩን ዴምር ያሳያሌ፡፡

1 1
ለምሳሌ እንዯ 3 እና 8 ያለ ቁጥሮች ዴብሌቅ ቁጥሮች ይባሊለ፡፡
4 2
1
3  +
4
ምስሌ 2.6
3
‘’1 ‘’ የሚወክሌ ሞዳሌ ስሩ፡፡
4
ከጎን የሚታየውን አይነት ሬክታንግሌ ስሩ፡፡

ምስሌ 2.7
መጀመሪያ ከሰራችሁት ሬክታንግሌ ጎን ተመሳሳይ ሬክታንግሌ ስሩ፡፡ አሁን
3
የሰራችሁትን ሬክታንግሌ ወዯ አራት እኩሌ ክፍልች ከፊፍለ፡፡ የሚሇውን
4
ሇማመሌከት ሶስቱን ክፍልች ቀቧቸው፡፡
ምስሌ 2.8
30
ወይም ሁሇት ሙለ ሬክታንግልችን በአራት አራት ዕኩሌ ቦታ ክፇለ፡፡ ሰባቱን

ክፍልች ቀቧቸው፡፡ የሚከተሇውን ምስሌ ይሰጣሌ፡፡
ምስሌ 2.9
ስንት የተቀቡ አንዴ አራተኛዎች አለ?
7 አንዴ አራተኛዎች ተቀብተዋሌ፡፡ ይህ ማሇት በአጠቃሊይ 1
ተቀብቷሌ፡፡
ዴብሌቅ ቁጥሮች እንዯ ክፍሌፊይም መፃፍ ይቻሊሌ፡፡
2.1.3. ህገወጥ ክፍሌፊዮች
ትርጓሜ 2.3፡ ሊዕለ ከታህቱ የበሇጠ ወይም እኩሌ የሆነ ክፍሌፊይ

ሕገወጥ ክፍሌፊይ ተብል ይጠራሌ፡፡
8 5
እንዯ ወይም ያለ ቁጥሮች ህገወጥ ክፍሌፊይ ተብሇው ይጠራለ፡፡
5 4
ዴብሌቅ ክፍሌፊይን ወዯ ህገወጥ ክፍሌፊይ መሇወጥ ትችሊሊችሁ፡፡
ምሳሌ
1
3 በህገወጥ ክፍሌፊይ ግሇፁ፡፡
2
መፍትሔ፡- ሙለ የሆኑ ሳጥኖችን ሇዩ፡፡ ከዚያ ክፍሌፊዩን ጨምሩ፡፡
= = =
ላሊው ዘዳ ሙለ ቁጥርን በታህቱ ማብዛትና ሊዕለን መዯመር ነው፡፡

የተገኘውን ዴምር ከታህቱ በሊይ መፃፍ፡፡
( )
3
31
1
3 እንዯ ሕገ ወጥ ክፍሌፊይ እንዳት እንዯሚሇወጥ አስተውለ
4
ምስሌ 2.10
1 13
3 =
4 4
አስታውሱ
ሀ፣ሇ እና መ ሙለ ቁጥሮች ሲሆኑ፤ ሇ < መ ከሆነ እና መ≠ 0

ለ (ሀ መ) ለ
ሀመ = ይሆናሌ፡፡
መ
ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ሕገወጥ ክፍሌፊዮች ሇመሇወጥ

ዯረጃ1፡ ታህቱን በሙለው ቁጥር አባዙ፡፡
ዯረጃ 2፡ በዯረጃ 1 ያገኛችሁትን ብዜት ከመጀመሪያው ክፍሌፊይ ሊዕሌ ጋር ዯምሩ
ዯረጃ 3፡ በዯረጃ 2 ያገኛችሁትን ዴምር ከሊይ አስቀምጡና ታህቱን በመጀመሪያው
ክፍሌፊይ የነበረውን ታህት እንዲሇ በመፃፍ ስትጨርሱ ሕገወጥ ክፍሌፊይ
ታጋኛሊቹ፡፡
ምሳሌ 2.3፡-
የሚከተለትን ዴብሌቅ ቁጥሮች በህገወጥ ክፍሌፊይ ግሇፁ
5 1 1
ሀ) 3 ሇ) 6 ሏ) 8
7 4 2
መፍትሔ ፡-
( )
ሀ) 3
( )
ሇ) 6
( )
ሏ) 8
32
የቡድን ስራ 2.1
የሚከተለትን ዴብሌቅ ቁጥሮች በህገወጥ ክፍሌፊይ ግሇፁ
ሀ) ሇ) ሏ)
o ሙለ ቁጥር ወዯ ሕገወጥ ክፍሌፊይ ሉሇወጥ ይችሊሌ፡፡

2 4 6 8
ምሳላ፡ 2    
1 2 3 4
2 አሃድች ወይም 4 ግማሾች 6 ሲሶዎች 8 ሩቦች

አንዲንድች
ምስሌ 2.11
2 4 6 8
ከሊይ በምሳላው ሊይ እንዯተገነዘባችሁት ፣ ፣ ፣ ህገወጥ ክፍሌፊይ
1 2 3 4
ናቸው ማሇት ነው፡፡
o አንዴን ሕገወጥ ክፍሌፊይ ወዯ ሙለ ቁጥር ወይም ዴብሌቅ ቁጥር መቀየር
ይቻሊሌ፡፡
የሚከተሇውን አስተውለ
5 1
1. የተቀሇመው የሚወክሇው ክፍሌፊይ ፣የተቀሇመው የሚወክሇው ክፍሌፊይ 2
2 2
ምስሌ 2.12
አንዴን ሕገወጥ ክፍሌፊይ ወዯ ሙለ ቁጥር ወይም ዴብሌቅ ቁጥር ሇመቀየር
ሊዕለን በታህቱ አካፍለ፡፡
ይህን የሚያሳይ አሰራር ቀጥል ተሰጥቷሌ፡፡
33
17
ሇምሳላ፡ ን ወዯ ዴብሌቅ ቁጥር ሇመቀየር
5
3
5 17 ይህ ማሇት 3 ዴርሻ 2 ቀሪ
17
-15 ስሇዚህ =3 2
5 5
2
በተመሳሳይ
1
3 5 ይህ ማሇት 1 ዴርሻ 2 ቀሪ
5
-3 ስሇዚህ = 12
3 5
2
8 3
እንዱሁም = 1 ይሆናለ፡፡
5 5
ሕገወጥ ክፍልፋይን ወዯ ሙሉ ቁጥር ወይም ድብልቅ ቁጥር ለመለወጥ

ዯረጃ 1፡ የሊዕለን ቁጥር ሇታህቱ አካፍለ፡፡
ዯረጃ 2፡ ሀ) ማካፇለ ቀሪ ከላሇው ዴርሻው ሙለ ቁጥር ይሆናሌ፡፡
ሇ) ቀሪ ካሇው፣ የዴብሌቅ ቁጥሩ ሙለ ቁጥር ዴርሻው ሲሆን

ቀሪው ከመጀመሪያው ታህት በሊይ ሆኖ እንዯ ሕገኛ ክፍሌፊይ ሊዕሌ በመሆን
ያገሇግሊሌ፡፡
መልመጃ 2-ሀ
1. ሇሚከተለት ጥያቄዎች እውነት ወይም ሀሰት በማሇት መሌስ ስጡ፡፡
ሀ. ከዜሮ በስተቀር ሇማንኛውም ሙለ ቁጥር በ፣ = 1
ሇ. ሇማንኛውም ቁጥር በ፣ = በ
ሏ. ከዜሮ በስተቀር ሇማንኛውም ሙለ ቁጥር በ፣ = 0
መ. ህገወጥ ክፍሌፊይ ነው፡፡
ሠ. ትርጉም የሇሽ ነው፡፡
ረ. = 9
34
ሰ. = 5
2. ከታች የተሰጡት ክፍሌፊዮች ሕገኛ ወይም ሕገወጥ በማሇት ሇዩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
3. የሚከተለትን ክፍሌፊዮች በዴብሌቅ ክፍሌፊይ ሇውጡ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
ረ) ሰ) ሸ) ቀ) በ)
4. የሚከተለትን ዴብሌቅ ቁጥሮች ወዯ ሕገወጥ ክፍሌፊይ ሇውጡ፡፡
ሀ) 8 ሇ) 7 ሏ) 6 መ) 5
ሠ) 1 ረ) 4 ሰ) 8 ሸ) 9
ቀ) 2 በ) 9
5. አንዴ ሰው 8 ሰዓት ያህሌ ቢተኛ የቀኑን ስንት ስንተኛውን ሰዓት ተኝቷሌ?

6. አንዱት ሴት 6 ሰአት ሰራች፡፡ በቀን መስራት ያሇባት 8 ሰአት ቢሆን፣
መስራት ካሇባት ስንት ስንተኛውን ሰዓት ሠርታሇች?
7. አርባ ዯቂቃ የአንዴ ሰአት ስንት ስንተኛ ነው?
8. አንዴ ትሌቅ ቂጣ 6 እኩሌ ቦታዎች ቢቆራረጥና፣ 4 ህፃናት አንዴ አንዴ
ቁራሽ ቢበለ፤
ሀ) የተበሊው ስንት ስንተኛው ነው?
ሇ) የቀረው ስንት ስንተኛው ነው?
2.2. መሠረታዊ ስላቶችና ክፍሌፊዮች

2.2.1. ክፍሌፊዮችን መዯመርና መቀነስ
ሀ. ታህታቸው አንዴ አይነት የሆኑ ክፍሌፊዮችን መዯመርና መቀነስ
ተግባር 2.2
1. የሚከተለትን በማስሊት መሌሳችሁን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ግሇፁ፡፡
𝟐 𝟑 𝟖 𝟓
ሀ. ሠ.
𝟕 𝟕 𝟗 𝟗
𝟔 𝟐 𝟔 𝟒
ሇ. − ረ.
𝟏𝟑 𝟏𝟑 𝟏𝟓 𝟏𝟓
35
𝟖 𝟓 𝟖 𝟕
ሏ. −- መ. +
𝟗 𝟗 𝟏𝟐 𝟏𝟐
አስታውሱ
ተመሳሳይ ታህት ያሊቸውን ክፍሌፊዮች ሇመዯመር ወይም ሇመቀነስ

ሊዕሊቸውን እንዯምራሇን ወይም እናቀናንሳሇን፡፡
ለምሳሌ፡-ሀ. መ. −
ሇ. ሠ. −
ሏ.
ሇ. ታህታቸው አንዴ አይነት ያሌሆኑ ክፍሌፊዮችን መዯመርና

መቀነስ
ከዚህ ቀጥል ታህታቸው አንዴ አይነት ያሌሆኑ ክፍሌፊዮችን እንዳት
እንዯምንዯምርና እንዯምንቀንስ ተመሌከቱ፡፡
ማስታወሻ
ሁሇት ታህታቸው አንዴ አይነት ያሌሆኑ ክፍሌፊዮችን ሇመዯመርና
ሇመቀነስ ሁሇት መንገድች አለ፡፡ እነሱም
1. ወዯ አቻ ክፍሌፊይ በመሇወጥ ታህታቸውን በማመሳሰሌ፡፡
ሀ መ
2. እና ሁሇት ክፍሌፊዮች ቢሆኑ (ሇ፣ሠ0)
ለ ሠ
ሀ መ ሀሠ መለ

ለ ሠ ለሠ
ሀ መ ሀሠ መለ
 − (ሀሠ − መለ > 𝟎)
ለ ሠ ለሠ
3. የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም ናቸው፡፡
36
ምሳሌ 2.4፡-
የሚከተለትን ክፍሌፊዮች አስለ
ሀ) + ሇ) + ሏ) - መ) -
መፍትሔ፡
ሀ) የ አቻ ክፍሌፊይ ፣ ፣ ፣ …..ናቸው፡፡
የ አቻ ክፍሌፊዮች ፣ ፣ ፣ ፣ …… ናቸው፡፡
የ እና አቻ ክፍሌፊዮች ማሇትም እና ታህቱ 10 በሆነ ክፍሌፊይ
ሊይ ይገናኛለ፡፡
ስሇዚህ
( ) ( )
በላሊ መንገዴ
ሇ) +
አሁን ዯግሞ የታህቶቹን ብዜት እንፇሌግ

የ5 ብዜቶች 5፣10፣ 15፣ 20፣ 25፣ 30፣ 35……..
የ3 ብዜቶች 3፣6፣ 9፣ 12፣ 15፣ 18፣ 21፣ 24፣ 27፣ 30……..
የ5 እና የ3 የጋራ ብዜቶች 15 ፣ 30…ናቸው

ከእነዚህ ሊይ የ 5 እና የ3 ትንሹ የጋራ ብዜት 15 መሆኑን ከተረዲን በኋሊ
የተሰጡንን ክፍሌፊዮች ታህታቸውን 15 የሆነ አቻ ክፍፊይ ፇሌገን ከዚያ
እንዯምራሇን፡፡
ስሇዚህ
1 1 5 5
3 3 5 15
2 1 6 5 6 5 11
5 3 15 15 15 15
37
( ) ( ) 6 5
ወይም +
15
( ) ( ) 77−63
ሏ) -
147
መ) − እዚህ ሊይ ስሇሆነ በቀሊለ
− − =
ምሳሌ 2.5፡- ሀ) 2 −1 ሇ) 6 2 አስለ
መፍትሔ፡
ዴብሌቅ ክፍሌፊዮችን ሇማስሊት ወዯ ህገወጥ ክፍሌፊይ መሇወጡ ነው፡፡
( ) ( )
ስ ሀ) 2 −1 −
( ) ( )
ሇ) 6 2 8
መልመጃ 2-ለ
1. የሚከተለትን ክፍሌፊዮች ከዯመራችሁ በኋሊ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ፃፈ፡፡
ሀ. ረ.
ሇ. ሰ.
ሏ. ሸ. .
8 13
መ. ቀ. 
11 20
1 3
ሠ. 2 1 በ. 3  2
2 4
2. የሚከተለትን ክፍሌፊዮች አቀናንሱ እና ሌዩነቱን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ፃፈ
ሀ. − ሠ. 4 − 2
ሇ. − ረ. 3 −
ሏ. − ሰ. 4 − 2
መ. 7 − 5
38
1 1
3. አንዴ ጠርሙስ 1 ሉትር ውሃ ይዟሌ፡፡ ሉትር ጥቅም ሊይ ቢውሌ፤
2 4
በጠርሙሱ ውስጥ የቀረው ውሃ ምን ያህሌ ነው?
4. “ ” ን ሇማግኘት በ “ ” ሊይ ስንት መዯመር ይኖርብናሌ?
5. “ ” ን ሇማግኘት ከ “ ” ሊይ ስንት መቀነስ ይኖርብናሌ?
6. ሒሩት 18 ሜትር ርዝመት ያሇውን ገመዴ ሇሁሇት ቆረጠችው
አንዯኛው ቁራጭ 4 ሜትር ርዝመት ቢኖረው፣ የላሊኛው ቁራጭ ገመዴ
ርዝመት ስንት ሜትር ይሆናሌ?

7. አንዴ አባት ካሇው ገንዘብ ውስጥ አንዴ ሶስተኛውን ሇሴት ሌጁ፤ አንዴ
ሁሇተኛውን ሇሚስቱ እንዱሁም አንዴ አምስተኛውን ሇወንዴ ሌጁ
አስቀመጠሊቸው፡፡ ካሇው ገንዘብ ውስጥ ስንት ስንተኛው ተረፇው?
ሏ. የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም
ምሳሌ 2.6፡- የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ (fraction bar) በመጠቀም + ን አስለ
መፍትሔ፡ የ እና ታዕቱ 10 እንዱሆን አዴርጎ በማዴረግ አቻ ክፍሌፊይ
መፇሇግ፡፡
+
2 1
5 2
= = =
+
4 5 9
10 10 10
ስሇዚህ + = ይሆናሌ፡፡
39
ምሳሌ 2.7፡-
የክፍሌፊዮችን ባር ሞዳሌ በመጠቀም አስለ፡፡
መፍትሔ፡
+
1 2
6 3
= = =
1 4 5
6 6 6
የሚከተለትን ክፍሌፊዮች የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም አስለ
ሀ) ሇ) +
ሏ) መ) +
ምሳሌ 2.8፡- የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም −
2
መፍትሔ፡ 3
1 1 1
3 3 3
1 1 1 1 1 1
6 6 6 6 6 6
1
2
በቅዴሚያ አንደን ነገር 3 ቦታ መክፇሌና 2 እጁን ማቅሇም፤ ቀጥል የምስለን

1
ግማሽ ሇማግኘት ( ) መሀሌ ቤት በመግመስ የተጀመረውን በላሊ ቀሇም ዯርቦ
2
ማቅሇም፤ በመጨረሻ አንዴ ቀሇም ብቻ የተቀባው ክፍሌ የጥያቄው መሌስ
ይሆናሌ፡፡
40
በዚህ መሰረት የቀረን ነው፡፡

ስሇዚህ -
መልመጃ 2-ለ
የሚከተለትን ክፍሌፊዮች የክፍሌፊይ ሰንጠረዥ በመጠቀም አስለ
ሀ) − ሇ) − ሏ) - −
2.2.2. ክፍሌፊዮቹን ማባዛትና ማካፇሌ
መግቢያ
ባሇፈት የክፍሌ ዯረጃዎች ሙለ ቁጥሮችን ማባዛትና ማካፇሌ ተምራችኋሌ፡፡
በዚህ ንኡስ ርዕስ ስር ክፍሌፊይ ቁጥሮች እንዳት እንዯሚባዙና
እንዯሚካፇለ ትማራሊችሁ፡፡
2.2.2.1 ክፍሌፊዮችን ማባዛት

ማስታወሻ
ክፍሌፊዮችን ሇማባዛት የሚከተለትን ዘዳዎች መጠቀም እንችሊን፡፡
ሀ. የክፍሌፊይ ባር ሞዳልችን በመጠቀም እና
ሀ መ
ሇ. እና ሁሇት ክፍሌፊዮች ቢሆኑ (ሇ፣ሠ0)
ለ ሠ
ሀ መ ሀመ
 𝐱 በማዴረግ ነው፡፡
ለ ሠ ለሠ
ሀ. የክፍሌፊይ ባር ሞዳልችን በመጠቀም ክፍሌፊይን ማባዛት

ምሳሌ 2.9፡- የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌን በመጠቀም 3 x አስለ፡፡
ይህንን ሂሳብ እነዯሚከተሇዉ በላሊ ምስሌ ማሳየት ይቻሊሌ፡፡
= 3
4
1 3
ስሇዚህ 3x  ይሆናሌ፡፡
4 4
41
1
ለምሳሌ፡-አንዴ የምግብ ማዘጋጃ መመሪያ ኩባያ ደቄት ቢጠይቅ የተፇቀዯሇት
3
1
ከ ኛው ኛው ብቻ ቢሆን የተፇቀዯሇትን ደቄት መጠን እንዯሚከተሇው
3
ማስሊት ይቻሊሌ፡፡
1
የ ን ግማሽ አናሰሊሇን ማሇት ነዉ፡፡ ይህንን ሁኔታ ከሚከተሇዉ የክፍሌፊይ
3
ባር ሞዳሌ ማጤን ይቻሊሌ፡፡

1
በግራ በኩሌ ያሇው ምስሌ እያንዲንደ ሬክታንግሌ ኛን ይወከሊሌ፡፡
3
1
በስተቀኝ ያሇዉ ምስሌ ዯግሞ የእያንዲንደን ወካይ ሬክታንግሌ ግማሽ
3
ያሳያሌ፡፡
1
የተቀሇመው የ “ “ ግማሽ ነው፡፡
3
1
1 1
በዚህም መሰረት የ ግማሽ መሆኑን ያሳያሌ፡፡
3 6
1 1 1
ስሇዚህ x 
2 3 6
ምሳሌ 2.10፡-የሚከተለትን የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም አስለ

ሀ. × ሇ.
መፍትሔ፡-
ሀ.
የ ን መፇሇጋችንን አስተውለ፡፡
በመጀመሪያ አንዴን ጎነ አራት ሁሇት እኩሌ ቦታ የተከፇሇን እንሰራሇን

በማስከተሌ አንደን እጅ እናቀሌማሇን፡፡
42
1 1
2 2
1 ሙለ
በመቀጠሌ ላሊ ቀሇም በመጠቀም የሊይኛውን ምስሌ 4 ቦታ ከፊፍሇን 3ቱን እጅ

እናቀሌማሇን፡፡
1 1
8 8
1 1
3
8 8
4 1 1
8 8
1 1
8 8
1
2
በመጨረሻም ከምስሊችን ስንቱን እጅ በሁሇቱም ቀሇም እንዯተቀባ እንሇይ፡፡
ባጠቃሊይ 8 እኩሌ ክፍሌፊዮች አለን ከነዛ ወስጥ በሁሇቱም ቀሇም
የተቀሇመው 3 እጅ ነው፡፡ በሁሇቱም ቀሇም የተቀሇመው ከፍሌፊይ መሆኑን
ያመሇክታሌ፡፡
ሇ) እዚህ ሊይ የ ን ኛ መፇሇጋችንን መገዘንብ ይሻሌ፡፡
ዯረጃ 1፡ አንዴን ሙለ ነገር 3 ቦታ በመክፇሌ 1 እጁን እናቀሌማሇን፡፡

ዯረጃ 2፡ ላሊ ቀሇም በመጠቀም ምስለን 5 ቦታ ከፍሇን ሶስት እጅ
እናቀሌማሇን፡፡
ዯረጃ 3፡ ከምስሊችን እንዯምንረዲው በ15 እኩሌ ቦታ ተከፍሎሌ ከዚህ
ውስጥ በሁሇቱም ቀሇም የተቀሇመው 3 እጅ ስሇሆነ ይህ ዯግሞ
የሙለው ወይም መሆኑን ያመሇክታሌ፡፡
ወይም
43
ስሇዚህ ነው፡፡
መልመጃ 2-ለ
የሚከተለትን የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም አስለ፡፡
ሀ ሇ ሏ. ×
ሇ. ክፍሌፊዮችን የማባዛት ዯንብ በመጠቀም ማባዛት

1 1
ምሳሌ 2.11፡- ሀ. x
2 3
መፍትሄ፡
1 1 1 1 1
2 3 2 3 6
ምሳሌ 2.12፡- ብዜቱን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ፃፈ፡፡

2 5 2 7 2
ሀ. x ሇ. x ሏ. 4 x9
3 7 9 2 3
መፍትሔ፡-
2 5 2 x 5 10 2 14 9 14 x 9
ሀ. x   ሏ. 4 x9 x   42
3 7 3 x 7 21 3 3 1 3 x1
2 7 2x7 7
ሇ. x  
9 2 9x2 9
አስተውሉ
ዴብሌቅ ቁጥሮችን ሇማባዛት እያንዲንደ ዴብሌቅ ቁጥር ወዯ

ህገወጥ ክፍሌፊዮች በመሇወጥ ክፍሌፊዮቹን ማባዛት፡፡
1 1
ምሳሌ 2.13፡- "4 x1 " ን ፇሌጉ፡፡
2 3
1 1 9 4
መፍትሔ፡- 4 x1  x  6
2 3 2 3
44
መልመጃ 2-ለ
የሚከተለትን የክፍሌፊዮች አባዙ፡፡
ሀ ሇ 2 6 ሏ. × 9 መ. × 2
2.2.2.2. ክፍሌፊዮች ማካፇሌ

ክፍሌፊዮች ቁጥሮችን ማካፇሌ ከመጀመራችን በፉት የክፍሌፊይ ቁጥር
ተገሊቢጦሽ ምን እንዯሆነ እንመሌከት፡፡
ማስታወሻ
የአንዴ ክፍሌፊይ ተገሊቢጦሽ ማሇት ሊዕለ እና ታህቱን

ሀ
በማቀያየር የምናገኘው ክፍሌፊይ ነው፡፡ በዚህ መሰረት የ
ለ
ለ
ተገሊቢጦሽ ፤ሀ እና ሇ ከዜሮ የተሇዩ ቁጥሮች ናቸው፡፡
ሀ
ምሳሌ 2.14፡- ሀ) የ ተገሊቢጦሽ ፇሌጉ
ሇ) የ4 ቁጥርን ተገሊቢጦሽ ፇሌጉ
መፍትሔ፡ ሀ) የ በተገሊቢጦሽ ነው
ሇ) የ4 ተገሊቢጦሽ ነው ምክንያቱም 4 ስሇሆነ
ማስታወሻ
ክፍሌፊዮችን ሇማካፇሌ የሚከተለትን ዘዳዎች መጠቀም እንችሊን፡፡
ሀ. የክፍሌፊይ ባር ሞዳልችን በመጠቀም እና
ሀ መ
ሇ እና ሁሇት ክፍሌፊዮች ቢሆኑ (ሇ፣መ፣ ሠ0)
ለ ሠ
ሀ መ ሀ ሠ ሀሠ
÷ ይሆናሌ፡፡
ለ ሠ ለ መ ለመ
45
ሀ. የክፍሌፊይ ባር ሞዳልችን በመጠቀም ክፍሌፊዮችን ማካፇሌ

ምሳሌ 2.15፡- 4 ÷ አስለ
መፍትሔ፡-
በቅዴሚያ አንዴ አራት ጎን 4 ቦታ እንከፍሌና አንደን እጅ እንቀባሇን
በዛው በታች መሰሌ አራት ጎን በሶስት ቦታ ከፍሇነወ ሁሇቱን እጅ እንቀባሇን
ይህ የሚያሳየው ÷ ኛው ነው፡፡
በዚሁ ትይይዩ ሇአንዴ አራተኛ አቻ ክፍሌፊይ የሆነ አራት ጎኑን 12 ቦታ

ከፍሇን ሶስቱን እጅ እንቀባሇን፡፡ ከዛው በታች ሇሁሇት ሶስተኛ አቻ ክፍሌፊይ
የሆነ አራት ጎንን 12ቦታ ከፍሇን ስምንቱን እጅ እንቀባሇን፡፡ ይህ የሚያሳየዉ
ከሊይ የተቀባው ሶስት እጅ እና ከታች የተቀባው ስምንት እጅ ነው፡፡
÷ ÷
𝟏 𝟐 𝟑 𝟖 𝟑
÷ ÷
𝟒 𝟑 𝟏𝟐 𝟏𝟐 𝟖
ምሳሌ 2.16፡-
የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም 4 ÷ ፡፡
መፍትሄ፡ ስንት በ4 ውስጥ እንዲሇ እናስብ፡፡
ዯረጃ 1፡ አምስት ጎነ አራቶች ስሩና እያንዲንደን ሶስት ቦታ ክፇለ፡፡ አራት

ሙለ እና የመጨረሻውን ኛውን ቀቡ፡፡
ዯረጃ 2፡ እያንዲንደን የተቀባው ክፍሌ በሁሇት ሁሇት ቡዴን ክፇለት
2 2 2 2 2 1
2
3 3 3 3 3 3 3
46
2 1 1 2 1
ስዴስተ ባሇ ቡዴኖችና ቀሪ አሇን፡፡ ይህ የ ኛ ግማሽ( ) ነው፡፡
3 3 3 3 2
13
ስሇዚህ 4
1

2 = 6
1 = ነው፡፡
3 3 2 2
መልመጃ 2-ሏ
የሚከተለትን የክፍሌፊይ ባር ሞዳሌ በመጠቀም አስለ፡፡
ሀ ÷ ሇ ÷
ሇ. የማካፇሌ ዯንብን በመጠቀም ክፍሌፊዮችን ማካፇሌ
ክፍልፋዮችን ማካፈል
ዯረጃ 1: የአካፊዩን ተገሊቢጦሽ መውሰዴ
ዯረጃ 2: ክፍሌፊዮቹን ማባዛት
ዯረጃ 3: መሌሱን እስከ ዝቅተኛው ሂሳባዊ ቃሌ ማቃሇሌ፡፡
ምሳሌ 2.17፡- የሚከተለትን አስለ፡፡
ሀ ÷ ሇ ÷
መፍትሄ፡
ሀ. ÷ =
ሀ. ÷ =
ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ሕገወጥ ክፍሌፊዮች በመሇወጥ ሇማከፇሌ ትችሊሊችሁ፡፡

ድብልቅ ቁጥሮች ማከፈል
ዯረጃ1፡ ሁለንም ዴብሌቅ ቁጥሮች ወዯ ሕገወጥ ክፍሌፊይ ሇዉጡ
ዯረጃ2፡ አካፊዩን ገሌብጡ (ተገሊቢጦሽ ዉሰደ) ከዚያ አብዙ መሌሳችሁ
ሕገ ወጥ ክፍሌፊይ ከሆነ በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ ግሇፁ፡፡
ምሳሌ 2.18፡-
6 ÷ 3 = ÷ ……….. ዯረጃ 1
47
= ……….. ዯረጃ 2 ሇምን?
=
35
=1
46
መልመጃ 2-መ
1. ሚከተለትን ክፍሌፊዮች አባዙ፡፡ ብዜቱን በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ ፃፈ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መ) ሠ) ረ) 6
ሰ) 2 ሸ) 3 3 ቀ)
2. ሀ = እና ሇ = 2 ቢሆኑ “የሀ ሇ”ን ዋጋ አግኙ፡፡
3. የ ብዜት አግኙ
4. የሚከተለትን ቁጥሮች አስለ፡፡

ሀ) የ100 አንዴ አራተኛ ሇ) የ 98 አንዴ ሰባተኛ
ሏ) የ64 አንዴሁሇተኛ መ) የ 80 ሶስት አምስተኛ
ሠ) የ120 ሰባት ስዴስተኛ
5. አንዴ መፅሀፍ 100 ገፆች አለት ጫሊ የመፅሏፈን ገፆች አነበበ
ያሌተነበቡ ስንት ገፆች ይቀሩታሌ?

6. የሚከተለትን ቁጥሮች ተገሊቢጦሾች ፇሌጉ፡፡
ሀ) ሇ) 1 ሏ) መ) 10
7. የሚከተለትን ክፍሌፊዮች አካፍለና እያንዲንደን ዴርሻ በዝቅተኛ ሂሳባዊ

ቃሌ ፃፈ፡፡
ሀ) ÷ መ) 8 ÷ 2 ሰ) 1 ÷ 1
ሇ) ÷ ሠ) 2 ÷ ሸ) 4 ÷ 6
ሏ) 5 ÷ ረ) 2 ÷ 5 ቀ) 5 ÷ 3
48
8. የ 5 ÷6 ዴርሻ ህገኛ ክፍሌፊይ ወይስ ዴብሌቅ ቁጥር ነው?
9. 2000 ተማሪዎች ባለበት ትምህርት ቤት ዉስጥ ከአጠቃሊይ
ሴት ተማሪዎች ናቸዉ፡፡ የወንድቹ ተማሪዎች ብዛት ስንት ነዉ፡፡
49
የምዕራፍ ሁለት ማጠቃላያ

የክፍልፋይ አይነቶች
1. ህገኛ፡- ሊዕለ ከታህቱ ያነሰ ክፍሌፊይ ነው፡፡
2. ህገ ወጥ፡- ሊዕለ ከታህቱ እኩሌ የሆነ ወይም ሊእለ ከታህቱ የሚበሌጥ
ክፍሌፊይ ነው፡፡
3. ዴብሌቅ ክፍሌፊይ፡- ከዜሮ የበሇጠ ሙለ ቁጥርና ሕገኛ ክፍሌፊይ ዴምር
4. ህገወጥ ክፍሌፊይ ወዯ ሙለ ቁጥር ወይም ዴብሌቅ ቁጥር ሇመሇወጥ ሊእለን
በታህቱ አካፍለ ቀሪዉን ከመጀመሪያዉ ታህት በሊይ አዴረጎ መፃፍ፡፡
5. ዴብሌቅ ቁጥርን ወዯ ህገ ወጥ ሇመሇወጥ
(ሙለ ቁጥር ታህት) ሊዕሌ
የመጀመሪያዉ ታህት
ለ ( ) ለ
ወይም ሀ ሆኖ መ ከዜሮ የተሇየ ነው፡፡
ክፍልፋዮቹን መዯመር እና መቀነስ

1. ታህታቸዉ ተመሳሳይ በሚሆኑበት ጊዜ ሊዕልችን ዯምሩ (አቀናንሱ)፤
ዴምሩን (ሌዩነቱን) ከመጀመሪያዉ ታህት በሊይ አዴርጉ ከዚያ በዝቅተኛ
ሒሳባዊ ቃሌ መፃፈ፡፡
2. ታህታቸዉ የተሇያዩ ሲሆኑ ተመሳሳይ ታህታት ወዲሇቸዉ ክፍሌፊዮች
ሇዉጡ፤ ከዚያም ሊእልቹን ዯምሩ (አቀናንሱ)፤ከዚያ ዴምሩን (ሌዩነቱን)
ከተመሳሳይ ታህታቸዉ በሊይ ማስቀመጥና በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ መፃፍ፡፡
ድብልቅ ቀጥሮችን መዯመር እና መቀነስ
1. ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ህገ ወጥ ክፍሌፊዮች መሇወጥና ከዚያም
ተመሳሳይ ታህት ወዲሊቸዉ ክፍሌፊዮች በመቀየር መዯመር (ወይም
መቀነስ)
ሕገኛ ክፍልፋዮችን ማባዛት
1. ሊእልቹን እርስ በእርስ ታህቶቹን እርስ በእርስ አብዙ፡፡
2. በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ፃፈ፡፡
50
ድብልቅ ቁጥሮችን ማባዛት

1. ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ሀገወጥ ክፍሌፊይ መሇወጥ
2. ሊእልቹን እርስ በእርስ ታህቶቹንም እርስ በእርስ ማባዛት
3. መሌሱን በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ መፃሀፍ
መዯበኛ ክፍልፋዮቹን ማካፈል
1. አካፊዩን መገሌበጥ
2. የማባዛት ዯንብ ተጠቅሞ ማባዛት
3. መሌሱን በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ መፃፍ
ድብልቅ ቁጥሮችን ማከፈል
1. ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ህገወጥ ክፍሌፊዮች መሇወጥ
2. በመቀጠሌ የአካፊዩን ተገሊቢጦሽ መፇሇግ
3. የማባዛትን ዯንብ ተጠቅሞ ማባዛት
51
የምዕራፍ ሁለት ማጠቃላያ መልመጃ
1. እያንዲንደን ህገ ወጥ ክፍሌይ በዯብሌቅ ቁጥር ወይም ሙለ ቁጥር ፃፈ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
ሠ) ረ) ሰ) ሸ)
ቀ)
2. እያንዲንደ ዴብሌቅ ቁጥር ወዯ ህገወጥ ክፍሌፊይ ሇውጡ፡፡
ሀ) 2 ሇ) 3 ሏ) 7
መ) 5 ሠ) 6 ረ) 12
3. የሚከተለትን አስለ፡፡
ሀ) 18 + 23 ሇ) + ሏ) 2 + 1
መ) 5 + 2 ሠ) 5 − 2 ረ) 6 1
ሰ) 8 − 1 ሸ) 4 − 2 ቀ) 3 − 2
በ) 18 — 9 ተ) 8 − 4
4. አባዙ እና በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ግሇፁ፡፡
ሀ) 2 6 ሇ) 9 2 ሏ) 1
5. አካፍለ እና በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ግሇፁ፡፡
ሀ) ÷ ሇ) ÷
ሏ) 2 ÷1 መ) 5 ÷2
6. አንዴ ባሌዱ 20 ሉትር ውሃ ይዟሌ፡፡ 8 ሉትር ውሃ ብንጠቀም ምን
ያህሌ ሉትር ውሃ በባሌዱው ውስጥ ይቀራሌ?

7. ከማሌ እና ሁሇት ጓዯኞቹ በአንዴ ሆቴሌ ምሳ በለ፡፡ የበለበትን ሂሳብ
እኩሌ ሇመክፇሌ ወሰኑ፡፡ ጠቅሊሊው ሂሳብ ብር 182.5 ቢሆን እያንዲንዲቸው
ስንት ብር ይከፍሊለ?
52
1 1
8. ወርቅነሽ ከ6 ኩባያ ደቄት 3 ፣ ከ3 ኩባያ ጨው 2 እና ከ10 ኩባያ ውሃ
4 2
3
3 ተጠቀመች፡፡ ስሇዚህ ከያንዲንደ ምን ያህሌ ይቀራታሌ?
4
9. አንዴ አባት የሏብቱን ግማሽ ሇባሇቤቱ፣ ቀሪውን ሇሦስት ሌጆቹ እኩሌ

አከፊፇሇ፡፡ ጠቅሊሊ ሏብቱ ብር 120000 ቢሆን፣ የእያንዲንደ ቤተሰብ አባሌ
ዴርሻ ስንት ብር ይሆናሌ?
53
ምዕራፍ 3
አስርዮሽ
ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ
 ስሇ አስርኛና መቶኛ ፅንሰ ሏሳብ ትረዲሊችሁ፡፡
 አስርዮሽ በቁጥር መስመር ሊይ ታሳያሊችሁ/ታመሇክታሊችሁ፡፡
 አራቱን መሰረታዊ የሒሳብ ስላቶችን በአስርዮሽ ሊይ ትተገብራሊችሁ፡፡
 የተሇመደ ክፍሌፋዮችን ከአስርዮሾች ጋር ታዛምዲሊችሁ፡፡
 መቶኛ  አስርዮሽ
 ክፍልፋይ  የቁጥር መስመር

መግቢያ
ቀዯም ሲሌ በአራተኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህረት ውስጥ ስሇ አስርዮሽ ቁጥር
ምንነት ተምራችኃሌ፡፡ አሁን ዯግሞ ቀዯም ሲሌ የተማራችሁትን በመከሇስ
እና ስሇ አስረኛና መቶኛ ፅንሰ ሀሳብ እንዱሁም የአስርዮሽ ቁጥሮችን በቁጥር
መስመር ሊይ ማሳየት ትማራሊችሁ፡፡ በተጨማሪም በአስርዮሽ ቁጥሮች
አራቱን መሰረታዊ ስላቶች ማስሊትና የክፍሌፋዮችና አስርዮሽ ቁጥሮች
ዝምዴናን ትማራሊችሁ፡፡
3.1. አስርዮሽና መቶኛ ቁጥሮች ክሇሳ

ተግባር 3.1
አንዴን ሬክታንግሌ 10 እኩሌ ቦታ ክፈለ የተከፈሇው እያንዲንደ
የሬክታንግለ ክፍሌ ስንት ስንተኛ እንዯሆነ በዯብተራችሁ ሊይ ፃፉ?
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ ሶስት አስርዮሽ
የሚከተሇውን የቁጥር መስመር ተመሌከቱ፡፡ ከ 0 እስከ 1 ያሇው 10 እኩሌ

ቦታ ተከፍሎሌ፡፡
ሀ ለ መ
1 6 8
ፈዯሌ ሀ = ፣ ሇ= ፣ መ= ያመሇክታለ፡፡
10 10 10
ከ0 እስከ 1 ያሇውን 10 እኩሌ ቦታ በመክፈሌ እያንዲንደ ክፍሌ በክፍሌፋይ

ሲገሇፅ ታህታቸው በሙለ 10 ይሆናሌ፡፡
1 2 8
ሇምሳላ፡ ፣ እና ታህታቸው 10 የሆኑ ክፍሌፋዮች ናቸው፡፡
10 10 10
ማስታወሻ
1. ታህታቸው 10 የሆኑ ክፍሌፋዮች አስርኛ ክፍሌዮች በመባሌ
ይታወቃለ፡፡
2. አስረኛን ወዯ አስርየሻዊ ቁጥር መቀየር ይቻሊሌ፡፡ ይኸውም
ከሊዕልቻቸው የአንዴ ቤት ሆሄ በመጀመር ወዯ ግራ አንዴ ቦታ
ተጉዘን የአስርዮሽ ነጥብ ማስቀመጥ ነው፡፡
ሇምሳላ፡ = 0.2፣ = 5.3፣ = 14.6 ወዘተ
ተግባር 3.2
ጥንዴ ጥንዴ በመሆን የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ ከዚህ በታች

የቀረበውን 10x10 የሆነ ካሬ
ተመሌከቱና ቀጥል የቀረቡትን
መሌሱ::
55
1. ካሬው ስንት እኩሌ ቦታ ሊይ ተከፍሎሌ?

