5th Edited Student Text

ሒሳብ
5ኛ ክፌሌ
የተማሪ መጽሏፌ
1,2,4,8,16,…
ዯቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክሌሊዊ መንግስት ትምህርት ቢሮ
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ i

ሒሳብ
5ኛ ክፌሌ
አዘጋጆች፡-
ታገሇኝ ተስፊየ (M.Sc)
ሙለነሽ መሰሇ (B.Ed)
ገምቤሮ ጌቦ (B.Ed)
አርታኢ፡- ኤሌያስ ሞሊ
ገምጋሚ፡- አዲነ በቀሇ

ተስፊዬ ገ/ጨርቆስ
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ ii

የየባሇቤትነት መብት(ኮፒ ራይት)
ይህ መጽሏፌ የተዘጋጀዉ በዯቡብ ብሔሮች ብሔረሰቦች ሕዝቦች ክሌሊዊ

መንግስት በኩሌ በተገኘ የገንዘብ ዴጋፌ ሲሆን የኢፋዳሪ ትምህርት ሚኒስተርና
የዯቡብ ብሔሮችና ብሔረሰቦች ሕዝቦች ክሌሊዊ መንግስት ትምህርት ቢሮ እና የ--
----------ዞን ትምህርት መምሪያ የቴክኒክ ዴጋፌ በ አማርኛ ቋንቋ የተዘጋጀ ሲሆን
አጠቃሊይ የሕትመት ወጪዉ በዯቡብ ብሔሮችና ብሔረሰቦች ሕዝቦች ክሌሊዊ
መንግስት ተሸፌኗሌ፡፡
የመጽሏፈ ሕጋዊ ቅጂ ባሇቤት c 2014 ዓ.ም የኢፋዳሪ ትምህርት ሚኒስተርና

የዯቡብ ብሔሮችና ብሔረሰቦች ሕዝቦች ክሌሊዊ መንግስት ትምህርት ቢሮ
ናቸዉ፡፡
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ i

መግቢያ
ይህ የአምስተኛ ክፌሌ መጽሏፌ በአዱሱ ስርዓተ ትምህርት መሰረት የተዘጋጀ

ሲሆን ከዚህ በፉት በአንዴ ክፌሌ የነበረዉን የትምህርት ይዘት መታጨቅ ወይም
መብዛት በመቀነስና ሇተማሪዎች በሚመች መንገዴ የተዘጋጀ ነዉ፡፡ ከዚህ ቀዯም
በአራተኛ ክፌሌ የተማሩት የሒሳብ ትምህርት ቀጣይ በመሆኑ በመጽሏፈ ያለትን
ተግባራት ምሳላዎች እና መሌመጃዎች በዯንብ ተረዴቶ ሇመስራት ያሇፇዉን
ክፌሌ ትምህርት ማስታወስ ጠቃሚ ነዉ፡፡ በተጨማሪ ተማሪዎች ስሇሚማሩት
ርዕስ ዓብይ ጉዲይ ሊይ አዴማጭ ብቻ ሳይሆኑ ዋናው ተዋናይ በመሆን ጠሇቅ
ብሇው እንዱያስቡ፣ ሃሳብ ወይም አስተያዬት እንዱሰጡ የሚያስችሊቸውና
የተማሩትን ዕውቀት የሚያዲብሩበትን ችልታ እንዱካኑ ይጠቅማሌ፡፡ በዚህ
መጽሏፌ ተማሪዉ እያንዲንደን ርዕስ ሲማር ማወቅ ያሇበት ተፇሊጊ ብቃት
ስሇተገሇጸ እያንዲንደን ርዕስ ከተማረ በኋሊ መሌመጃዎችን በመስራት ተፇሊጊ
ብቃት ማሟሊቱን ማረጋገጥ ይጠበቅበታሌ፡፡
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ ii

ማዉጫ
ምዕራፌ 1 ሌኬት፡-ስፊትና መጠን
1.1 ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን

በመጠቀም የገጾችን ስፊት መሇካት …………………………………………1
1.2 የጠሇሌ ምስልችን በ ሳ.ሜ2 በሄክታር ስፊታቸዉን መሇካት……………..7
1.3 የእቃዎችን መጠን በሳ.ሜ3፣በሉትር እና ሜ3 መሇካት………………….14
1.4 የስፊት እና የይዘት መሇኪያ ምዴቦችን ወዯ
ሚ.ሜ2፣ሳ.ሜ2፣ሜ2፣ኪ.ሜ2 እና ሚ.ሜ3፣ሜ3፣ኪ.ሜ3 መቀየር…………….18
1.5 የስፊትና ይዘት ትግበራ…………………………………………………..26
የምዕራፈ ማጠቃሇያ……………………………………………………………..29
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች……………………………………………………………30
ምዕራፌ 2፡- ክፌሌፊዮች

2.1 የክፌሌፊይ አይነቶች……………………………………………….32
2.2 የክፌሌፊይ ስላቶች ……………………………………………….42
2.2.1 ክፌሌፊዮችን መዯመርና መቀነስ………………………………..42
2.2.2 ክፌሌፊዮችን ማባዛትና ማካፇሌ……………………………….…..50
የምዕራፈ ማጠቃሇያ………………………………………………………….…57
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች……………………………………………………………59
ምዕራፌ 3 አስርዮሽ
3.1 የአንዴ አስረኛና የአንዴ መቶኛን መከሇስ……………………………….60
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ iii

3.2 አስርዮሽ በቁጥር መስመር………………………………..…………….64
3.3 አስርዮሾችን መዯመርና መቀነስ………………………..………………69
3.4 አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ማባዛትና ማካፇሌ………………………….74
3.5 ክፌሌፊዮችን ከ አስርዮሾች ጋር ማዛመዴ…………………………81
የምዕራፈ ማጠቃሇያ…………………………………………………………….85
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች……………………………………………………………87
ምዕራፌ 4 መቶኛ
4.1 የሙለ ነገር ክፊይ በመቶኛ…………………………………………89
4.2 የአንዴን ነገር መጠን ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ መግሇጽ………….94
4.3 ክፌሌፊዮችን እና መቶኛን ማገናኘት………………………………..96
4.4 የመቶኛ ተግባራዊ ፕሮብላሞችን መፌታት………………………101
የምዕራፈ ማጠቃሇያ…………………………………………………………105
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች…………………………………………………………106
ምዕራፌ 5 በተሇዋዋጮች መስራት

5.1 የስርዓተ ጥሇት እዴገት ማጠቃሇያ እና መዯበኛነት …………….110
5.2 አሌጀብራዊ ተርሞች እና መግሇጫዎች………………………….117
5.2.1 ተሇዋዋጮች፣አሌጀብራዊ ተርሞች
እና የተርሞች ዋጋ……………………………………….117
5.2.2 የቀሊሌ አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ዋጋ………………….123
5.3 በመተካት ዘዳ ቀጥታ እኩሌነቶችን መፌታት……………….…...130
5.4 የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነት መፌታት…………………….……138
5.5 ትግበራ……………………………………………………….…….141
የምዕራፈ ማጠቃሇያ…………………………………………………………..144
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ iv

ማጠቃሇያ ጥያቄዎች…………………………………………………….…….146
ምዕራፌ 6 መረጃ አያያዝ
6.1 መረጃ አሰባሰብ……………………………………………………149

6.2 ባር ግራፍችን እና መስመራዊ
ነጥቦችን መሳሌ እና መተርጎም………………………………….154
6.3 የቁጥሮች አማካይ………………………………………………...168
6.4 ሳንቲሞችን፣እጣዎችን እና ኩቦችን
በመጠቀም ቀሊሌ ሙከራዎችን መስራት ………………………..172
የምዕራፈ ማጠቃሇያ………………………………………………………….177
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች…………………………………………………………178
ምዕራፌ 7 የተሇመደ ጠጣር ምስልች ትርጉም እና አመዲዯባቸዉ
7.1 ባሇሶስት አዉታር ቅርጾችን በባህሪያቸዉ አንጻር መመዯብ………181
7.2 የፕሪዝም፣ፒራሚዴ እና እስፒር አመዲዯብ እና ፌቺ ………….184
7.3 ባሇሶስት አዉታር ምስልችን በፌቺአቸዉ መሰርት ማነጻጸር……191
የምዕራፈ ማጠቃሇያ……………………………………………………………194
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች…………………………………………………………..195
ምዕራፌ 8 መስመሮች፣አንግልች እና ሌኬታቸዉ
8.1 መስመሮች……………………………………………………….198
8.1.1 ተቋራጭ እና ትይዩ መስመሮችን መመስረት………..198
8.1.2 አንዴ የተሰጠ ዉስን ቀጥታ
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ v

መስመርን መግመስ……………………………...……200
8.1.3 ሇአንዴ ሇተሰጠ መስመር
ቀጤነክ መስመሮችን መሳሌ………………………………203
8.2 አንግልችና የአንግልች ሌኬት……………………………...……206

8.2.1 አንግልች……………………………………………..206
8.2.2 ሌኬት እና መመዯብ…………………………………208
8.2.3 መግመስ………………………………………….…..210
8.3 የምጥጥን መስመሮች………………………………………...…….214
8.4 የመስመሮች፣የአንግልች እና የሌኬት ትግበራ…………………….219
8.4.1 የካሬ እና የሬክታንግሌ ዙሪያ እና መጠነ ስፊት………..219
8.5 የመስመሮች፣የአንግልች እና የሌኬት ትግበራ………….…………226
የምዕራፈ ማጠቃሇያ……………………………………………………….…..231
ማጠቃሇያ ጥያቄዎች……………………………………………………….….234
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ vi

ሇመጽሏፈ መዯረግ ያሇባቸዉ ጥንቃቄዎች
 መጽሏፈን በፕሊስቲክ፣ አሮጌ ጋዜጣ እና በመሰሌ ነገሮች ሸፌናችሁ

በጥንቃቄ ያዙ፡፡
 ሁሌ ጊዜ ንጹህ እና ዯረቅ በሆነ ቦታ አስቀምጡ፡፡
 መጽሏፈን ስጥጠቀሙ እጃችሁ ዯረቅ ወይም ዉሃ ያሌነካዉ መሆኑን
አረጋግጡ፡፡
 በመጽሏፈ በየትኛዉም ክፌሌ ሊይ አትጻፈበት፡፡
 የመጽሏፈን ገጾች አትቅዯደ፡፡
 መጽሏፈ ሲቀዯዴ ወይም ሲገነጠሌ በሙጫ አጣብቁ፡፡
 ሇጓዯኞቻችሁ ስታዉሱ በጥንቃቄ አዉሱ፡፡
 መጽሏፈን ስታስቀምጡ ዯረቅ ቦታ አስቀምጡ፡፡
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ vii

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ viii
ምዕራፌ 1
ሌኬት፡-ስፊትና ይዘት
መግብያ
ቀዯም ባለ ክፌልች የጠሇሌ ምስልችን ስፊትና መጠነ ዙሪያ መፇሇግን

ተምራቹሀሌ በዚህ ምዕራፌ ዯግሞ የነገሮችን ስፊት፣እቃዎች የመያዝ
አቅመቸዉን እንዱሁም ዯግሞ የስፊት ምዴቦችን ዝምዴና እና የይዘት መሇኪያ
ምዴቦችን ዝምዴና ትማራሊችሁ፡፡
የምዕራፈ የመማር ዓሊማዎች፡- ይህን ምዕራፌ ከተማራችሁ በኋሊ
 የገጾችን ስፊት ትሇካሊችሁ::

 የዕቃዎችን ይዘት ትሇካሊችሁ::
 በስፊት መሇኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇዉን ዝምዴና ታዉቃሊችሁ::
 በይዘት መሇኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇዉን ዝምዴና ታዉቃሊችሁ::
1.1 ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን በመጠቀም የገጾችን ስፊት መሇካት
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን በመጠቀም የገጾችን

ስፊት መሇካት ትማራሊችሁ::
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት፡-ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን በመጠቀም የገጾችን ስፊት

