አማርኛ እንዯ ሁሇተኛ ቋንቋ

መምህር መምሪያ 6ኛ ክፌሌ

አ዗ጋጆች
ቲጃኒ ምትኩ
ግሩም ጥበቡ

አርታኢዎች
መሊኩ ፅጌ
እሸቱ አጋ

ገምጋሚዎች
በሊይነሽ ዯነቀ(ድር.) መሊኩ እ
ታሪኩ ነገሰ(ድር.)
ጥራት ተቆጣጣሪ
ይሌፊሸዋ ጥሊሁን
Contents
መግቢያ........................................................................................................................................................... iii

ምዕራፍ አንድ ................................................................................................................................................... 1

ዝምድና ............................................................................................................................................................ 1

ምዕራፍ ሁለት................................................................................................................................................. 14

ሰው ሰራሽና ተፈጥሯዊ አደጋዎች(9 ክፍለጊዜያት) ............................................................................................... 14

ምዕራፍ ሦስት................................................................................................................................................. 24

ባህላዊ ጨዋታ ................................................................................................................................................ 24

ምዕራፍ አራት ................................................................................................................................................. 33

ምሳሌያዊ አነጋገሮች ........................................................................................................................................ 33

ምዕራፍ አምስት.............................................................................................................................................. 43

ውሃና ጥቅሞቹ ............................................................................................................................................... 43

ምዕራፍ ስድስት .............................................................................................................................................. 55

ቤተሰብን ማገዝ .............................................................................................................................................. 55

ምዕራፍ ሰባት ................................................................................................................................................. 65

ቱሪዝም (ክፍለጊዜ ዘጠኝ) ................................................................................................................................. 65

ምዕራፍ ስምንት ............................................................................................................................................. 75

የዱርና የቤት እንስሳት ...................................................................................................................................... 75

ምዕራፍ ዘጠኝ ................................................................................................................................................. 85

የመረጃ ምንጮች ............................................................................................................................................ 85

ምዕራፍ አስር .................................................................................................................................................. 95

የህጻናት ጉልበት ብዝበዛ ................................................................................................................................... 95

ii
መግቢያ

ይህ ‘የመምህር መምሪያ’ የተ዗ጋጀው አማርኛ ቋንቋን እንዯ ሁሇተኛ ቋንቋ ሇሚመሩ

ሇክፇለ በተ዗ጋጀው መርሀ ትምህርት ሊይ ተመርኩዝ በተ዗ጋጀው የተማሪዎች ማስተማሪያ
‘የተማሪ መፅሏፌ’ መሰረት በማዴረግ ነው። በመሆኑም በተማሪ ፅሏፌ ውስጥ የቀረቡትን
ይ዗ቶች እንዳት ማስተማርና ተግባራቱን (መሌመጃዎቹን) እንዳት ማሰራት እንዯሚገባ
ሁሎቀፌ የሆነ ጥቆማ ሇመምህር ያቀርባሌ። ከዙህም ላሊ የክፌሌ አዯረጃጀትና አስተዲዯሩ
ምን መሆን እንዯሚገባው አቅጣጫ ያስቀምጣሌ። በዙህም መምህራን የየክፌሊቸውንና
የየተማሪዎቻቸውን ተጨባጭ ሁኔታ ከግምት ውስጥ በማስገባት መምሪያውን ተግባራዊ
ያዯርጉታሌ ተብል ይጠበቃሌ።

የመምሪያው አዯረጃጀትና ይ዗ት

ይህ የመምህር መምሪያ ከሊይ እንዯተገሇፀው የተማሪ መፅሏፌን በመንተራስ የተ዗ጋጀ
በመሆኑ የይ዗ት አዯረጃጀቱም ይህንኑ የተከተሇ ነው። ስሇሆነም በተማሪ መፅሏፌ ውስጥ
የተቀመጡት ምዕራፍች በቅዯም ተከተሌ ቀርበውበታሌ። በየምዕራፈ ሇሚከናወኑ የማዲመጥ
ተግባራት የተ዗ጋጁት ምንባቦችም በመምህር መምሪያው ተካትተዋሌ። አስፇሊጊ ይሆናለ
ተብሇው በታሰቡ ይ዗ቶች ሊይም ተጨማሪ ማስታወሻዎች የተሰጡ ሲሆን፣ በየዯረጃው
ሇቀረቡ መሌመጃዎችም አማራጭ ምሊሾች እንዱካተቱ ሆኗሌ። እነዙህ አማራጭ ምሊሾች
የቀረቡትም በቋንቋ ትምህርቱ አሰጣጥ ወቅት ወጥነት ያሇው አካሄዴ እንዱኖር ታስቦ ሲሆን፣
መምህርና ተማሪዎቹ እንዯየ ሁኔታው የሚያቀርቧቸው ተጨማሪ ምሊሾችም ከግምት
የሚገቡ ናቸው።

ሌዩ ትኩረት ሉሰጥባቸው የሚገቡ ነጥቦች

 የየትኛውም ክፌሇ ጊዛ ትምህርት ሲቀርብ አራቱን የቋንቋ መሠረታዊ ክሂልች
በተመጣጠነ (በተቀናጀ) መሌኩ ያካተተ ሉሆን ይገባሌ

iii
 የትምህርቱ አቀራረብ አሳታፉና ተግባቦታዊ የማስተማር ዗ዳን መርህ የተከተሇ
ሉሆን ይገባሌ (ሇምሳላ ተማሪን ማዕከሌ ያዯረገ መሆን)
 የሌስራ፣ እንስራ ስሩ አካሄዴ ሁሌጊዛም ይተግበር፤ በተሇይ አዱስ ርዕሰ ጉዲይ
(መሌመጃ) ሲቀርብ
 ሁለም ተማሪዎች ከተመሳሳይ ዲራ ያሌመጡ ወይም ተመሳሳይ ሌምዴ የላሊቸው
ስሇሚሆን በመማር ወቅት የሚቸገሩ ተማሪዎችን ቀስ በቀስ የማብቃት ስሌትን
በመተግበር ማገዜ ይገባሌ
 ሌዩ ተሰጥዖ ያሊቸው ተማሪዎችና ሊቅ ያሇ አፇፃፀም የሚያሳዩ ተማሪዎች
ሲያጋጥሙንም ችልታዎቻቸውን ሇማዜሇቅ ማበረታትና ተጨማሪ ተግባራትን
እያ዗ጋጀን በመምጣት የበሇጠ እንዱሰሩ ማዴረግ ይገባሌ
 በክፌሌ ተሳትፍ ወቅት ጥንቃቄ የተሞሊበት አካሄዴን መከተሌ ይገባናሌ (የባህሌ፣
የሀይማኖት፣ የፆታ ወ዗ተ አካታችነትን ከግምት ማስገባት)
 ተማሪዎቹ በሚማሩበት አካባቢ በላሊ መሌኩ የሚተረጎም ቃሌ ወይም አገሊሇፅ
ወይም ምስሌ ሲያጋጥም (ታቡ የሆነ) በላሊ መተካት

iv
 ምዕራፍ አንድ

ዝምድና
(዗ጠኝ ክፌሇጊዛ)

1. ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 የቀረበ ምንባብ አዲምጠው ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤

 እያጨበጨቡ ባሇብዘ ቀሇም ቃሊትን ይቆጥራለ፤
 የዜምዴና መጠሪያዎችን ሇይተው ይጠቀማለ፤
 በተሇያዩ ሁኔታዎች ውስጥ ሇሰዎች ሰሊምታ ያቀርባለ፤
 ሀረጋትንና አረፌተ ነገሮችን ያነባለ፤
 ዜምዴናን በተመሇከተ የቀረበ ምንባብ ያነባለ፤
 ተራ አረፌተ ነገሮችን ይሇያለ፤
 የባህሊዊ አሌባሳት አይነቶችን ሇይተው ይጠራለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ
 እራስን ማስተዋወቅ
 ስሇቤተሰብ አባሊት ማዲመጥ/መናገር
 የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች
 የዴህረማዲመጥ ጥያቄዎች
 በቃሊት ውስጥ ያለ ቀሇሞችን መሇየት፣
ትምህርት ሁሇት፡ መናገር
 እራስን ማስተዋወቅ
 የዜምዴና ስያሜዎችን ሇይቶ መጠቀም
 የባህሊዊ አሌባሳት ስያሜዎች
ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ

1
  ‘አያቶቼና መኖሪያ አካባቢያቸው’ የተሰኘ ምንባብ
 የቤተሰብ ዜምዴና ስያሜዎች
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎች፣
ትምህርት አምስት፡ መጻፌ
 የቤተሰብ አባሊትን የተመሇከቱ አረፌተነገሮች መጻፌ
ትምህርት አምስት፡ ቃሊት
 የቃሊት አገባቢያዊ ፌቺ
 ተመሳሳይ ቃሊት
 የቃሊት እርባታ
ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው
 ተራ አረፌተነገሮች
 የአረፌተነገር ተዋቃሪዎች

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 ቃሊቱ ባሊቸው ቀሇም ሌክ ማስጨብጨብ
 በሬዴዮ/በስሌክ የተቀረጹ ነገሮችን ተጠቅሞ ማስዯመጥ
 አርዓያ ሆኖ ማሳየት
 የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ
 ጥያቄና መሌስ
 በግሌ ማንበብ
 የቃሌ ፅሐፌ
 የክፌሌ ውጪ ስራ

4. ም዗ና
 በቃሊት ውስጥ ያለ ቀሇሞችን ማስቆጠር
 አዲምጦ የሚሰጥ ምሊሽ
 ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 የቃሌ ዗ገባ
 ምሌከታ
 ቃሌ ጥያቄ
 ግሇ ም዗ና
2
  የጽሐፌ መሌመጃ

ክፌሇጊዛ፡ አንዴ
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

ክፌሌ 1

መምህር ‘እራሴን ሊስተዋውቃችሁ’ በሚሌ ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ሇተማሪዎችዎ በተገቢው

ፌጥነትና አነባበብ ቢያንስ ሁሇት ጊዛ በክፌሌ ውስጥ ያነቡሊቸዋሌ። ሇዙህ ይረዲዎት
዗ንዴም ምንባቡን በቤትዎ ወይም ወዯ ክፌሌ ከመምጣትዎ በፉት በማንበብ ቅዴመ
ዜግጅት ያዴርጉበት።

ዜግጅቱን አጠናቀው ወዯ ክፌሌ ከመጡ በኋሊም አስቀዴመው የቅዴመ ምንባብ ጥያቄዎችን

በመጠየቅ ከተወሰኑ ተማሪዎች ምሊሻቸውን በቃሌ እንዱሰጡ በማዴረግ ይጀምሩ። ከዙያም
ሇማዲመጥ ዜግጁ መሆናቸውን ሲያረጋግጡ ምንባቡን ያንብቡሊቸው። በመጀመሪያው
ምንባብ በተሇመዯው ፌጥነት እያነበቡ፣ የማዲመጥ ሂዯት ጥያቄዎቹን ማንበብዎን ገታ
በማዴረግ እየጠየቁና የቃሌ መሌስ እየተቀበለ ይሂደ። ሇሁሇተኛ ጊዛ ማንበብ ከመጀመርዎ
በፉት ተማሪዎቹ የዴህረ ማዲመጥ ጥያቄዎቹን እንዱያነቡ ያዴርጉ። ከዙያም ፌጥነትዎን
ጥቂት ጨመር አዴርገው የሁሇተኛ ጊዛ ማንበብዎን ይቀጥለ (የተማሪዎችዎን የቋንቋ
ችልታ መሰረት አዴርገው፤ ‘ሇመረዲት ጊዛ የሚወስዴባቸው ከሆነ’ ምንባቡን ሇ3ኛ ጊዛ
ሉያነቡሊቸው ይችሊለ)። በመጨረሻም የክፌሌዎትን ተጨባጭ ሁኔታ ከግምት በማስገባት
የዴህረ ማዲመጥ ጥያቄዎቹን ያሰሯቸው።

እራሴን ሊስተዋውቃችሁ

እንዯምን አሊችሁ እኔ ተሉላ መኮንን እባሊሇሁ። የምኖረው በዴሬዯዋ ከተማ ሲሆን አሁን
አስራ ሦስት አመቴ ነው። በአሁኑ ወቅት የስዴስተኛ ክፌሌ ተማሪ ነኝ። ሇቤተሰቤ ታናሽ
ሌጅ ስሆን አንዴ እህትና አንዴ ወንዴም አለኝ። ወሊጆቼ በየሁሇት አመቱ ሌዩነት
ስሇወሇደንና በጥሩ ስነምግባር ስሊሳዯጉን ጤናማና የምንተሳሰብ ሆነናሌ። በአሁኑ ወቅት
እህቴ የአስረኛ ክፌሌ ተማሪ ስትሆን ሇረጅም አመታትም የአንዯኝነት ዯረጃዋን ሳታስነካ
ቆይታሇች፤ ይህም በመምህሮቿና በአካባቢው ማህበረሰብ ዗ንዴ ተወዲጅ ሆናሇች።
ወንዴሜም ቢሆን በትምህርቱ የሚታማ አይዯሇም፤ የሚያስመ዗ግባቸው ውጤቶች ብዘጊዛ

3
ተሸሊሚ እንዱሆን አስችሇውታሌ። እኔም እህትና ወንዴሜ አርዓያ ሆነውኝ በትምህርቴ
እሳት የሊስኩ ተማሪ ሆኛሇሁ።

1. የነተሉላ ወሊጆች ስንት ሌጆች አሊቸው?

በቤተሰባችን ሇጊዛ የሚሰጠው ትኩረት የተጠናና ምክንያታዊ የሆነ ነው። ወሊጆቼ

የትምህርት፣ የመስሪያና የመዜናኛ ጊዛን ሇይተን በማወቅ በአግባቡ እንዴንጠቀምባቸው
አዴርገውናሌ። ሇምሳላ ከትምህርት ቤት መሌስ ሁሊችንም የቤት ስራዎቻችንን ወዯ
መስራቱ እንሄዲሇን፤ የተማርናቸውን ይ዗ቶችም እንከሌሳሇን። ግሌጽ ያሌሆነሌኝ ነገር
ሲያጋጥመኝ እህቴን ወይም ወንዴሜን ማብራሪያ እጠይቃሇሁ። እነሱም በገባቸው ሌክ
ያስረደኛሌ። ከዙያም ወሊጆቻችንን አንዲንዴ ስራዎችን እናግዚቸዋሇን፤ የምንሰራው ግን
ጊዛያችንና አቅማችን የፇቀዯሌንን ብቻ ነው። በነገራችን ሊይ በቤታችን የሴት ወይም
የወንዴ ተብል የሚሇይ ስራ የሇም፤ ምግብ በማብሰለም ሆነ ገበያ ሄድ በመሸመቱ ተግባር
ሁሊችንም ተሳታፉዎች ነን። ሇምሳላ በእረፌት ቀናት አባቴ ምግብ ሲያበስሌ የተወሰንነው
ዯግሞ በሌብስ አጠባው ሊይ እንሰማራሇን፤ ቀሪዎቻችንም ቤት እናጸዲሇን ወይም መመገቢያ
እቃዎችን እናጣጥባሇን።

2. በነተሉላ ቤት የ __________ ወይም __________ ተብል የሚሇይ ስራ የሇም።

ከትምህርታችን ጋር የተያያዘ ተግባራትን ካከናወንንና ወሊጆቻችንን በስራ ካገዜን በኋሊም

ቀሪ የመዜናኛ ጊዛያችንን በእግር ጉዝና በኳስ ጨዋታ እናሳሌፊሇን። በላሊም በኩሌ ምሽት
ምሽትና በእረፌት ቀናት አሌፍ አሌፍ በቴላቪዥን የሚተሊሇፈ የሌጆች መዜናኛ
ፕሮግራሞችንም እንከታተሊሇን።

3. እነተሉላ የመዜናኛ ጊዛያቸውን ምን በማዴረግ ያሳሌፊለ?

በመጨረሻም እኔ ወዯፉት መሆን የምፇሌገው የውሃ ምህንዴስና ባሇሙያ ነው። ምክንያቴም

የውሃ ማማ እየተባሇች የምትጠራው ሀገራችን ከወንዝቿ ተጠቃሚ አሇመሆኗ ነው። ስሇሆነም
በውሃ ምንዴስና ዗ርፌ የበኩላን እወጣሇሁ ብዬ አምናሇሁ። እናንተስ ወዯፉት በየትኛው
መስክ መሰማራት ትፇሌጋሊችሁ?

ስሇአዲመጣችሁኝ አመሰግናሇሁ!

4
 ክፌሇጊዛ፡ ሁሇት

መሌመጃ ሁሇት

እባክዎ መምህር በዙህ መሌመጃ ስር የሚገኙ ጥያቄዎችን ተማሪዎችዎ ዯብተራቸው ሊይ

በመጻፌ እንዱመሌሷቸው ያዴርጉ። ተማሪዎችዎ ጥያቄዎቹን ሇመመሇስ የሚቸገሩ ከሆነ
ምንባቡን አንዴ ጊዛ በተሇመዯው ፌጥነት ሉያነቡሊቸው ይችሊለ።

ማሳሰቢያ፡ መምህር እንዯተሇመዯው በሁለም ክፌሇጊዛያቶች የትምህርትዎ አቀራረብ

ማስተዋወቂያ (መግቢያ)፤ ማቅረቢያ (ዋና ክፌሌ) እና የክሇሳ ክፌሌ (መዯምዯሚያ) ያሇው
መሆኑን አይ዗ንጉ። በማስተዋወቂያ ክፌሌ ያሇፇውን ትምህርት የመከሇስና የእሇቱን
ትምህርት ከቀዯመው የተማሪዎች ዲራ ጋር የምናያይዜበት ሲሆን፣ የማቅረቡያው ክፌሌ
ዯግሞ ተማሪዎቻችንን የትምህርቱ ንቁ ተሳታፉ በማዴረግ የዕሇቱን ትምህርት
የምናካሂዴበት ነው። በመጨረሻም ተማሪዎቻችን ምንያህሌ ተጠቃሚ እዯነበሩ
የምንፇትሽበትና የትምህርቱን አንኳር ነጥቦች ከሌሰን የምናቀርበበት የማጠቃሇያ ክፌሌ
ይሆናሌ።

ክፌሌ 2 (የማዲመጥ ትምህርት)

ቀሇሞችን መሇየት

መምህር በዙህ ንዑስ ትምህርት ስር የቀረበው ይ዗ት ተማሪዎች ‘እያጨበጨቡ ቀሇሞችን

ይሇያለ’ የሚሇውን ግብ ሇማሳካት ይረዲሌ። በመሆኑም ተማሪዎችዎ ቃሊትን በቀሇም ዯረጃ
እየከፊፇለ ማዲመጥን ይሇማመደ ዗ንዴ አስቀዴመው በመጽሏፊቸው ውስጥ የቀረቡትን
ምሳላዎች በማቅረብ መሌመጃዎቹን ያሰሯቸው። ሇዙህም የ‘ሌስራ፣ እንስራ፣ ስሩ’
የማስተማር ሞዳሌን ይከተለ (መጀመሪያ እርስዎ ሰርተው ያሳዩአቸው፤ ቀጥል እርስዎና
ተማሪዎች በተመሳሳይ ጊዛ በጋራ ስሩ፤ በመጨረሻም ተማሪዎቹ እራሳቸውን ችሇው
እንዱሰሩ ያዴርጉ)።

5
 ክፌሇጊዛ፡ ሦስት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

መምህር በዙህ ክፌሇጊዛ ሦስት ተግባራት ቀርበዋሌ። የመጀመሪያው ተግባር በማዲመጥ

ክፌሌ የቀረበውን ታሪክ መነሻ በማዴረግ ተማሪዎች ሇክፌሌ ጓዯኞቻቸው እራሳቸውን
የሚያስተዋውቁበትን እዴሌ የሚፇጥር ነው። በመሆኑም ይህንን እዴሌ እንዱጠቀሙበት እና
በሰው ፉት ቆመው የመናገር ዴፌረቱን ያጎሇብቱ ዗ንዴ ሁለም ተማሪዎች ተራበተራ
ተሳታፉ እንዱሆኑ ይዯረግ። ምናሌባት የክፌሌዎ ተማሪዎች ቁጥር በክፌሇጊዛው ሉሸፇን
የማይችሌ ከሆነ ያሌተሳተፈትን በላሊ ጊዛ እዴለን እንዱያገኙ ማስቻሌ ወይም ጥንዴ
ጥንዴ እየሆኑ እንዱሇማመደ ማዴረግ ይችሊለ።

መምህር ተማሪዎች እራሳቸውን ሲያስተዋውቁ የሚከተለትን ነጥቦች ከግምት

እንዱያስገቡ ይንገሯቸው፡-

- ስማችሁ ማን እንዯሚባሌ
- እዴሜያችሁ ስንት እንዯሆነ
- ስሇቤተሰባችሁ (አባት እናት እህት ወንዴም)
- ከቤተሰባችሁ ጋር እንዳት እንዯምትኖሩ
- ስሇትምህርታችሁ እና በቤተሰብ ውስጥ ስሊሊችሁ ሚና
- ሇመዜናናት ስሇምትመርጡት ነገር (ቦታ)
- ስሇየወዯፉት እቅዲችሁ(ህሌማችሁ) ወ዗ተ

ሁሇተኛው እና ሦስተኛው ተግባራት ተማሪዎች መረጃ በመጠየቅና በማጠናቀር ዜግጅት

አዴርገው የሚቀርቡባቸው ስሇሆኑ በየቤት ስራ መሌክ የሚሰጧቸው ይሆናለ። መረጃቸውን
ሰብስበውና አጠናቅረው ከመጡ በኋሊ ግን እንዯሁኔታው በግሊቸው ወይም በቡዴን ተወካይ
አማካኝነት ሇላልች ቡዴን አባሊት የቃሌ ዗ገባ እንዱያቀርቡ ሉያዯርጉ ይችሊለ።

6
 ክፌሇጊዛ፡ አራት

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

መምህር በዙህ ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎችዎ ማንበብን በተግባር የሚያጎሇብቱበትን እዴሌ

የሚፇጥር ምንባብ ቀርቦሊቸዋሌ። ታዱያ ይህንን እዴሌ ተማሪዎችዎ ይጠቀቡበት ዗ንዴ
እርስዎ ሁኔታዎችን እንዱያመቻቹሊቸው ይጠበቃሌ። በመሆኑም የማንበብ ክሂሌ ማንበብን
ዯጋግሞ በመተግበር ቀስበቀስ የሚሻሻሌ ክሂሌ መሆኑን በማሳሰብ ሳይታክቱ ሌምምዴ
እንዱያዯርጉ በመንገር የእሇቱን ትምርት ይጀምሩሊቸው። በመቀጠሌ ተማሪዎቹ የቀረበውን
ምንባብ በአንቀጾች እየተከፊፇለ ተራ በተራ ዴምጻቸውን ከፌ በማዴረግ ክፌሌ ውስጥ
እንዱሇማመደ ያበረታቷቸው፤ በትግበራ ወቅትም ዴጋፌ የሚያሻቸውን እየሇዩ እገዚ
ያዴርጉሊቸው፤ ከክፌሌ ውጪ ተጨማሪ ንባብ ማካሄዴ ያሇባቸው ካለም እየሇዩ ምን
ማዴረግ እንዯሚገባቸው በየግሊቸው ምክር ይሇግሷቸው፤ ሌምዴዎንም ያጋሯቸው። ሇዙህም
ሁሌጊዛም ቢሆን ተማሪዎችን አፇጻጸም በተመሇከተ በማህዯርዎ ማስታወሻ መያዜዎን
አይርሱ።

አያቶቼና መኖሪያ አካባቢያቸው

ቅዴመማንበብ

እባክዎ መምህር ተማሪዎችዎ የምንባቡን ርዕስ አይተው ምንባቡ ስሇምን ሉሆን እንዯሚችሌ
እንዱገምቱ ሁሇት ሦስት ፇቃዯኛ ተማሪዎችን ይጠይቁ፤ በመቀጠሌ ቀጥታ ዴምጻቸውን
እያሰሙ ተራ በተራ ወዯ ማንበቡ ያሸጋግሯቸው።

የማንበብ ሂዯት

ተራቸው ያሌሆኑ ተማሪዎች መጽሏፊቸውን ገሌጠው አንባቢዎቹን እንዱከታተለ፤ አዲዱስ

ቃሊት ካጋጠሟቸው እንዱመ዗ግቡና ሇማንበብ ዜግጅት እንዱያዯርጉ ያሳስቧቸው።
አንባቢዎችንም እየተከታተለ እገዚ ያዴርጉሊቸው።

ክፌሇጊዛ፡ አምስት

ዴህረማንበብ
7
የተማሪዎችዎን አንብቦ የመረዲት ችልታ ሇማገዜ ይረዲ ዗ንዴ እባክዎ መምህር ምንባቡን
አንዳ ተገቢውን ፌጥነት ጠብቀው በማንበብ ያቅርቡሊቸው። ከዙያም የዴህረ ማንበብ
ጥያቄዎቹን (መሌመጃ አራት እና አምስትን) ዯብተሮቻቸው ሊይ በመጻፌ ሌምዲቸውንና
ምንባቡን መሰረት አዴርገው እንዱመሌሷቸው ያበረታቷቸው፤ እየተ዗ዋወሩም
አፇጻጸማቸውን ይመሌከቱ፤ እገዚ ሇሚያሻቸውም ዴጋፌ ያዴርጉ።

ሇማጣቀሻ (የሌጆችና የወሊጆችን ዜምዴናን የሚያሳይ)

መዯረባይ፣ መቸባይ፣ የሌጅ ሌጅ፣ ሌጅ ፣ አባት፣ አያት ፣ ቅዴመ አያት፣

ቅመ-አያት፣ ቅማንት፣ ሽማንት፣ ምንዥሊንት፣ አንጅሊት፣ ፌናጅ፣ ቅናጅ፣
አስሌጥ ፣ አመሇጥ፣ ማንትቤ ፣ ዯረባቴ

ከክፌሇጊዛ ስዴስት - ክፌሇጊዛ ሰባት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

መምህር በዙህ ክፌሇጊዛ አስቀዴመው በቀሊት ትምህርት ክፌሌ በየቤት ስራ መሌክ

ሇተሰጠው መሌመጃ ምጋቤ ምሊሽ መስጠት ይችሊለ። በመቀጠሌ በመጻፌ ተግባሩ ምን ምን
እንዯሚሰሩ በመጠቆም (ስሇራሳቸውና ስሇቤተሰብ አባልቻቸው አረፌተነገሮች እንዯሚጽፈ)
የእሇቱን ትምህርት ያስጀምሩ። ምሳላዎቹን ሰላዲ ሊይ ጽፇው በማቅረብም ሁለም
ተማሪዎች ያንን መነሻ እያዯረጉ የየራሳቸውን አረፌነገሮች እንዱመሰርቱ ያበረታቷቸው፤
ክፌሌ ውስጥ እየተ዗ዋወሩም አፇጻጸማቸውን ይቃኙ።

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

ይህ ክፌሇ ትምህርት በሁሇት ክፌሇጊዛዎችና በሦስት መሌመጃዎች ተዋቅሮ ቀርቧሌ።

የቀረቡት መሌመጃዎችም በተወሰነ መሌኩ የተማሪዎችን የቃሊት እውቀት ከፌ ያዯርጋለ
ተብሇው የታመነባቸው ናቸው። በመሆኑም መምህር ተማሪዎችዎ ሇየመሌመጃዎቹ
የተሰጡትን ትዕዚዚት መሰረት አዴርገው እንዱሰሯቸው ያትጓቸው፤ በመጽሏፊቸው ሊይ
የተሰጡትን መሌመጃዎችንም በማቅረብ አጠር ያሇ ገሇጻ እንዯሁኔታው ያቅርቡሊቸው።
ታዱያ መምህር አንዲንዴ ተማሪዎችዎ ፇጥነው ሉጨርሱ ላልቹ ዯግሞ ተጨማሪ ጊዛ
የሚያስፇሌጋቸው ሉሆኑ ይችሊለ። ስሇሆነም እንዯተሇመዯው ፇጥነው ሇሚጨርሱት

8
ማበሌጸጊያ (enrichment) የሚሆን ተጨማሪ ስራ፣ ጊዛ ሇሚያስፇሌጋቸው ዯግሞ ዴጋፌ
(support) ወይም ተጨማሪ ምሳላና ገሇጻ በመስጠት ግባቸውን እንዱያሳኩ ይርዶቸው
(ሇሁለም ይ዗ቶችና ክፌሇጊዛዎች ያገሇግሊሌ)።

መሌመጃ ሦስትን በየቤት ስራ መሌክ ይስጧቸውና መሌሶቻቸውን በቀጣዩ ክፌሇጊዛ

የተወሰኑ ዯቂቃዎችን ወስዯው እንዱያቂርቡ ያዴርጉ ወይም በአማራጭነት ዯብተራቸውን
ሰብስበው በማረም ምጋቤ ምሊሽ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ስምንት

(ጥቂት ዯቂቃዎች (በክፌሇጊዛ 7) በየቤት ስራ መሌክ ሇተሰጠው መሌመጃ ምጋቤምሊሽ

መስጫነት ይውሊለ)

ክፌሇጊዛ፡ ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

ትምህርት 6 በመርሃ ትምህርቱ መሰረት ሇክፌሌ ዯረጃው እንዱቀርብ የተመረጠው የሰዋስው

ትምህርት ይ዗ት የሚቀርብበት ነው። በዙህም ተራ አረፌተነገር ትኩረት የሚዯረግበት
ይሆናሌ። እባክዎ መምህር ስሇተራ አረፌተ ነገር በተማሪዎቹ መጽሏፌ ሊይ የቀረበውን
ማስታዎሻና ምሳላ መሰረት በማዴረግ ወይም ላልች ማጣቀሻ መጽሏፌትን በተጨማሪነት
በመጠቀም ሇተማሪዎችዎ አጠር ያሇ ገሇጻ ያቅርቡሊቸው። ዜግጅት አዴርገው በማስታወሻ
መሌኩም ሰላዲ ሊይ ይጻፈሊቸው። ከዙያም የ዗ጋጁትን ጥያቄዎች ዯብተራቸው ሊይ በመጻፌ
በትዕዚዚቱ መሰረት ምሊሽ እንዱሰጡባቸው ይንገሯቸው። ክፌሌ ውስጥ በመ዗ዋወርና
አፇጻጸማቸውን በማየትም እንዯየሁኔታው ማበሌጸጊያና ዴጋፌ ያዴርጉሊቸው።

የእሇቱን አንኳር አንኳር ነጥቦች በመከሇስም ክፌሇጊዛውን ያጠናቅቁ።

9
 የመሌመጃና ተግባራት አማራጭ ምሊሾችና አስተያየቶች

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

ክፌሌ 1
ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች
1. ስም፣ ዕዴሜ፣ ትምህርት ዯረጃ፣ የትውሌዴ ስፌራ፣ ስራ…
2. ከሰዎች ጋር ተግባቦትን ሇማጠናከር፣ በራስ መተማመንን ሇመጨመር…
3. ሀ አርዓያ - ምሳላ፤ መስክ - ከቤት ውጪ፤ የምንተሳሰብ - የምንረዲዲ
የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች
1. ሶስት 2. የወንዴ ወይም የሴት
3. የእግር ጉዝ በማዴረግ፣ ኳስ በመጫወት፣ ቴላቪዥን በመመሌከት

ዴህረማዲመጥ ጥያቄዎች
መሌመጃ አንዴ
1. ሀሰት 2. ሀሰት 3. እውነት 4. እውነት 5. ሀሰት 6. እውነት
መሌመጃ ሁሇት
1. አስራ ሰባት 2. የተላላ እህት፣ የተላላ ወንዴም እና ተሉላ 3. ሁሇት
4. በጣም ጎበዜ 5. ሇረጅም አመታትም የአንዯኝነት ዯረጃዋን ሳታስዯፌር ስሇቆየች
6. ወሊጆቻቸው በየሁሇት አመቱ ሌዩነት ስሇወሇዶቸውና በጥሩ ስነምግባር ስሊሳዯጓቸው
ክፌሌ 2
መሌመጃ ሦስት
ሀ. 1. መ-ሰ-ነ-ባ-በ-ቻ 4. እ-የ-ጎ-በ-዗ች 7. አ-መ-ሰ-ቃ-ቀ-ለ
2. ዯብ-ተ-ሮ-ቻችን 5. ተ-ዯ-ነ-ቃ-ቀ-ፇ 8. አ-መ-ሇ-ካ-ከ-ቱ
3. አ-ወ-ዲ-ዯ-ረች 6. የ-አ-ካ-ባ-ቢ
ሇ. 1. የ - ተመሌካች - ኦች - ኣችን 2. በ - ትምህርት - ኣችሁ
3. ስሇ - ቤተሰብ - ኦች - ኣችን 4. እየ- ዋኘ - ሁ
5. ከ - ወሊጅ - ኦች - ኣችን 6. በ - መሄዴ - ኣቸው

10
ትምህርት ሁሇት፡ መናገር
ከተግባር አንዴ እስከ ተግባር ሦስት ዴረስ
(ትዕዚዚቱን የተከተሇ ማናቸውም ቃሊዊ ምሊሽ ተቀባይነት አሇው።)
መሌመጃ አራት

አዚምዴ

1. መ 3. ሠ 5. ሏ

2. ሀ 4. ረ 6. ሇ

መሌመጃ አምስት

1. ሇ 4. መ

2. ሏ 5. ሇ

3. ሀ

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

መሌመጃ ስዴስት

ተማሪዎቹ ስሇራሳቸውና ስሇቤተሰቦቻቸው የሚጽፎቸው ተቀባይነት ያሊቸው ማናቸውም

አረፌተነገሮች

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

መሌመጃ ሰባት

1. ሠ 4. ሇ 7. ሀ 8. ረ

2. ሸ 5. ሏ

3. ሰ 6. መ

11
መሌመጃ ስምንት

1. ስሇዚሇ - ስሇዯከመ 5. ማመንጨት - ማፌሇቅ/ማሰራጨት

2. ሸቀጦቹን - ግብዓቶችን/አይነቶችን 6. አዯረገችሌኝ - ፇጸመችሌኝ

3. አለባሌታ - ስማበሇው/ያሌተጨበጠ ወሬ 7. አፎን ፇታች - መናገር ጀመረች

4. አባባሌ - ንግግር/አገሊሇጽ

መሌመጃ ዗ጠኝ

1. ጽሐፌ ጻፇ አጻጻፌ ጸሀፉ

2. ጉዘ ተጓ዗ አጓጓዜ ተጓዥ

3. እርሻ አረሰ አስተራረስ አራሽ

4. ቀሌዴ ቀሇዯ አቀሊሇዴ ቀሊጅ

5. ሚዚን መ዗ነ አመዚ዗ን መዚኝ

6. ንግግር ተናገረ አነጋገር ተናጋሪ

7. ዗ፇን ዗ፇነ አ዗ፊፇን ዗ፊኝ

8. ምግብ ተመገበ አመጋገብ ተመጋቢ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

መሌመጃ አስር

1. አቶ ገመቹ - ባሇቤት፤ አዱስ ተንቀሳቃሽ ስሌክ - ተሳቢ፤ ገዘ - ማሰሪያ አንቀጽ

2. ኮሮና ቫይረስ - ባሇቤት፤ ብዘ ሰዎች - ተሳቢ፤ አጥቅቷሌ - ማሰሪያ አንቀጽ

3. እናቴ - ባሇቤት፤ ሀኪም - መሙያ፤ ናት - ማሰሪያ አንቀጽ

4. ሁሇት እግር ሽንኩርት - ባሇቤት፤ ተነቀሇ - ማሰሪያ አንቀጽ

5. ቶማስ እና አስቴር - ባሇቤት፤ እግር ኳስ - ማሰሪያ አንቀጽ

6. ሲዱሴ - ባሇቤት፤ አውሮፕሊን አብራሪ - መሙያ፤ ሆነች - ማሰሪያ አንቀጽ

12
13
 ምዕራፍ ሁለት

ሰው ሰራሽና ተፈጥሯዊ አደጋዎች(9 ክፍለጊዜያት)

1. ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 የተሇያዩ ትእዚዝችን አዲምጠው ይተገብራለ፤

 ውስብስብ ቃሊትንና ሀረጋትን ይሇያለ፤
 አጫጭር ግጥሞችን በቃሌ ያቀርባለ፤
 ሰው ሰራሽና ተፇጥሯዊ አዯጋዎችን የተመሇከተ ምንባብ ያነባለ፤
 ክፌሌፊዮችን ያነባለ፤
 ስሇጓዯኞቻቸው/ስሇመንዯራቸው ይጽፊለ፤
 ቃሊትን ከፌቻቸው ጋር ያዚምዲለ፤
 ተራ አረፌተነገሮችን ይጽፊለ፤
 ሦስተኛ መዯብ ተውሊጠ ስሞችን ይሇያለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

 የሚዯመጡ ትዕዚዚት
 ምንባብ
ትምህርት ሁሇት፡ መናገር
 አጫጭር ግጥሞች
 ውይይት
ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ
 ሰውሰራሽና ተፇጥሯዊ አዯጋዎች
ትምህርት አምስት፡ መጻፌ
 የክፌሌ ጓዯኞችን መግሇጽ
ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

14
  ውስብስብ ቃሊት
ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው
 ተውሊጠ ስሞች

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 ውስብስብ ቃሊትንና ሀረጋትን አቅርቦ ማስሇየት
 ሚና ጨዋታ
 የማዚመዴ ስሌት
 የሌስራ፣እንስራ፣ ስሩ ዗ዳ
 የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ
 ጥያቄና መሌስ
 በግሌ ማንበብ
 የቃሌ ፅሐፌ
 የክፌሌ ውጪ ስራ

4. ም዗ና
 ሰርቶ ማሳየት
 አዲምጦ የሚሰጥ ምሊሽ
 ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 ምሌከታ
 ቃሌ ጥያቄ
 ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የጥንዴ/ቡዴን ፅብረቃ
 ቃሌ ጥያቄ
 ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ መሌመጃ

15
 ክፌሇጊዛ፡ አንዴ

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

በዙህ የምዕራፌ ሁሇት የመጀመሪያ ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎች አዲምጠው

ውስብስብ ቃሊትንና ሀረጋትን ይሇያለ፤ የተሇያዩ ትዕዚዚትንም አዲምጠው
ይተገብራለ።

መምህር ወዯ ዋናው ትምህርት ከመግባትዎ በፉት የሚከተሇውን ጨዋታ ተማሪዎችዎ ፇታ

እንዱለ አብረዋቸው ይጫወቱ። ጨዋታው የተሇመዯው አይነት ሲሆን በመጀመሪያ
ተማሪዎች የመማሪያ ቁሳቁሶቻቸውን በሙለ አስቀምጠው ይቆማለ፤ ቀጥል የጫወታውን
ህግ ያስተዋውቋቸዋሌ። ህጉም እርስዎ አረንጓዳ ሲለ በቆሙበት እንዱንቀሳቀሱ፣ ቢጫ
ሲለ ወገባቸውን እንዱይዘ፣ ቀይ ሲጠራ ዯግሞ እንዱቆሙ ወይም እርስዎ በተመቸዎት
አይነት እንቅስቃሴ ማዴረግ ሉሆን ይችሊሌ (ሇመሮጥ መ዗ጋጀት፣ መቀመጥ ወ዗ተ)።
የጨዋታ ህጉን ካስተዋወቁ በኋሊ ሇአንዴ 5 ዯቂቃ መተግበር። በትግበራ ወቅት ስህተት
የሰሩ ይቀመጣለ፤ ሇዙህም በታማኝነት ተሸናፉነታቸውን ተቀብሇው እንዱቀመጡ
ያሳምኗቸው። አሸናፉዎች የሚታወቁት ሇጫወታ የተመዯበው ጊዛ እስኪጠናቀቅ ሳይሳሳቱ
ትዕዚዚቱን ተከትሇው የተጫወቱት ናቸው። እርስዎ ሇማሳሳት ከሶስቱ ቀሇማት ውጪ የሆኑ
ቃሊትን ሉጠሩ ወይም አንደን (ሇምሳላ ቀይን) ሉዯጋግሙት ይችሊለ። ጥሩ መዜናኛ
እንዯሚሆናችሁ እናምናሇን። ታዱያ በዙሁነትዕዚዚትን በዯንብ አንብቦ ወይም አዲምጦና
ተረዴቶ መተግበር የሚኖረውን ጠቀሜታ ሳይነግሯቸው እንዲያሌፈ!