2. ቀይ የተቀባው ክፍሌ የሙለ ካሬው ስንት ስንተኛ ነው?
3. ሰማያዊ የተቀባው የሙለ ካሬው ሰንት ስንተኛው ነው?
4. ግራጫ የተቀባው የሙለ ካሬው ስንት ስንተኛው ነው?
ማስታወሻ
1. ታህታቸው 100 የሆኑ ክፍሌፋዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡

2. መቶኛውን ወዯ አስርዮሽ ቁጥር መቀየር ይቻሊሌ፡፡ ይኸውም
ከሊዕልቻቸው የአንዴ ቤት ሆሄ በመጀመር ወዯ ግራ ሁሇት ቦታ
ተጉዘን የአስርዮሽ ነጥብ ማስቀመጥ ነው፡፡
ምሳሌ 3.1፡-
ሀ. = 0.68
ሇ. = 0.05 ሊእለ ባሇ አንዴ ሆሄ ከሆነ፡- ከቁጥሩ በስተቀኝ ጀምረን ወዯ
ግራ ሁሇት ሆሄ መኖር ስሊሇበት አንዴ ዜሮ ጨምረን አስርዮሻዊ ነጥብ

ስናስቀምጥ ከነጥቡ በስተግራ አንዴ ዜሮ እንጨምራሇን እሱም 0.05 በማዴረግ
ይፃፋሌ
ሏ. = 0.20
አስርዮሽ ቀጥሮችን የቁጥር ቤት ሰንጠረዥ በመጠቀም መግሇፅ ይቻሊሌ፡፡ ሙለ

ቁጥሮችን ከአንዴ ቤት በመጀመር ወዯ ግራ የ10 ቤት የ100 ቤት
እናስቀምጣሇን፡፡ ከአስርዮሽ ነጥብ በስተቀኝ በኩሌ የአስረኛ እና የመቶኛ ቤቶችን
በመጠቀም አስርዮሽ ቁጥሮችን በቁጥር ቤት ሰንጠረዥ መግሇፅ እንችሊሇን፡፡
ከዚህ በታች የተቀመጠውን የቁጥር ቤት ሰንጠረዥ ተመሌከቱ፡፡
ሰንጠረዥ 3.1
የመቶ የአስር የአንዴ የአስርዮሽ የአስረኛ የመቶኛ

ቤት ቤት ቤት ነጥብ ቤት ቤት
621.47 6 2 1 . 4 7
0.62 - - - . 6 2
56
መልመጃ 3-ሀ
1. ሠንጠረዡን አሟለ፡፡
ሠንጠረዥ 3.2
የክፍልፋይ ስም በፊዯል አስርዮሽዊ ክፍልፋይ አስርዮሽ ቁጥር

ሦስት - አስረኛ 0.3
አራት-አስረኛ
ስዴስት-አስረኛ
ሰባት-አስረኛ
2. የሚከተለትን አስረኛ ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡

2 5 69
ሀ) ሇ) ሏ)
10 10 10
3. የሚከተለትን ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡

15 75 15 236
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
100 100 100 100
4. የሚከተለትን ወዯ መቶኛ ቀይሩ

ሀ) 0.42 ሇ) 0.03 ሠ) 0.80
ሏ) 0.26 መ) 0.64 ረ) 0.94
5. የሚከተለትን የቁጥር ቤት ሰንጠረዥ ተጠቅማችሁ አመሌከቱ
ሀ) 0.53 ሇ) 0.87 ሏ) 12.08
3.2. የአስርዮሽ ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ
ተግባር 3.3
ቀጥል የተሰጠውን የቁጥር መስመር በመመሌከት የተሰጡትን ጥያቄዎች
መሌሱ
ሀ ለ 0.6 ሐ
በቁጥር መስመሩ ሊይ በ0 እና በ1 መካከሌ ያሇው 10 እኩሌ ቦታ
ተከፍሎሌ፡፡ ፊዯልቹ የሚወክለት ቁጥር ስንት ነው?
ሀ = ___________ ሇ= ____________ ሏ= __________
57
በቁጥር መስመር ሊይ በሁሇት ሙለ ቁጥሮች መሀከሌ ያሇውን 10 እኩሌ ቦታ

በመክፈሌ አስርዮሽ ቁጥሮቹን ማሳየት ትችሊሊችሁ፡፡
ምሳሌ 3.2፡-ቀጥል በተሰጠው የቁጥር መስመር ሊይ በ0 እና 1 እንዱሁም

በ1 እና 2 መሀከሌ ያሇው 10 እኩሌ ቦታ ተከፍሎሌ፡፡ በቁጥር መስመሩ ሊይ
ፊዯልቹ የሚወክለትን አስርዮሽ ቁጥሮች ፈሌጉ፡፡
ሀ)
ቀ= ______ ሸ = ______በ = ______ተ = ______
መፍትሔ፡- ቀ = 0.3ን ይወክሊሌ ምክንያቱም ከ0 ቀጥል ወዯ ቀኝ የመጀመሪያዋ

ነጥብ 0.1ን ትወክሊሇች በዚህ መሌኩ “ቀ” 0.3ን ይወክሊሌ፡፡
አስተውሉ
0.3 ከ 0 ይበሌጣሌ ከአንዴ ግን ያንሳሌ፡፡ 0.3 ዯግሞ 3 አስረኞች

አለት፡፡
ሸ = ”0.7” ን ይወክሊሌ፡፡
በ = 1.3ን ይወክሊሌ፡፡
ተ = 1.8ን ይወክሊሌ፡፡
1. በ0 እና 1 መካከሌ የሚገኙ 5 ቁጥሮችን ፃፋ፡፡
2. 1.6ን በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ፡፡
3. 1.6 ውስጥ ስንት አንድችና ስንት አስረኞች አለ?
ምሳሌ 3.3፡-ቀጥል የቀረበውን የቁጥር መስመር ተመሌከቱና የፌዯልቹን ቦታ

ሙለ፡፡
0.01 0.02 ሀ 0.04 0.05 ለ ሐ 0.08 0.09 0.10
58
መፍትሔ፡-
ሀ= 0.03 ሇ=0.06 ሏ=0.07
ምሳሌ 3.4፡- በቁጥር መስመሩ ሊይ ከ0.3 እና 0.5 የትኛው ይበሌጣሌ?
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
መፍትሔ፡-0.3 ከ0.5 በስተግራ በኩሌ ይገኛሌ፤ ስሇዚህ 0.3 ያንሳሌ ይህም

ማሇት 0.5 ከ 0.3 ይበሌጣሌ ማሇት ነው፡፡
አስተውሉ
በቁጥር መስመር ሊይ በስተቀኝ ያሇው አስርዮሽ በስተግራ ካሇው ይበሌጣሌ፡፡
ምሳሌ 3.5፡- ቀጥል የቀረበውን የቁጥር መስመር በመመሌከት የፌዯልቹን

ዋጋ ፈሌጉ፡፡
ለ ሐ መ ሠ ረ
7.4 7.45 7.5 7.55 7.6 7.65 7.7
መፍትሔ፡- ሇ = 7.47 ሏ = 7.51 መ = 7.5 ሠ = 7.61 ረ = 7.68
1. የቁጥር መስመር ሥሩና የሚከተለትን የአስርዮሽ ቁጥሮች
በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ
ሀ) 4.5፤4.55፤4.6፤4.65፤4.7 እና 4.75
2. ከሚከተለት ጥንዴ ቁጥሮች ትንሹን ሇዩና አውጡ
ሀ) 0.6 እና 0.2 ሇ) 1.5. እና 1.7 ሏ) 3.2 እና 2.3
ምሳሌ 3.6፡-
ቀጥል የቀረበውን የቁጥር መስመር ተመሌከቱና ፊዯልቹን የሚተካ ቁጥር
ፈሌጉ፡፡
ሀ ለ ሐ መ ሠ
10 10.6 11 12
59
መፍትሔ:-
ሀ = 10.2 ሇ = 10.8 ሏ = 11.2
መ = 11.6 ሠ = 11.8
ተግባር 3.4
የሚከተለትን አስርዮሽ በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ፡-

1. ሀ) 0.3 ሇ) 1.2 ሏ) 1.5 መ) 0.7
2. ሀ) 2.4 ሇ) 2.9 ሏ) 2.1 መ) 2.0
ምሳሌ 3.7፡-በ2 እና 3 መሀከሌ ያሇውን ቦታ በቁጥር መስመር ሊይ 10

እኩሌ ቦታ ክፈለት፤ ከዚያ በቁጥር መስመሩ ሊይ 2.4 እና 2.9ን አሳዩ
የትኛው ይበሌጣሌ?
መፍትሔ:-
2 2.4 2.9 3
ስሇዚህ 2.9 ይበሌጣሌ ከ2.4 ይሆናሌ ምክንያቱም 2.9 ከ2.4 በስተቀኝ

ስሇሚገኝ ነው፡፡
መልመጃ 3-ለ
1. በፊዯልቹ ቦታ የጎዯሇውን አስርዮሽ ቁጥር ሙለ

ሀ ሇ ሏ መ
ሀ.
0.1 1
ሇ.
8 ቀ በ 9
2. የቁጥር መስመሩን በመጠቀም የሚከተለት ጥያቄዎች መሌሱ
በ 0.5 ተ
ሀ) የትኛው ፊዯሌ 0.30ን ያመሇከታሌ?
60
ሇ) የትኛው ፈዯሌ 0.80ን ያመሇከታሌ?

3.
በ 0.5 ተ
ሀ) የትኛው ፊዯሌ “0.1” ን ያመሇክታሌ?

ሇ) የትኛው ፊዯሌ “0.6” ን ያመሇክታሌ?
4.
1 በ ተ 2
ሀ) በቁጥር መስመሩ ሊይ “1.3”ን የሚገሌፀው ፊዯሌ የቱ ነው?
ሇ) “1.8”ን የሚገሌፀው ፈዯሌ የቱ ነው?
5. ከዚህ የሚከተለትን አስርዮሽ ቁጥሮች በአንዴ የቁጥር መስመር ሊይ
አመሌክቱ፡፡
ሀ/ 5.8፣ 5.1፣ 5.4፣ 5.9፣ 6
ሇ/ 2፣ 2.7፣ 2.2፣ 2.5 እና “3“ን
ሏ/ 9.1፣ 9.9፣ 9.3፣ 9.6፣ 10
6) የቁጥር መስመር በመስራት 6.6ን አመሌክቱ
7) የሚከተለትን አስርዮሽ ቁጥሮች በየትኞቹ ሙለ ቁጥሮች መካከሌ
እንዯሚገኙ በምሳላው መሰረት ግሇፁ
ሇምሳላ፡ 1.8 በ1 እና 2 መካከሌ ይገኛሌ፡፡
ሀ/ 0.1 ሇ/ 12.4 ሏ/ 3.01 መ/ 7.7 ሠ/ 9.9 ረ/ 14.8
3.3. አስርዮሽ ቁጥሮችን መዯመርና መቀነስ
መግቢያ
በአራተኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት አስርዮሽ ቁጥሮችን መዯመር እና
መቀነስ ተምራችኋሌ፡፡ አሁን በዚህ ርዕስ ስር የአስርዮሽ ቁጥሮችን
መዯመርና መቀነስ በስፋት ትማራሊችሁ፡፡
61
3.3.1. አስርዮሽ ቁጥሮችን መዯመር

ተግባር 3.5
1. የሚከተለትን የአስርዮሽ ቁጥሮች ዯምሩ

ሀ/ 0.63 + 0.24 ሏ/ 3.40 + 2.55 ሠ/ 6.5 + 3.2
ሇ/ 1.51 + 3.28 መ/ 18.7 + 9.2 ረ/ 12.04 + 10.10
2. በከር አንዴ ብዕር በብር 6.50 እና አንዴ ዯብተር በብር 9.45 ቢገዛ በጠቅሊሊው
ስንት ብር አወጣ?
የአስርዮሽ ቁጥሮች እንዳት እንዯሚዯመሩ ታስታውሳሊችሁ?
አስርዮሾችን መዯመር ሙለ ቁጥሮችን እንዯመዯመር ነው፡፡ አስርዮሽ
ቁጥሮችን ከመዯመራችሁ በፊት የአስርዮሽ ነጥቦች በመስመር ትይዩ ሆነው
መቀመጣቸውን እርግጠኛ ሁኑ፡፡
አሰርዮሽ ቁጥሮችን ለመዯመር
ዯረጃ 1፡- የአስርዮሽ ነጥቦችን በመስመር ትይዩ አዴርጋችሁ አስቀምጡ

ዯረጃ 2፡- ሁለም የአስርዮሽ ሆሄዎች ብዛት እኩሌ እንዱሆኑ በጎዯለት
ቦታዎች ዜሮዎችን ፃፉባቸው፡፡
ምሳሌ 3.8፡- “12.5” እና “27.21” ን ዯምሩ፡፡

መፍትሔ፡-(12.5 = 12.50) ዜሮ መጨመር ትችሊሊችሁ፡፡ ይህም የሆነው ከ
27.21 እኩሌ የአስርዮሽ ሆሄዎች እዱኖራቸው ነው፡፡
ስሇዚህ 12.50
+ 27.21
39.71 ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ 3.9፡-
ጫሌቱ የትምህርት ቤት የዯንብ ሌብስ ሇመግዛት 408.50 ከፍሊሇች፡፡ ሇሸሚዝ
ዯግሞ ብር 234.35 ከፍሊሇች፡፡ በጠቅሊሊ ሇዯንብ ሌብስ መግዣ ያወጣችው ብር
ስንት ነው?
62
መፍትሔ፡-
408.50
+ 234.35
642.85ብር
ስሇዚህ ጫሌቱ የዯንብ ሌብስ ያወጣችው አጠቃሊይ ብር 642.85 ነው፡፡
ምሳሌ 3.10፡- የሦስት ቁርጥራጭ ገመድች ርዝመት 11.3 ሳ.ሜ፤ 23.15
ሳ.ሜ እና 64.52 ሳ.ሜ ቢሆን በጠቅሊሊው የገመድቹ ርዝመት ምን ያህሌ
ሳ.ሜነው?
መፍትሔ፡- የአስርዮሽ ነጥቡን በመስመር ትይዩ አስቀምጡ
ስሇዚህ 11.30
+ 23.15
64.52
98.97 ስሇዚህ ጠቅሊሊ የገመድቹ ርዝመት 98.97 ሳ.ሜ ነው፡፡
ምሳሌ 3.11፡- የ”12.041፣ 26.706 እና 324.24”ን ዴምር ፈሌጉ፡፡
መፍትሔ፡- 12.041 + 26.706 + 324.240 = 359.987 ወይም በቁሌቁሌ
ሲዯመር
12.041
26.706
324.240
362.987
ምሳሌ 3.12፡- የሄኖክ ብስከላት የማሽከርከር ፍጥነት በሰዓት 20.001 ኪ.ሜ
ነው፡፡ ንፋስ የሄኖክ ፍጥነትን በሰዓት 0.601 ኪ.ሜ እንዱጨምር ቢያግዝው
ከንፋሱ በኋሊ የሄኖክ ፍጥነት በሰዓት ስንት ኬ.ሜ ይሆናሌ?
መፍትሔ፡- 20.001+0.601=20.602
ስሇዚህ የሄኖክ ፍጥነት በሰዓት 20.602 ኪ.ሜ ይሆናሌ
63
መልመጃ 3-ሐ
1) የሚከተለትን አስርዮሽ ዯምሩ

ሀ) “3.21 እና 4.015“ ሇ) “0.04፣2.132 እና 4.013”ን
ሏ) “25.002፣40.115 እና 13.101ን” መ) “12.53”ን ከ20.639”
2) ቁሌቁሌ ዯምሩ
ሀ) 0.421 ሇ) 78.9 ሏ) 6.321 መ) 73.66
0.20 14.23 0.20 4.52
ሠ) 10.31 ረ) 82.921 ሰ) 43.109 ሸ) 36.47
5.425 3.142 19.2015 8.29
3.3.2. አስርዮሽ ቁጥሮችን መቀነስ

ሙለ ቁጥሮችን እንዳት እንዯምትቀንሱ ተምራችኋሌ፡፡ አስርዮሽ ቁጥሮችን
መቀነስ ሙለ ቀጥሮችን እንዯመቀነስ ነው፡፡ አስርዮሽን ከመቀነሳችሁ በፊት
የአስርዮሽ ነጥቦች ትይዩ ሆነው መቀመጣቸውን እርግጠኛ ሁኑ፡፡
1. ሳራ ካሊት 6 ብር ሊይ የብር 3.45 ብስኩት ብትገዛ ስንት ብር
ይቀራታሌ?
2. የአንዴ መፅሏፍ ዋጋ ብር 49.15 ቢሆን ከብር 50 ሊይ ስንት
ይመሇሳሌ?
አስርዮሽ ቁጥሮችን ማቀናነስ

ዯረጃ 1፡ የአስርዮሽ ነጥቦችን በመስመር ትይዩ ማስቀመጥ፡፡
ዯረጃ 2፡ ሁሇቱም ቁጥሮች ተመሳሳይ የአስርዮሽ ቤት እንዱኖራቸው
በጎዯለት ቦታዎች ዜሮዎችን ካስፈሌገ በስተመጨረሻው መጨመር፡፡
ዯረጃ 3፡ ሙለ ቁጥሮችን በምናቀናንስበት ዘዳ መቀነስ፡፡
64
ምሳሌ 3.13፡- “0.3”ን ከ1.53 ሊይ ቀንሱ

መፍትሔ፡ የአስርዮሽ ነጥቦቹን ትይዩ ማስቀመጣችሁን እርግጠኛ ሁኑ
1.53
0.30
1.23
ምሳሌ 3.14፡- “9.342” ከ 12.92 ሊይ ቀንሱ
መፍትሔ፡ 12.920 (በድ ቦታውን በ ”0” መሙሊት)
9.342
3.578
ምሳሌ፡-3.15፡- የአንዴ ከረጢት ሩዝ ክብዯትና የአንዴ ከረጢት ስንዳ
ክብዯት በቅዯም ተከተሌ 52.09 ኪ.ግ እና 63.375 ኪ.ግ ነው፡፡ የትኛው
ከረጢት የበሇጠ ይከብዲሌ? ሌዩነቱ ስንት ነው?
መፍትሔ፡ 63.375> 52.05
ስሇዚህ ስንዳ የያዘው ከረጢት የበሇጠ ይከብዲሌ፡፡ ሌዩነቱም እንዯሚከተሇው
ይሰሊሌ፡፡
63.375
52.090
11.285
ስሇዚህ ስንዳ ያየዘው ከረጢት ሩዝ ከያዘው ከረጢት በ11.325 ኪ.ግ ይበሌጣሌ፡፡
መልመጃ 3-መ
1) ቀንሱ
ሀ) “3.21”ን ከ5.623 ሇ) “7.341ን ከ18.451
ሏ) “4.3”ን ከ17.591 መ) “12.53”ን ከ20.639
2) ቁሌቁሌ ቀንሱ
ሀ) 21.09 ሠ) 76.23 መ) 66.271
-2.134 -19.3 5.30
65
ሇ) 6.356 ረ) 76.23
2.219 20.16
ሏ) 14.73 ሸ) 39.241
10.19 17.321
3) ባሇፈው ዓመት ወዯ አገራችን የመጡት ጎብኚዎች በግምት 2.15 ሚሉዮን
እንዱሁም በዚህ ዓመት ዯግሞ 3.26 ሚሉዮን ቢሆኑ፣ በዚህ ዓመት የመጡት
ጎብኚዎች ብዛት ካሇፈው አመት በስንት ይበሌጣሌ?
4) የአንዴ መስሪያ ቤት ህንፃ 45.3 ሜትር ከፍታ አሇው፡፡ ከዚህ ህንፃ ቀጥል
ያሇ ላሊ ህንፃ ከፍታው በ10.45 ሜትር ከመስሪያ ቤቱ ህንፃ ያንሳሌ ሁሇተኛው
ህንፃ ከፍታው ስንት ሜትር ነው?
5) አንዴ ገመዴ 80 ሜ ርዝመት አሇው ርዝመታቸው 13.25 ሜትር፣
21.4 ሜትር፣ 18.3 ሜ የሆኑ ቁራጮች ከገመደ ሊይ ቢቆረጡ የቀረው ገመዴ
ርዝመት ስንት ሜትር ነው?
3.4. አስርዮሽ ቁጥሮችን ማባዛትና ማካፈሌ

3.4.1. አስርዮሽ ቁጥሮችን ማባዛት
የቡድን 3.4
ከዚህ የሚከተሇውን የማባዛት ጥያቄዎች ጥንዴ ጥንዴ ሆናችሁ በመወያየት
ስሩ፡፡ የሰራችሁትን ከመምህራችሁ ጋር አረጋግጡ፡፡
ሀ) 0.4 ሇ) 1.3 ሏ) 0.6 መ) 2.7
2 3 4 4
ሠ) 3.15 ረ) 7.25 ሰ) 12.56 ሸ) 23.124
6 5 7 4
አስርዮሽን ማባዛት በመሌሱ ሊይ የአስርዮሽ ነጥብ ከማስቀመጣችን በስተቀር
ከሙለ ቁጥሮች የማባዛት ዘዳ ጋር ተመሳሳይ ነው፡፡ ብዜቱ በአብዢዎቹ ሊይ
ያሇው የአስርዮሽ ቦታን ዴምር ያህሌ የአስርዮሽ ቦታ ይኖረዋሌ፡፡
66
ምሳሌ፡- 3.16፡-
ሀ) 0.13 ሁሇት የአስርዮሽ ቦታዎች
2
0.26 ሁሇት የአስርዮሽ ቦታዎች
ሇ) 1.25 ሁሇት የአስርዮሽ ቦታዎች
3
ከዚህ በመቀጠሌ አስርዮሽ ቁጥሮችን እንዳት በ10 ርቢ ማሇትም(በ10፣ 100፣
1000፣….)እንዯምናባዛ እንመሌከት
አስተውሉ
በ10 ርቢ ማሇትም (10፣ በ100፣ በ1000…) የማባዛት ፕሮብልሞችን
ሇመፍታት የሚከተለትን ዯረጃዎች መከተሌ ትችሊሊችሁ፡፡
1. በአባዢ ውስጥ ያለ ዜሮዎችን ቁጠሩ
2. በተባዢ ሊይ ያሇውን የአስርዮሽ ነጥብ በአባዡ ሊይ ያለትን
ዜሮዎች ብዛት ያህሌ ወዯ ቀኝ ወስዲችሁ አስቀምጡ፡፡
ሇምሳላ፡ 2.43 x 10 = 24.3 (1 የአስርዮሽ ቦታ ወዯ ቀኝ)

2.43x100= 243 (2 የአስርዮሽ ቦታዎች ወዯ ቀኝ)
2.43x1000= 2430 (3 የአስርዮሽ ቦታዎች ወዯ ቀኝ)
ተግባር 3.6 ብዜቱን ፈልጉ

ሀ) 1.2 x10 ሠ)1.2 x 1000 ቀ) 0.37 x 100
ሇ) 1.2 x100 ረ) 0.048 x1000 በ) 3.65 x 100
ሏ) 0.048 x10 ሰ) 0.37 x 10 ተ) 0.37 x 1000
መ) 0.048 x100 ሸ) 3.65 x10 ቸ) 3.65 x 1000
67
አሁን ዯግሞ አስርየሽን በአስርዮሽ እንዳት እንዯምናባዛ እንመሇከታሇን፡፡

ምሳሌ 3.17፡ የሚከተለትን አባዙ
ሀ. 1.4 x 0.3 ሇ. 2.37 x 0.8
መፍትሄ፡
ሀ) 1.4 አንዴ የአስርዮሽ ቦታ
0.3 አንዴ የአስርዮሽ ቦታ
1.896 ሦስት የአስርዮሽ ቦታዎች
ምን አስተዋሊችሁ? የሚከተለት ዯረጃዎች ሁሇት አስርዮሽን የማብዛት ቅዯም
ተከተሌ ያመሇክታሌ፡፡
አስርዮሾችን ማብዛት
ዯረጃ1:የአስርዮሸ ነጥቦች ከግምት ሳናስገባ ሙለ ቁጥሮች በምናባዛበት
ሁኔታ አስርዮሽ ቁጥሮችን ማባዛት፡፡
ዯረጃ2: በአብዢዎችና በተባዢው አስርዮሽ ቁጥሮች ሊይ ያለትን የአስርዮሽ
ቤቶች መቁጠርና ብዛታቸውን መዯመር
ዯረጃ3: ከብዜቱ ቁጥር ከቀኝ በኩሌ በመጀመር ወዯ ግራ በዯረጃ 2
የዯመራችሁትን ብዛት ያህሌ ካገኛችሁት ጋር ቆጥራችሁ ከተገኘው ጋር
ተመሳሳይ በማዴረግ የአስርዮሽ ነጥቡን አስቀምጡ፡፡
በዴምሩ ያገኛችሁትን የአስርዮሽ ቤት ብዛት፤ ከብዜቱ የአስርዮሽ ቤቶች
ብዛት ከበሇጠ ብዜቱ ፊት ሇፊት ዜሮዎችን አስቀምጡ፡፡
ምሳሌ 3.18፡-
ሀ) 0.08 ሁሇት የአስርዮሽ ቦታ
1.02 ሁሇት የአስርዮሽ ቦታ
0016
68
000
008
0.0816 አራት የአስርዮሽ ቦታዎች
የብዜቱ ውጤት ሶስት ሆሄ ብቻ በመሆኑ አራት ሇመሙሊት አንዴ ዜሮ ከፊት
ይጨመራሌ፡፡
1065
639
7.455 ሶስት የአስርዮሽ ቦታዎች
ምሳሌ 3.19፡-
የሚከተለትን አባዙ ሀ) 0.12 x 0.256 ሇ) 129.3 x 0.456
መፍትሔ:- ሀ) 0.12 x 0.256
መጀመሪያ ከነጥቡ በስተቀኝ ያለ ቁጥሮች ብዛት 5 መሆኑን መገንዘብ
ቀጥል12 x 256 =___________
256 x 12 = 3072 ይህን ካገኘን በኋሊ ከቀኝ ወዯግራ5 ሆሄዎችን አሌፈን ነጥብ
ማዴረግ ሆሄዎች ካነሱ 0 መጨመር እሱም 0.03072 ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ 0.12 x 0.256 = 0.03072
ሇ) 129.3 x 0.456
ከነጥቡ በኋሊ ያለ ሆሄዎች ብዛት 4 ናቸው፡፡
1293
x456
7758
6465
5172
589608 ከቀኝ ወዯ ግራ 4 ሆሄዎችን አሌፈን ነጥብ
ማስቀመጥ፡፡
69
ስሇዚህ 129.3 x 0.456 = 58.9608

ምሳሌ 3.20፡-
የሚከተለትን አስለ
ሀ) 3.9 x 6.7 ሏ) 0.52 x 0.04
ሇ) 4.05 x 2.4
መፍትሔ፡-
ሀ) 3.9 (አንዴ የአስርዮሽ ቤት) ሇ) 4.05x2.4
6.7 (አንዴ የአስርዩሽ ቤት) 4.05 (ሁሇት የአስርዮ ቤት)
273 2..4 (አንዴ የአስርዮሽ ቤት)
234 +1620
26.13 (ሁሇት የአስርዮሽ ቤት) 810
9.720
ስሇዚህ 4.05x2.4=9.720
ሏ) 0.52 0.04
0.52 (2 የአስርዮሽ ቤት )
0.04 (2 የአስርዮስ ቤት)
208
= 0.0208 (ባድ ቦታ ስሊሊ በ0 እንሞሊሇን)
ስሇዚህ 0.52 0.04 = 0.0208
አስተውሉ
“0” ከአስርዮሽ ነጥቡ በስተቀኝ መጨረሻ ከሆነ ሉተው ይችሊሌ፡፡
ለምሳሌ፡- 4.570 = 4.57
70
መልመጃ 3-ሠ
1. የሚከተለትን የአስርዮሽ ቁጥሮች አባዙ

ሀ) 0.12 x 3 መ) 8.3 x 1.4 ሰ) 0.47 x 0.32
ሇ) 0.17 x 4 ሠ) 7.6 x 5.6 ሸ) 1.23 x 4.8
ሏ) 3.4 x 8 ረ) 4.25 x 2.3 ቀ) 5.31 x 0.48
2. የአንዴ ሲባጎ ርዝመት 0.32 ሜትር ነው፡፡ የ12 ተመሳሳይ ሲባጎዎች ርዝመት
ምን ያህሌ ነው?
3. አሚና ከዘጠኝ ጓዯኞቿ ጋር ሻይ ቤት ገብተው እያንዲንዲቸው አንዲንዴ ሻይ
ጠጡ፡፡ የአንዴ ሻይ ዋጋ ብር 5.75 ቢሆን እነ አሚና ሇሻይ ቤቱ ሰንት ብር
ከፈለ?
4. ሞገስ 1.35 ኪ.ሜ ርቀት በየእግር ኳስ ጨዋታዎች እንዯሚሮጥ
ይታወቃሌ፡፡ በሶስት ጨዋታዎች ምን ያህሌ ኪ.ሜ ይሮጣሌ?
5. ሰናይት እያንዲንዲቸው 7.4 ሜትር ርዝመት ያሊቸው 3 ቁርጥራጭ
ገመድች ቢኖሯት፡፡ በአጠቃሊይ ሰናይት ያሊት ገመዴ ርዝመቱ ስንት
ሜትር ነው?
3.4.2 አስርዮሽ ቁጥሮችን ማካፈሌ
ጥንዴ ጥንዴ በመሆን እየተወያያቸሁ አስለ፡፡ የሰራችሁትን ሇመምህራችሁ
አሳዩ፡፡
ሀ) 4ን በ 0.5 አካፈለ ሇ) 2 ÷ 0.1
ምሳሌ 3.21፡-
8 10
አካፍለ ሀ) 8÷0.5 = = = = 16
0.5 10
27 10 270
ሇ) 27÷0.9 = = = = 30
0.9 10 9
71
0.4 10 4
ሏ) 0.4÷2 = = X = = = 0.2
2 10 20
በሚከተሇው ምሳላ አስርዮሽን በአስር ርቢ ማካፈሌን ተመሌከቱ

ምሳሌ 3.22፡-
ሀ) 3.87÷10=0.387 __________ (1 የአስርዮሽ ቤት ወዯ ግራ)
ሇ) 3.87÷100=0.0387 _________ (2 የአስርዮሽ ቤት ወዯ ግራ)
ሏ) 3.87÷1000=0.00387 ________ (3 የአስርዮሽ ቤት ወዯ ግራ)
መ) 3.87÷10000=0.0087 ________ (4 የአስርዮሽ ቤት ወዯ ግራ)
ማስታወሻ
አስርዮሽ ቁጥሮችን በአስር ርቢ ማካፈሌ

ሇ10 ርቢዎች አስርዮሽ ቁጥሮችን ሇማካፈሌ የሚከሇተውን ሂዯት
መከተሌ ይቻሊሌ፡፡
አንዴን አስርዮሽ ቁጥር በ10፣100፣1000 ወዘተ ሇማካፈሌ በተካፋዩ
ውስጥ ያሇውን የአስርዮሽ ነጥብ ወዯ ግራ በአካፋዩ ሊይ ባለት ዜሮዎች
ሌክ መውሰዴ፡፡
ምሳሌ፡- 3.23 አካፍለ

ሀ) 0.4÷10 = 0.04
ሇ) 12.6÷100 = 0.126 ሏ) 34.5 ÷ 100 = 0.345
መልመጃ 3-ረ
ባድ ቦታውን ሙለ
ሀ) 4.27÷10 = ሠ) 0.56 ÷ = 0.056
ሇ) 4.27÷100 ረ) 5.6 ÷ = 0.56
ሏ) 4.27÷ 0.427 ሰ) 14.28 ÷ = 0.1428
መ) 4.27÷1000
72
የአስርዮሽ ቁጥሮችን በአስርዮሽ ቁጥር እንዳት እንዯሚካፈሌ እንመሌከት

ምሳሌ፡- 3.24
ሀ) 0.5÷0.2 ሇ) 0.25 ÷ 0.4
ሏ) 0.8÷0.04 መ) 2.15 ÷ 0.25
መፍትሔ:-
ሀ) 0.5 ÷ 0.2
0.5÷0.2
አካፋዩና ተካፋዩ እኩሌ 1 አስርዮሽ ሆሄ ስሊሊቸው
2.5
ስሇዚህ 0.5÷0.2 2.5 ይሆናሌ፡፡

ሇ) 0.25 ÷ 0.4
0.25÷0.4
× ተካፋዩ ሁሇት የአስርዮሽ ሆሄ ስሊሇው የሱን እንወስዲሇን፡፡
-------- ሇምን?
0.625
ስሇዚህ 0.25 ÷ 0.4 0.625 ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ሏ) 0.8÷0.04
0.8÷0.04
አካፋዩ ሁሇት የአስርዮሽ ሆሄ ስሊሇው የሱን እንወስዲሇን
-------- ሇምን?
ስሇዚህ 0.8 ÷ 0.04 20 ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡

መ) 2.15 ÷ 0.25
2.15÷0.25
73
-------- ሇምን?
= 8.6
ስሇዚህ 2.15÷0.25 8.6 ይሆናሌ፡፡
የአስርዮሽ ቁጥሮችን ሇማካፈሌ የሒሳብ ማሽን እንዯሚጠቅም ታውቃሊችሁ?
ለምሳሌ፡-0.525÷0.02 ሇመስራት
መጀመሪያ ማሽኑ ሊይ የአስርዮሽ ነጥብ መንካት፣ በመቀጠሌ 525 መንካት፣

ቀጥል የማካፈሌ ምሌክት (÷) ነክተን ካስገባን በኋሊ የአስርዮሽ ነጥቡን ነክተን
ከዛ 02 እንነካሇን፡፡ በመጨረሻም የእኩሌ ይሆናሌ ( ምሌክትን ስንነካ
26.25 ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ 0.525 ÷0.02 26.25
ተማሪዎች የሒሳብ ማሽን በመፈሇግ ከሊይ ባያችሁት ምሳላ መሰረት
ተሇማመደ፡፡
መልመጃ 3-ሰ
1. አካፋለ
ሀ) 5÷0.1 ሇ) 8÷0.02 ሏ) 2÷0.06
መ) 12.8÷0.64 ሠ) 2.25÷1.5 ረ) 3 ÷ 0.04
ሰ) 19.6 ÷ 0.04 ሸ) 25.6 ÷ 0.16 ቀ) 10÷0.001
2. የሚከተለትን አካፍለ
ሀ) 32.45 ÷5 ሇ) 127.75÷50 ሏ) 327.834÷7
መ) 2.6÷4 ሠ) 6.4÷4 ረ) 8.1÷3
ሰ) 6.25÷25 ሸ) 78.26÷13 ቀ) 251.88÷4
3. ሄኖክ የአንዴን መፅሏፍ ሶስት ገፅ ሇማንበብ 24.6 ዯቂቃዎች ቢፈጀበት
አንደን ገፅ ሇማንበብ ስንት ዯቂቃዎች ይፈጅበታሌ?
4. በአንዴ መጋዘን ውስጥ 43.2 ኪ.ግ ሇውዝ አሇ፡፡ ይህ ሇውዝ በ6 ማዲበሪያ
ውስጥ እኩሌ ቢከፋፈሌ እያንዲንደ ማዲበሪያ ስንት ኪ.ግ ሇውዝ ይይዛሌ፡፡
74
5. ሄሇን ሇበአሌ ሌብስ ሇማሰፋት 9.25 ሜትር ሌብስ በብር 1425.50 ገዛች፡፡
እያንዲንደ ሜትር ስንት ብር ፈጀ?
3.5. የተሇመደ ክፍሌፋዮች ከአስርዮሽ ጋር ያሊቸው ዝምዴና

በሒሳብ ትምህርት ውስጥ ብዙ ጊዜ የምንጠቀማቸውን የተሇመደ ክፍሌፋዮች
ወዯ አስርዮሽ ቁጥር እየሇወጥን እንደሁም አስርዮሾችን ወዯ ክፍሌፋይ
በመሇወጥ ዝምዴናቸውን እንመሇከታሌን፡፡
ክፍልፋዮችን ወዯ አስርዮሽ መቀየር
ምሳሌ፡- 3.25
የሚከተለትን ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መፍትሔ፡- 0.6
ሀ) ሇ) 5 30
0.25 -30
4 10 00
-8 ስሇዚህ = 0.6 ነው፡፡
20
-20
00 ስሇዚህ = 0.25
ሏ)
0.125
8 10
-8
20 ስሇዚህ 0.125 ይሆናሌ፡፡
-16
40
-40
00
75
አስርዮሾችን ወዯ ክፍልፋይ መቀየር

ምሳሌ 3.26፡- የሚከተሉትን አስርዮሽ ወዯ ክፍልፋይ ቀይሩ፡፡
ሀ) 0.5 ሇ) 0.75
መፍትሔ፡- ሀ) 0.5 የሚሇው አስርዮሽ “5 አስረኛን ያሳያሌ” ይህ በክፍሌፋይ
5
ሲፃፍ = ይሆናሌ፡፡
10
5 1
ስሇዚህ 0.5 = =
10 2
ሇ) 0.75 የሚሇው አስርዮሽ “75 መቶኛን ያሳያሌ” ይህ በክፍሌፋይ ሲፃፍ

75
= ይሆናሌ፡፡
100
75 3
ስሇዚህ 0.75 = = ነው፡፡
100 4
ምሳሌ3.27፡- የሚከተሉትን አስርዮሽ ወዯ ክፍልፋይ ቀይሩ፡፡

ሀ) 0.825
መፍትሔ፡- ሀ) 0.825 = 825 ቀጥል ማቃሇሌ

1000
825 825 / 25 33
0.825 = = =
1000 1000 / 25 40
ስሇዚህ የተቀሇመውን ክፍሌ በአስርዮሽ ሲገሇጽ = 0.5
መልመጃ 3-ሽ
1) የሚከተለትን ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ሇውጡ፡፡

1 69 13 5
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
10 100 20 4
12 24 40
ሠ/ ረ) ሰ)
5 15 16
2) የሚከለትን አስርዮሽ ወዯ ክፍሌፋዮች ቀይሩ

ሀ) 6.5 ሇ) 6.671 ሏ) 23.45 መ) 0.45 ሠ) 0.005
76
ረ) 11.05 ሰ) 0. 85 ሸ) 0.35 ቀ) 0.12
3) አሉ በጠዋት ኪል ሜትር ሮጠ፤ ይህንን ርቀት በአስርዮሽ ፃፉ፡፡
77
የምዕራፍ 3 ማጠቃለያ
 ታህታቸው 10 የሆኑ ክፍሌፋዮች አስርዮሻዊ ክፍሌፋዮች ወይም ባጭሩ

አስረኛ በመባሌ ይታወቃለ፡፡
 ታህታቸው 100 የሆኑ ክፍሌፋዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡
 አስርዮሾችን እንዯማንኛውም ሙለ ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ
ማሳየት እንችሊሇን፡፡
 አስርዮሾችን መዯመርና መቀነስ
1. ነጥቦቹን በመስመር አስቀምጡ፡፡
2. ቁጥሮቹ ተመሳሳይ የአስርዮሽ ቤት እንዱኖራቸው አስፈሊጊ ሲሆን
ዜሮዎችን ጨምሩ፡፡
3. እንዯሙለ ቁጥሮች ዯምሩ ወይም አቀናንሱ፡፡
 የአስርዮሽ ብዜት
1. የአስርዮሽ ነጥብን እንዯላሇ በማሰብ ሙለ ቁጥሮች በምንሰራበት
ሁኔታ አባዙ፡፡
2. በአብዢውና በተባዢው ሊይ ያለትን የአስርዮሽ ቤቶች ቁጠሩና
ዯምሯቸው፡፡
3. ከብዜቱ በቀኝ በኩሌ በመጀመር ከሊይ በዯረጃ 2 ቆጥራችሁ
የዯመራችሁትን ብዛት ያህሌ የአስርዮሽ ቦታ ወዯ ግራ ቁጠሩ፡፡
የአስርዮሽ ነጥቡን ቆጥራችሁ ከዯመራችሁት ያህሌ ጋር እኩሌ
በማዴረግ አስቀምጡ፡፡ ቆጥራችሁ የዯመራችሁትን የአስርዮሽ
ቦታ አብዝታችሁ ካገኛችሁት ቦታ የበሇጠ ከሆነ ከብዜቱ ፊት
ዜሮዎችን ጨምሩና ብዛቱን ሙለት፡፡
78
የምእራፍ 3 የማጠቃለያ ጥያቄዎች
1 ሠንጠረዡን አሟለ
የክፍልፋይ ስም በፊዯል አስርዮሽ ክፍልፋይ አስርዮሻዊ ቁጥር

ሦስት -አስረኛ 3 0.3
1
አራት አስረኛ
ስዴስት አስረኛ
አስራ ሁሇት አስረኛ
አምስት አስረኛ
2) የሚከተለትን አስርዮሻዊ ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
3) የሚከተለትን መቶኛ ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
4) ሠንጠረዡን አሟለ
የአስር የአንድ የአስርዮሽ የአስረኛ የመቶኛ የሺኛ

የአስርዮሽ ቁጥር
ቤት ቤት ነጥብ ቤት ቤት ቤት
ሀ 10.49  4 9
ሇ 51.06 5 
ሏ 12.135 
መ 91.02 
ሠ 47.03 
ረ 27.724 
ሰ 35.404 
79
5) 2 እና 3 መካከሌ ያለትን ቁጥሮች 10 እኩሌ ቦታ በመከፋፈሌ የሚከተለትን

ቁጥሮች በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ፡፡
ሀ) 2.1 ሇ) 2.2 ሏ) 2.3 መ) 2.4
ሠ) 2.5 ረ) 2.6 ሸ) 2.7 ቀ) 2.8 በ) 2.9
6) ቀጥል በቀረበው የቁጥር መስመር ሊይ የፊዯልቹን ዋጋ ፈሌጉ፡፡
ሀ ለ ሐ መ
3 3.5 4
ሀ) =__________________ሇ) =__________________
ሏ) =__________________መ) =__________________
7) የሚከተለት አስርዮሽ ዯምሩ፡፡
ሀ) 7.415 + 3.14 ሇ) 9.145 + 4.142
ሏ) 2.145 + 1.0134 መ) 8.634 + 5.745
ሠ) 7.145 + 3.853 ረ) 7.622 + 5.15
8) የሚከተለን አስርዮሽ ቁጥሮች ቀንሱ፡፡
ሀ) 4.02 - 1.01 ሇ) 5.123 - 2.011
ሏ) 21.34 - 8.5 መ) 64.725 - 46.125
ሠ) 42.01 - 24.35 ረ) 86.43 - 59.621
9) ሳራ ጠዋት ሊይ 2.55 ኬ.ሜ ርቀት ሳይክሌ አሽከረከረች ከሰዓት ዯግሞ
3.5 ኪ.ሜ አሽከረከረች፡፡ በአጠቃሊይ ስንት ኪ.ሜ አሽከረከረች?
10) አንዴ ሌብስ ሰፊ 15.075 ሜትር ሌብስ ሉሰፋ አስቦ፤11.55 ሜትር
ሰፍቶ እረፍት አዴረገ፡፡ ከዕረፍት በኋሊ ሌብሱን ሰፍቶ ሇማጠናቀቅ
ስንት ሜትር ሌብስ ይቀረዋሌ?
11) የሚከተለትን አባዙ፡፡
ሀ) 491.32 10 =_________ ሇ) 4.897 100 = __________
ሏ) 17.042 1000 = ________ መ) 34.567 10 = _________
ሠ) 34.567 100 ________ ረ) 243.784 1000 = _______
80
12) የሚከተለትን አባዙ

ሀ) 34.45 4 መ) 7.143 2 ሰ) 43.24 4.5
ሇ) 25.14 25 ሠ) 134.23 67 ሸ) 12.54 77.13
ሏ) 29.05 0 ረ) 6.42 2.4
13) የሚከተለትን አስርዮሽ ቁጥር ወዯ ክፍሌፋይ ቀይሩ፡፡
ሀ) 0.04 ሇ) 3.51 ሏ) 8.35
መ) 43.87 ሠ) 5.675 ረ) 94.001
14) አንዴ ተሸከርካሪ በሰዓት 95.5 ኪ.ሜ ቢጓዝ በተመሳሳይ ፍጥነት በ 2
ሰዓት ምን ያህሌ ኪ.ሜ ይጓዛሌ?
15) የሚከተለትን ጥየቄዎች አስለ፡፡
ሀ) 24.3 ÷10 __________ ሇ) 24.3 ÷ 100 _____
ሏ) 24.3÷ 1 00 ____ ___ መ) 0.29 ÷ 10 _______
ሠ) 0.29 ÷100= _________ ረ) 0.29 ÷1000= __________
16) የሚከተለትን አካፍለ፡፡
ሀ) 32.45 ÷ 5 __________ ሇ) 2.6÷5 ____________
ሏ) 12.57 ÷ 6 _________ መ) 41.020÷0.16 __________
ሠ) 0.09 ÷ _________ ረ) 30.24÷0.3 ____________
17) የሚከተለትን ክፍሌፋዮች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ) 5 ሇ) ሏ) 4 መ) 31
8 8 5
81
1
ምዕራፍ 4
መቶኛ
ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ
 የመቶኛን ፅንሰ ሀሳብ ታውቃሊችሁ፡፡
 ክፍሌፋዮች እና መቶኛን ታዛምዳሊችሁ፡፡
 ተግባራዊ የመቶኛ ፕሮብልሞችን ትፈታሊችሁ፡፡
 መቶኛ  ክፍልፋይ
መግቢያ
ከዚህ በፊት በምዕራፍ ሶስት ውስጥ የሂሳብ ትምህርታችሁ ስሇ ክፍሌፋይ
እና ስሇ መቶኛም ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ዯግሞ ስሇ መቶኛ እና
ትግበራቸውን በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
4.1. የሙለ ነገር ክፋይን በመቶኛ መግሇፅ

ተግባር 4.1
1. በአንድ ብር ኖት ውስጥ ስንት ሳንቲሞች አለ?