ትሇካሊችሁ፡፡
5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ 1

ተግባር 1.1
ከዚህ በፉት ስሇካሬ ስፊት የተማራችሁትን በማስታወስ ወረቀትና ማስመሪያን

በማዘጋጀት የሚከተለትን ተግባራት ስሩ፡፡
ያዘጋጃችሁትን ወረቀት ማስመሪያዉን በመጠቀም 1ሳ.ሜ በ 1ሳ.ሜ የሆነ ካሬ

አዘጋጁ፡፡
ሀ) በቆረጣችሁት ካሬ የሒሳብ መማሪያ መጽሓፊችሁ ስፊት ስንት ካሬ እንዯሆነ

ሇኩ፡፡
ሇ) በቆረጣችሁት ካሬ የዳስካችሁ ስፊት ስንት ካሬ እንዯሆነ ሇኩ፡፡
ማስታወሻ
በቀዯሙ ክፌልች እንዯተማራችሁት ካሬ ማሇት አራቱም ጎኖች እኩሌ የሆኑ

ሬክታንግሌ ማሇት ነዉ፡፡
ምሳላ፡- የሚከተለት ስዕልች ካሬዎች ናቸዉ፡፡
ማስታወሻ፡- ስፊት ማሇት በተወሰነ ዴምበር በታጠረ ክሌሌ ዉስጥ የሚኖረዉ
መጠነ ገጽታ ነዉ፡፡

ሇምሳላ፡-
ስዕሌ ሀ
በስዕሌ ሀ የተቀሇመዉ ክፌሌ የካሬዉ ስፊት ተብል ይጠራሌ፡፡
የአራቱ ጎኖች ርዝመት 1 ምዴብ የሆነ ጠሇሊዊ ካሬ ክሌሌ ስፊት አንዴ ካሬ

ምዴብ ነዉ፡፡
ከሊይ የምናየዉ ምስሌ ሀሇሏመ ጎኑ 1ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ነዉ፡፡ ስሇዚህ የምስለ

ስፊት =1ካሬ ሳ.ሜ ወይም 1ሳ.ሜ2 ተብል ይጻፊሌ፡፡
በ ጠ
ሰ ጨ
በምስለ የተከበበዉ ክሌሌ 9 ትንንሽ ካሬዎች አለት፡፡ እያንዲንደ ትንሽ ካሬ ስፊት

1ሳ.ሜ2 ነዉ፡፡
ስሇዚህ የካሬ በጠጨሰ ስፊት የዘጠኙ ካሬዎች ስፊት ዴምር ነዉ፡፡ ይህም ማሇት
1ሳ.ሜ2 1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2+1ሳ.ሜ2

ተግባር1.2 የቡዴን ስራ
1. ጎኑ 12 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ስሩ፡፡
2. የሰራችሁትን ካሬ ስፊታቸዉን 1ካሬ ሳ.ሜ በሆነ ካሬዎች ክፇለ፡፡
3. ስንት ካሬዎች ተመሰረቱ?
4. የሁለም ትንንሽ ካሬዎች ስፊት ዴምር ስንት ነዉ?
ምሳላ 1
ሀ) ጎኑ 5 ምዴብ የሆነ ካሬ ስፊቱ ስንት ነዉ?
ሇ) ርዝመቱ 6 ምዴብ እና ወርደ 4 ምዴብ የሆነ የሬክታንግሌ ስፊት ፇሌጉ፡፡
መፌትሔ፡-
ሀ) ርዝመቱ 5 ምዴብ የሆነን ካሬ እንዯሚከተሇዉ መከፊፇሌ ይቻሊሌ፡፡የካሬዉን

ርዝመት 5 እኩሌ ምዴብ ስናካፌሌ ወርደንም 5 እኩሌ ምዴብ እናካፌሊሇን፡፡
ከታች ያሇዉን ምስሌ ተመሌከቱ፡፡
በመጨረሻም ከሊይ በምስለ እንዯምታዩት አጠቃሊይ በዉስጡ ያለትን ካሬዎች

መቁጠር ነዉ፡፡በዚህ መሰረት የትንንሽ ካሬዎች ቁጥር 25 ስሇሆነ የካሬዉ ስፊት
25 ካሬ ምዴብ ነዉ፡፡

ሇ) በተመሳሳይ ሁኔታ ርዝመቱን 6 እኩሌ ቦታዎች ወርደን 4 እኩሌ ቦታዎች
ክፇለ፡፡
በዉስጡ አጠቃሊይ ስንት ካሬ እንዲሇ ቁጠሩ፡፡በዚህ መሰረት የሬክታንግለ ስፊት

24 ካሬ ምዴብ ነዉ፡፡
ምሳላ 2
የአንዴ መማሪያ ክፌሌ የወሇለ ርዝመት 20ሜ፣ወርደ 6ሜ ቢሆን አጠቃሊይ

ሇወሇለ ስንት 2ሜ በ 2ሜ ካሬ ምንጣፌ ያስፇሌጋሌ?
መፌትሔ፣-ርዝመቱን በ 2ሜትር ርቀት ሇ10 እኩሌ ቦታዎች እንከፌሊሇን፡፡

በተመሳሳይ ወርደን በ 2ሜትር ርቀት ሇ 3 እኩሌ ቦታዎች እንከፌሊሇን፡፡ ከታች
በምስለ ተመሌከቱ፡፡
2
2
2ሜ በ 2ሜ ምዴቦች ስንቆጥር አጠቃሊይ 30 ምዴቦችን እናገኛሇን፡፡
ስሇዚህ 30 2ሜ በ 2ሜ ካሬ ያለት ምንጣፌ ያስፇሌጋሌ፡፡

መሌመጃ 1ሀ
1. ሇሚከተለት ጎናቸዉ ሇተሰጡ ካሬዎች ስፊታቸዉን በካሬ ምዴብ ፇሌጉ፡፡
ሀ) 4 ምዴብ ሇ) 9 ምዴብ ሏ) 10 ምዴብ መ) 12 ምዴብ
2. ሇሚከተለት ሬክታንግልች በተሰጠ ሌኬት መሰረት ካሬ ምዴቦችን በመጠቀም
ስፊታቸዉን ፇሌጉ፡፡
ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ) ረ)
3. የሚከተለትን ምዴቦች በ ካሬ ምዴብ በመከፊፇሌ በዉስጣቸዉ ስንት ካሬ
ምዴብ እንዯሚይዙ ፇሌጉ፡፡
ሀ) 6ሳ.ሜ ሇ) 2ሳ.ሜ
2ሳ.ሜ
3ሳ.ሜ
6ሳ.ሜ 6ሳ.ሜ 1ሳ.ሜ 1ሳ.ሜ
1ሳ.ሜ
3ሳ.ሜ
12ሳ.ሜ

ሏ) 4ሳ.ሜ መ) 5ሳ.ሜ
3ሳ.ሜ 2ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
7ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ 2ሳ.ሜ 9ሳ.ሜ

6ሳ.ሜ
2ሳ.ሜ
5ሳ.ሜ
11ሳ.ሜ
4. አንዴ አርሶ አዯር 40ሜ በ 20ሜ የሆነ ማሳ አሇዉ፡፡በማሳዉ ሊይ በ
መስመር በየአንዴ ሜትር ርቀት የቡና ችግኝ ተተክሎሌ፡፡ በማሳዉ አጠቃሊይ
ስንት የቡና ችግኝ ይኖረዋሌ?
1.2 የጠሇሌ ምስልችን በሳ.ሜ2 እና በሄክታር ስፊታቸዉን መሇካት
መግቢያ
ከዚህ ቀዯም በነበረዉ ንዐስ ክፌሌ 1.1 የገጾችን ስፊት ከወረቀት የተሰሩ የካሬ
ቁርጥራጮችን በመጠቀም መሇካት ተምራቹሀሌ፡፡ በዚህኛዉ ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ
የጠሇሌ ምስልችን ስፊታቸዉን በ ሳ.ሜ2፣ሜ2 እና በ ሄክታር መሇካትን
ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 ማስመሪያ በመጠቀም በሳ.ሜ2 እና ሜ2 የገጾችን ስፊት በክፌሌ ዉስጥ

ትሇካሊችሁ፡፡

ተግባር1.3
1) በአከባቢያችሁ ያለትን የምታዉቋቸዉን የጠሇሌ ምሳላዎችን ዘርዝሩ፡፡
2) ማስመሪያ ወይም ሜትር ተጠቅማችሁ የዳስካችሁን ርዘመትና ወርደ ስንት

እንዯሆነ ሇኩ፡፡
3) የዳስካችሁን ስፊት አስለ፡፡
ከዚህ በፉት በ4ኛ ክፌሌ የተወሰኑ ጠሇሌ ምስልችን ተምራቹሀሌ፡፡በዚህ ንዐስ

ክፌሌ ዯግሞ ስሇ ጠሇሌ ምስልች በሳ.ሜ2፣ሜ2 እና በሄክታር ስፊታቸዉን
የጠሇሌ ምስልች ባሇሁሇት አዉታር የጂኦሜትሪ ምስልች ናቸዉ፡፡ የጠሇሌ

ምስልች ርዝመትና ወርዴ ሲኖራቸዉ ከፌታ ግን የሊቸዉም፡፡ ከጠሇሌ ምስልች
መካከሌ የሬክታንግሌና የካሬ ስፊታቸዉን በቁርጥራጭ የካሬ ወረቀቶች መሇካት
እንዯሚከተሇዉ ተቀምጧሌ፡፡
ሀ) ሬክታንግሌ፡-የሬክታንግሌ ስፊት(ስ) ሇማግኘት ርዝመት(ር) ሲባዛ ወርዴ(ወ)

ይሆናሌ፡፡ ይህ ማሇት ስፊት(ስ)
ሇ) ካሬ፡- የካሬ ስፊት(ሰ) ሇማግኘት ጎን(ጎ) ሲባዛ ጎን(ጎ) ይሆናሌ፡፡ ይህ ማሇት

ስፊት(ስ)
ምሳላ 3 ጎ
ሀ) የአንዴ ሒሳብ መማሪያ መጽሏፌ ርዝመቱ 10ሳ.ሜ ነዉ፡፡ወርደ 6ሳ.ሜ ከሆነ

የመማሪያ መጽሏፈ ስፊት ስንት ነዉ?
መፌትሔ
ሇ) ከዚህ ቀጥል ሇተሰጠዉ ምስሌ ስፊቱን ፇሌጉ፡፡
4ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
2ሳ.ሜ 2ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ

መፌትሔ፡-
መጀመሪያ ምስለን ወዯ ካሬና ወዯ ሬክታንግሌ እንከፌሊሇን፡፡
4ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
2ሳ.ሜ 2ሳ.ሜ
4ሳ.ሜ
በመቀጠሌ የካሬዉንና የሬክታንግለን ስፊት ሇየብቻ እንፇሌጋሇን፡፡
4ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
8ሳ.ሜ 4ሳ.ሜ
ስሇዚህ የምስለ ስፊት የካሬዉ ስፊት ሲዯመር የሬክታንግለ ስፊት ይሆናሌ፡፡
ይህ ማሇት

ተግባር 1.4
ሀ) ተማሪዎች በቡዴን በመሆን የትምህርት ቤታችሁን ግቢ ስፊት በሄክታር ስንት

እነዯሆነ ርዕሰ መምህራችሁን ጠይቃችሁ ያገኛችሁትን መሌስ ወዯ ካሬ ሜትር
በመቀየር ግሇጹ፡፡
ማስታወሻ፡-
ሄክታር ማሇት ሰፊ ያሇ የእርሻ ማሳ ወይም ሰፊ ያሇ የመሬት ይዞታን

የምንሇካበት የስፊት ሌኬት ምዴብ አይነት ነዉ፡፡
ነዉ
ምሳላ 4
የሚከተለትን በሄክታር የተሰጡ የስፊት መሇኪያ ምዴቦችን ወዯ ካሬ ሜትር

ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ) 7ሄክታር ሇ) 5.5 ሄክታር ሏ) 9.3 ሄክታር
መፌትሔ፡-
ሀ)

ሇ)
ሏ)
ምሳላ 5
የሚከተለትን በካሬ ሜትር የተሰጡ ምዴቦችን ወዯ ሄክታር ቀይሩ፡፡
ሀ) 600ካሬ ሜትር ሇ) 2,500ካሬ ሜትር
መፌትሔ፡-
ሀ)
ሇ)