እባክዎ መምህር በላልች ክፌሇጊዛያትም ተመሳሳይ ጨዋታዎችን አስቀዴመው በማቀዴ

ሇተማሪዎችዎ ያቅርቡሊቸው፤ በዙህም ተማሪዎችዎ ሇትምህርቱ የሚኖራቸውን ተነሳስዖት
እና ከእርስዎ ጋር ያሊቸውን መስተጋብር ማሳዯግ ይችሊለ።

ተግባር አንዴ

16
መምህር ከዙህ በታች የቀረቡትን ትዕዚዚት በክፌሌ ውስጥ ዴምጽዎን ከፌ አዴርገው
በማንበብ ተማሪዎችዎ በተግባር ፇጽመው እንዱያሳዩ ያዴርጓቸው። በትግበራው ወቅትም
ሁለንም ተማሪዎች በማሳተፌ ወይም ጥቂት ፌቃዯኛ ተማሪዎችን ወዯፉት በማምጣት
ወይም ቁጥር በመጥራት ትዕዚዚቱን እያዲመጡ እንዱተገብሩ በማዴረግ ማቅረብ ይችሊለ።

ትዕዚዚት

1. ከወንበራችሁ ተነሱና ግራ እጃችሁን ወዯ ሊይ አዴርጋችሁ ቁሙ።

2. ሰላዲው የሚገኝበትን ቦታ በጣታችሁ ጠቁሙ።
3. ከጎናችሁ ወዯሚገኙት ጓዯኞቻችሁ ዝር በለና ምርጫቸው ሻይ ወይም ወተት
ስሇመሆኑ ጠይቋቸው።
4. የአማርኛ ቋንቋ መማሪያ ዯብተራችሁን በቀኝ እጃችሁ ከፌ አዴርጋችሁ አሳዩ።
5. ወዯ ትምህርት ቤት ስትመጡ የተመሇከታችኋቸውን ሁሇት ነገሮች እጅ በማውጣት
ሇመምህራችሁ ንገሩ።
6. አንዴ የክፌሌ ጓዯኛችሁ ወዯ መኖሪያ ቤታቸችሁ መምጣት ቢፇሌግ በምንና
እንዳት መምጣት እንዯሚችሌ አቅጣጫ ጠቁሙት። (መጀመሪያ…ከዙያ…ቀጥል…
በመጨረሻ)
7. የእጅ መዲፊችሁን በመጠቀም ሞባይሌ ስሌክ ሊይ የቁጥር አጻጻፌንና አዯዋወሌን
በአካሊዊ እንቅስቃሴ (ምሌክት) ብቻ አሳዩ።
8. በግራ እጃችሁ መስታወት በመያዜ እያያችሁ ጸጉራችሁን አበጥሩ።
9. ከእንቅሌፊችሁ ተነሱ፤ ሌብሳችሁን ሌበሱ፤ ፉታችሁን ታጠቡ፤ ቁርሳችሁን ብለና
ወዯ ትምህርት ቤት ሂደ። (በዴርጊት/በእንቅስቃሴ ብቻ አሳዩ)
10. አንዴ ሰው በትንፊሽ በሚመጣ ወረርሽኝ (ሇምሳላ ኮቪዴ 19 ቫይረስ) እንዲይያዜ
መከተሌ ያሇበትን ቅዴመሁኔታዎች በቅዯም ተከተሌ ከአጠገባችሁ ሊለ ጓዯኞቻችሁ
ናገሩ።

መምህር ከሊይ የቀረቡት አንዲንድቹ ትዕዚዚት ወዱያው ምሊሽ የሚሰጣቸው ሲሆን (ሇምሳላ
በአካሊዊ እንቅስቃሴ የሚመሇሱት) ላልቹ ዯግሞ ተራበተራ መናገርን የሚጋብዘ ናቸው።
ስሇሆነም ምሌሌስን ሇሚጋብዘት ተግባራት ተማሪዎችዎ በክፌሌ ውስጥ በቂ ጊዛ እንዱያገኙ
ያዴርጓቸው።

17
 ክፌሇጊዛ፡ ሁሇት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

ተግባር ሁሇት
መምህር በዙህ ትምህርት ክፌሌ ሁሇት የተሇያዩ ግጥሞች ቀርበዋሌ። ባሇፇው ክፌሇጊዛ
የተሰጡ ስራዎች ካለ በማየትና ክሇሳ ካካሄደ በኋሊ የቀረቡትን ግጥሞች እርስዎ
አስቀዴመው ሞዳሌ ሆነው በማንበብና በመቀጠሌ ተማሪዎቹ እንዱያነቡ ያዴርጉ።
ተማሪዎቹ ዯጋግመው በማንበብ በቃሊቸው እንዱወጧቸው ይጠበቃሌ። በመጨረሻም
ግጥሞቹ ምን አይነት መሌዕክት ሇማስተሊሇፌ እንዯተዯረሱ በቡዴን ሆነው አስተያየት
እዱሰጣጡና የቃሌ ጽብረቃ እንዱያቀርቡ ይ዗ዞቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ሦስት

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

መምህር ተማሪዎችዎ በዙህ የትምህርት ክፌሌ ሰውሰራሽና ተፇጥሯዊ አዯጋዎችን

በተመሇከተ ምንባብ ያነባለ፤ በዙህም የማንበብ ክሂሊቸውን ሇማጎሌበት የሚረዲ አቅም
ያገኛለ የሚሌ እምነት አሇ። ስሇሆነም ቅዴመማንበብ ጥያቄዎቹን እንዱመሌሱ ካዯረጉ
በኋሊ ምጋቤ ምሊሽ በመስጠት ተማሪዎችዎ ወዯ የማንበብ ተግባሩ እንዱገቡ ያበረታቷቸው።
እየተ዗ዋወሩም ይከታተሎቸው። የተማሪዎችዎ የማንበብ ችልታ በጀማሪ ዯረጃ የሚገኝ ከሆነ
ምንባቡን በመከፊፇሌ ተራበተራ ጮክ ብሇው እንዱያነቡ ማዴረግ ይችሊለ።

ክፌሇጊዛ፡ አራት

መሌመጃ ሁሇት (ሀ እና ሇ)

በክፌሇ ጊዛ አምስት ተማሪዎች በቀዯመው ክፌሇጊዛ ያነበቡትን ምንባብ ‘ተፇጥሯዊና

ሰውሰራሽ አዯጋዎች’ አንዳ መሇስ ብሇው በማንበብ ቀጥሇው የመጡትን አንብቦ የመረዲት
ጥያቄዎች የሚሰሩበት ነው። መምህር እባክዎ አፇጻጸማቸውን እያዩ ግብረመሌስ

18
ይስጧቸው። የመማሪያ ክፌልቹን ተጨባጭ ሁኔታ እያዩ ጥያቄዎቹን በግሌ፣ በጥንዴ ወይም
በጋራ ሉያሰሯቸው ይችሊለ።

ክፌሇጊዛ፡ አምስት

መሌመጃ ሦስት ( ሀ እና ሇ)

እባክዎ መምህር የተነበበውን ምንባብ በመከሇስ ወይም ዯግመው በማንበብ በዙህ መሌመጃ
ስር ያለ ጥያቄዎችን ተማሪዎችዎ እንዱሰሯቸው ያበረታቷቸው። አፇጻጸማቸውንም
እየተ዗ዋወሩ ይመሌከቱ። የክፌሌ አዯረጃጀቱን በጥንዴ ወይም በአነስተኛ ቡዴን
ሉያዯርጉትም ይችሊለ።

ክፌሇጊዛ፡ ስዴስት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

ተግባር አንዴ

በመጻፌ ክሂሌ መሇማመጃ ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎች ስሇጓዯኞቻቸው የቀረበውን ምሳላ

መነሻ አዴርገው የተሇያዩ አረፌተነገሮችን ይጽፊለ። ስሇሆነም መምህር ተማሪዎቹ
ጓዯኞቻቸውን በተመሇከተ ምን ምን ጉዲዮችን አንስተው እንዯሚጽፈ ጥቆማ በመስጠት
ዴጋፌ ያዴርጉሊቸው (ሇምሳላ ባህሪ (ትህትና፣ ተቆጪነት፣ ታዚዥነት)፣ አፇጻጸም፣ ዜንባላ
ወ዗ተ)። በቀጥታ የጓዯኛን ስም መጥቀስ በማያስፇሌግበት ጊዛም ‘ጓዯኛዬ… ወይም እሷ፣
እሱ’ እያለ መጻፌ ይችሊለ። በዙህን ጊዛም ስሇማን እንዯተጻፇ ላልች እንዱገምቱ
በማዴረግ ትምህርቱን አዜናኝ ማዴረግም ይቻሊሌ።

በተጨማሪም በክሇሳ መሌክ ተራ አረፌተነገሮችን እንዱመሰርቱ በማዴረግ ዯብተራቸውን

ሰብስበው እርማትና ገንቢ አስተያየት በመስጠት ያባረታቷቸው። ተግባር ሦስትን
በተመሇከተም ቅዴመዜግጅት እንዱያዯርጉ ያሳስቧቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ሰባት

ተግባር ሁሇት

19
መምህር ተራ አረፌተነገሮችን በተመሇከተ ባሇፇው ክፌሇጊዛ የተማሩትን በመከሇስና
ምሳላዎችን በመስጠት ሁለም ተማሪዎች የየራሳቸውን ተራ አረፌተነገሮች እንዱመሰርቱ
በማዴረግ የእሇቱን ትምህርት ያካሂደ። አረፌተነገሮቻውን በማረምም ምጋቤ ምሊሽ
ይስጧቸው።

ተግባር ሦስት

ክፌሇጊዛ ስዴስት ስር በተጠቆመው መሰረት ዜግጅት አዴርገው ስሇሙዙቃ መሳሪያዎች

዗ገባ ያቀርባለ ቢያንስ አስረር ዯቂቃ ያህለን ሇዙህ ተግባር ያውለት፤ ክፌሇጊዛው በተግባር
ሁሇት ከተያ዗ብዎት ሇላሊ ክፌሇጊዛ ሉያሻግሩት ይችሊለ።

ክፌሇጊዛ፡ ስምንት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

‘ውስብስብ ቃሊትን’ የተመሇከተ ትምህርት በዙህ ክፌሌ ቀርቧሌ። በመሆኑም መምህር

በተማሪ መጽሏፌ ሊይ የቀረበውን ማስታወሻና ምሳላ ተማሪዎቹ እንዱረደት ሇማዴረግ
ገሇጻና ማስታወሻ ይስጧቸው። ይህንን ተከትሇው የቀረቡ መሌመጃዎችም ያሰሯቸው።
አፇጻጸማቸውንም ይገምግሙ።

ክፌሇጊዛ፡ ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በዙህ የትምህርት ክፌሌ ተውሊጠ ስሞችን የተመሇከተ ማስታወሻና የተውሊጠ ስሞችን

መዯብ መሇየትን የተመሇከተ መሌመጃ ቀርቧሌ። ተማሪዎችዎ ማስታወሻውን ከጻፈትና
ካነበቡት በኋሊ የቀረቡትን ምሳላዎች በመንተራስ መጃዎቹን እንዱሰሯቸው ያዴርጉ።

20
የመሌመጃና ተግባራት አማራጭ ምሊሾችና አስተያየቶች

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

ተግባር አንዴ
ትዕዚዚትን አዲምጦ መተግበር

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

ግጥሞቹን አጥንተው በቃሌ ያቀርባለ።

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

ቅዴመማንበብ ጥያቄዎች
1. የተማሪዎቹን ገጠመኝ የተመሇከተ ማንኛውም ምሊሽ
2. ስሇተፇጥሯዊ አዯጋዎች ተማሪዎች የሚያውቋቸው ማናቸውም መሌሶች
3. ሀ. በጥንቃቄ እየታዩ ሇ. በተፇጥሮ ያሇ/ ሰው ሰራሽ ያሌሆነ/ ሏ. የሚጠፈ መ. ጉዲት

መሌመጃ ሁሇት
ሀ. እውነት/ሀሰት
1. እውነት 2. እውነት 3. ሀሰት 4. ሀሰት 5. እውነት

ሇ. አዚምዴ
1. ሏ 2. ሠ 3. ሰ 4. ረ 5. ሸ 6. መ 7. ሀ

መሌመጃ ሦስት
ሀ. ተወያይታችሁ መሌሱ
1. ተማሪዎቹ ተወያይተው የሚያቀርቧቸውና መፌትሄ ሉሆኑ የሚችለ ማናቸውም
ምሊሾች
2. ምክንያታዊ የሆነ ማናቸውም ምሊሽ
3. በሰዎች፣ በእንስሳት፣ በንብረት፣ በህጻናት፣ በሴቶች፣ በአቅመ ዯካሞች(አካሌ
ጉዲተኞች) ወ዗ተ የሚዯርስ ማናቸውም ጉዲት

21
 መ. ሇተፇጥሯዊ/ሰውሰራሽ አዯጋዎች ምሳላ የሚሆኑ

ተፇጥሯዊ አዯጋዎች ሰውሰራሽ አዯጋዎች

- መሬት መንቀጥቀጥ - የመኪና አዯጋ

- መሬት መንሸራተት - ጦርነት
- ጎርፌ - አውሮፕሊን መከስከስ
- ዴርቅ - የህንጻ መዯርመስ
- አውል ንፊስ ወ዗ተ - የእሳት አዯጋ (በተፇጥሮም የሚነሳ
ሉኖር ይችሊሌ፤ በጸሏይ ሀሩር)
- የማዕዴን ጉዴጓዴ መናዴ

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

ተግባር አንዴ
ጓዯኞቻቸውን በተመሇከተ ተማሪዎች የሚጽፎቸው ማናቸውም ትርጉም የሚሰጡና
ሰዋስዋዊ ስርዓቱን የጠበቁ ተራ አረፌተነገሮች መሌስ ይሆናለ

 ስሇተራ ረፌተነገር የተማሩትን በማስታወስ የጻፎቸው ተቀባይነት ያሊቸው

አረፌተነገሮች
 ባህሊዊ ሙዙቃ መሳሪያዎች (ማሲንቆ፣ ዋሽንት፣ ከበሮ፣ ነጋሪት፣ ክራር፣ እንቢሌታ፣
በገና…)

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

መሌመጃ አራት
1. ውስብስብ የሆኑትን መሇየት
ሀ. መንገዴ ሠ. ተመጋቢነታቸው (ውስብስብ)
ሇ. አስገመገመው (ውስብስብ) ረ. ምንጣፌ
ሏ. እግረመንገዴ (ውስብስብ) ሰ. ትክክሌ
መ. ትህትና ሸ. እየሇዩ (ውስብስብ)

22
 2. ምዕሊድችን ሇይቶ መጻፌ
ሀ. እየቀሇዯችበት እየ - ቀሇዯ -ች- በት ሠ. የተመሇከተ የ - ተመሇከተ
ሇ. ስሇምርታማነት ስሇ- ምርት -ኣማ- -ነት ረ. ምዕሊድችን ምዕሊዴ -ኦች -ን
ሏ. በዴንገተኛ በ- ዴንገት - ኧኛ ሰ. ተጻፇሇት ተ- ጻፇ -ሇት
መ. ስሇጓዯኞቻቸው ስሇ- ጓዴ -ኧኛ- ኦች- ኣቸው

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

መሌመጃ አምስት

1. እነሱ - ሦስተኛ መዯብ 4. እናንተ - ሁሇተኛ መዯብ

2. እኔ - አንዯኛ መዯብ 5. እኛ - አንዯኛ መዯብ
3. እሳቸው - ሦስተኛ መዯብ 6. አንቺ - ሁሇተኛ መዯብ
መሌመጃ ስዴስት

ባሇቤታቸው ‘እሷ፣ እሱ’ እና ‘እነሱ’ የሆኑ ማናቸውም ተማሪዎቹ የሚጽፎቸው ሁሇት ሁሇት
አረፌተነገሮች

23
 ምዕራፍ ሦስት

ባህላዊ ጨዋታ
(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)
1. ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ምንባብ አዲምጠው ጥያቄዎች ይመሌሳለ፤

 በስሌክ ሌውውጥ ሂዯት ይሳተፊለ፤
 ዴምጽ አሰምተው ያነባለ፤
 ስሇባህሊዊ ጨዋታዎች ንግግር ያዯርጋለ፤
 አንብቦ የመረዲት ጥያቁዎችን ይመሌሳለ፤
 ቃሊትን ከተቃራኒ ፌቻቸው ጋር ያዚምዲለ፤
 ባህሊዊ ጨዋታዎችን የተመሇከቱ ስያሜዎችን ይሇያለ፤
 የተጓዯለ አረፌተነገሮችን ያሟሊለ፤

 ስማዊና ግሳዊ ሀረግን ሇይተው ያመሇክታለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

 ባህሊዊ ጨዋታዎች ምንባብ (ቅሌቦሽ)

 የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች
ትምህርት ሁሇት፡ መናገር
 የስሌክ ምሌሌስ
 ባህሊዊ ጨዋታዎች
ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ
 ምንባብ (ውሌብታ)
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎች
ትምህርት አምስት፡ መጻፌ

24
  ባህሊዊ ጨዋታዎች /዗ገባ/
ትምህርት አምስት፡ ቃሊት
 ተቃራኒ ፌቺ
ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው
 ስማዊ ሀረግ እና ግሳዊ ሀረግ

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 በተግባር ማሇማመዴ
 ሚና ጨዋታ
 የንባብ ዗ዳ
 የሌስራ፣እንስራ፣ ዗ዳ ስሩ
 የጥንዴ ምሌሌስ
 የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ
 ጥያቄና መሌስ
 የግሌ ንባብ
 የክፌሌ ውጪ ስራ

4. ም዗ና
 አዲምጦ የሚሰጥ ምሊሽ
 ቼክ ሉስት
 ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 ምሌከታ
 ቃሌ ጥያቄ
 ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የጥንዴ/ቡዴን ስራ ፅብረቃ

ክፌሇጊዛ፡ አንዴ

ትምርት አንዴ፡ ማዲመጥ

25
መምህር በዙህ ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎችዎ ‘ቅሌቦሽ’ የተሰኘውን ምንባብ የማዲመጥ
ክሂሊቸውን ሇማበሌጸጊያነት እንዱጠቀሙበት ቀርቦሊቸዋሌ። እባክዎ መምህር
የተማሪዎችዎን የቋንቋ ዯረጃ ታሳቢ በማዴረግ ቢያንስ ሁሇቴ እያነበቡ ያቅርቡሊቸው።
ከምንባቡ ጋር ተያይ዗ው የተ዗ጋጁትን ጥያቄዎችም በየዯረጃቸው በማቅረብ ያሰሯው።

መምህር በአካባቢዎ የኢንተርኔት አገሌግልት የሚያገኙ ከሆነም ይህንን ማስፇንጠሪያ

በመጫን በሞማይሌዎ ወይም በኮምፒተርዎ የቅሌቦሽ ጨዋታ ናሙና ቪዱዮን እርስዎ
መመሌከት ይችሊለ።

https://www.youtube.com/watch?v=d54Hu9Iw2Vk

ቅሌቦሽ ኢትዮጵያ ውስጥ ከተሇመደ ባህሊዊ ጨዋታዎች ውስጥ አንደ ነው። የዙህ
ባህሊዊ ጨዋታ ተሳታፉዎች ብዘውን ጊዛ እዴሜያቸው በአስራዎቹ ውስጥ የሚገኙ
ሌጃገረድች ናቸው። በዙህ እዴሜ ክሌሌ ያለ ሌጃገረድች ጨዋታውን ሁሇትና ከዙያ
በሊይ እየሆኑ ተራ በተራ ይጫወቱታሌ። ቅሌቦሽ ከአዜናኝነቱ ባሻገር ስነስርዓትን፣
ማህበራዊ ክህልቶችንና ትኩረትን ሇማስተማሪያነት ያገሇግሊሌ። በተጨማሪም
ተሳታፉዎቹ ጥቅም ሊይ የሚውለትን ጠጠሮች በመጠቀም አቆጣጠርን እንዱማሩ
ሇማስቻሌ ያግዚሌ።

ቅሌቦሽ ቤት ውስጥ ወይም ከቤት ውጪ በተ዗ጋጀ ቦታ ሊይ በመቀመጥ ፉት ሇፉት

እየተያዩ የሚካሄዴ ጨዋታ ሲሆን፣ የቅሌቦሽ ተጫዋቾች በቅዴሚያ ሇመጫወቻነት
የሚያገሇግለትን ጠጠሮች ያ዗ጋጃለ። የዴንጋይ ጠጠሮቹ በጎድል ቁጥር የሚወከለ
ሲሆን፤ ብዘውን ጊዛም አምስት ወይም ሰባት ይሆናለ። ከዙያም ጨዋታውን
ሇመጀመር የተ዗ጋጀችው ሌጅ ሇጨዋታ የተ዗ጋጁትን ጠጠሮች በአንዴ እጇ መዲፌ
ጨብጣ በመያዜ አንዶን ጠጠር አስቀርታ ላልቹን መሬት/ወሇለ ሊይ
ይበትናሌትበትናቸዋሇች። በማስከተሌ አንደን ጠጠር በጣቶቿ በመያዜና ወዯ ሊይ
በመወርወር ተበትነው የነበሩትን ጠጠሮች መጀመሪያ አንዴ በአንዴ ቀጥለ ሁሇት
ሁሇት፤ ከዙያ አራቱን አንዴ ሊይ ወ዗ተ ተራ በተራ የተወረወረውን እየቀሇበች
ትሰበስባቸዋሇች። በመጨረሻ ሁለም ጠጠሮች በአውራ ጣትና በጠቋሚ ጣት መካከሌ

26
ይያዘና ወዯ ሊይ ወርወር ተዯርገው በእጅ መዲፌ ጀርባ (አይበለባ) ሊይ በማሳረፌና
መሌሶ ወዯ አየር መሌቀቅና መቅሇብ፤ ከዙያም የተያዘትን ጠጠሮች መቁጠር። ወዯ
ሊይ ተወርውረው የተበተኑት ጠጠሮች በተራራቁ ቁጥር ጨዋታውም እየከበዯ
የሚሄዴ ይሆናሌ።

በቅሌብሌቦሽ ጨዋታ አሸናፉ የምትሆነው ሌጅ የሚወረወረው ጠጠር ሳይወዴቅባት

ጨዋታውን ከአንደ ዯረጃ ወዯ ላሊው በማስኬዴ እስከ መጨረሻው እየተጫወተች
የ዗ሇቀችው ብቻ ናት። ይህ ካሌሆነና በተከታታይ መሰብሰቡ ከተዯነቃቀፇ ጨዋታው
ፈርሽ ሆነ ይባሊሌ። የጀመረችው ሌጅም ታቋርጥና ቀጣይዋ ተጫዋች ተራውን
ትረከባሇች።

ክፌሇጊዛ፡ ሁሇት እና ሦስት

ትምርት ሁሇት፡ መናገር

ትምህርት ሁሇት ተማሪዎች የሚና ጨዋታ እየተጫወቱ የስሌክ ምሌሌስ እንዱያዯርጉ

የሚጋብዜ ነው። ስሇሆነም በክፌሌ ውስጥ ያለ ተማሪዎችን ጥንዴ ጥንዴ አዴርጎ በማቧዯን
በመማሪያ መጽሏፊቸው ሊይ የቀረበውን ምሌሌስ አስቀዴመው በመሇማመዴ ሚና ወስዯው
እንዱያቀርቡ ይዯረጋሌ፤ ምሌሌስ 1 መዯበኛ የስሌክ ሌውውጥን የሚያሳይ አስረጅ ሲሆን፣
ምሌሌስ ሁሇት ዯግሞ የኢመዯበኛ ምሌሌስ ምሳላ ነው። እባክዎ መምህር የክፌሌ
ተማሪዎችዎን ብዚትና አቀማመጥ ከግምት በማስገባት ይህንን ተግባር ያሰሯቸው፤ ዴግፌ
የሚያሻቸውንም እየተ዗ዋወሩ ይቃኟቸው። በመጨረሻም የቀረበውን ምሳላ መነሻ አዴርገው
የየራሳቸውን የስሌክ ምሌሌስ ሌውውጥ እንዱያካሂደ ይጋብዞቸው፤ ሇዙህም በአንዯኛው ጎን
ያሇ ተማሪ በላሊኛው ጎን ካሇ ተማሪ ጋር (ማድ ሇማድ በመሆን) እጅን ጆሮ ሊይ በማዴረግ
ናሙናዊ ምሌሌስ እንዱያቀርቡ ያበረታቷቸው።

ክፌሇጊዛ፡ አራት እና አምስት

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

27
በማንበብ ትምህርት ክፌሌ ‘የገና (ቂላ)’ የተሰኘ አጭር ተራኪ ጽሐፌ ቀርቧሌ። ጽሐፈ
እውናዊ ምሌሌስን ከማቅረቡም ላሊ ተማሪዎቹ ዗ና የማሇት ስሜትን እንዱጋሩ እዴሌ
ይሰጣቸዋሌ። መምህር መጀመሪያ ተማሪዎቹ ጽሐፈን አንዴ ጊዛ በራሳቸው እንዱያነቡት
በማዴረግ የንባብ ተግባሩን ያስጀምሯቸው። በመቀጠሌም እረስዎ ተገቢውን አገሊሇጽ
በመተግበር አንዳ ያንብቡሊቸው፤ ሇዙህም ጽሐፈን አስቀዴመው ከክፌሌ ውጭ በማንበብ
ቅዴመዜግጅት ቢያዯርጉ ይመረጣሌ።

የቀረቡትን መሌመጃዎችም በየዯረጃቸው የተሰጡ ትዕዚዚትን በመከተሌ ያሰሯቸው፤

ተገቢውን ም዗ናም ማካሄዴዎን አይ዗ንጉ። በመጨረሻም ቀጣዩን ክፌሇጊዛ (ክፌሇጊዛ
ስዴስት፣ ተግባ 4ን) በተመሇከተ ጥቆማ ይስጡ።

ክፌሇጊዛ፡ ስዴስት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

መሌመጃ አምስት

መምህር እባክዎ የገና ጨዋታ ምንባብን በአጭሩ በመከሇስ ወይም የተጓዯለ አረፌተነገሮች
የማሟሊቱን መሌመጃ እንዱሰሩ ያዴርጓቸው፤ እርማትም ይስጧቸው

ተግባር አራት

መምህር በዙህ ንዑስ ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎችዎ ዜግጅት በማዯረግ መረጃ አሰባስበው
እንዱመጡ አስቀዴመው ጥቆማ መስጠት ይጠበቅብዎታሌ። መረጃ በማሰባሰብ ያገኙትን
ጥንቅርብ በ዗ገባ መሌክ ሇክፌለ እንዱያቀርቡ ያትጓቸው። አፇጻጸማቸውንም በመመ዗ን
ይመዜግቡሊቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ሰባት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

መምህር ቃሊት ተመሳሳይ ፌቺ ያሊቸው ላልች አቻ ቃሊት ሉኖራቸው እንዯሚችሌ ሁለ

ከነሱ በተቃራኒው የቆሙ ላልች የተቃርኖ ቃሊትም አሎቸው። በዙህ ትምህርት ክፌሌ

28
ተማሪዎችዎ ሇቃሊት ተቃራኒ መፇሇግን በተመሇከተ መሌመጃዎችን ይሰራለ። እባክዎ
ተጨባጭ የሆኑ ምሳላዎችን በመስጠት ተማሪዎችዎ ይህንን ጽንሰሀሳብ እንዱያሰርጹት
ያበረታቷቸው (ሇምሳላ ጥቁር ነጭ፤ አጭር ረዥም፣ እውነት ውሸት)። ተማሪዎችዎ ጽፇው
የሰሯቸውን መሌመጃዎችም ዯብተሮቻቸውን በመሰብሰብ እርማት ያዴርጉባቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ስምንት እና ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

መምህር በአንዴ አረፌተነገሮች ውስጥ ያለ ሀረጎችን ባሇቤትንና ማሰሪያ አንቀጽን መነሻ

በማዴረግ ስማዊ ሀረግ እና ግሳዊ ሀረግ በማሇት ሌንከፌሊቸው እንዯምንችሌ ይታወቃሌ።
ይህንን ታሳቢ በማዴረግም ተማሪዎችዎ በአረፌተነገር ውስጥ ያለትን እነዙህን ሀረጎች
እንዱሇዩ ማስታወሻና መሌመጃዎች በመማሪያ መጽሏፊቸው ሊይ ቀርቦሊቸዋሌ። እርስዎም
ላልች ማጣቀሻዎችን ጭምር በማንበብ በጉዲዩ ሊይ አጠር ያሇ ገሇጻ ያቅርቡሊቸው፤
ምሳላዎችንም አብራችሁ ስሩ። በመጨረሻም ተማሪዎቹ እራሳቸውን ችሇው መሌመጃዎቹን
እየጻፈ እንዱሰሩ ይንገሯቸውና ክትትሌ እያዯረጉ አፇጻጸማቸውን ይመዜኑ።

የመሌመጃና ተግባራት አማራጭ ምሊሾችና አስተያየቶች

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች

1. ተማሪዎቹ የሚያ዗ወትሯቸው ማናቸውም ጨዋታዎች

2. ጤና፣ ዯስታ፣ ተግባቦት፣ ጥንካሬ፣ የማመዚ዗ን አቅም፣ ጽናት…
ዴህረማዲመጥ ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ
ሀ. እውነት/ሀሰት
1. እውነት 2. ሀሰት 3. ሀሰት 4. እውነት
ሇ. ምርጫ
1. መ 2. ሇ 3. ሀ 4. መ 5. ሏ
ትምርት ሁሇት፡ መናገር

29
ተግባር አንዴ (ምሌሌስ 1 እና ምሌሌስ 2)

ምሌሌሶቹን አጥንቶ በቃሌ ማቅረብ (መተወን)

ተግባር ሁሇት

ክፌሌ ውስጥ የስሌክ ምሌሌስ ማዴረግ

ተግባር ሦስት

ስሇባህሊዊ ጨዋታ ከየአካባቢያቸው መረጃ አጠናቅሮ ማቅረብ

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ
የገና ጨዋታ
ቅዴመማንበብ
1. በተሇምዶዊ ህግ የሚመሩ መሆናቸው፤ አሳታፉነታቸው፣ (ተቀባይነትያሊቸው ማናቸውም
መሌሶች)
2. ሌምዲቸውን መሰረት አዴርገው ተማሪዎቹ የሚሰጧቸው ምሊሾች

የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ ሁሇት
ሀ. አዚምዴ
1. ሏ 2. ረ 3. ሀ 4. ሇ 5. መ 6. ሠ
ሇ. በጽሐፌ ተገቢውን መሌስ መስጠት
1. ታህሳስ
2. ሁሇት፤ የተወሰነ አይዯሇም፤ ቁጥራቸው ሊይመጣጠንም ይችሊሌ
3. ሚናህን ሇይ ይባሊሌ ወይም በደሊ ቸብ ይዯረጋሌ
4. ሩር፤ ገና
ትምህርት አራት፡ መጻፌ

መሌመጃ ሦስት
ማናቸውም አረፇረተነገሮቹን የተሟለ የሚያዯርጉ ምሊሾች
ሇምሳላ፡

30
 1. የገና ጨዋታ ባህሊዊ ከሚባለት ጨዋታዎች መካከሌ አንደ ነው።
2. የእርሻ ቦታዎችና መስኮች ሇአይን ይማርካለ።
3. አንዯኛው ቡዴን ከቀኝ ወዯ ግራ ሲጫወት ላሊኛው ዯግሞ ከግራ ወዯ ቀኝ
ይጫወታሌ።
4. በገና ጨዋታ የሚሰነ዗ሩ ተረቦች ብዘ ሰው ያዜናናለ።
5. የታህሳስ ወር ብዘ ባህሊዊ ጨዋታዎች ይካሄደበታሌ።

ተግባር አራት
ስሇአንዴ ባህሊዊ ጨዋታ መረጃ አቀናጅቶ በጽሐፌ ማቅረብ

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

መሌመጃ አራት
ሀ. አዚምዴ
1. መ 2. ሠ 3. ሸ 4. ቀ 5. ሇ 6. ሏ 7. በ 8. ረ 9. ሀ 10. ሰ
ሇ. ምርጫ
1. ሇ 2. ሀ 3. ሏ 4. ሀ 5. ሇ 6. መ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

መሌመጃ አምስት

ሀ. 1. ግሳዊ 2. ስማዊ 3. ስማዊ 4. ግሳዊ 5. ስማዊ 6. ግሳዊ 7. ግሳዊ 8. ስማዊ 9. ግሳዊ

10. ስማዊ

ሇ.