2. በአንድ ክፍሇ ዘመን ውስጥ ስንት ዓመቶች አለ?
ከሊይ በተግባር 4.1 ሊይ ሇቀረቡት ጥያቄዎች 100 ሳንቲሞችና 100

ዓመታት ካሊችሁ በትክክሌ መሌሳችኋሌ፡፡
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ አራት መቶኛ
ምሳሌ 4. 1፡- ፣ ፣ ፣ ፣ …… ወዘተ መቶኛ ይባሊለ፡፡
ትርጓሜ 4.1፡ ታህታቸው 100 የሆኑ ክፍሌፋዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡
አስተውለ
ሲነበብ “አንድ መቶኛ” ተብል ነው፡፡ በላሊ አገሊሇፅ ትህታቸው
100 የሆኑ ቁጥሮች “መቶኛ ወይም ፐርሰንት ተብል” ይነበባሌ፡፡

ምሌክትም አሇው፡፡ ይኸውም “%” ነው፡፡
በዚህ መሰረት “አንድ መቶኛ” ወይም “አንድ ፐርሰንት” ተብል
ይነበባሌ፡፡ ሲጻፍም 1% ተብል ነው፡፡
ምሳሌ 4.2፡- እያንዳንደን ክፍሌፋይ በመቶኛ ግሇፁ፡፡

ሀ)
መፍትሔ፡- ሀ) 86
ሇ) አንድ ተማሪ ከ100 ጥያቄዎች ውስጥ ስሌሳ አንደን በትክክሌ መሇሰ፡፡ ይህ

ተማሪ 61 በትክክሌ መሌሷሌ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ 4.3፡- 100 እኩሌ ቦታ ከተከፈሇ ካሬ

ሊይ አንደን ካሬ ብንቀባው የተቀባው
ክፍሌ የሙለውን ስንት ስንተኛ ነው?
መፈትሔ፡- - ነው፡፡
ምስሌ 4.1
83
ምሳሌ 4.4፡- ቀጥል በቀረበው 100 እኩሌ ቦታ የተከፈሇ ካሬዎች ሊይ 25

ካሬዎች ተቀብተዋሌ፡፡ በክፍሌፋዩ የተቀባውን ክፍሌ ብሇን እንፅፈዋሇን፡፡
በፐርሰንት ዯግሞ 25% ተብል ይፃፋሌ፡፡
ምስሌ 4.2
አስተውለ
100% ማሇት 1 ሙለ ማሇት ነው፡፡
ጥንድ ጥንድ በመሆን የሚከተሇውን በመስራት ከመምህራችሁ ጋር
ተወያዩበት፡፡
ሀ) በሒሳብ ፈተና 85 ከመቶ ያመጣ ተማሪ ውጤት በፐርሰንት እንዴት
ይገሇፃሌ?
ሇ) በእስኩዌር ዯብተራችሁ ሊይ ወዯ ታች 10 እስኩዌሮች በመቁጠርና ወዯ
ጎንም 10 እስኩዌሮች በመቁጠር ይህን ካሬ በእርሳስ ክበቡት ከዛሊይ
ከታች የተገሇፀውን ተግባር ፈፅሙ፡፡
 ሀያ እስኩዌሮችን ቁጠሩና በቀይ ከሇር ቀቡ፡፡
 ሰሊሳ አምስት እስኩዌሮችን ሰማያዊ ከሇር ቀቡ፡፡
 አርባ አራት እስኩዌሮችን በእርሳስ ቀቡት፡፡
1. ሰማያዊ ከሇር የተቀባው የሙለ ካሬው ስንት ፐርሰንት ነው?
2. ቀይ ከሇር የተቀባው የሙለ ካሬው ስንት ፐርሰንት ነው?
84
3. በእርሳስ የተቀባው በቀይ ከተቀባው በስንት ፐርሰንት ይበሌጣሌ?

4. ምንም ቀሇም ያሌተቀባውስ ስንት ፐርሰንት ነው?
5. ዘይኑ ካሇው 4000 ብር ሇሌዯቱ ሌብስ መግዣ ኛውን ተጠቀመ፡፡
ሀ. የዘይኑ ሌብስ ዋጋ ምን ያህሌ ነው?

ሇ. ዘይኑ የቀረው ገንዘብ በመቶኛ ምን ያህሌ ነው?
ምሳሌ 4.5፡- በአንድ ከፍሌ ውስጥ ካለት 100 ተማሪዎች ውስጥ 60

ተማሪዎች ሴቶች ናቸው፡፡ የሴቶቹን ቁጥር በመቶኛ ግሇፁ፡፡
መፍትሔ፡- የሌጃገረዶቹን ክፍሌፋይ እናግኝ

ሌጃገረዶች
ስሇዚህ የሌጃገረዶቹ ቁጥር የክፍለ ተማሪዎች 60% ነው፡፡
ምሳሌ 4.6፡- “ “ን ወዯ መቶኛ ቀይሩ

መፍትሔ፡- 4 በስንት ብናበዛው 100 ይሆናሌ? በ 25
ስሇዚህ 175 %
በላሊ አሰራር የተሰጠውን ክፍሌፋይ ታህትና ሊዕሌ በ100 ማባዛት ይቻሊሌ፡፡
አስተውለ
1. ክፍሌፋይን ወዯ መቶኛ ሇመቀየር ክፍሌፋዩን በ100% ማባዛት ነው፡፡
2. ከአንድ በሊይ የሆነ ክፍሌፋይ በፐርሰንት ሲገሇፅ ከ100 ይበሌጣሌ፡፡
ምሳሌ 4.7፡- “ ” ን ወዯ መቶኛ ቀይሩ፡፡
መፍትሔ፡- %
ምሳሌ 4.8፡- የሚከተለትን ምስሌ ተመሌከቱ
ምስሌ 4.3
85
100% 20% 120%

ስሇዚህ ባጠቃሊይ የተቀሇመው 120% ነው፡፡ ምክንያቱም ሁሇት መቶ ቦታ
የተከፈሇን ነገር 100 እንዳሇ ወስዯን ከቀሪው 100 ሊይ 20 በቻ ስሇወሰድን
ነው፡፡
ምሳሌ 4.9፡- ዘቢባ በሂሳብ ቴሰት ከ100 ጥያቄዎች “76” ቱን በትክክሌ
መሇሰች፡፡ ዘቢባ ያገኘችው ውጤት በመቶኛ ስንት ነው?
መፍትሔ፡- ዘቢባ ያገኘችው ነው፡፡
ምሳሌ 4.10፡- አባስ በግቢው ውስጥ 25 ዛፎች አለት ከእነዚህ ውስጥ አስሩ
የማንጎ ዛፎች ናቸው፡፡ አባስ ስንት ፐርሰንት የማንጎ ዛፎች አለት?
መፍትሔ፡- አጠቃሊይ የዛፎቹ ብዛት 25
የማንጎ ዛፎችቹ ብዛት 10
የ የምጎ ዛፎች % 100% 40%
ስሇዚህ የአባስ የማንጎ ዛፎች ብዛት 40% ናቸው፡፡
መልመጃ 4-ሀ
1. የሚከተሇው ካሬ 100 እኩሌ ቦታ ተከፍሎሌ::

ሀ) የተቀባውን ክፍሌ በፐርሰንት ግሇፁ፡፡
ሇ) ያሌተቀባውን ክፍሌ በፐርሰንት ግሇፁ፡፡
ምስሌ 4.4
86
2. የሚከተለትን ክፍሌፋዮች መቶኛ (%) አስቀምጡ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
3. የሚከተለትን ፐርሰንቶች ወዯ የተቃሇሇ ክፍሌፋዮች ቀይሩ፡፡

ሀ) 40% ሇ) 90% ሏ) 55% መ) 65% ሠ) 80%
4. የሚከተለትን አስርዮሽ ቁጥሮች ወዯ መቶኛ ቀይሩ፡፡
ሀ) 0.87 ሏ) 0.06 ሠ) 0.99
ሇ) 0.1 መ) 0.07 ረ) 0.25
4.2. አንድን ነገር ከላሊ ነገር ጋር ያሇውን መጠን በመቶኛ መግሇፅ
ምሳሌ 4.11 ፋጡማ በሒሳብ ፈተና ከ20 ጥያቄ 15 መሌሳ 15 ከ20

ከመጣች የፋጡማ ውጤት ስንት ፐርሰንት ነው?
መፍትሔ፡- የፋጡማ ውጤት 15 ከ20 ውጤት በክፍሌፋይ ሲገሇፅ

ውጤቱን ወዯ ፐርሰንት ሇመቀየር በ100 ማባዛት
ይህም 100% =
75 %
ስሇዚህ የፋጡማ የሒሳብ ፈተና ውጤት 75 ነው፡፡
መፍትሔ፡- - 100
30%
ስሇዚህ 60 የ200፣ 30% ነው
በላሊ አነጋገር የሁሇት መቶ 30 60 ማሇት ነው፡፡
አስተውለ
1. አንድ አይነት አሃድ ያሊቸውን አንድ ነገር ከላሊኛዉ ነገር ጋር
ያሇውን መጠን በመቶኛ መግሇፅ ይቻሊሌ፡፡
2. አንድ ነገር ከላሊው አንፃር በመቶኛ ሇመግሇፅ የተሰጠውን ነገር
በክፍሌፋይ መፃፍ እና በ100% ማባዛት የሚቃሇሌ ከሆነ ማቃሇሌ
ይገባሌ፡፡
87
ተማሪዎች ክፍሌፋዮችን ሇማቃሇሌ እንዴት የሂሳብ ማሽን እንዯምንጠቀም

ተወያዩበት፡፡
ተግባር 4.2
1. የመጀመሪያ መጠን የሁሇተኛውን ስንት ፐርሰንት ነው?
ሀ) 10ሜ ፤200ሜ ሏ) 45 ሴኮንድ፣ 5ዯቂያ
ሇ) 6 ኪ.ሜ፤18 ኪ.ሜ መ) 12 ሰዓት፣ 1 ቀን
ምሳሌ4.12፡- አየሇ ሇዯብተር መግዣ ብር 400 ነበረው፡፡ ከዚህ ሊይ ብር
300 ሇዯብተር መግዣ ከተጠቀመ፤ ከአጠቃሊይ ብር ስንት ፐርሰንት ብር

ተጠቀመ?
መፍትሔ፡- አየሇ የተጠቀመውን ብር ከአጠቃሊዩ አንፃር በክፍሌፋይ ስናስቀምጠው
ይሆናሌ፡፡
በፐርሰንት 75%
ስሇዚህ አየሇ 75 ቱን ብር ተጠቅሟሌ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ 4.13፡- ካሉድ 10 ኩንታሌ ሇውዝ ነበረው ከዚያ ሊይ “4” ቱን

ኩንታሌ ሸጠ፡፡
ሀ) ያሌተሸጠው ሇውዝ ብዛት በፐርሰንት ስንት ነው?
ሇ) የተሸጠው ሇውዝ በፐርሰንት ስንት ነው?
መፍትሔ:-
ሀ) ያሌተሸጠው ሇውዝ 6 ኩንታሌ ሲሆን
በክፍሌፋይ ነው
ስሇዚህ በፐርሰንት ሲገሇፅ
ሇ) የተሸጠው በክፍሌፋይ ነው
በፐርሰንት ሲገሇፅ
ምሳሌ4.14፡- የብር 1000፣40% ስንት ነው?
88
መፍትሔ፡- 40% ×1000

× 400
ስሇዚህ የብር 1000፣ 40% ብር 400 ነው፡፡
ምሳሌ 4.15 ከተማ ብር 900 አሇው “ ”ኛውን ቢጠቀም የቀረው ብር በፐርሰንት

ግሇፁ፡፡
መፍትሔ፡- የተጠቀመው ብር መጠን =

የተጠቀመው ብር መጠን ብር 225 ነው፡፡
ስሇዚህ የቀረው ገንዘብ 900 225 ብር ነዉ፡፡
የቀረው ብር በፐርሰንት 100% 100 %
መልመጃ 4ሇ
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች አስለ

ሀ) የብር 400፣10% ስንት ብር ነው?
ሇ) የ800 ብር 20% ስንት ብር ነው?
ሏ) የ200 ቀን 2% ስንት ቀን ነው?
2. የመጀሪያው መጠን የሁሇተኛውን ስንት ፐርሰንት እንዯሆነ ግሇፁ፡፡
ሀ) 10ሜ፣ 500ሜ ሇ) 20 ኪ.ግ፣ 80ኪ.ግ
ሏ) 100ብር፣ 200ብር መ) 1ሳንቲም፣ 1ብር
ሠ) 10ቀን፣ 3ሳምንት ነው
3. እዮብ በሳምት 2 ቀን ያርፋሌ፡፡ ቀሪዎቹን ቀናት በስራ ያሳሌፋሌ፡፡
ሀ) እዮብ በሳምንት የሚሰራበት ቀንን በፐርሰንት ግሇፁ?
ሇ) የእዮብ የእረፍት ቀን በፐርሰንት ሲገሇፅ ስንት ይሆናሌ?
4. ዝናባማ የሆኑ ዯኖች ከ250000 የታወቁ የተክሌ ዝርያዎች 90000
ዝርያዎች ይገኙባቸዋሌ፡፡ ይህ በመቶኛ ምን ያህለ ነው?
5. የአንድ ፓፓያ አምሾውን ብንበሊ ስንት ፐርሰንቱ ይቀረናሌ?
89
6. 60 ተማሪዎች ባለበት ክፍሌ 55 ቱ ሴቶች ቢሆኑ

ሀ) የወንዶቹ ቁጥር ስንት ነው?
ሇ) በክፍለ ያለ ተማሪዎች በፐርሰንት ስንት ናቸው?
7. 18 የ60 ስንት ፐርሰንት ነው?
4.3. የክፍሌፋዮች እና መቶኛዎች ዝምድና

ተግባር 4.3
የሚከተለትን ክፍሌፋዮች ወዯ መቶኛ ሇውጡ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
ምሳሌ 4.16፡- ፐርሰንት ባር በመጠቀም ፈሌጉ፡፡

መፍትሔ፡- መጀመሪያ የፐርሰንት ሞዴሌ ከሰራን በኋሊ ሞዴለን 4 እኩሌ
ቦታ እንከፍሇን ኛን ስሇሚፈሌግ በመቀጠሌ 3ቱን እጅ መቀባት፡፡
3
0 1
0% 100%
እዚህ ሊይ የ100% ሶስት አራተኛን መፈሇግ ነው፡፡ የ100% ሶስት አራተኛውን
ሇመፈሇግ የምንጠቀመው የማባዛት ስላት ስሇሆነ
100% = 75% ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ የ100% ሶስት አራተኛ 75% ስሇሆነ ሞዴለ የተቀባው ስር 75 ፅፈን

እናመሇክታሇን፡፡
ምሳሌ 4.17፡- ሇ ተመጣጣኝ ፐርሰንት ፈሌጉ፡፡
መፍትሔ፡- ፐርሰንት ባር ሞዴሌ በመስራት የ ተመጣጣኝ እንፈሌግ፡፡
ሞዴለን አምስት እኩሌ ቦታ መክፈሌ ( ስሇሚሌ) ከዛም ሁሇቱን እጅ መቀባት፡፡
0 1
0% 100%
90
የማባዛት ስላትን ተጠቅመን የ100% ሁሇት አምስተኛን መፈሇግ
100% 40%
ስሇዚህ የተቀሇመዉን የፐርሰንት ባር ሞዴሊችንን 40% እንሇዋሇን፡፡
0 1
0% 40% 100%
ምሳሌ 4.18፡- ቀጥል የቀረበዉን የቁጥር መስመር ተመሌከቱና የፊዯልቹን

ዋጋ በፐርሰንት ፈሌጉ፡፡
ሀ ሇ መ
መፍትሄ፡-
ሀ = 100 10 ሇ = 100 50
መ= 100% 80
ምሳሌ 4.19፡- ቀጥል የቀረበዉን የቁጥር መስመር ተመሌከቱና የፊዯልቹን

ዋጋ በፐርሰንት ፈሌጉ፡፡
ሇ ሀ
ሇምሳሌ ፡ - ሀ 100% % 70%
ሇ 100% % 20%
በ“0” እና በ”1” መካከሌ ያለት ክፍሌፋዮች ፐርሰንታቸውም በ ”0%” እና

በ”100%” መካከሌ ይገኛሌ፡፡
ሇምሳሌ ፡- ወዯ ፐርሰንት ሲቀየር
= = 50%
ስሇዚህ 50% በ 0% እና በ”100%” መካከሌ ይገኛሌ፡፡

 ክፍሌፋዩ ከ”1” የሚበሌጥ ከሆነ ፐርሰንቱም ከ100% በሊይ ይሆናሌ፡፡
91
3
ሇምሳሌ ፡- ከ “1” የሚበሌጥ ስሇሆነ ፐርሰንቱም ከ100% ይበሌጣሌ፡፡
ይኸውም = = = 150%
ስሇዚህ 150% ከ100% የሚበሌጥ መሆኑን እናያሇን፡፡
መልመጃ 4ሐ
ትክክሇኛውን መሌስ ምረጡ፡፡
1. ወዯ መቶኛ ሲሇወጥ
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
4. ከ ጋር እኩሌ የሆነው የቱ ነው?
ሀ) ሇ ሏ) መ)
5. የስዕለን የተቀባውን ክፍሌ በመቶኛ ግሇፁ::

ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ) ረ)
ምስሌ 4.5
92
6. ቀጥል በቀረበው የቁጥር መስመር ሊይ የፊዯልቹን ዋጋ የሚተካ ፐርሰንት

ፈሌጉ፡፡
ሀ ሇ መ
ሀ=________% ሇ = _______% መ = _______%
4.4. በመቶኛ የማስሊት ትግበራ

ተግባር 4.4
አክረም አንድ ጃኬት በብር 800 ገዛ፡፡ የጃኬቱ መሸጫ ታክስ 8%
ቢሆን በአጠቃሊይ አክረም ከነታክሱ ሇጃኬቱ ያወጣው ብር ስንት
ምሳሌ 4.20፡- አሇም በ600 ብር ጫማ ገዛች፡፡ የጫማው የመሸጫው ታክስ

5% ቢሆን በአጠቃሊይ አሇም ሇጫማው መግዣ ስንት ብር ከፈሇች?
መፍትሔ፡- የታክስ ዋጋው 600 ብር 30 ብር
አጠቃሊይ የጫማው ዋጋ 600 ብር 30 ብር 630 ብር

ስሇዚህ አሇም የከፈሇችው ዋጋ አጠቃሊይ 630 ብር ነው
ምሳሌ4.21፡- ሳርቱ በብር 14000 ቴላቭዥን ገዛች፡፡የቴላቭዥኑ የመሸጫ
ታክስ 20% ቢሆን አጠቃሊይ ሳርቱ ሇቴላቭዥኑ ያወጣችው ብር ስንት ነው?
መፍትሔ፡- የታክስ ዋጋው 14000 ብር 2800 ብር
አጠቃሊይ የቴላቭዥኑ ዋጋ ብር 14000 2800 ብር

16800 ብር
1. የአንድ ሌብስ ማጠቢያ ማሽን ታክሱን ሳይጨምር ብር 20000 ነው፡፡
የማጠቢያው ታክስ 9% ቢሆን ባጠቃሊይ የሌብስ ማጠቢያውን ሇመግዛት
ስንት ብር ያሰፈሌጋሌ?
93
2. አንድ ት/ቤት ሇቢሮ አገሌግልት የሚውሌ ሁሇት ኮምፒውተር ሇመግዛት

ወሰነ፡፡ የአንድ ኮምፒውተር ዋጋ ብር 23500 እና ታክስ 10% ቢሆን
ት/ቤቱ ሁሇቱን ኮምፒውተር ሇመግዛት ስንት ብር ያወጣሌ?
3. አስፋው የመሸጫ ታክሱ 15 % የሆነ አንድ ሞባይሌ ሇመግዛት ዋጋውን
ሲጠይቅ ከታክሱ ውጪ ብር 9300 እንዯሆነ ተነገረው፡፡ አስፋው ሞባይለን
ሇመግዛት ስንት ብር ያስፈሌገዋሌ?
ገንዘብ በባንክ ስናስቀምጥ ከአመታት በኋሊ ወሇድ ይኖረዋሌ፡፡

ሁሇት አይነት ወሇድ አሇ፡፡
1. ነጠሊ ወሇድና
2. ጥምር ወሇድ ይባሊሌ፡፡
በዚህ ክፍሌ ዯረጃ የምንማረው ስሇ ነጠሊ ወሇድ ነው፡፡ነጠሊ ወሇድ የተወሰነ
ገንዘብ በባንክ ካስቀመጥን በኃሊ ከተወሰነ ጊዜ በኃሊ የምናገኘው ወሇድ ነው፡፡
ነጠላ ወሇድ = ተቀማጭ ብር x የተቀማጭ ፐርሰንት x ሰዓት (በአመት) ይሆናል
ምሳሌ4.22፡- ግርማ ብር 5000 በ9% ወሇድ ሇ4 ዓመት በባንክ አስቀመጠ

በ4ኛው አመት መጨረሻ ነጠሊ ወሇደ ስንት ብር ይሆናሌ?
ነጠሊ ወሇድ = 5000x9% x 4
= 5000 x x 4 = 50 x 9 x 4
ነጠሊ ወሇድ = 1800 ብር

ምሳሌ4.23፡- ጫሊ ብር 200 በባንክ አስቀመጠ ፡፡ ባንኩ በዓመት 6%
ወሇድ ቢያስብሇት ከ 5ዓመት በኋሊ የጫሊ ገንዘብ በጠቅሊሊዉ ስንት ብር
ይሆናሌ?
መፍትሄ፡-የተሰጠን መረጃ
ተቀማጭ ገንዘብ = ብር 200
ወሇድ(በአመት) = 6%
94
ጊዜ = 5 አመት
ነጠሊ ወሇድ = ብር 60
ከ 5 አመት በኋሊ ጠቅሊሊ ሂሳብ = ተቀማጭ ወሇድ

= 200 60 = 260ብር
ስሇዚህ የጫሊ ጠቅሊሊ ገንዘብ ከ5 አመት በኋሊ ብር 260 ይሆናሌ፡፡
መልመጃ 4መ
1. አሰሇፈች ብር 600 በባንክ አስቀመጠች ባንኩ በአመት 7% ወሇድ

ቢያስብሊት ከ10 አመት በኋሊ
ሀ) ነጠሊ ወሇደ ስንት ይሆናሌ?
ሇ) የአሰሇፈች ጠቅሊሊ ገንዘብ ምን ያህሌ ነዉ?
2. አንድ የሸማች ህብረት ስራ ማህበር ከቁሳቁስ ሽያጭ ያገኘውን 4500 ብር
ትርፍ በዓመት 12% ወሇድ የሚከፍሌ ባንክ በማስገባት ሇ8 ዓመት
አስቀመጠ፡፡
ሀ) ማህበሩ ከ8 ዓመት በኋሊ ወሇደ ስንት ብር ይሆንሇታሌ?
ሇ) ከ8 ዓመት በኋሊ ጠቅሊሊ የማህበሩ ገንዘብ ስንት ይሆናሌ?
3. በዓመት 7% ወሇድ የሚከፍሌ ባንክ ወስጥ 2500 ብር ብናስቀምጥ
ሀ) ከ 14 አመት በኋሊ ወሇደ ስንት ብር ይሆናሌ?
ሇ) ከ 20 ዓመት በኋሊ ጠቅሊሊ ብራችን ስንት ይሆናሌ?
4. ዯራርቱ ብር 900 በባንክ አስቀመጠች፡፡ ባንኩ በዓመት 10% ወሇድ ቢያስብሊት
ሀ) ከ5 ዓመት በኃሊ ገንዘቧ ስንት ብር ይወሌድሊታሌ?
ሇ) ከ8 ዓመት ከ6 ወር በኋሊ የዯራርቱ ጠቅሊሊ ገንዘብ ስንት ብር ነው?
95
የምዕራፍ አራት ማጠቃሇያ

 ታህታቸው 100 የሆኑ ክፍሌፋዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡
 ፐርሰንት (መቶኛ) ማሇት ከመቶ ስንት እጅ ማሇት ነው፡፡
 100% ማሇት 1 ሙለ ማሇት ነው፡፡
 በ”0” እና “1” መካከሌ የሆኑ ክፍሌፋዮች ፕርሰንታቸው በ0% እና
100% መካከሌ ነው፡፡
 ከ ”1” የሚበሌጡ ክፍሌፋዮች ፐርሰንታቸውም ከ “100% የበሇጠ ነው፡፡
 ክፍሌፋዮችን ወዯ መቶኛ መቀየርና መቶኛዎችንም ወዯ ክፍሌፋዮች
መቀየር እንችሊሇን፡፡
- ክፍሌፋዮችን ወዯ ፐርሰንት ሇመቀየር በ 100% ማባዛት ነወ፡፡
- መቶኛን (ፐርሰንት) ወዯ ክፍሌፋይ ሇመሇወጥ ታህቱን 100 በማድረግ
ማቃሇሌ፡፡
 ነጠሊ ወሇድ ማሇት የተቀማጭ ገንዘብ፣ የወሇድ ፐርስንት እና ጊዜ
(በአመት) ተባዝቶ የሚገኝ የገንዘብ መጠን ነው፡፡
ይህም ማሇት ነጠሊ ወሇድ =ተቀማጭ (ዋና) x የወሇድ ፐርሰንት x ጊዜ
(በአመት) ነው፡፡
96
የምዕራፍ አራት ማጠቃሇያ መልመጃ
I. እውነት ወይም ሀሰት በማሇት መሌሱ፡፡

ሀ) ማንኛውም ክፍሌፋይ መቶኛ ሉባሌ ይችሊሌ፡፡
ሇ) “ ኛ ወዯ መቶኛ ሲሇወጥ 50% ነው፡፡
ሏ) ኛ ወዯ መቶኛ ሲሇወጥ 25% ነው፡፡
መ) “ ወዯ መቶኛ ሲሇወጥ 75% ነው፡፡
II. በ ”ሇ” ስር ከቀረቡት አሰርዮሽ ቁጥሮች በ “ሀ” ስር ከቀረቡት ፐርሰንቶች

ጋር አዛምደ፡፡
ሀ ሇ
1. 20 % ሀ) 0.45
2. 33 % ሇ) 0.9
3. 39 % ሏ) 0.2
4. 45 % መ) 0.39
5. 50 % ሠ) 0.5
6. 75 % ረ) 0.33
7. 90 % ሸ) 0.53
ቀ) 0.75
በ) 0.09
III. ትክክሇኛውን መሌስ ምረጡ
1. የ ብር 300፣20% ስንት ብር ነው?
ሀ) 6 ሇ) 10 ሏ) 30 መ) 60
2. አየሇ በሂሳብ ትምህርት ፈተና ከ20 ጥያቄዎች “14” ቱን መሇሰ፡፡ የአየሇ
ውጤት በመቶኛ ሲገሇፅ
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
97
3. 80% በቀሊሌ ሂሳባዊ አገሊሇፅ ሲፃፍ?
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
4. ከሚከተለት ትሌቁ የቱ ነው?

ሀ) የ 80፣ 30% ሏ) የ 900፣ 27 %
ሇ) የ 200፣ 7 % መ) 150፣ 60 %
5. 73% የሚሆኑ ተማሪዎች ኮምፒውተር ያሊቸው የትኛው ት/ቤት
ተማሪዎች ናቸው?
ት/ቤት የተማሪዎች ቁጥር
ሀ ከ270 ተማሪዎች 90 ኮምፒውተር አሊቸው::

ሇ ከ100 ተማሪዎች 56 ኮምፒውተር አሊቸው::
ሏ ከ150 ተማሪዎች 110 ኮምፒውተር አሊቸው::
መ ከ500 ተማሪዎች 125 ኮምፒውተር አሊቸው::
IV. የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡
6. የ 550፣60% ሰንት ነዉ?
7. 70 ተማሪዎች ባለበት ክፍሌ ዉስጥ የሴት ተማሪዎች ብዛት 30 ቢሆን
ሀ) ወንዶቹ ስንት ፐርሰንት ናቸዉ?
ሇ) ሴት ተማሪዎች ከጠቅሊሊ ተማሪዎች ስንት ፐርሰንት ናቸዉ?
8. ብር 1000 የሚያወጣ ጫማ ታክሱ 16% ቢሆን ጫማዉን ሇመግዛት
ጠቅሊሊ ስንት ብር ያስፈሌጋሌ?
9. 16% ወሇድ የሚከፍሌ ባንክ ብር 1800 ብናስቀምጥ
ሀ) ከ 7 አመት በኋሊ የገንዘባችን ወሇድ ስንት ነዉ?
ሇ) ከ 10 አመት ከ 3 ወር በኋሊ ወሇደ ስንትብር ይሆናሌ?
ሏ) ከ 5 አመት በኋሊ ጠቅሊሊ ገንዘባችን ስንት ብር ይሆናሌ?
መ) ከ 4 አመት ከ 6 ወር በኋሊ ጠቅሊሊ ገንዘባችን ስንት ብር ይሆናሌ?
98
ምዕራፍ
በተለዋዋጭ መስራት
5
የምዕራፉ ዓላማዎች፤
ይህን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ
o ተሇዋዋጮች በሂሳብ ትምህርት ሊይ ያሊቸውን ሚና (ጥቅም) ትገነዘባሊችሁ፡፡
o ሂሳባዊ ቁሞችን፣ ተሇዋዋጮችን፣ መግሇጫዎችን እና የመግሇጫ
ማቃሇሌ ዘዳዎችን ትገነዘባሊችሁ፡፡
o የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን በመሇየት ዋጋቸውንም በመተካት ታገኛሊችሁ፡፡
o የእኩሌነት ዓረፍት ነገሮችን በመተካት ማስሊት ትችሊሊችሁ፡፡
 ተለዋዋጭ  የዕኩልነት ዓረፍተ ነገር

 ቁም  ድርድር
 አልጀብራዊ መግለጫ
5.1. የቁጥር ንዴፎች እዴገትን ማጠቃሇሌና ማሊመዴ

መግቢያ
ከዚህ በፉት በ4ኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህርታችሁ ስሇ ቁጥር ዴርዴሮች
ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፍ ዯግሞ ስሇ ቁጥሮች ዴርዴር እዴገት
ማጠቃሇሌና ማሊመዴ ትማራሊችሁ፡፡
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ አምስት በተለዋዋጭ መስራት
ተግባር 5.1
የሚከተለትን የቁጥር ዴግግሞሽ (ንዴፍ) በመመሌከት ቀጣዮቹን ቁጥሮች
በባድ ቦታ ሊይ ሙለ፡፡
ሀ) 7፣ 17፣ 27፣ 37፣______ ፣______ ፣______ ፣______
ሇ) 2፣ 6፣ 18፣ ______ ፣______ ፣______ ፣______
ሏ) 100፣ 300፣ 500፣______ ፣______ ፣______ ፣______
መ) 1፣ 2፣ 4፣ 8፣______ ፣______ ፣______ ፣______
ሠ) 14፣17፣ 20፣ 23፣______ ፣______ ፣______ ፣______
ምሳሌ 5.1፡ የሚከተሇውን የቁጥር ዴርዴሮች በማጤን የተሰጠውን ጥያቄ
መሌሱ፡፡
ሀ) 9፣12፣ 15፣ 18፣ 21፣ _____ ሇ) 5፣15፣ 45፣135፣ 405፣_____
1. የቁጥሮቹን የንዴፎች አካሄዴ አብራሩ፡፡
2. ቀጣዩን ቁጥር ፇሌጉ፡፡
መፍትሔ፡- ሀ. 9፣12፣15፣18፣ 21፣……
1. የቁጥሮቹ ዴርዴር በመጀመሪያው ሊይ 3 በመዯመር ቀጣዩን ማግኘት ነው፡፡
እሱም
9 3 12
12 3 15
15 3 18
18 3 21
2. ከሊይ በተገሇፀው መሰረት ቀጣዩ ቁጥር 21 3 24 ነው፡፡
ሇ/ 5፣15፣ 45፣135፣ 405፣ ______
1. የቁጥሮቹ ዴርዴር የመጀመሪያውን በ3 ማባዛት ቀጣዩን ማግኘት ነው፡፡
እሱም
5 3 15
15
100
45
135 3 405
2. ከሊይ በተገሇፀው መሰረት ቀጣዩ ቁጥር 405 x 3 1215 ነው፡፡
ምሳሌ 5.2
አንዴ ሳይንቲስት በየሰዓቱ ያሇውን የባክቴሪያ እዴገት እንዯሚከተሇው ተገንዝቦ
መዝግቧሌ፡፡
ሰንጠረዥ 5.1
ሰዓት አጠቃሊይ ባክቴርያ ብዛት
0 1
1 2
2 2 2=4
3 2 2 2=8
4 2 2 2 2 =16…
ከሊይ የተገሇፀውን ሰንጠረዥ እንዳት ማጠቃሇሌ ይቻሊሌ?

መፍትሔ፡- ከሊይ በተገሇፀው መሰረት ሰዓቱ በጨመረ ቁጥር የባክቴሪያው
መጠን እንዯዚሁ እየተባዛ ይቀጥሊሌ፡፡
አስተውሉ
የቁጥሮች በእኩሌ መጠን የመጨመር ወይም የመቀነስ ሂዯት
የቁጥሮች ዴርዴር(ንዴፍ) ስርዓት ይባሊሌ፡፡
ምሳሌ 5.3፡ የሚከተለትን የቁጥር ዴርዴር (ንዴፍ) ስርዓት በመመሌከት ባድ

ቦታውን ሙለ፡፡
ሀ) 4፣ 8፣12፣ 16፣ 20፣ 24፣______ ፣______ ፣______
ሇ) 1፣ 3፣ 5፣ 7______ ፣______ ፣______
መፍትሔ፡- ሀ) 28፣32፣36
ሇ) 9፣ 11፣ 13
101
ምሳሌ 5.4፡
የሚከተለትን ካሬ ቁጥሮች እንመሌከት
1
1 + 3 = 4
1 + 3 + 5 = 9
ምስሌ 5.1 1 + 3 + 5 + 7=16
በተመሳሳይ ከሊይ በሠኝጠረዥ የተመሇከተውን የካሬ ዴግግሞሽ ግንኙነታቸውን

በኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች ዴምር እንዯሚከተሇው ሌናየው እንችሊሇን፡፡
1=1 1
4=2 2=1 3
9=3 3=1+3+5
16 = 4 4 =1 3 5 7
25 = 5 5=1 3 5 7 9
36 = _____ _____ = _____አሟለ
49 = _____ _____ = _____አሟለ
ተማሪዎች ከሊይ ከተሰጠው ምሳላ የምንገነዘበው
1. በሙለ ተዯማሪዎቹ ኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች ሆነው አወራረዲቸው አይነቱን
ጠብቆ ሲሆን
2. የተዯማሪዎቹ ብዛት የአብዢዎቹን ያህሌ ነው፡፡
ሇምሳላ 25= 5 5 =1 + 3 + 5 + 7 + 9
አብዢው 5 ሲሆን ተዯማሪዎቹ 5 ናቸው (1፣ 3፣ 5፣ 7 እና 9)
መልመጃ 5ሀ
1. የሚከተለትን የቁጥሮች ዴርዴሮች(ንዴፎች) በማጤን ባድ ቦታውን አሟለ፡፡

ሀ) 5፣ 8፣11፣ 14፣ 17፣ 20፣ ------------፤---------፤-----------
ሇ) 10፣ 20፣ 30፣ 40፣ 50፣ 60፣-----------፤---------፤-----------
ሏ) 10፣15፣ 20፣ 25፣ 30፣ 35፣--------------፤---------፤----------
102
2. የሚከተለትን ባድ ቦታ በመሙሊት የዴርዴሩን አካሄዴ አብራሩ፡፡

ሀ) 1፣ 7፣ 13፣ 19፣______ ሇ) 5፣9፣13፣17፣______
ሏ) 19፣ 28፣ 37፣ 46፣ ______ መ) 309፣ 409፣ 509፣ 609፣______
ሠ) 1፣ 4፣ 16፣ 64፣ ______ ረ) 3፣ 12፣ 48፣ 192፣______
ምሳሌ 5.5፡ 2፣ 4፣ 6፣ 8፣ 10፣ __________ እንመሌከት
እነዚህን ተጋማሽ ቁጥርች ሇማግኘት የሚከተሇውን ቀመር እንጠቀማሇን
ተ = 2መ፣ ተ = ተጋማሽ ቁጥሮች መ = መቁጠሪያ ቁጥር ነው፡፡
ለምሳሌ፡ መ = 1 ሲሆን ተ = 2 1 = 2 ይሆናሌ፡፡
መ = 2 ሲሆን ተ = 2 2 = 4 ይሆናሌ፡፡
መ = 3 ሲሆን ተ = 2 3 = 6 ይሆናሌ፡፡
መ = 4 ሲሆን ተ = 2 4 = 8 ይሆናሌ፡፡
መ = 6 ሲሆን ተ = 2 6 = 12 ይሆናሌ፡፡
ከሊይ እንዯተገሇፀው 2፣ 4፣ 6፣ 8፣ 10፣ 12 ተጋማሽ ቁጥሮች ናቸው፡፡
ስሇዚህ ተጋማሽ ቁጥሮች "ተ"ን ሇማግኘት ተ = 2መ፣ መ መቁጠሪያ ቁጥር
ከሆነ በሚሌ እናጠቃሌሊሇን፡፡
ምሳሌ 5.6፡ ከሊይ በተገሇፀው ቀመር በመጠቀም
ሀ. 11 ኛውን ተጋማሽ ቁጥር አግኙ፡፡
መፍትሔ፡ ተ 2መ
ተ= 2 11 22 ይሆናሌ ይሄውም 11ኛው ተጋማሽ ቁጥር 22 መሆኑን
ያመሇክታሌ፡፡
ይህም 2፣ 4፣ 6፣ 8፣ 10፣ 12፣ 14፣ 16፣ 18፣20፣ 22 ስሇሆነ 11ኛው
ተጋማሽ ቁጥር 22 ነው፡፡
በተመሳሳይ የሚከተለትን ኢተጋመሽ ቁጥሮች የምናገኝበትን ቀመር
እንመሇከታሇን
1፣ 3፣ 5፣ 7፣ 9፣11፣ 13፣ 15፣ 17፣ 19፣ 21፣ 23… ወዘተ ኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች
ናቸው፡፡ እነዚህን ቁጥሮች ሇማግኘት በሚከተሇው ቀመር ማጠቃሇሌ
እንችሊሇን፡፡
103
ኢ = 2መ 1፣ መ መቁጠሪያ ቁጥሮች
ኢ ኢ ተጋማሽ ይወክሊለ
ምሳሌ 5.7፡ ኢ = 2መ 1 በሚሇው ቀመር ስንጠቀም
መ = 1 ቢሆን፣ ኢ 2 1 1 2 1 = 3 ይሆናሌ፡፡
መ = 2 ቢሆን፣ ኢ = 2 2 1 4 1 5 ይሆናሌ፡፡
መ = 3 ቢሆን፣ ኢ 2 3 1=6 1 = 7 ይሆናሌ፡፡
መ = 4 ቢሆን፣ ኢ = 2 4+1=8 1 = 9 ይሆናሌ፡፡
መ = 5 ቢሆን፣ ኢ = 2 5 + 1 = 10 1 = 11 ይሆናሌ፡፡
መ = 6 ቢሆን፣ ኢ = 2 6 + 1 = 12 1 = 13 ይሆናሌ፡፡
መ = 7 ቢሆን፣ ኢ = 2 7 1 = 14 1 = 15 ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ 5.8፡ ከሊይ በተገሇፀው ቀመር መሰረት 11ኛው ኢ-ተጋማሽ ቁጥርን
ፇሌጉ
መፍትሔ፡-11ኛው ኢተጋማሽ ቁጥር ሇማግኘት መ =11 መሆን አሇበት
ስሇዚህ ኢ = 2 መ 1
ኢ = (2 11) 1 22 1 23 ነው፡፡
23፣ 11ኛው ኢ-ተጋማሽ ቁጥር መሆኑን በዝርዝር እንዯሚከተሇው ማየት
3፣ 5፣ 7፣ 9፣ 11፣ 13፣ 15፣ 17፣ 19፣ 21፣ 23
ስሇዚህ 23፣ 11ኛው ኢ-ተጋማሽ ቁጥር ነው፡፡
ምሳሌ 5.9፡ ሀ = 5፣ 10፣ 15፣ 20፣ 25፣ 25፣ 30፣ 35… በሚሇው የቁጥር
ዴርዴር (ንዴፍ) ሊይ ሀ 5መ፣ መ መቁጥሪያ ቁጥሮችን ይወከሊሌ በሚሇው
ቀመር ማጠቃሇሌ ይቻሊሌ፡፡
ለምሳሌ ሀ 5መ በሚሇው ውስጥ

መ 1 ሲሆን፣ ሀ 5 1 5 ይሆናሌ፡፡
መ 2 ሲሆን፣ ሀ 5 2 10 ይሆናሌ፡፡
መ 3 ሲሆን፣ ሀ 5 3 15 ይሆናሌ፡፡
104
መ 4 ሲሆን፣ ሀ 5 4 20 ይሆናሌ፡፡
ስሇዚህ ሀ 5መ የሚሇው ቀመር
5፣10፣15፣ 20፣25፣30፣35… የሚሇውን የቁጥር ዴርዴር (ንዴፍ) ይሰጠናሌ፡፡
የቁጥር ዴርዴሮችን በተሇያዩ መንገድች ማሳየት እንችሊሇን፡፡
ሇምሳላ15 ቁጥርን እና 21 ቁጥርን ጎነ ሶስታዊ ስሪት በመጠቀም እንዯሚከተሇው
መስራት እንችሊሇን፡፡
ሀ) ሇ)
1 2 3 4 5 15
ምስሌ 5.2 1 2 3 4 5 6 21
መልመጃ 5ለ
1. የሚከተለትን የቁጥር ዴግግሞሽ ዕዴገት በመመሌከት ተከታዮቹን ሁሇት

ባድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
ሀ) 5፣7፣9፣11፣ ______ ፣ ______ ሇ) 7፣11፣15፣ ______፣ _____
ሏ) 1፣4፣7፣10፣ ______ ፣ ______
2. ኢ = 2መ ቢሆን መ = 1፣ 2፣ 3፣100 እና 1000 በመጠቀም “ኢ”ን ፇሌጉ፡፡
3. ቀ = 2በ + 1 በሚሇው ቀመር የ“በ” ቦታ የሚከተለትን ቁጥሮች በመጠቀም
የ“ቀ”ን ዋጋ ፇሌጉ፡፡
ሀ) በ = 1 ሇ) በ = 3 ሏ) በ = 100 መ) በ = 1000
4. የሚከተለትን የቁጥር ዴርዴሮች በማጤን ማጠቃሇያ ቀመር ፇሌጉ እና
ቀጣዩን 21ኛውን ቁጥር አግኙ፡፡
ሀ. 3፣ 6፣ 9፣ 12፣ 15...
ሇ. 4፣ 9፣ 14፣19፣24...
105
5.2. አሌጀብራዊ ቁሞችና መግሇጫዎች

መግቢያ
በዚህ በዚህ ንዐስ ርዕስ ስር ስሇ አሌጀብራዊ ቁሞች ስሇ መግሇጫዎች
ምንነትና ስሇ ቁሞች አይነት ትማራሊችሁ፡፡
5.2.1. ተሇዋዋጭ አሌጀብራዊ ቁሞችና የቁሞች ዋጋ

የአሌጀብራ ትምህርት ተሇዋዋጮችን በመጠቀም የሚሰራበት የሂሳብ ትምህርት
ነው፡፡ በአንዴ ሂሳባዊ መግሇጫ ውስጥ ያሌታወቁትን ቁጥሮች ሇመወከሌ
የምንጠቀመው ምሌክት ተሇዋዋጭ ተብል ይጠራሌ፡፡
አስተውሉ
“የሁሇትና የአንዴ ላሊ ቁጥር ዴምር” የሚሇው መግሇጫ አሌጀብራዊ
መግሇጫ ነው፡፡ ይህ መግሇጫ ዋጋው የታወቀውን ቁጥር “2”ን እና ዋጋው
ያሌታወቀውን ቁጥር “ላሊ ቁጥር” የሚለትን ይዟሌ፡፡
ምሳሌ 5.10፡ የሚከተለትን ሂሳባዊ መግሇጫዎች ስላት አብራሩ

ሀ. እኔ የአንዴ ቁጥር ሩብ ነኝ መ
ሇ) የሁሇት ቁጥሮች ዴምር ጠ በ

ሏ) አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሲቀነስ አስር ቀ 10
መ) አንዴ ያሌታወቀ ቁጥተር ሇአራት ሲካፇሌ ሀ÷4
1. በሚከተለት አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ውስጥ የሚገኙትን
ስላቶች አብራሩ፡፡
ሀ/ 15 ቀ ሇ/ 4ሸ ሏ/ ዘ÷6 መ/ ሸ ቀ ሠ/ ሸ2
ትርጓሚ 5.1፡ አልጀብራዊ መግለጫ

ቁጥር እና ተሇዋዋጭ እና ቢያንስ አንዴ የስላት ምሌክት የያዘ
ሂሳባዊ መግሇጫ አሌጀብራዊ መግሇጫ ተብል ይጠራሌ፡፡
106
ምሳሌ 5.11 12፣ 7ሀሇ፣ 50ቀ—7፣ መ፣2ሰረ ወ.ዘ.ተ የአሌጀብራዊ መግሇጫ

ምሳላዎች ናቸው፡፡
የክፍሌፊይ መስመር የማካፇሌ ምሌክት ነው፡፡
ሇምሳላ ማሇት “9 ÷ 5” ነው፡፡
በተመሳሰሳይ ሁኔታ የማባዛት ምሌክትንም በተሇያየ መንገዴ ሉፃፍ ይችሊሌ

ሇምሳላ “8 ጊዜ ቀ” የሚሇው 8.ቀ፣ 8xቀ፣ 8(ቀ) ወይም በቀሊለ 8ቀ ተብል
ሉፃፍ ይችሊሌ፡፡
ትርጓሜ 5.2
በመዯመር ወይም በመቀነስ ምሌክት ያሌተሇያዩ አሌጀብራዊ መግሇጫ
ቁም ተብል ይጠራሌ፡፡
ምሳሌ 5.12 6፣ 8ቀ፣ 4ሰጠ፣ መ…. ወ.ዘ.ተ ቁሞች ናቸው፡፡
አስተውሉ
አንዴ አሌጀብራዊ መግሇጫ አንዴ ወይም ከአንዴ የበሇጡ ቁሞችን
ሉይዝ ይችሊሌ፡፡
ሀ/ አንዯኛው ቁም ከላሊው ቁም በመዯመር ወይም መቀነስ ምሌክት ይሇያያሌ፡፡

ምሳሌ 5.13፡ 1/ 2ሸ 7ቀ በሚሇው አሌጀብራዊ መግሇጫ ውስጥ ሁሇት
ቁሞች አለ፡፡
2ሸ 7ቀ = (2ሸ) (7ቀ)
የመጀመሪያው ቁም ሁሇተኛው ቁም
ስሇዚህ 2ሸ + 7ቀ ሁሇት ቁሞች አለት፡፡
2/ ሸ 2ቀ 3ዘ (ሸ) (2ቀ) (3ዘ)
የመጀመሪያው ቁም ሁሇተኛው ቁም ሶስተኛው ቁም

ስሇዚህ ሸ 2ቀ 3ዘ ሶስት ቁሞች አለት፡፡
107
ሇ/ እያንዲንደ ቁም ተሇዋዋጭ ወይም መጣኝ ቁጥር ሉይዝ ይችሊሌ፡፡

ምሳሌ5.14፡ 4መ በሚሇው ቁም ውስጥ 4 ያዊት(መጣኝ) ቁጥር ሲሆን መ
ተሇዋዋጭ ነው፡፡
በሸ 2ቀ 3ዘ ውስጥ 1፣2፣3 መጣኝ (ያዊት) ቁጥሮች ሲሆኑ ሸ፣ቀ እና ዘ
ዯግሞ ተሇዋዋጮች ናቸው፡፡
አስተውሉ
አሌጀብራዊ መግሇጫዎች በያዙት ቁም ብዛት መሰረት አንዲዊ፣
ሁሇታዊ፣ ተብሇው ይመዯባለ፡፡
1. አንዴ አሌጀብራዊ መግሇጫ አንዴ ቁም ብቻ ሲኖረው አንዲዊ ተብል ይጠራሌ፡፡
3፣9በ፣መ2፣ ሀሇመ ወዘተ የአንዲዊ ምሳላዎች ናቸው፡፡
2. አንዴ አሌጀብራዊ መግሇጫ ሁሇት ቁሞችን ብቻ በሚይዝበት ጊዜ ሁሇታዊ
ይባሊሌ፡፡
7 + 2ሇ፣ ኘ — 3በ፣ ሠ2 + 8ረ ወ.ዘ.ተ የሁሇታዊ ምሳላች ናቸው፡፡
ምሳሌ5.15
ቀጥል የተሰጡትን አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን በአንዲዊ ወይም ሁሇታዊ
በማሇት መዴቧቸው፡፡
ሀ. ሸ 2ቀ ሇ. 12መተ
መፍትሔ፡- ሀ) ሸ 2ቀ በሚሇው ውስጥ ሁሇት ቁሞች ሸ እና 2ቀ ይገኛለ
ስሇዚህ ሁሇታዊ ነው፡፡
ሇ) 12መተ አንዴ ቁም ብቻ ይዟሌ፡፡ ስሇዚህ አንዲዊ ነው፡፡
ምሳሌ 5.16 የቃልችንና ቃልቹ የያዙትን ፅንሰ ሏሳቦች በመተርጎም ወዯ
ሂሳባዊ መግሇጨዎች ሇመሇወጥ የሚከተለትን ምሳላች አስተውለ፡፡
ሂሳባዊ አባባልች አሌጀብራዊ መግሇጫዎች
ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር በ8 ያነሰ ሸ 8
ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር በ100 የሚበሌጥ ቀ 100
የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር እጥፍ 2ወ
108
የሁሇት ቁጥሮች ሌዩነት መ — ቀ

ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር እጥፍ በ5 ያነሰ 2ሠ 5
አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሇ8 ሲካፇሌ ሀ
አስተውሉ
በምንቀንስበት እና በምናካፍሌበት ጊዜ ቅዯም ተከተለን ከሇዋወጥን
መሌሳችንን ይሇውጠዋሌ፡፡
ምሳሌ 5.17
ሀ/ “ከአሚና ቁመት በ20 ሳ.ሜ ዝቅ ያሇ” የሚሇው አባባሌ የአሚና ቁመት “ፇ”
ቢሆን “ፇ 20” ተብል ወዯ አሌጀብራዊ መግሇጫ ሉተረጎም ይችሊሌ፡፡
ነገር ግን “20 ፇ” ብል መተርጎም አባባለን ሉገሌጽ አይችሌም፡፡
ሇ/ የመሀመዴ የቀን ወጪ ሇ8 ሲካፇሌ የሚሇው ሏረግ የቀን ወጪው ሀ ቢሆን
ወይም ሀ ÷ 8 ተብል ወዯ አሌጀብራዊ መግሇጫ ሉተረጎም ይችሊሌ፡፡ ነገር
ግን ወይም 8÷ሀ ብል መቶርጎም ሂሳባዊ አባባለን ይቀይረዋሌ፡፡
ምሳሌ 5.18፡ የአንዴ በሬ ዋጋ ብር ጠ እንዱሁም የአንዴ ፍየሌ ዋጋ ብር ቸ

ቢሆን የ35 በሬዎችና የ42 ፍየልች ዋጋ የሚሇውን በአሌጀብራዊ መግሇጫ
ፃፈ፡፡
መፍትሄ:- የ35 በሬዎች ዋጋ ብር 35 ጠ
የ42 ፍየልች ዋጋ ብር 42 ቸ
ባአጠቃሊይ የ35 በሬዎችና 42 ፍየልች ዋጋ አሌጀብራዊ
መግሇጫ ብር (35ጠ 42ቸ)ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ5.19 የአንዴ ኪል ጨው ዋጋ ብር መ የአንዴ ኪል ስኳር ዋጋ ብር ኘ
እና የአንዴ ዯርዘን ፓስታ የሽያጭ ዋጋ ብር ወ ቢሆን የ5 ኪል ጨው፣ የ12
ኪል ስኳርና፣ የ7 ዯርዘን ፓስታ ጠቅሊሊ ዋጋ የሚያሳይ ቀመርን አሳዩ
መፍትሔ፡- የ5 ኪል ጨው ዋጋ ብር 5መ
የ12 ኪል ስኳር ዋጋ ብር 12ኘ
109
የ 7 ዯርዘን ፓስታ ዋጋ ብር 7ወ
ስሇዚህ የጠቅሊሊ ዋጋ ቀመር ብር (5መ 12ኘ + 7ወ) ነው፡፡
አስተውሉ
አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ባር ሞዳሌ በመጠቀም ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡
ምሳሌ 5.20
ባር ሞዳሌ በመጠቀም የሚከተለትን አሌጀብራዊ መግሇጫዎች አመሌክቱ
ሀ) ቀ 3 ሇ) ሸ 3
መፍትሔ፡
ሀ) “በ” እና አራት ቀሊቅለ ሇ) ”ቀ”ን እኩሌ አምስት ቦታ ክፇለ
3 + ቀ ሸ
ሸ
3 ቀ 𝟑
መልመጃ 5-ሐ
1/ የሚከተለትን አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ካጤናችሁ በኋሊ አንዲዊና ሁሇታዊ

በማሇት መዴቧቸው፡፡
ሀ) 4ሰመ ሇ) ሏ) 7ፇነ
መ) 25 ሠ) አ + መበ ረ) (ሇ ሰ) —
2/ በ”ሀ” ስር ያሇውን መግሇጫ ሉገሌፅ የሚችሌ በተሇዋጭ ከተሰራው ከ”ሇ”

ስር ካሇው ጋር አዛምደ፡፡
"ሀ" "ሇ"
1. የሁሇት ቁጥሮች ሌዩነት ሀ) 7የ
2. ሰኞ ዕሇት ከተገኘው በ7 የሚበሌጥ ሇ) ሀሇመ
3. 7 ካንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሲቀንስ ሏ) ነ
110
4. የሶስት ቁጥሮች ብዜት መ) ጠ+7
5. የአበራ እዴሜ ግማሽ ሠ)

በ
6. ከሱፍያን ውጤት 7 እጥፍ ረ) ዘ-5
7. ሰባት በአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ተካፍል ሰ) አ
8. የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሩብ ሸ) በ-ሇ

ሠ
9. የኃይላ ዯሞዝ ብር 5 ተቀንሶበት ቀ)
10. የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር አምሾ በ) ቀ-7

3/ ሇሚከተለት ሂሳባዊ አባባልች አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ፃፈ፡፡
ሀ. ከከበዯ ዕዴሜ በ5 የበሇጠ ሰ. ከ “ወ” በአስር ያነሰ
ሇ. የ 40 እና ሀ ብዜት ሸ. “ሀ” ሇ “ተ” ሲካፇሌ
ሏ. ከ “ሇ” በ36 የበሇጠ ቀ. ከ “ጠ” ሊይ ፇ ሲቀነስ
መ. ከ “መ” 14 ያነሰ በ. የ “ዘ” እጥፍ ሲዯመር 8
ሠ. ከ “ሠ” በ60 ከፍ ያሇ ተ. የአንዴ ቁጥር አስራት
ረ. 24 ጊዜ የጀሚሊን ክብዯት ቸ.የሁሇት ቁጥሮች ዴምር ሲሶ
4/ አንዴ መፅሏፍ ብር ሸ፣ እንዱሁም አንዴ የሂሳብ ማሽን ብር ቀ ቢያወጡ፣
የ10 መፅሏፍትና የ10 የሂሳብ ማሽኖች ዋጋን የሚገሌፅ አሌጀብራዊ
መግሇጫ ፃፈ፡፡
5/ አሚና 250 ገፆች ከያዘ መፅሏፍ ውስጥ በቀን ቀ ገፆችን ታነባሇች፡፡ አሚና
መጽሏፈን አንብባ የምትጨርስበትን ጊዜ ሇማግኘት የሚያስችሌ አሌጀብራዊ
መግሇጫ ፃፈ፡፡
6/ የሚከተለትን አሌጀብራዊ መግሇጫዎች በማጤን ያዊቱንና ተሇዋዋጩን
ሇዩ፡፡
ሀ. 97ቀ ሇ. 8ሀረመ ሏ. መ. 3ሸ ሠ.
5.2.2. የቀሊሌ አሌጀብራዊ መገሇጫዎች ዋጋ

እንዯ “2ሸ” ባለ ቁሞች ውስጥ 2 እና ሸ የቁሙ አብዢዎች ይባሊለ፡፡
111
2 ዯግሞ ሇተሇዋዋጩ ሸ መጣኝ ቁጥር ይባሊሌ፡፡

ምሳሌ 5.21: ሀ. 7ሀ በሚሇው ቁም ውስጥ መጣኝ ቁጥሩ 7 ነው፡፡
ሇ. 8ሸ 3ቀ በሚሇው አሌጀብራዊ መግሇጫ ውስጥ 8 የ ሸ መጣኝ
እንዱሁም 3 የቀ መጣኝ ቁጥሮች ናቸው፡፡
ትርጓሚ 5.3
አንዴ አይነት ተሇዋዋጭ ያሊቸው ቁሞች ሁለ ተመሳሳይ ቁሞች ይባሊለ፡፡
የተወሰኑት ወይም ሁሇም ተሇዋዋጮች የማይመሳሰለ ከሆኑ የማይመሳሰለ
ቁሞች ይባሊለ፡፡ የሁሇት ክፍሌፊዮች ብዜት ዉጤት 1 ከሆነ አንዯኛው
ክፍሌፊይ ሇላሊኛዉ ተገሊቢጦሹ ነዉ፡፡
ምሳሌ 5.22
ሀ) 2ሀ እና 3ሀ ተመሳሳይ ቁሞች ናቸው፡፡
ሇ) 4ሸ እና ½ሸ ተመሳሳይ ቁሞች ናቸው፡፡
ሏ) 3ሸ እና 5ቀ የማይመሳሰለ ቁሞች ናቸው፡፡
መ) 4መእና 4ሰ የማይመሳሰለ ቁሞች ናቸው፡፡
የመዯመር ዯንቦች
አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን በምትዯምሩበት ወቅት
 በቅዴሚያ ተመሳሳይ ቁሞችን ማሰባሰብ
 ተመሳሳይ ቁሞችን ብቻ መዯመር
 ተመሳሳይ ቁሞችን ስትዯምሩ መጣኞቹን ብቻ መዯመር
 የ ”ሀሸ“ እና የ”ሇሸ” ሀ እና ሇ መጣኞች ቢሆኑ አዯማመራቸው በውክሌና
ሲገሇፅ ሀሸ ሇሸ (ሀ ሇ)ሸ ይሆናሌ፡፡
 ተመሳሳይ ያሌሆኑ ቁሞች ግን የበሇጠ ሉቃሇለ ስሇማይችለ እንዲለ
ይቀመጣለ፡፡
ምሳሌ 5.23፡ የሚከተለትን አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ዯምሩ
ሀ) 9ሸ፣ 14ሸ፣ 2ሸ ሇ) 2ሀሇ፣ 4ሀሇ፣ 7ሀሇ
ሏ) 10ቀ፣ 7ሸ፣ 2ቀ፣ 3ሸ መ) 24በ፣ 36ጠ
112
መፍትሔ፡-
ሀ/ 9ሸ 14ሸ 2ሸ 25ሸ
ሇ) 2ሀሇ 4ሀሇ 7ሀሇ (2 4 7)ሀሇ 13ሀሇ
ሏ) 10ቀ 7ሸ 2ቀ 3ሸ
(10ቀ 2ቀ) (7ሸ 3ሸ) ተመሳሳይ ቁሞችን ማሰባሰብ
(10 2)ቀ (7 3)ሸ
12ቀ 10ሸ
መ) 24በ 36ጠ አንዲዊዎቹ ያሌተመሳሰለ ቁሞች ስሇሆኑ ዴምሩ ከዚህ በሊይ
ሉሄዴ አይችሌም፡፡
የመቀነስ ዯንቦች
አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን ስታቀናንሱ
 በቅዴሚያ ተመሳሳይ ቁሞችን ማሰባሰብ
 ተመሳሳይ ቁሞችን ብቻ መቀነስ
 ተመሳሳይ ቁሞችን ስትቀንሱ መጣኞቹን ብቻ አቀናንሱ
 የ ”ሀሸ“ እና የ”ሇሸ” ሀ እና ሇ መጣኞች ቢሆኑ አቀናነሳቸው በውክሌና
ሲገሇፅ ሀሸ ሇሸ (ሀ ሇ)ሸ ይሆናሌ፡፡
 ተመሳሳይ ያሌሆኑ ቁሞች ግን የበሇጠ ሉቃሇለ ስሇማይችለ እንዲለ
ይቀመጣለ፡፡
ምሳሌ 5.24፡ የሚከተለትን አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ቀንሱ
ሀ. 54ሸ 10ሸ
ሀ) ከ17ቀ ሊይ 8ሸ ሇ) ከ94ሠ ሊይ 1
መፍትሔ፡-
ሀ. 54ሸ 10ሸ (54 10)ሸ 44ሸ
ሇ)17ቀ 8ሽ ከዚህ በሊይ ሉቃሇሌ አይችሌም፡፡
ሏ) 94ሠ ሠ (94 1)ሠ 93ሠ
ምሳሌ5.25
ሀ) 45መ 7ሇ 21ሇ 8መ ሇ) 28ቀ 79በ 8 10ቀ 3
113
መፍትሔ፡-
ሀ) 45መ 7ሇ 21ሇ 8መ
= (45መ 8መ) (7ሇ 21ሇ)
= (45 8) መ (7 21)ሇ
= 53መ 28ሇ
ሇ) 28ቀ 79በ 8 10ቀ 3
= (28ቀ 10ቀ) 79በ (8 – 3)
= 18ቀ 79በ 5
መልመጃ 5-መ
1/ ተመሳሳይ ቁሞችን ሇዩ
ሀ) 3ሸ፣2ቀ፣ሸ ሇ) 2ዘ፣8ዘ፣3ቀ፣5ቀ፣ዘ
2/ አንዲዊዎችን ዯምሩ
ሀ) 2ሸ፣ 3ሸ፣ 6ሸ፣ ሸ ሇ)3ሸቀ፣ 7ሸቀ፣5ሸቀ
ሏ) 5ሇ፣5ሇ፣3ሇ፣8ሇ
3/ የሚከተለትን ጥያቄዎች አቃለ፡፡
ሀ) 2ሸ 3ቀ 4ዘ 5ሸ 8ቀ 2ዘ ሇ) 4በ ፇ 3ቸ በ 2ቸ 2ፇ
ሏ) 4ሸ ቀ 6ዘ ሸ 2ቀ 3ዘ መ) 8ወ + 2ከ + 3ተ 7ወ ከ 2ተ
ሠ)10ተ 4ተ 8ከ 2ወ 3ከ 5ወ ረ) 14በ + 8ዘ + በ + 2ቀ ዘ ቀ
4/ የሚከተለትን ጥያቄዎች ቀንሱ
ሀ) ከ”10ሸ” ሊይ “2ሸ” ሇ. ከ”15ቀ” ሊይ “3ቀ” ሏ. ከ“31ዘ” ሊይ “20ዘ”
5.3. የእኩሌነት ዓረፍተ ነገሮችን በመተካት ማስሊት
በአሌጀብራዊ መግሇጫዎችና በእኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች መካከሌ ያሇውን
ሌዩነት ታውቃሊችሁ? አሌጀብራዊ መግሇጫ ቁጥር ወይም ቁጥርን
በሚወክለ ፉዯልች የተቀናጀ ሆኖ የመዯበኛ ስላቶችን ምሌክቶች የሚጠቀም
ነው፡፡
114
የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር ሁሇት አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን እኩሌ የሚያዯርግ

ሂሳባዊ አረፍተ ነገር ነው፡፡ የእኩሌነት አረፍተ ነገር የእኩሌነት ምሌክት "="
አሇው፡፡ አሌጀብራዊ መግሇጫ ግን የእኩሌነት ምሌክት የሇውም፡፡
ምሳሌ5.26- አያንቱ 21 መፅሏፎች አሎት፡፡ ይህም ገነት ካሎት መፅሏፎች
በ3 ይበሌጣሌ፡፡ ይህን ሁኔታ በእኩሌነት አረፍተ ነገር እንዯሚከተሇው ሉገሇፅ
ይችሊሌ፡፡
ዏረፍተ ነገሩን እኩሌ ሇማዴረግ ገነት ያሊት መፀሏፍ መ ቢሆን 21 = መ 3
በማሇት ሚዛኑን እናስተካክሊሇን፡፡
ተግባር 5.2
ከሚከተለት ውስጥ የእኩሌነት አረፍተ ነገር የሆኑትን ሇዩ::
1. 5ጀ = 7 2. 7ረ 2 = 8ሸ 1 3. 9 ቀ
4. 41ቀ መ 3በ 5. 200በ 2=0 6. 84ኘ
የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ሁሇት ቁጥሮች ወይም ቁጥሮችን የሚወክለ አሌጀብራዊ

መግሇጫዎች እኩሌ መሆናቸውን ያሳያሌ፡፡
ሇምሳላ፡ 6 2 8 የሚሇው የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር ነው፡፡
ምሳሌ 5.27፡ 5 ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ጋር ሲዯመር “12”ን ይሰጣሌ፡፡ ወይም
“12” ን ሇማግኘት “5”ን ከላሊ ቁጥር ጋር ዯምሩ የሚሇውን አባባሌ
እንውሰዴ፡፡ ቁጥሩ ማን ነው?
መፍትሔ፡ ያሌተወቀው ቁጥር ሸ ቢሆን አባባለን 5 ከ“ሸ” ጋር ሲዯመር 12
ይሰጣሌ ብሇን መቀየር እንችሊሇን፡፡
ይህ ማሇት ሸ 5 = 12 ይሆናሌ፡፡
ከ4 ጀምረን በ “ሸ” ቦታ እየተካን እንፇሌግ
ሸ = 4 ቢሆን -------------------------------------- 4 5 = 9 አይሆንም
ሸ = 5 ቢሆን -------------------------------------- 5 5 =10 አይሆንም
ሸ = 6 ቢሆን -------------------------------------- 6 5 =11 አይሆንም
ሸ = 7 ቢሆን --------------------------------------- 7 5 =12
115
አሁን ቁጥሩ ተገኘ ማሇት ነው ስሇዚህ የሚፇሇገው ቁጥር 7 ነው፡፡

ምሳሌ 5.28:-12፣13፣14 ወይም 15 ከሚለት ውስጥ የትኛው 1 ቀ =15
የሚሇውን በ ቀ ቦታ ገብቶ እውነት ያዯርጋሌ?
መፍትሄ:- 1 ቀ = 15
1 12 = 13 …… ይህ ትክክሌ አይዯሇም
1 13 = 14…… ይህም ትክክሌ አይዯሇም
1 14 = 15……. 15 = 15 ስሇሚሆን ይህ ትክክሌ ነው፡፡
ስሇዚህ ቀ = 14 የሚሇው መፍትሄ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ምሳሌ5.29 6፣8 ወይም 10 ከሚለት ውስጥ የትኛው ሇ”12በ = 96” መፍትሔ
ይሆናሌ፡፡
መፍትሔ፡-
“በ”ን በ6ተኩ “በ”ን በ“8” ተኩ “በ”ን በ“10” ተኩ
12በ 12በ = 96 12በ = 96
12 6 = 96 12 8 = 96 12 10 = 96
72 = 96 ይህ ሃሰት ነው 96 = 96 ይህ ዏረፍተ 120 = 96 ይህ ዏ/ነገር
ነገር እውነት ነው ሀሰት ነው
ስሇዚህ የዚህ የእኩሌነት ዏረፍተ ነገር መፍትሔው 12 ይሆናሌ
ምሳሌ 5.30፡ ቃሌኪዲን እያንዲንደ 4 ማርክ ያሇውን ፇተና ከ100 ነጥብ 88
አመጣች ቃሌኪዲን የተሳሳተችው ጥያቄ ስንት ነው?
መፍትሔ፡ ቃሌኪዲን የተሳሳተችው ጥያቄ ብዛት በ ይሁን የአንዴ ጥያቄ
ማርክ 4
ያሊገኘችዉ ዉጤት ማርክ ስሇዚህ 4 በስንት ሲባዛ 12
እንዯሚሆን መፇሌግ አሇብን፡፡
ማሇትም 4በ 12
በ 1 ቢሆን 4 1 12 ስሇማይሆን ሀሰት ነው፡፡
በ 2 ቢሆን 4 2 12 ስሇማይሆን ሀሰት ነው፡፡
በ 3 ቢሆን 4 3 12 ይህ እውነት ነው፡፡
116
ስሇዚህ ቃሌኪዲን የተሳሳተችው ጥያቄ ሶስት ነው፡፡

ከሊይ በምሳላ 5.30 ሊይ የተሰጠውን አጢኑና አጠቃሊይ የፇተውና ጥያቄ
ብዛት ስንት እንዯሆነ ተነጋገሩበት፡፡
1. 12መ የሚሇው መግሇጫ በ “መ” አመታት ውስጥ ያለትን ወራቶች
ይሰጠናሌ፡፡ መ = 21 በሚሆንበት ጊዜ 12መ የሚሇውን ዋጋ ፇሌጉ፡፡
በ21 አመታት ውስጥ ስንት ወራቶች ይገኛለ?
2. የተሰጡትን ዋጋዎች በመጠቀም አሌጀብራዊ መግሇጫውን አስለ
ሀ) ሸ ቀ፣ ሸ 12 እና ቀ 38 ሲሆኑ
ሇ) 8ሀሇ፣ ሀ 2 እና ሇ 3 ሲሆኑ
ሏ) 3ሀ ሇ 15፣ ሀ 10 እና ሇ 3 ሲሆኑ
መ) 5መ 6በ፣ መ 12 እና በ 11 ሲሆኑ
ምሳሌ 5.31፡- የአበበ ዕዴሜ የሌጁን ዕዴሜ አራት እጥፍ ነው፡፡ የሌጁ
እዴሜ 11 ዏመት ቢሆን የአባቱ ዕዴሜ ስንት ዏመት ነው?
መፍትሄ:-
የአባቱ ዕዴሜ ወ ቢሆን፣ ወ = 4 የሌጁን ዕዴሜ
4 11 44 ዓመት
ስሇዚህ የአባቱ ዕዴሜ 44 አመት ነው፡፡
መልመጃ 5-ሠ
1. የተሰጠውን ተሇዋዋጮች ዋጋ በመተካት የአሌጀብራዊ መግሇጫውን ዋጋ

ፇሌጉ፡፡
ሀ) 4ሸ፣ሸ = 36 ረ) በተ፣በ = 16 እና ተ = 20
ሇ) ፣ሸ = 8 እና ቀ=10 ሰ) ፣ ሸ = 15 እና ቀ = 20
ሏ) 8ሸ-1፣ ሸ = 2 ሸ) ፣ ጠ 6 እና¨መ=18
117
መ) ፣ በ = 16 እና ተ=6 ቀ) (ሸ ÷ ወ) ሸወ፣ ሸ 8፣ወ 2
ሠ) ፣ ዯ = 5 እና ዘ = 2
2. በ”ሀ” ሥር የተሰጡ ዏረፍተ ነገሮችን በ”ሇ” ሥር ከተሰጡት የእኩሌነት

ዏረፍተ ነገገሮች ጋር አዛምደ፡፡
ሀ ሇ
_____1. አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሊይ ሁሇት ሀ/ 5ሠ = 85
ሲጨምር 12 ይሆናሌ፡፡
_____2. ከአንዴ ያሌታወቀ የብር መጠን ሊይ ሇ/ = 76
ብር አምስት ብናነሳ አስር ይሆናሌ፡፡

_____3. አምስት ጊዜ የአንዴ ሰው እዴሜ 85 ነው ሏ) በ 2 = 12
_____4. የአንዴ መፅሀፍ ዋጋን እኩሌ ሰናካፍሌ መ) ሇ 5 = 10
ዴርሻው 76 ይሆናሌ፡፡
3. የተሰጠውን የተሇዋዋጭ ዋጋ በመጠቀም የእኩሌነት አረፍተ ነገሩን አውነት
ወይም ሏሰት በለ፡፡
ሀ) ሏ - 11 = 58፣ ሏ = 49 ሏ) 10ዯ = 300፣ ዯ 30
ሇ) 79 + መ = 100፣ መ = 21 መ) 121 ÷ ጀ = 11፣ ጀ = 11
4. ሇተሰጠው የእኩሌነት አረፍተ ነገር መፍትሔ የሚሆነውን ቁጥር ከተሰጡት
ቁጥሮች መካከሌ ሇዩ
ሀ) ሸ 15 19፣ (4፣5፣6) ሏ) 13ተ 52፣ (3፣4፣5)
ሇ) ቀ 11 18፣(29፣30፣31) መ) ዘ÷10 6፣ (50፣60፣70)
5.4. ባሇአንዴ ዯረጃ የእኩሌነት አረፍተ ነገሮች ማስሊት

እስከ አሁን የእኪሌነት ዓረፍተ ነገሮችን በመተካት ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዐስ
ርዕስ ስር ባሇ አንዴ ዓረፍተ ነገርን ማስሊት ትማራሊችሁ፡፡
ምሳሌ 5.32፡ በ 6 20 ቢሆን የ “በ” ዋጋ ፇሌጉ
118
መፍትሔ:- ሁሌጊዜም የ” “ ምሌክት በግራና በቀኝ በኩሌ ያሇት አሌጀበራዊ

መግሇጫዎች እኩሌ መሆናቸውን ያሳየናሌ፡፡ ስሇዚህ ይህን እኩሌ ሇማዴረግ
ያሌታወቀውን ፉዯሌ ዋጋ መፇሇግ ነዉ፡፡
ስሇዚህ በ 6 20
በ 6 6 20 6……. በሁሇቱም በኩሌ 6ን መቀነስ
በ = 14
ተግባር 5.3
ሇሚከተለት ባሇ አንዴ ዯረጃ የእኩሌነት አረፍተ ነገሮች የተሇዋዋጩን
ዋጋ ፇሌጉ፡፡
ሀ. ሸ + 4 = 7 ሇ. ሸ - 4 = 7 ሏ. ሸ x 2 = 10 መ. ሸ ÷ 4
ምሳሌ 5.33
ሀ 3 = 5 የሚሇውን የእኩሌነት አረፍተ ነገር መፍትሄ ፇሌጉ
መፍትሔ፡-ሀ 3 5
ሀ 3–3 5 - 3 -------- በሁለም አቅጣጫ “3”ን መቀነስ
ሀ 0 2
ሀ 2 ስሇዚህ መፍትሔው (የ “ሀ” ዋጋ) 2 ይሆናሌ
አስተውሉ
የእኩሌነት ዏረፍተ-ነገሩን ፇታችሁ የሚባሇው ቁጥሩ በተሇዋዋጭ ቦታ
ተተክቶ የእኩሌነት አረፍተ ነገሩን እውነት የሚያዯርግ ቁጥር ስታገኙ
ነው፡፡ ማንኛውም የዕኩሌነት ዏረፍተ ነገርን እውነት የሚያዯርግ ቁጥር
ሁለ መፍትሔ ይባሊሌ፡፡
ሇምሳላ፡ ሸ + 4 = 13 ሇሚሇው 9 መፍትሔው ነው፡፡

ምክንያቱም 9 4 = 13 እውነት በመሆኑ፡፡
ምሳሌ 5.34: የተሇዋዋጩን ዋጋ ፇሌጉ
ሀ) ሸ 8 = 10 ሇ) ቀ — 2 = 7 ሏ) 10ጠ 130 መ) 56 ÷ በ 8
119
መፍትሔ፡-
ሀ/ ሸ 8 10 ሏ) 10ጠ 130
ሸ 8 8 10 8 ጠ 130 10
ሸ 0 2 ጠ 13
ሸ 2
ሇ/ ቀ 2 7 መ) 56 ÷ በ = 8
ቀ 2 2 7 2 56 8xበ
ቀ 0 9 56 8በ
ቀ 9 በ 56 ÷ 8
በ 7
ምሳሌ 5.35፡ ከግራና ከቀኝ በኩሌ ያለት ኳሶች እኩሌ እንዱሆኑ በግራ በኩሌ
ባሇው እኩላታ ሊይ ስንት እኩሌ መጠን ያሊቸው ኳሶች ያስጨምረናሌ?
መፍትሔ፡-
2 ኳሶች ያስጨመረናሌ
ምስሌ 5.3
አስተውሉ
1. ሀ ሇ ከሆነ ሀ መ ሇ መ እውነት ነው ሀ፣ሇ እና መ ሙለ ቁጥሮች
ናቸው፡፡ ይህ የሚያሇክተው ተመሳሳይ ቁጥር በዕኩሌነት ዏረፍተ-ነገር
ሊይ በሁሇቱም አቅጣጫ መዯመርም ሆነ መቀነስ በዏረፍተ-ነገሩ ሊይ
ሇውጥ አያመጣም፡፡
ሀ መ=ሇ መ በሚሇው አረፍተ ነገር በሁሇቱም በኩሌ “መ”ን ብንቀንስ
ተመሌሶ ሀ = ሇ የሚሇው ይቀራሌ፡፡
2. ሀ መ = ሠ ከሆነ ሀ መ መ=ሠ መ
ሀ=ሠ መ (ሠ > መ) ሠ፣መ ሙለ ቁጥሮች ናቸው (በሁሇቱም አቅጣጫ
እኩሌ ቁጥር መቀነስ ማሇት ነው)፡፡
120
ምሳሌ 5.36፡ የማሻገር ዯንብን በመጠቀም የሚከተለትን አስለ

ሀ) ሀ 15 20 ሇ) ሀ —7 13
መፍትሄ፡- ሀ) ሀ 15 —15 20 —15 ሀ—7 7 13 7
ሀ 5 ሀ 20
መልመጃ 5-ረ
1) በ ”ሀ” ስር ሇተሰጡት የእኩሌነት ዏረፍተ ነገሮችን በ“ሇ” ስር ከተሰጡት

መፍትሄዎቻቸው ጋር አዛምደ፡፡
ሀ ሇ
1. ሀ—7 14 ሀ) 11
2. ሀ 9 13 ሇ) 3
3. ሸ—1 10 ሏ) 4
4. 10በ 30 መ) 2
5. 30÷ሇ 15 ሠ) 21
6. 72—ቀ 36 ረ) 36
7. መ 15 78 ሰ) 63
2. የተሇዋዋጩን ዋጋ ፇሌጉ
ሀ) 11 — ሇ 3 ሇ) ሀ —54 79 ሏ) 20 ÷ሸ 4 መ) 86 — ቀ 42
ሠ) ቀ — 3 5 ረ) ሸ — 2 10 ሰ) 8 — ዯ 5 ሸ) 2ከ — 3 9
ቀ) 3ሸ — 2 7 በ) 4ቀ —1 5 ተ) 5 — በ 2
3. ሇሚከተለት የእኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች መፍትሔ ፇሌጉ፡፡
ሀ) ወ 5 80 ሇ) ቀ — 30 40 ሏ) 10ነ 90 መ) 100
5.5 የቃሊት ፕሮብላሞች
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ርዕስ ስር ተሇዋዋጮችን እንዳት ዕሇት በዕሇት ኑሮአችን ውስጥ
እንዯምንጠቀምበት እንማራሇን፡፡
121
ተግባር 5
የሚከተለትን ዓረፍተ-ነገሮች ወዯ አሌጀብራዊ መግሇጫ ሇውጡ፡፡
የአበበ እዴሜ ሀ አመት ነው ብንሌ
ሀ) ከ3 ዓመት በፉት እዴሜው ስንት ዓመት ነበር?
ሇ) ከ5 ዓመት በኋሊ እዴሜው ስንት ዓመት ይሆናሌ?
ተወያዩና የዚህን ጥያቄ መሌስ ሇመምህራችሁ አስረደ፡፡
የቃሊት ፕሮብላሞችን መፍታት
ተግባራዊ የሆኑ ጥያቄዎች በምንሰራበት ጊዜ በታወቁ ቁጥሮችና በተሇዋዋጮች
መካከሌ ያሇውን ግንኙነት ማወቅ ተገቢ ነው፡፡ እንዯነዚህ ያለ ጥያቄዎች
ሇመስራት በቃሊት የተሰጡትን ፕሮብላሞች ወዯ ሂሳባዊ አረፍተነገር መሇወጥ
ያስፇሌጋሌ፡፡
የቃሊት ፕሮብላሞችን ሇመፍታት የሚከተለትን ዯረጃዎች መከተሌ
ያስፇሌጋሌ፡፡
1. የተሰጠንን የቃሊት ፕሮብላሞች ዯጋግሞ በማንበብ የተሰጡትን ቁጥሮች
ወይም መረጃዎች እና የተጠየቁትን ነገሮች በትክክሌ ሇይቶ መገንዘብ
2. ቀጥል የተጠየቀዉን (ያሌተጠየቀውን) በተሇዋዋጭ መተካት፡፡
3. በቃሊት ፕሮብላሙ ውስጥ የተጠቀሱትን መረጃዎችና በመካከሊቸው
ያሇውን ዝምዴና መረዲት፡፡ በዚህም መሰረት የእኩሌነት ዓረፍተ-ነገሩን
መስራት፡፡
4. ዓረፍተ ነገሩን መፍታት
5. በመጨረሻም የተገኘውን ውጤት ትክክሇኛነቱን ማረጋገጥ፡፡
ከሊይ የተገሇፁትን ዯረጃዎች ግሌፅ ሇማዴረግ የሚከተለትን ምሳላዎች
እንመሌከት፡፡
ምሳሌ5.37፡ በአንዴ ክፍሌ ውስጥ 68 ተማሪዎች አለ፡፡ የወንድቹ ብዛት
ከሴቶቹ ብዛት በ8 የሚያንስ ከሆነ የሴቶቹ ብዛት ስንት ነው?
122
መፍትሔ፡- የሴቶቹን ቁጥር ሴ ብንሇው

የወንድቹ ብዛት ሴ— 8 ይሆናሌ፡፡ ሇምን?
ስሉዚህ የተማሪዎቹ ጠቅሊሊ ዴምር 68 በመሆኑ
ሴ (ሴ—8) 68
ሴ ሴ—8 68
2ሴ — 8 68
2ሴ — 8 8 68 + 8-------በሁሇቱም አቅጣጫ 8 መዯመር
2ሴ 68 8
-------------ሁሇቱንም አቅጣጫ በ2 ማካፇሌ
ሴ 38
ስሇዚህ ሴቶቹ 38 ሲሆኑ ወንድቹ ዯግሞ 68 - 38 30 ናቸው
ማረጋገጫ
ሴ ወ አጠቃሊይ ተማሪዎች ብዛት = 38 30 68 ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ 5.38፡ አንዴ ቁጥር በ22 ተባዝቶ 30 ቢዯመርበት ውጤቱ 360
ይሆናሌ፡፡ ቁጥሩ ስንት ነው?
መፍትሔ፡ ቁጥሩ “ሇ” ነው እንበሌ፡፡ ስሇዚህ
22 ሇ 30 360
22ሇ 30 360
22ሇ 30 — 30 360 — 30 ……ከሄሇቱም አቅጣጫ 30 መቀነስ
22ሇ 330
ሇ 330 ÷ 22 ሁሇቱንም አቅጣጫ በ22 በማካፇሌ
ሇ 15
ማረጋገጫ
22 15 30 330 30 360
ስሇዚህ ቁጥሩ 15 ነው፡፡
123
ምሳሌ5.39፡ የሶስት ሙለ ቁጥሮች ዴምር 138 ነው፡፡ ሁሇተኛው