መሌመጃ 1ሇ
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች ወዯሚፇሇገዉ ምዴብ ቀይሩ፡፡

ሀ) ሠ)
ሇ) ረ)
ሏ) ሰ)
መ) ሸ)
2. ሇሚከተለት ምስልች ስፊት ፇሌጉ፡፡
3. የሚከተለትን ምስልች ማስመሪያችሁን ተጠቅማችሁ ስፊታቸዉን

በመሇካት በሳ.ሜ2 አስቀምጡ፡፡
ሀ) ሇ)

4. አንዴ የስብሰባ አዲራሽ የወሇለ ስፊት 40ሜ በ 30ሜ ቢሆን ወሇለን ሙለ
በሙለ ሇመሸፇን ጎኑ 60ሜ የሆነ ስንት ካሬ ምንጣፌ ያስፇሌጋሌ?
5. አንዴ የሬክታንግሌ ቅርጽ ያሇዉ ሜዲ ስፊቱ 84ሜ2 ነዉ፡፡ርዝመቱ ዯግሞ
16ሜ ቢሆን ወርደ ስንት ይሆናሌ?
6. የአንዴ ካሬ ስፊት 144ሳ.ሜ2 ቢሆን ጎኑ ስንት ይሆናሌ?
1.3 የእቃዎችን ይዘት በሳ.ሜ3፣ሜ3 እና በሉትር መሇካት
መግቢያ
ከዚህ በቀዯመዉ ንዐስ ክፌሌ የገጾችን ስፊት መፇሇግ ተምራችኋሌ፡፡አሁን በዚህ

ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ የዕቃዎችን ይዘት በሳ.ሜ2፣ሜ2 እና በሉትር መሇካትን
 የዕቃዎችን ይዘት ማስመሪያ፣ሜትር፣ሉትር ወይም ብርጭቆ በመጠቀም

በሳ.ሜ3፣ሜ3 እና ሉትር ትሇካሊችሁ፡፡
ተግባር 1.5
1) በአከባቢያችሁ የሚገኙ የጠጣር ምስልች ምሳላ የሚሆኑትን ዘርዝሩ፡፡
2) ተማሪዎች ጥንዴ በመሆን በአከባቢያችሁ የሚገኙ የይዘት መሇኪያ እቃዎችን

ዘርዝሩ፡፡
የፇሳሽ እና የጠጣር ዕቃዎችን ይዘት መሇካት እንችሊሇን፡፡ ይዘት ማሇት ጠጣር

ምስሌ ወይም ፇሳሽ ነገሮች የሚይዙት የቦታ መጠን ማሇት ነዉ፡፡ የፇሳሽ

ነገሮችን ይዘት በሉትር ስንሇካ የጠጣር ነገሮችን ይዘት ዯግሞ ኩብ በመጠቀም
እንሇካሇን፡፡
የጠጣር ነገሮች መሇኪያ ምዴቦች ሳ.ሜ3፣ሜ3 ሲሆኑ የፇሳሽ ነገሮች መሇኪያ

ምዴቦች ሳ.ሜ3፣ሜ3 ፣ ሉትር እና ሚሉ ሉትር ናቸዉ፡፡
እንዯካሬ፣ሬክታንግሌ ወይም ጎነሶስት ምስልች ርዝመትና ወርዴ አሊቸዉ፡፡ ጠጣር

ምስልች ከርዝመትና ወርዴ በተጨማሪ ቁመት አሊቸዉ፡፡ ስሇዚህ ይዘታቸዉን
ሇመግሇጽ ስሇ ወርዴ ከፌታና ርዝመት መግሇጽ ያስፇሌጋሌ፡፡
ትርጓሜ 1.1፡-ስዴስቱም ገጾች እኩሌ የሆነ ሳጥን ኩብ ይባሊሌ፡፡
ርዝመቱ 1 ምዴብ፣ወርደ 1ምዴብ እና ቁመቱ 1ምዴብ የሆነ ጠጣር ምስሌ

1ምዴብ ኩብ ይባሊሌ፡፡
የጠሇሌ ምስልች ስፊት በካሬ ምዴቦች እንዯሚሇኩ የጠጣር ነገሮች ይዘት በኩብ
ምዴቦች ይሇካለ፡፡

ምሳላ 6
ቀጥል ያሇዉን የሳጥን ምስሌ ርዝመቱን፣ወርደን እና ቁመቱን በመሇካት ይዘቱን

ፇሌጉ፡፡
አቅጣጫ
ርዝመቱን፣ወርደን እና ቁመቱን ከሇካችሁ በኋሊ የይዘትን ቀመር በመጠቀም

መሌሳችሁን ግሇጹ፡፡
ምሳላ7
በጎን ርዝመቱ 6 ምዴብ፣ ወርደ 5 ምዴብ እንዱሁም በቁመቱ በኩሌ 3
ምዴብ የሆነ ሳጥን ይዘቱ ስንት ነዉ?
መፌትሔ፡-
የተሰጠ፡-
አጠቃሊይ ሳጥኑ የሚይዘዉ የኩብ መጠን

ነዉ፡፡
መሌመጃ 1ሏ
1. በጎን ርዝመቱ 8 ምዴብ፣ በወርደ 5 ምዴብ እንዱሁም ቁመቱ 4 ምዴብ

የያዘ ሳጥን ይዘቱ ስንት ነዉ?
2. እቤታችሁ ያሇ ሳጥን ወርደን፣ርዝመቱን እና ቁመቱን በመሇካት የሳጥኑን
ይዘት ፇሌጉ፡፡
3. አንዴ የዉሃ ማጠራቀምያ ስፊቱ 6ሜ በ 20ሜ ነዉ፡፡ ቁመቱ 5 ሜትር
ቢሆን ምን ያህሌ ሜትር ኩብ ዉሃ ሉይዝ ይችሊሌ?
4. አንዴ እናት በጀሪካን ወተት ብትገዛ የጀሪካኑ ይዘት 24ሳ.ሜ3፣ወርደ 2ሳ.ሜ
እና ርዝመቱ 1ሳ.ሜ ቢሆን የጀሪካኑ ቁመት ስንት ሳ.ሜ ይሆናሌ?
5. ከታች የሚታዩትን ሳጥኖችን ሇመሙሊት ስንት ምዴብ ኩቦች ያስፇሌጋለ?
6. የሚከተለትን ምዴብ ኩቦች ብዛት በመቁጠር የሳጥኖችን ይዘት አግኙ፡፡

1.4 የስፊትና የይዘት መሇኪያ ምዴቦችን ወዯ ሚ.ሜ2፣ሳ.ሜ2፣ሜ2 እና
ሚ.ሜ3፣ሜ3፣ኪ.ሜ3 መቀየር
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ የስፊትና የይዘት መሇኪያ ምዴቦችን ከትንሽ የመሇኪያ ምዴብ
ወዯ ትሌቅ የመሇኪያ ምዴብ እና ከትሌቅ የመሇኪያ ምዴብ ወዯ ትሌቅ የመሇኪያ
ምዴብ መቀየርን ትማራሊችሁ፡፡
 ከአንዯኛዉ መሇኪያ ምዴብ ወዯላሊኛዉ ምዴብ ትቀይራሊችሁ፡፡

ተግባር 1.6
1)ስሇ ርዝመት መሇኪያ ምዴቦች በቡዴን በመሆን ተወያይታችሁ ከትንሽ
የርዝመት መሇኪያ እስከ ትሌቅ የርዝመት መሇኪያ ምዴቦች ያለትን
ዘርዝሩ፡፡
2)የርዝመት መሇኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇዉን ዝምዴና በቡዴን
ተወያይታችሁ ግሇጹ፡፡
3)የስፊትና የይዘት መሇኪያ ምዴቦችን በቡዴን ተወያዩ፡፡

4)የስፊት መሇኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇዉን ዝምዴና በቡዴናችሁ
ተወያይታችሁ ግሇጹ፡፡
5)በይዘት መሇኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇዉን ዝምዴና በቡዴን ተወያዩ፡፡
ከዚህ ቀዯም በ4ኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ ስሇ ርዝመት መሇኪያ ምዴቦች እና

ዝምዴናቸዉ ተምራችኋሌ፡፡በዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርታችሁ የስፊትና የይዘት
መሇኪያ ምዴቦችን እና ዝምዴናቸዉን ትማራሊችሁ፡፡
የዕቃዎችን ርዝመት ሇመሇካት የምንጠቀማቸዉ ዋና ዋና ምዴብ አይነቶች

ሚ.ሜ፣ሳ.ሜ፣ሜ እና ኪ.ሜ ናቸዉ፡፡
አስተዉለ
በርዝመት መሇኪያ ምዴቦች መካከሌ ያሇ ዝምዴና
ሲሆን ከከፌተኛ መሇኪያ ምዴብ ወዯ ዝቅተኛ ምዴብ ሇመቀየር ዝምዴናቸዉ

ማባዛት ሲሆን ከዝቅተኛ ወዯ ከፌተኛ ምዴብ ሇመቀየር ሇዝምዴናቸዉ ማካፇሌ
ነዉ፡፡
ምሳላ 8
የሚከተለትን የርዝመት ምዴቦች ከከፌተኛ ምዴቦች ወዯ ዝቅተኛ ምዴቦች

ቀይሩ፡፡
ሀ) 20ሜ ወዯ ሳ.ሜ ሇ) 5ኪ.ሜ ወዯ ሜ

መፌትሔ፡-
ሀ) በሜትርና በሳንቲሜትር ያሇዉ ሌዩነት 100 ስሇሆነ 20ሜ በ 100 ይባዛሌ፡፡

ስሇዚህ
ይሆናሌ
ሇ) በኪል ሜትርና በሜትር መካከሌ ያሇዉ ሌዩነት 1,000 ስሇሆነ 5ኪ.ሜ

በ1,000 ይባዛሌ፡፡ስሇዚህ
ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 9
የሚከተለትን ከዝቅተኛ ርዝመት መሇኪያ ምዴብ ወዯ ከፌተኛ ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ) 800ሚ.ሜ ወዯ ሳ.ሜ ሇ) 5,500ሜ ወዯ ኪ.ሜ
መፌትሔ፡-
ሀ) በሚ.ሜ እና በሳ.ሜ መካከሌ ያሇዉ ሌዩነት 10 ስሇሆነ 800 ሚ.ሜ ሇ10
ይካፇሊሌ፡፡ስሇዚህ
ሇ) በሜትር እና ኪ.ሜ መካከሌ ያሇዉ ሌዩነት 1,000 ስሇሆነ 5,500 ሇ1,000
ይካፇሊሌ፡፡ስሇዚህ
የዕቃዎችን ስፊት ሇመሇካት የምንጠቀምባቸዉ ዋና ዋና የምዴብ አይነቶች

ሚ.ሜ2፣ሳ.ሜ2፣ሜ2፣ኪ.ሜ2 ሲሆኑ ያሊቸዉ ዝምዴና እንዯሚከተሇዉ ቀርቧሌ፡፡
ምሳላ 10
1. የሚከተለትን የስፊት መሇኪያ ምዴቦች ከከፌተኛ መሇኪያ ምዴብ ወዯ

ዝቅተኛ ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ) 120ሳ.ሜ2 ወዯ ሚ.ሜ2 ሇ) 40ሜ2 ወዯ ሳ.ሜ2
ሏ) 4ኪ.ሜ2 ወዯ ሜ2
መፌትሔ፡-
ሀ)
ሇ)

ሏ)
ምሳላ 11
1.የሚከተለትን የስፊት የመሇኪያ ምዴብ ከዝቅተኛ ምዴብ ወዯ ከፌተኛ ምዴቦች

ቀይሩ፡፡
ሀ) 400ሚ.ሜ2 ወዯ ሳ.ሜ2
ሇ) 6,000ሳ.ሜ2 ወዯ ሜ2
ሏ) 50,000ሜ2 ወዯ ኪ.ሜ2
መፌትሔ፡-
ሀ)
ሇ)

ሏ)
የይዘት መሇኪያዎች ሳ.ሜ3፣ሜ3፣ኪ.ሜ3፣ሉትር እና ሚ.ሉትር ሲሆኑ ያሊቸዉ

ዝምዴና እንዯሚከተሇዉ ቀርቧሌ፡፡
ምሳላ 12
የሚከተለትን የይዘት ምዴቦች ከከፌተኛ ምዴቦች ወዯ ዝቅተኛ ምዴቦች ቀይሩ፡፡
ሀ) 5ሜ3 ወዯ ሳ.ሜ3 ሇ) 70ሳ.ሜ3 ወዯ ሚ.ሜ3
መፌትሔ፡-
ሀ)