ተ.ቁ ስማዊ ሀረግ ግሳዊ ሀረግ

1. የአቶ ጎበና ሌጅ ሲፇን ከወሇጋ መጣች
2. የፌራፌሬ ዚፌ ችግኞች በየአካባቢው እየተተከለ ነው
3. ታሊቅ እህቴና ወንዴሜ ወዯ ገበያ ሄደ
4. የሂሳብ ትምህርት መምህራችን በርካታ የመሇማመጃ ጥያቄዎችን ሰጡን
5. የኢንተርኔት አገሌግልት በአሇም ዘሪያ እየተስፊፊ መጥቷሌ
6. የተመጣጠነ ምግብ መመገብ ሇጤና ጠቃሚ ነው
7. በሰፇራችን የሚሰበሰበው እቁብ ብዘ ሰዎችን ተጠቃሚ አዴርጓሌ
8 ምንግዛም ጠንክሮ የሚሰራ ሰው ጣፊጩን ፌሬ ይበሊሌ

31
9 አሸናፉዋ አትላት የወርቅ ሜዲሉያ በአንገቷ ሊይ
ተጠሇቀሊት
10. ሁለም የትምህርት አይነቶች በ዗መናዊ ቴክኖልጂ መታገዜ አሇባቸው

ክፌሇጊዛ፡ ዗ጠኝ

መሌመጃ ስዴስት

ማናቸውም ተቀባይነት ያሊቸው አረፌተነገሮች (ባሇቤትና ማሰሪያ አንቀጽ ያሊቸው)

32
 ምዕራፍ አራት

ምሳሌያዊ አነጋገሮች
(የክፌሇ ጊዛ ብዚት፡ 9)

1. ርዕስ፡ አሌጠግብ ባይ ሲተፊ ያዴራሌ (ሇማዲመጥ ክሂሌ)

ምሳላያዊ አነጋገሮች (ሇማንበብ ክሂሌ)
2. ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች
ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ምንባብን/ገሇጻን አዲምጠው ጥያቄዎች ይመሌሳለ፤

 ታሪክን አዲምጠው መሌሰው ይተርካለ፤
 በተሇያዩ አውድች ውስጥ ሆነው ይናገራለ፤
 አቀሊጥፇው ያነባለ፤
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 ምሳላያዊ አነጋገሮችን ይጠቀማለ፤
 ከአገባባቸው በመነሳት ሇቃሊት ፌቺ ይሰጣለ፤
 በጽሐፌ የቀረበን መረጃ በካርታ ሊይ ያመሇክታለ (ሀገራትና አህጉራትን)፤
 የተ዗በራረቁ አረፌተ ነገሮችን አስተካክሇው ይጽፊለ
 የአረፌ ተነገር ክፌልችን (ባሇቤት፣ተሳቢ ማሰሪያ አንቀጽ) ሇይተው ያመሇክታለ።

3. ዜርዜር ይ዗ቶች
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

 ምንባብ (‘አሌጠግብ ባይ ሲተፊ ያዴራሌ’)

 የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች
ትምህርት ሁሇት፡ መናገር
 ንግግር (ምሳላያዊ ንግግሮች)
ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ
 ካርታ ማንበብ (የአፌሪካ)

33
  ምንባብ (ምሳላያዊ አነጋገሮች)
ትምህርት አምስት፡ መጻፌ
 ተ዗በራርቀው የተቀመጡ አረፌተነገሮች
ትምህርት አምስት፡ ቃሊት
 አውዲዊ ፌቺ
ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው
 የአረፌተነገር መዋቅር

4. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 በትኩረት ማዲመጥ
 የትረካ ስሌት (ተገቢ አገሊሇጽን አስቀዴሞ በመሇማመዴ በትረካ ማቅረብ)
 አውዴን መሇዋወጥ (የገበያ፣ የባንክ፣ የህክምና ስፌራ ወ዗ተ ከግምት እያስገቡ
እንዱናገሩ ማትጋት)
 ሚና ጨዋታ (እንዯሸማች፣እንዯመመህር፣ እንዯሀኪም እየሆኑ ቋንቋውን
እንዱሇማመደ ማመቻቸት)
 የንባብ ዗ዳ (መምህር በማንበብ እና ተማሪዎቹን እንዯሁኔታው(በግሌ፣ በጥንዴ፣
በቡዴን) ማስነበብ)
 የሌስራ፣እንስራ፣ ስሩ ዗ዳ
 የጥንዴ ምሌሌስ (ተማሪዎች ጥንዴ ጥንዴ እየሆኑ እንዱሇማመደ ማዴረግ)
 አቅጣጫ የማመሊከት (የመኖሪያ ቤታቸውን፣ የትምህርት ቤታቸውን አቅጣጫ
እንዱያመሇክቱ ማበረታታት፤ ሇዙህም በቅዴሚያ የአቅጣጫ ስያሜዎቹን
(ምስራቅ፣ ምዕራብ…) ፉታቸውን ወዯ ጸሏይ መውጫ አዘረው እንዱሇማመደ
ማዴረግ)፤ ካርታ ወይም ግልብ መጠቀም
 የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ (በቡዴን ሆነው ምሌሌስ ይሇማመደ)
 ጥያቄና መሌስ (መምህር ይጠይቃለ ተማሪዎች ይመሌሳለ)
 የግሌ ንባብ
 የክፌሌ ውጪ ስራ (ቤተሰብ፣ የአካባቢ ሰው ወይም ባሇሙያ ጠይቀው)

5. ም዗ና
 የቃሌ ጥያቄ
 ኢመዯበኛ ቁጥጥር
34
  ቼክ ሉስት
 ምሌከታ
 ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የጥንዴ/ቡዴን ስራ ፅብረቃ

ክፌሇጊዛ፡ አንዴ

ትምርት አንዴ፡ ማዲመጥ

በትምህርት አንዴ የማዲመጥ ትምህርት ክፌሌ ‘ሁሇቱን የተመኘ፣ አንደንም አሊገኘ’

በሚሌ ርዕስ የቀረበው ምንባብ ተማሪዎቹ እንዱያዯምጡት ይነበብሊቸዋሌ።
ማንበቡም የአቀሊጥፍ ማንበብ ሞዳሌ ይሆናቸው ዗ንዴ፣ ተገቢውን ፌጥነት፣
ትክክሇኛነትና አገሊሇጽ በመጠቀም የሚቀርብ ይሆናሌ። እባክዎ መምህር ምንባቡን
ከክፌሌ ውጪ አስቀዴመው በማንበብ ዜግጅት አዴርገው ይቅረቡ።

በአቀራረብ ወቅት በቅዴሚያ የቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎቹን ተማሪዎቹ እጅ እያወጡ

እንዱመሌሱ ይጋብዞቸው። በመቀጠሌ ምንባቡን እያነበቡና የማዲመጥ ጥያቄዎቹ
ያለበት ቦታ ቆምታ እያዯረጉ ምሊሻቸውን በመቀበሌ አቀሊጥፇው ያንብቡሊቸው።
ከአፌታ በኋሊም ያሇ የንባብ ጊዛ ጥያቄዎቹ ጽሐፈን ወጥ በሆነ መሌኩ
ያንብቡሊቸውና የዴህረ ማዲመጥ ጥያቄዎቹን በትዕዚዚቱ መሰረት እንዱሰሯቸውና
አንብቦ የመረዲት አቅማቸውን እንዱፇትሹ ያዴረጉ፤ እርስዎም የተማሪዎችዎን
የማዲመጥ ዯረጃ ይመዜኑ።

“ሁሇቱን የተመኘ አንደንም አሊገኘ”

ከእሇታት አንዴ ቀን አንዴ ባሇጸጋ ሰው ከሄዯበት ወዯ መኖሪያ አካባቢው ሲመሇስ መቶ

የወርቅ ሳንቲሞች ያለበት ከረጢት መንገዴ ሊይ ወዴቆ ይጠፊበታሌ። ከረጢቱ

35
መጥፊቱን ካወቀበት ጊዛ ጀምሮም በጣም በመበሳጨቱና በመከፊቱ የተነሳም እረፌት
አሊገኘም ነበር።

በመጨረሻም በአከባቢው ካለ ባህሊዊ መሪ ጋር ይሄዴና ጉዲዩን ያማክራቸዋሌ። ባህሊዊ

መሪውም የባሇጸጋውን ጉዲይ ከሰሙና ካጤኑ በኋሊ እንዱህ የሚሌ ማስታወቂያ በመንዯሩ
ያስነግራለ፣ “የጠፈትን የወርቅ ሳንቲሞች ያገኘና ሇባሇቤቱ የመሇሰ አስር የወርቅ
ሳንቲሞችን በሽሌማት መሌክ ያገኛሌ።”

1. የወርቅ ሳንቲሞቹ የሚገኙ ይመስሊችኋሌ?

ምሽት ሊይ በመንገዴ ሊይ ሲጓዜ የነበረ አንዴ ታማኝ ገበሬ የተባሇውን የወርቅ ሳንቲሞች
ከረጢት አገኘ። የመጥፊቱን ወሬም ሰምቶ ስሇነበር ከረጢቱን ሳይከፌተው በቀጥታ ወዯ
ባሇጸጋው ቤት ይዝ በመሄዴ አስረከበው።

ባሇጸጋውም ከረጢቱን ተቀብል በመፌታት በውስጡ ያለ ሳንቲሞችን በመቁጠር

በትክክሌ መቶ መሆናቸውን ያረጋግጣሌ። ይሁን እንጂ ከፉቱ የቆመው ሰው የመንዯሩ
መሪ ባወጡት ማስታወቂያ መሰረት አስር የወርቅ ሳንቲሞችን ይጠይቀኛሌ ብል ስሇሰጋ
በሀሳቡ አንዴ እቅዴ ነዯፇ።

2. ባሇጸጋው ምን ያሰበ ይመስሊችኋሌ?

ወዯ ታማኙ ገበሬ ዗ወር ብልም “የታለ ቀሪዎቹ አስር የወርቅ ሳንቲሞች? በዙህ ከረጢት
ውስጥ 110 ሳምቲሞችን ነበር ያስቀመጥኩት” በማሇት ጠየቀው። ጉዲዩንም ወዯ ባህሊዊው
መሪ በመውሰዴ ገበሬውን በስርቆት ወንጀሌ ከሰሰው።

3. የባሇጸጋው ዴርጊት ትክክሌ ነው ትሊሊችሁ? ሇምን?

ባህሊዊ መሪውም ስሇጉዲዩ ገበሬውን ጠየቁት። ገበሬውም ያሇጥፊቱ በመከሰሱ በጣም

እያ዗ነ የተባሇውን እንዲሌፇጸመና ከረጢቱንም በፌፁም እንዲሌከፇተ፤ መቼም ቢሆን
የሰውን ሀቅ የሚፇሌግ እንዲሌሆነ በመሃሊ ጭምር በማረጋገጥ መሇሰ።

ባህሊዊ መሪውም ባሇጸጋው አስቀዴሞ ጠፈብኝ ያሊቸውን የወርቅ ሳንቲሞች ብዚት ያውቁ
ነበርና በዴጋሚ የጠፈበት ሳንቲሞች ስንት እንዯሆኑ እንዱያረጋግጥ ጠየቁት ባሇጸጋውም
“110 የወርቅ ሳንቲሞች” በማሇት መሌስ ሰጠ።

36
 4. ባህሊዊው መሪ ምን አይነት ፌርዴ ይሰጣለ ብሊችሁ ትገምታሊችሁ?

ባህሊዊ መሪውም ሇባሇጸጋው “እንግዱህ ከክስህ እንዯተተረዲሁት የጠፈብህ የወርቅ

ሳንቲሞች 110 ናቸው፤ በዙህ ከረጢት ውስጥ ያለት ግን 100 ሳንቲሞች ብቻ ናቸው።
ስሇሆነም እነዙህ የወርቅ ሳንቲሞች ያንተ አይዯለም ማሇት ነው። ላሊ 110 ሳንቲሞች
ያለበት ከረጢት ወዴቆ ያገኘ ሰው ሲያመጣ ያ ያንተ ይሆናሌ። ሇጊዛው 100 የወርቅ
ሳንቲሞች ጠፊብኝ ያሇ ላሊ ሰው ስሇላሇ ይህ ከረጢት ሇዙህ ታማኝ ገበሬ እንዱሰጠው
ወስኛሇሁ፣” በማሇት የተገኘውን የወርቅ ሳንቲሞች ከረጢት ሇገበሬው ሰጡት።

ስግብግቡ ባሇጸጋም እያ዗ነና በዴርጊቱ እያፇረ ባድ እጁን ወዯቤቱ ሄዯ!

ክፌሇጊዛ፡ ሁሇት

መሌመጃ ሁሇት

በዙህ መሌመጃ ስር የቀረቡት ቃሊት ከተማሪዎቹ አንብቦ መረዲት ጋር የተያያዘ ናቸው።

ያዲመጡትን ምንባብ አውዴ መሰረት በማዴረግ እንዱያዚምዶቸው ያዴርጉ። በመቀጠሌም
ታሪክን መሌሶ የመናገር እዴሌ የሚፇጥርሊቸው ተከታይ መሌመጃ እንዱተገብሩት
ያበረታቷቸው፤ አፇጻጸሙንም ምሌከታ በማዴረግና ማስታወሻ በመያዜ ይመዜኑት።

ክፌሇጊዛ፡ ሦስት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

በመናገር ክሂሌ መሇማመጃ ትምህርት ክፌሇጊዛ ተማሪዎች ከቀረቡሊቸው ምሳላያዊ

አነጋገሮች መካከሌ በመምረጥ ምሳላያዊ አነጋገሮቹን በተመሇከተ ንግግር እንዱያዯርጉ
ይጋበዚለ። ሇዙህም መጠነኛ ዜግጅት ማዴረግ ይጠበቅባቸዋሌ። እባክዎ መምህር
ስሇምሳላያዊ አነጋገሮች ምንነት፣ አጠቃቀምና ስሊሊቸው ፊይዲ አስቀዴመው አጠር ያሇ
ገሇጻ ያቅርቡሊቸው። ምሳላዎችም ይስጧቸው።

37
 ክፌሇጊዛ፡ አራትና አምስት

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

የማበብ ክሂሌ ሉጎሇብት የሚችሇው ማንበብን ዯጋግሞ በመተግበርና እራስን እያሻሻለ

በመሄዴ ብቻ ነው። ሇዙህም ተማሪዎቻችን አቅዯውም ይሁን ሳያቅደ በማንበብ ሂዯት
ውስጥ እንዱሳተፈ ማበረታትና አርዓያ ሆኖ መገኘት እጅግ ወሳኝ ተግባር ነው። ስሇሆነም
መምህር እርስዎም ሞዳሌ አንባቢ በመሆን ይቅረቧቸው፤ ጋዛጦችን፣ መጽሔቶችን የተሇያዩ
መጽሏፌትን ይዝ መገኘትና ቤተመጽሏፌትን በየጊዛው መጎብኘት የተማሪዎችን የማንበብ
መነሳሳት እንዯሚያሳዴግ ጥናቶች ያመሊክታለ።

መምህር ሇዙህ ትምህርት ክፌሌ ሁሇት ክፌሇጊዛዎች የተመዯቡ ሲሆን (ክ/ጊዛ 4 እና 5)፣
በመጀመሪያው ክፌሇጊዛ ተማሪዎች ካርታ የማንበብና አቅጣጫዎችን የመጠቆም እዴሌ
የሚያገኙበት ሲሆን ሁሇተኛው ዯግሞ አቀሊጥፍ ማንበብን የሚሇማመደበት ነው።
በመሆኑም በተማሪ መጽሏፈ ሊይ የተሰጡትን ትዕዚዚት በመከተሌ አሳታፉ በሆነ መንገዴ
ተግብሯቸው።

በመሌመጃ ስዴስት ስር የቀረቡት ምሳላያዊ አነጋገሮች ‘ጥበበኛው ሌዑሌ’ የሚሇው ምንባብ

የያ዗ውን ጭብጥ በተ዗ዋዋሪ መንገዴ የሚገሌጹ ናቸው። መምህር እባክዎ ተማሪዎችዎ
ምሳላያዊ አነጋገሮቹን በተናጠሌ እያነሱ እንዱ ነጋገሩባቸውና የያዘትን መሌዕክት
አጽንዖት እንዱሰጡበት ያዴርጉ፡፡ በዕሇት ተዕሇት ተግባቦታቸው ውስጥም ምሳላያዊ
አነጋገሮችን በመጠቀም የንግግሮቻቸውን ተጨባጭነት እንዱያሳዩ ያበረታቷቸው፤ እርስዎም
ምሳላያዊ አነጋገሮችን በመጠቀም አርዓያ ይኗቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ስዴስት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

የተ዗በራረቁ አረፌተነገሮችን በማስተካከሌና በትክክሇኛው ቅዯም ተከተሊቸው መሌሶ መጻፌ

የዙህ ትምህርት ክፌሌ አሊማ ነው። በመሆም መምህር ተማሪዎችዎ መጀመሪያ በግሊቸው
ቀጥልም በጥንዴ ወይም በአነስተኛ ቡዴን ሆነው እየተነጋገሩ አረፌተነገሮቹን መሌሰው

38
እንዱያዋቅሩና የተሟሊ አንቀፅ ዯብተራቸው ሊይ እንዱጽፈ ያበረታቷቸው። ሲጨርሱም
ዯብተራቸውን ሰብስበው በማረም አፇጻጸማቸውን ይገምግሙ።

ክፌሇጊዛ፡ ሰባት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

ቃሊትን በተመሇከተው ትምህርት ክፌሌ የቃሊት አውዲዊ ፌቺ ሊይ ትኩረት ያዯረገ

መሌመጃ ቀርቧሌ። እባክዎ መምህር ተማሪዎችዎ የቀረበውን ምንባብ መሌሰው እያነበቡ
ቃሊቱ በገበቡበት አውዴ የያዘትን ፌቺ እንዱገምቱ ያዴርጓቸው። ምሳላዎችን
በመስጠትም እገዚ ሇሚፇሌጉ ተማሪዎች ሁኔታዎችን ያመቻቹሊቸው። በመጨረሻም
በተሰጡት ቃሊት የየራሳቸውን አረፌተነገሮች እንዱጽፈ ያበረታቷቸው ክፌሌ ውስጥ
እየተ዗ዋወሩም አፇጻጸማቸውን ይከታተለ።

ክፌሇጊዛ፡ ስምንትና ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በአንዴ አረፌተነገር ውስጥ የተሇያዩ ተዋቃሪዎች ሉገኙ ይችሊለ፤ በዋነኝነትም ባሇቤትና

ማሰሪያ አንቀጽ በማንኛውም አረፌተነገር ውስጥ የሚገኙ ናቸው። ከባሇቤትና ማሰረያ
አንቀጽ በተጨማሪም በአረፌተነገሮች ውስጥ በተዋቃሪነት ተሳቢ ሉኖር ይችሊሌ። ይህንንም
ይረደ ዗ንዴ ሇተማሪዎች ማስታወሻና መሌመጃዎች ቀርበዋሌ። እባክዎ መምህር ይህንን
በተመሇከተ ሇተማሪዎችዎ ተጨማሪ ምሳላዎችንና ማብራሪያ በማቅረብ ጉዲዩን ይበሌጥ
ግሌጽ ያዴርጉሊቸው።

39
የመሌመጃና ተግባራት አማራጭ ምሊሾችና አስተያየቶች

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

‘ሁሇቱን የተመኘ፣ አንደንም አሊገኘ’

ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች

1. ማናቸውም ተቀባይነት ያሊቸው መሌሶች

2. ተማሪዎቹ የሚሰጧቸው ምሳላያዊ ንግግሮች
የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች

1. አይ/አዎ (ሇምሊሻቸው ምክንያት ይስጡ)

2. ግምታቸውን ይናገሩ
3. አዎ/አይ (ግን አጥጋቢ ምክንያት ይስጡ)
4. ግምታቸውን (ይሆናሌ ብሇው የሚጠብቁትን)
የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ

1. ሀሰት 2. ሀሰት 3. እውነት 4. እውነት 5. ሀሰት

መሌመጃ ሁሇት

1. ሰ 2. ቀ 3. በ 4. ሀ 5. ሸ 6. ሇ 7. ሏ 8. መ 9. ሠ 10. ረ
መሌመጃ ሦስት

ተገቢ መሌስ ስጡ
1. ታሪኩን በቃሌ ያቀርባለ
2. ፌትህ አሇማጓዯሌ፤ ላሊውን አሇመጉዲት፤ በቃሌ መገኘት…

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

ተግባር አንዴ

ከምሳላያዊ አነጋገሮቹ መርጠው ንግግር ያቀርባለ

40
ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

መሌመጃ አራት

ካርታውን እያነበቡ መሌስ ይሰጣለ፤ ተቀባይነት ያሇው ማናቸውም ምሊሽ

መሌመጃ አምስት

1. ምን ያህሌ እንዲሰሇቹት ሇማሳየትና ችግሮችን በራሳቸው እንዱፇቱ ሇማስተማር

2. መፌትሄ የላሇው ችግር እንዯላሇ፤ ችግሮችን በራስ ስሇመምፌታት

3. መፌትሄ የላሇው ችግር እንዯላሇ፤ ችግሮችን በራስ ስሇመምፌታት

4. ፌርዴ የሚሰጥበት ቦታ

መሌመጃ ስዴስት

ተቀባይነት ያሇው ማንኛውም መሌስ፤ (ሇምሳላ፡ ችግርን በራስ መፌታት፤ ጥገኛ አሇመሆን፣
አዕምሮን መጠቀም፣ ማሰሊሰሌ…)

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

መሌመጃ ሰባት
ትክክሇኛው ቅዯምተከተሌ፡ ሠ፣ ሏ፣ ሰ፣ ሇ፣ ረ፣ መ፣ ሀ፣ ሸ፣ ቀ

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

መሌመጃ ስምንት

ቃሌ ተመሳሳይ ተቃራኒ
ማጉረምረም መቃወም መስማማት/መቀበሌ
መዯጋገም አሁንም አሁንም አንዳ
መንሳት መከሌከሌ መስጠት/መሇገስ
መፌትሔ ችግር ማስወገጃ እንቅፊት
መፌታት ማስወገዴ ማዯናቀፌ
ማክበር መጠበቅ/ ዋጋ መስጠት ማቃሇሌ
ማመሌከት ማሳየት መዯበቅ/አሇመጠቆም
ማሰሌቸት መነዜነዜ/መጨቅጨቅ አሇማሰሌቸት

41
ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

መሌመጃ ዗ጠኝ

1. ሁለም ሰው (ባሇቤት) ሀገሩን (ተሳቢ) ይወዲሌ (ማሰሪያ አንቀጽ)

2. የሰው ሌጆች (ባሇቤት) ሁለ (መጣኝ መስተአምር) ሰሊም (ተሳቢ) ያስፇሌጋቸዋሌ (ማ.
አንቀጽ)
3. ዋና ጸሏፉው (ባሇቤት) ረዥም ንግግር (ተሳቢ) አዯረጉ (ማ. አንቀጽ)
4. የስምንተኛ ክፌሌ ተማሪዎች (ባሇቤት) ክሌሊዊ ፇተና (ተሳቢ) ይፇተናለ (ማ. አንቀጽ)
5. ጥቁር ህዜቦች (ባሇቤት) የአዴዋን ዴሌ (ተሳቢ) ይኮሩበታሌ (ማ. አንቀጽ)
6. እናንተ (ባሇቤት) ዛናውን (ተሳቢ) ነገራችሁን (ማ. አንቀጽ)
7. የኢንተርኔት አገሌግልት (ባሇቤት) በሀገራችን (ተሳቢ) ተስፊፌቷሌ (ማ. አንቀጽ)
8. የጥሊቻ ንግግር (ባሇቤት) የሰዎችን ማህበራዊ ግንኙነት (ተሳቢ) ይጎዲሌ (ማ.አንቀጽ)
9. ያሇእዴሜ ጋብቻ (ባሇቤት) የብዘዎችን ህይወት (ተሳቢ) አመሳቅሎሌ (ማ. አንቀጽ)
10. ሲፇን (ባሇቤት) የማንበቢያ ክፌሎን (ተሳቢ) አጸዲች (ማ. አንቀጽ)
መሌመጃ አስር

ባሇቤት፣ ተሳቢና ማሰሪያ አንቀጽ ያሊቸውን ዓረፌተነገሮች ጽፇው ያቀርባለ

42
 ምዕራፍ አምስት

ውሃና ጥቅሞቹ
(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)
1. ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 በተዯመጠው ታሪክ መሰረት ስዕልችን በቅዯምተከተሌ ያስቀምጣለ

 ውስን ነጥቦች ሊይ አተኩረው የተሇያዩ ርዕሰ ጉዲዮችን በተመሇከተ ይናገራለ
 አንበብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን ይመሌሳለ
 ተገቢ አረፌተ ነገሮችን ተጠቅመው ስሇአካባቢያቸው ይፅፊለ
 ተገቢ ስርዓተ ነጥቦችን ይጠቀማለ
 ስርዓተ ነጥቦችን ከግምት በማስገባት አቀሊጥፇው ያነባለ
 የቃሊትን እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺ ሇይተው ያመሇክታለ
 ቃሊትን በቃሌ ክፌሊቸው ይመዴባለ
 ዴርብ አረፌተ ነገሮችን ሇይተው ይጠቀማለ

2. ዜርዜር ይ዗ቶች
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

 ምንባብ (የውሃ ዑዯት)

 የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች
ትምህርት ሁሇት፡ መናገር
 ንግግር (የውሃ ጥቅም በአካባቢያችን)
 ውይይት
ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ
 የውሃ ጥቅም
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎች
ትምህርት አምስት፡ መጻፌ
 ስርዓተነጥቦች

43
ትምህርት አምስት፡ ቃሊት
 እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺ
ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው
 ዴርብ አረፌተነገሮች
 የቃሌ ክፌልች

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 ስዕልችን መጠቀም (የአስተራረስ ወይም የከብት አረባብ ቅዯም ተከተሌ)፤
ትረካውን አስቀዴሞ በስሌክ ወይም በቴፕ ቀርፆ ማቅረብ ይቻሊሌ
 ተማሪ ተኮር ንግግር
 የምሳላ ስሌት (ምሳላ መስጠትና ያንን መሰረት አዴርጎ ማሰራት)
 የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ
 ጥያቄና መሌስ (መምህር ጠያቂ ይሆናለ፣ ተማሪዎቹ የሚጠየቁትን ይመሌሳለ)
 በግሌ ማንበብ
 ናሙናን መጠቀም (መምህሩ የራሳቸውን ናሙና ይሰጣለ፤ በመጻፌ፣ በቃሊትና፣
በስዋስው ትምህርት ወቅት)
 የቃሌ ፅሐፌ (መምህር ያነባለ ተማሪዎች ይጽፊለ)
 የክፌሌ ውጪ ስራ (የፕሮጄክት ስራ መስጠት)

4. ም዗ና
 የገሇጻን ከምስሌ እንዱያዚምደ ማዴረግ
 ምሌከታ
 ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 ቼክ ሉስት
 ቃሌ ጥያቄ
 ግሇ ም዗ና
 የማዚመዴ ስሌት
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የጥንዴ/ቡዴን ስራ ፅብረቃ

44
 ክፌሇጊዛ፡ አንዴ

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

ይህ ትምህርት ክፌሌ እንዯተሇመዯው በቅዴመማዲመጥ፣ በማዲመጥ ጊዛና በዴህረማዲመጥ

ተግባራት ተከፊፌል የሚቀርብ ነው። መምህር እነዙህን ሂዯቶች በመከተሌ ትምህርቱን
አሳታፉ አዴርገው ያቅርቡ። ምንባቡን እንዯተሇመዯው በተገቢው ፌጥነት ቢያንስ ሁሇት
ጊዛ የሚያነቡሊቸው ይሆናሌ። በመቀጠሌም የአንብቦመረዲት ጥያቄዎቹን በትዕዚዚቱ
መሰረት ተማሪዎቹ እንዱሰሯቸው ያዴርጉ፤ የማዲመጥ ክሂሊቸው ያሇበትንም ዯረጃ
ይመዜኑ።

የውሃ ዑዯት

ከ70 ፏርሰነት በሊይ የምዴራችን ክፌሌ በውሃ የተሸፇነ መሆኑን ታውቃሊችሁ?

በዙህ ምዴር ሊይ ሇመኖር ወሳኝ የሆነው ውሃ በዘሪያችን ይገኛሌ። ውሃ ባይኖር ኖሮ

በምዴር ሊይ ምንም አይነት ሕይወት አይገኝም ነበር። በብርጭቋችን ወይም
በመኖሪያችን አካባቢ ባሇ ወንዜ ወይም በመዋኛ ገንዲ ውስጥ የምናገኘው ውሃ
በምዴራችን ሊይ ከዚሬ አራት ቢሉዮን አመታት በፉት ከነበረው ውሃ ጋር ተመሳሳይ
ነው። ምዴራችን አዱስ ውሃ አሌፇጠረችም፤ ይሌቁኑ ያንኑ የነበራትን የዴሮ ውሃ
ነው መሊሌሳ እያጠራች የምትጠቀመው፤ ይህ ሂዯትም የውሃ ዑዯት ይሰኛሌ።

የውሃ ውዯት አራት ዯረጃዎች አለት። የመጀመሪያው ዯረጃ ትነት ይሰኛሌ። ትነት
የሚከሰተው በምዴራችን የሊይኛው ክፌሌ ሊይ ያሇው ውሃ ወዯ ጋዜነት ሲቀየርና ይህ
ጋዜ (አየር) ወዯ ህዋ መጓዜ ሲጀምር ነው። ይህም በኩሬዎች፣ በሀይቆች፣ በወንዝች
እንዱሁም በውቂያኖሶች ውስጥ ባሇ ውሃ ሊይ ይከሰታሌ። መጀመሪያ ጸሏይ በምዴር
ወሇሌ ሊይ ያሇውን ውሃ በሙቀቷ ትጎበኘዋሇች። በዙህን ጊዛም ውሃው ይፇሊና ወዯ
ትነትነት ይቀየራሌ። በላሊ በኩሌ ውሃው ፇሳሽ መሆኑ ይቀርና ጋዜ ይሆናሌ ማሇት
ነው። ውሃ በማንቆርቆሪያ እሳት ሊይ ጥዲችሁ ስታፇለ ከውስጥ ወዯ ሊይ የሚተን
ነገር አሊጋጠማችሁም? ይህ ማሇት እናንተም እንዯ ጸሏይ ፇሳሽ የነበረውን ውሃ ወዯ
ትነትነት ቀየራችሁት ማሇት ነው።

1. ውሃ ባይኖር ኑሮ ምን ይኮን ነበር?

2. ምዴር የነበራትን ውሃ መሊሌሳ መጠቀሟ __________ ይሰኛሌ?

45
3. ፇሳሽ ውሃን ወዯ ጋዜነት መቀየር __________ ይባሊሌ።

በውሃ ዑዯት ውስጥ የምናገኘው ሁሇተኛው ዯረጃ እርጥበት ይሰኛሌ። እርጥበት

ሇጉም መፇጠር ምክንያት የሚሆነው ነው። ውሃ በትነት አማካኝነት ከፌ እያሇ ሄድ
የምዴር ከባቢ አየር ጫፌ ሊይ ሲዯርስ ይቀ዗ቅዜና ወዯ ፇሳሽነት ይቀየራሌ። የዙህ
ፇሳሽ ነጠብጣቦችም በጣም ጥቃቅን ናቸው። ነጠብጣቦቹ ቀስበቀስ እየተጠጋጉም
አንዴ ሊይ በመሰብሰብ ዯመናን ወይም ጉምን ይፇጥራለ። በከባቢ አየሩ ሊይ
የሚኖረው ግፉትም ዯመናውን ከቦታ ቦታ ያንቀሳቅሰዋሌ።

እርጥበት ሰብሰብ በማሇት እየተከማቸ ሲመጣ ዯመናው የውሃ ነጠብጣቦቹን ተሸክሞ

የመቆየት አቅሙ እየተሸረሸረ ይመጣሌ። በዙህን ጊዛም እርጥበቱ በዜናብና በረድ
መሌክ ወዯ ምዴር ይመሇሳሌ፤ ይህ ሦስተኛው ሂዯትም ማካፊት ወይም መዜነብ
ይሰኛሌ።

4. 3ኛው የውሃ ዑዯት _______ ሲባሌ 4ኛው ዯግሞ ______ነው።

አራተኛው እና የመጨረሻ የሆነው የውሃ ዑዯት ዯረጃ መታቆር ወይም መጠራቀም

ይሰኛሌ። ክብዯታቸው የጨመረው የውሃ ነጠብጣቦች ወዯ ምዴር ወሇሌ ተመሌሰው
በዜናብ ወይም በረድ መሌክ ሲመጡ ወዯ ወንዝቹ፣ ሀይቆቹና ባህሮቹ ይገባለ።
የተወሰነው ውሃ ዯግሞ ወዯ ምዴር ይሰረገና በተክሌ ስሮች ይመጠጣሌ።
በመጨረሻም ይህ ውሃ መሌሶ በጸሏይ ሀይሌ ወዯ ትነትነት ይቀየርና ወዯ ከባቢ
አየር ይሄዲሌ፤ ዑዯቱም በተመሳሳይ መንገዴ ይቀጥሊሌ።

ክፌሇጊዛ፡ ሁሇት እና ሦስት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

የመናገር ክሂሌ ሊይ ትኩረቱን ያዯረገው ይህ ክፌሌ ተማሪዎች ንግግርን በጓዯኞቻቸው ፉት

እንዱናገሩ እዴሌ የሚሰጥ ነው። ይህም በሁሇት ክፌሇጊዛ ተከፌል የሚቀርብ ሲሆን
ተማሪዎችዎ አስቀዴመው ዜግጅት አዴርገው በመምጣት ተራቸውን እየጠበቁ ንግግር
እንዱያዯርጉ ይጋብዞቸው። የተማሪዎችዎን ቁጥር መሰረት በማዴረግም ተማሪዎችዎን
በጥንዴ ወይም በአነስተኛ ቡዴን በማዯራጀት ሉያስቀርቧቸው ይችሊለ። የመናገር ሂዯቱን
ም዗ናዎትንም በተናጠሌ ክሂለ ሊይ በማዴረግ ከስር ከስር እያካሄደ ይሂደ። ሇተሳትፎቸው
በማመስገንም ያበረታቷቸው።

46
 ክፌሇጊዛ፡ አራት እና አምስት

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

በዙህ ክፌሌ “የውሃ ጥቅም” የተሰኘ ምንባብ ቀርቧሌ። መምህር እባክዎ ተማሪዎችዎ
አቀሊጥፍ ማንበብን (በትክክሌ፣ በፌጥነትና በተገቢው አገሊሇጽ) ከአንብቦ መረዲት በተጓዲኝ
ይሇማመደት ዗ንዴ ምንባቡን ዴምጻቸውን እያሰሙ ተራ በተራ እንዱያነቡት ያዴርጓቸው፤
ሇዙህም ምንባቡን በክፌሌ ክፌሌ (በአንቀጽ) ከፊፌሇው ይስጧቸው። አንብቦ የመረዲትና
አቀሊጥፍ የማንበብ አቅማቸውንም በተመሇከተ እየመ዗ገቡ በተናጠሌ ይመዜኗቸው፤ ዴጋፌ
(በጀማሪ ዯረጃ ሇሚገኙ) እና ማበሌጸጊያ (ከፌተኛ የማንበብ አቅም ሇፇጠሩ) ሇሚያሻቸውም
እንዯየፌሊጎታቸው ተጨማሪ ምንባብ እንዱያካሂደ ይጠቁሟቸው፣ ያበረታቷቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ስዴስት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

በዙህ ትምህርት ክፌሌ ስርዓተነጥቦችን የተመሇከተ ማስታወሻ እና መሌመጃዎች ቀርበዋሌ።
ስርዓተ ነጥቦቹ የተሇያየ ተግባር ያሊቸው ሲሆን፣ በማንበብና መጻፌ ወቅት ጥቅም ሊይ
የምናውሊቸው ናቸው። በተማሪ መጽሏፈ ሊይ አጠቃሊይ የስርኣተነጥቦቹ ጠቀሜታና
የስርዓተ ነጥብ አይነቶቹ ተጠቁመዋሌ። መምህር ገሇጻውን እና ምሳላዎቹን በመከሇስ
ሇተማሪዎቹ ያቅርቡሊቸው። የእያንዲንደን ስርዓተ ነጥብ ጠቀሜታ ተጨማሪ መረጃ
ቢያስፇሌግዎም የሚከተሇውን ዜርዜር ይመሌከቱ፡-

አንዴ ነጥብ (.)፡ ሀ. አህጽሮተ ጽሐፌን ሇመጻፌ

ምሳላ፡ ወሮ.፣ ድር.