ከመጀመሪያው በ4 ይበሌጣሌ፡፡ ሦስተኛው ዯግም ከሁሇተኛው በ5 የሚበሌጥ
ከሆነሰ ቁጥሮቹን ፇሌጉ፡፡
መፍትሔ፡- የመጀመሪያው ቁጥር “ሀ” ቢሆን ሁሇተኛው ሀ 5 ይሆናሌ፡፡
እንዱሁም ሦስተኛው (ሀ 5) 5 ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ስሇዚህ ሀ (ሀ 5) (ሀ 5 5) 138
ሀ ሀ 5+ሀ 10 138
3ሀ 15 138 (ተመሳሳዮቹን ማሰባሰብ)
3ሀ 138 —15(መቀነስ የመዯመር ግሌብጥ ስላት ስሇሆነ)
3ሀ 123
ሀ 123 ÷ 3 (ማካፇሌ የማባዛት ግሌብጥ ስሇሆነ)
ሀ 41
ስሇዚህ የመጀመሪው ቁጥር ሀ 41 ነው፡፡ ሁሇተኛው ቁጥር ዯግሞ
ሀ 5 41 5 46 ነው፡፡
ሦስተኛው ቁጥር ዯግሞ ሀ 5 5 ሀ 10 41 10 51 ነው፡፡
ስሇዚህ ቁጥሮች 41፣46 እና 51 ናቸው፡፡
ማረጋገጫ
41 46 51 138
138 138
ምሳሌ 5.40፡ አየሇ ከእርሻ ማሳው ሊይ 30 ካርቶን ቲማቲም አምርቶ ገበያ
በማውጣት ሸጠ፡፡ አየሇ ከቲማቲሙ ሽያጭ ያገኘው ጠቅሊሊ ገንዘብ ብር 4500
ቢሆን አየሇ አንደን ካርቶን ቲማቲም በስንት ብር ነው የሸጠው?
መፍትሔ፡- ከጥያቄዉ የተገኙ መረጃዎች፡-
የቲማቲሙ ብዛት 30 ካርቶን
ጠቅሊሊ ሽያጭ ብር 4500
የሚፇሇገው፡- የአንዴ ካርቶን ቲማቲም ዋጋ ነዉ
የአንዴ ካርቶን ቲማቲም ዋጋ ወ ነው ብንሌ፡፡
124
ይህም የሚሰጠን 30 ወ = 4500

30ወ ÷ 30 4500 ÷ 30
ወ 150
ስሇዚህ የአንዴ ካርቶን ቲማቲም ዋጋ ብር 150 ነው፡፡
መልመጃ 5-ሰ
1. የ2 አምፖልች ዋጋ ብር 60 ቢሆን እና የ 2 ሙዞች ዋጋ ብር 15 ቢሆን

የ 8 አፕልችና የ 12 ሙዞች ዋጋ ስንት ብር ይሆናሌ?
1. 300 ኪ.ሜ በመኪና ሇመጓዝ 5 ሰዓት ቢወስዴባቸዉ የመኪናው አማካይ
ፍጥነት ምን ያህሌ ነው? (ጥቆማ፣ፍጥነት ርቀት ÷ ሰዓት)
2. የከዴር እዴሜ የሌጁን እዴሜ 2 እጥፍ ነው፡፡ የከዴርና የሌጁ እዴሜ
ዴምር 48 አመት ቢሆን የእያንዲንዲቸዉን እዴሜ ፇሌጉ፡፡
3. አብዱ በ2011 ዓ.ም እና በ2012 ዓ.ም ከእርሻው ሊይ በጠቅሊሊ 81
ኩንታሌ ምርት አግኝቷሌ፡፡ አብዱ በ2012 ዓ.ም ያገኘው ምርት
ከ2011 ዓ.ም ምርቱ በ9 ኩንታሌ ቢበሌጥ አብዱ በ2012 ዓ.ም
ያገኘው ምርት ስንት ኩንታሌ ነው?
4. እኔ ሙለ ቁጥር ነኝ በእኔ ሊይ 154 ሲዯመርብኝ 279 እሆናሇው እኔ
ስንት ቁጥር ነኝ?
5. አንዴ ባድ ሳጥን 14 ኪ.ግ ይመዝናሌ፡፡ ሳጥኑ እቃ ከተከተተበት በኃሊ
ክብዯቱ 81 ኪ.ግ ሆነ
ሀ) ከሊይ የተሰጠውን መረጃ በማጤን የእቃው ክብዯት “ፇ"ኪ.ግ ቢሆን
በለና ሇመረጃው ቀመር ፃፈ
ሇ) ያገኛችሁትን የሒሳብ ቀመር ተጠቅማችሁ የእከሌነት ዓረፍተ ነገሩን
ፍቱና የእቃውን ክብዯት ፇሌጉ
6. እኔ ቁጥር ነኝ በአምስት ተባዝቼ ሰሊሳ አንዴ ሲቀንስሌኝ ውጤቴ 104
ይሆናሌ፡፡
ሀ) ዓረፍተ ነገሩን የሚገሌፅ ሂሳባዊ የእኩሌነት ዏረፍተ-ነገር ፃፈ፡፡
125
ሇ) ያገኛችሁትን የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ተጠቅማችሁ እኔ ስንት

እንዯሆንኩ አግኙ፡፡
7. የአንዴ ት/ቤት ተማሪዎች ጠቅሊሊ ብዛት 1965 ነው፡፡ የሴት ተማሪዎች
ቁጥር ከወንዴ ተማሪዎች በ53 ይበሌጣሌ፡፡
ሀ) የወንዴና የሴት ተማሪዎቹን ብዛት ሇማወቅ የሚረዲ ሂሳባዊ የእኩሌነት
አረፍተ ነገር አዘጋጁ፡፡
ሇ) በ ሀ ሊይ ያገኛችሁትን ሂሳባዊ የእኩሌነት አረፍተ ነገሩን ተጠቅማችሁ
የሴት ተማሪዎቹን እና የወንዴ ተማሪዎችን ብዛት ፇሌጉ፡፡
126
የምዕራፍ አምስት ማጠቃለያ

 የቁጥሮች በዕኩሌ መጠን የመጨመር ወይም የመቀነስ ሂዯት የቁጥሮች
ዴግግሞሽ ሥርዓት ይባሊሌ፡፡
 የተሇያዩ ቁጥሮችን ወክል የሚገኝ ፇዯሌ ወይም ምሌክት ተሇዋዋጭ
ይባሊሌ፡፡
 በቁሞች ውስጥ የተሇዋዋጩን ብዛት (መጠን) የሚገሌፀው ቁጥር መጣኝ
(ያዊት) ይባሊሌ፡፡
 አሌጀብራዊ መግሇጫ፡ ቁጥር እና ተሇዋዋጭ እና ቢያንስ አንዴ የስላት
ምሌክት የያዘ ሂሳባዊ መግሇጫ አሌጀብራዊ መግሇጫ ተብል ይጠራሌ፡፡
 ( ) ወይም (—) ምሌክቶች አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን ወዯ ተሇያዩ
ክፍልች ይሇያዩአቸዋሌ፡፡ እያንዲንደ ክፍሌ የመግሇጫው ቁም ይባሊሌ፡፡
 አንዴ አይነት ተሇዋዋጭ ያሊቸው ቁሞች ሁለ ተመሳሳይ ቁሞች ይባሊለ፡፡
የተወሰኑት ወይም ሁሇም ተሇዋዋጮች የማይመሳሰለ ከሆኑ የማይመሳሰለ
ቁሞች ይባሊለ፡፡
 ተመሳሳይ ቁሞች ሉዯመሩ ወይም ሉቀነሱ ስሇሚችለ ወዯ ላሊ አንዴ ቁም
መሇወጥ ይቻሊሌ፡፡
 ሁሇት ወይም ከዚያ በሊይ የሆኑ ተመሳሳይ ቁሞችን በምንዯምርበት ወይም
በምንቀንስበት ጊዜ መጣኞችን ብቻ መዯመር ወይም መቀነስ ነው፡፡
 አሌጀብራዊ መግሇጫዎች በምንዯመርበት ወይም በምንቀንስበት ጊዜ
ተመሳሳይ መግሇጫዎችን ማሰባሰብና ዴምራቸውን ወይም ሌዩነታቸውን
መፇሇግ ነው፡፡
 አንዴ ቁም ብቻ ያሇው መግሇጫ አንዲዊ ሲባሌ ሁሇት ቁሞች ያለት
መግሇጫ ዯግሞ ሁሇታዊ ይባሊሌ፡፡
 የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር ውስጥ የእኩሌነት ምሌክት ( ) ያሇው ሂሳባዊ
አባባሌ ሲሆን የሁሇት አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን እኩሌነት ያሳያሌ፡፡
127
 በእኩሌነት አረፍተ ነገር ባሇው ተሇዋዋጭ ተተክቶ የእኩሌነት ዓረፍተ

ነገሩን እውነት የሚያዯርግ ዋጋ ስናገኝ የእኩሌነት ዏረፍተነገሩን ፇታን
እንሊሇን፡፡ የእኩሌነት አረፍተ ነገሩን እውነት የሚያዯርግ ቁጥር ሁለ
መፍትሔ ይባሊሌ፡፡
 ተሇዋዋጮችን በመጠቀም መስራት በዕሇት ከዕሇት ኑሮአችን እና በተሇያዩ
የስራ መስኮች ውስጥ በጣም ጠቃሚ ነው፡፡
128
የምዕራፍ አምስት ማጠቃለያ መልመጃ

1. ቀጥል የቀረበው የቁጥሮችን ንዴፎች (ዴርዴሮች) ሥርዏት በመመሌከት
ባድ ቦታውን ሙለ፡፡
ሀ) 4፣8፣12፣16-----፣-----፣----- ሇ) 9፣12፣15፣18፣-----፣-----፣-----
ሏ) 100፣210፣320፣-----፣-------፣----- መ) 100፣250፣400፣----፣-----፣----
2. ኢ = 2መ 1 በሚሇው ቀመር “መ” ን በሙለ ቁጥሮች በመተካት
የመጀመሪያዎቹን 15 ኢተጋማሽ ቁጥሮች ፇሌጉ፡፡
3. ተ = 2መ በሚሇው ቀመር “መ” ን በሙለ ቁጥሮች በመተካት
የመጀመሪያዎቹን 15 ተጋማሽ ቁጥሮች ፇሌጉ
4. ”ሀ” ሥር የተሰጡትን ሂሳባዊ ዓረፍተ ነገሮች በ”ሇ” ስር ከተሰጣቸው
አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ወይም የእኩሌነት ዏረፍተ ነገሮች ጋር አዛምደ፡፡
ሀ ሇ
1. ሌዩነታቸው 12 የሆነ ሁሇት ቁጥሮች ሀ) ሸ 10=29
2. ዴምራቸው17 የሆነ ሁሇት ቁጥሮች ሇ) ½ በወ
3. የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር አስራት ሏ) 2(በ ወ)
4. 660 ሇአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሲካፇሌ መ) ሀ ሇ = 17
5. የሁሇት ቁጥሮች ሌዩነት 7 ነው ሠ) ሀሇ 1 = 53
6. አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሩብ ረ) ከ
7. የሁሇት ቁጥሮች ብዜት ግማሽ ሰ) ሸ ቀ=12

8. የሁሇት ቁጥሮች ዴምር እጥፍ ሸ) ጠ = 17 የ
9. ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሊይ10 ቀ) 660 ከ
ሲቀነስ 29 ይሆናሌ በ) ረ
10. ከሁሇት ቁጥሮች ብዜት ሊይ 1 ሲቀነስ 53 ይሆናሌ ተ) ሀ ሇ = 7

5. የሚከተለትን ሂሳባዊ አባባልች የሚወክለ አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ፃፈ
ሀ) “በ + 3” ሙለ ቁጥር ከሆነ ተከታዩ ሙለ ቁጥር ማን ይሆናሌ፡፡
ሇ) “ጠ + 3” ኢ-ተጋማሽ ቁጥር ቢሆን ሇዚህ ቁጥር ቀዲማይ የሆነው
129
ኢተጋማሽ ማን ይሆናሌ?
6. የራሄሌ እዴሜ “በ” ቢሆንና ሄዋን ራሄሌን በ6 ዓመት ብትበሌጣት፡-
የሄዋን እዴሜ ከ10 አመት በኋሊ የሚገሌፅ አሌጀብራዊ መግሇጫ ፃፈ፡፡
7. እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ) ሇማንኛውም ሙለ፤ ቁጥር ሸ፣ሸ እና ሸ 7 ሌዩነታቸው 7 ነው
ሇ) አንዴ ሯጭ በሰዓት “ቀ” ኪል ሜትር እየሮጠ ሇ9 ሰዓት ያህሌ
ከቆየ የሸፇነው ርቀት 9ቀ ኪል ሜትር ነው፡፡
ሏ) ሦስት ተከታታይ ተጋማሽ ቁጥሮች በ፣በ 2፣ በ 4 ተብሇው ሉገሇፁ
ይችሊለ፡፡
መ) ሀ 1፣ ሇ 2 እንዱሁም መ 3 ቢሆኑ የ3ሀ 2ሇመ ዋጋ 15
ይሆናሌ፡፡
8. የሚከተለትን አባባልች በማየት “አሌጀብራዊ መግሇጫ” ወይም “የእኩሌነት
ዏረፍተ ነገር” በማሇት ሇዩ፡፡
ሀ) አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር በስምንት ሲባዛ ውጤቱ 85 ነው
ሇ) የሁሇት ቁጥሮች ብዜት ሩብ
ሏ) የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሦስት እጥፍ እና የ80 ሌዩነት
መ) አምስት ሲዯመር የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር እጥፍ መሌሱ 13 ይሆናሌ፡፡
9. ሇሚከተለት አባባልች ተሇዋዋጮችን በመጠቀም የእኩሌነት ዓረፍተ-ነገር ፃፊ፡፡
ሀ) የሁሇት ቁጥሮች መ እና በ ብዜት 143 ነው፡፡
ሇ) የ “ቀ” እና የ53 ሌዩነት ዯ ነው፡፡
ሏ) የ “ሠ” እና የ28 ዴምር ከ ቀ እና 1 ዴምር ጋር እኩሌ ነው፡፡
10. አያንቱ 39 እርሳሶች ነበራት 18ቱን ሇጓዯኛዋ ሰጠች፡፡ አያንቱ 22
ተጨማሪ እርሳሶች ብትገዛ በአሁን ሰዓት አያንቱ ስንት እርሳስ አሎት?
11. ዩሱፍ በእርሻው ካመረታቸው የማንጎ እና ቡና ምርቶች 10 ኩንታሌ
ማንጎ እና 4 ኩንታሌ ቡና ወዯ ገበያ ወስድ ሸጠ የ1 ኩንታሌ ማንጎ
ዋጋ ብር 300 ቢሆንና የ 1ኩንታሌ ቡና ብር 15000 ቢሆን አቶ ዩሱፍ
ከአጠቃሊይ ማንጎ እና ቡና ሽያጭ ስንት ብር አገኘ?
130
ምዕራፍ 6
መረጃ አያያዝ
የምዕራፉ ዓላማዎች፤
ይህንን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ፡-
 ቀሇሌ ያሇ መረጃዎችን በግራፌ መወከሌ ትችሊሊችሁ
 ባር ግራፍችንና የመስመር ግራፍች መስራት እና መተንተን
ትችሊሊችሁ፡፡
 ስሇ አንዴ መረጃ አማካይ ማስሊት ታውቃሊችሁ፡፡
 ቀሊሌ ሙከራን ትትገብራሊችሁ፤ የመሆን እዴሌን ትተነብያሊችሁ፡፡
 መረጃ  ይሁንታ(እድል)
 ባር ግራፍ  ሙክረት
 መስመራዊ ግራፍ  ናሙናዊ ስብስብ
 አማካይ  ኩነት (ክስተት)
መግቢያ
ከዚህ በፉት በነበሩት የክፌሌ ዯረጃዎች ስሇ መረጃ አሰባሰብ፣ ባር
ግራፌ አነባበብ የተወሰነ እውቀት አግኝታችኃሌ፡፡ በዚህ ምዕራፌ ቀሇሌ
ያለ መረጃዎችን በግራፌ መወከሌ፣ ባር ግራፍችና የመስመር
ግራፍችን መስራትና መተንተን እንዱሁም ስሇ መረጃ አሰባሰብ
ዘዳዎች እና ስሇ አንዴ መረጃ አማካይ ማስሊትን ትማራሊችሁ፡፡
በተጨማሪ የተሇያዩ ሙከራ በመስራት ስሇ ሙከራዊ ውጤት
ትተነብያሊችሁ፡፡
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ ስድስት መረጃ አያያዝ
6.1. መረጃ አሰባሰብ

መረጃ ሇመሰብሰብ የሚከተለትን ዘዳዎች እንጠቀማሇን፡፡
1. ምሌከታ ማዴረግና ውጤቱን መመዝገብ
2. በመጠየቅ
3. ሙከራ መስራት
1. ምልከታ ማድረግና ውጤቱን መመዝገብ

ይህ የመረጃ አሰባሰብ ዘዳ የመስክ ምሌከታ በማከናወን ውጤቱን የመመዝገብ
ዘዳን ያመሇከታሌ፡፡
ምሳሌ 6.1፡
1. አንዴ ቀበላ ማህበር የተከሊቸው አትክሌቶች ምን ያህለ እንዯፀዯቁ በመስክ
ምሌከታ ሉያረጋግጥ ይችሊሌ፡፡
2. የአንዴ ትምህርት ቤት የ8ኛ ክፌሌ ተማሪዎች በ2012 ዓ.ም በክሌሊዊ
ፇተና ያመጡትን ውጤት ከትምህርት ቤቱ ማህዯር ክፌሌ በመሄዴ
ተመሌክተን ሌንሰበሰብ እንችሊሇን፡፡
3. በሐረሪ ክሌሌ ሸንኮር ወረዲ ውስጥ ያለ አባወራዎች መረጃ ሇመሰብሰብ
ከወረዲው ፊይሌ በማየት መረጃውን ማግኝት ይቻሊሌ፡፡ ባጠቃሊይ
መረጃዎችን ሇማሰባሰብ በቦታው በመገኘት ከተያዘ ማህዯር በማየት
ወይንም በቀጥታ በራሳችን አይተን መሰብሰብ እንችሊሇን፡፡
1. በትምህርት ቤታችሁ ያለ መምህራን ብዛት በፆታ ሇዩና
መረጃውን ሇክፌሌ ጓዯኞቻችሁ አቅርቡ፡፡
2. በትምህርት ቤታችሁ ያለ የአስተዲዯር ሰራተኛ ጠቅሊሊ ብዛት
በፆታ መረጃ አሰባስቡ፡፡
132
2. በመጠየቅ መረጃ መሰብሰብ

ይህ ዘዳ የምንፇሌገውን መረጃ ሇመሰብሰብ የተሇያዩ ጥያቄዎችን በማዘጋጀት
መረጃ የምንሰበስብበት ዘዳ ነው፡፡
ምሳሌ 6.2
1. የክፌሊችን ተማሪዎች ወንዴምና እህት ያሊቸውን ወይም የላሊቸውን
ተማሪዎች ብዛት ሇመሇየት በቀጥታ የሚከተሇውን አይነት ጥያቄ
ማዘጋጀት እንችሊሇን፡፡ ወንዴምና እህት ያሊቸውና የላሊቸው የ5ኛ ሀ ክፌሌ
ተማሪዎች፡፡
ሠንጠረዥ6.1
ተ.ቁ የተማሪዎች ስም የወንድም እና የእህት ብዛት ወንድምና እህት

የሌላቸው ብዛት
ወንድም ብዛት እህት ብዛት ጠቅላላ
1. የክፌሌ ጓዯኞቻችሁን በመጠየቅ የሚፇሌጉትን እና
የማይፇሌጉትን የፌራፌሬ (ብርትኳን፣ ማንጎ፣ ፓፓያ፣
ሙዝ፣ ጊሽጣ፣ ዘይቱና) አይነት መረጃ አሰባስቡ፡፡
3.ሙከራ በመስራት
ሙከራ በመስራት መረጃዎችን ማሰባሰብ ይቻሊሌ፡፡
ምሳሌ 6.3
1. አንዴ ችግኝ ሇማዯግ ምን እንዯሚያስፇሌገው በሙከራ መሇየት ይቻሊሌ፡፡
ሇምሳላ አየር እንዯሚያስፇሌገው ሇማወቅ ችግኙን በሊስቲክ ሸፌኖ አየር
እንዲያገኝ ማዴረግና ውጤቱን መመዝገብ ወ.ዘ.ተ፡፡
በዚሁ አይነት ሙከራ እያዯረግን መረጃን መሰብሰብ እንችሊሇን፡፡
133
1. አንዴ ተክሌ ያሇ ፀሐይ ብርሃን መኖር አሇመኖሩን ሇማወቅ
በምን አይነት ሙከራ መረጃ እንዯምታገኙ ተወያዩበት፡፡
መልመጃ 6-ሀ
ቀጥል ሇቀረቡት ጥያቄዎች የትኛዉን አይነት መረጃ አሰባሰብ እንዯምንጠቀም

ማሇትም በምሌከታ፣ በመጠየቅ፣ በሙከራ በማሇት ሇዩ፡፡
1. ግቢያችን ዉስጥ ከተከሌናቸዉ ችግኞች የፀዯቁትን ሇማወቅ፡፡

2. ከክፌሊችን ተማሪዎች አዴሜያቸዉ ከ13 አመት በታች የሆኑትን
ሇማወቅ፡፡
3. ሰዉ ውሃ ሳይጠጣ ሇስንት ቀናት እንዯሚኖር ሇማወቅ፡፡
4. ጓዯኞቻችን የሚወደትን የፌራፌሬ አይነቶች ሇመሇየት፡፡
5. አንዴን ችግኝ ያሇ ፀሀይ ብርሃንና አፇር ሉያዴግ መቻሌ
አሇመቻለን ሇማወቅ፡፡
6.2. ባር ግራፍችና የመስመር ግራፍችን መስራትና መተርጎም
ቀዯም ባለት የክፌሌ ዯረጃዎች ስሇ ቀሊሌ ባር ግራፌ አሰራርና አተረጓጎም
ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዐስ ርዕስ ስር ቀሊሌ መረጃዎችን በመሰብሰብ ባር
ግራፍችን እና መስመራዊ ግራፌ በመስራት መተርጎምን ትማራሊችሁ፡፡
6.2.1. ባር ግራፍች መስራትና መተርጎም

ተግባር 6.1
1. የክፌሊችሁ ተማሪዎችን እዴሜ በመጠየቅ ሠንጠረዥ አዘጋጁ፡፡
2. ካዘጋጃችሁት ሰንጠረዥ በመነሳት መረጃዎቹን በባር ግራፌ አሳዩ፡፡
ምሳሌ 6.4፡- አንዴ የነዲጅ ነጋዳ በሳምንቱ ቀናት ውስጥ በየቀኑ የሸጠውን
የቤንዚን መጠን በሉትር እንዯሚከተሇው በሰንጠረዥ ቀርቧሌ፡፡
134
ሠንጠረዥ 6.2
የሳምንቱ ቀናት ሰኞ ማክሰኞ እሮብ ሀሙስ አርብ ቅዳሜ እሁድ

የተሸጠው ቤንዜል በሊትር 5 25 30 45 20 25 10
50
ቤንዚን በሉትር
40
30
20
10
0
የሳምንቱ ቀናት ምስሌ 6.1
ተግባር 6.2
አየሇ የፌራፌሬዎችን ዝርዝር አዘጋጀ፡፡ በክፌሌ ውስጥ የሚገኙትን ተማሪዎች
እያንዲንዲቸውን ካዘጋጀው ዝርዝር ውስጥ እናንተ የምትመርጡት የቱን ነው
ብል ጠየቃቸው? የሰበሰባቸውን መረጃ በሰንጠረዥ መዘገበው
ሠንጠረዥ 6.3
የፍራፍሬ ዓይነት የመራጭ ተማሪዎች ብዛት

ሙዝ 6
አናናስ 7
ማንጎ 11
ብርትኳን 5
ፓፓያ 8
ፖም 3
ከሊይ በተሰጠው መረጃ በመመርኮዝ የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡

1. ሰንጠረዡ ሊይ ሇተሰጠው መረጃ ባር ግራፌ ስሩ፡፡
2. የሰራችሁትን ባር ግራፌ በማየት ከፌራፌሬዎቹ ሁለ ይበሌጥ ተወዲጁ
የትኛው ነበር?
3. ከሁለም አነስተኛው ተወዲጅ ፌራፌሬ የቱ ነው?
4. በመረጃ አሰባስቡ የተካተቱ የተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
135
በባር ግራፌ የተሰጠን መረጃ መተንተን

የተሰጠን መረጃ በባር ግራፌ እንዯምናስቀምጠው ሁለ ከተሰጠ ባር ግራፌ ሊይ
መረጃን መተንተን ይቻሊሌ፡፡
ምሳሌ 6.5፡ የሚከተሇውን ባር ግራፌ በመመሌከት ቀጣዩን ጥያቄ መሌሱ
የአንዴ ትምህርት ቤት 5ሀ ክፌሌ ተማሪዎች ብዛት በፆታ
50
40
30
20
10 የ5ሀ ክፌሌ ተማሪዎች በፆታ

0
ሴት ወንዴ
ምስሌ 6.2
1. በ5ኛ-ሀ ክፌሌ ያለ ሴት ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
2. የ5ኛ-ሀ ክፌሌ ተማሪዎች ጠቅሊሊ ብዛት ስንት ነው?
3. የወንዴና ሴት ተማሪዎች ብዛት በስንት ይሇያያሌ፡፡
መፍትሔ፡-
1. ከባር ግራፌ እንዯምንረዲው የሴት ተማሪዎች ብዛት 40 ነው፡፡
2. የ5ኛሀ ክፌሌ ተማሪዎች ጠቅሊሊ ብዛት በግራፌ 40 + 30 70
ተማሪዎች ናቸው፡፡
3. የሴትና ወንዴ ተማሪዎች ብዛት ሌዩነት 40 — 30 10 ነው፡፡
ተግባር 6.3
50 ተማሪዎች ባሇው ክፌሌ ውስጥ የተካሄዯ የሌዯት ዕሇት ትንተና
የሚከተሇውን ይመስሊሌ፡፡
ተማሪዎቹ በየትኛው ቀን እንዯተወሇደ ሇማሳየት የተሰራ ግራፌ፡፡
136
12
10
8
የተማሪዎች ብዛት
0
ሰኞ ማክሰኞ ዕሮብ ሀሙስ አርብ ቅዲሜ እሁዴ
የሳምንቱ ቀናት
ምስሌ 6.3
ከሊይ በግራፈ በተሰጠው መረጃ በመንተራስ የሚከተሇውን ጥያቄ መሌሱ፡፡
1. አብዛኛው ተማሪ የተወሇደበት በየትኛው ቀን ነው?
2. አነስተኛ የተማሪ ብዛት የተወሇዯበት ቀን የትኛው ነው?
3. ተመሳሳይ ብዛት የተወሇደባቸው ቀናት የትኞቹ ናቸው?
4. ብዙ ከተወሇደበት እና ትንሽ ቁጥር በተወሇደበት መሀሌ የስንት ሌጆች
ሌዩነት አሇ?
አስተውሉ
 መረጃዎች ተሰብስበው ግራፌ ሰርተን በምናሳይበት ጊዜ
የመረጃዎችን ዝርዝር ሁኔታ በጥሌቀት ሇማጥናት ያስችሇናሌ፡፡
 ባር ግራፌ በእያንዲንደ ባር መካከሌ እኩሌ ርቀትና ተመሳሳይ
ስፊት ባሊቸው ባሮች አማካኝነት በቁጥር የተገሇፀ መረጃን ሇመወከሌ
የምንጠቀምበት ሥዕሊዊ መግሇጫ ነው፡፡
o ባር ግራፌ አምዲዊ ወይም አግዲሚ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
o ባር ግራፍችን ሇመጠኖች ማወዲዯሪያ እንጠቀምባቸዋሇን፡፡
137
ምሳሌ 6.6
ከዚህ በታች የሚታየውን ባር ግራፌ የሚያሳየው በአንዴ መንዯር ውስጥ ያለ
ህፃናት እዴሜ ነው፡፡ ባር ግራፈን በማጤን የተሰጡትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
የአንዴ መንዯር ህፃናት ዕዴሜ
ምስሌ 6.4
ሀ) እዴሜያቸው 13 ዓመት የሆኑ ሕፃናት ብዛት ስንት ናቸው?
ሇ) እዯሜያቸው ከ16 ዓመት በሊይ የሆኑ ህጻናት ብዛት ስንት ናቸው?
ሐ) እዴሜያቸው ከ13 ዓመት በሊይ የሆኑ ህፃናት ብዛት ስንት ናቸው?
መ) 10 ዓመት እዴሜ ያሊቸው ህፃናት ስንት ናቸው?
ሠ) ከ13 ዓመት እዴሜ በታች የሆኑ ህፃናት ስንት ናቸው?
ረ) በመንዯሩ ውስጥ በጠቅሊሊው ስንት ህፃናት አለ?
መፍትሄ፡
ሀ) 10 ሇ) የለም ሐ) 12
መ) 12 ሠ) 25 ረ) 47
አስተውሉ
1. ባር ግራፌ የሚከተለትን ሀሳቦች ማካተት አሇበት

 ርዕስ
 አግዲሚ መስመሩና አምዲዊ መስመሩ ምን እንዯሚወክለ መግሇፅ፡፡
138
2. ባር ግራፌ፡
 ሇመስራት የእስኩዌር ወረቀት መጠቀም ይኖርብናሌ፡፡
 ባሩን በቁመት ብቻ ሳይሆን አግዴም ማዴረግም ይቻሊሌ፡፡
መልመጃ 6-ለ
1. የአንዴ ትምህርት ቤት የአረንጓዳ ክበብ አባሊት በትምህርት ቤቱ የእርሻ ቦታ

ፌራፌሬዎችን ተከለ፡፡ ይህም ከታች በምስሌ 6.9 ሊይ በተሰጠው ባር ግራፌ
ተመሌክቷሌ በግራፈ ሊይ በመመስረት ሇሚከተለት ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ) ከእያንዲንደ የፌራፌሬ አይነት ምን ያህሌ ተከለ?
ሇ) ጠቅሊሊ የተከለት የፌራፌሬ ችግኝ ብዛት ምን ያህሌ ነው?
ሐ) ከሁለም የበሇጠ የተተከሇው የፌራፌሬ አይነት የትኛው ነው?
መ) ከሁለም በአነስተኛ ቁጥር የተተከሇው የፌራፌሬ ዓይነት የትኛው ነው?
ሠ) የእያንዲንደን የፌራፌሬ ችግኝ አይነት ብዛቱን ከአቮካድ እኩሌ 44 ሇማዴረግ
ፇሇጉ፡፡ ይህን ሇማዴረግ ከፌራፌሬ ችግኙ አይነት ስንት ስንት መተከሌ
ይኖርባቸዋሌ?
የአንዴ ትምህርት ቤት ተማሪዎች ክበብ አባሊት የተከለት የፌራፌሬ አይነትና
ብዛት
ምስሌ 6.5
139
2. የአንዴ መሇስተኛ ሁሇተኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ተማሪዎች ብዛት በፆታ

እንዯሚከተሇው ነው፡፡
5ኛ ክፌሌ ወንዴ 32 ሴት 30
8ኛ ክፌሌ ወንዴ 19 ሴት 24 ናቸው፡፡
ከተሰጠው መረጃ በመነሳት
ሀ) ሰንጠረዥ አዘጋጁ፡፡
ሇ) በየክፌሌ ዯረጃ በፆታ የተማሪዎች ብዛት የሚያሳይ ባር ግራፌ ስሩ፡፡
3. ከዴር ከመዲብ ሽያጭ በየቀኑ የሚገኘውን ገቢ በብር እንዯሚከተሇው
አጠናቅሯሌ፡፡
ሠንጠረዝ 6.4
የሳምንቱ ቀን ሰኞ ማክሰኞ እሮብ ሐሙስ ዓርብ ቅዲሜ እሁዴ
የተገኘው (ብር) 80 110 75 70 85 90 100
ከሊይ በሰንጠረዥ 6.4 ሊይ የተሰጠውን መረጃ በመጠቀም ባር ግራፌ ስሩ

4. የሚከተሇውን ባር ግራፌ በማጤን ቀጣዩን ጥያቄ መሌሱ፡፡
የአንዴ ትምህርት ቤት ከ1ኛ እስከ 4ኛ ክፌሌ ያለ ተማሪዎቸ ብዛት በፆታና
በክፌሌ ዯረጃ
ምስሌ 6.6
140
ሀ. ብዙ ተማሪዎች ያለበት የክፌሌ ዯረጃ የትኛው ነው?

ሇ. በትምህርት ቤቱ ስንት ወንዴ ተማሪዎች አለ?
ሐ. የትምህርት ቤቱ ጠቅሊሊ ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው ?
መ. በትምህርት ቤቱ ካለ ተማሪዎች የወንድች ቁጥር ይበዛሌ ወይስ
የሴቶች? በስንት?
ሠ. የአንዯኛ ክፌሌ ተማሪዎች ከ3ኛ ክፌሌ ተማሪዎች በስንት ይበሌጣለ?
6.2.2 የመስመር ግራፍችን መስራትና መተርጎም

ባሇፇው ርዕስ ስር እንዳት ባር ግራፍችን ከተሰበሰበ የመረጃ ሰንጠረዥ
እንዯምትሰሩ እና ባር ግራፌ ሊይ በማየት ያንን እንዳት እንዯምትተረጉሙ
ተምራችኋሌ፡፡በዚህ ንዐስ ርዕስ ዯግሞ እንዳት የመስመር ግራፍች
እንዯምትሰሩ እና እንዯምትተረጉሙ ትማራሊችሁ፡፡
አስተውሉ
የመስመር ግራፍችን ሇመስራት የባርን የሊኛውን ጫፌ በመስመር
እንዯማገናኘት ነው፡፡
ምሳሌ 6.7፡ የአንዴ ትምህርት ቤት የ6 ተማሪዎች የሒሳብ ውጤት ከ100

እንዯሚከተሇው በሰንጠረዥ ቀርቧሌ፡፡ የተማሪዎቹን ውጤት የሚያሳይ
የመስመር ግራፌ ስሩ፡፡
ሠንጠረዥ 6.5
የተማሪዎች ሙለ ስም ሙለ ሐዋ አብዱ ሮቤሌ ቶሊ ሙኒራ
የተማሪዎች ውጤት 40 20 100 80 90 60
6 ተማሪዎች በሒሳብ ትምህርት ያመጡት የፇተና ውጤት
141
ምስሌ 6.7
አስተውለ በምስሌ 6.7 ሊይ የተመሇከተው የተማሪዎችን ውጤት የሚያሳየን
የመስመር ግራፌ ይባሊሌ፡፡
ምሳሌ 6.8፡ የሚከተሇውን በሰንጠረዥ የተጠናቀሩ የአንዴ ትምህርት ቤት
ተማሪዎች ብዛት በክፌሌ ዯረጃ የሚያሳየውን መረጃ በመስመር ንዴፌ
አመሌክቱ፡፡
ሠንጠረዥ 6.6
የክፌሌ ዯረጃ 1 2 3 4 5 6
የተማሪ ብዛት 88 80 70 75 62 60
መፍትሔ
ምስሌ 6.8
142
መልመጃ 6-ሐ
1. የሚከተሇው ሠንጠረዥ በአንዴ አካባቢ በ6 ወራት ውስጥ የሚጥሇውን

የዝናብ መጠን በሚ.ሜ ያሳያሌ መረጃውን በመስመር ግራፈ ግሇፁ፡፡
ሠንጠረዥ 6.7
ወር ጥር የካቲት መጋቢት ሚያዝያ ግንቦት ሰኔ
የዝናብ መጠን 105 118 110 125 90 105
2. የሚከተሇው መረጃ በአንዴ ክፌሌ ውስጥ ያለ የ20 ተማሪዎችን በሂሳብ

ትምህርት ከ40 ያገኙት ውጤት ነው፡፡ መረጃውን በሰንጠረዥ እና
በመስመር ግራፌ ግሇፁ፡፡
25 36 29 30 15 28 24 25 36 38
25 36 30 25 15 24 25 28 36 25
6.3. የቁጥር አማካይ
የሚከተለትን ጥያቄዎች ጥንዴ ጥንዴ በመሆን ከተወያያችሁ
በኃሊ መሌሳችሁን ሇክፌሊችሁ ተማሪዎች አቅርቡ
1. አማካይ ማሇት ምን ማሇት ነው?
2. የቁጥሮች አማካይ ስንሌ ምን ማሇታችን ነው?
3. የ 9፣ 4፣ 3፣ እና 8 አማካይ ስንት ነው?
ምሳሌ 6.9፡ የሚከተለትን ቁጥሮች አማካይ ፇሌጉ፡፡

ሀ) 6፣ 9፣ 4፣ 2፣ 1፣ 5፣1 ሇ) 28፣ 73፣ 41፣ 2
ሐ) 56፣ 63፣ 72፣ 26፣ 16፣ 49
መፍትሔ፡ ሀ) አማካይ 4
ስሇዚህ የ”28፣ 73፣ 41፣ እና የ2 አማካይ 36 ነው፡፡
143
ሇ) 36
ስሇዚህ የ28፣73፣ 41 እና 2 አማካይ 36 ነው፡፡
ሐ) 47
ስሇዚህ የተሰጡት ቁጥሮች አማካያቸው 47 ነው፡፡

ትርጓሜ 6.1
የቁጥር አማካይ ማሇት የቁጥሮች ጠቅሊሊ ዴምር ሇተሰጡት ቁጥሮች
ብዛት ተካፌል የሚገኝ ቁጥር ነው፡፡
ተግባር 6.4
1. የሚከተለትን ቁጥሮች አማካይ ፇሌጉ፡፡
ሀ) 14፣ 9፣ 53፣ 40 ሇ) 26፣ 89፣ 47፣ 72፣ 26፣ 47
2. አሌማዝ በአንዴ ሳምንት ውስጥ በየቀኑ የምታነበው የመፅሐፌ ገፅ ብዛት
እንዯሚከተሇው በሠንጠረዥ ተጠናቅሯሌ፡፡
ሠንጠረዥ 6.8
የሳምንቱ ቀን ሰኞ ማክሰኞ እሮብ ሐሙስ ዓርብ ቅዲሜ እሁዴ
የተነበበው የመፅሀፌ 34 40 23 38 13 52 10
ገፅ ብዛት
ሀ) አሌማዝ በቀን በአማካይ ስንት ገፅ መፅሐፌት ታነባሇች?

ሇ) በአማካይ ቁጥርና እሁዴ በምታነበው ገፅ መካከሌ ያሇው ሌዩነት ስንት ነው?
ሐ) በአማካይ ቁጥርና ቅዲሜ በምታነበው ገፅ መካከሌ የስንት ገፅ ሌዩነት አሇ?
ምሳሌ 6.10
ከ1ኛ እስከ 6ኛ ክፌሌ ያለ ተማሪዎች ችግኝ ሇመግዛት የሰበሰቡት ገንዘብ
መጠን በምስሌ 6.10 ሊይ ተመሌክቷሌ፡፡ የተሰበሰውን አማካይ ገንዘብ መጠን
ፇሌጉ፡፡
ተማሪዎች ያዋጡት የገንዘብ መጠን በክፌሌ ዯረጃ
144
የክፌሌ ዯረጃ ምስሌ 6.9

መፍትሔ፡ ከተሰጠን ባር ግራፌ በመነሳት በቅዴሚያ በሰንጠረዥ ማስቀመጥና
አማካይ መፇሌግ ይቻሊሌ፡፡ በዚህ መሰረት በሰንጠረዥ ሲገሇፅ
ሠንጠረዥ 6.10
ክፌሌ አንዯኛ ሁሇተኛ ሶስተኛ አራተኛ አምስተኛ ስዴስተኛ
የገንዘብ መጠን 15 25 30 20 50 40
በብር
ላላ
የተሰበሰበው አማካይ የገንዘብ መጠን
ፍ ት
አማካይ
ስሇዚህ የተሰበሰበው ገንዘብ በአማካይ ብር 30 ነው፡፡

አማካይ ቁጥርን ሇማግኘት የተሰጣችሁ የመረጃ ቁጥሮች ብዙና ትሊሌቅ ከሆነ
የሒሳብ ማስሉያ (ካሌኩላተር) በመጠቀም መስራት ይቻሊሌ፡፡
የሒሳብ ካሌኩላተር ሇመጠቀም
 በመጀመሪያ ቁጥሮችን መዯመር፡፡
 ዴምሩን ካገኘን በኋሊ ሇብዛቱ ማካፇሌ ነው፡፡
ምሳሌ 6.11፡ የሚከተለትን ቁጥሮች አማካይ ካሌኩላተር በመጠቀም ፇሌጉ
549፣ 8041፣ 947፣ 2789፣ 638፣ 89
145
መፍትሔ፡-በቅዴሚያ ከሊይ የተሰጡትን ቁጥሮች ተጠንቅቀን በሒሳብ ማስሉያ

(ካሌኩላተር) እንዯምራሇን፡፡
ውጤቱም 13053 ነው፡፡ በመቀጠሌ 13053ን ሇቁጥሮቹ ብዛት ሇብዛት (ሇ6)
እናካፌሊሇን ዴርሻው 2175.5 እናገኛሇን፡፡
አማካይ
ስሇዚህ የተሰጠው ቁጥር አማካይ 2175.5 ነው፡፡
ጥንዴ ጥንዴ በመሆን የሒሳብ ማስሉያ (ካሌኩላተር) በመጠቀም
የሚከተለትን ቁጥሮች አማካይ ፇሌጉ
1. 84700፣2800፣94763፣5214፣970
2. 241፣ 600፣ 389፣ 762፣6720፣516
ምሳሌ 6.12፡ የ15፣ 20፣ 18 እና የ”ቀ” አማካይ 15 ቢሆን የ”ቀ” ዋጋ ፇሌጉ

15
15
60 53 ቀ ------- ሇምን?
ቀ 60 — 53
ቀ 7
ስሇዚህ የ “ቀ” ዋጋ 7 ነው፡፡
ምሳሌ 6.13፡ የሚከተለት ቁጥሮች አማካይ 411 ቢሆን የ ”በ” ዋጋ ስንት

ነው? 403፣ 901፣ በ፣ 300፣ 250
መፍትሔ፡-
411
411
1854 በ 2055 -----እንዳት?
146
በ 2055 — 1854
በ 201
መልመጃ 6-መ
1. የ15 ተማሪዎች እዴሜ እንዯሚከተሇው ተመዝግቧሌ፡፡ 12፣ 13፣12፣

13፣12፣12፣15፣14፣14፣12፣13፣14፣12፣13፣15
ሀ) የተማሪዎችን ብዛት በዕዴሜ የሚያሳይ ሠንጠረዥ አዘጋጁ፡፡
ሇ) የተማሪዎችን አማካይ ዕዴሜ ፇሌጉ፡፡
2. የሚከተሇው ሠንጠረዥ ስዴስት ተማሪዎች በአራት የክፌሌ ሙከራዎች ከ10
ያገኙትን ነጥብ ያሳያሌ፡፡
በሠንጠረዥ 6.11
የተማሪች ከአስር የታረመ የ6 ሌጆች ውጤት
ስም ሙከራ 1 ሙከራ 2 ሙከራ 3 ሙከራ 4
ሱራፋሌ 9 10 7 8
ከሉፊ 9 7 9 7
ምህረት 7 7 8 10
ዯጀኔ 5 8 9 6
ሃዋ 5 6 8 10
መሪማ 8 10 7 8
የሚከተለትን ጥያቄዎች ሇመመሇስ ከሊይ የተሰጠውን ሠንጠረዥ ተጠቀሙ፡፡

ሀ) የእያንዲንደን ተማሪ የ4 ጊዜ ውጤት አማካይ ፇሌጉ፡፡
ሇ) በእያንዲንደ ሙከራ ቴስት የስዴስቱ ተማሪዎች አማካይ ውጤት
አስለ፡፡
3. የ10፣ 8፣ 9፣ 5 እና ሸ አማካይ 9 ቢሆን የ”ሸ” ዋጋ ስንት ነው?
4. ሠንጠረዥ 6.12 በአንዴ ከተማ ሊይ ከጥር እስከ ሰኔ የነበረውን የዝናብ
መጠን ያመሇክታሌ፡፡
147
ወር ጥር የካቲት መጋቢት ሚያዝያ ግንቦት ሰኔ
የዝናብ መጠን 105 118 110 125 90 105
(በሚ.ሜ)
አማካይ የዝናብ መጠን በሚ.ሜ ሰንት ነበር?