ሇ)
ምሳላ13
የሚከተለትን የይዘት መሇኪያ ምዴቦች ከዝቀተኛ ወዯ ከፌተኛ ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ) 120,000ሳ.ሚ3 ወዯ ሜ3 ሇ) 180,000ሜ3 ወዯ ኪ.ሜ3
መፌትሔ፡-
ሀ)
ሇ)

ምሳላ 14
የሚከተለትን በሉትር የተሰጡ የይዘት ምዴቦችን ወዯ ሚሉ ሉትር ቀይሩ፡፡
ሀ) 8ሉትር ሇ) 4.06ሉትር
መፌትሔ፡- ከሉትር ወዯ ሚሉ ሉትር ሇመቀየር በሉትር የተሰጠዉን መጠን

በ1,000 በማባዛት ዉጤቱን በሚሉ ሉትር ማስቀመጥ፡፡
ሀ)
ሇ)
ምሳላ15
የሚከተለትን በሚሉ ሉትር የተሰጡትን ምዴቦች ወዯ ሉትር ቀይሩ፡፡
ሀ) 700,000ሚ.ሉ ሇ) 84,625ሚ.ሉ
መፌትሔ፡-ከሚሉ ሉትር ወዯ ሉትር ሇመቀየር በሚሉ ሉትር የተሰጠዉን መጠን

ሇ 1,000 ማካፇሌ እና ዉጤቱን በሉትር ማስቀመጥ::
ሀ)
ሇ)

መሌመጃ 1መ
1. የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ሳ.ሜ ካሬ ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ) 300ሜ2 ሏ) 8,000መ.ሜ2
ሇ) 140ሜ2 መ) 20,000ሚ.ሜ2
2. የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ሜትር ካሬ ምዴብ ቀይሩ፡፡

ሀ) 500ሳ.ሜ2 ሇ) 7ኪ.ሜ2 ሏ) 12ሚ.ሜ2
3. የሚከተለትን በሉትር የተሰጡ ምዴቦችን ወዯ ሚሉ ሉትር ቀይሩ፡፡
ሀ)150ሉ ሇ) 320ሉ ሏ) 0.02ሉ
4. የሚከተለትን በሚሉ ሉትር የተሰጡ ምዴቦችን ወዯ ሉትር ቀይሩ
ሀ) 400ሚ.ሉ ሇ) 7,000ሚ.ሉ ሏ) 60ሚ.ሉ
5. የሚከተለትን የይዘት ምዴቦች ወዯ ተፇሇገዉ ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ)
ሇ)
ሏ)
መ)
ሠ) 400,000ሳ.
ረ).
1.5 የስፊት እና ይዘት ትግበራ
መግቢያ

ተማሪዎች በዚህ ንዐስ ክፌሌ በምትማሩት መሰረት በዕሇታዊ ኑሯችሁ ስሇ ገጾች
ስፊትና ስሇ ዕቃዎች ይዘት የሚያጋጥማችሁን ተግባራዊ ሁኔታ የመፌታት
ችልታችሁን ታዲብራሊችሁ፡፡
 የስፊትና የይዘት ሌኬትን በዕሇት ተዕሇት ኑሯችሁ ትተገብራሊችሁ፡፡
ተግባር 1.7
1. በቡዴን ሆናችሁ የትምህርት ቤታችሁን ቤተ-መጻሕፌት፣ የእግር ኳስ

ሜዲ፣የመረብ ኳስ ሜዲ እና የመማሪያ ክፌሊችሁን ሕንጻ ስፊታቸዉን በካሬ
ሜትር በመሇካት ሇክፌሌ ተማሪዎች ያገኛችሁትን ዉጤት ግሇጹ፡፡
2. በቡዴን ሆናችሁ አንዴ በቅርጹ ሬክታንጉሊር ፕሪዝም የሆነ አነስተኛ
ሳጥን(ባንክ) በማምጣት ርዝመቱን፣ ወርደን እና ቁመቱን በመሇካት ይዘቱን
አግኙ፡፡
ተማሪዎች በዕሇት ተዕሇት ኑሯችሁ ስሇ ገጾች ስፊት እና ስሇ ዕቃዎች ይዘት

የሚያጋጥሟችሁን ተግባራዊ ስራዎች በዚህ ምዕራፌ በተማራችሁት መሰረት
ፕሮብላሞችን መፌታት ትችሊሊችሁ፡፡
ምሳላ 16
አንዴ የሳጥን ቅርጽ ያሇዉ ቤት ሇመስራት ርዝመቱ 6 ጡብ፣ወርደ 4 ጡብ እና

ከፌታዉ 3 ጡብ ቢፇጅ
ሀ) የቤቱ ዙሪያ ግዴግዲ አጠቃሊይ ስንት ጡብ ይሆናሌ?
ሇ) ቤቱ አጠቃሊይ ስንት ጡብ ሌይዝ ይችሊሌ?

መፌትሄ፡-
ሀ) ቤቱ የሬክታንግሌ ቅርጽ ስሊሇዉ ዙሪያዉን አራት ግዴግዲ አሇዉ፡፡ስሇዚህ

የእያንዲንደን ግዴግዲ ቁመቱን እና ወርደን በከፌታዉ አባዝተን አጠቃሊይ ጡቡን
እናገኛሇን፡፡ ይህ ማሇት
ጡቦች ያስፇሌጋለ
ሇ) ቤቱ አጠቃሊይ በዉስጡ ሉይዝ የሚችሇዉ የጡብ መጠን ሇማግኘት
ጡበችን መያዝ ይችሊሌ
መሌመጃ 1ሠ
1. ዘሇቀ የአትክሌት ቦታዉን ወፍች አትክሌቱን እንዲይበለበት መረብ

ሇመግዛት ፇሇገ፡፡የአትክሌቱ ቦታ ስፊቱ 8 ሜትር በ 12 ሜትር ቢሆን
ዘሇቀ የአትክሌቱን ቦታ ሇመሸፇን ምን ያህሌ መረብ ያስፇሌገዋሌ?
2. ሰሇሞን የሚጠቀምበት የዉሃ ኩባያ ርዝመቱ 4ሳ.ሜ፣ወርደ 6ሳ.ሜ እና
ቁመቱ 2ሳ.ሜ ነዉ፡፡ሰሇሞን በቀን 3 ጊዜ ቢጠጣ በአንዴ ቀን ምን ያህሌ
ዉሃ ይጠጣሌ?
3. ከበቡሽ በአንዴ የመጽሏፌ መጋዘን ዉስጥ 30 ካርቶን የታሸጉ
መጽሏፌትን ማስቀመጥ ፇሇገች፡፡አንዴ ካርቶን መጽሏፌ ርዝመቱ 3
ሜትር ወርደ 2 ሜትር እና ቁመቱ 1 ሜትር ቢሆን ሁለን የመጽሏፌ
ካርቶኖችን ሇመያዝ የመጋዘኑ ይዘት ስንት መሆን አሇበት?

የምዕራፌ 1 ማጠቃሇያ
1. ከወረቀት በተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮች የገጾችን ስፊት መሇካት ይቻሊሌ፡፡

2. የጠሇሌ ምስልች ስፊት የሚሇካዉ በካሬ ምዴብ ነዉ፡፡
3. ማስመሪያና ሜትር፣ በመጠቀም የጠሇሌ ምስልችን ወርዴና ርዝመት
በመሇካት ስፊታቸዉን ማወቅ ይቻሊሌ፡፡
4. የሬክታንግሌ ስፊት(ስ) ነዉ፡፡
5. የካሬ ስፊት(ስ) ነዉ፡፡
6. 1 ሄክታር ካሬ ሜትር ነዉ፡፡

7. የዕቃዎችን ይዘት የምንሇካባቸዉ ምዴቦች
ሚ.ሜ3፣ሳ.ሜ3፣ሜ3፣ኪ.ሜ3፣ሉትር እና ሚሉ ሉትር ናቸዉ፡፡
8. በስፊትና በይዘት ምዴቦች መካከሌ ያሇዉ ዝምዴና
የምዕራፌ 1 ማጠቃሇያ መሌመጃ
1. ሇሚከተለት ርዝመታቸዉ ሇተሰጡ ካሬዎች ስፊታቸዉን በካሬ ምዴብ

ፇሌጉ፡፡
ሀ) 6 ምዴብ ሇ) 8 ምዴብ ሏ) 4 ምዴብ መ) 3 ምዴብ
2. የሚከተለትን ምስልች በካሬ ምዴብ በመከፊፇሌ በዉስጣቸዉ ስንት ካሬ
ምዴብ እንዲሇ ፇሌጉ፡፡
ሀ) ሇ)

10ሜ 6ሜ
2ሜ 3ሜ
4ሜ 4ሜ
4ሜ 3ሜ
7ሜ 3ሜ
4ሜ 4ሜ
2ሜ
3. የሚከተለት ጥያቄዎችን ከአንደ መሇኪያ ምዴብ ወዯ ላሊዉ ምዴብ

ቀይሩ፡፡
ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ) ረ)
4. በጎን ርዝመቱ 4 ምዴብ፣ በወርደ 5 ምዴብ እንዱሁም በቁመቱ በኩሌ 6

ምዴብ የሆነ ሳጥን ይዘቱ ስንት ነዉ?
5. አንዴ የዉሃ ማጠራቀምያ ስፊቱ 6 በ 12 ሜትር ነዉ፡፡ቁመቱ 2 ሜትር
ቢሆን ምን ያህሌ ሜትር ኩብ ዉሃ መያዝ ይችሊሌ?
6. የሚከተለትን ምዴቦች ወዯ ሳ.ሜ ካሬ ምዴብ ቀይሩ፡፡
ሀ) 200ሜ2 ሏ) 2ኪ.ሜ2
ሇ) 120ሜ2 መ) 10,000ሚ.ሜ2
7. የሚከተለትን ጥያቄዎች በትክክሌ በማስሊት ባድ ቦታዉን ሙለ::

ሀ) ረ)
ሇ) ሰ)
ሏ) ሸ)
መ) ቀ)
ሠ) በ)
8. የአንዴ ኩብ ይዘቱ 27ሳ.ሜ3 ቢሆን የኩቡ የእያንዲንደ ጠርዝ ርዝመቱ
ስንት ይሆናሌ?
9. ዘመዴኩን የሚጠቀምበት የዉሃ ኩባያ ርዝመቱ 5ሳ.ሜ፣ወርደ 3ሳ.ሜ
እና ቁመቱ 7ሳ.ሜ ነዉ፡፡ዘመዴኩን በቀን 2 ጊዜ ቢጠጣ በአንዴ ቀን ምን
ያህሌ ዉሃ ይጠጣሌ?
ምዕራፌ 2
ክፌሌፊዮች
መግቢያ
ቀዯም ባለት የክፌሌ ዯረጃዎች ስሇክፌሌፊዮች ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፌ

ዯግሞ ቀዯም ሲሌ የተማራችሁትን በመከሇስ ስሇክፌሌፊይ አይነቶች፣

ክፌሌፊዮችን የማወዲዯር ዘዳ እና በአራቱ የሒሳብ ስላቶች ክፌሌፊዮችን ማስሊት
የምዕራፈ የመማር ዓሊማዎች፡- ይህን ምእራፌ ከተማራችሁ በኋሊ
 የተሇያዩ የክፌሌፊይ አይነቶችን ታዉቃሊችሁ፡፡

 ክፌሌፊዮችን የማወዲዯር ዘዳዎችን ታዉቃሊችሁ፡፡
 በአራቱ መሰረታዊ የሒሳብ ስላቶች ክፌሌፊዮችን ትሰራሊችሁ፡፡
2.1 የክፌሌፊይ አይነቶች
መግቢያ
በአራተኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ ስሇ አሀዲዊ እና አቻ ክፌሌፊዮች መማራችሁ