ሇ. ብርን ከሳንቲም ሇመሇየት/ ክፌሌፊዮችን ሇመጻፌ

ምሳላ፡ 10.50፣ 2.35፣ 2.7

2. ሁሇት ነጥብ (፡) ሀ. በእጅ ጽህፇት ወቅት ቃሌን ከቃሌ ሇመሇየት (አሁን አሁን እየቀረ
ቢመጣም)

ምሳላ፡ አበበች፡ ትናንት፡ ወዯ፡ ዯምቢድል፡ ሄዯች።

ሇ. ሰዓትን ከዯቂቃና ሰኮንዴ ሇመሇየት

ምሳላ፡ 2፡30፡15 (ሁሇት ሰዓት ከሰሊሳ ዯቂቃ ከአስራ አምስት ሰኮንዴ)

47
3. ነጠሊ ሰረዜ (፣) ሀ. በአረፌተነገር ውስጥ ከሁሇት በሊይ ሆነው የሚመጡ ተመሳሳይ
ወይም ተቀራራቢ ሙያ ያሊቸውን ቃሊትና ሀረጋት ሇመሇየት

ምሳላ፡ ዯብተር፣ እርሳስ፣ ቦርሳ እና ምሳ ዕቃ ተገዚሌኝ።

ሇ. ከፌተኛ ትኩሳት፣ የምግብ ፌሊጎት መቀነስና ዴካም ዴካማ ማሇት

የህመም ምሌክቶች ናቸው

4. ዴርብ ሰረዜ (፤) ሁሇት ተቀራራቢ ሀሳቦች ወይም እራሳቸውን የቻለ ሀረጎችን ሇመሇየት
እንገሇገሌበታሇን

ጥናቷን ጨርሳሇች፤ ወዯ መኝታዋ መሄዴ ትችሊሇች።

5. አራት ነጥብ (።) አራት ነጥብ በአረፌተነገር ውስጥ የሀሳብ መቋጫ ወይም ማሰሪያ
በመሆን ያገሇግሊሌ። አንዯኛው ሀሳብ አሌቆ ወዯ ላሊው መሸጋገራችንን
የምናውቀው በአራት ነጥብ ነው።

ምሳላ፡ የቤት ስራችንን ሰርተን ጨርሰናሌ። አሁን ወዯ መጫወቱ መሄዴ

እንችሊሇን።

በባቡር ወይም በአውሮፕሊን መጓዜ እንችሊሇን።

6. ጥያቄ ምሌክት (?) አንዴ ሀሳብ በጥያቄ መሌክ መቅረቡን ያመሇክታሌ።

ምሳላ፡ መቼ ሇመሄዴ አስበሻሌ?

ጥናታችንን ከአሁኑ መጀመር የሇብንም?

7. ዴርብ ትዕምርተ ጥቅስ (“ ”) ዴርብ ትዕምርተ ጥቅስ የቀረበው ሀሳብ ወይም ንግግር
የላሊ ተናጋሪ ሀሳብ መሆኑን በጽሐፌ ውስጥ ሇማመሌከት ያገሇግሊሌ፤
የአንዴን ሰው ንግግር እንዲሇ ወይም ሳይቀየር ሇማቅረብ ሲፇሇግ ጥቅም
ሊይ ይውሊሌ።

ምሳላ፡ “ህይወት ፇርጀ ብዘ ናት፣” በማሇት ተናገሩ።

መምህራችን “ጥያቄዎቹን በሙለ ስሩ” አለን።

8. ነጠብጣብ ( … ) አንዴ ሀሳብ ያሌተቋጨ ወይም ቀጣይ ሀሳብ እንዲሇ ወይም አንባቢ
ቀሪውን ይሙሊበት ማሇት ሲፇሇግ ነጠብጣብ አገሌግልት ይሰጣሌ፤
የመሳሰለት እንዯማሇት ነው።

ምሰላ፡ አንበሳ፣ ነብር፣ ጅብ … ስጋበሌ እንስሳት ናቸው።

48
 ረሃብ ያፇናቀሊቸው፣ ጦርነት የጎዲቸው፣ ዴርቁ ያስመረራቸው…
በርካታ ሰዎች አለ።

ክፌሇጊዛ፡ ሰባት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺ

መምህር እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺን በተመሇከተ ማስታወሻና የተሇያዩ ምሳላዎች በተማሪ

መጽሏፌ ሊይ ቀርበዋሌ። ማስታወሻና ምሳላዎቹን ተከትልም የተሇያዩ ጥያቄዎች
ቀርበዋሌ፤ ተማሪዎችዎ ትዕዚዚቱን ተከትሇው ይሰሯቸው ዗ንዴ ያሳስቧቸው።
አፇጻጸማቸውንም እየተከታተለ ይፇጽሙ ዴጋፌ ሇሚያሻቸውም እገዚ ያዴርጉሊቸው።

ክፌሇጊዛ፡ ስምንት እና ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በሰዋስው ትምህርት ክፌሌ ዴርብ አረፌተነገርንና የአማርኛ የቃሌ ክፌልችን

የተመሇከቱ ሁሇት ርዕሰጉዲዮች ቀርበዋሌ። ይህንን ትምህርት ከተከታተለ በኋሊም
ተማሪዎቹ ዴርብ አረፌተነገርን እንዱሁም የአማርኛ የቃሌ ክፌልችን ሇይተው
ማመሌከት ይችሊለ ተብል ይጠበቃሌ። ስሇሆነም መምህር እባክዎ በተማሪ መጽሏፌ
ሊይ የቀረቡትን ማስታወሻዎችና ምሳላዎች በመንተራስ ገሇጻ ያቅርቡሊቸውና
መሌመጃዎቹን ያሰሯቸው። ዯብተሮቻቸውን ሰብስበው በማረምም ተገቢ ምጋቤ
ምሊሽ ይስጧቸው።

ዴርብ አረፌተነገሮችን ሇይቶ መጠቀም (ክፌጊዛ፡ ስምንት)

የአማርኛ የቃሌ ክፌልች (ክፌሇጊዛ፡ ዗ጠኝ)

49
የመሌመጃና ተግባራት አማራጭ ምሊሾችና አስተያየቶች

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

የውሃ ዑዯት

የቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች

1. የተሇያዩ መሌሶችን ሉሰጡ ይችሊለ (ከወንዜ፣ ከኩሬ፣ ከምንጭ፣ ከጉዴጓዴ፣ ከሀይቅ…)

2. የተሇያዩ ግምታዊ መሌሶች
3. ሀ. ሽክርክሪት (ሳይክሌ)፣ ሇ. እንፊልት ሏ. መያዜ/ማቆየት
የዴህረማዲመጥ ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ
ሀ. ትክክሇኛው ቅዯም ተከተሌ፡ ሇ፣ መ፣ ሏ፣ ሀ
1. ሇ 2. ሏ 3. ሀ 4. መ 5. ሏ

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

ተግባር አንዴ

የተሇያዩ ተቀባይነት ያሊቸው መሌሶች፤ አሳማኝ የሆኑ

ተግባር ሁሇት

የተሇያዩ ተቀባይነት ያሊቸው መሌሶች፤ አሳማኝ የሆኑ

ትምህርት ሦስት፡ ማንበብ

የውሃ ጥቅም

ቅዴመንባብ ጥያቄዎች

1. ሇመጠጥ፣ ሇእርሻ፣ ሇንጽህና መጠበቂያ…

2. የተሇያዩ ገጠመኞች

3. የተሇያዩ መሌሶች (ሇምሳላ፡ ሌትኖር አትችሌም)

50
መሌመጃ ሁሇት

ሀ. አዚምዴ

1. ሠ 2. ሇ 3. መ 4. ሏ 5. ሀ

ሇ. ምርጫ

1. ሇ 2. ሏ. 3. መ 4. ሀ 5. መ 6. ሏ

መሌመጃ ሦስት

አውዲዊ ፌቺ

ሀ. ሀብት/ችሮታ ረ. ወሳኝ/መሰረታዊ

ሇ. ንጹህ ሰ. የሚሽከረከረው

ሏ. ይረበሻሌ ሸ. በጣም ትሌቅ

መ. ሙያቸው የሆነ ቀ. ማሳረፉያ/ማከማቻ

ሠ. እያጠራቀሙ በ. የመሬት አቀማመጥ

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

ስርዓተ ነጥቦች

መሌመጃ አራት

ስርዓተ ነጥቦችን ጠብቆ በመጻፌ መሌሶ ማንበብ

1. የየብስ፣ የአየር ወይም የውሃ ሊይ መጓጓዣን መጠቀም እንችሊሇን።

2. ጥናታችንን መጀመር ያሇብን መቼ ይመስሊችኋሌ?

3. ንጽሕናዬን እጠብቃሇሁ፤ እራሴን ከበሽታ እከሊከሊሇሁ።

4. ኬኒያ፣ ጅቡቲ፣ ሱዲን፣ ኤርትራና ሶማሉያ ጎረቤቶቻችን ናቸው።

5. ስንትና ስንት ሙከራዎችን አዴርጋ ጥረቷ አሁን ተሳካሊት!

6. ወንዝቻችን እንዲይበከለና አካባቢያችን እንዲይራቆት ብዘ መስራት አሇብን።

7. “ሇምን አብረን አንጫወትም?” ብሇው ወዯ ቡዴናቸው ጋበዘኝ።

51
8. ታሊሊቆቼን አከብራሇሁ፤ ህጻናትን እንከባከባሇሁ።

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

እማሬያዊ/ፌካሬያዊ

መሌመጃ አምስት

1. ሀ. እማሬያዊ ሇ. ፌካሬያዊ 2. ሀ. ፌካሬያዊ ሇ. እማሬያዊ

3. ሀ. እማሬያዊ ሇ. ፌካሬያዊ 4. ሀ. ፌካሬያዊ ሇ. እማሬያዊ

መሌመጃ ስዴስት

የተሰጡትን ቃሊት እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺ የሚያሳዩ የተሇያዩ አረፌተነገሮች

ሇምሳላ፡

1. ጸሏይ

ሀ. ጨረቃ ብርሃን የምትሰጠው ከጸሏይ በምትሰበስበው ሀይሌ ነው። (እማሬያዊ)

ሇ. ዚሬ ከጸሏይ ጋር ትምህርት ቤት ሄዴን። (ፌካሬያዊ)

2. ጅብ

ሀ. ጅብ ስጋ በሌ እንስሳ ነው። (እማሬያዊ)

ሇ. እሱ ምግብ ሊይ ጅብ ነው። (ፌካሬያዊ)

3. ወንበር

ሀ. ትምህርት ቤታችን አዲዱስ ወንበሮች አሰራ። (እማሬየዊ)

ሇ. ዴርጅቱ ምርጫውን በማሸነፈ ወንበር ያ዗። (ፌካሬያዊ)

4. ገዯሇ

ሀ. ሉበሊው የነበረውን አንበሳ ተኩሶ ገዯሇው። (እማሬያዊ)

ሇ. አብረን ስንጫወት በሳቅ ገዯሇችኝ። (ፌካሬያዊ)

5. በግ

ሀ. በግ ከቤት እንስሳት ውስጥ አንደ ነው። (እማሬያዊ)

52
 ሇ. ብሌጥ ሆኖ መገኘት ያስፇሌጋሌ፤ ምንዴን ነው በግ መሆን?(ፌካሬያዊ)

6. ቆቅ

ሀ. ከበራሪ አዕዋፊት መካከሌ ቆቅ አንዶ ናት። (እማሬያዊ)

ሇ. እሷ በቀሊለ አትታሇሌም፤ ቆቅ ናት። (ፌካሬያዊ)

7. ውሃ

ሀ. ሀገራችን ብዘ የውሃ ሀብት አሊት። (እማሬያዊ)

ሇ. በዴንጋጤ ውሃ ሆንኩኝ። (ፌካሬያዊ)

8. እሳት

ሀ. የእሳት አዯጋ እንዲይከሰት ጥንቃቄ ማዴረግ ይገባሌ። (እማሬያዊ)

ሇ. ተማሪዎቹ በትምህርታቸው እሳት ሆነዋሌ። (ፌካሬያዊ)

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

ዴርብ አረፌተነገሮችን ሇይቶ መጠቀም

መሌመጃ ሰባት

1. ሁለም ሰው በእርሻ ስራው ተጠምዶሌ፤ በቀጣዩ አመት ምርት የተትረፇረፇ

ይሆናሌ።

2. የፇተና ጊዛ እየዯረሰ ነው ስሇዙህ ጠንክረን ማንበብ አሇብን።

3. ሰማዩ ጠርቷሌ፤ ከዋክብቱ ይብረቀረቃለ።

4. ወዯ ዴግሱ ስፌራ አሌሄዴም ብል ነበር ሆኖም ብዘ ሰዎች ዴግሱ ሊይ አይተውታሌ።

5. ወንጪ ሏይቅን ሇመጎብኘት ተ዗ጋጅቻሇሁ፤ ጉብኝቴ የአንዴ ሳምንት ጊዛ

ተይዝሇታሌ።

6. መርካቶ ዯማቅ የመገበያያ ስፌራ ነው ስሇዙህ መርካቶ ሄዯን የምናጣው ነገር የሇም።

የአማርኛ የቃሌ ክፌልች

ስም፡ ወረቀት ውፌረት አራዊት ብርቱካን አዋሽ ተውሳከ ግስ፡

ገና ምንኛ ቶል ውጪ ወዱያው

ቅጽሌ፡ ኢትዮጵያዊ ቀጭን ግራጫ ዯግ አረንጓዳ

መስተዋዴዴ፡ እንዯ ወዯ ስሇ እየ53 እስከ
ግስ፡ ሮጠች አ ገ ኘ ነ በ ር መጥተዋል አ ለ ች
መሌመጃ ስምንት

ስም ቅጽሌ ግስ ተውሳከ ግስ መስተዋዴዴ

አባይ ሀይሇኛ አከበረ ቶል እንዯ

ሰሊም ቢጫ ወረዯ ክፈኛ ወዯ

ባህሌ ትሁት ወጣ ወዱያው ውስጥ

ግመሌ ዗መናዊ ተዯነቀ ምንኛ እስከ

ወርቅ ሰፉ ዯመረ ገና ስሇ

54
 ምዕራፍ ስድስት

ቤተሰብን ማገዝ
(ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ)

1. የሚጠበቁ ውጤቶች

ተማሪዎች ከዙህ ምእራፌ ትምህርት በኋሊ፡

 ቤተሰብን ማገዜ በተመሇከተ አዲምጠው ከሌምዲቸው ጋር ያነጻጽራለ፤

 አዲምጠው የሇምን፣ እንዳት፣ መቼ…ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 መዜሙሮችን በመ዗መር ያዯንቃለ፤ (ቤተሰብን ስሇማገዜ)
 ምንባብ አንብበው በገጸባህሪያት መካከሌ ያሇ ግንኙነትን ይገሌጻለ፤
 የቃሊትን ተመሳሳይና ተቃራኒ ፌቺ ሇይቶ ይጠቀማለ፤
 ቤተሰብ ማገዜ እንዯሚገባ የሚገሌጽን የራሳቸውን አንቀጽ ይጽፊለ፤
 የዋህ ሀሊፉ ጊዛን በመጠቀም ምን ምን ተግባራትን አከናውነው እንዯነበር
በቅዯም ተከተሌ ይጽፊለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች
ማዲመጥ
 ቤተሰብን በስራ ማገዜ
 የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች
 የዴህረማዲመጥ ጥያቄዎች
 ሇቃሊት ፌቺ መስጠት
መናገር
 ሇምን፣እንዳት፣መቼ ጥያቄዎች
 መዜሙር

ማንበብ

 የወንዴማማቾቹ ወግ
 የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

55
  የቃሊትን ፌቺ ማዚመዴ
መጻፌ
 አንቀጽ
 ከአንቀጽ ሀይሇቃሌና ዜርዜር አረፌተነገሮች መሇየት
ቃሊት
 ሇቃሊት ተቃራኒ ፌቺ መስጠት
ሰዋስው
 የዋህ ሀሊፉ

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 አሳታፉ ውይይት (የአጠናን ሁኔታ፣ ቤተሰብን ስሇመርዲት፣ ስሇአካባቢ
ክብካቤ ወ዗ተ መምህር የሚያቀርቡትን ጥሩ ተሞክሮ በማዲመጥ
ተማሪዎች የራሳቸውን ተሞክሮ እንዱያጋሩ ማዴረግ)
 የቢሆን…዗ዳ (እኔ ብሆን ምን አዯርጋሇሁ ብሇው ተማሪዎች እራሳቸውን
እንዱጠይቁና እንዱናገሩ ማበረታታት፤ ሇዙህም ምሳላ መስጠት)
 ሌስራ እንስራ ስሩ (ሰርቶ ማሳየት፣ አብሮ መስራት፣ ማሰራት)፤ መዜሙር
 ጥያቄና መሌስ (ተማሪዎች እርስበርስ ወይም መምህር ጠያቂ ተማሪዎች
መሊሽ የሚሆኑበት)
 የግሌ ማንበብ (ተማሪዎች በየግሊቸው በሇሆሳስ አንብበው ጥያቄዎችን
እንዱመሌሱ ማዴረግ)
 የግሌ ጽሐፌ (በክፌሌ ውስጥ ወይም በየቤት ስራ መሌክ ከክፌሌ ውጭ
ተማሪዎች ጽፇው እንዱመጡ ማትጋት)
 ምሌከታ (በምንባብ፣ በውይይት ና በክፌሌ የጽሐፌ ስራ ወቅት መምህር
እየተ዗ዋወሩ መቃኘት፤)
 ሌጆች ስራ በመስራት ቤተሰባቸውን ሲያግዘ የሚያመሇክቱ ምስልች፣
የቃሊት ካርዴ

4. ም዗ና
 የውይይት ጊዛ ምሌከታ
 አፌሌቆት ዗ዳ (ምሊሽ ማመንጨት፤ ሇምን፣ እንዳት፣ መቼ…)

56
  ዛማና የመዜሙር ግጥሞቹ ተጠንተው መቅረባቸውን ማጤን፤ የሌምምዴ
ጊዛና ቦታ ማመቻቸት
 የቃሌ ዗ገባ
 ምሌከታ (ኢመዯበኛ ምሌከታ)
 ቃሌ ጥያቄ
 ግሇ ም዗ና
 የተጓዯሇ ማሟሊት
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የብጤ እርማት
ክፌሇጊዛ አንዴ

ትምርት አንዴ፡ ማዲመጥ

መምህር ቤተሰብን በስራ ማገዜ በሚሌ ርእስ የቀረበውን ምንባብ ሇተማሪዎችዎ በተገቢው
ፌጥነትና አነባበብ ሁሇት ጊዛ በክፌሌ ውስጥ ያነቡሊቸዋሌ። ሇዙህ ይረዲዎት ዗ንዴም
ምንባቡን በቤትዎ ወይም ወዯክፌሌ ከመምጣትዎ በፉት በማንበብ ቅዴመዜግጅት
ያዴርጉበት፡፡

ዜግጅቱን አጠናቀው ወዯክፌሌ ከመጡ በኋሊ በመጀመሪያ ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎችን

በመጠየቅ የቀዯመ እውቀታቸውን ያነሳሱ። ጥያቄዎቹም የሚከተለት ናቸው፡፡

1. ቤተሰባችሁን በምን በምን ስራ ታግዚሊችሁ?

2. ቤተሰብን በስራ ማገዜ ምን ጥቅም አሇው?
3. ቤተሰባቸውን በስራ የማያግዘ ሌጆችን ምን ትመክራሊችሁ?

ከዙያም ሇማዲመጥ ዜግጁ መሆናቸውን ሲያረጋግጡ ምንባቡን ያንብቡሊቸው።

በመጀመሪያው ምንባብ በተሇመዯው ፌጥነት እያነበቡ የማዲመጥ ሂዯት ጥያቄዎችን
ማንበብዎን ገታ በማዴረግ ጥያቄዎችን እየጠየቁና የቃሌ መሌስ እየተቀበለ ይሂደ፡፡
ሇሁሇተኛ ጊዛ ማንበብ ከመጀመርዎ በፉት ተማሪዎቹ የዴህረማዲመጥ ጥያቄዎቹን
እንዱያነቡ ያዴርጉ። ከዙያም ፌጥነትዎን ትንሽ ጨመር በማዴረግ ሇሁሇተኛ ጊዛ
ያንብቡሊቸው (የተማሪዎችዎን የቋንቋ ችልታ መሰረት አዴርገው፤ ‘ሇመረዲት ጊዛ

57
የሚወስዴባቸው ከሆነ’ ምንባቡን ሇ3ኛ ጊዛ ሉያነቡሊቸው ይችሊለ)። በመጨረሻም
የክፌሌዎትን ተጨባጭ ሁኔታ ከግምት በማስገባት የዴህረ ማዲመጥ ጥያቄዎቹን
ያሰሯቸው።

ቤተሰብን በስራ ማገዜ

ወሊጆች ሌጆቻቸው በስራ ሲያግዞቸው “እሰይ! ሌጆቼ ዯረሱሌኝ” በማሇት የእፍይታ ስሜት
ይሰማቸዋሌ። በሌጆቻቸውም ተስፊ ያዯርጋለ።

በከተማም ሆነ በገጠር የሚያዴጉ ሌጆች እንዯየአከባቢያቸው የኑሮ ዗ይቤ፣ ባህሌ፣ ሌማዴና

አስተዲዯግ አቅማቸው በፇቀዯ መጠን ወሊጆቻቸውን በስራ ያግዚለ። ሇምሳላ፡ በገጠር
አካባቢ የሚያዴጉ ሌጆች ትምህርት ቤት እስኪገቡም ሆነ ከገቡ በኋሊ ወሊጆቻቸውን
በተሇያዩ ስራዎች ያግዚለ። ወሊጆቻቸውን ከሚያግዘባቸው የስራ አይነቶች መካከሌ
ሇአብነት እንጨት መሌቀም፣ በግና ፌየልችን መጠበቅ፣ ትንሽ አቅማቸው ሲጠነክር
ከብቶችን ማሰማራት፣ እርሻ ማረስ፣ ሰብልችን ማጨዴና መሰብሰብ ወ዗ተ ይጠቀሳለ።

የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች

1. ወሊጆች ሌጆቻቸው በስራ ሲያግዞቸው ምን ይሰማቸዋሌ?

2. በገጠር የሚኖሩ ሌጆች ወሊጆቻቸውን በምን በምን ስራ ያግዞቸዋሌ?

በላሊ በኩሌ በከተማ አከባቢ የሚያዴጉ ሌጆች ዯግሞ ወሊጆቻቸውን ቤት በማጽዲት፣

ታናናሾቻቸውን በመንከባከብ፣ ሌብስ በማጠብ፣ ገበያና ሱቅ በመሊክ እንዱሁም ላልች
መሰሌ ስራዎችን በመስራት ቤተሰቦቻቸውን ያግዚለ። ስሇሆነም ሌጆች በገጠርም ይሁን
በከተማ ይዯጉ በአገራችን ተጨባጭ ሁኔታ ወሊጆቻቸውን እዴሜያቸውና የአካሌ
ጥንካሬያቸው በፇቀዯ ሌክ በተሇያዩ የስራ ዗ርፍች ያግዚለ። ይሁን እንጂ በዙህን ወቅት
ሀገራችን የተቀበሇቻቸውን አሇምአቀፌ የህጻናት መብት ስምምነቶች የጣሱ ተግባራት
መፇጸም እንዯላሇባቸው ማወቅ ያስፇሌጋሌ።

58
 ክፌሇጊዛ ሁሇት

የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ

እባክዎ መምህር በዙህ መሌመጃ ስር የሚገኙ ጥያቄዎችን ተማሪዎችዎ ዯብተራቸው ሊይ

በመጻፌ እንዱመሌሷቸው ያዴርጉ። ተማሪዎችዎ ጥያቄዎቹን ሇመመሇስ የሚቸገሩ ከሆነ
ምንባቡን አንዴ ጊዛ በተሇመዯው ፌጥነት ሉያነቡሊቸው ይችሊለ።

ማሳሰቢያ፡ መምህር እንዯተሇመዯው በሁለም ክፌሇጊዛያቶች የትምህርትዎ አቀራረብ

ማስተዋወቂያ (መግቢያ)፤ ማቅረቢያ (ዋና ክፌሌ) እና የክሇሳ ክፌሌ (መዯምዯሚያ) ያሇው
መሆኑን አይ዗ንጉ። በማስተዋወቂያ ክፌሌ ያሇፇውን ትምህርት የመከሇስና የእሇቱን
ትምህርት ከቀዯመው የተማሪዎች ዲራ ጋር የምናያይዜበት ሲሆን፣ የማቅረቢያው ክፌሌ
ዯግሞ ተማሪዎቻችንን የትምህርቱ ንቁ ተሳታፉ በማዴረግ የዕሇቱን ትምህርት
የምናካሂዴበት ነው። በመጨረሻም ተማሪዎቻችን ምንያህሌ ተጠቃሚ እዯነበሩ
የምንፇትሽበትና የትምህርቱን አንኳር ነጥቦች ከሌሰን የምናቀርብበት የማጠቃሇያ ክፌሌ
ይሆናሌ።

ሀ. ተማሪዎች ከተራ ቁጥር 1-5 የቀረቡትን ጥያቄዎች ያዲመጡትን ምንባብ መሰረት

አዴርገው እንዱመሌሱ ያበረታቷቸው። ተማሪዎች በሚሰጡት መሌስ ሊይ ተመስርተው
ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ሇ. ተማሪዎች የቀረበሊቸውን ምሳላ መሰረት በማዴረግ ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ቃሊት
ያዲመጡትን ምንባብ መሰረት በማዴረግ ፌቺ እንዱሰጡ ያዴርጉ። ተማሪዎች
የሚሰጡትን ፌቺ ተገቢ መሆኑን እየተከታተለ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሶስት

ትምርት ሁሇት፡ መናገር

59
በዙህ ትምህርት ክፌሌ የተማሪዎችን የመናገር ክሂሊቸውን ሇማጎሌበት የሚያግዞቸው
ተግባራት ቀርበዋሌ። የተግባራቱን ትእዚዚት ተከትሇው እንዱተገብሩ ያበረታቷቸው።

ተግባር አንዴ

ከተራ ቁጥር 1-2 ሇቀረቡት ተግባራት ተማሪዎች ወሊጆቻቸውን ወይም በአካባቢያቸው

የሚገኙ ሰዎችን በመጠየቅ መረጃ በማጠናከር እንዱመሌሱ ያዴርጉ። በመሌሶቻቸው ሊይ
ከክፌሌ ጓዯኞቻቸው ጋር በቡዴን እንዱወያዩ ያዴርጉ። በዙህን ጊዛ ምሌከታ በማዴረግ
ይከታተሎቸው። ከዙያም የቡዴናቸውን ሀሳብ በተወካዮቻቸው አማካኝነት ሇክፌለ
እንዱያቀርቡ በማዴረግ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ አራት

ተግባር ሁሇት

በዙህ ተግባር መጀመሪያ እርስዎ ሇተማሪዎችዎ የመሀረቤን አጨዋወት በምሳላ በማስዯገፌ

ያብራሩሊቸው። ከዙያም የተወሰኑ ተማሪዎችን በመመሌመሌ ከተማሪዎቹ ጋር የመሀረቤን
አጨዋወት ሇተቀሩት ተማሪዎች በማሇት ያሳዩዋቸው። በመቀጠሌ ተማሪዎች በራሳቸው
በቀረበሊቸው አጨዋወት መሰረት እንዱያቀርቡ ያዴርጉ። በዙህን ጊዛ ሁለም ተማሪ የነቃ
ተሳትፍ እንዱያዯርግ ይከታተለ። ተራ በተራ እንዱከውኑ በማዴረግ የአከዋወን ሂዯቱን
እንዱገሌጹ ያዴርጉ። እየተዜናኑም የንግግር ክሂሊቸውን እንዱያሳዴጉ ያበረታቷቸው።

ክፌሇጊዛ አምስት - ስዴስት

ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ

የወንዴማማቾቹ ወግ

የወንዴማማቾቹ ወግ በሚሌ የቀረበውን ምንባብ ከማስነበብዎ በፉት የቅዴመምንባብ

ጥያቄዎችን ያሰሩ። በቅዴመማንበብ ሂዯት ከተራቁጥር 1-3 የቀረቡትን ጥያቄዎች
የቀረበውን ምስሌ በመመሌከት ከምስለ የተረደትን ተማሪዎች እንዱናገሩ ማዴረግ፣
በመቀጠሌ የምንባቡን ርእስ ተመሌክተው ስሇምንባቡ እንዱተነብዩ ማዴረግ፣ ከምንባቡ

60
የወጡ ቃሊት ጋር እንዱሇማመደ የቃሊቱን ፌቺ እንዱሰጡ በማዴረግ የቀዯመ
እውቀታቸውን ይቀስቅሱ።

መምህር በዙህ ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎችዎ ማንበብን በማንበብ የሚያጎሇብቱበትን እዴሌ

የሚፇጥር ምንባብ ቀርቦሊቸዋሌ። ታዱያ ይህንን እዴሌ ተማሪዎችዎ ይጠቀሙበት ዗ንዴ
እርስዎ ሁኔታዎችን እንዱያመቻቹሊቸው ይጠበቃሌ። በመሆኑም የማንበብ ክሂሌ ማንበብን
ዯጋግሞ በመተግበር ቀስበቀስ የሚሻሻሌ ክሂሌ መሆኑን በማሳሰብ ሳይታክቱ ሌምምዴ
እንዱያዯርጉ በመንገር የእሇቱን ትምህርት ይጀምሩሊቸው። በመቀጠሌ ተማሪዎቹ
የቀረበውን ምንባብ በአንቀጾች እየተከፊፇለ ተራ በተራ ዴምጻቸውን ከፌ በማዴረግ ክፌሌ
ውስጥ እንዱሇማመደ ያበረታቷቸው፤ በትግበራ ወቅትም ዴጋፌ የሚያሻቸውን እየሇዩ እገዚ
ያዴርጉሊቸው፤ ከክፌሌ ውጪ ተጨማሪ ንባብ ማካሄዴ ያሇባቸው ካለም እየሇዩ ምን
ማዴረግ እንዯሚገባቸው በየግሊቸው ምክር ይሇግሷቸው፤ ሌምዴዎንም ያጋሯቸው። ሇዙህም
ሁሌጊዛም ቢሆን ተማሪዎችን በተመሇከተ በማህዯርዎ ማስታወሻ መመዜገብዎን አይርሱ።
የንባብ ጊዛ ክንውን ተማሪዎች ማንበባቸውን ገታ አዴርገው ጥያቄዎቹን እንዱሰሩ
ይ዗ዞቸው። ተገቢውንም ግብረመሌስ ይስጧቸው።

በመሌመጃ ሁሇት ስር ከቀረቡት ጥያቄዎች የመጀመሪያው ምንባቡን መሰረት በማዴረግ

እውነት ወይም ሀሰት በማሇት እንዱመሌሱ ያዴርጉ። በሁሇተኛው አሁንም ምንባቡን
መሰረት በማዴረግ ሇቀረቡት ጥያቄዎች ከተሰጡት አማራጮች ትክክሇኛውን መሌስ
እንዱመርጡ ያበረታቷቸው። በሶስተኛ ዯረጃ የቀረበው በሀ ስር ሇተ዗ረ዗ሩት ቃሊት ከሇ ስር
ፌቺያቸውን እንዱያዚምደ የሚጠይቅ በመሆኑ ተማሪዎች በትክክሌ ማዚመዲቸውን
ይከታተለ። ሇሶስቱም ትእዚዚት ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሰባት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

በዙህ ትምህርት ስር የአንቀጽ ምንነትና አንቀጽን ሇመጻፌ የሚረደ ምሳላዎችና

መሌመጃዎች ቀርበዋሌ። እርስዎም ስሇአንቀጽ ምንነት ከቀረበው ማስታወሻ መነሻ
በማዴረግ ሇተማሪዎች ሰፊ ያሇ ገሇጻ ያዴርጉሊቸው። ምሳላውን መሰረት በማዴረግ አንቀጽ
መጻፌ ያሇማምዶቸው። በመሌመጃ ሶስት ስር ሇቀረቡት ጥያቄዎች የቀረበሊቸውን ምሳላ

61
መሰረት በማዴረግ አንቀጽ እንዱጽፈ ያዴርጉ። የቀረቡሊቸውን አረፌተነገሮች እንዯገና
አስተካክሇው አንቀጽ እንዱጽፈ ሁኔታዎችን ያመቻቹሊቸው። በዙህን ጊዛ ተማሪዎች
ኃይሇቃሌን እና ዜርዜር አረፌተነገሮችን እንዱሇዩ ይርዶቸው። በመጨረሻም ተገቢውን
ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ስምንት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች ሇቃሊት ተመሳሳይና ተቃራኒ ፌቺ እንዱሰጡ የሚያግዘ

ጥያቄዎች ቀርበዋሌ። በመጀመሪያው ትእዚዜ 1-10 ሇተ዗ረ዗ሩት ቃሊት ምሳላውን መሰረት
በማዴረግ ተቃራኒ ፌቺ እንዱሰጡ ያበረታቷቸው። በሁሇተኛው ትእዚዜ ዯግሞ
የተ዗ረ዗ሩትን የቤተሰብ አባሊት ስሞች ምሳላውን መሰረት በማዴረግ ተመሳሳይ ጾታ
ያሊቸውን በየወገናቸው ሇይተው እንዱጽፈ ይ዗ዞቸው። በመጨረሻም ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በዙህ ትምህርት ስር የየዋህ ሀሊፉን በሚመሇከት የቀረበውን ማስታወሻ መሰረት በማዴረግ

ሇተማሪዎችዎ ሰፉ ገሇጻ ያዴርጉ። ተማሪዎችዎ የየዋህ ሀሊፉ ጊዛን በተመሇከተ ግንዚቤ
ካስጨበጧቸው በኋሊ በማስታወሻው ሊይ የቀረቡትን የጊዛ አይነቶች በምሳላ በማስዯገፌ
ያብራሩሊቸው። በመቀጠሌ በተግባር ሶስት ስር የቀረቡትን ምሳላዎች መሰረት በማዴረግ
አንዴ ተማሪ በማስነሳት የተጠቀሱትን ተግባራት በማሰራት የጊዛ አይነቶችን እንዱሇዩ
ያዴርጉ። የጊዛ አይነቶችን ዯግመው ዯጋግመው ተግባራቱን በማሰራት እንዱሇዩ
ይርዶቸው።

62
 የተመረጡ መሌመጃዎች መሌስ

መሌመጃ አንዴ

ሇ. በአዲመጣችሁት ምንባብ መሰረት ሇሚከተለት ቃሊት ፌቺ ስጡ።

ምሳላ፡

አዴገው - በአካሌና በሀሳብ ጠንክረው

1. እፍይታ- እረፌት
2. ማገዜ- መርዲት
3. ዗ርፍች- ክፌልች
4. ማሰማራት - ከብቶችን ወዯግጦሽ ቦታ ወስድ መጠበቅ
5. ስምምነቶች- መግባባቶች

መሌመጃ ሁሇት

ሀ. ሇሚከተለት ጥያቄዎች ምንባቡን መሰረት በማዴረግ እውነት ወይም ሀሰት በማሇት

መሌሱ።

1. ሀሰት 4. ሀሰት
2. እውነት 5. እውነት
3. ሀሰት
ሇ. ከዙህ በታች ሇቀረቡት ጥያቄዎች ትክክሇኛውን መሌስ የያዘትን ፉዯሊት በመምረጥ
መሌሱ።