5. ምስሌ 6.10 በአንዴ 2ኛ ዯረጃ ት/ቤት ውስጥ በተካሄዯ የቅርጫት ኳስ
ጨዋታ የተሳተፈ ተማሪዎች ያስቆጠሩትን ነጥብ ያሳያሌ
ሀ) ስንት ተጫዋቾች ከ10 ነጥብ በሊይ አስቆጠሩ?
ሇ) የተጫዋቾቹ አማካይ ነጥብ ስንት ነው?
ምስሌ 6.10
6.4. ሳንቲም ልተሪ እና ዲይ በመጠቀም ቀሊሌ ሙከራዎችን መስራት
በዚህ ንዐስ ርዕስ ስር በሳንቲም እና “ዲይ” በመጠቀም ቀሊሌ ሙከራዎችን

መስራት ትማራሊችሁ፡፡ እንዱሁም የይሁንታን ፅንሰሀሳብ ጥማራሊችሁ፡፡
ሀ) ይህ በስተቀኝ የተቀመጠው ሳንቲም ሁሇት ገፅ አሇው፡፡

 አንዯኛው ሰዎች ያለበት ሲሆን ሇዚህ ትምህርታችን
“ሰ” በሚሌ ይህን ገፅ እንጠራሇን፡፡
 ሁሇተኛው አንበሳ ያሇበትን “አ” በማሇት እንሰይማሇን
ምስሌ 6.11
148
ሇ) ዲይ
ይህ ከታች በምስሌ 6.12 ሊይ የሚታየው ዲይ ይባሊሌ፡፡ ዲይ 6 ገፆች አሇው
እያንዲንደ ገፅ እሊዩ ባለት የነጥቦች ብዛት ይጠራሌ (1፣ 2፣ 3፣ 4፣ 5፤ 6)
ምስሌ 6.12
1. ሳንቲምን አንዴ ጊዜ ወዯ ሊይ ወርውሩ በሳንቲሙ ገጽታ ሊይ
አንበሳ ወይስ ሰው አገኛችሁ?
2. ሁሇት ሰንቲሞች በአንዴ ጊዜ ወዯ ሊይ ወርውሩና በሳንቲሞቹ
ገፅታ ሊይ ምን አገኛችሁ?
6.4.1 የይሁንታ ፅንሰ ሀሳብ

ባሇ አንዴ ሀምሳ ሳንቲም እንውሰዴ ሳንቲሙ ሁለት ገፅታዎች አለት፡፡
እነሱም አንበሳ ወይም ሰው ነው፡፡ ሳንቲሙን አንዴ ጊዜ ወዯ ሊይ ብንወረውር
ሰው ወይም አንበሳ እናገኛሇን ነገር ግን ሁሇቱንም በአንዴ ጊዜ ማግኘት
እንችሌም፡፡
ምስሌ 6.13
ሳንቲም ወዯ ሊይ ስንወረወር በየትኛው ገፁ እንዯሚያርፌ ቀዴመን ማወቅ

ይቻሊሌን?
149
ተግባር 6.5
የሚከተሇውን ጥንዴ ጥንዴ እየሆናችሁ ሞክሩ፡፡
ሁሇት ሁሇት በመሆን ሳንቲም ያዙና አንዯኛችሁ የሚወረውረውን ሳንቲም

በምን ገፁ እንዯሚያርፌ በቅዴሚያ ትናገራሊችሁ ቀጥል ሳንቲሙ ይወረወርና
በትክክሌ ከተገኘ “ትክክሌ” ካሌተገኘ “ስተት” በማሇት እየመዘገባችሁ ሇ 6
(ስዴስት) ጊዜ ተራ በተራ ሞክሩ፡፡
1. ስንት ትክክሌ አገኛችሁ?

2. ስንት ስህተት አገኛችሁ?
3. ሁሇታችሁም ያገኛችሁት “ትክክሌ “ እና ስተት እኩሌ ነው?
4. ተማሪዎች ከዚህ ሙከራ ምን ትገነዘባሊችሁ?
ትርጓሜ 6.2:
1. የአንዴ ነገር የአስተውልት ሂዯት ሙክረት ይባሊሌ፡፡
2. በሙክረት ሉሆን የሚችሌ አጠቃሊይ የውጤቶች ስብስብ
ናሙናዊ ስብስብ ይባሊሌ፡፡
3. በሙክረት የናሙናዊ ስብስብ ንዐስ ሰብስቦች ኩነት (ክስተት)
ይባሊሌ፡፡
ከሊይ የተገሇፁት ትርጓሜዎችን ግሌፅ ሇማዴረግ ከታች የቀረበውን ሰንጠረዥ

ተመሌከቱ
ሙክረት ናሙናዊ ስብስብ
ሀ) ሳንቲም አንዴ ጊዜ መወርወር (አ፣ ሰ)
ሇ) ዲይን አንዴ ጊዜ ማንከባሇሌ (1፣2፣3፣4፣5፣6)
ሐ) የእውነት ወይም ሀሰት ጥያቄዎች መሌስ እውነት፣ ሐሰት
ከሊይ በሰንጠረዡ 6.13 የተጠቀሰው
150
ምሳሌ 6.14:- በ”ሀ” ስር ያሇው ሙክረት አንዴ ጊዜ ሳንቲም መወርወር

ናሙናዊ ስብስብ {አ፣ሰ} ሲሆን፤
የዚህ ናሙናዊ ስብስብ ንዐስ ስብስቦች {አ} ወይም {ሰ} ወይም {አ፣ሰ} ኩነት
(ክስተት) ይባሊለ፡፡
ምሳሌ፡6.15፡ አበራ ዲይን አንዴ ጊዜ አንከባሇሇ እንበሌ፡፡
ሀ) አጠቃሊይ የናሙና ስብስቡን ዘርዝሩ፡፡
ሇ) አጠቃሊይ የስብስብ አባሊቱ ክስተት "ብቸኛ ቁጥሮች" የሆኑትን ፃፈ፡፡
ሐ) አጠቃሊይ የስብስብ አባሊቱ ክስተቶች “ኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች" የሆኑትን ፃፈ፡፡
መ) አጠቃሊይ የስብሰብ አባሊቱ ክስተቶች “ተጋማሽ ቁጥሮች" የሆኑትን ፃፈ
መፍትሔ፡-
ሀ) ናሙናዊ ስብስቦች= (1፣ 2፣ 3፣ 4፣ 5፣ 6)
ሇ) ብቸኛ ቁጥሮች = (2፣ 3፣ 5)
ሐ) ኢ-ተጋማሽ = (1፣ 3፣ 5)
መ) ተጋማሽ ቁጥሮች = (2፣ 4፣ 6)
6.4.2. የቀሊሌ ክስተቶች ይሁንታ
ትርጓሜ 6.3
ከተሰጠ ናሙናዊ ስብሰብ አባሊት አንዴ የፇሇግነውን አባሌ በሙክረት
የማግኘት አጋጣሚ ይሁንታ (እዴሌ) ወይም የሁንታ ክስተት ይባሊሌ፡፡
ክስተቶች በሁሇት ይካፇሊለ

ሇምሳላ፡ ሀ. ሳንቲም ስንወረውር "አ" የማግኘት አጋጣሚ ዕዴሌ ወይም
ይሁንታ ይባሊሌ፡፡
ሇ. ዲይ ወርውረን ተጋማሽ ቁጥር የማግኘት አጋጣሚ ዕዴሌ ይባሊሌ፡፡
ትርጓሜ 6.4
1. የአንዴ ክስተት ይሁንታ 1 ከሆነ ክስተቱ የሚቻሌ ክስተት ይባሊሌ፡፡
2. የአንዴ ክስተት ይሁንታ 0 ከሆነ የማይቻሌ ክስተት ይባሊሌ፡፡
151
3. የሁለም ይሁንታዎች ዋጋ 0 ወይም ከ0 የሚበሌጥ ወይም

1ወይም ከ1 የሚያንስ ነው፡፡ ይሁንታ ሇመወከሌ “ይ” ን
ብንጠቀም 0 ≤ ይ ≤ 1 ይሆናሌ፡፡
ምሳሌ 6.16. - ዴንጋይ ስንወረውር መሬት ሊይ መዴረሱን፡፡

- የሰው ሌጅ ሟች መሆኑ፡፡ የሚቻሌ ክስተቶች ናቸው፡፡
ምሳሌ 6.17. - በእግር ሄድ ጨረቃ ሊይ መውጣት፡፡
- የበሬ ጥጃን መውሇዴ የማይቻሌ ክስተቶች ናቸው፡፡
ምሳሌ 6.18
 ሳንቲም አንዳ ስንወረውር አንበሳ የማግኘት ይሁንታ ግማሽ ነው፡፡
 ዲይ አንዳ ስንወረውር “3” ቁጥር የማግኘታችን ይሁንታ ከዏ ይበሌጣሌ
ከ1 ዯግሞ ያንሳሌ፡፡
 አንዴ ካርቶን ውስጥ አንዴ ቀይ እና አንዴ ጥቁር የሆነ እኩሌ መጠን
ያሇቸው ኳሶች ቢቀመጡና በአይን ሳናይ እጃችንን አስገብተን አንደን
ባጋጣሚ አንስተን ብንወጣ “ቀዩን” ኳስ የማግኘት እዴሊችን ከዏ
ይበሌጣሌ ከ1 ዯግሞ ያንሳሌ “ግማሽ “ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡
ትርጓሜ 6.5
የይሁንታ ክስተት፡- የይሁንታ ክስተት ሇማግኘት የክስተቱን አባሊት
ብዛት ሇአጠቃሊይ ናሙናዊ ስብስቡ አባሊት ብዛት ማካፇሌ ነው፡፡
ይህም ይ
ይ ይሁንታ ክስተት
ክ የክስተቱ አባሊት ብዛት
ና የአጠቃሊይ ናሙና ብዛት
ምሳሌ 6.19፡ ሳንቲም አንዳ ብንወረውር አንበሳን የማግኘት ሁንታ ክስተት
(ይ)ን አግኙ፡፡
152
መፍትሔ፡- ሳንቲም አንዳ ሲወረወር አጠቃሊይ ናሙና አባሊት ብዛት 2 (አ፣ሰ)

ነው፡፡ አንበሳ (አ) የማግኝነት ክስተት አባሊት ብዛት 1
ስሇዚህ ይ
ምሳሌ 6.20
ዲይ አንዴ ጊዜ መወርወርና “2” ቁጥር የማግኘት ይንታ ክስተት ፇሌጉ
መፍትሔ፡- አጠቃይ የናሙና ስብስብ 1፣ 2፣ 3፣ 4፣ 5፣ 6 ብዛት “2” ቁጥር
የማግኘት ክስተት ብዛት 1
ስሇዚህ ይ
መልመጃ 6-ሠ
1. የሚከተለትን ክስተቶች የሚቻለ ወይም የማይቻለ ክስተቶች ብሊችሁ ሇዩ፡፡

ሀ) ነገ ፀሐይ አትወጣም ሇ) የህዲሴ ግዴብ የኢትዮጵያ ነዉ፡፡
ሐ) 9 መቁጠሪያ ቁጥር መሆኑ፡፡ መ) አንዴ ቀን 48 ሰዓት ነው፡፡
ሠ) ላትና ቀን ይፇራረቃለ፡፡
ረ) ከመስከረም ቀጥል ያሇው ወር ጥቅምት ነው፡፡
ሰ) በአንዴ ሳምንት ውስጥ ሰባት ቀኖች አለ፡፡
ሸ) ውሃ ሲፇሊ ወዯ ወተት ይቀየራሌ፡፡
ቀ) 2 ኢ-ተጋማሽ ቁጥር የመሆኑ፡፡
2. ዲይን አንዴ ጊዜ በመወርወር የሚከተለትን ክስተቶች ፃፈ፡፡
ሀ) ሁለንም ናሙናዊ ስብስቦች ፃፈ፡፡
ሇ) የናሙና ስብስብ አባሊቱ “ተጋማሽ ቁጥሮች” የሆኑትን ፃፈ፡፡
ሐ) አጠቃሊይ የስብስብ አባሊቱ ክስተቶች “ብቸኛ ቁጥሮች” የሆኑትን
ፃፈ፡፡
3. ዲይን አንዴ ጊዜ እንከባሇሌን እንበሌ፡፡ የሚከተለትን ይሁንታ የማግኘት
እዴሌ ፇሌጉ፡፡
ሀ) 4 ቁጥርን ሇ) ኢተጋማሽ ቁጥሮች
ሐ) የ3 ብዜቶችን መ) ከ 5 ያነሱ ቁጥሮችን
153
ሠ) ከ6 የበሇጡ ቁጥሮችን ረ) ተጋማሽ ቁጥሮችን

ሰ) ብቸኛ ቁጥሮችን
4. ከ30 የሚያንሱ መቁጠሪያ ቁጥሮችን አጠቃሊይ ብንወስዴ የሚከተለትን

ቁጥሮች የማግኘት ይሁንታን ፇሌጉ፡፡
ሀ) የ4 ብዜቶች ሐ) ተጋማሽ ቁጥሮች
ሇ) ብቸኛ ቁጥሮች መ) ኢ-ተጋማሽ ቁጥሮች
5. በማሰሮ ውስጥ 2 ብርቱካናማ፣ 5 ሰማያዊ፣ 3 ቀይ እና 5 ቢጫ ትናንሽ እኩሌ
መጠን ያሊቸዉ ኳሶች አለ፡፡ በኣይናችን ሳናይ እንዴ ኳስ ብናወጣ
የሚከተለትን የኳስ አይነቶች የማግኘት ይሁንታን ፇሌጉ፡፡
ሀ) ብርቱካናማ ሐ) ሰማያዊ
ሇ) ቀይ መ) አረንጓዳ
154
የምዕራፍ ስድስት ማጠቃለያ

 መረጃዎች ተሰብስበው ግራፌ ሰርተን በምናሳይበት ጊዜ የመረጃዎችን
ዝርዝር ሁኔታ በጥሌቀት ሇማጥናት ያስችሇናሌ፡፡
 ባር ግራፌ በእያንዲንደ ባር መካከሌ እኩሌ ርቀትና ተመሳሳይ ስፊት
ባሊቸው ባሮች አማካኝነት በቁጥር የተገሇፀ መረጃን ሇመወከሌ
የምንጠቀምበት ሥዕሊዊ መግሇጫ ነው፡፡
o ባር ግራፌ አምዲዊ ወይም አግዲሚ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
o ባር ግራፍችን ሇመጠኖች ማወዲዯሪያ እንጠቀምባቸዋሇን፡፡
1. ባር ግራፌ የሚከተለትን ሀሳቦች ማካተት አሇበት
 ርዕስ
 አግዲሚ መስመሩና አምዲዊ መስመሩ ምን እንዯሚወክለ መግሇፅ፡፡
2. ባር ግራፌ፡
 ሇመስራት የእስኩዌር ወረቀት መጠቀም ይኖርብናሌ፡፡
 ባሩን በቁመት ብቻ ሳይሆን አግዴም ማዴረግም ይቻሊሌ፡፡
 የመስመር ግራፍችን ሇመስራት የባርን የሊኛውን ጫፌ በመስመር
እንዯማገናኘት ነው፡፡
 የቁጥር አማካይ ማሇት የቁጥሮች ጠቅሊሊ ዴምር ሇተሰጡት ቁጥሮች
ብዛት ተካፌል የሚገኝ ቁጥር ነው፡፡
 የአንዴ ነገር የአስተውልት ሂዯት ሙክረት ይባሊሌ፡፡
 በሙክረት ሉሆን የሚችሌ አጠቃሊይ የውጤቶች ስብስብ ናሙናዊ
ስብስብ ይባሊሌ፡፡
 በሙክረት የናሙናዊ ስብስብ ንዐስ ሰብስቦች ኩነት (ክስተት) ይባሊሌ፡፡
 ከተሰጠ ናሙናዊ ስብሰብ አባሊት አንዴ የፇሇግነውን አባሌ በሙክረት
የማግኘት አጋጣሚ ይሁንታ (እዴሌ) ወይም የሁንታ ክስተት ይባሊሌ፡፡
 የአንዴ ክስተት ይሁንታ 1 ከሆነ ክስተቱ የሚቻሌ ክስተት ይባሊሌ፡፡
 የአንዴ ክስተት ይሁንታ 0 ከሆነ የማይቻሌ ክስተት ይባሊሌ፡፡
155
 የሁለም ይሁንታዎች ዋጋ 0 ወይም ከ0 የሚበሌጥ ወይም 1 ወይም

ከ1 የሚያንስ ነው፡፡ ይሁንታ ሇመወከሌ “ይ” ን ብንጠቀም 0 ≤ ይ ≤ 1
ይሆናሌ፡፡
 የይሁንታ ክስተት፡- የይሁንታ ክስተት ሇማግኘት የክስተቱን አባሊት
ብዛት ሇአጠቃሊይ ናሙናዊ ስብስቡ አባሊት ብዛት ማካፇሌ ነው፡፡
ት ት
 ይሁንታ
ቃላ ት
156
የምዕራፍ ስድስት ማጠቃለያ መልመጃ
1. ምስሌ 6. 23. በማጤን ሇሚከተለት ጥያቄዎች እውነት ወይም ሐሰት

በማሇት መሌስ ስጡ፡፡
ሀ) ቀሪ ተማሪ ያሌነበረባቸው ቀናት ማክሰኞ እና ሐሙስ ነበሩ፡፡
ሇ) ከላልች ቀናት በተሇየ ብዙ ተማሪዎች ቀሪ የሆኑበት ቀን ሐሙስ ነው
ሐ) 3 ተማሪዎች የቀሩበት ቀን መቼ ነው?
7
6
የቀሩ ተማሪዎች ብዛት
0
ሰኞ ማክሰኞ ዕሮብ ሀሙስ አርብ
የሳምንቱ ቀናት
ምስሌ 6.23
6. ቀጥል በባር ግራፌ በቀረበው አንዴ የ7ኛ ክፌሌ ተማሪ በ1ኛ ሴሚስተር
በየትምህርት አይነት ያገኘው ውጤት ነው፡፡
100
90
80
70
ከ100 የተገኘ ውጤት
60
50
40
30
20
10
0
ኦረምኛ ህብረተሰብ ሳይንስ ሂሳብ እንግሉዘኛ አማርኛ
ምስሌ 6.24
157
3. ከሊይ የተገሇፀው ባር ግራፌ በማጤን የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ

ሀ) ባር ግራፌ ስሇምን ያብራራሌ?
ሇ) ተማሪው በሳይንስ ትምህርት ያገኘው ውጤት ስንት ነው?
ሐ) በየትኛው የትምህርት ዓይነት ከፌተኛ ውጤት አስመዘገበ?
መ) በየትኛው የትምህርት አይነት ዝቅተኛ ውጤት አስመዘገበ?
ሠ) ተማሪው በ5ቱ የትምህርት አይነት ያገኛቸውን ውጤቶች በሰንጠረዥ
አሳዩ፡፡
ረ) የተማሪውን ውጤት አማካይ ፇሌጉ፡፡
4. ቀጥል የቀረቡት ሁሇት ባር ግራፍች በተሇያዩ ቀናት ከፌተኛ የሙቀት
መጠን የተመዘገበባቸው 3 ከተሞችን ያመሇክታሌ፡፡
35 330ሴ
30 280ሴ
25
የሙቀት መጠን
230ሴ
20
15
10
5
0
ሐረር ዴሬዲዋ ጅጅጋ
ምስሌ 6.25
5. የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ
ሀ) በሰኔ 1 ከፌተኛ ሙቀት የተመዘገበባት ከተማ የቷ ናት?
ሇ) በታህሳስ 1 ዝቅተኛ ሙቀት የተመዘገበባት ከተማ የቷ ናት?
ሐ) በዴሬዯዋ ከተማ በሰኔ 1 እና ታህሳስ 1 የተመዘገበው የሙቀት መጠን
ሌዩነት ስንት ነው?
መ) በሀረር ከተማ በሰኔ 1 እና ታህሰስ 1 የተመዘገበው ሙቀት ሌዩነት
ስንት ነው?
ሠ) በጅጅጋ ከተማ ሰኔ 1 እና ታህሳስ 1 የተመዘገበው ሙቀት ሌዩነት
ስንት ነው?
158
ረ) የትኛው ከተማ ነው ዝቅተኛ ሌዩነት ያስመዘገበው?

6. ሳንቲም ሁሇት ጊዜ ወዯ ሊይ በመወርወር የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ
ሀ) አጠቃሊይ የናሙናውን ስብስብ ፃፈ
ሇ) አጠቃሊይ የናሙናው ስብስብ አባሊት ስንት ናቸው?
ሐ) “አአ” የማግኘት ይሁንታ ስንት ነው?
7. የሚከተለትን ቁጥሮች አማካይ ፇሌጉ
ሀ) 36፣40፣25፣61፣ 13 ሇ) 74፣89፣60፣98፣108፣56
ሐ) 124፣607፣908፣1024 መ) 846፣2000፣6080፣469
8. የሚከተሇው ሰንጠረዥ አንዴ የድሮ ዕርባታ ስራ ሊይ የተሰማራ ገበሬ
በሳምንት ውስጥ በየቀኑ የሰበሰውን እንቁሊሌ ያሳያሌ፡፡
የሳምቱ ቀናት ሰኞ ማክሰኞ እሮብ ሐሙስ አርብ ቅዲሜ እሁዴ
የተሰበሰበ እንቁሊሌ
ብዛት 38 45 30 25 40 45 35
ከሊይ የጠሰጠውን መረጃ በመንተራስ ቀጣይ ተግባራትን ስሩ
ሀ) ይህን መረጃ በባር ግራፌ አሳዩ፡፡
ሇ) ገበሬው በሳምንት የሰበሰበው እንቁሊሌ ብዛት ስንት ነው?
ሐ) አንደን እንቁሊሌ በ10 ብር ቢሸጥ በሳምንት ስንት ብር ያገኛሌ?
መ) በሳምንት የሰበሰበውን እንቁሊሌ አማካይ ፇሌጉ?
159
ምዕራፍ 7
የጠጣር ምስሎች ምድብ እና ትርጉማቸው
ይህን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ
 የተሇያዩ የጠጣር ምስልች ክፍሌን ትረዳሊችሁ፡፡
 ጠጣር ምስልችን እንዯየ ባህሪያቸው ትመድባሊችሁ፡፡
 የጠጣር ምስልችን ትርጉም ትሰጣሊችሁ፡፡
 ጠጣር  ፒራሚድ
 ፕሪዝም  ኮን
 ኩብ  ሉል(ስፊር)
 ሲሊንደር

መግቢያ
ባሇፈት የክፍሌ ዯረጃዎች ባሇ ሁሇት ሌኬት የጠሇሌ ምስልችን
ተምራችኋሌ፡፡ አሁን ዯግሞ ባሇ ሦስት ሌኬት ጠጣር ምስልች አይነትና
ባህሪያቸውን ትማራሊችሁ፡፡
7.1. የጠጣር ምስልችን ምድብ

ተግባር 7.1
1. ሳጥን ምን አይነት ቅርፅ አሇው?
2. በአካባቢያችሁ የምታውቋቸውን ባሇ ሶስት ሌኬት ቅርፅ ያሊቸውን እቃዎች
ስም ዘርዝሩ፡፡
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ ሰባት የጠጣር ምስሎች ምድብ እና ትርጉማቸው
3. አንድ ሳጥን ስንት ገፆች አለት?

4. እያንዳንደ የሳጥኑ ገፅ ቅርፅ ምን ዓይነት ነው?
5. አንድ ሳጥን ስንት እኩሌ ገፆች አለት?
ባሇ ሶስት ሌኬት ጠጣር ምስልችን እንዴት እንሇያቸዋሇን?
1. ባሇ ሶስት ሌኬት ጠጣር ምስልችን በገጻቸው፣ በወሇሊቸው፣ በጠርዛቸው
እና በመሇያያቸው መሰረት ሌንሇያቸው እንችሊሇን፡፡
2. ባሇ ሶስት ሌኬት ጠጣር ምስልች የምንሊቸው ሲሉንዯር፣ ፕሪዝም፣ ኩብ፣
ኮን፣ ለሌ (እስፇር) እና ፒራሚድ ናቸው፡፡
ምሳሌ 7.1፡ የሚከተለት ጠጣር ምስልች ናቸው
ሀ. ሲሉንዯር ሇ. ፕሪዝም
ሏ. ኩብ መ. ኮን
ሠ. ለሌ (እስፉር) ረ. ፒራሚድ
ምስል 7.1
 ባሇ ሦስት ሌኬት ምስልች ወይም ቅርፆች ርዝመት፣ ወርድ እና ቁመት
አሊቸው፡፡
161
 ባሇ ሶሶት ሌኬት ምስልች ገፃቸው፣ ጠርዛቸውና መሇያያቸው የሚከተለትን

ይመስሊሌ፡፡
 ገፆች የምንሇው ዝርግ ቅርፅ ያሊቸውን የምስለ ክፍልች ናቸው፡፡
 ጠርዞች የምንሇው ሁሇት ገፆች የሚገናኙበት ቦታ ነው፡፡
 መሇያያ የምንሇው ሶስት ወይም ከሶስት በሊይ ገጾች የሚገናኙበት ቦታ
ነው፡፡
መሇያያ
ምሳሌ7.2
ጠርዝ
ገፅ
ፕሪዝም ምስሌ 7.2
ተግባር 7.2
ከታች ያሇውን ሰንጠረዥ አሟለ፡፡
ሠንጠረዥ7.1
ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ኩብ
የገፅ ብዛት 6
የመሇያያ ብዛት
የጠርዝ ብዛት
ባሇ ሦስት ሌኬት ምስልች ባህሪያት

ሠንጠረዥ 7.2
የምስሉ ስም ምስል ያላቸው ባህሪ የገፆቹ አይነትና ብዛት
ኩብ 6 እኩሌ የሆነ ገጾች 6 ካሬዎች
12 ጠርዞች
8 መሇያያዎች
162
ሬክታንግሊዊ 6 ገጾች 6 ሬክታንግልች

ፕሪዝም 12 ጠርዞች
ሬክታንግሊዊ 5 ገጾች አለት 1ሬክታንግሌ

ፒራሚድ 8 ጠርዞች 4 ጎነ ሶስቶች
ሲሉንዯር 3 ገጾች 2 ክቦች

2 ጠርዞች 1ጥምዝ ገፅ
ኮን 1 ጠርዞች 1 ክብ
1 ገፅ 1 ጥምዝ
1 መሇያያ
ክብ አካሌ 1 ገጽ
(ለሌ)
መልመጃ 7ሀ
1. በምስሌ 7.3 ሊይ የሚታየው ሀ
ሀ) ስንት ወሇልች አለት?

ሇ) የወሇልቹ ቅርፅ ምን ይመስሊሌ?
ሏ) ስንት ገፆች አለት?
ለ
መ) የምስለ ስም ምን ይባሊሌ?
ምስል 7.3
2) በምስሌ 7.4 የተመሇከተው
ሀ) ስንት ወሇሌ አሇው? ሀ
ሇ) የምስለ ስም ምን ይባሊሌ?
ሏ) አጠቃሊይ የጠርዞቹን ስም ዘርዝሩ?
መ) መሇያያዎቹን ዘርዝሩ? መ
ለ ሐ
ምስል 7.4
163
3) በምስሌ 7.5 የተመሇከተው ሀ

ሀ) ስንት ወሇሌ አሇው?
ሇ) ስሙ ምን ይባሊሌ?
ሏ) መሇያያውን ዘርዝሩ? ለ መ
ምስሌ 7.5
7.2 የፕሪዝም፣ ፒራሚድ እና የክብ አካሌ ክፍልች ትርጉም

o በጂኦሜትሪ የመጀመሪያው መሰረታዊው ምስሌ ነጥብ ነው፡፡
o ቀጣዩ መሰረታዊ ምስሌ ዯግሞ መስመር ነው፡፡ ማሇትም የነጥቦች
ስብስብ መስመርን ይሰጣሌ፡፡
o የመስመሮች ስብስብ ዯግሞ ጠሇሌ ምስሌን ይሰጣሌ፡፡
ምሳሌ 7.3:
o አራት ውስን መስመሮች ተገጣጥመው ጎነ አራት የጠሇሌ ምስሌ
ይሰጣለ፡፡
o ሦስት ውስን መስመሮች ዯግሞ ጎነ ሶስት የጠሇሌ ምስሌ ይሰጣለ፡፡
o የጠሇሌ ምስልች ስብስብ ዯግሞ ጠጣር ምስልችን ይሰጠናሌ፡፡
o ሳጥን፣ ኩብ፣ ሲሉንዯር፣ ፒራሚድ እና ለሌ (እስፉር) ጠጣር ምስልች
ናቸው፡፡
7.2.1. ፕሪዝም
ትርጓሜ 7.1
ፕሪዝም ማሇት ባሇ ሶስት ሌኬት ጠጣር ምስሌ ሆኖ ሁሇት እኩሌ እና
ትይዩ የሆኑ ወሇልች ያሇው ምስሌ ነው፡፡
ፕሪዝም የሚጠራው በወሇለ ዓይነት ነው፡፡
ምሳሌ 7.4፡ ወሇለ ሬክታንግሌ ከሆነ ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ይባሊሌ፡፡
ወሇለ ጎነ ሦስት ከሆነ ጎነ ሶስታዊ ፕሪዝም ይባሊሌ፡፡
ምስሌ 7.6 ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም
164
ኩብ
ትርጓሜ 7.2
ኩብ ማሇት ባሇ 3 ሌኬት የጠጣር ምስሌ ሆኖ ከሁሇት ጠሇሌ የተሰራና
ስድስቱም ገጾች እኩሌ የሆነ ፕሪዝም ነው፡፡
ማስታወሻ፡ በምስሌ 7.7 ያሇው ኩብ ይባሊሌ፡፡

 የኩብ መቀመጫው ገፅ (ቀሸሰረ) የታችኛው ወሇሌ ይባሊሌ፡፡
 የኩብ የክዳኑ ገፅ (ሀሇመሠ) የሊይኛው ወሇሌ ይባሊሌ፡፡
 ኩብ 6 ገጾች ሲኖሩት ስድስቱም ገፆች እኩሌ ናቸው፡፡
 ገፅ ”ሀረቀሠ”፣ “ሀሇሰረ”፣ “ቀሸመሠ” እና ገፅ “ሇሰሸመ” የጎን ገፆች
ይባሊለ፡፡
 ሀረ፣ ሠቀ፣ ሀሠ፣ ረቀ፣ ሠመ፣ ቀሸ፣ ረሰ፣ ሰሸ፣ ሇሰ፣ ሇመ፣ መሸ እና ሀሇ
ጠርዝ ይባሊለ፡፡
 ነጥብ ሀ፣ ሇ፣ ሰ፣ ረ፣ ቀ፣ ሸ፣ መ እና ሠ የኩቡ መሇያያ ይባሊለ፡፡
ሠ
መ
ሀ ለ
ቀ ሸ
ረ
ሰ
ምስል 7.7
7.2.2 ሲሉንዯር
ተግባር 7.3
የሚከተለትን ጥያቄዎች ስሩ፡፡
1. ሲሉንዯር ምን አይነት ቅርፅ እንዳሇው ታስታውሳሊችሁ? ተወያዩበት
2. በአካባቢያችሁ የሲሉንዯር ቅርፅ ያሊቸው እቃዎችን ስም ዘርዝሩ፡፡
3. የሲሉንዯር ቅርፅ ያሇው ካርቶን ፇሌጉና ተርትሩት ምን አይነት ቅርፅ
ታገኛሊችሁ?
165
ትርጓሜ 7.3
ሲሉንዯር ባሇ ሶስት ሌኬት የጠጣር ምስሌ ሆኖ ከሁሇት ወሇሌ
የተሰራና የሊይኛውና የታችኛው ወሇለ እኩሌ ክብ የሆነ እና አንድ
ጥምዝ የጎን ገፅ ያሇው ምስሌ ነው፡፡
ክብ የሆኑት ክዳንና መቀመጫው የሲሉንዯሩ መሰረቶች በመባሌም ይታወቃለ፡፡

 የሲሉንዯር ገፅ ወይም የጎን ገፅ የሚባሇው በሁሇቱ ወሇልች መካከሌ
የሚገኘው ክፍሌ ነው፡፡ የላይኛው ወለል
ቁመት
የገን ገፅ
የታችኛው ወለል
ምስል 7.8
ምሳሌ7.5 የውሃ ማጠራቀሚያ በርሜሌ ወይም ሮቶ የሲሉንዯር ቅርፅ አሇው፡፡
ምስል 7.9
7.2.3 ፒራሚድ
ተግባር 7.4 የቡድን ሥራ
1. የፒራሚድ ምስሌ ጎኖቹ ምን አይነት ናቸው?

2. የፒራሚድ ጎኖች የሚገናኙበት ነጥብ ምን ይባሊሌ?
3. በአካባቢያችሁ የፒራሚድ ቅርፅ ያሊቸው ነገሮች ስም ዘርዝሩ?
4. ፒራሚድ ስንት መሰረት (ወሇሌ) አሇው?
ትርጓሜ 7.4
አንድ ጎነ ብዙ መቀመጫ ብቻና ሁለም የጎኑ ገፆቹ ጎነ ሶስት

የሆነ ባሇ ሦስት ሌኬት ጠጣር ምስሌ ፒራሚድ ይባሊሌ፡፡
ምስሌ7.10
166
አስተውሉ
ፒራሚድ እንዯየመቀመጫው የጎን ብዛት የተሇያዩ ስያሜዎች አለት፡፡
 መቀመጫው ጎነ አራት ከሆነ ሬክታንግሊዊ ፒራሚድ ይባሊሌ፡፡

መቀመጫው ጎነ ሦስት ከሆነ ሦስት ጎናዊ ፒራሚድ ይባሊሌ፡፡
የሚከተለትን ምስልች ተመሌከቱ
ጎነ ሶስታዊ ፒራሚድ ሬክታንግሊዊ ፒራሚድ

ምስሌ 7.11 ቀ
በምስሌ 7.12 በቀረበው የፒራሚድ ምስሌ ሊይ
 “ቀሀመ”፤”ቀሏሇ”፤”ቀሇሀ” እና
“ቀሏመ” የጎን ገፆች ናቸው፡፡ ሏ
መ
 ሇቀ፣ ሏቀ፣ መቀ እና ሀቀ የጎን ጠርዝ ሲሆኑ ተ
ሀ
ሀሇ፣ ሇሏ፣ ሏመ፣ እና መሀ የመሰረቱ ጠርዝ ናቸው ሇ
ምስሌ7.12
 “ሀሇሏመ” የፒራሚደ መቀመጫ (ወሇሌ) ነው፡፡
 ነጥብ ቀ የፒራሚደ መሇያያ ነው፡፡
 “ቀተ” የፒራሚደ ቁመት ነው፡፡
 የፒራሚድ ገፆቹ በሙለ ጎነ ሦስት ናቸው፡፡
 የፒራሚድ መሰረት (ወሇሌ) ማንኛውም ፖሉጎን ሉሆን ይችሊሌ፡፡
7.2.4. ኮን
ትርጓሜ 7.5
ኮን ባሇ ሶስት ሌኬት ጠጣር ምስሌ ሆኖ አንድ ክብ ወሇሌ(መሰረት) እና
ጥምዝ የጎን ገፅ ያሇው ምስሌ ነው፡፡
167
የኮኑ መሇያያ
ወሇሌ(መሰርት)
ምስሌ 7.13
7.2.5. ክብ አካሌ (ለሌ)

ትርጓሜ 7.6
አንድ ክብ አካሌ(ሉል)የብዙ ክቦች ውህድ ነው፡፡
ክብ አካሌን ሇመረዳት አንድ ብርቱካንን ውሰደና ብርቱካኑን በክብ ዙሪያ

በቢሊዋ እየቆረጣችሁ ስታዩት የምታገኙት በርካታ የክብ ጠሇልችን ነው፡፡
 ክብ አካሌ፡- አንድ ገፅ ብቻ ሲኖረው
 የክብ አካሌ ገፁ ጠማማ ነው፡፡
 መሰረት የሇውም፡፡
 በክብ አካሌ ሊይ ያለ ሁለም ነጥቦች
ከእምብርቱ በእኩሌ ርቀት ሊይ ይገኛለ፡፡ ክብ አካሌ ምስሌ7.14
መልመጃ 7-ለ
i. የሚከተለትን እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ::

1. ኩብ 12 እኩሌ ርዝመት ያሊቸው ጠርዞች አለት፡፡
2. ሲሉንዯር የጠሇሌ ምስሌ ምሳላ ነው ፡፡
3. የአንድ ፒራሚድ መሰረቱ ጎነ ሶስት ከሆነ ፒራሚደ ኮን ይባሊሌ፡፡
4. ኮን አንድ ወሇሌ ብቻ አሇው፡፡
5. ጎነ አራት ፒራሚድ በ 5 ጠሇሌ ምስልች የተመሰረተ ነው፡፡
6. በአንድ ክብ አካሌ ውስጥ ከ10 የማይበሌጡ ክብ ጠሇሌ ምስልች አለ፡፡
168
ii. የሚከተሇውን ምስሌ በመጠቀም ቀጣዮቹን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

ሀ
ሀ/ ወሇለን ፃፈ
ሇ/ መሇያያዎቹን ዘርዝሩ
ሏ/ ገፆቹን ግሇፁ ሏ
መ
ሇ
ሠ
ምሰሌ 7.15
7.3. ባሇ ሦስት ሌኬት ምስልችን በትርጉማቸው መሰረት ማወዳዯር
አስተውሉ
ባሇ ሶስት ሌኬት ምስልችን ሇማወዳዯር የምንጠቀመው ምስልቹ ባሊቸው
ገፆች፣ ወሇሌ፣ ጠርዞችና መሇያያቸው መሰረት ነው፡፡
7.3.1. ፕሪዝም እና ሲሉንዯርን ማወዳዯር
በቡድን በመሆን ከዚህ የሚከተለትን ስሩ
ከካርቶን (ክሊሰር) የተሰሩ የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም እና የሲሉንዯር ሞዴልች
ስሩ፡፡
ሀ) ሬክታንግሊዊ ፕሪዝምና ሲሉንዯርን የሚያመሳስሊቸው ባህሪያትን
ሇዩና አብራሩ፡፡
ሇ) ሬክታንግሊዊ ፕሪዝምንና ሲሉንዯርን የማያመሳስሌ ባህሪያቸውን ዘርዝሩ፡፡
ምስሌ 7.16
169
አስተውሉ
1. የፕሪዝምና የሲሉንዯር የጋራ ባህሪያት
• ሁሇቱም ጠጣር ምስልች ናቸው፡፡

• ሁሇት ትይዩ የሆኑ ወሇልች (መሰረት) አሊቸው፡፡
• የጎን ገፅ አሊቸው፡፡
• ቁመት ወይም ከፍታ (በሁሇቱ ወሇልች መሃሌ) አሊቸው፡፡
1. የፕሪዝምና ሲሉንዯር ሌዩነት
• የፕሪዝም ጎኖቹ ፖሉጎን ሲሆኑ የሲሉንዯር ዯግሞ ጥምዝ ነው፡፡
• ፕሪዝም መሇያያዎች ሲኖረው ሲሉንዯር መሇያያ የሇውም፡፡
• የፕሪዝም ወሇሌ (መሰረት) የተሇያዩ ጎነ ብዙ ፖሉጎን ሉሆን
ይችሊሌ፡፡ የሲሉንዯር ወሇሌ ግን ክብ ብቻ ነው፡፡
7.3.2. ፒራሚድ እና ኮንን ማወዳዯር
ከካርቶን (ከክሊሰር) የተሰሩ የሬክታንሌሊዊ ፕራሚድ እና የኮን
ሞዴልችን በማምጣት ስሇ ባህሪያቸው ተወያዩና
ሀ) የሁሇቱን ሞዴልች የጋራ ባህሪ አብራሩ፡፡
ሇ) ሁሇቱን ሞዴልች የማያገናኝ ባህሪያቸውን ዘርዝሩና
ሇክፍሌ ተማሪዎች አቅርቡ፡፡
ምስሌ 7.17
170
አስተውሉ
1. የፒራሚድና የኮን የጋራ ባህሪያት
o ሁሇቱም ጠጣር ምስልች ናቸው፡፡
o አንዳንድ ወሇሌ (መሰረት) ብቻ አሊቸው፡፡
o ሁሇቱም ገፅ አሊቸው፡፡
o ሁሇቱም የጎን ገፁ የሚያርፍበት አንድ መሇያያ አሊቸው፡፡
2. የፒራሚድና የኮን ባህሪያት ሌዩነት
o የፒራሚድ የጎን ገፆቹ ሶስት ጎኖች ሲሆን የኮን ጥምዝ ነው፡፡
o የፒራሚድ ወሇሌ ባሇ ብዙ ፖሉጎን ሲሆን የኮን ወሇሌ ግን ክብ ነው፡፡
o ፒራሚድ ብዙ መሇያያዎች ሲኖረው ኮን አንድ መሇያያ ብቻ አሇው፡፡
7.3.4. ፕሪዝም እና ፒራሚድን ማወዳዯር