ይታወቃሌ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርታችሁ ስሇ ክፌሌፊይ አይነቶች የምትማሩ
ሲሆን እነሱም መዯበኛ፣ኢ-መዯበኛ እና ዴብሌቅ ቁጥሮች ናቸዉ፡፡
በተጨማሪ በክፌሌፊዮች መካከሌ ያሇዉን ዝምዴና በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 የተሇያዩ አይነት ክፌሌፊዮችን ትገሌጻሊችሁ፡፡

 ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊዮችን ወዯ ዴብሌቅ ቁጥሮች ትቀይራሊችሁ፡፡
 ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊዮች ትቀይራሊችሁ፡፡
ተግባር 2.1
1. በእያንዲንደ ምስሌ የተቀሇመዉን ክፌሌ የሚወክሌ ክፌሌፊይ ፇሌጉ

2. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች በዝቅተኛ ሂሳባዊ ቃሌ ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
በ4ኛ ክፌሌ ስሇክፌሌፊዮች የተማራችሁትን ታስታዉሳሊችሁ? ክፌሌፊይ

የሚባሇዉ ብዙዉን ጊዜ ሲጻፌ ተብል የተጻፇ ሲሆን ሀ እና ሇ ሙለ ቁጥሮች
ሆነዉ ሇ ግን ከ ዜሮ የተሇየ ሲሆን ነዉ፡፡
በዚህ ንዐስ ምዕራፌ ስሇ ክፌሌፊይ አይነቶች ትማራሊችሁ፡፡
ክፌሌፊይ ማሇት “ሀ” ሇ “ሇ” ተካፌል ከሚመጣዉ ዴርሻ ጋር እኩሌ የሆነዉ
ቁጥር ነዉ፡፡ ክፌሌፊዮች በዕሇት ተሇት ህይወታችን ዉስጥ እንጠቀምባቸዋሇን፡፡
ሇምሳላ 3 ቀናት የ አንዴ ሳምንት ስንት ስንተኛ እንዯሆነ ማወቅ ትችሊሊችሁ፡፡
3ቀናት ሳምንት
፣ በሚሇዉ ክፌሌፊይ ከመስመሩ በሊይ ያሇዉ ቁጥር (የሊይኛዉ ቁጥር)
”ሀ” ሊዕሌ ሲባሌ ከመስመሩ በታች ያሇዉ ቁጥር(የታችኛዉ ቁጥር) “ሇ” ታህት
ይባሊሌ፡፡

የአንዴ ክፌሌፊይ ታህት አንዴ ሙለ ቁጥር በምን ያህሌ እኩሌ ክፌልች
እንዯሚከፇሌ ሲያመሇክት ሊዕለ ዯግሞ ከእነዚህ ክፌልች ዉስጥ ምን ያህለን
እንዯምንወስዴ ይነግረናሌ፡፡
ስሇዚህ የሚነግረን አንዴ ሙለ ነገር (ሇምሳላ በምስለ 2.1 እንዯምንመሇከተዉ)
ሇአራት እኩሌ የተከፊፇሇ መሆኑንና ከነዚህ ዉስጥ 3ቱን የተጠቀምንባቸዉ

ወይም ያቀሇምን መሆኑን ነዉ፡፡
ምስሌ 2.1
የሚከተለትን ምስልች በመጠቀም ክፌሌፊዮችን መግሇጽ እንችሊሇን፡፡
ትርጓሜ 2.1 መዯበኛ ክፌሌፊይ ማሇት ሊዕለ ከታህቱ ያነሰ ሆኖ በዚህም

ምክንያት ከአንዴ ሙለ ያነሰ ዋጋ የያዘ ክፌሌፊይ ማሇት ነዉ፡፡
ምሳላ1
ወዘተ የመዯበኛ ክፌሌፊይ ምሳላዎች ናቸዉ፡፡

ትርጓሜ 2.2 ሊዕለ ከታህቱ የበሇጠ ወይም እኩሌ የሆነ ክፌሌፊይ ኢ-መዯበኛ
ክፌሌፊይ ተብል ይጠራሌ፡፡
እንዯ ወዘተ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ይባሊለ፡፡
ትርጓሜ 2.3 ዴብሌቅ ቁጥር ማሇት ከዜሮ የተሇየ ሙለ ቁጥር እና መዯበኛ

ክፌሌፊይን ተዯባሌቆ የያዘ እና እንዱሁም ወዯ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ መቀየር
የሚችሌ ቁጥር ማሇት ነዉ፡፡
ዴብሌቅ ቁጥር የአንዴ ቁጥርንና ክፌሌፊዩን ዴምር ያሳያሌ፡፡ ዴብሌቅ ቁጥሮችን

እንዯክፌሌፊይም መጻፌ ይቻሊሌ፡፡
ምሳላ ዴብሌቅ ቁጥር ሲሆን በዚህ ቁጥር ዉስጥ
5 ዜሮ ያሌሆነ ሙለ ቁጥር ሲሆን
መዯበኛ ክፌሌፊይ ነዉ
ተግባር 2.2
የሚፇሇጉ ቁሳቁሶች ወረቀት፣እርሳስና ማስመሪያ፡፡
“ ”ን የሚወክሌ ሞዳሌ ስሩ፡፡
 ከጎን የሚታየዉን አይነት ሬክታንግሌ ስሩ፡፡

1 ሙለ ሇማሳየት ሬክታንግለን በሙለ ቀቡ፡፡
 መጀመሪያ ከሰራችሁት ሬክታንግሌ ጎን

ተመሳሳይ ሬክታንግሌ ስሩ፡፡ አሁን የሰራችሁትን ሬክታንግሌ ወዯ አራት
እኩሌ ክፌልች ከፊፌለ፡፡
 የሚሇዉን ሇማመሌከት ሶስቱን ክፌልች
ቀቧቸዉ፡፡
 1 ን እንዯሚከተሇዉ እናሳያሇን
 አንዴ ሙለ ነገርን አራት እኩሌ ቦታ ከፊፌለ፡፡

 ስንት አንዴ አራተኛዎች አለ?
ምሳላ 2

በ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ግሇጹ፡፡
መፌትሔ፡-ሙለ የሆኑ ሳጥኖችን ሇዩ፡፡
+ + + +
ሳጥኖች 9 ግማሽ ሳጥኖች
ላሊዉ ዘዳ ሙለ ቁጥሩን በታህቱ ማባዛትና ሊዕለን መዯመር ነዉ፡፡ የተገኘዉን

ዴምር ከታህቱ በሊይ ጻፈት፡፡
ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ሇመሇወጥ የሚከተሇዉን መጠቀም

ትችሊሊችሁ፡፡
ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊዮች መሇወጥ
ዯረጃ 1፡ ታህቱን በሙለ ቁጥር አባዙ፡፡
ዯረጃ 2፡ በዯረጃ 1 ያገኛችሁትን ብዜት ከመጀመሪያዉ ክፌሌፊይ ሊዕሌ ጋር

ዯምሩ፡፡
ዯረጃ 3፡ በዯረጃ 2 ያገኛችሁትን ዴምር ሊዕሌ በማዴረግና በመጀመሪያዉ

ክፌሌፊይ የነበረዉን ታህት እንዲሇ በመጻፌ ስትጨርሱ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ
ታገኛሊችሁ፡፡

የቡዴን ስራ 2.1
የሚከተለትን ዴብሌቅ ቁጥሮች በኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
ምሳላ 3
የሚከተለትን ዴብሌቅ ቁጥሮች በኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መፌተሔ
ሀ) ሇ) ሏ)
ሙለ ቁጥር ወዯ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ሉሇወጥ ይችሊሌ፡፡ ይኸዉም ሊዕሌና

ታህትን በተመሳሳይ ቁጥር በማባዛት ነዉ፡፡
2 ሳጥኖች 4 ግማሾች 6 ሲሶዎች 8 ሩቦች
አንዴ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይን ወዯ ሙለ ቁጥር ወይም ዴብሌቅ ቁጥር መቀየር

ይቻሊሌ፡፡
የተቀሇመዉ የሚወክሇዉ ክፌሌፊይ የተቀሇመዉ የሚወክሇዉ ክፌሌፊይ

በመሆኑም
ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይን ወዯ ሙለ ቁጥር ወይም ዴብሌቅ ቁጥር መቀየር
ዯረጃ 1 ሊዕለን ቁጥር ሇታህቱ አካፌለ፡፡
ዯረጃ 2 ሀ) ማካፇለ ቀሪ ከላሇዉ ዴርሻዉ ሙለ ቁጥር ወይም ኢ-መዯበኛ
ክፌሌፊይ ይሆናሌ፡፡
ሇ) ማካፇለ ቀሪ ካሇዉ ቀሪዉ በዴብሌቅ ቁጥር ዉስጥ የመዯበኛ
ክፌሌፊይ ሊዕሌ ሲሆን ዴርሻዉ ዯግሞ በዴብሌቅ ቁጥር ዉስጥ ሙለ
ቁጥር ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 4
የሚከተለትን ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊዮች ወዯ ሙለ ቁጥር ወይም ወዯ ዴብሌቅ

ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መፌትሔ
1
5 7
ሀ) 5
2
1 ዴርሻ
2 ቀሪ ይሆናሌ
1 በዴብሌቅ ቁጥር ዉስጥ ሙለ ቁጥር ይሆናሌ፡፡
2 በዴብሌቅ ቁጥር ዉስጥ የመዯበኛ ክፌሌፊይ ሊዕሌ ይሆናሌ፡፡
በዚሁ መሰረት
ሇ) 6
4 24
24
0
6 ዴርሻ
0 ቀሪ ይሆናሌ
በዚህ መሰረት
ሏ) 3
4 13
12
1
3 ዴርሻ

1 ቀሪ ይሆናሌ፡፡
አስተዉለ (የሙለ ቁጥርና የመዯበኛ ክፌሌፊይ ዴምር ነዉ)
በተመሳሳይ ይሆናሌ
መሌመጃ 2ሀ
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች እዉነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ፡፡

ሀ) ከዜሮ በስተቀር ሇማንኛዉም ሙለ ቁጥር መ፡
ሇ) ሇማንኛዉም ቁጥር መ፡
ሏ) ከዜሮ በስተቀር ሇማንኛዉም ሙለ ቁጥር መ፡
መ) መዯበኛ ክፌሌፊይ ነዉ፡፡
ሠ) ትርጉም የሇሽ ነዉ፡፡
ረ)
ሰ)
2. የተሰጡትን ክፌሌፊዮች መዯበኛ ወይም ኢ-መዯበኛ በማሇት ሇዩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
3. የሚከተለትን በዴብሌቅ ቁጥር ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
4. ዴብሌቅ ቁጥሮችን በኢ-መዯበኛ ቁጥር አጻጻፌ ጻፈ፡፡

ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
5. አንዴ ሰዉ ዘጠኝ ሰአት ያህሌ ቢተኛ የቀኑን ስንተኛ ሰአት ተኝቷሌ?

6. አንዱት ሴት 7 ሰአት ሰራች፡፡ በቀን መስራት ያሇባት 8 ሰአት
ቢሆን መስራት ካሇባት ሰአት ስንት ስንተኛዉን ሰራች?
7. አርባ አምስት ዯቂቃ የአንዴ ሰአት ስንት ስንተኛ ነዉ?