1. ሏ 4. ሇ 7. ሇ
2. ሀ 5. መ
3. መ 6. ሏ

ሏ. በ ሀ ስር ሇቀረቡት ቃሊት ፌቺያቸውን ከ ሇ ስር በመምረጥ አዚምደ።

63
 1. መ 6. ሸ
2. ሠ 7. ሏ
3. ረ 8. ሰ
4. ቀ 9. ሇ
5. በ 10. ሀ

መሌመጃ አራት

ሀ. ከዙህ በታች ሇቀረቡት ቃሊት ምሳላውን መሰረት በማዴረግ ተቃራኒ ፌቺ ስጡ።

ምሳላ፡ ቃሌ ተቃራኒ ፌቺ

1. ፇሳሽ ጠጣር
2. ክብ ዜርግ
3. ጨሇማ ብርሃን
4. መሮጥ መራመዴ
5. ሳቀ አሇቀሰ
6. ተኛ ተነሳ
7. ቸኮሇ ተረጋጋ
8. ቀዜቃዚ ሙቅ
9. ጎበዜ ሰነፌ
10. ዗መዴ ባዕዴ

ሇ. ከዙህ በታች ሇቀረቡት ቃሊት ተመሳሳይ ፌች ስጡ፡፡

ምሳላ፡ በሊ- ተመገበ

1. ሰራ ተገበረ
2. ተናገረ አወራ
3. ሰበሰበ አከማቸ
4. ተገኘ ተከሰተ
5. ሰፊ ጠበበ

64
 ምዕራፍ ሰባት

ቱሪዝም (ክፍለጊዜ ዘጠኝ)

1. የሚጠበቁ ውጤቶች

ተማሪዎች ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ፡

 የሚቀርብ ገሇጻን አዲምጠው ከቀረበ ሀሳብ (ምስሌ) ጋር ያዚምዲለ፤

 በክፌሌ ውስጥ ውይይት ይሳተፊለ፤
 አስተያየትና እውነታን ሇይተው ያመሇክታለ፤
 ቱሪዜም ሇአንዴ አገር ያሇውን ጠቀሜታ በተመሇከተ ንግግር አ዗ጋጅተው ያቀርባለ፤
 የቱሪዜም መስህብን በተመሇከተ የቀረበ ምንባብን አንብበው ጥያቄዎች ይመሌሳለ፤
 ሇቃሊት መዜገበ ቃሊዊና አውዲዊ ፌቺ ይሰጣለ፤
 የአንቀጽ ሀይሇቃሌን ይሇያለ፤
 የስም ገሊጮች (ቅጽልች) የሆኑትን ሇይተው ይጠቀማለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች

ማዲመጥ
 ገሇጻ
መናገር
 ውይይት
 አስተያየትና እውነታ
 የንግግር መርሆዎች
ማንበብ
 ምንባብ (ቱሪዜም)
መጻፌ
 ሀይሇቃሌ ተጠቅሞ መጻፌ
ቃሊት
 መዜገበ ቃሊዊና አውዲዊ ፌቺ
ሰዋስው

65
  የስም ገሊጭ

3.የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 አሳታፉ ገሇጻ (ስሇሚቀርበው ርዕሰ ጉዲይ፣ ሇምሳላ ቱሪዜም፣ተማሪዎቹ ቀዯም ሲሌ
የሚያውቁትን እንዱናገሩ በማዴረግና መምህር ስከጉዲዩ ዜግጅት አዴርገው
በመምጣት ገሇጻ ያዯርጋለ…ከገሇጻው ጋር የሚዚመደ ስዕልችን ት/ቱን ተጨባጭ
ሇማዴረግ ይጠቀማለ)
 በውይይት ማሳተፌ (አስተያየትና ተጨባጭ እውነታን ተማሪዎቹ በየዯረጃው መሇየት
እንዱችለ ምሳላዎችን በመስጠት ሇይተው እንዱያመሇክቱ ማዴረግ)
 ሌስራ እንስራ ስሩ (ሰርቶ ማሳየት፣ አብሮ መስራት፣ ማሰራት፤ ቃሊት ፌቺን፣ ሰዋስው
ይ዗ትን)፤ መዜሙር
 ጥያቄና መሌስ
 የመስክ ጉብኝት (የቱሪዜም መስህብ ወይም አካባቢ ጥበቃ ሊይ በአካባቢያቸው
የተሰራ ስራን እንዱመሇከቱ የመስክ ጉብኝት ጊዛ አስቀዴሞ በማቀዴና በወቅቱም
዗ገባ አጠናቅረው በክፌሌ ውስጥ እንዱያቀርቡ ማስቻሌ)
 ግሇ ንበብ
 ሞዳሌ ማቅረብ(ሇሀይሇ ቃሌ፤ አንቀጽ መርጦ ወይም አ዗ጋጅቶ የአንቀጹን መገኛ
በማሳየት ተማሪዎቹም በዙያው መሌክ እንዱሰሩ ማትጋት)
 ምሌከታ
 የቃሊት ካርድች፣ ምስልች

4.ም዗ና

 አዲምጠው ማዚመዲቸውን መመ዗ን  ግሇ ም዗ና

 ግብረመሌስ(ፇጣን)  ቼክሉስት
 አስተያየትና እውነታን ማስሇየት  የጽሐፌ መሌመጃ
 የአቅርቦት(ጽብረቃ) ም዗ና  የቢጤ እርማት
 ምሌከታ  የጋራ ውይይት
 ጥያቄና መሌስ

ክፌሇጊዛ አንዴ

66
ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች

መምህር፡ «የሶፌ ኡመር ዋሻ» በሚሌ የቀረበውን ምንባብ ከማንበብዎ በፉት

የቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎችን በማሰራት ተማሪዎች የሚቀርብሊቸውን ምንባብ በትኩረት
እንዱያዲምጡ ያነሳሷቸው።

ሶፌ ኡመር ዋሻ

ባላ ዝን የሚያስገርም የተፇጥሮ ስጦታ የሆነውና በአፌሪካ ካለ ትሊሌቅ ዋሻዎች አንደ

የሆነው የሶፌ ኡመር ተፇጥሮአዊ ዋሻ መገኛ ነው። 15.1 ኪል ሜትር ርዜመት ያሇው ይህ
ዋሻ በኢትዮጵያም ረጅሙ እንዯሆነ ይነገርሇታሌ። ዋሻው በጊዛያዊ የዓሇም ቅርስነትም
ተመዜግቧሌ።

የሶፌ ኡመር ዋሻ ስያሜውን ያገኘው ሶፌ ኡመር በሚባለ የሀይማኖት አባት ነው፤

ዋሻውን በመጠሇያነት በመጠቀም ሇብዘ ዓመት ኖረዋሌ። ዋሻው የተሇያዩና በርካታ
ክፌልች ሲኖሩት ወዯ መሀሌ ሰፉ የሆነ ክፌሌ አሇይህም ፉጢ ሱማ አብዱ ይባሊሌ፤ በሶፌ
ኡመር ሌጅ ስም የተሰየመ ቦታ ነው። ክፌለ (አዲረሹ) መካከሌ ሊይ በክብ ቅርፅ ጎርጎዴ
ብል ወዯ ሊይ ከፌ ያሇ ሲሆን ተፇጥሮአዊ መሆኑ ያስገርማሌ። የተሇያየ ገፅታዎችን
በማሳየት አንደን አዴንቀን ሳንነሳ ላሊ የተፇጥሮ ገፅታን የሚያሳየን የማያሌቅበት ይህ ዋሻ
የሶፌ ኡመር አዲራሽ ተብል ወዯ ተሰየመው ዋሻ ክፌሌ ያሸጋግረናሌ::

የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች

እዙህ ጋር ምንባቡን ገታ በማዴረግ የሚከተለትን ጥያቄዎች ይጠይቋቸው። ተገቢውንም

ግብረመሌስ ይስጧቸው።

1. የሶፌ ኡመር ዋሻ መገኛ የት ነው?

2. የሶፌ ኡመር ዋሻ ስያሜ የተገኘው ከየት ነው?

67
ይህ ግዘፌ ዋሻ ከአዕምሮ የማይጠፊና እጅግ አስገራሚ የሆነ ተፇጥሮ የተሇያየ ኪናዊ
ጥበብን ያሳየችበት ስራ ነው። ጣራው የፊብሪካ ምርት የሆነ ሌምዴ ባሇው ባሇሙያ
ተስተካክል የተገጠመ ወጥ ኮርኒስ ይመስሊሌ። በዋሻው መሀሌ የሚጓ዗ው ወይብ የተሰኘው
ወንዜ በውስጡ ሲጓዜ ሰባት ጊዛ የሚታጠፌባቸው ቦታዎች አለ። ሁሇቱም ተጣምረው
መኖራቸው በራሱ ላሊ አስገራሚ ትዕይንት ነው። ከሊይ በተጠቀሱትና ላልች ተፇጥሯዊ
መስህቡ ምክንያት የሶፌ ኡመር ዋሻ በአገር ውስጥም ሆነ በውጭ ሀገር ጎብኚዎች
ተመራጭ የሆነው።

(ዴረገጽ፡ https://tubamegazine.blogspot.com ሇክፌሌ ዯረጃው ተሻሽል የቀረበ)

ክፌሇጊዛ ሁሇት

የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ

በባሇፇው ክፌሇጊዛ ሇአዲምጦ መረዲት የቀረበሊቸውን ምንባብ አንዴ ጊዛ በተሇመዯው

ፌጥነት ያንብቡሊቸው። ይህም በመሌመጃ አንዴ ስር የሚቀርብሊቸውን ጥያቄዎች
ያዲመጡትን ምንባብ መሰረት በማዴረግ መሌስ እንዱሰጡ ይረዲቸዋሌ። በዙህ መሰረት በ
«ሀ» ስር ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ጥያቄዎች በቃሌ መሌስ እንዱሰጡ ያበረታቷቸው።
ተገቢውንም ግብረመሌስ ይስጧቸው። ተማሪዎች በቃሌ መሌስ ሲሰጡ እጅ ሊወጡ
ተማሪዎች ብቻ ሁሌ ጊዛ እዴሌ ከመስጠት እጅ ሊሇወጡትም እዴሌ በመስጠት
እንዱመሌሱ ያዴርጉ።

በ «ሇ» ስር ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ጥያቄዎች ያዲመጡትን ምንባብ መሰረት

አዴርገው ከስራቸው ሇተሰመረባቸው ቃሊት አገባባዊ ወይም አውዲዊ ፌቺ ከቀረቡት
አማራጮች ትክክሇኛውን መሌስ እንዱመርጡ ያዴርጉ። ተገቢውንም ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሶስት

ትምህርት ሁሇት ፡ መናገር

68
በዙህ ትምህርት ስር የተማሪዎችን የንግግር ክሂሌ ሇማዲበር የሚያግዘ ተግባራት
ቀርበዋሌ። የቀረቡትን ማስታወሻዎች በተመሇከተ ገሇጻ ካዯረጉሊቸው በኋሊ ተግባራቱን
ያሰሯቸው። የግሌ አስተያየት እና እውነታ የሚሇውን ጽንሰሀሳብ በተመሇከተ ገሇጻ
ያዴርጉሊቸው። የግሌ አስተያየት ‘ ሇእኔ እንዯሚመስሇኝ፣ ሇእኔ እንዯሚታየኝ፣ በእኔ
ግምት፣ እንዯገባኝ ወ዗ተ’ እየተባሇ ይገሇጻሌ። እባክዎ መምህር እነዙህን መሰሌ አገሊሇጾችን
እየተጠቀሙ ተማሪዎችዎ የግሌ አስተያየታቸውን እንዱሰጡ እና የላልችን ሰዎች
አስተያየቶችን በዙሁ መሌኩ አንዱገነ዗ቡ ሁኔታዎችን በማመቻቸት ጊዛ ሰጥተው
ያሇማምዶቸው። እውነታ የሚባሇው ዯግሞ በእውነት ሊይ ተመስርቶ የሚቀርብ በተጨባጭ
ማስረጃ ሉቀርብሇት የሚችሌ፣ እውነትነቱ በማንኛውም ጊዛና ቦታ ሉረጋገጥ የሚችሌ ሀሳብ
ነው። እውነታ ሇሚሇው ሀሳብ በዙህ መሌኩ ሇተማሪዎች ማስጨበት ያስፇሌጋሌ።

በተግባር አንዴ ስር የቀረቡት አረፌተነገሮች ሊይ በቡዴን እንዱወያዩ ያዴርጉ።

አረፌተነገሮቹ የግሌ አስተያየት ወይም እውነታ መሆናቸውን ሇይተው እንዱናገሩ ያዴርጉ።
ተማሪዎች በሚሰጡት መሌስ ሊይ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጡ።

ክፌሇጊዛ አራት

ተማሪዎች ሇንግግር መርሆዎች የቀረበውን ማስታወሻ በዯብተራቸው ሊይ እንዱጽፈ

ይ዗ዞቸው። እርስዎም በንግግር መርሆዎች ሊይ የቀረቡትን ሀሳቦች በዜርዜር ሇተማሪዎች
ይግሇጹሊቸው። በመቀጠሌ ከተራ ቁጥር 1-3 ከቀረቡት ሀሳቦች አንደን እንዱመርጡ
ያዴርጉ። አመራረጣቸው በፌሊጎት ወይም በእጣ ሉሆን ይችሊሌ። በማስታወሻው ሊይ
የቀረበሊቸውን የንግግር መርሆዎችን መሰረት በማዴረግ መረጃ ካሰባሰቡ በኋሊ ተ዗ጋጅተው
በመምጣት በክፌሌ ውስጥ ሇጓዯኞቻቸው ንግግር እንዱያዯርጉ ያበረታቷቸው። ይህንንም
ተግባር ዯጋግመው በማሰራት የንግግር ክሂሊቸውን እንዱያዲብሩ ያግዞቸው።

ክፌሇጊዛ አምስት

ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ

በዙህ ትምህርት ስር «ቱሪዜም» በሚሌ የቀረበሊቸውን ምንባብ ካነበቡ በኋሊ

መሌመጃዎችንና ተግባራትን እንዱሰሩ ያበረታቷቸው።

69
ቅዴመማንበብ ጥያቄዎች

በዙህ ስር የተማሪዎችን የቀዯመ እውቀት የሚቀሰቅሱ ጥያቄዎች ቀርበዋሌ። እርስዎም

ጥያቄዎችን ሇተማሪዎች በማቅረብ በቃሌ መሌስ እንዱሰጡ ያዴርጉ። በተማሪዎች መሌስ
ሊይ ተመስርተው ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጡ።

የማንበብ ጊዛ ጥያቄዎች

ተማሪዎች ዴምጻቸውን ሳያሰሙ አንዴ ጊዛ ሇራሳቸው እንዱያነቡ ያዴርጉ። በመቀጠሌ

ሇተማሪዎች አንቀጾችን በመከፊፇሌ ዴምጻቸውን ከፌ አዴርገው እንዱያነቡ ያዴርጉ።
ተማሪዎች እያነበቡ ማንበባቸውን ገታ አዴርገው ሇንባብጊዛ የቀረቡ ጥያቄዎችን እንዱሰሩ
ይ዗ዞቸው። ሇጥያቄዎቹም ተገቢውን ምሊሽ መስጠታቸውን ይከታተለ።

የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ ሶስት

ሀ. ተማሪዎች ከተራ ቁጥር 1-4 ሇቀረቡት ጥያቄዎች ምንባቡን መሰረት በማዴረግ በቃሌ
መሌስ እንዱሰጡ በማዴረግ ተከታትሇው ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ሇ. ተማሪዎች የቀረበሊቸውን ምሳላ መሰረት በማዴረግ ከተራ ቁጥር 1-5 ሊለት ቃሊት
ተመሳሳይ ፌቺ እንዱሰጡ ይ዗ዞቸው። የተማሪዎችን መሌስ ሲቀበለ ተገቢውን
ማስተካከያና ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ሏ. በዙህ ስር ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ቃሊት ምሳላውን መሰረት በማዴረግ ተማሪዎች
ተቃራኒ ፌቺ እንዱሰጡ ይ዗ዞቸው። ተገቢውንም ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሰባት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

በዙህ ትምህርት ስር የሀይሇቃሌን ምንነት አስመሌክቶ የቀረበውን ማስታወሻ በዯብተራቸው

እንዱገሇብጡ ያዴርጉ። ማስታወሻውን በትኩረት እንዱያነቡ በማዴረግ ከዙህ በፉት

70
ስሇአንቀጽ በተማሩት ውስጥ የሚያስታውሱትን እንዱናገሩ ያበረታቷቸው። ከዙያም
የሀይሇቃሌን ምንነት አስመሌክቶ ሀሳባቸውን እንዱገሌጹ ያዴርጉ። ሇተማሪዎች ተገቢውን
ግብረመሌስ ከሰጡ በኋሊ ስሇሀይሇቃሌ ሰፊ ያሇ ግንዚቤ የሚያስጨጥ ገሇጻ ያዴርጉሊቸው።
በመቀጠሌ ሇምሳላ በቀረቡት አረፌተነገሮች ውስጥ ሀይሇቃሌን እንዱሇዩ ያዴርጉ። በዙህ
ሁኔታ ተማሪዎችን ካሇማመደ በኋሊ በተግባር ሶስት ስር የቀረበውን መመሪያ በትኩረት
እንዱያነቡ በማዴረግ አንዴ የተሟሊ አንቀጽ እንዱጽፈ ያበረታቷቸው። በጻፈት አንቀጽ
ሊይ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ስምንት

ትምርት አምስት፡ ቃሊት

በዙህ ትምህርት ስር ሇቃሊት መዜገበቃሊዊና አውዲዊ ፌቺ እንዱሰጡ በማዴረግ የቃሊት

እውቀታቸውን እንዱያዲብሩ የሚያስችለ መሌመጃዎችን ያሰሯቸው። ሇቃሊት መዜገበ
ቃሊዊ ፌቺ መስጠት ማሇት ምን ማሇት እንዯሆነ እንዱሁም አውዲዊ ፌቺ ማሇት ምን
ማሇት እንዯሆነ ግንዚቤ የሚፇጥር ሇተማሪዎች ገሇጻ ያዴርጉሊቸው።

ሀ. በዙህ ስር ከተራቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ቃሊት ምሳላውን መሰረት በማዴረግ መዜገበቃሊዊ

ፌቺ እንዱሰጡ ያበረታቷቸው። ተገቢውንም ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ሇ. ከተራ ቁጥር 1-4 በቀረቡት አረፌተነገሮች ውስጥ ከስራቸው ሇተሰመረባቸው ቃሊት

አገባባዊ ፌቺ እንዱሰጡ ያዴርጉ። ሇተማሪዎች መሌስም ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በዙህ ትምህርት ስር የስም ገሊጭ ምንነትና የስም ገሊጭ ምሳላዎች ቀርበዋሌ። ይህንንም
ትምህርት ተጨባጭ ሇማዴረግ የቀረበውን መሌመጃ በተገቢው መንገዴ እንዱሰሩ
ምሳላዎችን በማቅረብ ያሰሯቸው።

መሌመጃ አምስት
71
መምህር በሰንጠረዥ ውስጥ የስም ገሊጮችና ስሞች ቀርበዋሌ። እነዙህን ቃሊት በማጣመር
ስማዊ ሀረግ መመስረትና ስሙንና የስም ገሊጩን ሇይቶ በማመሌከት በምሳላው መሰረት
ተማሪዎችም እንዱያጣምሩ ማዴረግ። በመቀጠሌ የስም ገሊጮቹ ስሙን ከምን አኳያ
እንዯገሇጹ እንዱናገሩ በማዴረግ የስም ገሊጮቹን እንዱሇዩ ያግዞቸው። በመጨረሻም
ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

72
የተመረጡ መሌመጃዎች መሌስ

መሌመጃ አንዴ

ሇ. ከስራቸው ሇተሰመረባቸው ቃሊት አውዲዊ ፌቺ ከተሰጡት አማራጮች ተገቢውን

መሌስ መምረጥ

1. ሀ. 4. ሇ
2. ሏ. 5. ሀ
3. መ
መሌመጃ ሁሇት

የግሌ አስተያየት ወይም እውነታ

1. የግሌ አስተያየት
2. እውነታ
3. የግሌ አስተያት
4. እውነታ
5. የግሌ አስተያየት

መሌመጃ ሶስት

ሇ. ሇቃሊት ተመሳሳይ ፌቺ መስጠት

ምሳላ፡ የውጭ ምንዚሪ - ከአገር ውጭ የሚገኝ ገቢ

1 ሰውሰራሽ - ተፇጥሯዊ ያሌሆነ

2 መዲረሻ - ማብቂያ
3 እጽዋት - ተክልች
4 መጓጓዣ - ከቦታ ቦታ የሚሄደበት ወይም የሚጓዘበት
5 ቆይታ - መሰንበቻ

ሏ. ሇቃሊት ተቃራኒ ፌቺ መስጠት።

ምሳላ፡ እዙህ ግባ የማይባሌ - ብዘ የሚያስዯስት

1. ማስተዋወቅ - አሇማስገን዗ብ

73
 2. ዯን - ምዴረበዲ
3. ጥራት - ቆሻሻ
4. ተፇጥሮ - ሰውሰራሽ
5. ገፊፊ - ተወ

መሌመጃ አራት

ሀ. ሇቃሊት መዜገበ ቃሊዊ ፌቺ መስጠት

ምሳላ፡ ዲቦ- ከስንዳ ወይም ከበቆል የሚጋገር እና ሇመብሌ የሚውሌ ነው።

1. ጠወሇገ - በጣም ፊፌቶ የነበረ አሁን ሊይ ሲታይ እንዯመዴረቅ ያሇ

2. መተባበር - በተሇያዩ ጉዲዮች ሊይ ሰዎች አንዴ ሊይ ሆነው መተጋገዜ
3. ሰነፌ - ስራ የማይወዴ
4. ሀያሌ - በሀብት፣ በጉሌበት ከላልች በሊይ የሆነ
5. ውብ - በመሌክ በጣም የሚያምር፣ የሚማርክ

ሇ. ከስራቸው ሇተሰመረባቸው ቃሊት አውዲዊ /አገባባዊ/ ፌቺ መስጠት።

ምሳላ፡ ጥያቄ - ከቱሪዜም ገቢ የሚገኘው ጥቅም ሇአንዴ ሀገር ወሳኝ ነው

መሌስ - አስፇሊጊ ነው
1. የሰዎችን ቀሌብ የሚማርክ ስራ መስራት ያስዯስተዋሌ፡፡ ሀሳብ
2. ሆቴልች ጥራት ባሇው መሌኩ ሇጎብኚዎች መ዗ጋጀት አሇባቸው። በሚማርክ
3. ኦሮሚያ ሇቱሪዜም የሚሆን እምቅ ሀብት አሊት። ክምችት
4. ቱሪዜም የውጭ አገር ምንዚሪ ያስገኛሌ። ከውጭ ገቢ

መሌመጃ አምስት

ስምንና የስም ገሊጭን ማቀናጀት

1. ነጭ ፇረስ - ነጭ - ስሙን ከመሌክ አኳያ ገሌጿሌ።

2. አጭር ሰው- አጭር - ስሙን ከመጠን አኳያ ገሌጿሌ።

3. ሰነፌ ገበሬ - ሰነፌ ከባህሪ አኳያ ስሙን ገሌጿሌ

4.ቀይ አበባ - ቀይ ከመሌክ አኳያ ስሙን ገሌጿሌ

74
 ምዕራፍ ስምንት

የዱርና የቤት እንስሳት

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

1. የሚጠበቁ ውጤቶች

ተማሪዎች ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ፡-

 ንግግርን/ ምንባብን አዲምጠው የተሳታፉዎችን ሚና ይሇያለ (የእንስሳት ተረት)፤

 በክፌሌ ውስጥ ውይይት በንቃት ይሳተፊለ፤
 የሚወደትን የቤት/የደር እንስሳ እና የወዯደበትን ምክንያት ያስረዲለ፤
 ተገቢውን አነባበብ ተከትሇው የቀረበ ምንባብ ያነባለ (አቀሊጥፇው ያነባለ)፤
 የገበያ ስፌራዎችን በተመሇከተ በቡዴን ሀሳብ እያዋጡ ይጽፊለ (ተጋርቶ
መጻፌ)፤
 የደርና የቤት እስሳትን በተመሇከተ የተሟለ አረፌተነገሮች ይጽፊለ፤
 ቃሊትን በተሇያዩ አውድች በብቃት ይጠቀማለ፤
 የተዚቡ አረፌተነገሮችን አስተካክሇው አንቀጽ ይጽፊለ፤
 የሀረግ አይነቶችን ይሇያለ።
2. ዜርዜር ይ዗ቶች

ማዲመጥ
 የገጸባህሪያት ምሌሌስ (እንስሳት)
መናገር
 ውይይት
 ስሜትን መግሇጽ (በምክንያት)
ማንበብ
 ምንባብ (የደርና ቤት እንስሳት)
መጻፌ
 አንቀጽ (ተጋርቶ መጻፌ)
 አረፌተነገሮች
ቃሊት
 አውዴ መሇየት

75
ሰዋስው
 ሀረግ

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 ገጸባህሪያት የተካተቱበት ምንባብ ማቅረብ፣ ታሪኩን የሚያጎሊ ስዕሌ መጠቀም፣
ተማሪዎቹ የገጸባህሪያቱን ሚና ሇይተው እንዱናገሩ ማበረታታት፤ ምሳላ
መስጠት፤ የተቀረጸ ዴምጽ በመርጃነት መጠቀም
 በውይይት ማሳተፌ (ሇቤት ወይም ሇደር እንስሳት መዯረግ ስሇሚገባው ክብካቤና
ከእንስሳቱ ስሇምናገኛቸው ጥቅሞች ውይይት እንዱካሄዴ ሁኔታዎችን
ማመቻቸት፤ በውይይት ወቅትም ተገቢ ዴጋፌ ማዴረግ)፤ የውይይት
ተሳታፉዎችን የሚያመሇክት ስዕሌ ወይም ከየእንስሳቱ (የቤት/የደር) ምሳላ
በስዕሌ ማቅረብ
 ሌስራ እንስራ ስሩ (መውዯዴና መጥሊትን በሞዳሌነት መግሇጽ)፤
 ዴምጽን ከፌ አዴርጎ ማስነበብ
 የተራ በተራ ንባብ (አቀሊጥፍ ማንበብን ሇማጎሌበት ተማሪዎችን ተራ በተራ
ማስነበብ)
 ጥያቄና መሌስ
 ተጋርቶ መጻፌ (ሀሳብ እያዋጡ እንዱጽፈ ማበረታታት፤ አንዴ ተማሪ አንዴ
ዓረፌተነገር ሲጽፌ ላሊያው ተከታዩን፣ ወይም ቃሊት እያዋጡ መጻፌ)
 መዜገበ ቃሊት መጠቀም (ሇቃሊት ፌቺ ማስተማሪያነት)
 የሀረግ አይነቶችን ማስሇያ ቻርት መጠቀም (ሇምሳላ ስማዊ ሀረግ እና ግሳዊ
ሀረግ)
 የቤትና የደር እንስሳት ምስልች፣ መቅረጸ ዴምጽ

4. ም዗ና
 ንግግርን መሰረት አዴርገው ሚና መሇየታቸውን ማረጋገጥ
 የውይይት ወቅት ምሌከታ
 አጥጋቢ ምክንያት መስጠት መቻሊቸውን መመ዗ን
 ቼክሉስት (አቀሊጥፍ ማንበብን ሇመመ዗ን፤ ፌጥነት፣ ትክክሇኛነት፣ ተገቢ
አገሊሇጽ)
 የብጤ ወይም የቡዴን እርማት
 ጥያቄና መሌስ
 ግሇ ም዗ና

76
  የጽሐፌ መሌመጃ
 የጋራ ውይይት
ክፌሇጊዛ አንዴ

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

መምህር ተማሪዎች በዙህ ትምህርት “ተኩሊና ጥንቸሌ” በሚሌ ርእስ የቀረበውን ትረካ
በማዲመጥ የቀረቡሊቸውን መሌመጃዎችና ተግባራት በትኩረት ይሰራለ።

ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች

መምህር ተማሪዎች በመማሪያ መጽሀፊቸው ሊይ የቀረበውን ምስሌ በመመሌከት

ከምስለ የተገነ዗ቡትን እንዱናገሩ ያዴርጉ። ከርእሱ በመነሳት ጽሁፈ ስሇምን
እንዯሚተርክ እንዱገምቱ ይጠይቋቸው። በመቀጠሌ በቤትና በደር እንስሳት መካከሌ
ያሇውን ሌዩነት የቀዯመ እውቀታቸውን ተጠቅመው እንዱናገሩ ያበረታቷቸው።

ተኩሊና ጥንቸሌ

ከእሇታት አንዴ ቀን አንዴ ተኩሊ ምግብ ሇመፇሇግ በየአሇቱ ሥር ሲንፎቀቅ አንዴ

ትሌቅ ቋጥኝ እግሩ ሊይ ተጭኖበት ከመሬት ጋር አጣበቀው። ቢጎትት፣ ቢጎትት፣
በአፈም ቢግጥ፣ ቢግጥ እግሩን ማሊቀቅ አሌቻሇም። ከጥቂት ዯቂቃዎች በኋሊ ታዱያ
አንዱት ጥንቸሌ በዙያ ስታሌፌ አይቶ “ጥንቸሌ ሆይ፣ እባክሽ እርጂኝ። ይህንን ቋጥኝ
ከሊዬ ሊይ አንስተሸ እግሬን አሊቂሌኝ።” አሊት።

ጥንቸሎም “እኔ ዯካማ ነኝ። ይህንን ቋጥኝ ሇማንቀሳቀስም ብዘ ጊዛ ይፇጅብኛሌና

ከቋጥኙ ባሊቅቅህ ግን ምን ታዯርግሌኛሇህ?” ብሊ ጠየቀችው።

ተኩሊውም “ሇዙህ አታስቢ፤ እስክትፇነጂ ዴረስ አበሊሻሇሁ። ቁንጣን እስኪይዜሽ ዴረስ

እመግብሻሇሁ።” አሊት።

ጥንቸሎም ቋጥኙን ገፌታ፣ ገፌታ በመጨረሻ ማንቀሳቀስ ቻሇች። ነገር ግን ተኩሊው ገና

ነፃ ከመውጣቱ ዗ል ጥንቸሎን ከያዚት በኋሊ “አሁን እበሊሻሇሁ።” አሊት።

ጥንቸሎም “ይህማ በፌፁም አይቻሌም። ከወጥመዴ ያዲነህን እንዳት ትበሊሇህ?”

አሇችው።
ተኩሊውም “ሙለ ቀን ምንም ምግብ አሌበሊሁምና የምበሊው ነገር ያስፇሌገኛሌ።” አሇ።

77
ጥንቸሎ በዴጋሚ “እንዯዙህማ አይሆንም። ወዯአገር ሽማግላዎች ሄዯን እነርሱ
ትክክሇኛውን ነገር ይወስኑ።” አሇች።

የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች

እያነበቡ ያለትን ጽሁፌ ገታ በማዴረግ የሚከተለትን ጥያቄዎች ይጠይቋቸው።

1. እስካሁን ካዲመጣችሁት በመነሳት ጥፊተኛው ማን ነው?
2. ቀጣዩ የታሪኩ ክፌሌ ስሇምን የሚነግረን ይመስሊችኋሌ?