ተግባር 7.5
በካርቶን (ክሊሰር) ሰርታችሁ ካመጣችሁት ሞዴሌ አሁን ዯግሞ የሬክታንግሊዊ
ፕሪዝሙንና የሬክታንግሊዊ ፒራሚደን
ሀ) የጋራ የሆነ ባህርያቸውን ዘርዝሩ፡፡
ሇ) የጋራ ያሌሆነ ባህርያቸውን ሇዩና ሇክፍሌ ተማሪዎች በዝርዝር አቅርቡ፡፡
ምስሌ 7.18
171
አስተውሉ
1. የፕሪዝምና የፒራሚድ የጋራ ባህሪያት
• ሁሇቱም ጠጣር ምስልች ናቸው፡፡

• ሁሇቱም ብዙ መሇያያዎች አሊቸው፡፡
• ሁሇቱም ቁመት ወይም ከፍታ አሊቸው፡፡
2. የፕሪዝምና የፒራሚድ ሌዩነት
• ፒሪዝም ሁሇት እኩሌ መቀመጫዎች ሲኖረው ፒራሚድ አንድ
መቀመጫ ብቻ አሇው፡፡
• ፕሪዝም የገፅ ጎኖቹ ሬክታንግሌ ሲሆኑ ፒራሚድ ግን ገፅ ጎኖቹ ጎነ ሶስት
ናቸው፡፡
7.3.3. ሲሉንዯር እና ኮንን ማወዳዯር
7.3.4. ሲሉንዯር እና ኮንን ማወዳዯር
በቡድን በመሆን ከዚህ የሚከተለትን ስሩ፡፡
በካርቶን (ክሊስተር) ሰርታችሁ ካመጣችሁት ሞዴሌ
የኮንንና የሲሉንዯር ሞዴሌ ጎን ሇጎን በማየት አጥኑና
ሀ) የጋራ የሆነ ባህርያቸውን ዘርዝሩ፡፡
ሇ) የማያመሳስሊቸውን ባህርያት
ሇክፍሊችሁ በዝርዝር አቅርቡ ምስሌ7.19
አስተውሉ
1. የሲሉንዯርና የኮን የጋራ ባህሪያት
o ሁሇቱም ጠጣር ምስልች ናቸው፡፡
o የጎን ገፃቸው ጥምዝ ነው፡፡
o የታችኛው ወሇሊቸው ክብ ነው፡፡
172
2. የሲሉንዯር እና የኮን የተሇያዩ ባህሪያት

 ሲሉንዯር ሁሇት ወሇሌ ሲኖረው ኮን አንድ ወሇሌ አሇው፡፡
 ሲሉንዯር ሁሇት ጠርዝ ሲኖረው ኮን አንድ ጠርዝ አሇው፡፡
 ሲሉንዯር 3 ገፆች ሲኖሩት ኮን ግን የመሰረቱ አንድ ገፅ እና
የጎኑ ገፅ ብቻ አሇው፡፡
 ሲሉንዯር መሇያያ የሇውም ኮን ግን አንድ መሇያያ አሇው፡፡
መልመጃ 7ሐ
የሚከተለትን ጥየቄዎች እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ፡፡
1. ኮን የጠሇሌ ምስሌ ነው፡፡
2. የፒራሚድ ሁለም መቀመጫዎች ጎነ ሶስት ናቸው፡፡
3. ሲሉንዯር ጠጣር የጂኦሜትሪ ምስሌ ነው፡፡
4. የኩብና የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ገፆች ብዛት እኩሌ ናቸው፡፡
5. የሲሉንዯር እና ኮን የገፆች ብዛት እኩሌ ናቸው፡፡
6. ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም 12 መሇያያዎች አለት፡፡
7. ኩብ ባሇ 2 ገፅ የጠጣር ምስሌ ነው፡፡
8. ፒራሚድ ባሇ አንድ ወሇሌ የጠጣር ምስሌ ነው፡፡
9. የሲሉንዯር የጎን ገፅ ሲዘረጋ ክብ ይሆናሌ፡፡
የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ
10. የኩብ እና ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ምስልችን ተመሳሳይነትና ሌዩነት
ዘርዝሩ፡፡
11. የጎን ሶስታዊ ፕሪዝምና እና ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ተመሳሳይነትና
ሌዩነቶቹን ዘርዝሩ፡፡
12. የፕሪዝም እና የፒራሚድ ተመሳሳይነትና ሌዩነቶችን ዝርዝሩ
13. የሲንዯር እና የኮን ሌዩነትን ዘርዝሩ፡፡
173
14. ፕሪዝም፣ ሲሉንዯር፣ ፒራሚድ እና ኮንን አንድ የሚያዯርጋቸው ባህሪያትን

ግሇፁ፡፡
15. የሲሉንዯር የጎን ገፅ ቢተረተር የምን ምስሌ እናገኛሇን?
174
የምዕራፍ ሰባት ማጠቃለያ

 ጠጣር ምስልች የምንሊቸው ፕሪዝም፣ኩብ፣ፒራሚድ፣ሲንዯር፣ ኮን እና
ክብ አካሌ ናቸው፡፡
 ፕሪዝም 6 ገፆች አለት፡፡
 ሁለም ገፆች እኩሌ የሆነ ፕሪዝም ኩብ ይባሊሌ፡፡
 አንድ ጎነ ብዙ መቀመጫ ብቻና ሁሇም የጎኑ ገፆቹ ጎነ ሶስት የሆነ
ጠጣር ምስሌ ፒራሚድ ይባሊሌ፡፡
 ክዳኑና መቀመጫው እኩሌ ክብ የሆነ ጠጣር ምስሌ ሲሉንዯር ይባሊሌ፡፡
 አንድ ክብ መቀመጫ ብቻ ያሇው ጠጣር ምስሌ ኮን ይባሊሌ፡፡
 ክብ አካሌ የብዙ ክቦች ውህድ ነው፡፡
 ፕሪዝምና ፒራሚድ በወሇሊቸው ስም ይጠራለ፡፡
 ጠጣር ምስልች አንድ የሚያዯርጋቸው የጋራ ባህሪያት እንዳሊቸው ሁለ
የሚሇያዩበትም ባህሪያት አሊቸው፡፡
175
የምዕራፍ ሰባት ማጠቃለያ መልመጃ

እውነት ወይም ሀሰት በማሇት መሌሱ፡፡
1. ሁለም ጣጣር ምስልች ባሇ ሁሇት ወሇሌ ምስልች ናቸው፡፡
2. የክብሪት ቀፎ የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ምሳላ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
3. በርሜሌ የሲሉንዯር ምሳላ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
4. ሲሉንዯር ሁሇት እኩሌ የሆኑ ክቦች መቀመጫ አሇው፡፡
5. ኮን ባሇ ሁሇት ክብ መቀመጫ ጠጣር ምስሌ ነው፡፡
6. ወሇለ ጎነ ሶስት የሆነ ፕሪዝም ጎነ ሶስታዊ ፕሪዝም ይባሊሌ፡፡
7. ወሇለ ሬክታንግሌ የሆነ ፒራሚድ ሬክታንግሌዊ ፕሪዝም ይባሊሌ፡፡
የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

8. የጠጣር ምስልች አይነቶችን ዘርዝሩ፡፡
9. ካርቶን ክሊስር ወረቀቶች እና የመሳሰለትን ተጠቅማችሁ ሇሚከተለት
ጠጣር ምስልች ሞዴልችን ስሩ፡፡
ሀ. ኩብ ሏ. ፒራሚድ
ሇ. ሲሉንዯር መ. ኮን
10. የሚከተለትን ምስሌ በመመሌከት ቀጥል የቀረቡትን ጥያቄዎች
መሌሱ፡፡ ረ
ሸ
ሀ. ገፆቹን በሙለ ዘርዝሩ፡፡
ሀ ለ
ሇ. የመሇያያ ነጥቦቹን ዘርዝሩ፡፡
ሏ. የጠርዞቹን ስም ፃፈ፡፡ በ ቀ
መ. እኩሌ የሆኑ ገፆቹን ዘርዝሩ፡፡ ሠ መ
ምስል 7.20
176
11. በምስሌ 7.21 ሊይ የተሰጡትን በማየት የሚከተለትን ጥያቄዎች

መሌሱ፡፡
ሀ. ረ
ሠ
.
ሇ.
ሀ
ሀ መ
ሏ
ሰ ሸ መ
ሇ
ለ
ሐ
ምስሌ7.21 ሠ
ሀ) ከሊይ የተመሇከቱትን ምስልች ስም ጥቀሱ፡፡

ሇ) ሁሇቱን ጠጣር ምስልች የሚያመሳስሎቸው ባህሪያት ምን
እንዯሆነ ግሇፁ፡፡
ሏ) በምስሌ ”ሀ" ሊይ የተቀመጠውን ጠጣር ምስሌ
1. የወሇልቹን ስም ተናገሩ፡፡
2. መሇያያቸውን አመሌክቱ፡፡
3. ገፆቹን በሙለ ጥቀሱ፡፡
መ) በምስሌ “ሇ" ሊይ የተቀመጠውን ጠጣር ምስሌ በማየት
i) የወሇለን (ልቹን) ስም ተናገሩ፡፡
ii) የመሇያያዎቹን ስም ግሇፁ፡፡
iii) ገፆቹን ዘርዝሩ፡፡
12. ከዚህ በታች ያለ ምስልችን በመመሌከት ከታች የተሰጠውን
ሠንጠረዥ አሟለ፡፡
ሠንጠረዥ 7. 3
ሶስት ጎናዊ ሬክታንግሊዊ ባሇ 5 ጎን ባሇ 6 ጎን
ፕሪዝም ፕሪዝም ወሇሌ ፕሪዝም ወሇሌ ፕሪዝም
የመሰረቱ (ወሇለ) ቅርፅ ሶስት ጎን
የመሇያያ ብዛት 3 2 6 5 2 10
የጠርዙ ብዛት 3 2 3 9 6 2 6 18
የገፅ ብዛት 2 3 5 2 4 6
177
13. የሚከተሇው ፕሪዝም ርዝመቱ፣ ቁመቱና ወርደ እኩሌ "በ“ ሳ.ሜ

ቢሆን ይህ ፕሪዝም ምን አይነት ፕሪዝም ነው?
በ
በ
ምስሌ7.22
178
ምዕራፍ 8
መስመሮች፣ አንግሎች እና ልኬታቸው
ይህን ምዕራፍ ከተማራችሁ በኋላ፡-
 ምጥጥን ጠቃሚ ባህሪያትን ታውቃሊችሁ፤ ይህን ዕውቀት
ተጠቅማችሁ የጂኦሜቲሪ ምስልችን ትስሊሊችሁ፡፡
 ውስን ቀጥታ መስመሮችና አንግልችን ትገምሳሊችሁ፡፡
 “ድግሪ” የሚሇውን የአንግሌ አሃድ መሇየትና የአንግልችን መጠን
መሇካት ትችሊሊችሁ፡፡
 የካሬና ሬክታንግሌ ስፋቶች መፈሇጊያ ቀመሮችን በመገንዘብ
ስፋትን ትፈሌጋሊችሁ፡፡
 የጂኦሜትሪ ምስልችንና ሌኬትን በእሇት ተእሇት ህይወታችሁ
ትተገብራሊችሁ፡፡
 ካሬ  ተቋራጭ መስመር  ጨረር

 መግመስ  ሬክታንግል  አንግል
 ቀጤነክ  የምጥጥን መስመር  ፕሮትራክተር
 ትይዩ መስመር

መግቢያ
በዚህ ምዕራፍ ስሇመሰረታዊ የጂኦሜትሪ ፅንሰ ሏሳቦችና ሌኬት
ትማራሊችሁ፤ ስሇንዴፍ ውስን መስመሮችንና አንግልችን ስሇመግመስ፣
አንግልችን ስሇመሇካት እንዱሁም የካሬና የሬክታንግሌ ዙርያና ስፊትን
መፇሇግ ትማራሊችሁ፡፡ በመጨረሻም የጂኦሜትሪ ምስልችን ሌኬታቸውን
እንዳት ዕሇት ከዕሇት ኑሮአችንን እንዯምንጠቀምበት ትማራሊችሁ፡፡
ሂሳብ 6ኛ ክፍል ምዕራፍ ስምንት መስመሮች፣ አንግሎች እና ልኬታቸው
8.1. መስመሮች
መግቢያ
በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ተቋራጭና ትይዩ መስመሮችን መንዯፍ፤ ውስን ቀጥታ
መስመርን መግመስ፣ እንዱሁም ቀጤነክ መስመሮችን መንዯፍ ትማራሊችሁ፡፡
በጂኦሜትሪ ትምህርት ውስጥ ዋናው ርዕስ ንዴፍ ነው፡፡
8.1.1 ትይዩና ተቋራጭ መስመሮችን መሳሌ (መንዯፍ)

ተግባር 8.1
ወደ ትምህርትቤት ስትሄዱ ያሇፋችኋቸውን መቋረጫ ቦታዎች አስቡ፡፡
ካያችሁት መቋረጫ ሊይ ስንት መንገዶች ይገኛለ?
የመንገዶቹን ምስሌ ስሊችሁ አሳዩ፡፡
በሳሊችሁት ስእሌ ሊይ የመቋረጫ ነጥቡን ምሌክት አዴርጉበት
1. በእያንዳንዱ ስዕሌ ሊይ ስንት መንገዶች የሚወክለ መስመሮች አለ?
ስንት ተቋራጭ መንገዶች አገኛችሁ?
2. እርስ በራሳችው የሚቋረጡ ሁሇት ቀጥተኛ መስመሮች ሥሩ፡፡ ስንት
መቋረጫዎች አለት?
3. በምስሌ 8.1 በእያንዳንዱ ሊይ ስንት ቀጥታ መስመሮች አለ? ስንት
መቋረጫዎች አለ?
ሀ. ሇ.
ሐ. ሠ.
መ.
ምስል 8.1
180
አስተውሉ
ጠሇሌ እሌቆቢስ የሆነ ዝርግ ገፅታ መሆኑን አስተውለ፡፡
 ቀጥታ መስመር በተቃራኒ አቅጣጫ እየቀጠሇ ወይም እየረዘመ የሚሄድ
የነጥቦች ጥቅጥቅ ነው፡፡
ቀጥታ መስመር
 ጨረር አንዴ የመነሻ ነጥብ ያሇው እና በአንዴ አቅጣጫ እየቀጠሇ የሚዘረጋ
የመስመር አካሌ ነው።
ጨረር
 በአንድ ጠሇሌ ሊይ ያለና ምን ጊዜም የማይቋረጡ መስመሮች ትይዩ
መስመሮች ይባሊለ፡፡
ሀ ሇ
ሐ መ
⃡ እና ⃡ ትይዩ መስመሮች (⃡ // ⃡ ) ናቸው፡፡
 በማዕዘናዊ አንግሌ (900) ሊይ የሚቋረጡ መስመሮች ቀጤ ነክ
 የሚቋረጡ መስመሮች ሁለ አንድ የጋራ ነጥብ አሊቸው፡፡
ሀ የጋራ መቋረጫ ነጥብ ነው፡፡
181
 ውስን ቀጥታ መስመር የምንሇው ሁሇት ጫፎች ያሇው ሲሆን በጫፎቹ

መካከሌ ያሇውን ነጥቦች በሙለ ነው፡፡
ውስን ቀጥታ መስመር

ምሳሌ 8.1፡ ምስሌ “8.2”ን ተጠቅማችሁ ውስን ቀጥታ መስመሮችን፣
ነጥብን፣ ተቋራጭ መስመሮችን እንዱሁም ትይዩ መስመሮችን ሇዩና ሰይሙ፡፡
መፍትሔ
1. ሀበ፣ ሀረ፣ ረመ፣ በረ፣ ውስን ቀጥታ መስመሮች ናቸው፡፡
2. ረ፣ በ፣ መ፣ ሀ የተባለ 4 ነጥቦች አለ
3. ሀበ እና ሀረ ተቋራጭ መስመሮች ናቸው፡፡
ሀ በ
መረ እና ሀረ ተቋራጭ መስመሮች ናቸው፡፡
4. ሀበ በፍፅም መረ ን አያቋርጥም ስሇዚህ
ሀበ እና መረ ትይዩ መስመሮች ይባሊለ መ ረ
ምስል 8.2
ሀ/ ትይዩ መስመሮችን መሳሌ
ማስታወሻ
ሇአንዴ መስመር ትይዩ የሆነ ላሊ መስመር ሇመስራት በማስመሪያና
በሴትስኩየር መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
ማስመሪያና፣ ሴትስኩዌር በመጠቀም በቀጥታ መስመር “ሀሇ” ሊይ ባሌሆነ

ነጥብ “መ” የሚያሌፍና ሇመስመር ሀሇ ትይዩ የሆነ ቀጥታ መስመር
በሚከተሇው መንገድ ስሩ፡፡
1ኛ በቀጥታ መስመር ሀሇ ሊይ ሴትስኩየር በማንሸራተት አጭሩን ጎን
በነጥብ “መ” ሊይ ማሳሇፍ
2ኛ በነጥብ “መ” የሚያሌፍ ቀጥታ መስመር በሴትስኩያር ረጅሙ ጎን
በኩሌ መስራት፡፡
182
 መ መ
ለ ሀ ለ
መስመር ሀሇ በነጥብ መ ሊይ
ምስል ከሚያሌፍ መስመር ጋር ትይዩ ነው፡፡
8.4
ምሳላ 8.2፡ (ሀ) የባቡር ሏዱዴ የትይዩ መስመሮች ምሳላ ነው።
(ሇ) በኤላክትሪክ ምሰሶዎች ውስጥ የሚተሊሇፈ የአለሚኒየም ሽቦዎች የትይዩ

መስመሮች ምሳላዎች ናቸው።
ሀ//ሇ
ማስታወሻ
ትይዩ መስመሮች በጭራሽ አይገናኙም፡፡ በመሃሊቸው ያሇው ርቀትም እኩሌ
ነው፡፡ ሲፃፍ ሀ//ሇ ተብል ነው፡፡
ሲነበብ መስመር ሀ ሇመስመር ሇ ትይዩ ነው ወይም መስመር ሀ እና መስመር
ሇ ትይዩ መስመሮች ናቸው ተብል ይነበባሌ፡፡
ሀ
ለ
ምስሌ 8.5 ትይዩ መስመሮች
183
መልመጃ 8ሀ
1. ርዝመቱ 6 ሳ.ሜ የሆነ ውስን ቀጥታ መስመር “ቀበ”ን ሳለ፡፡

2. ከመስመር “ቀበ” ወዯ ሊይ 4 ሳ.ሜ የራቀ ነጥብ ረ ውሰደ እና ሇመስመር ቀበ
ትይዩ የሆነ መስመር ሳለ፡፡
ሇ. ተቋራጭ መስመሮችን መሳሌ
ማስመሪያ በመጠቀም በቀጥታ መስመር “ሀሇ” ሊይ ያሌሆነ ነጥብ
“መ” ሊይ የሚያሌፍና መስመር “ሀሇ”ን የሚያቋርጥ ቀጥታ መስመር
በሚከተሇው መንገድ ስሩ፡፡
1. በነጥብ መ ሊይ እና በመስመር ሀሇ ሊይ ባሇ አንድ ቦታ
ማስመሪያችሁን አስተካክለ
2. ማስመሪያችሁን በመጠቀም አስምሩት
ሇ ሏ
መ ሀ
የሰራችሁትን ምስሌ ከላልች ቡዴኖች ከሰሩት ጋር አስተያዩት፡፡ የሁሊችሁም

አንዴ አይነት (በአንዴ አቅጣጫ) ነው የተሰራው? የተሇያያ ሉሆን ይችሊሌ ግን
የሁሊችሁም በነጥብ “መ” ውስጥ አሌፎ መስመር “ሀሇ”ን የሚያቋርጥ ነው፡፡
ማስታወሻ
በአንዴ ነጥብ ውስጥ የሚያሌፍና ሇአንዴ የተሰጠ መስመር ተቋራጭ የሆኑ
በርካታ ተቋራጭ መስመሮችን መሳሌ ይቻሊሌ፡፡
ምሳላ 8.3፡ የሚከተሇውን ምስሌ አጥኑ
ምስሌ 8.3
184
ካሊይ በሚታየው ምስሌ ሇቀጥታ መስመር ⃡ ተቋራጭ የሆኑ በነጥብ መ
ውስጥ የሚያሌፈ ⃡ ፣ ⃡ ፣ ⃡ እና ⃡ አራት ቀጥታ መስመሮችን

እንመሇከታሇን፡፡ በዚህ አይነት ብዙ ቀጥታ መስመሮችን መስራት እንዯሚቻሌ
መገንዘብ እንችሊሇን፡፡
መልመጃ 8ለ
1. ምስሌ “8.4” ን በመጠቀም የሚከተለትን መሌሱ ሸ

ሀ. ስንት ውስን መስመሮች አለ? ስማቸውን ጥቀሱ፡፡ ወ
ሇ መቋረጫ ነጥቦችን ብቻ ዘርዝሩ፡፡ መ
ሏ. ተቋረጭ መስመሮችን ግሇፁ፡፡
ዘ ቀ
መ. ትይዩ መስመሮችን ሰይሙ፡፡
2. ትይዩ መስመሮችን በሚከተሇው መንገዴ ስሩ፡፡ ምስሌ 8.4
o መጀመሪያ ቀጥ ያሇ መስመር ስሩ፡፡

o በመቀጠሌ የሴትስኩየሩን ጎን በሠራችሁት መስመር ሊይ
ካስቀመጣችሁ በኋሊ ማስመሪያውን በሴት እስኩየሩ መሰረት ሊይ
እንዯሚከተሇው አስቀምጡ፡፡
o ማስመሪያውን በርጋታ አጥብቃችሁ ያዙና ሴት እስኩየሩን
ሇ2ሳ.ሜ ያህሌ በማስመሪያው ሊይ አንሸራትቱ፡፡
o ሴትእስኩየሩን በርጋታ አጥብቃችሁ ያዙና መስመር ስትሰሩ
ሇመጀመሪያው መስመር ትይዩ የሆነ መስመር ታገኛሊችሁ፡፡
ምስሌ 8.5
185
3. በሚከተሇው መጠን በመጠቀም ትይዩ መስመሮች ስሩ፡፡

ሀ) 5 ሳ.ሜ የተራራቁ ጥንዴ ትይዩ መስመሮች፡፡
ሇ) 8 ሳ.ሜ ርዝመት ያሊቸውና 8 ሳ.ሜ የተራራቁ ጥንዴ ትይዩ
የሆኑ መስመሮች፡፡
4. ሁሇት ትይዩ መስመሮች ስሩ፡፡ እነዚህ ሁሇት ትይዩ መስመሮችን
የሚያቋርጥ ላሊ አንዴ መስመር ስሩ፡፡
8.1.2. ውስን ቀጥታ መስመርን ሇሁሇት እኩሌ መግመስ
 አንድ ውስን መስመርን መግመስ ማሇት ውስን መስመሩን ወደ ሁሇት
እኩሌ ውስን መስመር መክፈሌ ማሇት ነው፡፡ ውስን ቀጥታ መስመርን
ሇመግመስ ማስመሪያ እና ኮምፓስ መጠቀም አሇባችሁ፡፡
አንድ ውስን መስመርን እንዴት እንደምንገምስ ከዚህ የሚከተሇውን
አስተውለ፡፡
የኮምፓስ አጠቃቀም
1. እርሳሱ የሾሇ መሆኑን አረጋግጡ፡፡
2. እርሳሱን በኮንፓሱ ጫፍ አስተካክሊችሁ አስገቡ፡፡
3. የእርሳሱ ጫፍና የኮንፖሱ ሹሌ የተቀራረቡ መሆናቸውን አረጋግጡ፡፡
4. እርሳሱን ከኮንፓሱ ጋር የሚያያይዘውን ብልን አጥበቁ፡፡
5. የኮንፓሱን ሬዱየስ ሇማስተካከሌ ማስመሪያውን
ተጠቀሙ፡፡ የኮንፓሱን ጫፍ (መሀለን)
ከማስመሪያው 0 አቅጣጫ ሊይ ውጉት፡፡
የምትፇሌጉትን የሬዴየስ መጠን እስከሚሆን
ዴረስ ኮምፓሱን በመነጣጠሌ አስፈት፡፡ ምስሌ 8.6
6. የኮንፓሱን ሹሌ ጫፍ በትክክሇኛው ሌኬት መጠን የተዘረጋ መሆኑን

ካረጋገጣችሁ በኋሊ የኮንፓሱን ሹሌ ጫፍ ከማስመሪያው 0 ሊይ ወረቀቱን
ወግታችሁ በመያዝና የእርሳሱ ጫፍ ዯግሞ በወረቀቱ ሊይ እንዱጭር
በማዴረግ ኮምፓሱን አሽከርክሩ፡፡
186
ተግባር 8.2
ውስን መስመር ስሩና መስመሩን ሇመግመስ የሚከተሇውን ቅዯመ ተከተሌ
ተሇማመደ፡፡
ሀ) ውስን መስመሩን ሇመስራት ማስመሪያ ተጠቀሙ የውስን መስመሩን
ጫፎች ሸ እና ቀ ብሊችሁ ሠይሙ፡፡
ሸ ቀ
ምስሌ 8.7
ሇ) ኮንፓሳችሁን የ ሸቀ ን ርዝመት በግምት ከውስን መስመሩ ግማሽ
ርዝመት በሇጥ ያሇ እንዱሆን አዴርጋችሁ ክፇቱት፡፡ የኮንፓሱን ጫፍ ሸ
ሊይ አዴርጉትና ትሌቅ ቀስት ስሩ፡፡
ሸ ቀ
ምስሌ8.8
ሏ) የከፇታችሁትን የኮንፓሱን ክፍተት ሳትቀይሩ የኮንፓሱን ጫፍ ቀ
ሊይ አዴርጋችሁ ትሌቅ ቅስት በመስራት የመጀመሪያውን ቅስት
ሁሇት ቦታ ሊይ እንዱቆርጠው አዴርጉ፡፡
ሸ ቀ
ምስሌ 8.9
187
መ) ማስመሪያ በመጠቀም ሁሇቱን የቅስት መቋረጫዎች አገናኙ፡፡ ይህ

መስመር “ሸቀ” ን የሚያቋርጥበት ነጥብ “መ” ብሊችሁ ሠይሙ
መ
ሸ ቀ
ምስሌ 8.10
ከሊይ ከሰራችሁት ተግባር በመነሳት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ
1. ከ”ሸ” አስከ “መ” ያሇውን ርቀት በማሰመሪያ ሇኩ ይህን ርቀት ከ”መ”
እስከ “ቀ” ካሇው ርቀት ጋር አወዳድሩ፡፡ ምን ሆኖ አገኛችሁት?
2. ̅̅̅̅̅ እና ̅̅̅̅̅̅ ያሊቸው ዝምድና ምንድን ነው?

3. በ “መ” አሌፎ እንዲሂድ አድርጋችሁ የሰራችሁት ቀጥታ መስመር ከ
“̅̅̅̅̅” ጋር ያሊቸው ዝምድና ምንድን ነው?
መልመጃ 8ሐ
1. በተሰጣችሁ ሌኬት መሰረት ውስን መስመሮችን ስሩ ከዚያ እያንዲንደን

ውስን መስመር ሇመግመስ ማስመሪያና ኮምፓስ ተጠቀሙና ውስን
መስመሩን ግመሱ ፡፡
ሀ) 6 ሳ.ሜ ሇ) 10 ሳ.ሜ ሏ)14 ሳ.ሜ መ)15 ሳሜ
2. እያንዲንደን በጥያቄ አንዴ ሊይ የገመሳችሁትን ውስን ቀጥታ መስመር
ተጋማሾቹን ሇብቻ እየሇካችሁ እኩሌ መሆኑን አረጋግጡ፡፡
8.1.3. ቀጤ ነክ መስመሮችን መስራት
ቀጤ ነክ መስመሮች የሚባለት በአንዴ ጠሇሌ ሊይ የሆኑና በማዕዘናዊ አንግሌ
የሚቋረጡ መስመሮች ናቸው፡፡ በምስለ ሊይ መስመር ሀ ሇመስመር ሇ ቀጤ
ነክ መስመር ነው፡፡ ይህም ሀ ሇ ተብል ሉፃፍ ይችሊሌ፡፡
188
ሇ
ምስሌ 8.11
ቀጤ ነክ መስመሮችን ሇመንደፍ የሚከተሇው የክፍሌ ተግባሮች
ተሇማመዱ፡፡
ተግባር 8.3
በመስመር ጠ ሊይ ባሇ ነጥብ መ ሊይ የሚያሌፍ እና ሇመስመር ጠ ቀጤ ነክ
የሆነ መስመር ሇመንዯፍ የሚከተለትን የአነዲዯፍ ቅዯም ተከተሌ ተጠቀሙ፡፡
1. መሥመር ሥሩና ጠ ብሊችሁ ሰይሙት፡፡ አንዴ ነጥብ በመስመር ጠ ሊይ
አመሌክቱና “መ” ብሊችሁ ሰይሙት፡፡
ጠ መ
ምስሌ 8.12
2. የኮምፓሱን ጫፍ በነጥቡ “መ” ሊይ አዴርጉና መስመር “ጠ”ን ሁሇት ቦታ
የሚያቋርጡ ቅስቶች ከ “መ” በግራና ቀኝ በኩሌ ስሩ፡፡ የቆረጣችሁትን
ነጥቦች “ሀ” እና “ሇ” ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
ምስሌ8.13
189
3. ኮምፓሳችሁን የበሇጠ ሰፊ አዴርጋችሁ ክፇቱ፡፡ ነጥቡ “ሀ” ሊይ የኮምፓሱን

ጫፍ በማዴረግ ከመስመር ጠ በሊይ በኩሌ ቀስት ሥሩ፡፡
ምስሌ 8.14
4. የኮምፓሱን ስፊት ሳትሇውጡ ጫፊን “ሇ” ሊይ በማዴረግ ቀዯም ሲሌ
የሰራችሁትን ቀስት የሚቆርጥ ላሊ ቅስት ስሩ፡፡ ቅስቶቹ የተነካኩበትን
ነጥብ ዘ ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
ምስሌ8.15
5. ማስመሪያ ተጠቅማችሁ በነጥብ ዘ እና መ የሚያሌፍ መስመር ስሩ
በንድፉ መሰረት ⃡ ⃡
ምስሌ8.16
190
መልመጃ 8መ
1. የሚከተለትን ምስልች ሥሥ ወረቀት ከሊያቸው በማዴረግ ሣለ፡፡
ሇእያንዲንደ ምስሌ በተሰጠው ነጠብ የሚያሌፍ ሇመስመሩ ቀጤ ነክ የሆነ
መስመር ሥሩ፡፡
ሀ) ሇ) መ
ሏ
8.2 አንግልችና ሌኬታቸው

በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ስሇ አንግልች፣ ስሇ አንግልች አመዲዯብ፤ስሇ አንግልች
ሌኬትና አንግሌን ስሇመግመስ ትማራሊችሁ፡፡
8.2.1 አንግልች
በአራተኛ ክፍሌ የሒሳብ ትምህርት ስር ስሇ አንግሌ ተምራችኋሌ፡፡ አንግልች
በአካባቢያችን ካለት ነገሮች ጋር በማያያዝ አይታችኋሌ ሇምሳላ በሁሇት
ጣቶቻችን መካከሌ ያሇው መገናኛ ቦታ የአንግሌ ምሳላ አንዯሆነና መሰሌ
ምሳላዎችን በማንሳት ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ዯግሞ የአንግሌ
አመሰራረት፣ አጠራር፣ የአንግሌ አይቶችና ሌኬታቸውን በስፊት እናያሇን፡፡
ትርጓሜ 8.1
ሁሇት ውስን መስመሮች ወይም ጨረሮች የጋራ መነሻ ሲኖራቸው አንግሌ
ይሰራለ፡፡ ውስን መስመሮቹ ወይም ጨረሮች የሚገናኙበት ነጥብ የአንግለ
መሇያያ ይባሊሌ፡፡
ምስሌ 8.17
191
አስተውሉ
1. አንግሌ አንድ ብቻ ከሆነ በመሇያያው ስም ሉሰየም ይችሊሌ፡፡
ሇምሳላ ከጎን በምስሌ 8.18 የተገሇፀውን ሀ መ
አንግሌ “ሇ” ሇማሇት፡- <ሇ ወይም ለ እንዲሁም
<ሀሇመ ወይም <መሇሀ ብል መሰየም ይቻሊሌ፡፡
ሇ
2. በአንግለ ጎኖች ሊይ ያለ ቀስቶች ጎኖቹን ምስሌ 8.18
ያሇገደብ ማርዘም እንደምትችለ የሚያመሇክት ነው፡፡
መልመጃ 8ሠ
1) ከታች በምስሌ 8.19 የሚታዩትን አንግልች በተሇያየ መንገዴ ሰይሙ፡፡
ሀ ሀ
መ
በ
ሇ ምስሌ 8.19
2) ምስሌ 8.20 በመመሌከት ባድ ቦታውን ሙለ፡፡
ቀ
ተ
0
65
550
ቸ ረ በ
ምስሌ 8.20
ሀ) ቀረተ ____________ ሇ) በረተ ____________

ሐ) ቀረበ ____________ መ) ቸረቀ = ____________
192
8.2.2 የአንግሌ አይነቶችና ሌኬታቸው

የአንግልች ሌኬት ሇማወቅ ብዙ ጊዜ የምንጠቀምበት ምዴብ ዱግሪ ይባሊሌ፡፡
አንዴ ክብ ወዯ 3600 እኩሌ መጠን ወዲሊቸው አንግልች ተከፊፍሎሌ ብሊችሁ
አስቡ፡፡ እያንዲንደ ክፍሌ አንዴ ዴግሪ (10) አንግሌን ያመሇክታሌ፡፡
1 ዱግሪ (10)
ምስሌ 8.21
ማስታወሻ
ሀ. የአንግሌን ሌኬት መጠን ሇመሇካት የምንጠቀምበት መሳሪያ ፕሮትራክተር
ይባሊሌ፡፡
ሇ. ፕሮትራክተር ዱግሪ የተባሇውን ምዴብ ይጠቀማሌ፡፡
ሏ. አንግሌ በጎኖቹ ርዝመት አይሇካም፡፡
ምስሌ 8.22 ፕሮትራክተር
አስተውሉ
የፕሮትራክተር አጠቃቀም
ሀ. ምስሌ 8.23ን ተመሌከቱ የፕሮትራክተሩን መሀሌ በአንግለ መሇያያ (ሇ)
ሊይ ካሳረፊችሁ በኃሊ የአንግለን አንዯኛውን ጎን በ “0” አግዲሚ መስመር ሊይ
እንዱጋጠም አዴርጉ፡፡
193
ሇ. ከአንግለ በቀኝ በኩሌ ያሇውንና በ”00” የሚጀምረውን አሃዴ በመጠቀም

ላሊኛው የአንግለን ጎን የሚያቋርጥበት ሌኬትን አንብቡ፡፡ ካስፇሇገ ጎኖቹን
አስረዝሙ፡፡
ምስሌ 8.23 (ፕሮትራክተር)

ሏ. ሌ(<ሇ) ወይንም ሌ ሲነበብ የአንግሌ “ሇ” ሌኬት ተብል ነው፡፡
አንግልች በሌኬታቸው ያሊቸው አመዳደብ

አንግልችን በሌኬታቸው መጠን መሰረት አመዲዯባቸውንና ስማቸውን
እንዯሚከተሇው እናያሇን፡፡
ትርጓሜ 8.2፡- ሹሌ አንግሌ
ሹሌ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ በ00 እና 900 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡
ሹሌ አንግሌ
ምስሌ 8.24
0 0 0
ሇምሳላ 25 ፣ 87 ፣ 14 ወዘተ ሹሌ አንግልች ይባሊለ፡፡
ትርጓሜ 8.3፡ ማዕዘናዊ አንግሌ
ማዕዘናዊ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
90 900 = ማዕዘናዊ አንግሌ
ምስሌ 8.25
194
ትርጓሜ 8.4፡ ዝርጥ አንግሌ

ዝርጥ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ ከ 900 የሚበሌጥ ነገር ግን ከ 1800
የሚያንስ አንግሌ ነው፡፡
ዝርጥ አንግሌ
ምስሌ8.26
ለምሳሌ፡ 910፣ 1200፣ 1780 ወ.ዘ.ተ ዝርጥ አንግልች ናቸው፡፡
ትርጓሜ 8.5 ዝርግ አንግሌ

ዝርግ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
1800 1800=ዝርግ አንግሌ
ምስሌ 8.27
ትርጓሜ 8.6 ጥምዝ አንግሌ

ጥምዝ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ ከ1800 የሚበሌጥ እና 3600 የሚያንስ
አንግሌ ነው፡፡
ጥምዝ አንግሌ
ምስሌ 8.28
ለምሳሌ፡- 1840፣ 2150፣ 3540 ወ.ዘ.ተ ጥምዝ አንግልች ናቸው፡፡
195
ተግባር 8.4
1. የሚከተለትን አንግልች በፕሮትራክተር በመጠቀም ሹሌ አንግሌ፣
ማዕዘናዊ አንግሌ፣ ዝርግ አንግሌ ወዘተ በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ. ሇ. ሠ
ሏ. መ. ረ.
ምስሌ 8.29
2. ምስሌ 8.30 በማየት የሚከተለትን አንግልች ፇሌጉ፡፡
ምስሌ 8.30
ሀ. ሌ(<ረሸሀ) ሇ. ሌ(<ረሸመ) ሏ. ሌ(<ረሸሏ)
መ. ሌ(<ረሸሠ) ሠ. ሌ(<ረሸሇ)
ፕሮትራክትር በመጠቀም የተሰጠ አንግሌ ሌኬትን መስራት ይቻሊሌ፡፡
ምሳሌ 8.4: ሌኬቱ 1200 የሆነ አንገሌ ስሩ
መፍትሔ፡- የሚያስፇሌጉ ቁሳቁሶች፡ ፕሮትራክተር እና ማስመሪያ
ሀ) የአንግለን አንዴ ጎን ስሩ፡፡
ሇ) የፕሮትራክተሩን መሀሌ በውስን መስመሩ አንዯኛው ጫፍ ጋር
አስተካክለ፡፡
196
ሏ) በ 00 የሚጀምረውን መስፇርት ውሰደ፡፡ "1200”ን በፕሮትራክተሩ ሊይ

እስከምታገኙ ዴረስ ተከተለ፡፡1200 ባሇበት ቦታ ሊይ ነጥብ አስቀምጡ፡፡
መ) ያስቀመጣችሁትን ነጥብ ከውስን መስመሩ ጫፍ ጋር በማስመሪያ
አገናኙ፡፡ በዚህ አካሄዴ 1200 ሌኬት ያሇው አንግሌ ሰራችሁ ማሇት ነው፡፡
ምስሌ 8.31
መልመጃ 8ረ
1. በፕሮትራክተር በመጠቀም ቀጥል የተሰጠውን አንግልች ሌኬት ፈሌጉ፡፡
ምስሌ 8.32
2. ከታች የተሰጠውን እያንዲንደን አንግሌ ሌኬት በማየት ሹሌ፣ማዕዘንዊ፣
ዝርጥ፣ ዝርግ ወይም ጥምዝ አንግሌ በማሇት ሰይሙ
ሀ) 2700 ሏ) 600 ሠ) 1500 ሰ) 3150
ሇ) 1270 መ) 1800 ረ) 20 ሸ) 1170
197
3. የአንዴ አንግሌ ሌኬት 180.50 ቢሆን አንግለ ዝርግ አንግሌ ነው ወይስ

ጥምዝ አንግሌ?
4. የሚከተለትን ሌኬቶች ያሊቸው አንግልች ፕሮትራክተር በመጠቀም ስሩ?
ሀ) 850 ሇ) 1400 ሏ) 150 መ) 900 ሠ) 2140
8.2.3. አንግሌን መግመስ
ትርጓሜ 8.7
የ”<ሀ” ሌኬት ከ“<ሇ” ሌኬት ጋር እኩሌ ከሆነ <ሀ ከ<ሇ ጋር “ተጋጣሚ” ነው
ይባሊሌ፡፡ ይህ በምሌክት ሲገሇፅ ሌ(<ሀ)=ሌ(<ሇ) ከሆነ <ሀ <ሇ ይሆናሌ፡፡
አስተውሉ
" "ሲነበብ ተጋጣሚ ነው ተብል ነው፡፡
አንዴን አንግሌ ወዯ ሁሇት ተጋጣሚ አንግልች ስንከፍሌ አንግለን
ገመስን ይባሊሌ፡፡
በምስሌ 8.33 እንዯምንመሇከተው

ሇሠ “<ሀሇመ” ን ይገምሳሌ፡፡ ስሇዚህ
ሌ(<1) = ሌ(<2) ይህ ማሇትም<1 <2 እንዱሁም
ጨረር ሇሠ አንግሌ ገማሽ ይባሊሌ፡፡
ምስሌ 8.33
ተግባር 8.5
1) በማስመሪያችሁ አንግሌ ስሩ፡፡ መሇያያውን “ነ” በለት፡፡ የኮምፓሱን ሹሌ
መሇያያው ሊይ አዴርጉና ትሌቅ ቅስት ሁለቱንም የአንግለን ጎኖች
የሚቆርጥ ሥሩ፡፡ ቀስቱ ጎኖቹን የቆረጠበትን ነጥቦች “መ” እና “ሠ”
በሎቸው፡፡
ምስሌ 8.34
198
2) ኮምፓሱን “መ” ሊይ በማዴረግ አንግለ ውስጥ ቀስት ስሩ፡፡ የኮምፓሳቸው

ስፊት ሳትቀይሩ ከነጥብ “ሠ” በመነሳት ቀዯም ሲሌ የሰራችሁትን ቅስት
የሚቆርጥ ላሊ ቅስት ስሩ፡፡ ሁሇቱ ቅስቶች የተቋረጡበትን ነጥብ “ወ”
በለት፡፡
ምስሌ 8.35
3) ጨረር “ ” ን ስሩ
4) የ "<መነወ" ን እና የ"<ወነሠ"ን ሌኬት በፕሮትራክተራችሁ ሇኩ፡፡ ምን
አስተዋሊችሁ?
ምስሌ 8.36
5) “<መነወ” እና “<ወነሠ” ን ያሊቸው ዝምዴና ምንዴን ነው?
6) አንዴ አንግሌ ቢሰጣችሁ እና ይህ የተሰጣችሁ አንግሌ ሌኬት የላሊ ትሌቅ
አንግሌ ግማሽ ነው ብትባለ ትሌቁን አንግሌ እንዳት ትሰሩታሊቸሁ?
የሚከተሇውን ተግባራት በቅዯም ተከተሌ በማከናወን ውጤቱን አግኙ
ሀ) አንዴ አንግሌ ሥሩና <በ ብሊችሁ ሰይሙ
ሇ) የኮምፓሱን ጫፍ "በ" ሊይ አዴርጋችሁ የአንግለን ጎኖች የሚቆርጥ
ቀስት ሥሩ ቀስቱ የአንግለን ጎኖች የሚቆርጥበትን “ጠ” እና “ተ” ብሊችሁ
ሰይሙ፡፡
ምስሌ 8.37
199
ሏ) የኮምፓሱን ጫፍ ነጥብ ተ ሊይ አዴርጉና በኮምፓሱ ከ “ተ”