8. አንዴ ትሌቅ ቂጣ 12 እኩሌ ቦታዎች ቢቆራረጥ አምስት ህጻናት አንዴ
አንዴ ቁራሽ ቢበለ፡-
ሀ) የተበሊዉ ስንት ስንተኛ ነዉ?
ሇ) የቀረዉ ስንት ስንተኛ ነዉ?
2.2 የክፌሌፊይ ስላቶች
2.2.1 ክፌሌፊዮችን መዯመርና መቀነስ
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ በተሇያየ ታህት የተሰጡ ክፌሌፊዮች እንዳት እንዯሚዯመሩ

እና እንዯሚቀነሱ ትማራሊችሁ፡፡ በተጨማሪ የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም
ክፌሌፊዮችን መዯመርና መቀነስን ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች፡-ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 የተሇያየ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊይ ትዯምራሊችሁ፡፡

 የተሇያየ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊዮችን ትቀንሳሊችሁ፡፡
ከዚህ በፉት የተማራችሁትን ሇመከሇስ የሚከተሇዉን ተግባር ስሩ፡፡

ተግባር 2.3
1. የሚከተለትን አስለ፡፡ እያንዲንደን መሌስ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ

ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መ) ሠ)
የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም ተመሳሳይ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊዮች እንዳት

እንዯሚዯምሩና እንዯሚቀነሱ እንዯሚከተሇዉ ማሳየት እንችሊሇን፡፡
ምሳላ 5
የሚከተለትን የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ)
መፌትሔ፡-
1 1 1 1 1 1
ሀ) 5 5 5 5 5 5
1 1 1 1 1 1 1
ሇ)
9 9 9 9 9 9 9
ከዚህ ቀዯም በ4ኛ ክፌሌ ትምህርት ስሇ አቻ ክፌሌፊይ ተምራችኋሌ፡፡ አንዴ

አይነት ዋጋ ያሊቸዉ ክፌሌፊዮች አቻ ክፌሌፊዮች ይባሊለ፡፡
ሇምሳላ፡- እነኚህ ክፌሌፊዮች አቻ ክፌሌፊይ ይባሊለ፡፡

ማስታወሻ፡- ሇአንዴ ክፌሌፊይ አቻ ክፌሌፊይ ሇማግኘት የሚከተለትን መርሆች
እንከተሊሇን፡፡
1. ሊዕሌና ታህትን በአንዴ አይነት መቁጠሪያ ቁጥር በማባዛት አቻ ክፌሌፊይ

ይመሰረታሌ፡፡
2. ሊዕሌና ታህትን በአንዴ አይነት መቁጠሪያ ቁጥር በማካፇሌ አቻ ክፌሌፊይ
ይመሰረታሌ፡፡
ምሳላ 6
ሇሚከተለ ክፌሌፊዮች አቻ ክፌሌፊዮችን ፇሌጉ፡፡
ሀ) ሇ)
መፌትሔ፡-
ሀ) ሊዕለንና ታህቱን በተመሳሳይ መቁጠሪያ ቁጥር በማባዛት የሚከተለትን

አቻ ክፌሌፊዮችን እናገኛሇን፡፡
በመሆኑም እና አቻ ክፌሌፊይ ናቸዉ፡፡
…ወዘተ
ስሇዚህ
ሇ) ሊዕለንና ታህቱን በተመሳሳይ መቁጠሪያ ቁጥር በማካፇሌ የሚከተለትን

አቻ ክፌሌፊዮች እናገኛሇን፡፡
በመሆኑም እና አቻ ክፌሌፊይ ናቸዉ፡፡

ስሇዚህ
የተሇያዩ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊዮች መዯመር እና መቀነስ
የተሇያዩ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊዮችን ሇመዯመርና ሇመቀነስ የሚከተለ

ዘዳዎችን እንጠቀማሇን፡፡
1. የሚዯመሩ ወይም የሚቀነሱ ክፌሌፊዮችን በመቁጠሪያ ቁጥር ሊዕሊቸዉንና
ታህታቸዉን በማባዛት አቻ ክፌሌፊያቸዉን ማግኘት
ማሳሰቢያ፡ አቻ ክፌሌፊዮችን ሇማግኘት የምናባዛዉ የመቁጠሪያ ቁጥር አቻ

ክፌሌፊዮች ተመሳሳይ ታህት እንዱኖራቸዉ የሚያዯርግ መሆን አሇበት፡፡
2. አስቀዴሞ ሇተሰጡ ክፌሌፊዮች አቻ ተመሳሳይ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊዮች
ካገኘን በኋሊ ተመሳሳይ ታህታቸዉ እንዯነበረ ወስዯን ሊዕሊቸዉን በመዯመር

ወይም በመቀነስ እናሰሊሇን፡፡
ምሳላ 7
የሚከተለትን የተሇያዩ ታህት ያሊቸዉን ክፌሌፊዮች አስለ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መፌትሔ፡-
ሀ) የክፌሌፊዮችን አቻ በመፇሇግ ታህታቸዉን እናመሳስሊሇን፡፡ ይህ ማሇት

ስሇዚህ
ሇ) በተመሳሳይ ሁኔታ
ስሇዚህ
ሏ) በተመሳሳይ
ስሇዚህ
የተሇያዩ ታህት ያሇቸዉን ክፌሌፊዮች የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም መዯመርና

መቀነስ እንዯሚከተሇዉ እናያሇን፡፡
ምሳላ፡-
1. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም አስለ፡፡

ሀ) ሇ) ሏ) መ)
መፌትሔ፡-
ሀ) የክፌሌፊይ ባር ከመጠቀማችን አስቀዴመን የ ን እና ን አቻ ክፌሌፊይ
በመፇሇግ ታህታቸዉን እናመሳስሊሇን፡፡ እና በመቀጠሌ
እና አጠገብ ሇአጠገብ በማዴረግ የክፌሌፊይ ባር እንሰራሇን፡፡
ይህ ማሇት ከ ስር ሶስት ይገኛሌ፡፡
በተመሳሳይ ከ ስር ሁሇት ይገኛሌ፡፡
ስሇዚህ አጠቃሊይ ከ እና ከ ስር አምስት ይገኛሌ፡፡ ይህ ማሇት
ሇ) በተመሳሳይ እና

ስሇዚህ አጠቃሊይ አስራ አንዴ በ እና በ ስር ይገኛሌ ይህ ማሇት
ሏ)
ስሇዚህ
ከ ሊይ ስንቀንስ በሰንጠረዥ እንዯተመሇከተዉ አምስት ዎች ይቀራለ፡፡
ስሇዚህ
መ)

ስሇዚህ
ከ ሊይ ስንቀንስ በሰንጠረዡ እንዯተመሇከተዉ ዎች ይቀራለ፡፡
ስሇዚህ
አስተዉለ፡- በአጠቃሊይ እና ሁሇት ክፌሌፊዮች ቢሆኑ(ሇ፣ሠ )
መሌመጃ 2ሇ
1. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች ከዯመራችሁ በኋሊ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ጻፈ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
2. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች አቀናንሳችሁ ሌዩነቱን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ

ጻፈ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
3. የሚከተለትን አስለ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)

4. አንዴ ጠርሙስ 1 ሉትር ዉሃ ይዟሌ፡፡ ጥቅም ሊይ ቢዉሌ ጠርሙሱ
ዉስጥ የቀረዉ ዉሃ ምን ያህሌ ነዉ፡፡
5. ን ሇማግኘት በ ሊይ ስንት መዯመር ይኖርብናሌ?
6. ሇሚከተለት ክፌሌፊዮች ሶስት አቻ ክፌሌፊዮችን ፇሌጉ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
7. የሚከተለትን ክፌሌፊይ ባር በመጠቀም አስለ፡፡
ሀ) ሇ)
2.2.2 ክፌሌፊዮችን ማባዛትና ማካፇሌ
መግቢያ
ከዚህ ቀዴሞ ባሇዉ ንዐስ ክፌሌ ክፌሌፊዮችን መዯመርና መቀነስን ተምራችኋሌ፡፡

በዚህኛዉ ንዐስ ክፌሌ ክፌሌፊዮችን ማባዛትና ማካፇሌን ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች፡-ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 የሁሇት ክፌሌፊዮችን ብዜት ትፇሌጋሊችሁ፡፡

 ክፌሌፊዮችን ታካፌሊሊችሁ፡፡
ተግባር 2.4
ባድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
ሀ)

ሇ)
ሏ)
ክፌሌፊዮችን የማባዛት ዘዳ፡- የሁሇት ክፌሌፊዮች ብዜት የምንሇዉ ላሊ

ክፌሌፊይ ሲሆን ሊዕለ የሚገኘዉ የክፌሌፊዮቹ ሊዕልች ተባዝተዉ እንዱሁም
ታህቱ የሚገኘዉ የክፌሌፊዮቹ ታህቶች ተባዝተዉ ነዉ፡፡
ይህ ማሇት
ምሳላ 9
የብዜቱን መሌስ አግኙ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መፌትሔ፡-
ሀ)
ሇ)
ሏ) መጀመሪያ ዴብሌቅ ቁጥሩን ወዯ ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ እንቀይራሇን፡፡
ስሇዚህ
ተግባር 2.5

1. አንዴ የክፌሌፊይ ባር በመጠቀም በተሇያየ ቀሇም እና በመቀሇም አሳዩ፡፡
2. በሁሇቱም ቀሇማት የጋራ የተቀሇመዉን ክፌሌ ሇዩ፡፡

3. በሁሇቱም ቀሇማት የተቀሇመዉ የአጠቃሊዩ ስንት ስንተኛ ነዉ?
የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም ክፌሌፊዮችን ማባዛት እንዯሚከተሇዉ ቀርቧሌ፡፡
ምሳላ፡- የሚከተለትን ክፌሌፊዮች የክፌሌፊይ ባር በመጠቀም ብዜታቸዉን

አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ)
መፌትሔ፡-
ሀ) መጀመሪያ ን ሇማሳየት ባሩን ሇ 3 እኩሌ በመክፇሌ አንደን መቀባት
በመቀጠሌ ን ሇማሳየት ባሩን ወዯ ጎን ሇ 5 ተርታ እኩሌ በመከፊፇሌ አራቱን
በፌርግርግ መስመሮች መቀባት፡፡

በመጨረሻ በሁሇቱ ቀሇማት የተቀባዉ በክፌሌፊይ ሇብቻ ተሇይቶ ሲታይ
እንዯሚከተሇዉ ይገሇጻሌ፡
በሁሇቱ ቀሇማት የተቀባዉ በክፌሌፊይ ሲገሇጽ ነዉ፡፡ ስሇዚህ
ሇ) በተመሳሳይ መጀመሪያ እናሳያሇን፡፡
ቀጥሇን ን በፌርግርግ እናሳያሇን፡፡
በሁሇቱ ቀሇማት የተቀባዉ ሇብቻዉ ሲታይ እንዯሚከተሇዉ ይሆናሌ፡፡

በክፌሌፊይ ሲገሇጽ ነዉ፡፡ ስሇዚህ
መሌመጃ 2ሏ
1. የሚከተለ ጥያቄዎችን አስለ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
2. የሚከተለትን ብዜቶች የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
ተግባር 2.6
የሚከተለትን ክፌሌፊዮች በማካፇሌ ዉጤታቸዉን አግኙ
ሀ) ሇ) ሏ)
መዯበኛ ክፌሌፊዮችን ማካፇሌ፡- ይህ መዯበኛ ክፌሌፊይን ማካፇሌ አዱስ የሒሳብ

ቃሌን ያስተዋዉቀናሌ “ተገሊቢጦሽ”፡፡ ተገሊቢጦሾችን ሇመጠቀም መጀመሪያ
ጥያቄዉ ዉስጥ የትኛዉ ክፌሌፊይ አካፊይ እንዯሆነ መሇየት ይኖርብናሌ፡፡
ከማካፇሌ ምሌክት ቀጥል የሚመጣዉ ክፌሌፊይ አካፊይ ይባሊሌ፡፡
ሇምሳላ በዚህ ጥያቄ ዉስጥ ከማካፇሌ ምሌክቱ ቀጥል የመጣዉ ስሇሆነ
አካፊዩ ይሆናሌ ማሇት ነዉ፡፡

ስሇዚህ የ ተገሊቢጦሽ ሇማግኘት ታህቱን በሊዕሌ ቦታ እንዱሁም ሊዕለን በታህት
ቦታ እንጽፊሇን፡፡ በመሆኑም የ ተገሊቢጦሽ ይሆናሌ ማሇት ነዉ፡፡
ተግባር 2.7
ሇሚከተለ ጥያቄዎች ተገሊቢጦሻቸዉን አግኙ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
የሚከተለት የአሰራር ዯረጃዎች ክፌሌፊዮችን እንዳት እንዯምናካፌሊቸዉ

ያሳያለ፡፡
ዯረጃ 1 አካፊዩን ገሌብጡ(ታህቱን ሊዕሌ እንዱሁም ሊዕለን ታህት አዴርጉ)