ተያይ዗ውም ሲሄደ ከአዚውንቶቹ አንደን አግኝተው የመጡበትን ጉዲይ ነገሩት።

አዚውንቱም ሰው አዲምጧቸው ሲጨርስ “በለ የሆነውን ሁለ በዜርዜር ንገሩኝ።”

አሊቸው።

እነርሱም ሁለንም ነገር አስረዴተውት ሲጨርሱ ሽማግላው “ተኩሊው ተሳስቷሌና

ጥንቸሎ በነፃ መሇቀቅ አሇባት።” ብል ፇረዯ።

በዙህ ጊዛ ተኩሊው በጣም ስሇተናዯዯ “ጥንቸሎን ብቻ ሳይሆን አንተንም እበሊሃሇሁ።”

አሇ።

ሽማግላውም የዯነገጠ በመምሰሌ “እንግዱያው ፌርዳ ተሳስቷሌ መሰሇኝ። እስኪ ጉዲዩን

እንዯገና ሌመሌከተው። ማስረጃዎችን በሙለ ሳሌመሇከት እንዳት ነው ፌርዴ
የሰጠሁት?” ማሇት ጀመረ።

ከዙያም “በለ አሁን መጀመሪያ ወዯተገናኛችሁበት ቦታ ውሰደኝና የሆነውን ነገር

በዴርጊት ታሳዩኛሊችሁ።” ብሎቸው ወዯስፌራው ተያይ዗ው ከቦታው ሲዯርሱ ሽማግላው
ሰው “እሺ እዙያ ጋ? ተኩሊው በትክክሌ የትጋ ነበር?” ብልጠየቀ።

ተኩሊውም ተጋዴሞ “እዙህጋ ነበርኩ” ሲሌ ሽማግላው ሰው ጥንቸሎን “አንቺ ዯግሞ

ይህንን ቋጥኝ ነው የገፊሽው? ይህ የማይታመን ነገር ነው። እስኪ እንዳት እንዯገፊሽው
አሳይኝ።” አሊት።

78
ጥንቸሎም ቋጥኙን ቀስበቀስ ገፌታ የተኩሊው እግር ሊይ አሳረፇችው። ሽማግላውም ሰው
“እናም በዙህ ሁኔታ ነው ተኩሊውን ያገኘሽው?” ብል ጥንቸሎን ጠየቃት። ጥንቸሎም
“አዎን” አሇች።

ሽማግላውም ሰው ወዯተኩሊው ዝር ብል “እርግጠኛ ነህ በዙህ ሁኔታ ነው ጥንቸሎ

ያገኘችህ?” አሇው። ተኩሊውም “አዎን” አሇ። አዚውንቱም ሰው “መሌካም፣ ጉዲዩ እዙህ
ሊይ ያበቃሌ። ጥንቸሌ ሆይ፣ አንቺም ወዯመጣሽበት ሂጂ፣ እኔም ወዯነበርኩበት
እመሇሳሇሁ፣ ተኩሊውንም የነበረበት እንተወዋሇን።” ብል ፇረዯ ይባሊሌ።

(ዴረገጽ ፡https://www.ethiopianfolktales.com)

ክፌሇጊዛ ሁሇት

የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ

መምህር፣ ያዲመጡትን ጽሁፌ መሰረት በማዴረግ ከ1-10 ሇቀረቡት ጥያቄዎች መሌስ

እንዱሰጡ ያበረታቷቸው። ተማሪዎች መሌስ ሲሰጡ በቀረበው ጽሁፌ ታሪክ መሰረት
መሆኑን በመከታተሌ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ተግባር አንዴ

መምህር፣ እባክዎ በተንቀሳቃሽ ስሌክዎ የተሇያዩ የቤትና የደር እንስሳት ዴምጾችን

ከዴረገጾች በመፇሇግና በማ዗ጋጀት በክፌሌ ውስጥ በማቅረብ ተማሪዎችዎ የሰሙትን
ዴምጽ እንዱሇዩ ይጠይቋቸወ። ተማሪዎችም ከጓዯኞቻቸው ጋር በመወያየት የሰሙት
ዴምጽ የማን እንዯሆነ ሲናገሩ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሶስት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

መምህር፣ በዙህ ትምህርት ስር የውይይት ምንነትና በውይይት ሂዯት አንዴ ሰው ማዴረግ

ያሇበት ምን እንዯሆነ በምሳላ በማስዯገፌ ገሇጻ ማዴረግ። በዙህም ተማሪዎች በውይይት ሊይ
ሲሳተፈ ማዴረግ ያሇባቸውና ማዴረግ የላሇባቸውን ማስገን዗ብ።

ተግባር ሁሇት

79
መምህር የቀረቡትን ምስልች ተመሌክተው ምን እንዯተገነ዗ቡ እንዱናገሩ ያዴርጉ።
በቡዴን በመከፊፇሌ ሇቤትና ሇደር እንስሳት መዯረግ ስሇሚገባ ጥንቃቄ እንዱወያዩ
በማዴረግ ሀሳባቸውን በተወካዮቻቸው አማካኝነት እንዱገሌጹ ያዴርጉ። ከቤትና ከደር
እንስሳት የሚገኘውን ጥቅም በተመሇከተ ተወያይተው ሀሳባቸውን እንዱገሌጹ
ያበረታቷቸው።

ተግባር ሶስት

በዙህ ተግባር ስር አንዴን ነገር በመውዯዴና በመጥሊት እንዳት ሀሳባቸውን መግሇጽ

እንዯሚችለ እርስዎ ሞዳሌ በመሆን ያቀርቡሊቸዋሌ። ሇምሳላ ስሇዯግነት ያሇዎትን
መውዯዴ ወይም መሌካም አመሇካከት መጀመሪያ እርስዎ ሀሳቦትን ያቀርባለ፤
በመቀጠሌ ከተማሪዎችዎ ጋር ሀሳባችሁን ትገሌጻሊችሁ። በመጨረሻም ተማሪዎች
ሀሳባቸውን እንዱገሌጹ ያበረታቷቸው። መጥሊትንም በተመሇከተ እርስዎ ሞዳሌ
በመሆን ከሊይ በቀረበው አካሄዴ ማቅረብ ይቻሊሌ።

ክፌሇጊዛ አራት

ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ

በዙህ ትምህርት ስር ጅብና አህያ በሚሌ የቀረበውን ምንባብ በትኩረት በማንበብ

የቀረቡትን መሌመጃዎችና ተግባራት በትኩረት እንዱሰሩ ያዴርጉ።

ቅዴመማንበብ ጥያቄዎች

መምህር፡ ተማሪዎች ወዯምንባብ ከማምራታቸው በፉት የቀዯመእውቀታቸውን

የሚቀሰቅሱ ጥያቄዎችን በማቅረብ ያነቃቋቸው። የቅዴመማንበብ ጥያቄዎችንም
በማቅረብ በተማሪዎች መሌስ ሊይ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው። በመቀጠሌ
ተማሪዎች ሇማንበብ ዜግጁ መሆናቸውን ካረጋገጡ በኋሊ መጀመሪያ ዴምጻቸውን
ሳያሰሙ እንዱያነቡ ያዴርጉ ከዙያም ዴምጻቸውን ከፌ አዴርገው እንዱያነቡ
ይ዗ዞቸው።

የማንበብ ጊዛ ጥያቄዎች

ተማሪዎች ማንበባቸውን በመሀሌ ቆም በማዴረግ እስካሁን ካነበቡት ምን እንዯተገነ዗ቡ

እንዱናገሩ ያዴርጉ። የሚቀጥሇው ታሪክ ምን ሉሆን እንዯሚችሌ ግምታቸውን

80
እንዱናገሩ ይጠይቋቸው። ሀሳባቸውን ከተናገሩ በኋሊ ማንበባቸውን እንዱቀጥለ
ያዴርጉ።

ክፌሇጊዛ አምስት

የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ ሁሇት

ሀ. ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ጥያቄዎች የቀረበሊቸውን ምንባብ መሰረት በማዴረግ

በጽሁፌ መሌስ እንዱሰጡ ያበረታቷቸው። ተማሪዎች መሌሳቸውን ሲያቀርቡ የቢጤ
እርማት እንዱያዯርጉ ዯብተራቸውን ከተሇዋወጡ በኋሊ ተማሪዎች መሌሳቸውን
ሲያቀርቡ ተገቢውን ግብረመሌስ በመስጠት እንዱያርሙ ያዴርጉ። በጥሩ ሁኔታ
ሇሰሩት የማበሌጸጊያ ጥያቄዎችን ያቅርቡሊቸው። ዴጋፌ የሚሹትን ዯግሙ
በመዯገፌ እንዱጠነክሩ ያበረታቷቸው።

ሇ. ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ጥያቄዎች ከስራቸው ሇተሰመረባቸው ቃሊት አውዲዊ

ፌቺ ሉሆኑ ሚችለ ከቀረቡት አማራጮች ትክሇኛውን መሌስ እንዱመርጡ
ይ዗ዞቸው። ተገቢውንም ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ተግባር አራት

መምህር አቀሊጥፍ ማንበብን በተመሇከተ ሇተማሪዎች ሰፊ ያሇ ገሇጻ ያዴርጉሊቸው።

በመቀጠሌ የክፌሌ ዯረጃውን ባማከሇ መሌኩ ሁሇት አንቀጽ ቅንጫቢ ጽሁፌ በመምረጥ
መማሪያ ክፌሌ ይ዗ው በመምጣት ተማሪዎች አቀሊጥፇው እንዱያነቡ ያዴርጉ።
ሇአቀሊጥፍ ማንበብ የተሰጠውን ብያኔ መሰረት በማዴረግ ማን አቀሊጥፍ እንዲነበበ
ተማሪዎች እንዱናገሩ ያዴርጉ። እርስዎም በተማሪዎች መሌስ ሊይ ተገቢውን
ግብረመሌስ ይስጡ።

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች አንቀጽን ተጋርተው እንዱጽፈ የሚያግዘ ተግባራት

ቀርበውሊቸዋሌ። ምሳላዎችን በትኩረት በማንበብ አንቀጽ እንዱጽፈ ያበረታቷቸው።

ተግባር አምስት

81
ሀ. መምህር በዙህ ስር የቀረበሊቸውን ምሳላ መሰረት በማዴረግ ተማሪዎች ከገበያ
መሸጫ ስፌራዎች አንደን በመምረጥ ሀሳብ እያዋጡ አንቀጽ እንዱጽፈ ይ዗ዞቸው።
በጻፈት አንቀጽ ሊይም ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ሇ. ምሳላውን መሰረት በማዴረግ በቀረቡት ርእሰጉዲዮች ሊይ ተጋርተው

አረፌተነገሮችን እንዱመሰርቱ ይ዗ዞቸው። ተማሪዎች ተጋርተው አረፌተነገር
ሲመሰርቱ ክትትሌ ያዴርጉ። ተማሪዎች በንቃት መሳተፊቸውን በመከታተሌ
ዴጋፌ የሚሹ ተማሪዎች ካለ መዯገፌ ማበሌጸግ ዯረጃ ሊይ ሊለ ተማሪዎች
ተጨማሪ አረፌተነገሮችን እንዱመሰርቱ ያዴርጉ። ተገቢውን ግብረመሌስም
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ስዴስት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች ቃሊት በአውዲቸው የሚኖራቸውን ትርጉም ይሇያለ።

እርስዎም እባክዎ በተሰጠው ማስታወሻ መሰረት ቃሊት እንዱሁ ሲታዩ የተሇያየ
ትርጉም ሉኖራቸው እንዯሚችሌ በምሳላ በማስዯገፌ ሰፊ ያሇገሇጻ ይስጧቸው። ሇቃሊት
ትክክሇኛው ትርጉም የሚገኘው በአረፌተነገር ውስጥ በማስገባት እንዯሆነ
ያስገንዜቧቸው።

ክፌሇጊዛ ሰባት

ተግባር ስዴስት

ከተራ ቁጥር 1-6 በቀረቡት ዓረፌተነገሮች ውስጥ ከስራቸው የተሰመረባቸው ቃሊት

ቀርበዋሌ። ቃሊቱ በአረፌተነገሮቹ ውስጥ ያሊቸውን ፌቺ ተማሪዎች ሇይተው
እንዱያመሇክቱ በየቡዴናቸው እንዱወያዩ ያዴርጉ። በተወካዮቻቸው አማካኝነትም
መሌሳቸውን እንዱሰጡ በማዴረግ ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው። ቃሊት
ትክክሇኛና የማያሻማ ፌቺ የሚኖራቸው በአረፌተነገር ውስጥ ሲገቡ እንዯሆነም
ተማሪዎችን ያስገንዜቡ።

ክፌሇጊዛ ስምንት

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

82
መምህር፣ በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎችዎ በአማርኛ ቋንቋ ውስጥ ያለ ሀረጎችን
ይተዋወቃለ። ስሇሆነም የቀረበውን ማስታወሻ ተማሪዎች በዯብተራቸው ሊይ እንዱጽፈ
በማዴረግ ምሳላዎችን በማቅረብ ሰፊ ያሇገሇጻ ያዴርጉሊቸው። በአማርኛ ቋንቋ የቃሌ
ክፌልች አምስት እንዯሆኑ ሁለ የሀረግ አይነቶችም አምስት እንዯሆኑ ይግሇጹሊቸው።
በአንዴ ሀረግ ውስጥ መሪው አይቀሬ እንዯሆነና ማንኛውም ሀረግ የሚጠራው በመሪው
ቃሌ መሆኑን ያስገንዜቧቸው።

ሇምሳላ፡

የስማዊ ሀረግ መሪ ቃሌ ስም ነው። በዙህ መሰረት በስማዊ ሀረግ አይቀሬው ስም ነው።

በዙህ የተነሳ የስማዊ ሀረግ ስያሜ ከመሪው ቃሌ ስም የተገኘ ነው። ላልቹም ሀረጋት
በዙሁ መሌኩ ስያሜያቸውን ያገኙ መሆናቸውን ያስረዶቸው።

ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ

መሌመጃ ሶስት

ሀ. መምህር፣ ከተራ ቁጥር 1-10 ቃሊትና ሀረጋት ተ዗ርዜረዋሌ። በቀረበው ሰንጠረዥ

ውስጥም ሇምሳላ ይውለ ዗ንዴ በየወገናቸው አንዴ አንዴ ምሳላ ተሰተዋሌ።
በምሳላዎቹ መሰረት ተማሪዎች መሌመጃውን እንዱሰሩ ይ዗ዞቸው። ከዙያም የቢጤ
እርማት እንዱያካሂደ ዯብተራቸውን እንዱቀያየሩ በማዴረግ ይተግበር። ተገቢውንም
ክትትሌና ግብረመሌስም ሇተማሪዎች ይስጧቸው።

ሇ. መምህር፡ በዙህ ስር ተማሪዎች እራሳቸውን ችሇው ቃሊትንና ሀረጋትን

የሚመሰርቱበት ጊዛ ነው። ስሇሆነም እባክዎ አንዴ ጊዛ የሀረግ አይነቶችን በክሇሳ
መሌክ ያስታውሷቸው። በመቀጠሌ ተማሪዎች ሇሀረጋቱ ሇእያንዲንዲቸው ሶስት
ሶስት ቃሊትንና ሀረጋትን መስርተው እንዱያቀርቡ ይ዗ዞቸው። መጀመሪያ
ተማሪዎቹ እርስ በእርስ እንዱተራረሙ ያዴርጉ። በዙህን ጊዛ ስህተታቸውን
በራሳቸው የማስተካከሌ እዴሌ ስሇሚኖራቸው ይህንን ተግባር ያስፇጽሙ።
በመጨረሻ እርስዎ ባ዗ጋጁት ቼክሉስት በመገምገም ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

83
 የተመረጡ መሌመጃ መሌሶች

መሌመጃ ሁሇት

ሇ. አውዲዊ ፌቺ መምረጥ

1. ሀ 4. መ
2. ሏ 5. ሇ
3. ሀ
መሌመጃ ሶስት

ሀ. የቀረቡትን ሀረጋት በሚከተሇው ሰንጠረዥ ውስጥ በየወገናቸው ስር መጻፌ።

1. ጣፊጭ ቡና 6. ቀጭን ገመዴ

2. ከገበያ መጣ 7. ኮቱን ሇበሰ
3. እንዯበረድ 8. ከአዲማ
4. ሌጅቷ ምንኛ 9. እንዯእህቷ ክፈኛ
5. በጣም ረጅም 10. የወንዴሙ ታናሽ

የሀረግ አይነቶች ሀረግ

1.ስማዊ ሀረግ 1.ጣፊጭ ቡና
2. ቀጭን ገመዴ
2.ግሳዊ ሀረግ 1. ኮቱን ሇበሰ
2. ከገበያ መጣ
3.ቅጽሊዊ ሀረግ 1. በጣም ረጅም
2. የወንዴሙ ታናሽ
4.መስተዋዴዲዊ ሀረግ 1. እንዯበረድ
2. ከአዲማ
5.ተውሳከግሳዊ ሀረግ 1. ሌጅቷ ምንኛ
2. እንዯእህቷ ክፈኛ

84
 ምዕራፍ ዘጠኝ

የመረጃ ምንጮች
(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

1. የሚጠበቁ ውጤቶች

ተማሪዎች ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ፡-

 ውህዴ አሃዴን (ቴክስት) አዲምጠው የተጓዯለ ሀሳቦችን ያሟሊለ፤

 በአካባቢያቸው ስሊሇ ወቅታዊ ክስተት ዜግጅት አዴርገው ንግግር ያቀርባለ፤
 መረጃን እያጠሩ ስሇመጠቀም በጥንዴና በቡዴን ውይይት ያካሂዲለ፤
 በሇሆሳስ ያነባለ፤
 ከምንባብ የወጡ የተሇያዩ ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 የጸሏፉ ሀሳብን ተረዴተው ይገሌጻለ፤
 ተገቢ ስርዓተነጥቦችን ተጠቅመው የተሇያዩ አረፌተነገሮችን ይጽፊለ፤
 የተሇያዩ ስሌቶችን እየተጠቀሙ የቃሊት ችልታቸውን ያሳዴጋለ፤
 ሀሰተኛ መረጃ ስሇሚያስከትሇው ጉዲት ሀሳብ አመንጭተው አንቀጽ ይጽፊለ፤
 የቋንቋውን ስርዓት ተከትሇው ቃሊት ያረባለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች

ማዲመጥ
 የተጓዯለ ሀሳቦች ማሟሊት
መናገር
 ወቅታዊ ጉዲዮች
 ውይይት
ማንበብ
 ከምንባብ የወጡ ጥያቄዎች
 የጸሏፉ ሀሳብ
መጻፌ
 ስርዓተነጥቦች
 አረፌተነገሮች
ቃሊት

85
 ቃሊት ማጎሌበቻ ስሌቶች
ሰዋስው
 እርባታ

3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች

 ሞዳሌ መሆን (በማዲመጥ፣ በመናገር፣ በማንበብ ወይም በመጻፌ ወቅት
ምሳላዎችን አስቀዴሞ መስጠት)
 ሌስራ፣ እንስራ፣ ስሩ
 በወቅታዊ ጉዲዮች ሊይ ንግግር እንዱያዯርጉ በመጋበዜ ወቅታዊ ጉዲዮቹን
የተመሇከቱ ምስልችን መጠቀም
 በውይይት ማሳተፌ (በጥንዴ ወይም በቡዴን ውይይት ማሳተፌ፤ ውይይቱ
እንዳት መከናወን እንዲሇበት አስቀዴሞ የአካሄዴ መመሪያ መስጠት)
 የጋራ ንባብ ስሌት (ተመሳሳይ ጽሐፌን ሁለም የክፌሌ ተማሪ በአንዴ ሊይ
ዴምጽ እያሰማ የሚያነብበት)
 ጥያቄና መሌስ

 መዜገበ ቃሊት መጠቀም (ሇአዲዱስ ቃሊት ፌቺ መስጫነት፣ በተጨማሪም መዜገበ

ቃሊትን በተመሇከተ ተማሪዎች ግንዚቤ እንዱይዘ)

4. ም዗ና
 የተጓዯለ ሀሳቦችን ማሟሊት መቻሊቸውን መመ዗ን
 ሀሳብ አፌሌቆ መጻፌን መመ዗ን
 የክፌሌ ተሳትፍን መመዜገብ
 ቼክሉስት
 የብጤ ወይም የቡዴን እርማት
 ጥያቄና መሌስ
 ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የጋራ ውይይት

ክፌሇጊዛ አንዴ

86
ትምህርት አንዴ፤ ማዲመጥ

መምህር በዙህ ትምህርት ስር ሌማዲዊ መረጃ ምንጮች በሚሌ ርእስ እርስዎ ጽሁፈን
ሲያነቡሊቸው አዲምጠው መሌመጃዎችንና ተግባራትን እንዱሰሩ ያበረታቷቸው።

ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች
1. በሌምዴ መረጃዎችን የምታገኙባቸው ዗ዳዎችን ተናገሩ።
2. የትምህርት የእረፌት ጊዛያችሁ መቃረቡን የምትሇዩበት መረጃ ምንጭ ተናገሩ።

ሌማዲዊ የመረጃ ምንጮች

የሰው ሌጆች በኑሯቸው ሂዯት ከተሇያዩ ምንጮች በሌምዴ መረጃዎችን ያገኛለ።

አንዴ ገበሬ መቼ የእርሻ መሬቱን ሇሰብሌ ምርት ማ዗ጋጀት እንዲሇበት በሌምዴ
ያውቀዋሌ። ሇዙህ እንዯመረጃ ምንጭ የሚጠቀምበት የአየር ንብረትን ነው። በበጋ
ዯርቆ የነበረውን መሬት ዜናብ ዗ንቦ ሲያርሰው የእርሻ መሬቱን ማ዗ጋጀት እንዲሇበት
ይገነ዗ባሌ። ያመረተውንም ሰብሌ መቼ አጭድ መከመር እንዲሇበት በዙሁ የአየር
ንብረት መረጃ ፌንጭ ነው፡፡ ይህም የሚሆነው በጋ መግባቱን የሚያውቀው ሲ዗ንብ
የነበረው አቁሞ ጸሀይ በተከታታይ ስትወጣና የ዗ራው እህሌ ዯርሶ መዴረቅ ሲጀምር
ነው።

የማዲመጥ ጊዛ ጥያቄዎች

1. እስካሁን ካዲመጣችሁ የተገነ዗ባችሁትን ፌሬ ነገር ተናገሩ።

2. ቀሪው የጽሁፈ ክፌሌ ስሇምን የሚያትት ይመስሊችኋሌ።
ላሊው ከሰው ሌጆች ሌማዲዊ መረጃ ምንጮች ውስጥ የሚመዯበው የላሉት ንጋት
መቃረቡንና መንጋቱን ማህበረሰቡ የሚሇይበት የመረጃ ምንጭ ዗ዳ ነው። አብዚኛውን
ጊዛ በተሇይ በገጠሩ የአገራችን ክፌሌ ሰዎች ሉነጋ መሆኑን የሚሇዩት በድሮ ጩኸት
ነው። አውራ ድሮ ሲጮህ ሉነጋ እንዯሆነ ሰዎች ይገነ዗ባለ። መንጋቱን ዯግሞ ወፍች
መንጫጫት ሲጀምሩ የሚረደበት ዗ዳ ነው።

በመጨረሻም ከሌማዲዊ መረጃ ምንጮች አንደ የሆነውን የውሻ ጩኸት እንመሌከት።

የሰው ሌጆች ከውሻ ጩኸት የሚያገኙት መረጃ አሇ። በከተማ ሆነ በገጠር አካባቢ በግቢ
ውስጥ ያሇ ውሻ በጣም ከጮኸ ላባ ወይም አውሬ አይቶ እንዯሆነ ሰዎች ይገነ዗ባለ።
በዙህም ከእንቅሌፊቸው በመንቃት ተገቢውን ክትትሌ ያዯርጋለ። በአጠቃሊይ ሰዎች

87
በሚኖሩበት አካባቢ እንዯባህሊቸው፣እምነታቸውና ወጋቸው ከተሇያዩ ምንጮች በሌማዴ
መረጃዎችን ያገኛለ፡፡

ክፌሇጊዛ ሁሇት

የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

ሀ. ከተራ ቁጥር 1-4 የቀረቡት ጥያቄዎች በጅምር የቀሩ አረፌተነገሮች ናቸው።

ተማሪዎች ከቀረበሊቸው ቃሊትና ሀረግ በመምረጥ የተሟሊ ሀሳብ እንዱሰጡ አዴርገው
እንዱያሟለ ይ዗ዞቸው። የተማሪዎችን መሌስ ተከትሇው ማስተካከያ ይስጧቸው።

ሇ. ያዲመጡትን ጽሁፌ መሰረት አዴርገው ከተራ ቁጥር 1-3 ሇቀረቡት ጥያቄዎች

በቃሌ መሌስ እንዱሰጡ ይ዗ዞቸው። የተማሪዎችን መሌስ በመከተሌ ማስተካከያ
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሶስት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

መምህር፡ በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች በሁሇት ጉዲዮች ሊይ በመመስረት የመናገር

ክሂሊቸውን እንዱያዲብሩ ይዯረጋሌ። የመጀመሪያው ወቅታዊ ጉዲዮችን በማንሳት
ሀሳባቸውን ይሇዋወጣለ። በሁሇተኛ ዯረጃ ዯግሞ እርስዎ በሚሰጧቸው ርእሶች ሊይ
መረጃ በማሰባሰብ ውይይት ያዯርጋለ።

ተግባር አንዴ

ወቅታዊ ጉዲዮች ሊይ መወያየት

ምሳላ 1፡ ሇወቅታዊ ጉዲዮች መወያያ ነጥብ የሚከተለትን መጥቀስ ይቻሊሌ።

1. ስሇኮሮና ቫይረስ
2. ስሇስፖርት
3. ኤች አይቪ ኤዴስ ወ዗ተ

በተሇያዩ ርእሶች ሊይ መወያየት

ምሳላ 2፡ ሇመወያያ የሚውለ ርእሶች እነዙህን የመሳሰለ ሉሆኑ ይችሊለ።

88
 1. የመረጃ ምንጮች ምን ምን ናቸው?
2. መረጃ እውነተኛ መሆኑን እንዳት ማረጋገጥ ይቻሊሌ?
3. ማህበራዊ ሚዱያ ሇትምህርት ያሇው አስተዋጽኦ ምንዴን ነው?

በዙህን ጊዛ ተማሪዎች ውይይት ከመጀመራቸው በፉት የሚከተለትን መመሪያዎች

ያስገንዜቧቸው።

 የሚወያዩበትን ርእስ በእጣ መውሰዴ

 በዯረሳቸው ርእስ ሊይ ከተሇያዩ ምንጮች ተገቢውን መረጃ ማሰባሰብ
 ያሰባሰቡትን መረጃ በቅዯምተከተሌ ማቅረብ
 የላልችን ሀሳብ ማክበር
 የላልችን ተማሪዎች ሲዯግፈም ሆነ ሲነቅፈ መረጃ ሊይ መመስረት
 ተራን ጠብቆ መናገር

ከሊይ የቀረቡትን ነጥቦች በማስረዲት ያ዗ጋጁትን የመወያያ ርዕሶች በእጣ በማከፊፇሌ

ተ዗ጋጅተው በመምጣት ውይይት እንዱያካሂደበት ያበረታቷቸው። ተማሪዎች ሲወያዩ
ማበሌጸግ ዯረጃ ሊይ የዯረሱትን ማበሌጸግ፣ ዴጋፌ የሚሹትን በመዯገፌ ማጠቃሇያ
ሰጥተው ውይይቱን ማብቃት ያስፇሌጋሌ።

ክፌሇጊዛ አራት

ትምህርት ሶስት፡ ማንበብ

መምህር በዙህ ትምህርት ስር ማህበራዊ ሚዱያ የሚያስከትሊቸው ጉዲቶች በሚሌ ርእስ

ሇተማሪዎች የቀረበሊቸውን ምንባብ ዴምጻቸውን ከፌ አዴርገው በጋራ እንዱያነቡ
ያዴርጉ። ምንባቡን መሰረት አዴርገው የቀረቡትን ጥያቄዎችን ያሰሯቸው።

ቅዴመማንበብ ጥያቄዎች

መምህር፡ ተማሪዎች የቀዯመእውቀታቸው እንዱቀሰቀስ ሇቅዴመማንበብ ጥያቄዎች

መሌሶቻቸውን በቃሌ እንዱመሌሱ ያበረታቷቸው። ተገቢውንም ግብረመሌስ በመስጠት
ሇማንበብ ዜግጁ መሆናቸውን ሲያረጋግጡ ዴምጻቸውን ከፌ አዴርገው በጋራ እንዱያነቡ
ይ዗ዞቸው።

የማንበብ ጊዛ ጥያቄዎች

89
በዙህ ጊዛ ተማሪዎች ማንበባቸውን ገታ አዴርገው ሇንባብ ጊዛ ጥያቄዎች መሌስ
እንዱሰጡ ያዴርጉ። በዙህን ጊዛ ተማሪዎች ምንያህሌ ምንባቡን ተረዴተው
እንዯሚያነቡ ፌንጭ ሉሰጥ ስሇሚችሌ በመሌሶቻቸው ሊይ ክትትሌ በማዴረግ ተገቢውን
ግብረመሌስ( ከአንቀጾቹ የተረደትን ሲናገሩ በትክሌ ካሌተናገሩ እንዯገና እንዱያነቡ
ያዴርጉ) ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ አምስት

የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ ሁሇት

ሀ. ተማሪዎችዎ ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ጥያቄዎች ምንባቡን መሰረት አዴርገው

በጽሁፌ መሌስ እንዱሰጡ ይ዗ዞቸው። በዙህን ጊዛ መማሪያ ክፌሌ ውስጥ እየዝሩ
ማበሌጸግ ዯረጃ ሊይ የዯረሱትን በማበሌጸግ ዯከም ያለትን ዯግሞ በመዯገፌ መማር
ማስተማሩ ከተፇሇገው ግብ እንዱዯርስ ያዴርጉ። የተማሪዎችን መሌስ ተከትሇው
ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ሇ. በዙህ ስር የቀረቡት ጥያቄዎች ከስራቸው የተሰመረባቸው ቃሊት ሇተማሪዎች አዲዱስ

ቃሊት ሉሆኑ ይችሊለ ተብሇው የተገመቱ ናቸው። እርስዎም ተማሪዎችዎ ከስራቸው
ሇተሰመረባቸው ቃሊት ከተሰጡት አማራጮች አገባባዊ ፌቺ ሉሆኑ የሚችለትን
እንዱመርጡ ይ዗ዞቸው። ከተማሪዎች የቀረቡትን መሌሶች በመከታተሌ ማስተካከያ
ይስጧቸው።

ተግባር ሁሇት

መምህር፡ ተማሪዎች እንዯገና ምንባቡን እንዱያነቡ በማዴረግ ጸሀፉው ማስተሊሇፌ

የፇሇገውን መሌእክት ጥንዴ ጥንዴ ሆነው በመነጋገር ሀሳባቸውን ሇክፌሌ ጓዯኞቻቸው
እንዱናገሩ ይ዗ዞቸው። የተማሪዎችን መሌስ በመከታተሌ ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

90
 ክፌሇጊዛ ስዴስት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች በጽሁፌ ሂዯት ስርአተነጥቦችን በተገቢው መንገዴ

እንዱገሇገለ የሚያስችሌ ትምህርት ይቀርብሊቸዋሌ። እርስዎም የተማሪዎችዎን
የቀዯመእውቀት ሇመቀስቀስ ስርአተነጥብ ማሇት ምን እንዯሆነ እንዱናገሩ ያዴርጉ።
እርስዎም በምሳላ በማስዯገፌ ሰፊ ያሇገሇጻ ያቅርቡሊቸው። ይህንንም አስመሌክቶ
የቀረቡትን ጥያቄዎች ተገቢ ስርአተነጥቦችን በመጠቀም እንዱያሟለ ያዴርጉ።

መሌመጃ ሶስት

በዙህ ስር በቀረቡት ዓረፌተነገሮች ውስጥ ተገቢውን ስርዓተ ነጥብ በማስገባት

ዓረፌተነገሮቹ የተሟሊ ሀሳብ እንዱሰጡ በማዴረግ እንዱጽፈ ያበረታቷቸው፡፡
የተማሪዎችንም ተግባር እየተ዗ዋወሩ ይከታተለ፡፡ መታገዜ ያሇባቸውን በማገዜ ፇጣን
ተማሪዎችን የበሇጠ የሚያሰራቸውን ጥያቄ በማቅረብ እንዱሰሩ በማዴረግ ያግዞቸው፡፡

ክፌሇጊዛ ሰባት

ተግባር ሶስት

መምህር፣ እባክዎ ተማሪዎችን ጥንዴ ጥንዴ አዴርገው በማቧዯን በቀረበሊቸው ገሇጻና

ምሳላ መሰረት አምስት አረፌተነገሮችን እንዱመሰርቱ ይ዗ዞቸው። ተማሪዎቹ
አረፌተነገሮቹን ሲመሰርቱ እየዝሩ ይርዶቸው። በመቀጠሌ ተማሪዎች አረፌተነገሮቹን
ገንብተው ከጨረሱ በኋሊ ዯብተራቸውን ተቀያይረው እንዱተራረሙ ይ዗ዞቸው።
በመጨረሻም ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።ሀሰተኛ መረጃን በተመሇከተ መረጃ
አሰባስበው ሁሇት አንቀጽ እንዱጽፈ በማ዗ዜ የጻፈትን ሲያቀርቡ ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ስምንት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

መምህር፡ በዙህ ትምህርት ውስጥ ተማሪዎችዎ ስሇመዜገበ ቃሊት ግንዚቤ እንዱጨብጡ

ምሳላዎችን በመጠቀም ይግሇጹሊቸው። በተጨማሪም መዜገበ ቃሊትን ተጠቅመው
ሇአዲዱስ ቃሊት ፌቺ መስጠት እንዯሚቻሌ ያስረዶቸው። ሇቀረቡት መሌመጃዎችም

91
ተገቢውን መሌስ እንዱሰጡና የተማሪዎችን መሌስ ተከትሇው እርስዎም ተገቢውን
ግብረመሌስ ይስጧቸው።

መሌመጃ አራት

ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ቃሊትና ሀረጋት መዜገበ ቃሊዊ ፌቺ እንዱሰጡ

ያበረታቷቸው። ተማሪዎች የሚሰጡትን መሌስ ተከትሇው እርስዎም ተገቢውን
ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በዙህ ትምህርት ስር ቃሊትን ማርባት የሚሇውን ጽንሰ ሀሳብ ምሳላዎችን በመጠቀም

ገሇጻ ያዴርጉሊቸው። ሇምሳላ፡ ቃሊትን ማርባት ማሇት የቃለን መሰረታዊ ትርጉም
ሳንሇቅ ቃሊቱን በቁጥር፣ በጾታ፣ በመዯብ እና በባሇቤትነት/በባሇንብረትነት ማርባት
እንዯሚቻሌ ያስረዶቸው።

ምሳላ፡

በግ - በጉ - በጉዋ - በጋችን - በጋችሁ -በጎች - በጊቷ ወ዗ተ

መሌመጃ አምስት

በዙህ መሰረት ከተራ ቁጥር 1-5 የቀረቡትን ቃሊት እንዱያረቡ ይ዗ዞቸው። ተማሪዎች
መሌሶቻቸውን ሲያቀርቡ እርስዎም ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

92
የተመረጡ መሌመጃዎች መሌስ

መሌመጃ ሁሇት

ሇ. አውዲዊ ፌቺ መምረጥ

1. ሀ 4. መ
2. ሏ 5. ሇ
3. ሀ
መሌመጃ ሶስት

ተገቢውን ስርአተነጥብ በተገቢው ቦታ በማስገባት አስተካክል መጻፌ

1. አስር ብር ከሃምሳ ሳንቲም -10.50 ሳ.

2. ከትምህርት ቤት መቼ መጣህ?
3. ስዴስት ሰአት ከሰሊሳ ዯቂቃ- 6፡30
4. መምህራችን «ጎበዜ ተማሪ ሁኑ» ብሇው መከሩን።
5. ጽዮን ውሃ ቀዴታ መጣች።
6. ገሊና ሇእናቱ ቀሚስ፣ ነጠሊ፣ ሻሽና ጫማ ገዜቶ መጣ።

መሌመጃ አራት

መዜገበቃሊዊ ትርጉም መስጠት

1. ማህበራዊ መገናኛ - ማንኛውም ሰው በነጻነት ሀሳቡን የሚያስተሊሌፌበት መገናኛ

2. ዴብርት - ጭንቀት፣ ዯስተኛ አሇመሆን
3. ተሳታፉ - ተካፊይ፣ ታዲሚ
4. አሇመፇሇግ - አሇመሻት፣ አሇመቀበሌ
5. ጥሩ ህይወት - የተዯሊዯሇ ኑሮ

መሌመጃ አምስት

ቃሊትን ማራባት

1. ዯብተር- ዯብተሩ - ዯብተሯ- ዯብተራችን - ዯብተራችሁ

2. በግ- በጉ - በጓ - በጋችን- በጋችሁ
3. ሌጅ - ሌጁ - ሌጇ - ሌጃችን - ሌጃችሁ

93
4. ኳስ - ኳሱ - ኳሷ - ኳሳችን - ኳሳችሁ
5. መሬት - መሬቱ - መሬቷ - መሬታችን - መሬታችሁ

94
 ምዕራፍ አስር

የህጻናት ጉልበት ብዝበዛ

(ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ)

1. የሚጠበቁ ውጤቶች

ተማሪዎች ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ፡

 የቀረበ ምንባብ (ገሇጻ)ን አዲምጠው ዜርዜርና ዋና ዋና ሀሳቦችን ይሇያለ

 አዲምጠው ተጨማሪ ሀሳብ ይሰጣለ፤
 ዜግጅት አዴርገው የክፌሌ ዯረጃውን የሚመጥን ክርክር ያካሂዲለ፤
 አንብበው ዜርዜርና ዋና ሀሳቦችን ይሇያለ፤
 በክፌሌ ውስጥ ውይይት በንቃት ይሳተፊለ፤
 አንቀጽ ያሇስህተት ጽፇው ሇክፌሌ ጓዯኞቻቸው ያነባለ፤
 ቃሊት በአውዴና ከአውዴ ውጪ የሚኖራቸውን ፌቺ በአግባቡ ይጠቀማለ፤
 የአረፌተነገር አይነቶችን ይሇያለ።

2. ዜርዜር ይ዗ቶች

ማዲመጥ
 ዜርዜርና ዋና ሀሳብ
መናገር
 ክርክር
 ውይይት
ማንበብ
 ምንባብ (የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ)
መጻፌ
 አንቀጽ መጻፌ
ቃሊት
 በአውዴና ከአውዴ ውጪ ፌቺ
ሰዋስው

 የአረፌተነገር አይነቶች (ከአገሌግልት አንጻር፤ ሀተታዊ፣ መጠይቃዊ…)

95
3. የማስተማሪያ ብሌሀቶችና መሳሪያዎች
 አሳታፉ ገሇጻ (ስሇዋናና ዜርዜር ሀሳቦች ተማሪዎቹን እያሳተፈ ገሇጻ ማቅረብ፣
ከገሇጻው በኋሊም ተማሪዎችን ማሰራት)
 በክርክር ማሳተፌ (የክርክር አካሄዴን በተመሇከተ ተማሪዎች ስሇማወቃቸው
መጠየቅ፤ ገሇጻ መስጠት)፤ የተቀረጸ ናሙና ክርክር አሰናዴቶ ማቅረብ
 ሌስራ፣ እንስራ፣ ስሩ
 የንባብ ዗ዳ (ተማሪዎች በግሌ፣ በጥንዴ፣ በቡዴን ምባብ እያነበቡ እንዱመሌሱ
ማበረታታት)
 በሇሆሳስ ማስነበብ
 ጥያቄና መሌስ
 ተጋርቶ መጻፌ (ቃሊት ወይም ሀሳብ እያዋጡ አረፌተነገር መጻፌ)
 ሁኔታ ማመቻቸት (ሇክርክር)
 ሞዳሌ ቅንጫቢዎችን መጠቀም

 ሇአረፌተነገር አይነቶች መሇያ ቻርት አ዗ጋጅቶ ማስተማር፤ ክፌሌ ውስጥ ሰቅል

ማቆየት

4. ም዗ና
 በገሇጻ ወቅት የተማሪዎችን ተሳትፍ እየገመገሙ መሄዴ፤ ሇወዯፉት ግብዓትነት
ያገሇግሌ ዗ንዴ ማስታወሻ መያዜ
 የውይይት ወቅት ምሌከታ
 የሀሳብ ፌሰትን መመ዗ን
 ቼክሉስት (መገምሚያ ነጥቦችን የያ዗ ቼክሉስት አስቀዴሞ ማ዗ጋጀትና በክፌሌ
ውስጥ መጠቀም)
 የቢጤ ወይም የቡዴን እርማት
 ጥያቄና መሌስ
 ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ መሌመጃ
 የጋራ ውይይት

96
 ክፌሇጊዛ አንዴ

ትምህርት አንዴ፡ ማዲመጥ

በዙህ ትምህርት ስር «የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ የሚያስከትሇው ጉዲት» በሚሌ

ርእስጽሁፌ ሇተማሪዎች ይቀርብሊቸዋሌ። እርስዎ ሇተማሪዎችዎ ሲያነቡሊቸው
ተማሪዎች ምንባቡን በትኩረት በማዲመጥ መሌመጃዎችና ተግባራትን በተገቢው
መንገዴ እንዱሰሩ ይከታተለ።

ቅዴመማዲመጥ ጥያቄዎች

ተማሪዎች የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚን በተመሇከተ የቀዯመ እውቀታቸውን የሚቀሰቅሱ

ጥያቄዎችን በማቅረብ ሇማዲመጥ ዜግጁ ያዴርጓቸው። ተማሪዎች ሀሳባቸውን ሲገሌጹ
ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።ጥያቄዎቹም የሚከተለት ናቸው።

1. ከሊይ ከምትመሇከቱት ምስሌ ምን ትገነ዗ባሊችሁ?

2. የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ ሲባሌ ምን ማሇት ነው?
3. የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ የሚያስከትሇውን ጉዲት ተናገሩ?

የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ የሚያስከትሇው ጉዲት

ህጻናት በፌቃዲቸው እና በአቅማቸው የሚሰሯቸው ማናቸውም ስራዎች በጉሌበት

ብዜበዚ ስር የሚካተቱ አይሆኑም። አንዴ ስራ የሚጠይቀውን ዜቅተኛ የእዴሜ ገዯብ
በማሟሊት ጤናቸውን በማይጎዲ፣ ሰብዓዊ እዴገታቸውን በማይነካ ወይም በትምህርት
ሂዯታቸው ሊይ ጣሌቃ ሳይገባ ሌጆችን የሚያሳትፌ ስራ በአወንታዊነት የሚታይ ነው።
ሇምሳላ ሌጆች ሇነገው ህይወታቸው ሌምዴን እንዱቀስሙ ቀሇሌ ያለ ስራዎችን እየሰሩ
ወሊጆቻቸውን ማገዜ ይችሊለ።

በአንጻሩ አንዴ ስራ የህጻናቱን የሌጅነት እዴሜ የሚያቀጭጭ፣ አቅማቸውን እና

ክብራቸውን የማይመጥን፣ አካሊዊና አእምሯዊ እዴገታቸውን የሚገታ ሆኖ ሲገኝ
ጉሌበትን የሚበ዗ብዜ ይሆናሌ። በመሆኑም ማናቸውም በህጻናት ሊይ ጉዲትን
የሚያስከትሌና ህጻናቱ ትምህርት እንዱያቋርጡ ወይም በትምህርታቸው ውጤታማ
እንዲይሆኑ የሚያዯርግ ስራ በህጻናት ጉሌበት ብዜበዚነት ይፇረጃሌ።

97
 1. እዴሜ የሚያቀጭጭ፣ ክብር የማይመጥን፣ አካሊዊና አእምሯዊ እዴገት የሚገታ
ስራ ----------- ይባሊሌ።

የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ የመጀመሪያ ተጠቂ ራሳቸው ህጻናቱ ናቸው። ህጻናት

ከአቅማቸው በሊይ በሆኑ ስራዎች ሲሰማሩ አካሊዊ፣ ማህበራዊና ስነሌቦናዊ ጉዲቶችን
ያስተናግዲለ። አካሊዊ ጉዲት ሲዯርስባቸው የሰውነት ክፌልቻቸው በአግባቡ
አይታ዗ዘሊቸውም። መሌካቸውና የሌጅነት ወዚቸውም ይቀየራሌ። ወዯፉት የራሳቸውን
ህይወት መምራት፣ ጓዯኛማፌራትና በህብረተሰቡ ውስጥ ንቁ ተሳታፉ ሆነው ሇመኖር
ይቸገራለ። ስነሌቦናዊ ጫናውም ፇሪ፣ ተጠራጣሪ፣ ጨካኝ ወይም የበታችነት ስሜት
የሚሰማቸው ያዯርጋቸዋሌ።

2. ፇሪ፣ ተጠራጣሪ፣ ጨካኝ ወይም የበታችነት ስሜት እንዱሰማ የሚያዯርገው -----

ነው።

የጉሌበት ብዜበዚ ተጠቂ የሆኑ ህጻናት በህይወታቸውና በማህበረሰቡ ሊይ ተስፊ

ስሇሚቆርጡ ወዯእጽና አሌኮሌ ሱሰኝነት ይገባለ። ይህም አሊስፇሊጊ ዴርጊቶችን
እንዱፇጽሙ ይገፊፊቸዋሌ። በዙህም አስገዴድ መዴፇር ይከሰታሌ፣አሊስፇሊጊ እርግዜና
ይፇጠራሌ፣ ኤች.አይ.ቪ /ኤዴስ/ እና መሰሌ ተሊሊፉ በሽታዎች ይስፊፊለ። በዙህም
የተነሳ ማህበረሰቡ ተተኪ የሆነውን አምራች ዛጋ እያጣ ይሄዲሌ፤ ይህም ሇከፊ
ማበራዊና ምጣኔ ሀብታዊ መቃወስ መፇጠር ምክንያት ይሆናሌ። እንዯሀገርም ጉዲቱ
ከፌተኛ ይሆናሌ። ምርታማነት ይቀንሳሌ፣ ሰዎች ሀገራቸውን ጥሇው መሰዯዴ
ይጀምራለ፤ እርስበርስ ግጭቶች ይስፊፊለ።

3. ተተኪየሆነው አምራች ዛጋ እየጠፊ ሲመጣ የ--- እና ----- መቃወስ ይፇጠራሌ።

በአጠቃሊይ የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ ህጻናቱን፣ ማህበረሰቡንና ሀገርን በከፌተኛ ዯረጃ

የሚጎዲ ስሇሆነ ተገቢው ትኩረት ሉሰጠው ይገባሌ።ጉዲቶቹን በተመሇከተም ወሊጆችን
ማስተማርና ማህበረሰቡን ማንቃት አንዯኛው ወንጀለን የመከሊከያ መንገዴ ነው።
እንዱሁም ጠንካራ ህጎችን በማውጣትና በህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ ሊይ የተሰማሩ
ግሇሰቦችንና ተቋማትን ተጠያቂ ማዴረግ ላሊኛው አማራጭ ነው።

98
 ክፌሇጊዛ ሁሇት

የአዲምጦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ አንዴ

ሀ. ያዲመጡትን ጽሁፌ መሰረት በማዴረግ ከተራ ቁጥር 1-5 ሇቀረቡት ጥያቄዎች

በቃሌ እውነት ወይም ሀሰት በማሇት መሌስ እንዱሰጡ ያበረታቷቸው። ይህ ተግባር
ሲፇጸም መጀመሪያ በተሇመዯው ፌጥነት አንዴ ጊዛ ካነበቡሊቸው በኋሊ ተማሪዎች
ጥያቄዎችን እንዱያነቡ ካዯረጉ በኋሊ ሇሁሇተኛ ጊዛ ያንብቡሊቸው። በመቀጠሌ
ጥያቄውን በማቅረብ ከተማሪዎች መሌሳቸውን ይቀበሎቸው። ተገቢውንም ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሶስት

ትምህርት ሁሇት፡ መናገር

መምህር በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች ስሇክርክር ምንነትና የክርክር አካሄዴ

የሚገነ዗ቡበት በመሆኑ እርስዎ ሇተማሪዎችዎ ይህንን በተመሇከተ ሰፊ ያሇ ገሇጻ
ያዴርጉሊቸው። ከዙህ በተጨማሪ ሞዳሌ በመሆን ስሇክርክር አካሄዴ በተግባር
ያሳዩዋቸው። ተማሪዎችንም በእጣ ከቀረቡት ርእሶች የዯረሳቸው ሊይ መረጃ በማሰባሰብ
እንዱ዗ጋጁ ያዴርጉ። ኮሚቴዎችንም ይምረጡ። ማሇትም ጸሀፉ፣ ሉቀመንበር፣ ሰአት
ተቆጣጣሪ መምረጥ ያስፇሌጋሌ። ከዙያም መረጃን በመጠቀም በዯንብ የተከራከረውን
መግሇጽ ያስፇሌጋሌ። መጨረሻ ሊይ እርስዎም ማጠቃሇያ ይስጡ።

ክፌሇጊዛ አራት

ተግባር ሁሇት

መምህር እባክዎ ተማሪዎችን ከአምስት እስከ ስዴስት ባሌበሇጠ ቁጥር ቡዴን

ይመስርቱ። በመቀጠሌ ሁሇት ቡዴን በማውጣት በእጣ የመከራከሪያ ሀሳቡን ይምረጡ።
ከዙያም ዲኞችን (በተማሪ መጽሀፌ ሊይ በተገሇጸው መሰረት) በመምረጥ ክርክር
እንዱያዯርጉ ይ዗ዞቸው። በዲኞች ውጤት ገሇጻ መሰረት ክርክሩን ማን እንዲሸነፇ
ከተገሇጸ በኋሊ እርስዎም ላልች ቡዴኖችን በዙሁ ሁኔታ በማሳተፌ ማጠቃሇያ
ይስጧቸው።

99
ተግባር ሶስት

ተማሪዎች በቀረቡት ርእሶች ሊይ ተወያይተው የራሳቸውን መፌትሄ ሀሳብ እንዱያቀርቡ

ያወያዩዋቸው። እርስዎም ማጠቃሇያ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ አምስት

ትምህርት ሶስት ፡ ማንበብ

መምህር በዙህ ትምህርት «የህጻናት ጉሌበት ብዜበዚ አይነቶች» በሚሌ ርእስ የቀረበውን
ምንባብ በትኩረት በማንበብ የቀረቡትን መሌመጃዎችና ተግባራትን በተገቢው መንገዴ
እንዱሰሩ ያበረታቷቸው።

ቅዴመማንበብ ጥያቄዎች

መምህር፡ ተማሪዎችን ሇማንበብ ዜግጁ ሇማዴረግና የቀዯመ እውቀታቸውን ሇመቀስቀስ

ቅዴመማንበብ ጥያቄዎችን በቃሌ እንዱመሌሱ ያዴርጉ። በመቀጠሌ ተማሪዎች
ዴምጻቸውን ከፌ አዴርገው ተራ በተራ እንዱያነቡ ይ዗ዞቸው። እያነበቡ እያለ በመሀሌ
ቆም ብሇው የማንበብ ጊዛ ጥያቄ እንዱሰሩ ያዴርጉ።

የማንበብ ጊዛ ጥያቄዎች

በዙህ ስር የሚከተለትን ጥያቄዎችን በማቅረብ ምን ያህሌ እየተገነ዗ቡ እንዯሚያነቡ

ይፇትሹ፡፡

1. የህጻናት የቤት ውስጥ ስራ በስንት እንዯሚመዯብ ተናገሩ።

2. በቀጣይ በሚቀርቡት አንቀጾች ስሇምን ሉቀርብ እንዯሚችሌ ገምቱ።
ክፌሇጊዛ ስዴስት

የአንብቦ መረዲት ጥያቄዎች

መሌመጃ ሁሇት

ሀ. ተማሪዎች ምንባቡን መሰረት በማዴረግ ከተራ ቁጥር 1-5 ሊለት ጥያቄዎች ትክክሌ
ከሆነ እውነት ካሌሆነ ግን ሀሰት በማሇት ጥንዴ ጥንዴ ሆነው እንዱዋቀሩ በማዴረግ
እንዱመሌሱ ይ዗ዞቸው። ተማሪዎች ሇመሌሳቸው ምክንያት እንዱጠቅሱም
ያበረታቷቸው በቂ ግብረመሌስም ይስጧቸው።

100
ሇ. ምንባቡን መሰረት በማዴረግ ከተራ ቁጥር 1-6 ሊለት ጥያቄዎች አረፌተነገሮቹ
በምንባቡ ውስጥ ምን እንዯሚያስተሊሌፈ በስፊት እንዱገሌጹ ያዴርጉ። ተገቢውንም
ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ሰባት

ትምህርት አራት፡ መጻፌ

መምህር በዙህ ትምህርት ስር ተማሪዎች ተጋርተው / ሀሳብ፣ ቃሊትን እያዋጡ/ አንቀጽ

ይጽፊለ። ስሇሆነም እርስዎ ሇአንቀጽ መጻፌ ምሳላ ሉሆኑ ይችሊለ የተባለትን
ምሳላዎች ዯጋግመው በመጠቀም ተማሪዎች አንቀጽን ሇመጻፌ ዜግጁ እንዱሆኑ
ያዴርጉ። ከዙያም ተማሪዎቹ በመረጡት ሀሳብ ሊይ አንዴ አንቀጽ ቃሊትን እያዋጡ
ወይም ተጋርተው አንቀጽ እንዱጽፈ በማዴረግ ተገቢውን ክትትሌና ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

ተግባር አራት

በመማሪያ መጽሀፌ ሊይ የቀረበውን ማስታወሻ ተማሪዎች ዯጋግመው እንዱያነቡ

በማዴረግ ተማሪዎች በቡዴን ተዋቅረው ሀሳብ በማውጣጣት በመረጡት ርእስ ጽፇው
እንዱያቀርቡ ይ዗ዞቸው። ተማሪዎቹ የጻፈትን አንቀጽ ጽፇው ሲያቀርቡ በመከታተሌ
ተገቢውን ግብረመሌስ ይስጧቸው።

ክፌሇጊዛ ስምንት

ትምህርት አምስት፡ ቃሊት

በዙህ ትምህርት ስር ቃሊት በአውዴ ውስጥና ከአውዴ ውጭ የሚኖራቸውን ፌቺ

በተመሇከተ ሇተማሪዎች በምሳላ በማስዯገፌ ሰፊ ያሇ ገሇጻ ይስጧቸው።

መሌመጃ ሶስት

በሰንጠረዡ ውስጥ በቀረቡት አረፌተነገሮች ከስራቸው ሇተሰመረባቸው ቃሊት በአውዴ

ውስጥ ያሊቸውን ትርጉም ተመሌክቷሌ። ከአውዴ ውጪ ያሊቸውን ትርጉም ተማሪዎች
እንዱሰጡ ይ዗ዞቸው። የተማሪዎችን መሌስ በመከተሌ ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

101
 ክፌሇጊዛ ዗ጠኝ

ትምህርት ስዴስት፡ ሰዋስው

በዙህ ትምህርት ስር የአረፌተነገር አገሌግልት በሚሌ ርእስ የሚቀርበውን ትምህርት

በመማሪያ መጽሀፌ ሊይ የቀረበውን ማስታወሻ መሰረት በማዴረግ በምሳላ በማስዯገፌ
ሰፊያሇ ገሇጻ ያዴርጉሊቸው።

መሌመጃ አራት

ከተራ ቁጥር 1-8 የቀረቡትን አረፌተነገሮች በየምዴባቸው ስር በሰንጠረዡ ውስጥ

እንዱጽፈ ይ዗ዞቸው። የተማሪዎችን መሌስ መሰረት በማዴረግ ተገቢውን ግብረመሌስ
ይስጧቸው።

የተመረጡ መሌመጃዎች መሌስ

መሌመጃ ሁሇት

ሀ. እውነት / ሀሰት

1. ሀሰት 4. ሀሰት
2. እውነት 5. እውነት
3. እውነት
መሌመጃ ሶስት

ከአውዴ ውጪ ትርጉም መስጠት

ቃሌ በአውዴ ውስጥ ትርጉም ከአውዴ ውጪ

1. እናት እናት ሀገሬእወዲሇሁ። ሀገርን ወሊጅ እናት
2. ብረት ጫሊ ብረት ነው ጠንካራ ነው። የማእዴን ውጤት የሆነ
3. ጅብ አህመዴ ጅብ ነው። ጉሌበተኛ ነው። የደር እንስሳ

4. ውሃ ወጧ ውሃ ነው ቀጭን ነው። ሇመጠጥና ሇተሇያዩ

ግሌጋልት የሚውሌ ፇሳሽ
5. ዴንጋይ ሌጁ ዴንጋይ ነው። ጠንካራ ነው። ሇቤትና ሇተሇያዩ
ግንባታዎች የሚውሌ

102
መሌመጃ አራት

የአረፌተነገር አገሌግልት መሇየት

1. ሇምን እረፌት አታዯርግም?
2. አማር የወሰዯውን ኳስ አሊመጣም።
3. ውሃውን ዴፊ!
4. አፉያ ቡናውን ቅጂ!
5. ቢሉሱማ ሇቤተሰቧ ታዚዥ ነች።
6. እሰይ! እንኳን ተሳካሌህ!
7. ሇምን ወዯክፌሌ አትገቡም?
8. ወንዴም! ሰው ሲነግርህ ስማ እንጂ!
ሀተታዊ ጥያቄያዊ ትእዚዚዊ አጋኗዊ
ዓረፌተነገር ዓረፌተነገር ዓረፌተነገር ዓረፌተነገር

አማር የወሰዯውን ሇምን እረፌት ውሃውን ዴፊ! እሰይ! እንኳን

ኳስ አሊመጣም። አታዯርግም? ተሳካሌህ!
ቢሉሱማ ሇምን ወዯክፌሌ አፉያ ወንዴም! ሰው
ሇቤተሰቧ ታዚዥ አትገቡም? ቡናውን ቅጂ! ሲነግርህ ስማ
ነች። እንጂ!

103
 ኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ

የፌደራል ቋንቋዎች መርሀትምህርት አዘጋጆች

ጥበቡ ሽቴ (ድ/ር)- ጅማ ዩኒቨርሲቲ -ረዲት ፕሮፋሰር

መሇሰ ጌታነህ (ድ/ር) ባህርዲር ዩኒቨርሲቲ- ረዲት ፕሮፋሰር

ተሾመ መንገሻ (ድ/ር) ሏዋሳ ዩኒቨርሲቲ - ረዲት ፕሮፋሰር

ጸጋዬ አረጋይ (ድ/ር) አዱስ አበባ ዩኒቨርሲቲ - ረዲት ፕሮፋሰር

አስማሚዎች
ንጉሴ ዲአታ ----------------- ሇገዲዱ የትምህርት ሬዴዮ ጣቢያ
አንበሴ በቀሇ -------------------- አሰሊ መምህራን ትምህርት ኮላጅ
እሸቱ አጋ ---------------------- አሰሊ መምህራን ትምህርት ኮላጅ
አስቴር ገመዲ ---------------- ፌቼ መምህራን ትምህርት ኮላጅ
ግሩም ጥበቡ ---------------- ፌቼ መምህራን ትምህርት ኮላጅ
የኔነሽ ሳሙኤሌ ------------------ነቀምቴ መምህራን ትምህርት ኮላጅ
ታምሩ ገሇታ ----------------------ወሇጋ ዩኒቨርሲቲ
ጠረፎ ከበዯ -------------------- ሇገጣፍ ዲላ ዯምበሌ አንዯኛ ዯረጃ ት/ቤት

አርታኢዎች
ይሌፊሸዋ ጥሊሁን ---------------------ኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ
በርናባስ ዯበል ---------------------- ኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ

104
 መግቢያ

ኢትዮጵያ ከ80 በሊይ ቋንቋዎች የሚነገርባት የብሔርና ብሔረሰቦች ሀገር ናት። በርካቶቹ ቋንቋዎችም በየክሌሊቸው እንዯ የስራ ቋንቋነት በማገሌገሌ
ሊይ ይገኛለ። በተጨማሪም በየሚነገሩባቸው ክሌልች ፌሊጎት መሰረት ከ1 - 4 ወይም 1 - 8ኛ ክፌልች በትምህርት መስጫ ቋንቋነትም አገሌግልት
ይሰጣለ። ይህ የሚያሳየውም የተሇያዩና በርከት ያለ የክሌሌ ቋንቋዎች የትምህርት ማቅረቢያ መሳሪያ እየሆኑ የመምጣታቸው ነገር የተሇመዯ
ክስተት እየሆነ መምጣቱን ነው። ይህ አዱሱ ክስተት ከስነ዗ዳያዊ ጉዲዮች ጋር በተያያ዗ ቋንቋዎቹ በሚቀርቡባቸው መንገድች ሊይ የራሱን ተጽዕኖ
የሚያሳርፌና እነሱም በበኩሊቸው ክሌለ በስተመጨረሻ ሉያሳካ የሚፇሌጋቸውን አሊማዎችና ውጤቶች የሚወስኑ ይሆናለ።

የፋዯራሌ ቋንቋዎችን እንዯሁሇተኛ ቋንቋነት ማስተማሩ ተማሪዎቹ ከተሇያዩ የኢትዮጵያ ህዜብ፣ ብሔሮችና ብሔረሰቦች ጋር የተሳሇጠ ተግባቦት
እንዱያከናውኑ ይረዲቸዋሌ። የፋዯራሌ የስራ ቋንቋዎችን በኢትዮጵያ ትምህርት ቤቶች እንዯሁሇተኛ ቋንቋ የሚሰጥበት ምክንያት በየባህሊቸው
ተጨባጭ ሁኔታ ተግባቦታዊ ብቃታቸውን እንዱያጎሇብቱ ሇማስቻሌ ነው። ይህም ስሜቶቻቸውን፣ አመሇካከቶቻቸውንና ሌምድቻቸውን እንዱገሌጹና
ላልች ቋንቋውን በመጠቀም የሚያከናውኑትን ተግባቦት እንዱረደ ያግዚቸዋሌ። ውጤታማ ተግባቦት ማዴረግ መቻሌ ዯግሞ የተማሪዎቹን ህይወት
ቀሇሌ ያሇ እንዱሆን ያዯርገዋሌ። ያሇንበት ጊዛም እንዯብሔራዊና አሇማቀፊዊ ዛጋ እንዴናስብ የሚጠይቅ በመሆኑ ተማሪዎች ክሌሊዊ ዴንበሮች
ሳይገዴቧቸው ከኢትዮጵያ ብሔር ብሔረሰቦች ጋር መስተጋብር እንዱፇጥሩና መረጃ እንዱሇዋወጡ ያስችሊቸዋሌ። ይህንን ታሳቢ በማዴረግም
አማርኛ ቋንቋን እንዯ አንዴ የፋዯራሌ የስራ ቋንቋ ተማሪዎች በሁሇተኛ ቋንቋነት ይማሩት ዗ንዴ ይህ መርሃትምህርት እንዱ዗ጋጅ ሆኗሌ።

የፋዯራሌ የስራ ቋንቋዎችን መማር በርካታ ጠቀሜታዎች ሉኖሩት ይችሊሌ፤ ሇምሳላ ከላልች ባህሌ እንማርበታሇን፤ የስራ እዴሊችንን
እንፇጥርበታሇን፤ የተግባቦት እዴልችን እናሰፊበታሇን። እነዙህን ቋንቋዎች በመማር ሌሳነክሌዔ ሆኖ መገኘት ዯግሞ ተማሪዎች የአስተሳሰብ
አዴማሳቸው እዱሰፊ፣ ችግር ፇቺ እንዱሆኑ፣ ከላልች ጋር ስኬታማ መስተጋብር እንዱኖራቸውና እንዱያ዗ሌቁ አቅም ይፇጥርሊቸዋሌ። ከዙህ ከፌ
ሲሌም ቋንቋ በቀጥታ ከባህሌ ጋር ትስስር ያሇው በመሆኑ የምንማረውን ቋንቋ ተናጋሪዎች ሌማድች፣ ሀይማኖቶች፣ ኪነጥበባዊ ስራዎች እና ታሪኮች
እንዴናዯንቅ እዴሌ ይፇጥርሌናሌ። ይበሌጥ መረዲታችን በጨመረ ቁጥርም ከላልች ጋር የሚኖረን የመቻቻሌ፣ አንደ አንደን የመረዲትና እውቅና
የመሰጣጠት አቅማችን ይጨምራሌ። ይህ በጥናት የተረጋገጠ ጉዲይ ሲሆን ተጨማሪ ቋንቋ አጥንተው የተካኑ ህጻናት ይበሌጥ ነገሮችን ሇመረዲት
ዜግጁ የሆኑና ሇሚማሩት ቋንቋ ባህሌ አዎንታዊ አመሇካከት የያዘ ሆነው ተገኝተዋሌ።

በአሇማችን ከ6000 በሊይ ቋንቋዎች የሚነገሩ ሲሆን፣ አብዚኛዎቹ ሰዎችም ባሇ ብዘ (ሌሳነ ብዘ) ወይም ባሇ ሁሇት ቋንቋ (ሌሳነ ክሌዔ) ተናጋሪዎች
ናቸው። በዙህም በርካታ ሰዎች ከአንዴ በሊይ ቋንቋ መናገርን ይሻለ። ስሇሆነም ሶስት ቋንቋዎችን ማወቅ የሶስት ሳንባዎች ባሇቤት እንዯመሆን፣
ሶስት ባህልችን (አገር በቀሌ እውቀቶችን) እና አዲዱስ አእምሯዊ መረቦችን እንዯመ዗ርጋት ይቆጠራሌ።

የቋንቋ ማስተማር መርሆችን መሰረት በማዴረግ የፋዯራሌ የስራ ቋንቋዎችን ሇማስተማር የተመረጡት ይ዗ቶች በዋነኝነት በአራቱ የቋንቋ ክሂልች
እና እውቀት ሊይ እንዱመሰረቱ ሆኗሌ (ማዲመጥ፣ መናገር፣ ማንበብና መፃፌ)፤ እንዱሁም በንኡሳን ክሂሌነት ስዋስውና ስነጽሐፌ ተካትተዋሌ። ሌዩ
ትኩረትም ሇማዲመጥና ሇመናገር ክሂልች የሚሰጥ ይሆናሌ። ምክንያቱም እነዙህ ተፇጥሯዊ ክሂልች የተማሪቹን የተግባቦት ብቃት ከማጎሌበት

105
አንጻር ከፌተኛ ጠቀሜታ አሊቸው። የተማሪዎቹን የቋንቋ ክሂልችና እውቀትን በመንተራስም የፋዯራሌ የስራ ቋንቋዎችን ሇማስተማር ይ዗ትና
ስነጽሐፌ ተኮር ስራዎች ተመርጠው እንዱካተቱ ሆኗሌ።

ወቅታዊ የትኩረት ጉዲዮችን ያካተቱ የንባብ ርዕሰጉዲዮችም የሚከተለትን ጉዲዮች ከግምት እንዱያስገቡ ምክረሀሳብ ቀርቧሌ፡ እነሱም ሳይንስና
ቴክኖልጂ፣ ኮቪዴ 19 እና ኤች.አይ.ቪ/ኤዴስ፣ ስርዓተ ፆታ፣ አንዴነትና ብዜሃነት፣ የግብር ትምህርት፣ የአካቢና የአየር ሇውጥ፣ አርበኝነት፣ እንግዲ
ተቀባይነት፣ ጸረ አበረታች እጽ (ሱሰኝነት)፣ አገርበቀሌ እውቀት፣ አካቶ ትምህርት፣ የ21ኛውክፌሇ዗መን የህይወት ክህልት፣ የስራ ባህሌና
ምርታማነት፣ ሌዩፌሊጎትና ስዯት ናቸው። ስሇሆነም እነዙህን ወቅቱ የሚጠይቃቸውን አንገብጋቢ ጉዲዮች በመጽሏፌት ዜግጅቱና በላልች የመርሃ
ትምህርት ማጎሌበት ወቅት ጥቅም ሊይ ውሇዋሌ።

ከሊይ የቀረበውን ጉዲይ መነሻ በማዴረግ የኦሮሚያ ትምህርት ቢሮ የክሌለን ተጨባጭ ሁኔታ ከግምት ውስጥ በማስገባት ከሚከተለት ግቦችና
አሊማዎች አንጻር ይህንን መርሃ ትምህርት አ዗ጋጅቷሌ።

1. ግቦች እና አላማዎች
1.1 ግቦች

ሁሇተኛ ቋንቋን የማስተማር ዋነኛው ግብ በብዜሃ ቋንቋ እና ብዜሃ ባህሌ ማህበረሰብ ውስጥ ሁሇተኛ ቋንቋውን የሚጠቀሙ ዛጎችን ማፌራት ነው።
ይህም በባህሌ ሌዩነቶች የሚመነጩ ተግባቦታዊ ተግዲሮቶችን ሇመቅረፌ ያስችሊሌ። ከዙህም ጎን ሇጎን ስርአተ ትምህርቱ ሇተሇያዩ ቋንቋዎች
አወንታዊ አመሇካከት ያሊቸው ዛጎችን ሇማየት ይሻሌ። ስነፅሐፊዊ ትውፉቶችን በማስተማር የተማሪዎችን ፇጠራዊ አስተሳሰብ እና ላልችን
የማዴነቅ ችልታ ማሳዯግም ላሊኛው የማስተማሩ ግብ ነው።

ይበሌጥ ተጨባጭ ሇማዴረግም ስርዓተ ትምህርቱ የሚከተለትን ግቦች ሰንቋሌ፡-

 የተማሪዎችን የቋንቋ ተክህኖ ይበሌጥ ያሳሌጣሌ ተብል የታመነውን ተግባቦታዊ አቀራረብ በመከተሌ የሁሇተኛ ቋንቋዎችን ትክክሇኛ
አጠቃቀም ማስተማር
 ተማሪዎች በትምህርታቸው ይበሌጥ እንዱገፈበት ዗ሊቂ አቅምና መሰረታዊ የቋንቋ ክህልቶችን ማቅረብ
 በቋንቋ ማስተማሩ ውስጥ እየተ዗ነጋ የመጣውን የማዲመጥ ክሂሌ ተማሪዎቹ እንዱሊበሱት ማስቻሌ
 ማንበብንና አንብቦ የመረዲት እውቀትን ሇመገብየት ወሳኝ በመሆናቸው ተቀባይነታቸውን ማሳሇጥ
 ተማሪዎች አመሇካከቶቻቸውን፣ ሀሳቦቻቸውን፣ ሌምድቻቸውን እና እሴቶቻቸውን በንግግርና በጽህፇት እንዱገሌፁ ማስቻሌ
 ተማሪዎችን ሇፇጠራና አዲዱስ ግኝቶች ማብቃት
 የተማሪዎችን ባህሊዊ ማንነትና አሇማቀፊዊ ዛግነት እውቅና መስጠት
 በሁሇተኛ ቋንቋ ንዑሳንና አበይት የቋንቋ ክሂልች የተማሪዎችን ብቃት ማሳዯግ
 ተማሪዎች ሉተገበሩ የሚችለ ክሂልችን ከቋንቋቸው ወዯ ተተኳሪው ቋንቋ እንዱያሸጋግሩ ማበረታታት

106
 1.2 አላማዎች
ስርዓተትምህርቱ የሚከተለት አሊማዎች አለት፡-
 የቋንቋዎች እውቀትና ክሂልችን ሇምርምር፣ ግኝትና ስራ ፇጠራ ማዋሌ
 አገርበቀሌ አባባልችን (ስነቃሌን) እራስንና ማህበረሰብን በተግባቦት ውስጥ ሇማ዗መን መጠቀም
 ምርትና ምርታማነትን ሇማ዗መንና ሇማሳዯግ ጽሐፊዊ ስራዎችን መገሌገሌ
 ሇተሳካ ግሊዊና የአብሮነት ህይወት የሀገሪቷን ታሪክና ባህሌ እንዱሁም መብቶችንና ግዳታዎችን መረዲት
 አሁናዊ እውቀትንና ክሂልችን በመጠቀም እና ሇመማር በመማር ግሇሰባዊ መሇወጥና አሰራርን ማ዗መን
 ባሌተቋረጠ የሇውጥ ሂዯት ውስጥ ባለት አካባቢያዊ፣ ብሔራዊና አሇም አቀፊዊ እውነታዎች ጋር ውጤታማ በሆነ መሌኩ ተሊምድ ሇመንቀሳቀስ
በጥሌቀት የማሰብን፣ ችግር የመፌታትን እና የተግባቦት ክሂልችን መጠቀም
 በጋራ ሇመስራትና እርስበርስ ሇመማማር እውቀትንና ችልታን መጠቀም
 ዗መናዊ እውቀትን፣ ክሂልችንና እሴቶችን በተሇምዶዊና በአዱሶቹ መስኮች እና በተዚማጅ ስነትምህርታዊ ይ዗ቶች ሇአካባቢያዊና ብሔራዊ
ሌማቶች መጠቀም
 አብሮነትን፣ ብሔራዊ አንዴነትን እና ማህበራዊ ፌትህን ሇማረጋገጥ የዲበረ እውቀትንና እሴቶችን ተግባር ሊይ ማዋሌ
 ማህበራዊ ህይወትን ሇማመቻቸትና ከላልች ጋር በህብር መኖርን ሇማጎሌበት እራስን የማወቅ፣ እራስን የማክበር እና በራስ የመተማመን
እውቀትንና እሴቶችን መጠቀም
 በትምህርት እና በስራ ህይወት ውስጥ ጠቃሚ የሆኑትን የህይወት ክህልትና የ21ኛው ክፌሇ዗መን ክሂልችን ማጎሌበት
 ሳይንስና የኮምፒውተር ቴክኖልጂን እንዯመማሪያ መንገድች በመጠቀም የቋንቋ መማርን ማ዗መን
 በአገሪቱ ቋንቋ ሊይ ሚዚናዊ አመሇካከት ማዲበር
 ብቃት የተሊበሰ አመራርን፣ የውሳኔ ሰጪነት ችልታዎችን፣ ሀሊፉነትን እና የተጠያቂነት ግንዚቤን ማሳዯግ

107
 የ6ኛ ክፍልአማርኛ እንደ 2ኛ ቋንቋመርሀትምህርት

አንደኛ ወሰነ ትምህርት

ምዕራፌ አንዴ፡ ዜምዴና

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ባሇብዘ ቀሇም ቃሊትን ይቆጥራለ፤

 የዜምዴና መጠሪያዎችን ሇይተው ይጠቀማለ፤
 በተሇያዩ ሁኔታዎች ውስጥ ሇሰዎች ሰሊምታ ያቀርባለ፤
 ሀረጋትንና አረፌተ ነገሮችን ያነባለ፤
 ዜምዴናን በተመሇከተ የቀረበ ምንባብ ያነባለ፤
 ተራ አረፌተ ነገሮችን ይሇያለ፤
 የባህሊዊ አሌባሳት አይነቶችን ሇይተው ይጠራለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 ባሇብዘ ቀሇም ቃሊትን ማዲመጥ  ቃሊቱ ባሊቸው ቀሇም ሌክ ማስጨብጨብ  በቃሊት ውስጥ ያለ ቀሇሞችን
መሇየት  ባሇብዘ ቀሇም ቃሊት  በሬዴዮ/በስሌክ የተቀረጹ ነገሮችን ተጠቅሞ ማስቆጠር
 በአረፌተ ነገር ዯረጃ  አረፌተነገር ማስዯመጥ  አዲምጦ የሚሰጥ ምሊሽ
አዲምጦ መመሇስ  አጫጭር ታሪኮች  አርዓያ ሆኖ ማሳየት  ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 በተሇያየ አውዴ መናገር  የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ  የቃሌ ዗ገባ
ሰሊምታ ማቅረብ  ሰሊምታ መሇዋወጥ  ጥያቄና መሌስ  ምሌከታ
 የሚቀርብ ምንባብን ማንበብ  በግሌ ማንበብ  ቃሌ ጥያቄ

108
 አዲምጦ መረዲት  ሀረጋትና አረፌተነገሮች  የቃሌ ፅሐፌ  ግሇ ም዗ና
 ቃሊት መመስረት  አጫጭር ታሪኮች  የክፌሌ ውጪ ስራ  የጽሐፌ መሌመጃ
 ሇቃሊት አገባባዊ ፌቺ መጻፌ
መስጠት ተራ አረፌተነገሮች
 ተራ አረፌተ ነገሮችን ቃሊት
መጻፌ  ቃሊት ምስረታ
 ባሇቤትና ተሳቢ  አገባባዊ ፌቺ
መሇየት ሰዋስው
የአረፌተነገር ተዋቃሪዎች