እስከ “ጠ” ያሇውን ክፍተት ሇኩ፡፡ የኮምፓሱን ክፍተት
ሳትቀይሩ ጫፈን “ተ” ሊይ በማዴረግ በመጀመሪያ ወዯ ውጭ
የሰራችሁትን ቀስት ቁረጡ፡፡ ይህን ነጥብ “ገ” ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
መ) ጨረር “በገ” ን ስሩ፡፡
የ ”<ጠበገ” ገማሽ ነው
ሠ) ሌ(<ገበተ) = ሌ(<ጠበተ)
ምስሌ 8.38
ምሳላ 8.5
በምስሌ 8.39 ሊይ እንዯሚታየው “<መሇሠ”ን ይገምሳሌ፡፡ የ"<መሇሠ"
ሌኬት 1100 ቢሆን የ"ሸ"ን ዋጋ አግኙ፡፡
መፍትሔ፡ ጨረር “<መሇሠ”ን ይገምሳሌ፡፡

ስሇዚህ ሌ(<ሀሇመ) ሌ(<ሠሇሀ) = ሸ0 ስሇዚህ ሸ + ሸ = 1100
2ሸ = 1100
መ
ሸ = 110 ÷20 ሀ
ሸ = 550 ሸ
ስሇዚህ የአንግሌ ሸ ዋጋ 550 ነው፡፡
ሇ
ሠ
ምስሌ 8.39
መልመጃ 8ሰ
1. ቀጥል የተሰጡትን አንግልች ከሰራችሁ በኃሊ ማስመሪያና ኮምፓስ

በመጠቀም ግመሱ
ሀ) 1500 ሇ) 300 ሐ) 970 መ) 800
200
2. የሚከተለትን አንግልች ማስመሪያና ኮምፓስ ብቻ በመጠቀም ግመሱ፡
ሀ) ሀ ሇ) ሏ)
ሇ
ሇ
መ ሀ ረ ሸ ቀ
ምስሌ 8.40
3. በምስሌ 8.41 ሊይ ጨረር “ሸዘ” “<ቀሸወ”ን ይገምሳሌ ሌ(<ቀሸወ)=1440
ቢሆን የ”ሀ” ን ዋጋ ወይም አንግሌ (<ቀሸዘ) ፇሌጉ፡፡
ዘ
ወ
ሀ0
ቀ ሸ
ምስሌ 8.41
8.3 ምጥጥን መስመሮች

መግቢያ
በ3ኛ ክፍሌ የሂሳብ ትምህርታችሁ ስሇ ተመጣጠኝ እና የማይመጣጠን
ምስሌ ተምርራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዑስ ርዕስ ስር ስሇ ምጥጥን እና ምጥጥን
መስመሮች በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
አስተውሉ
የምጥጥን መስመር የምንሇው አንዴን ምስሌ ሁሇት እኩሌ ቦታ የሚከፍሌ
መስመር ነው፡፡ ሁሇት ቦታ ሲታጠፈ በትክክሌ የሚጋጠሙ ምስልች
የምጥጥን መስመር አሊቸው እንሊሇን፡፡
አንዲንዴ የጂኦሜትሪ ምስልች በጣም ብዙ የምጥጥን መስመር አሊቸው፡፡

አንዲንዴ ጂኦሜትሪ ምስልች የምጥጥን መስመር የሊቸውም፡፡
201
ተግባር 8.6
ሀ. የካሬን የምጥጥን መስመሮች ፇሌጉ፡፡
1. የካሬ ቅርፅ ያሇው ወረቀት ውሰደ
ምስሌ 8.42
2. ከታች እንዯተመሇከተው ወረቀቱን ሁሇት እኩሌ ቦታ እጠፈት
ምስሌ 8.43
3. የታጠፇውን ወረቀት ግሇጡት፡፡ በመካከለ ሊይ የእጥፊት መስመር

ታገኛሊችሁ፡፡ ይህ መስመር የምጥጥን መስመር ይባሊሌ፡፡
የምጥጥን መስመር
ምስሌ 8.44
4. የካሬውን ላሊውን ጎን በተመሳሳይ እጠፈት፡፡ የሚከተለት የምጥጥን
መስመሮች ታገኛሊችሁ፡፡
ምስሌ 8.45
ስሇዚህ ካሬ ስንት የምጥጥን መስመሮች አሇው?
202
ለ. የሬክታንግል ምጥጥን መስመሮችን ፈልጉ፡፡

የሚስፇሌጉ ቁሳቁሶች፡- የካሬ መስመር ያሇው ወረቀት፤ማስመሪያ
ካሬ መስመር ባሇው ወረቀታችሁ ሊይ ሀሇ = ሠረ = 12 ሳ.ሜ እንዱሁም ሀሠ
= ሇረ 6 ሳ.ሜ እንዱሆን በማዴርግ አንዴ ሬክታንግሌ ሳለ፡፡
ሀ ሇ
ሠ ረ
ምስሌ 8.46
1. “ሀ” ከ “ሇ” ጋር እዱጋጠሙ በማዴረግ ወረቀቱን እጠፈ፡፡ ነጥብ “ሠ” የት
ሊይ ሆነ?
 አሁን ዯግሞ “ሀ” ከ “ሠ” ጋር እንዱጋጠሙ አዴርጋችሁ እጠፈ ነጥብ
“ሇ” የት ሊይ ሆነ?
 ነጥብ “ሇ” ነጥብ “ሠ”ን እንዱነካ አዯርጋችሁ እጠፈ፡፡ ነጥብ ሀ የት ሊይ
አረፇ?
 በመጨረሻ ነጥብ “ሀ” ነጥብ “ረ”ን እንዱነካ አርጋችሁ እጠፈ፡፡ ነጥብ ሇ
የት ሊይ አረፇ?
2. ካሬ ወረቀቱን ዘርጉ፡፡ ምስሌ 8.47 ነጥብ “ሀ” ን ነጥብ “ሇ” ጋር
እንዱጋጠም ባዯረጋችሁ ጊዜ የነበረውን ያሳያሌ፡፡ የወረቀታችሁን ምስሌ
በዯብተራችሁ ሊይ ሳለ፡፡ በስዕሊችሁ ሊይ ወረቀቱን ባጠፊችሁ ጊዜ የተፇጠረውን
የእጥፊት መስመር ሳለ ወረቀቱን ባጠፊችሁ ጊዜ ሬክታንግለን ወዯ
ትክክኛው ሁሇት እኩሌ ክፍልች ይከፇሊሌ
ምስሌ 8.47
203
3. ወረቀቱን በትክክሌ እኩሌ ሉያዯርግ የሚችሌ ላሊ የማጠፉያ አቅጣጫ

ታገኛሊችሁን? ይህን ስታዯርጉስ ከነጥብ “ሀ” ጋር የጋጠማችሁት ጠርዝ
የትኛው ነበር? እንዯገና ሞክሩ፡፡ የትኛውን የመጋጠሚያ ነጥብ ነው ከነጥብ
“ሇ” ጋር ያጋጠማችሁት?
ተጨማሪ የማጠፉያ መስመር አግኝታችሁ ከሆነ በስዕሊችሁ ሊይ አሳዩ
4. እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት የካሬ መስመር ባሇው ወረቀታችሁ ሊይ ስሩ፡፡ ይህን
እኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ቁርጡና አውጡት፡፡ ስንት የምጥጥን መስመሮች
ሉኖረው ይችሊሌ?
ምሳሌ 8.6
የትኞቹ ምስልች የምጥጥን መስመር እንዲሊቸው ሇዩ፡፡ ስንት የምጥጥን
መስመር አሊቸው? ሁለንም የምጥጥን መስመሮች አሳዩ፡፡
መፍትሄ
3 የምጥጥን መስመር የምጥጥን መስመር 1 የምጥጥን

አሇው የሇውም መስመር አሇው
204
4 የምጥጥን መስመር 2 የምጥጥን መስመር የምጥጥን መስመር

አሇው አሇው የሇውም
ምስሌ 8.48
መልመጃ 8ሸ
1. ነጠብጣቡ በመስመሮቹ የምጥጥን መስመር መሆን አሇመሆናቸውን ተናገሩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ.
መ. ሠ. ረ.
ሰ. ሸ.
ምስሌ 8.49
3. በስዕሌ ወረቀት እያንዲንደን ምስሌ ንዯፈ፡፡ ሁለንም የምጥጥን መስመሮች
ስሩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ.
205
መ. ሠ. ረ.
ሰ.
1. የሚከተለት የጂኦሜትሪ ምስልች ስንት የምጥጥን መስመሮች አሎቸው?

ሀ) ሁሇት አኩሌ ጎን ጎነ ሶስት ሏ) ሬክታንግሌ
ሇ) እኩሌ ጎን ጎነ ሦስት መ) ክብ
2. አንዴ ክብ የሆነ የጂኦሜትሪ ምስሌ ስንት የምጥጥን መስመሮች አለት?
8.4 ሌኬት
በምዕራፍ አንዴ ሊይ ስሇ ሬክታንግሌና ካሬ ወሇሌ ስፊት ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ
ንዕስ ርዕስ ስር የሬክታንግሌና የካሬ ምስልች ዙሪያና ስፊታቸውን በጥሌቀት
ትማራሊችሁ፡፡
8.4.1 የሬክታንግሌ እና ካሬ ዙሪያ
ሬክታንግሌና ካሬ የጠሇሌ ምስልች ናቸው፡፡ ሬክታንግሌ ሁሇት ጥንዴ ተቃራኒ
ጎኖቹ እኩሌ የሆነ ጎነ አራት ምስሌ ነው፡፡
ሀሇመሠ ሬክታንግሌ ነው፡፡
ር
ወ ወ
ምሰሌ 8.50
206
የሬክታንግሌ ዙርያ የሁለም ጎኖች ርዝመት ዴምር ነው፡፡ ዙርያ (ዙ) በሚሇው
ፇዯሌ ይወከሊሌ፡፡ ስሇሆነም ርዝመቱ “ር” እና ወርደ “ወ” የሆነ ሬክታንግሌ
ዘርያ (ዙ) እንዯሚከተሇው ይሆናሌ፡፡
ዙ=ር+ወ+ር+ወ
ዙ = 2ወ + 2ር
ዙ= 2 (ወ + ር)
ምሳሌ 8.7
ከታች የምትመሇከቱት የመረብ ኳስ ሜዲ ነው፡፡ ወርደ 9ሜ እና ርዝመቱ
18ሜ ቢሆን ዙሪያውን ፇሌጉ፡፡
ምስሌ 8.51
መፍትሄ
ሀ) በመጀመሪያ ምስለ ሬክታንግሌ ነው፡፡ ሬክታንግለም ወ = 9ሜ እና ር = 18
ሜ ነው፡፡
ስሇዚህ ዙ = 2 (9 + 18) ሜ
ዙ = 2 x 27 ሜ
ዙ = 54 ሜ
ስሇዚህ የኳስ ሜዲው ዙሪያ 54 ሜትር ነው፡፡
ካሬ አራቱም ጎኖቹ እኩሌ የሆነ ሬክታንግሌ በመሆኑ ዙሪያውን ሇመፇሇግ
ር = የጎኑ ርዝመት ቢሆን
የካሬ ዙሪያ = ር + ር + ር + ር= 4ር
ዙ = 4 x ርዝመት
ምስሌ8.52
207
ምሳሌ 8.8፡ ርዝመቱ 8 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ዙሪያን ፇሌጉ

መፍትሄ፡ ዙ = 4ር፣ ር= 8ሳ.ሜ
= 4 x 8ሳ.ሜ = 32ሳ.ሜ 8ሳ.ሜ
ስሇዚህ የካሬው ዙሪያ 32 ሳ.ሜ ነው፡፡
ምስሌ 8.53
መልመጃ 8ቀ
1. የሚከተለትን የጎን ርዝመቶች ያሎቸው ካሬዎች ዙርያ ፇሌጉ፡፡

ሀ) 12 ሳ.ሜ ሇ) 7 ሳሜ ሏ) 4 ሳ.ሜ
መ) 20 ሳ.ሜ ሠ)12.5 ሰ.ሜ
2. ወርዴና ርዝመታቸው እንዯሚከተሇው የተጠቀሱትን ሬክታንግልችን ዙሪያ
ፇሌጉ፡፡
ሀ) ወ = 6 ሳ.ሜ ፤ር = 3 ሳ. ሜ ሇ) ወ = 10 ሳ.ሜ፣ ር = 5 ሳ.ሜ
ሏ) ወ =8 ሳ.ሜ ፤ር =12 ሳ.ሜ መ) ወ=7.5ሳ.ሜ፣ ር = 12.5 ሳ.ሜ
8.4.2 የሬክታንግሌና ካሬ ስፊት
ማስታወሻ
ርዝመቱ 1 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ስፊቱ 1ካሬ ሳ.ሜ ወይም 1 ሳ.ሜ2 ነው፡፡
1ሳ.ሜ
ምስሌ 8.54
208
ተግባር 8.7
1. አንዴ ርዝመቱ 8 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ስሩ
2. የሰራችሁትን ካሬ ስፊታቸው 1 ካሬ ሳ.ሜ
በሆኑ ካሬዎች ክፇለት
3. ስንት ካሬዎች ተመሰረቱ?
4. የሁለም ትንንሽ ካሬዎች ስፊት ዴምር
ስንት ነው? ምስሌ8.55
ምሳሌ 8.9
1. ርዝመቱ 4 ምዴብ የሆነ ካሬ ስፊቱ ስንት ነው?
2. ርዝመቱ 6 ምዴብ እና ወርደ 4 ምዴብ የሆነ ሬክታንግሌ ስፊት ፇሌጉ፡፡
መፍትሄ
1. ርዝመቱ 4 ምዴብ የሆነን ካሬ እንዯሚከተሇው መከፊፇሌ ይቻሊሌ ይህም
ካሬ በ16 ምዴብ ባሊቸው ትንንሽ ካሬዎች ተከፍሎሌ፡፡
የካሬው ስፊት=16 ካሬ ምዯብ

= (4 ምዴብ 4 ምዴብ)
ምስሌ 8.56
1. ሬክታንግለ ወዯ 24 ባሇ አንዴ ካሬ ምዴብ ተከፍሎሌ፡፡

ስሇዚህ የሬክታንግለ ስፊት = 24 ካሬ ምዯብ ነው፡፡
= 6 ምዴብ 4ምዴብ
ስሇዚህ የሬክታንግለ ስፊት 24 ካሬ ምዴብ ነው፡፡
ምስሌ 8.57
ማስታወሻ
የሬክታንግል ስፋት የርዝመትና የወርዱ ብዜት ነው፡፡
ስ= ር ወ፣ ር = ርዝመት፣ ወ = ወርዴ
ምስሌ 8.58
209
ምሳሌ 8.10
ርዝመቱ 15 ሳ.ሜ እና ወርደ 6ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንሌን ስፊት ፇሌጉ
መፍትሔ፡- ስ ር ወ
ስ = 15 ሳ.ሜ 6 ሳ.ሜ፣ “ ር” በ15 ሳ.ሜ እና “ወ”ን በ 6 ሳ.ሜ ተኩ
ስ = 90 ሳ.ሜ2
የሬክታንግለ ስፊት 90 ካሬ ሳ.ሜ ነው 90 ሳሜ2
ማስታወሻ
የካሬ ጎኖች ምን ጊዜም እኩሌ በመሆናቸው የአንዯኛውን ጎን
ርዝመት ካሬ በመውሰዴ የካሬውን ስፊት ማግኘት ይቻሊሌ፡፡
የካሬው ስፊት ር ር = ር2
ምስሌ 8.59
ምሳሌ 8.11
የጎን ርዝመቱ 6ሜ የሆነ የካሬ ስፊት ፇሌጉ፡፡
መፍትሔ፡- ስ = (ር)2፣ “ር” ን 6ሜ ተኩ
ስ (6ሜ)2
የካሬው ስፊት 36 ካሬ ሜትር ነው፡፡
ምሳሌ 8.12
የሚከተሇውን ምስሌ ስፊት ፇሌጉ
ሇ
ሀ 5ሳ.ሜ 4ሳ.
መ
ሏ ሜ
8ሳ.
5ሳ.ሜ ምስሌ 8.60
ሜ
ረ ሠ
210
መፍትሔ፡- የዚህን ምሰሌ ስፊት ሇመፇሇግ መጀመሪያ ያሌተሰጡ ርዝመቶችን

ማግኘት፡፡ ቀጥል እንዯሚያመቸን አዴርገን ከፊፍሇን ስፊቱን አግኝተን
በመጨረሻም መዯመር አሇብን፡፡
በዚህ መሰረት ̅̅̅̅ (4+5) ሳ.ሜ 9 ሳ.ሜ _________ ሇምን?
̅̅̅̅̅ (5+8) ሳ.ሜ 13 ሳ.ም ________ ሇምን?
ቀጥሇን ይህን ምስሌ ሁሇት ቦታ እንዯሚከተሇው እንከፍሇዋሇን፡፡
ሇ
ሀ 5ሳ.ሜ 4ሳ.
ሏ ሜ መ
ስ1
8ሳ.
ስ2 5ሳ.ሜ
ሜ
ረ ሠ
የምስለ ስፊት ሰ ስ1 ስ2 ይሆናሌ

ሰ1 (ር ወ)
(5 9)ሳ.ሜ
45 ሳ.ሜ2
ስ2 ር ወ
8ሳ.ሜ 5ሳ.ሜ
40 ሳ.ሜ2
ስሇዚህ ሰ ሰ1 ሰ2
= 45ሳ.ሜ2 40ሳ.ሜ2
= 85 ሳ.ሜ2
መልመጃ 8በ
1) የሚከተለትን ምስልች ዙሪያና ስፊት ፇሌጉ፡፡
2ሳ.ሜ 9ሳ.ሜ
ሀ. ሇ.
4ሳ.ሜ
3ሳ.ሜ 3ሳ.ሜ
8ሳ.ሜ
6ሳ.ሜ
5ሳ.ሜ
10ሳ.ሜ
211
ሏ. 4.2ሳ.ሜ
6.8ሳ.ሜ
10ሳ.ሜ
5.4ሳ.ሜ
ምስሌ 8.61
2) የአንዴ ካሬ ዙርያው 20 ሳ.ሜ ቢሆን የካሬው ስፊት ስንት ነው?

3) የአንዴ ሬክታንግሌ ስፊት 120 ሳ.ሜ2 ነው የሬክታንግለ ርዝመት 12
ሳ.ሜ ቢሆን የሬክታንግለ ወርዴ ስንት ይሆናሌ?
8.5 የአንግሌ፣ የመስመርና የሌኬት ትግበራ

አንግልችና መስመሮችን እንዱሁም ሌኬቶችን የዕሇት ተዕሇት ኑሯችን ውስጥ
አውቀንም ይሁን ሳናውቅ ብዙ ጊዜ እንጠቀምባቸዋሇን
ሇምሳላ
 ቤት ስንሰራ የቤቱ ማዕዘን 900 ሆኖ ካሌተጀመረ ግርግዲው የተጣመመ
ይሆናሌ፡፡
 የቤታችንን ወሇሌ ምንጣፍ ሇማንጠፍ ፇሌገን ሇወሇለ የሚበቃ ምንጣፍ
ሇመግዛት በቅዴሚያ ስፊቱን ማወቅ አሇብን፡፡ ስሇዚህ አንግልችንና
ሌኬቶችን በተሇያዩ ተግባራት ሊይ እንጠቀማሇን፡፡
ምሳሌ 8.13
ከዴር የእርሻውን ዙርያ በሽቦ ሇማጠር ፇሇገ፡፡ የከዴር እርሻ ርዝመቱ 35
ሜትር ወርደ 20 ሜትር ቢሆን ከዴር ስንት ሜትር ሽቦ ያስፇሌገዋሌ?
መፍትሄ
ር 35 ሜትር
ወ 20 ሜትር
212
ዙ 2(ር ወ)
2(35 ሜ 20 ሜ)
2 55 ሜ
110 ሜ
ስሇዚህ ከዴር 110 ሜትር ርዝመት ያሇው ሽቦ መግዛት አሇበት
ምሳሌ 8.14
ሰናይት የቤቷን ወሇሌ ሸክሊ ሇማሌበስ አቀዯች፡፡ አንደ ሸክሊ 1ሜ በ1ሜ የሆነ
ካሬ ምስሌ ያሇው ነው፡፡ የሰናይት ቤት ዯግሞ 7 ሜትር በ9 ሜትር እንዯሆነ
በመሇካት ተረዴታሇች፡፡ ሰናይት የቤቷን ወሇሌ ሙለ ሇሙለ በሸክሊ ሇማሌበስ
ስንት ሸክሊዎች ያስፇሌጋታሌ?
መፍትሄ
ይህ ጥያቄ ከስፊት ጋር የተያያዘ በመሆኑና አንዶ ሸክሊ ካሬ (1ሜ በ1ሜ)
በመሆኑ
ስ 7ሜ 9ሜ
63ሜ2
ስሇዚህ ሰናይት 63 ሸክሊዎች ያስፇሌጋታሌ፡፡
መልመጃ 8ተ
1. አንዴ ሬክታንግሊዊ ቅርፅ ያሇው መሬት 300ሜ ርዝመትና 125ሜትር
ወርዴመ አሇው፡፡ አንዴ ብስክላተኛ ይህንን መሬት 4 ጊዜ ቢዞር
ብስኪሇተኛው የተጓዘው ርቀት ምን ያህሌ ነው?
2. ሬክታንግሊዊ የሆነ የእርሻ መሬት 120 ሜትር ርዝመትና 90 ሜትር
ወርዴ ያሇው ቢሆን ስፊቱና ዙርያው ስንት ነው?
3. 24 ሜትር በ12 ሜትር የሆነውን ወሇሌ ሇመሸፇን እያንዲንዲቸው 1ሜትር
በ1ሜትር የሆኑ ስንት የወሇሌ ጡቦች ያስፇሌጋለ?
213
4. አሇም አቀፍ የእግር ኳስ ሜዲዎች ሁለ 100 ሜትር በ73ሜትር የሆኑ

ሬክታንግሊዊ ቅርጽ ያሊቸው ናቸው፡፡ የአንዴ የእግር ኳስ ሜዲን በሳር
ሇመሸፇን ስንት ካሬ ሜትር የሚሸፍን ሳር ያስፇሌጋሌ?
5. የአንዴ ትምህርትቤት ዙሪያ ካሬ ቅርፅ አሇው፡፡ የትምህርት ቤቱ ግቢ
ስፊቱ 625ሜ2 ቢሆን የትምህርትቤቱ ዙሪያ ስንት ሜትር ነው?
214
የምዕራፍ 8 ማጠቃለያ
 በአንዴ ጠሇሌ ሊይ ያለና ምንጊዜም የማይቋረጡ መስመሮች ትይዩ
 በማዕዘናዊ አንግሌ (900) ሊይ የሚቋረጡ መስመሮች ቀጤ ነክ

 የሚቋረጡ መስመሮች ሁለ አንድ የጋራ ነጥብ አሊቸው፡፡
 በአንዴ ከተሰጠ መስመር ውጪ ባሇ ነጥብ የሚያሌፍና ሇተሰጠው መስመር

ትይዩ የሆነ መስመርን ሇመስራት በማስመሪያና በሴትስኩየር መጠቀም
ይቻሊሌ፡፡
ምስሌ 8.62
 ውስን ቀጥታ መስመርን ሇመግመስ ማስመሪያና ኮምፓስ በመጠቀም
መግመስ ይቻሊሌ፡፡
 በአንዴ በተሰጠ ነጥብ የሚያሌፍና ሇአንዴ ሇተሰጠ መስመር ቀጤነክ የሆነ
ላሊ መስመር መንዯፍ ይቻሊሌ፡፡
 ሹሌ አንግሌ ሌኬቱ በ00 እና 900 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
215
 ማዕዘናዊ አንግሌ ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ ነው፡፡

 ዝርጥ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ ከ900 የሚበሌጥ ነገር ግን ከ1800
የሚያንስ አንግሌ ነው፡፡
 ዝርግ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
 ጥምዝ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ በ1800 እና በ3600 መካከሌ የሆነ አንግሌ
ነው፡፡
 የአንዴን አንግሌ መጠን ሇመሇካት ፕሮትራክተር መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
 ሲታጠፍ በትክክሌ የሚገጣጠሙ ምስልች የምጥጥን መስመሮች አሎቸው፡
 የሬክታንግሌ ዙርያ (ዙ) ሁሇት ጊዜ ርዝመት (ር) ሲዯመር ሁሇት ጊዜ
ወርዴ (ወ) ነው፡፡ ዙ = 2ር 2ወ =2 (ር ወ)
 የካሬ ዙሪያ የሚገኘው ዙ 4ር ነው፡፡ ር የአንዯኛው ጎን ርዝመት ነው፡፡
 የሬክታንግሌ ስፊት የርዝመቱና የወርደ (ቁመቱ) ብዜት ውጤት ነው፡፡
ሰ = ር ወ
 የካሬ ስፊት የአንዯኛው ጎን ርዝመት ካሬ ነው፡፡
 ስ ር2
 መስመሮችን አንግልችንና ሌኬትን ዕሇት ከዕሇት ኑሮአች ሌንጠቀምባቸው
216
የምዕራፍ 8 የማጠቃለያ መልመጃ

I. እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ
1. ሬክታንግሌ አራት የምጥጥን መስመሮች አለት፡፡
2. የአንዴ ካሬ ርዝመት 4 ሳ.ሜ ከሆነ የካሬው ስፊት 16 ሳ.ሜ2 ነው፡፡
3. 960 ሹሌ አንግሌ ነው፡፡
4. የአንግሌን መጠን ሇመሇካት ኮምፓስ እንጠቀማሇን፡፡
II. “ሀ” ረዴፍ ሇተዘረዘሩት ትክክሇኛ መሌሳችሁን ከ”ሇ” ረዴፍ በመምረጥ
አዛምደ
ሀ ሇ
________ 5. ዝርጥ አንግሌ ሀ) 3600
________ 6. ሹሌ አንግሌ ሇ) 450
________ 7. ማዕዘናዊ አንግሌ ሏ) 1750
________ 8. ክብ አንግሌ መ) 1800
________ 9. ጥምዝ አንግሌ ሠ) 900
________ 10. ዝርግ አንግሌ ረ) 2690
11) እያንዲንደ አንግሌ ሹሌ፣ ማእዘናዊ፣ዝርጥ፣ ወይም ዝርግ
መሆኑን ሇዩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ.
12) የሚከተለትን አንግልች ግመሱ

ሠ
ሀ. ሇ. ቀ
217
ሏ. ቸ መ.
ከ
በ በ ተ
ረ
ምስሌ 8.63
13) የሚከተለትን ምስልች የምጥጥን መስመሮች ያሎቸው መሆኑንና ሁለም

የምጥጥን መስመሮች መሳሊቸውን አረጋግጡ፡፡
ሀ. ሇ.
ምስሌ 8.64
14) የአንዴ ሬክታንግሌ ርዝመት 5ሳ.ሜ ወርደ ዯግሞ 2 ሳ.ሜ ቢሆን

የሬክታንግለ ዙሪያ ስንት ሳ.ሜ ነው?
15) የአንዴ ካሬ የጎን ርዝመት 24ሳ.ሜ ከሆነ ስፊቱ ስንት ሳ.ሜ2 ነው?
16) የሁሇት አንግልች ዴምር 1700 ነው፡፡ የአንዯኛው አንግሌ የሁሇተኛውን
አንግሌ 4 እጥፍ ቢሆን፡የእያንዲንደን አንግሌ ሌኬት ፇሌጉ፡፡
17) የአንዴ ካሬ ዙሪያ 32ሳ.ሜ ቢሆን የካሬው ስፊት ስንት ነው?
218
የቃላት ፍቺ
የቃላት ፍቺ
ስፊት፡ የአንዴ ጂኦሜትሪ ምስሌ ስፊት የሚባሇው ይህን ምስሌ ሙለ
በሙለ ሇመሸፇን የሚያስፇሌገው አሃዴ ካሬዎች ብዛት ነው፡፡
ጠሇሌ፡ እሌቆቢስ የሆነ ዝርግ ገፅታ ነው፡፡
ይዘት፡ የአንዴ እቃ የመያዝ መጠን፡፡
ህገኛ ክፍሌፊይ፡ ከአንዴ ያነሰ ዋጋ ያሇውና ሊዕለ ከታህቱ ያነሰ ክፍሌፊይ ነው፡፡
ዴብሌቅ ቁጥር፡ ማንኛውም ክፍሌፊይ ከዜሮ በተሇየ ሙለ ቁጥርና በህገኛ
ክፍሌፊይ መገሇፅ የሚችሌ ቁጥር፡፡
ህገወጥ ክፍሌፊይ፡ ሊዕለ ከታህቱ የበሇጠ ወይም እኩሌ የሆነ ክፍሌፊይ፡፡
መቶኛ፡ ታህቱ 100 የሆነ ክፍሌፊይ፡፡
ዴርዴር (ንዴፍ)፡ የቁጥሮች በእኩሌ መጠን የመጨመር ወይም የመቀነስ ሂዯት፡፡
አሌጀብራዊ መግሇጫ፡ ቁጥር እና ተሇዋዋጭ እና ቢያንስ አንዴ የስላት ምሌክት
የያዘ ሂሳባዊ መግሇጫ፡፡
ቁም፡ በመዯመር ወይም በመቀነስ ምሌክት ያሌተሇያዩ አሌጀብራዊ መግሇጫ፡፡
ተመሳሳይ ቁም፡ አንዴ አይነት ተሇዋዋጭ ያሊቸው ቁሞች ፡፡
ባር ግራፍ፡ በእያንዲንደ ባር መካከሌ እኩሌ ርቀትና ተመሳሳይ ስፊት ባሊቸው
ባሮች አማካኝነት በቁጥር የተገሇፀ መረጃን ሇመወከሌ የምንጠቀምበት ሥዕሊዊ
መግሇጫ ነው፡፡
ሙክረት፡ የአንዴ ነገር የአስተውልት ሂዯት፡፡
ናሙናዊ ስብስብ፡ በሙክረት ሉሆን የሚችሌ አጠቃሊይ የውጤቶች ስብስብ፡፡
ኩነት (ክስተት)፡ በሙክረት የናሙናዊ ስብስብ ንዑስ ሰብስቦች፡፡
ይሁንታ(እዴሌ)፡ ከተሰጠ ናሙናዊ ስብሰብ አባሊት የፇሇግነውን አባሌ
በሙክረት የማግኘት አጋጣሚ፡፡
የሚቻሌ ክስተት፡ ይሁንታው 1 የሆነ ክስተት፡፡
የማይቻሌ ክስተት፡ ይሁንታው 0 የሆነ ክስተት፡፡
219
የቃላት ፍቺ
ክፍሌፊይ፡ ሀ እና ሇ ሙለ ቁጥር ቢሆኑና ሇ ዜሮ ያሌሆነ ሆኖ አንዴ ቁጥር
በ መሌክ የተፃፇ ቁጥር ነው፡፡
አስርዮሻዊ ክፍሌፊዮች፡ ታህታቸዉ 10፣100፣1000፣…የሆኑ ክፍሌፊዮች፡፡

መስመራዊ የእኩሌነት ዓረፍተ ነገር፡ በ "ወሀ + ሇ = 0"፣ ወ 0 መሌክ
ተቃል የሚጻፍ ሂሳባዊ አረፍተ ነገር፡፡
ጨረር፡ አንዴ መነሻ ነጥብ ያሇው መጨረሻ የላሇዉ ቀጥታ መስመር፡፡
አንግሌ፡ የጋራ መነሻ ነጥብ ባሊቸዉ ሁሇት ጨረሮች መካከሌ የሚመሰረተዉ
ክፍተት፡፡
ፕሮትራክተር፡ የአንግሌ መሇኪያ መሳሪያ፡፡
ሹሌ አንግሌ፡ ሌኬቱ በ00 እና በ900 መካከሌ የሆነ አንግሌ፡፡
መአዘናዊ አንግሌ፡ ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ፡፡
ዝርጥ አንግሌ፡ ሌኬቱ በ 900 እና በ1800 መካከሌ የሆነ አንግሌ፡፡
ዝርግ አንግሌ፡ ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ፡፡
ጥምዝ አንግሌ፡ ሌኬቱ በ1800 እና በ3600 መካከሌ የሆነ አንግሌ፡፡
ትይዩ መስመሮች፡ በተመሳሳይ ጠሇሌ ሊይ የሚገኙ ሁሇት እና ከሁሇት በሊይ
የሆኑ ቀጥታ መስመሮች የማይነካኩ፡፡
ቆራጭ መስመር፡ ሁሇት እና ከሁሇት በሊይ የሆኑ ትይዩ መስመሮችን ቆርጦ
የሚያሌፈ መስመር፡፡
ጎነ-ሶስት፡ የሶስት ውሰን መስመሮችን ጫፎች በማገናኘት የሚፇጠር ዝግ
የጠሇሌ ምስሌ፡፡
ሬክታንግሌ፡ ሁሇቱም ትይዩ ጥንዴ ጎኖቹ ሌክክ የሆነና አራቱም አንግልቹ
ሌኬት 900 የሆነ ፓሬላልግራም፡፡
የምጥጥን መስመር፡ አንዴን ምስሌ ሁሇት እኩሌ ቦታ የሚከፍሌ መስመር ነው፡፡
ካሬ፡ አራቱም ጎኖቹ እኩሌ የሆኑ ሬክትንግሌ፡፡
ፕሪዝም፡ ባሇ ሶስት ሌኬት ጠጣር ምስሌ ሆኖ ሁሇት ትይዩ እና ሌክክ የሆኑ
ወሇልች ያሇው ምስሌ፡፡
220
የቃላት ፍቺ
ውስን ቀጥታ መስመር መግመስ፡ መስመሩን ዕኩሌ ሁሇት ቦታ መቁረጥ፡፡

አንግሌን መግመስ፡ አንግለን ዕኩሌ ሁሇት ቦታ መቁረጥ፡፡
ኩብ፡ ጠጣር ምስሌ ሆኖ ከሁሇት ጠሇሌ የተሰራና ስዴስቱም ገጾች እኩሌ የሆነ
ፕሪዝም፡፡
ሲሉንዯር፡ ባሇ ሶስት ሌኬት የጠጣር ምስሌ ሆኖ ከሁሇት ጠሇሌ የተሰራና
የሊይኛውና የታችኛው ወሇለ እኩሌ ክብ የሆነ ምስሌ ነው፡፡
ፒራሚዴ፡ አንዴ ጎነ ብዙ መቀመጫ ብቻና ሁለም የጎኑ ገፆቹ ጎነ ሶስት የሆነ
ባሇ ሦስት ሌኬት ጠጣር ምስሌ፡፡
መረጃ፡ በተቀናጀ መንገዴ ተሰብስቦ ሉገሇፅ የሚችሌ ማንኛውም ነገር ነው፡፡
አማካይ፡ መረጃዎች ተዯምረው ሇብዛታቸው ሲካፇሌ የሚገኝ ውጤት፡፡
221

Grade 5 Maths Book

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Grade 5 Maths Book

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ሒሳብ ሒሳብ

የተማሪ መፅሐፍ የተማሪ መፅሐፍ

አምስተኛ አምስተኛ ክፍል

ሒሳብ የተማሪ መፅሐፍ አ ምስ ተኛ ክ ፍል

ከሐረሪ ክልል ትምህርት ቢሮ ፍቃድ ውጪ መጽሐፈን ሙለ በሙለ

የመጀመሪያ እትም 2015 ዓ.ም

1.1. ካሬና ወረቀቶችን በመጠቀም የገጾችን ስፋት መሇካት

የአንዴ ጂኦሜትሪ ምስሌ ስፋት የሚባሇው ይህን ምስሌ ሙለ

ምስሌ 1.3 ስፋቱ አንዴ ካሬ ምዴብ

ሴራሚክ እንዯሚያስፇሌገው ባሇሙያ ነገረው፡፡ አህመዴ በአጠቃሊይ ወሇለን

2. የአግዴምና የቁመቱ አሃዴ ካሬዎች ብዛት ከታች የተሠጠውን ምስሌ

1.2 የጠሇሌ ምስልችን ስፋት በካሬ ሳንቲሜትር (ሳ.ሜ2)፣ በካሬ

ምሳሌ1.4፡-የጠሇሌ ምስልች የምንሊቸው ጎነ ሶስት፣ ጎነ አራት፣ ካሬ፣

የገፆችን ስፋት ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው ምዴቦች ሳ.ሜ2፣ሜ2 ኬ.ሜ2፣

ምሳሌ 1.5፡- በታች በኩሌ የሚገኘው ጎነ አራት (ሬክታንግሌ) ቁመትና ርዝመት

ምሳሌ 1.6፡- ከታች በምስሌ 1.7 ሊይ የተመሇከተው ካሬ ጎን 4 ሳ.ሜ ቢሆን

የክፍሊችሁን ወሇሌ ርዝመትና ቁመት በመሇካት ስፋቱን ፇሌጉ፡፡

1. ማስመሪያ በመጠቀም የሚከተለትን የጠሇሌ ምስልች ከሰራችሁ በኃሊ

2. የሚከተለትን ምስልች ስፋታቸውን ፇሌጉ

አስራ ሁሇት ባሇ 20 ሉትር ጀሪካን ውሃ የሚይዝ በርሜሌ በአጠቃሊይ

ትርጓሜ 1.2. የአንዴ እቃ የመያዝ መጠን “ይዘት” ይባሊሌ፡፡

በአካባቢያችሁ ውሃና ፇሳሽ የሚይዙ ዕቃዎች እንዯ ሇስሊሳ ጠርሙስ፤ የታሸገ

ለምሳሌ:- ወተቱን የያዝንበት እቃ (ኩባያ) ባሇ 1ሉትር ከሆነ እና የተሞሊ ከሆነ

ምሳሌ 1.8፡- የአንዴ ሳጥን ርዝመት 2 ሜትር ወርደ 3 ሜትር እና

ምሳሌ 1.9፡- ከታች በምስሌ 1.9 ሊይ ያሇውን የውሃ ታንከር ይዘቱን

ምሳሌ 1.10፡- በስተቀኝ በምስሌ 1.10 የሚታየው

1.3.1 የፇሳሽ ይዘትን መሇካት

ይዘትን ሇመሇካት የምንጠቀምባቸው የተሇመደ አሃድች ሚሉ ሉትር (ሚ.ሉ)

2. ከፍተኛ መጠን ያሊቸውን ይዘቶች ሇመሇካት ሉትር እንጠቀማሇን፡፡

ግማሽ ሉትር 1 ሉትር 2 ሉትር

5 ሊትር የሚይዝ ጀሪካን 10 ሊትር የሚዝ ጀሪካን 20 ሊትር የሚዝ ጀሪካን

1.3.2 የጠጣሮችን ይዘት መሇካት

በምስሌ 1.16 ሊይ የተመሇከተው ሬክታንግሊዊ

አሇው ይዘቱም በቀመር ሲገሇፅ

1) የእያዲንደን ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ይዘት ፇሌጉ::

4) አንዴ ኩብ ጎኖቹ 7ሳ.ሜ ርዝመት አለት፡፡

1.4 የስፋትና የይዘት ምዴቦችን ወዯ ተሇያየ ምዴብ በሚ.ሜ2፣

ሳ.ሜ2፣ ሜ2፣ ኪ.ሜ2 እና ሚ.ሜ3፣ ሳ.ሜ3፤ሜ3 እና ኪ.ሜ3

የስፋት ምዴቦች ዝምዴና

የስፋት ምዴቦች አሇዋወጥ

1ሳ.ሜ2=1 ሳ.ሜ 1ሳ.ሜ=10ሚ.ሜ 10ሚ.ሜ=100 ሚ.ሜ2

ምሳሌ 1.16፡- የአንዴ ሬክታንግሌ ርዝመት 25 ሳ.ሜ፤ ወርዴ 110 ሚ.ሜ

1) የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ተፇሊጊው ምዴብ ቀይሩ፡፡

በሉትር በሚሉላትር አሃድች መካከሌ ያሇ ዝመዴና

ሇ. 2 ሉትር = 2×1000 = 000 ሚሉ ሉትር

ሏ. 2 ሉትር ከ 250 ሚ.ሉ = 2ሉ + 250ሚ.ሉ

1. የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ተፇሊጊው ምዴብ ሇውጡ፡፡

1.5. የስፋት እና የይዘት ተግባራዊ ፕሮብላሞች

ስፋትን የማስሊት ትግበራ ዕሇት በዕሇት ኑሮአችን ውስጥ የምንጠቀምበት ነው፡፡

1. የረውዲ የማንጎ እርሻ ርዝመቱ 100ሜ ወርደ 70ሜ ነው የረውዲ

1.5.2 የይዘትን ተግበራዊ ፕሮብላሞች

የትሌቁ ሳጥን ይዘት = 30 x1ሳ.ሜ3 = 30ሳ.ሜ3

5. አብደሰሊም የቡና እርሻውን ሇማጠጣት አንዴ ባሇ 1000 ሉትር ሮቶ ውሃ

የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ

የአንዴ ገፅ ስፋት ማሇት ገፁን ሉሸፍኑ የሚችለ አሃዴ ካሬዎች ብዛት

የምዕራፍ አንድ ማጠቃለያ መልመጃ

7 ሳ.ሜ ምስሌ 1.25 3ሳ.ሜ

ትክክሌኛውን መሌስ ምረጡ

 ክፍልፋይ  ህገወጥ ክፍልፋይ

2.1. የክፍሌፊይ ዓይነቶች

2. ከታች የተሰጡትን ክፍሌፊዮች በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ ግሇፁ፡፡

3. የ“<”፣ “>” ወይም“ =” ምሌክቶችን በመጠቀም ክፍሌፊዮችን አወዲዴሩ፡፡

ለምሳሌ፡ 4 ቀናት የአንዴ ሳምንት ስንት ስንተኛ እንዯሆነ ማወቅ ትችሊሊችሁ፡፡

7ቀናት (1ሳምንት) የአንዴ ወር ስንት ስንተኛ እንዯሆነ ማወቅ እንችሊሇን፡