የተገሇበጠዉ ክፌሌፊይ ተገሊቢጦሽ ይባሊሌ፡፡
ዯረጃ 2 ክፌሌፊዮችን አባዙ(በማካፇሌ ቦታ ማባዛትን ተጠቀሙ)፡፡
ዯረጃ 3 መሌሱን እስከ ዝቅተኛ የሒሳባዊ ቃሌ አቃሌለ፡፡
ምሳላ 11
ሀ) ሇ) ሏ)
መፌትሔ፡-
ሀ) ሇ) ሏ)
ትርጓ ሜ 2.4 የሁሇት ክፌሌፊች ብዜት ዉጤት አንዴ ቁጥር ከሰጠ አንዯኛዉ
ክፌሌፊይ ሇላሊኛዉ ተገሊቢጦሽ ነዉ፡፡
ምሳላ 12

ሀ) የ ተገሊቢጦሽ ነዉ፤ ምክንያቱም
ሇ) የ ተገሊቢጦሽ ነዉ፤ ምክንያቱም
የክፌሌፊይ ባር መርህን በመጠቀም ክፌሌፊዮችን ማካፇሌ እንችሊሇን፡፡
ምሳላ 13
የሚከተለትን የክፌሌፊይ መርህን በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ)
መፌትሔ፡-
ሀ) የሚያሳይ ባር ተጠቀሙ፡፡
ስንት ቡዴን በ ዉስጥ ይገኛሌ?
½ ½ ½ ½ ½ ½ ½
7 የ ምዴቦች በ ዉስጥ ይገኛለ፡፡ ስሇዚህ

ሇ) አራት ሙለን የሚያሳይ ባር ተጠቀሙ፡፡
ስሇዚህ ዉስጥ ሶስት ምዴብ ይገኛሌ፡፡ በመሆኑም
መሌመጃ 2መ
1. የሚከተለ ክፌሌፊዮችን አካፌለ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
2. የሚከተለ ክፌሌፊዮችን የክፌሌፊይ ባር በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ)
1. የክፌሌፊይ አይነቶች
ሀ) መዯበኛ ክፌሌፊይ፡-ዋጋዉ ከ1 በታች የሆነና ሊዕለ ከታህቱ ያነሰ
ነዉ፡፡
ሇ) ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ፡- ዋጋዉ ከ1 እኩሌ የሆነ ወይም የሚበሌጥና
ሊዕለ ከታህቱ ጋር እኩሌ የሆነ ወይም የሚበሌጥ ነዉ፡፡
ሏ) ዴብሌቅ ቁጥር፡- ከዜሮ የበሇጠ ሙለ ቁጥር እና የመዯበኛ
ክፌሌፊይ ዴምር ወይም ዴብሌቅ ነዉ፡፡
2. ክፌሌፊዮችን መሇወጥ
ሀ) ኢ-መዯበኛን ወዯ ሙለ ሇመሇወጥ ወይም ዴብሌቅ ቁጥር
ሇመሇወጥ ሊዕለን በታህቱ አካፌሊችሁ ሙለ ቁጥሩን
በመዉሰዴ(ሙለ ቁጥር )
ሇ) ዴብሌቅ ቁጥርን ወዯ ኢ-መዯበኛ ሇመሇወጥ
3. ክፌሌፊዮችን መዯመርና መቀነስ

ሀ) ታህታቸዉ ተመሳሳይ የሆኑ ክፌሌፊዮችን ሊዕሊቸዉን ዯምሩ፡፡
ዴምሩን ከመጀመሪያዉ ታህት በሊይ አዴርጉ፡፡ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ
ጻፈ፡፡
ሇ) ታህታቸዉ የተሇየ ሲሆን ተመሳሳይ ታህት ወዲሊቸዉ ክፌሌፊዮች
ሇዉጡ፡፡ ከዚያም ሊዕልችን ዯምሩ(አቀናንሱ) ዴምሩን(ሌዩነቱን) ከተመሳሳይ
ታህታቸዉ በሊይ አስቀምጡ፡፡ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ጻፈ፡፡
4. ዴብሌቅ ቁጥሮችን መዯመርና መቀነስ ዴብሌቅ ቁጥሮችን ወዯ
ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊዮች ከሇወጣችሁ በኋሊ ተመሳሳይ ታህት ወዲሊቸዉ
ክፌሌፊይ በመቀየር ዯምሩ(ቀንሱ)፡፡ በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ጻፈ፡፡
5. መዯበኛ ክፌሌፊዮችን ማባዛት
ሀ) ሊዕልችን እርስ በርስ ታህቶችንም እርስ በርስ አባዙ፤
ሇ) በዚቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ጻፈ፡፡
6. መዯበኛ ክፌሌፊዮችን ማካፇሌ
ሀ) አካፊዩን ገሌብጡ፤
ሇ) አባዙ፤
ሏ) መሌሱን በዝቅተኛ ሒሳባዊ ቃሌ ጻፈ፡፡

የምዕራፌ 2 ማጠቃሇያ መሌመጃዎች
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች እዉነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ፡፡
ሀ) መዯበኛ ክፌሌፊይ ነዉ፡፡
ሇ) ኢ-መዯበኛ ክፌሌፊይ ነዉ፡፡
ሏ) እና አቻ ክፌሌፊዮች አይዯለም፡፡
2. ሇሚከተለ ክፌሌፊዮች ሁሇት አቻ ክፌሌፊዮች ፇሌጉ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
3. የሚከተለትን መዯበኛ፣ ኢ-መዯበኛ እና ዴብሌቅ ክፌሌፊይ በማሇት ጻፈ፡፡

ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ) ቀ) ሸ)
4. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች በመዯመርና በመቀነስ ስሩ፡፡
ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ) ሸ)
5. የሚከተለትን ጥያቄዎች የክፌሌፊይ ባርን ተጠቅማችሁ አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ)
6. የሚከተለ ጥያቄዎችን የማባዛትና የማካፇሌን መርህ ተጠቅማችሁ ስሩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
7. የሚከተለትን የክፌሌፊይ ባርን በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ) ረ)
ምዕራፌ 3
አስርዮሽ
መግቢያ
ቀዯም ባሇው በ4ኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ እና በዚሁ መጽሏፌ በምዕራፌ ሁሇት

ስሇ ተሇያዩ የክፌሌፊይ ዓይነቶች፣ ክፌሌፈዮችን ማወዲዯር እና በአራቱ የሂሣብ
ስላቶች ክፌሌፈዮችን ማስሊትን የተማራችሁትን በመከሇስ ይህንን ምዕራፌ

እንጀምራሇን፡፡ በዚህ ምዕራፌ በዋናነት ስሇ አስርዮሾች በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
እነዚህም፡-የአንዴ አስረኛ እና የአንዴ መቶኛን፣ አስርዮሾችን በቁጥር መስመር
ሊይ፣አስርዮሾችን መዯመር፣መቀነስ፣ማባዛት፣ማካፇሌን እና ክፌሌፈዮችን
ከአስርዮሽ ጋር ማዛመዴን ትማራሊችሁ፡፡
የምዕራፈ ዓሊማዎች ፡- ከዚህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 የአንዴ አስረኛ ጽንሰ ሀሣብ ታውቃሊችሁ፡፡

 የአንዴ መቶኛ ጽንሰ ሀሣብ ታውቃሊችሁ፡፡
 አስርዮሾችን በቁጥር መስመር ሊይ ትሰራሊችሁ፡፡
 አስርዮሾችን በአራቱ የሂሣብ ስሇቶች ታሰሊሊችሁ፡፡
 አስርዮሾችን ከክፌሌፈዮች ጋር ታዛምዲሊችሁ፡፡
3.1. የአንዴ አስረኛ እና የአንዴ መቶኛን መከሇስ
መግቢያ
በ4ኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ ስሇ አንዴ አስረኛ እና አንዴ መቶኛ ተምራችኋሌ፡፡

በዚህ ንዐስ ክፌሌም ስሇ አንዴ አስረኛ እና አንዴ መቶኛን እንከሌሳሇን የተሇያዩ
የመሌመጃ ጥያቄዎችን በመውሰዴ እንሰራሇን፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡፡
 የአንዴ አስረኛ እና የአንዴ መቶኛን ምዴቦችን ታሣያሊች፡፡
ተግባር 3.1
የሚከተለት ጥያቄዎችን በአስረኛ እና በመቶኛ አስቀምጡ፡፡
ሀ) 0.2 ሇ) 0.24 ሏ) 0.40 መ) 0.8

ማስታወሻ ቁትሮች በነጥብ ቤት ሲጻፈ አስርዮሽ ተብሇዉ ይጠራለ፡፡
 ታህታቸው 10 የሆኑ ክፌሌፊዮች አስረኛ ይባሊለ፡፡

 ታህታቸው 100 የሆኑ ክፌሌፊዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡
አስተውለ
 ሲነበብ “አንዴ አስረኛ” ተብል ነው፡፡ ይህ ማሇት እያንዲንደ ምዴብ
ማሇት ነዉ፡፡
 ይህ በአስርዮሽ ሲጻፌ 0.1 ማሇት ነው፡፡
 ሲነበብ “አንዴ መቶኛ ” ተብል ነው፡፡ ይህ ማሇት እያንዲንደ ምዴብ
ማሇት ነው፡፡ ይህ በአስርዮሽ ሲጻፌ 0.01 ማሇት ነው፡፡
ምሣላ 1
1. ሇተሰጡ ምስልች አስረኛ እና አስርዮሽ ቁጥራቸውን አውጡ፡፡
ሀ) ሇ)
መፌትሔ፡-
ሀ) በመጀመሪያ ምስለ በ10 እኩሌ ክፌልች መካፇለን ማረጋገጥ፤
የተቀቡት ሇምስለ ከ10 እኩሌ ምዴቦች 2 ምዴቦች ናቸው፡፡
ስሇዚህ “ ሁሇት አስረኛ” ይባሊሌ፡፡
በአስርዮሽ 0.2 ነው፡፡

ሇ) የተቀቡት ሇምስለ ከ10 እኩሌ ምዴቦች ሶስት ምዴቦች ናቸው፡፡
ስሇዚህ “ ሶስት አስረኛ” ይባሊሌ፡፡
በአስርዮሽ ስንፅፇው 0.3 ይባሊሇ፡፡
2) ከ10 እኩሌ ክፌልች ውስጥ አራቱ ክፌልች ስንት አስረኛ ማሇት ነው?
መፌትሔ
ይህ ማሇት ማሇት ነው፡፡
3) ከ100 እኩሌ ክፌልች ውስጥ አንደ ክፌሌ ስንት

መቶኛ ነው?
መፌትሔ፡-
ይህ ማሇት ማሇት ነዉ፡፡ በአስርዮሽ 0.01 ማሇት
ነው፡፡
መሌመጃ . 3ሀ
1. ሠንጠረዡን ሙለ፡፡
የክፌሌፊይ ስም በፉዯሌ አስርዩሻዊ ክፌሌፊይ አስርዮሻዊ ቁጥር

ሁሇት አስረኛ 0.2
አምስት አስረኛ

ስዴስት አስረኛ
ስምንት አስረኛ
2. የሚከተለ አስርዮሻዊ ክፌሌፈዮችን ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ቀይሩ
ሀ) ሇ) ሏ)
3. ከዚህ በታች ሇተሰጡ ምስልች የተቀባዉን የምስለን አካሌ የሚወክሇዉን

ክፌሌፈይ በአስርዮሽ ቁጥር ጻፈ፡፡
ሀ. ሇ) ሏ)
4. የሚከተለትን ወዯ አስርዮሻዊ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ)
5. የሚከተለትን ወዯ መቶች ቀይሩ፡፡
ሀ) 0.42 ሇ) 0.03 ሏ) 0.26 መ) 0.64

ሰ) 0.80 ረ) 0.94
3.2 አስርዮሽ በቁጥር መስመር
መግቢያ

ተማሪዎች ከዚህ በፉት ባሇው ንዐስ ክፌሌ 3.1 በተማራችሁት የአንዴ አስረኛ
እና የአንዴ መቶኛን ታስታውሳሊችሁ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን
በቁጥር መስመር ሊይ ማሳየትን ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት ፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 አስርዮሽን በቁጥር መስመር ሊይ ታሳያሊችሁ፡፡
ተግባር 3.2
የሚከተለትን ጥያቄዎች በተጠየቀው ቅዯም ተከተሌ መሠረት ስሩ፡፡
1. አንዴ የቁጥር መስመር በዯብተራችሁ ሊይ ስሩ፡፡
2. የሰራችሁትን የቁጥር መስመር በ20 እኩሌ ቦታ ክፇለ፡፡
3. በመስመሩ መጀመሪያ ሊይ ያሇውን ነጥብ ዜሮ በማሇት ሰይሙ፡፡ አስረኛ ሊይ