ምዕራፌ ሁሇት፡ ሰው ሰራሽና ተፇጥሯዊ አዯጋዎች

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ውስብስብ ቃሊትንና ሀረጋትን ይሇያለ፤

 የተሇያዩ ትእዚዝችን አዲምጠው ይተገብራለ፤
 አጫጭር ግጥሞችን በቃሌ ያቀርባለ፤
 ሰው ሰራሽና ተፇጥሯዊ አዯጋዎችን የተመሇከተ ምንባብ ያነባለ፤
 ክፌሌፊዮችን ያነባለ፤
 ስሇጓዯኞቻቸው/ስሇመንዯራቸው ይጽፊለ፤
 ቃሊትን ከፌቻቸው ጋር ያዚምዲለ፤
 ተራ አረፌተነገሮችን ይጽፊለ፤
 ባህሊዊ የሙዙቃ መሳሪያዎችንና አገሌግልታቸውን ይ዗ረዜራለ፤

109
  ሦስተኛ መዯብ ተውሊጠ ስሞችን ይሇያለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 ውስብስብ ቃሊትንና ሀረጋትን መሇየት ማዲመጥ  ውስብስብ ቃሊትንና  ሰርቶ ማሳየት
 የተሇያዩ ትእዚዝችን አዲምጦ መተግበር  ውስብስብ ቃሊትና ሀረጋት ሀረጋትን አቅርቦ ማስሇየት  አዲምጦ የሚሰጥ
 አጫጭር ግጥሞችን በቃሌ ማቅረብ  የተሇያዩ ትዕዚዚት  ሚና ጨዋታ ምሊሽ
 የቀረበ ምንባብን ማንበብ መናገር  የማዚመዴ ስሌት  ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 ክፌሌፊዮችን አንብቦ መረዲት  አጫጭር ታሪኮች መናገር  የሌስራ፣እንስራ፣ ዗ዳ ስሩ  ምሌከታ
 ስሇጓዯኞቻቸው/ስሇመንዯራቸው መጻፌ  አዲምጦ  የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ  ቃሌ ጥያቄ
 ቃሊትን ከፌቻቸው ጋር ማዚመዴ መናገር  ጥያቄና መሌስ  ግሇ ም዗ና
 ተራ አረፌተነገሮችን መጻፌ ማንበብ  በግሌ ማንበብ  የጽሐፌ መሌመጃ
 ባህሊዊ የሙዙቃ መሳሪያዊዎችንና አገሌግልታቸውን መ዗ር዗ር  ምንባብ  የቃሌ ፅሐፌ  የጥንዴ/ቡዴን
 ተውሊጠ ስሞችን መሇየት መጻፌ  የክፌሌ ውጪ ስራ ፅብረቃ
 አረፌተነገሮች
ቃሊት
 ቃሊት ማዚመዴ
 ባህሊዊ ሙዙቃ
ሰዋስው
 ተውሊጠ ስም
 ዴርብ አረፌተነገሮች

110
ምዕራፌ ሦስት፡ባህሊዊ ጨዋታ

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ምንባብን አዲምጠው ጥያቄዎች ይመሌሳለ፤

 በስሌክ ሌውውጥ ሂዯት ይሳተፊለ፤
 ከፌ ባሇዴምጽ ያነባለ፤አንብበው ይረዲለ፤
 ስሇባህሊዊ ጨዋታዎች ንግግር ያዯርጋለ፤
 ቃሊትን ከተቃራኒ ፌቻቸው ጋር ያዚምዲለ፤
 ባህሊዊ ጨዋታዎችን የተመሇከቱ ስያሜዎችን ይሇያለ፤
 ስማዊና ግሳዊ ሀረግን ሇይተው ያመሇክታለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 አዲምጦ መመሇስ ማዲመጥ  በተግባር ማሇማመዴ  አዲምጦ የሚሰጥ
 በስሌክ ምሌሌስ መሳተፌ  የሚዯመጥ ምንባብ  ሚና ጨዋታ ምሊሽ
 ስሇባህሊዊ ጨዋታዎች ንግግር ማዴረግ መናገር  የንባብ ዗ዳ  ቼክ ሉስት
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን መመሇስ  የስሌክ ምሌሌስ  የሌስራ፣እንስራ፣ ዗ዳ ስሩ  ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 ቃሊትን ከተቃራኒ ፌቻቸው ጋር ማዚመዴ ማንበብ  የጥንዴ ምሌሌስ  ምሌከታ
 ባህሊዊ ጨዋታ ስያሜዎችን ሇይቶ  ባህሊዊ ጨዋታዎች  የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ  ቃሌ ጥያቄ
መጠቀም መጻፌ  ጥያቄና መሌስ  ግሇ ም዗ና
 የተጓዯለ አረፌተነገሮችን ማሟሊት  የተጓዯለ አረፌተነገሮች  የግሌ ንባብ  የጽሐፌ መሌመጃ
 ስማዊና ግሳዊ ሀረጎችን መሇየት ቃሊት  የክፌሌ ውጪ ስራ  የጥንዴ/ቡዴን ስራ
 የቃሊት ተቃራኒ ፌቺ ፅብረቃ
 ሰዋስው ስማዊና ግሳዊ ሀረግ

111
ምዕራፌ አራት፡ምሳላያዊ አነጋገሮች

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ምንባብን/ገሇጻን አዲምጠው ጥያቄዎች ይመሌሳለ፤

 ታሪክን አዲምጠው መሌሰው ይተርካለ፤
 በተሇያዩ አውድች ውስጥ ሆነው ይናገራለ፤
 አቀሊጥፇው ያነባለ፤
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 ከአገባባቸው በመነሳት ሇቃሊት ፌች ይሰጣለ፤
 በጽሐፌ የቀረበን መረጃ በካርታ ሊይ ያመሇክታለ (ሀገራትና አህጉራትን)፤
 የተ዗በራረቁ አረፌተ ነገሮችን አስተካክሇው ይፅፊለ፤
 የአረፌ ተነገር ክፌልች (ባሇቤት፣ተሳቢ ማሰሪያ አንቀጽ)ን ሇይተው ያመሇክታለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 ያዲመጡትን መሰረት አዴርጎ መመሇስ ማዲመጥ  በትኩረት ማዲመጥ (ሁለም ተማሪዎች  የቃሌ ጥያቄ
 ታሪክን አዲምጦ መሌሶ መናገር  የሚዯመጥ ምንባብ/ገሇጻ ሇማዲመጥ ዜግጁ መሆናቸውን ማረጋገጥ፤  ኢመዯበኛ ቁጥጥር
 አውዴን ከግምት አስገብቶ መናገር  መሌሶ መናገር ሇዙህም ቁጥጥራዊ ምሌከታ ማዴረግ፣  ቼክ ሉስት
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን መመሇስ መናገር ማበረታታት፤ በመርጃ መሳሪያነት  ምሌከታ
 ቃሊትን ከአገባባቸው መረዲት  የተሇያዩ አውድች ከሚዯመጠው አሃዴ ጋር የተያያ዗ ስዕሌ  ግሇ ም዗ና
 የጽሐፌ ገሇጻን ከካርታ ጋር ማዚመዴ  ምሳላያዊ አነጋገሮች መጠቀም)  የጽሐፌ መሌመጃ
 የተ዗በራረቁ አረፌተነገሮችን ማስተካከሌ  ማንበብ  የትረካ ስሌት (ተገቢ አገሊሇጽን አስቀዴሞ  የጥንዴ/ቡዴን ስራ

112
 የአረፌተነገር ክፌልችን ሇይቶ ማመሌከት  ምሳላያዊ አነጋገሮችን በመሇማመዴ በትረካ ማቅረብ) ፅብረቃ
የያ዗ ምንባብ  አውዴን መሇዋወጥ (የገበያ፣ የባንክ፣
 የአካባቢ መግሇጫ ካርታ የህክምና ስፌራ ወ዗ተ ከግምት እያስገቡ
መጻፌ እንዱናገሩ ማትጋት)
 የተ዗በራረቁ  ሚና ጨዋታ (እንዯሸማች፣እንዯመመህር፣
አረፌተነገሮች እንዯሀኪም እየሆኑ ቋንቋውን እንዱሇማመደ
ቃሊት ማመቻቸት)
 ቃሊት በተሇያየ አገባብ  የንባብ ዗ዳ (መምህር በማንበብ እና
 ምሳላያዊ አነጋገር ተማሪዎቹን እንዯሁኔታው(በግሌ፣ በጥንዴ፣
ሰዋስው በቡዴን) ማስነበብ)
 የአረፌተነገር ክፌልች  የሌስራ፣እንስራ፣ ስሩ ዗ዳ (መምህር
(ባሇቤት፣ ተሳቢና ማ. መጀመሪያ ሞዳን ሆነው ይሰራለ፣ ቀጥል
አንቀጽ) ከተማሪዎች ጋር፣ በመጨረሻ ተማሪዎች
ራሳቸውን ችሇው ይሰራለ)
 የጥንዴ ምሌሌስ (ተማሪዎች ጥንዴ ጥንዴ
እየሆኑ እንዱሇማመደ ማዴረግ)
 አቅጣጫ የማመሊከት (የመኖሪያ ቤታቸውን፣
የትምህርት ቤታቸውን አቅጣጫ
እንዱያመሇክቱ ማበረታታት፤ ሇዙህም
በቅዴሚያ የአቅጣጫ ስያሜዎቹን (ምስራቅ፣
ምዕራብ…) ፉታቸውን ወዯ ጸሏይ መውጫ
አዘረው እንዱሇማመደ ማዴረግ)፤ ካርታ
ወይም ግልብ መጠቀም
 የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ (በቡዴን ሆነው
ምሌሌስ ይሇማመደ)

113
  ጥያቄና መሌስ (መምህር ይጠይቃለ
ተማሪዎች ይመሌሳለ)
 የግሌ ንባብ (እንዯሁኔታው ተማሪዎች በግሌ
በሇሆሳስ ወይም ሇክፌሌ ዴምጽ እያሰሙ
ሉያነቡ ይችሊለ)
 የክፌሌ ውጪ ስራ (ቤተሰብ፣ የአካባቢ ሰው
ወይም ባሇሙያ ጠይቀው)

ምዕራፌ አምስት፡ ውሃና ጥቅሞቹ

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 በተዯመጠው ታሪክ መሰረት ስዕልችን በቅዯምተከተሌ ያስቀምጣለ

 ውስን ነጥቦች ሊይ አተኩረው የተሇያዩ ርዕሰ ጉዲዮችን በተመሇከተ ይናገራለ
 አንበብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን ይመሌሳለ
 ተገቢ አረፌተ ነገሮችን ተጠቅመው ስሇአካባቢያቸው ይፅፊለ
 ተገቢ ስርዓተ ነጥቦችን ይጠቀማለ
 ስርዓተ ነጥቦችን ከግምት በማስገባት አቀሊጥፇው ያነባለ
 የቃሊትን እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺ ሇይተው ያመሇክታለ
 ቃሊትን በቃሌ ክፌሊቸው ይመዴባለ
 ዴርብ አረፌተ ነገሮችን ሇይተው ይጠቀማለ

114
ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና
 ታሪክን መሰረት አዴርጎ ስዕልችን በቅዯም ማዲመጥ  ስዕልችን መጠቀም (የአስተራረስ ወይም  ገሇጻን
ተከተሌ ማስቀመጥ  የሁነት ቅዯምተከተሌ የከብት አረባብ ቅዯም ተከተሌ)፤ ትረካውን ከምስሌ
 የተሇያዩ ርዕሰ ጉዲዮች ሊይ ንግግር ማዴረግ መናገር አስቀዴሞ በስሌክ ወይም በቴፕ ቀርፆ እንዱያዚምደ
 አንብቦ የመረዲት ጥያቄዎችን መመሇስ  የተሇያዩ ርዕሰጉዲዮች ማቅረብ ይቻሊሌ ማዴረግ
 አካባቢን በተገቢ አረፌተ ነገሮች መግሇፅ ማንበብ  ተማሪ ተኮር ንግግር (ከተማሪዎቹ ህይወት  ምሌከታ
 ስርዓተ ነጥቦችን በተገቢው ሁኔታ መጠቀም  አንብቦ መረዲት ጥያቄዎች ጋር የተገናኘ፤ በትህምርት ቤትና  ኢመዯበኛ
 እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺን መሇየት መጻፌ ከትምህርት ቤት መሌስ ወይም በእረፌት ቁጥጥር
 ቃሊትን በቃሌ ክፌሊቸው መመዯብ  የአከባቢ ገሇፃ ቀናቸው ስሇሚያከናውኗቸው ተግባራት  ቼክ ሉስት
 ዴርብ አረፌተነገሮችን መጠቀም  ስርዓተነጥቦች እዱናገሩ ማዴረግ)  ቃሌ ጥያቄ
ቃሊት  የምሳላ ስሌት (ምሳላ መስጠትና ያንን  ግሇ ም዗ና
 እማሬያዊና ፌካሬያዊ ፌቺ መሰረት አዴርጎ ማሰራት)  የማዚመዴ
ሰዋስው  የቡዴን ምሌሌስ ዗ዳ ስሌት
 የቃሌ ክፌልች  ጥያቄና መሌስ (መምህር ጠያቂ ይሆናለ፣  የጽሐፌ
 ዴርብ አረፌተነገሮችን ተማሪዎቹ የሚጠየቁትን ይመሌሳለ) መሌመጃ
 በግሌ ማንበብ (ተማሪዎቹ የራስ
መተማመን ስሜታቸው እንዱጎሇሇብትና
አቀሊጥፇው ማንበብን እንዱሇማመደ
ዴምጽን ከፌ አዴርገው ክፌሌ ውስጥ
እንዱሇማመደ ማዴረግ ወይም ቤታቸው
እንብበው በመምጣት ክፌሌ ውስጥ
እንዱያንጸባርቁ ማትጋት)
 ናሙናን መጠቀም (መምህሩ የራሳቸውን
ናሙና ይሰጣለ፤ በመጻፌ፣ በቃሊትና፣
በስዋስው ትምህርት ወቅት)

115
  የቃሌ ፅሐፌ (መምህር ያነባለ ተማሪዎች
ይጽፊለ)
 የክፌሌ ውጪ ስራ (የፕሮጄክት ስራ
መስጠት)

ሁለተኛ ወሰነ ትምህርት

ምዕራፍ ስድስት፡ ቤተሰብን ማገዝ

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ቤተሰብን ማገዜ በተመሇከተ አዲምጠው ከሌምዲቸው ጋር ያነጻጽራለ፤

 አዲምጠው የሇምን፣ እንዳት፣ መቼ…ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 ስሇአየርጠባይ ሇውጥ ምንባብን አንብበው ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 መዜሙሮችን በመ዗መር ያዯንቃለ፤ (ቤተሰብን ስሇማገዜ?)
 ምንባብ አንብበው በገጸባህሪያት መካከሌ ያሇ ግንኙነትን ይገሌጻለ፤
 የቃሊትን ተመሳሳይና ተቃራኒ ፌቺ ሇይቶ መጠቀም
 ቤተሰብ ማገዜ እንዯሚገባ የሚገሌጽን የራሳቸውን አንቀጽ ይጽፊለ፤
 የዋህ ሀሊፉ ጊዛን በመጠቀም ምን ምን ተግባራትን አከናውነው እንዯነበር በቅዯም ተከተሌ ይጽፊለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 የላሊን ሌምዴ ከራስ ሌምዴ ማዲመጥ  አሳታፉ ውይይት (የአጠናን ሁኔታ፣  የውይይት ጊዛ ምሌከታ (መምህር እየተ዗ዋወሩ
ጋር ማነጻጸር  ሌምዴን ማነጻጸር ቤተሰብን ስሇመርዲት፣ ስሇአካባቢ ምሌከታ ያካሂዲለ፤ ስሇተማሪዎቻቸው ግብዓት

116
 አዲምጦ ‘የሇምን፣ እንዳት፣ መናገር ክብካቤ ወ዗ተ መምህር የሚሆን ማስታወሻ ይይዚለ፤ የማይሳተፈ ካለ
መቼ…’ ጥያቄዎችን  ‘የሇምን፣ እንዳት፣ የሚያቀርቡትን ጥሩ ተሞክሮ ያተጋለ፤ ያበረታታለ)
መመሇስ መቼ…’ጥያቄዎች በማዲመጥ ተማሪዎች የራሳቸውን  አፌሌቆት ዗ዳ (ምሊሽ ማመንጨት፤ ሇምን፣
 መዜሙርን አጥንቶ  መዜሙር ተሞክሮ እንዱያጋሩ ማዴረግ) እንዳት፣ መቼ…)
መ዗መርና ማዴነቅ ማንበብ  የቢሆን…዗ዳ (እኔ ብሆን ምን  ዛማና የመዜሙር ግጥሞቹ ተጠንተው
 አንብቦ ጥያቄዎችን መመሇስ  ምንባብ አዯርጋሇሁ ብሇው ተማሪዎች መቅረባቸውን ማጤን፤ የሌምምዴ ጊዛና ቦታ
 በገጸባህሪያት መካከሌ ያሇ  ተራኪ ጽሐፌ እራሳቸውን እንዱጠይቁና እንዱናገሩ ማመቻቸት
ግንኙነትን መግሇጽ መጻፌ ማበረታታት፤ ሇዙህም ምሳላ  የቃሌ ዗ገባ (ተማሪዎች በቃሊቸው ዗ገባ
 የራስ አንቀጽ መጻፌ  ሇክፌሌ ዯረጃው መስጠት) እንዱያቀርቡ ማዴረግ፤ ሲያቀርቡ በትኩረት
 የዋህ ሀሊፉን በመጠቀም የሚመጥን አንቀጽ  ሌስራ እንስራ ስሩ (ሰርቶ ማሳየት፣ በመከታተሌ ም዗ና ማካሄዴ)
አረፌተነገር መጻፌ ቃሊት አብሮ መስራት፣ ማሰራት)፤ መዜሙር  ምሌከታ (ኢመዯበኛ ምሌከታ)
 ተቃራኒና ተመሳሳይ  ጥያቄና መሌስ (ተማሪዎች እርስበርስ  ቃሌ ጥያቄ (በቅዴመ፣ ጊዛ እና ዴህረ ማዲመጥ
ፌቺ ወይም መምህር ጠያቂ ተማሪዎች ወይም ከማንበብ ተግባር በኋሊ የተማሪዎችን
ሰዋስው መሊሽ የሚሆኑበት) ተረዴኦት )
 የዋህ አሊፉ  የግሌ ማንበብ (ተማሪዎች በየግሊቸው  ግሇ ም዗ና
በሇሆሳስ አንብበው ጥያቄዎችን  የተጓዯሇ ማሟሊት (አረፌተነገር ውይም
እንዱመሌሱ ማዴረግ) ያሌተቋጨ አንቀጽን እንዱያሟለ ወይም
 የግሌ ጽሐፌ (በክፌሌ ውስጥ ወይም እንዱቋጩ ማትጋት)
በየቤት ስራ መሌክ ከክፌሌ ውጭ  የጽሐፌ መሌመጃ (በክፌሌ ወይም ከክፌሌ ውጪ
ተማሪዎች ጽፇው እንዱመጡ ተማሪዎች በጽሐፌ የሚመሌሱትን መሌመጃ
ማትጋት) አስቀዴሞ ማ዗ጋጀት፤ እንዯየተማሪዎቹ አቅም)
 ምሌከታ (በምንባብ፣ በውይይት ና  የብጤ እርማት (ተማሪዎች ዯብተራቸውን ወይም
በክፌሌ የጽሐፌ ስራ ወቅት መምህር የሰሩትን ስራ እየተሇዋወጡ የሚመዚ዗ኑበት)
እየተ዗ዋወሩ መቃኘት፤ )

117
ምዕራፍ ሰባት፡ ቱሪዝም

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 የሚቀርብ ገሇጻን አዲምጠው ከቀረበ ሀሳብ (ምስሌ) ጋር ያዚምዲለ፤

 በክፌሌ ውስጥ ውይይት ይሳተፊለ፤
 አስተያየትና እውነታን ሇይተው ያመሇክታለ፤
 ቱሪዜም ሇአንዴ አገር ያሇውን ጠቀሜታ በተመሇከተ ንግግር አ዗ጋጅተው ያቀርባለ፤
 የቱሪዜም መስህብን በተመሇከተ የቀረበ ምንባብን አንብበው ጥያቄዎች ይመሌሳለ
 ሇቃሊት መዜገበ ቃሊዊና አውዲዊ ፌቺ ይሰጣለ፤
 የአንቀጽ ሀይሇቃሌን ይሇያለ፤
 የስም ገሊጮች (ቅጽልች) የሆኑትን ሇይተው ይጠቀማለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 ገሇጻ አዲምጦ ማዚመዴ ማዲመጥ  አሳታፉ ገሇጻ (ስሇሚቀርበው ርዕሰ ጉዲይ፣ ሇምሳላ  አዲምጠው ማዚመዲቸውን
 በውይይት መሳተፌ  ገሇጻ ቱሪዜም፣ተማሪዎቹ ቀዯም ሲሌ የሚያውቁትን መመ዗ን
 አስተያየትና እውነታን መናገር እንዱናገሩ በማዴረግና መምህር ስከጉዲዩ ዜግጅት  ምጋቤ ምሊሽ
መሇየት  ውይይት አዴርገው በመምጣት ገሇጻ ያዯርጋለ…ከገሇጻው ጋር መስጠት(ፇጣን)
 ዜግጅት ያሇው ንግግር  አስተያየትና እውነታ የሚዚመደ ስዕልችን ት/ቱን ተጨባጭ ሇማዴረግ  አስተያየትና እውነታን
ማዴረግ (ስሇቱሪዜም)  የንግግር መርሆች ይጠቀማለ) ማስሇየት
 ምንባብ አንብቦ ማንበብ  በውይይት ማሳተፌ (አስተያየትና ተጨባጭ እውነታን  የአቅርቦት(ጽብረቃ) ም዗ና
መረዲት(ቱሪዜም)  ምንባብ (ቱሪዜም) ተማሪዎቹ በየዯረጃው መሇየት እንዱችለ ምሳላዎችን  ምሌከታ
 የአንቀጽ ሀይሇቃሌ መሇየት መጻፌ በመስጠት ሇይተው እንዱያመሇክቱ ማዴረግ)  ጥያቄና መሌስ
 ሇቃሊት መዜገበ ቃሊዊና  ሀይሇቃሌ ተጠቅሞ መጻፌ  ሌስራ እንስራ ስሩ (ሰርቶ ማሳየት፣ አብሮ መስራት፣  ግሇ ም዗ና
አውዲዊ ፌቺ መስጠት ቃሊት ማሰራት፤ ቃሊት ፌቺን፣ ሰዋስው ይ዗ትን)፤ መዜሙር  ቼክሉስት

118
 የስም ገሊጮችን ሇይቶ  መዜገበ ቃሊዊና አውዲዊ  ጥያቄና መሌስ  የጽሐፌ መሌመጃ
መጠቀም ፌቺ  የመስክ ጉብኝት (የቱሪዜም መስህብ ወይም አካባቢ  የቢጤ እርማት
ሰዋስው ጥበቃ ሊይ በአካባቢያቸው የተሰራ ስራን  የጋራ ውይይት
 የስም ገሊጭ እንዱመሇከቱ የመስክ ጉብኝት ጊዛ አስቀዴሞ
በማቀዴና በወቅቱም ዗ገባ አጠናቅረው በክፌሌ ውስጥ
እንዱያቀርቡ ማስቻሌ)
 ግሇ ንበብ
 ሞዳሌ ማቅረብ(ሇሀይሇ ቃሌ፤ አንቀጽ መርጦ ወይም
አ዗ጋጅቶ የአንቀጹን መገኛ በማሳየት ተማሪዎቹም
በዙያው መሌክ እንዱሰሩ ማትጋት)
 ምሌከታ (በግሌ፣ በጥንዴ ወይም በቡዴን ስራ ወቅት
መምህር ክፌሌ ውስጥ እየተ዗ዋወሩ መቃኘት)

119
ምዕራፍ ስምንት፡ የዱርና የቤት እንስሳት

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ንግግርን/ምንባብን አዲምጠው የተሳታፉዎችን ሚና ይሇያለ (የእንስሳት ተረት)፤

 በክፌሌ ውስጥ ውይይት በንቃት ይሳተፊለ፤
 የሚወደትን የቤት/የደር እንስሳ እና የወዯደበትን ምክንያት ያስረዲለ፤
 ተገቢውን አነባብ ተከትሇው የቀረበ ምንባብ ያነባለ (አቀሊጥፇው ያነባለ)፤
 የገበያ ስፌራዎችን በተመሇከተ በቡዴን ሀሳብ እያዋጡ ይጽፊለ (ተጋርቶ መጻፌ)፤
 የደርና የቤት እስሳትን በተመሇከተ የተሟለ አረፌተነገሮች ይጽፊለ፤
 ቃሊትን በተሇያዩ አውድች በብቃት ይጠቀማለ፤
 የተዚቡ አረፌተነገሮችን አስተካክሇው አንቀጽ ይጽፊለ፤
 የሀረግ አይነቶችን ይሇያለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 ንግግርን መሰረት አዴርጎ ማዲመጥ  ገጸባህሪያት የተካተቱበት ምንባብ ማቅረብ፣ ታሪኩን  ንግግርን መሰረት
ሚናን መሇየት  የገጸባህሪያት ምሌሌስ የሚያጎሊ ስዕሌ መጠቀም፣ ተማሪዎቹ የገጸባህሪያቱን ሚና አዴርገው ሚና
 ውይይት ሊይ በንቃት (እንስሳት) ሇይተው እንዱናገሩ ማበረታታት፤ ምሳላ መስጠት፤ መሇየታቸውን ማረጋገጥ
መሳተፌ መናገር የተቀረጸ ዴምጽ በመርጃነት መጠቀም  የውይይት ወቅት ምሌከታ
 ሇመውዯዴ ወይም  ውይይት  በውይይት ማሳተፌ (ሇቤት ወይም ሇደር እንስሳት መዯረግ  አጥጋቢ ምክንያት
ሇመጥሊታቸው ምክንያት  ስሜትን መግሇጽ ስሇሚገባው ክብካቤና ከእንስሳቱ ስሇምናገኛቸው ጥቅሞች መስጠት መቻሊቸውን
መስጠት (በምክንያት) ውይይት እንዱካሄዴ ሁኔታዎችን ማመቻቸት፤ በውይይት መመ዗ን
 አቀሊጥፇው ማንበብ ማንበብ ወቅትም ተገቢ ዴጋፌ ማዴረግ)፤ የውይይት ተሳታፉዎችን  ቼክሉስት (አቀሊጥፍ

120
 ሀሳብ እያዋጡ መጻፌ  ምንባብ (የደርና ቤት የሚያመሇክት ስዕሌ ወይም ከየእንስሳቱ (የቤት/የደር) ምሳላ ማንበብን ሇመመ዗ን፤
(ተጋርቶ መጻፌ) እንስሳት) በስዕሌ ማቅረብ ፌጥነት፣ ትክክሇኛነት፣
 የተሟለ አረፌተነገሮች መጻፌ  ሌስራ እንስራ ስሩ (መውዯዴና መጥሊትን በሞዳሌነት ተገቢ አገሊሇጽ)
መጻፌ  አንቀጽ (ተጋርቶ መግሇጽ)፤  የብጤ ወይም የቡዴን
 የተዚቡ አረፌተነገሮችን መጻፌ)  ዴምጽን ከፌ አዴርጎ ማስነበብ እርማት
አስተካክል አንቀጽ መጻፌ  አረፌተነገሮች  የተራ በተራ ንባብ (አቀሊጥፍ ማንበብን ሇማጎሌበት  ጥያቄና መሌስ
 ቃሊትን በተሇያዩ አውድች ቃሊት ተማሪዎችን ተራ በተራ ማስነበብ)  ግሇ ም዗ና
በብቃት መጠቀም  አውዴ መሇየት  ጥያቄና መሌስ  የጽሐፌ መሌመጃ
(በዯረጃው) ሰዋስው  ተጋርቶ መጻፌ (ሀሳብ እያዋጡ እንዱጽፈ ማበረታታት፤  የጋራ ውይይት
 የሀረግ አይነቶችን መሇየት  ሀረግ አንዴ ተማሪ አንዴ ዓረፌተነገር ሲጽፌ ላሊያው ተከታዩን፣
ወይም ቃሊት እያዋጡ መጻፌ)
 መዜገበ ቃሊት መጠቀም (ሇቃሊት ፌቺ ማስተማሪያነት)
 የሀረግ አይነቶችን ማስሇያ ቻርት መጠቀም (ሇምሳላ ስማዊ
ሀረግ እና ግሳዊ ሀረግ)

ምዕራፍ ዘጠኝ፡ የመረጃ ምንጮች

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 ውህዴ አሃዴን(ቴክስት) አዲምጠው የተጓዯለ ሀሳቦችን ያሟሊለ፤

 በአካባቢያቸው ስሊሇ ወቅታዊ ክስተት ዜግጅት አዴርገው ንግግር ያቀርባለ፤
 መረጃን እያጠሩ ስሇመጠቀም በጥንዴና በቡዴን ውይይት ያካሂዲለ፤
 በሇሆሳስ ያነባለ፤

121
  ከምንባብ የወጡ የተሇያዩ ጥያቄዎችን ይመሌሳለ፤
 የጸሏፉ ሀሳብን ተረዴተው ይገሌጻለ፤
 ተገቢ ስርዓተነጥቦችን ተጠቅመው የተሇያዩ አረፌተነገሮችን ይጽፊለ፤
 የተሇያዩ ስሌቶችን እየተጠቀሙ የቃሊት ችልታቸውን ያሳዴጋለ፤
 ሀሰተኛ መረጃ ስሇሚያስከትሇው ጉዲት ሀሳብ አመንጭተው አንቀጽ ይጽፊለ፤
 የቋንቋውን ስርዓት ተከትሇው ቃሊት ያረባለ።

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 አዲምጦ የተጓዯለ ሀሳቦችን ማዲመጥ  ሞዳሌ መሆን (በማዲመጥ፣ በመናገር፣ በማንበብ ወይም  የተጓዯለ ሀሳቦችን
ማሟሊት  የተጓዯለ ሀሳቦች ማሟሊት በመጻፌ ወቅት ምሳላዎችን አስቀዴሞ መስጠት) ማሟሊት መቻሊቸውን
 ወቅታዊ ጉዲዮች ሊይ ዜግጅት መናገር  ሌስራ፣ እንስራ፣ ስሩ መመ዗ን
አዴርጎ ንግግር ማቅረብ  ወቅታዊ ጉዲዮች  በወቅታዊ ጉዲዮች ሊይ ንግግር እንዱያዯርጉ በመጋበዜ  ሀሳብ አፌሌቆ መጻፌን
 በጥንዴና በቡዴን ተራን  ውይይት ወቅት ጉዲዮቹን የተመሇከቱ ምስልችን መጠቀም መመ዗ን
እየጠበቁ ውይይት ማካሄዴ ማንበብ  በውይይት ማሳተፌ (በጥንዴ ወይም በቡዴን ውይይት  የክፌሌ ተሳትፍን
 ከምንባብ የወጡ የተሇያዩ  ከምንባብ የወጡ ጥያቄዎች ማሳተፌ፤ ውይይቱ እንዳት መከናወን እንዲሇበት መመዜገብ
ጥያቄዎችን መመሇስ  የጸሏፉ ሀሳብ አስቀዴሞ የአካሄዴ መመሪያ መስጠት)  ቼክሉስት
 የጸሏፉ ሏሳብን ተረዴቶ መጻፌ  የጋራ ንባብ ስሌት (ተመሳሳይ ጽሐፌን ሁለም የክፌሌ  የብጤ ወይም የቡዴን
መግሇጽ  ስርዓተነጥቦች ተማሪ በአንዴ ሊይ ዴምጽ እያሰማ የሚያነብበት) እርማት
 ስርዓተነጥቦችን በአግባቡ  አረፌተነገሮች  ጥያቄና መሌስ  ጥያቄና መሌስ
መጠቀም ቃሊት  መዜገበ ቃሊት መጠቀም (ሇአዲዱስ ቃሊት ፌቺ  ግሇ ም዗ና
 የቃሊት ችልታን የተሇያዩ  ቃሊት ማጎሌበቻ ስሌቶች መስጫነት፣ በተጨማሪም መዜገበ ቃሊትን በተመሇከተ  የጽሐፌ መሌመጃ
ስሌቶችን በመጠቀም ማሳዯግ ሰዋስው ተማሪዎች ግንዚቤ እንዱይዘ)  የጋራ ውይይት
 ቃሊት ማርባት  እርባታ

122
ምዕራፍ አስር፡ የህጻናት ጉልበት ብዝበዛ

(የክፌሇ ጊዛ ብዚት 9)

ከትምህርቱ የሚጠበቁ ውጤቶች

ከዙህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-

 የቀረበ ምንባብ(ገሇጻ)ን አዲምጠው ዜርዜርና ዋና ዋና ሀሳቦችን ይሇያለ

 አዲምጠው ተጨማሪ ሀሳብ ይሰጣለ፤
 ዜግጅት አዴርገው የክፌሌ ዯረጃውን የሚመጥን ክርክር ያካሂዲለ፤
 አንብበው ዜርዜርና ዋና ሀሳቦችን ይሇያለ
 በክፌሌ ውስጥ ውይይት በንቃት ይሳተፊለ፤
 አንቀጽ ያሇስህተት ጽፇው ሇክፌሌ ጓዯኞቻቸው ያጋራለ
 ቃሊት በአውዴና ከአውዴ ውጪ የሚኖራቸውን ፌቺ ተረዴተው በአግባቡ ይጠቀማለ
 የአረፌተነገር አይነቶችን ሇይተው ያመሇክታለ

ብቃቶች ይ዗ቶች ስነ዗ዳ ም዗ና

 ዜርዜርና ዋና ሀሳብን ማዲመጥ  አሳታፉ ገሇጻ (ስሇዋናና ዜርዜር ሀሳቦች  በገሇጻ ወቅት የተማሪዎችን
መሇየት  ዜርዜርና ዋና ሀሳብ ተማሪዎቹን እያሳተፈ ገሇጻ ማቅረብ፣ ከገሇጻው ተሳትፍ እየገመገሙ መሄዴ፤
 አዲምጦ ተጨማሪ ሀሳብ መናገር በኋሊም ተማሪዎችን ማሰራት) ሇወዯፉት ግብዓትነት
መስጠት  ክርክር  በክርክር ማሳተፌ (የክርክር አካሄዴን በተመሇከተ ያገሇግሌ ዗ንዴ ማስታወሻ
 በክርክር መሳተፌ  ውይይት ተማሪዎች ስሇማወቃቸው መጠየቅ፤ ገሇጻ መያዜ
 በአውዴና ከአውዴ ውጪ ማንበብ መስጠት)፤ የተቀረጸ ናሙና ክርክር አሰናዴቶ  የውይይት ወቅት ምሌከታ
የቃሊትን ፌቺ መጠቀም  ምንባብ (የህጻናት ጉሌበት ማቅረብ  የሀሳብ ፌሰትን መመ዗ን
 አረፌተነገሮች መጻፌ ብዜበዚ)  ሌስራ፣ እንስራ፣ ስሩ  ቼክሉስት (መገምሚያ
 የአረፌተነገር አይነቶችን መጻፌ  የንባብ ዗ዳ (ተማሪዎች በግሌ፣ በጥንዴ፣ በቡዴን ነጥቦችን የያ዗ ቼክሉስት
ሇይቶ ማመሌከት  አንቀጽ መጻፌ ምባብ እያነበቡ እንዱመሌሱ ማበረታታት) አስቀዴሞ ማ዗ጋጀትና

123
 ቃሊት  በሇሆሳስ ማስነበብ በክፌሌ ውስጥ መጠቀም)
 በአውዴና ከአውዴ ውጪ  ጥያቄና መሌስ  የቢጤ ወይም የቡዴን
ፌቺ  ተጋርቶ መጻፌ (ቃሊት ወይም ሀሳብ እያዋጡ እርማት
ሰዋስው አረፌተነገር መጻፌ)  ጥያቄና መሌስ
 የአረፌተነገር አይነቶች  ሁኔታ ማመቻቸት (ሇክርክር)  ግሇ ም዗ና
(ከአገሌግልት አንጻር፤  ሞዳሌ ቅንጫቢዎችን መጠቀም  የጽሐፌ መሌመጃ
ሀተታዊ፣ መጠይቃዊ…)  ሇአረፌተነገር አይነቶች መሇያ ቻርት አ዗ጋጅቶ  የጋራ ውይይት
ማስተማር፤ ክፌሌ ውስጥ ሰቅል ማቆየት

124