ያሇውን ነጥብ አንዴ ቁጥር በማሇት ሰይሙ፡፡ በተመሣሣይ በሃያኛው ሊይ ያሇውን
ነጥብ ሁሇት ቁጥርን በመፃፌ ሰይሙ፡፡
4. በመጨረሻ በእያንዲንደ ነጥብ መካከሌ ያሇውን ርቀት በመሇየት
አምስተኛ ሊይ፣ ሰባተኛ ሊይ ያሇውን በአስርዮሻዊ ቁጥር ግሇጹ፡፡
አስርዮሻዊ ቁጥርን በቁጥር መስመር ሇማሳየት የሚረደ ዯረጃዎች
1. አስርዮሻዊ ቁጥሩ በእነማን ሁሇት ሙለ ቁጥሮች መካከሌ እንዲሇ ማወቅ፡፡
2. በአስርዮሻዊ ቁጥሩ ከአስርዮሽ ነጥብ በኋሊ ያሇዉ አንዴ ሆሄ ከሆነ በቁጥር

መስመሩ ሊይ በሁሇት ሙለ ቁጥሮች መካከሌ ያሇዉን ርቀት 10 እኩሌ ቦታ
ማካፇሌ ያስፇሌጋሌ፡፡

3. በመጨረሻም በቁጥር መስመሩ በሁሇት ሙለ ቁጥሮች መካከሌ ተከፊፌል
በተቀመጠ ነጥብ ሊይ በሁሇት ሙለ ሇተሰጠን አስርዮሻዊ ቁጥር ትክክሇኛዉን
ቦታ ሇይተን እናስቀምጣሇን፡፡
ምሣላ 3
የሚከተለት አስርዮሾችን በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ፡፡
ሀ) 0.3 ሇ) 0.7 ሏ) 1.2
መፌትሔ፡-
ሀ) 1ኛ 0.3 ቁጥር በዜሮ እና በአንዴ መካከሌ የሚገኝ ቁጥር ነው፡፡
2ኛ ከአስርዮሻዊ ነጥብ በኋሊ ያሇዉ አንዴ ሆሄ ብቻ ስሇሆነ በ0 እና 1
መካከሌ ያሇዉን ርቀት 10 እኩሌ ቦታ እንዯሚከተሇዉ እናከፊፌሊሇን፡፡
3ኛ በመጨረሻም የአስርዮሻዊ ቁጥሩን ቦታ ፇሌገን እናስቀምጣሇን፡፡
ሇ) 0.7 በዜሮ እና በአንዴ መካከሌ ስሇሚገኝ የቁጥር መስመሩን ሇ10 እኩሌ ቦታ

በመከፊፇሌ የአስርዮሽ ቁጥሩን እናሳያሇን፡፡
ሏ) 1.2 ይህ ቁጥር በአንዴ እና በሁሇት መካከሌ ስሇሚገኝ፡፡ በቁጥር መስመሩ

ሊይ በአንዴና በሁሇት መካከሌ ያሇውን ቦታ በ10 እኩሌ ቦታ በመከፊፇሌ
የአስርዮሽ ቁጥሩን እናሣያሇን፡፡

አስተውለ፡- ከአስርዮሻዊ ነጥብ በስተግራ ያሇው ሆሄ የሙለ ቁጥሮችን ብዛት
ሲገሌጽ ከነጥቡ በመቀጠሌ ያሇው የመጀመሪያ ሆሄ የአንዴ አስረኛን ብዛት
ይገሌፃሌ፡፡ ሁሇተኛው ሆሄ ዯግሞ የአንዴ መቶኛን ብዛት ይገሌፃሌ፡፡
ምሣላ 4
በሚከተለ አስርዮሻዊ ቁጥሮች ውስጥ ስንት አንድች፣ አንዴ አስረኞች እና አንዴ

መቶኛዎች እንዲለ ሇዩ፡፡
ሀ) 2.4 ሇ) 3.7 ሏ) 2.45
መፌትሔ ፡- ሀ) በ2.4 ውስጥ ሁሇት አንድች እና አራት አንዴ አስረኞች አለ፡፡
ሇ) 3.7 ውስጥ ሶስት አንድች እና ሰባት አንዴ አስረኞች አለ፡፡
ሏ) በ 2.45 ውስጥ ሁሇት አንድች፣ አራት አንዴ አስረኞች እና
አምስት አንዴ መቶኞች ይገኝበታሌ፡፡
ተግባር 3.3
ባድ ቦታዎቹን ሙለ፡፡ የመጀመሪያው ምሣላ ይሆን ዘንዴ ተሠርቶሊቹሀሌ፡፡
1. ሀ) 3.42 3 አንድች 4 አንዴ አስረኛዎች 2 አንዴ መቶኛዎች አለት፡፡

ሇ) 4.51____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች አለት፡፡
ሏ) 0.34____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች አለት፡፡

መ) 5.27____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች አለት፡፡
2. አስርዮሾችን ሇማወዲዯር > ፣ < ወይም = ተጠቀሙ፡፡
ሀ) 0.3____0.5 መ) 5.08____5.8
ሇ) 0.04____ 0.01 ሠ) 0.9____0.09
ሏ) 1.31____1.15 ረ) 0.7____0.71
3. “ 3.8 ፣ 3.79፣ 3.67 እና 3.81 “ን ከትንሽ ወዯ ትሌቁ አስርዮሽ ፆፌ፡፡
ማስታወሻ
ሁሇት አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ሇማወዲዯር የምንጠቀመው የሙለ ቁጥሮችን

ሇማወዲዯር ከምንጠቀመው አሰራር ጋር አንዴ ነው፡፡ ይህ ማሇት መጀመሪያ
ከነጥብ በፉት ያለ ሙለ ቁጥሮችን እናወዲዴራሇን፡፡ ከነጥቡ በፉት ያለ ሙለ
ቁጥሮች ተመሳሳይ ከሆኑ ግን ከነጥብ በኃሊ በተመሣሣይ አስርዮሻዊ የቁጥር
ቤቶች ያለትን በቁጥር መስመር ሊይ በማሳየት የሆሄዎችን ዋጋ አወዲዴረን
እናስቀምጣሇን፡፡
ምሣላ 5
የሚከተለትን አስርዮሻዊ ቁጥሮች በማወዲዯር በቁጥር መስመር ሊይ አሳይ
ሀ) 0.7____0.3 ሇ) 0.15____0.35
መፌትሔ፡-

ሀ) 0.7 > 0.3 እነዚህ ሁሇት ቁጥሮች በዜሮና በአንዴ መካከሌ ይገኛለ፡፡ በዚህ
መሰረት 0.7 ከ 0.3 በስተቀኝ በኩሌ ነው፡፡ ስሇዚህ 0.7 ከ 0.3 ይበሌጣሌ
እንሊሇን፡፡ በቁጥር መስመር ሊይ ስናስቀምጥ እንዯሚከተሇዉ ይሆናሌ፡፡
ሇ) 0.15 < 0.35 እነዚህም በተመሣሣይ 0.1 እና 0.2 መካከሌ ይገኛለ፡፡ 0.15
ከ 0.18 በስተግራ በኩሌ ነው፡፡ ስሇዚህ 0.15 ከ 0.18 ያንሳሌ እንሊሇን፡፡በቁጥር
መስመር ሊይ ስናስቀምጥ እንዯሚከተሇዉ ይሆናሌ፡፡
መሌመጃ 3ሇ
1. የሚከተለትን አስርዮሾች በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ፡፡

ሀ) 0.5 ሇ) 0.8 ሏ)1.8
2. በሚከተለት አስርዮሻዊ ቁጥሮች ውስጥ ስንት አንድች፣ አንዴ
አስረኛዎች እና አንዴ መቶኛዎች እንዲለ ሇዩ፡፡
ሀ) 7.52____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
ሇ) 5.02____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
ሏ)23.82____አስሮች____አንድች____አንዴአስረኛዎች____አንዴ
መቶኛዎች
መ) 0.73____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
ሠ) 3.21____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
ረ) 72.64____አስሮች____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ
መቶኛዎች

3. የሚከተለት አስርዮሻዊ ቁጥሮችን በማወዲዯር > ፣ < ወይም =
ከሠራችሁ በኋሊ በቁጥር መስመር ሊይ አሳዩ፡፡
ሀ) 0.5____0.8 ሏ) 1.5____1.78
ሇ) 2.15____2.05 መ) 0.4____0.2
4. የሚከተለትን ጥያቄዎች እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ፡፡

ሀ) 0.75 በቁጥር መስመር ሊይ ከዜሮ በስተግራ ይገኛሌ፡፡
ሇ) 1.0 እና 1 በቁጥር መስመር ሊይ አንዴ ነጥብ ሊይ ናቸው፡፡
ሏ) 0.31 ከ0.13 በቁጥር መስመር ሊይ በስተቀኝ ይገኛሌ፡፡
መ) አንዴ አስረኛዎች ከአንዴ መቶኛዎች ይበሌጣለ፡፡
ሠ) ከአስርዮሽ ነጥብ በመቀጠሌ በስተቀኝ ያሇው ሆሄ የአንዴ መቶኛን
ይወክሊሌ፡፡
3.3 አስርዮሾችን መዯመርና መቀነስ
መግቢያ
ከዚህ በፉት ባሇው የ4ኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ ከአንዴ አስርዮሻዊ የቁጥር
ቤቶች እስከ ሁሇት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶች ያለትን አስርዮሻዊ ቁጥሮችን
የተማራችሁትን ታስታዉሳሊችሁ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ ከአንዴ አስርዮሻዊ
የቁጥር ቤቶች እስከ 3 አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶች ያለትን አስርዮሻዊ ቁጥሮችን
በቀሪ እና ያሇ ቀሪ መዯመር እና አስርዮሻዊ ቁጥሮችን በመበዯር እና ያሇመበዯር
መቀነስ በጥሌቀት እንማራሇን፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች ፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 ሁሇት አስርዮሾችን ትዯምራሊችሁ፡፡

 ሁሇት አስርዮሾችን ትቀንሳሊችሁ፡፡
ተግባር 3.4
የሚከተለትን ቁጥሮች ቁሌቁሌ በመፃፌ ዯምሩ፡፡
ሀ) 0.345 + 2.421 ሏ) 2.42 + 3.56
ሇ) 3.728 + 4 .245 መ) 6.281 + 5.4
አስርዮሾችን እንዳት እንዯሚዯመሩ ታስታውሣሊችሁ? አስርዮሾችን መዯመር
ሙለ ቁጥሮችን እንዯመዯመር ነው፡፡ ከመዯመራችሁ በፉት የአስርዮሽ ነጥቦች
በመስመር ትይዩ መቀመጣቸውን እርግጠኛ ሁኑ፡፡
አስርዮሾችን መዯመር
1. ሁሇቱም ቁጥሮች ተመሣሣይ የአስርዮሽ ቤቶች ብዛት እንዱኖራቸው

በጏዯለት ቦታዎች ዜሮዎችን ጻፈባቸው፡፡
2. የአስርዮሽ ነጥቦችን በመስመር ትይዩ አስቀምጡ፡፡
ምሣላ 6
1. “12.5 እና 27.21“ን ዯምሩ፡፡
መፌትሔ፡- በመጀመሪያ ሁሇቱም ቁጥሮች ተመሳሳይ አስርዮሽ ቤቶች ብዛት
እንዱኖራቸዉ “12.5”ን 12.50 በማዴረግ ጻፈ፡፡ በመቀጠሌ የአስርዮሽ ነጥቦችን
በመስመር ትይዩ እንዱሆኑ አዴርጉ፡፡
ስሇዚህ 12.50
+27.21
39.71
2. አንዴ ትምህርት ቤት ሇጥበቃ ሰራተኞች ብር 234.50 ሇዯምብ ሌብስ ሸሚዞች
እንዱሁም ብር 175.55 ሇዯምብ ሌብስ ሱሪዎች ከፇሇ፡፡ ጠቅሊሊ ሇዯምብ ሌብስ
መግዣ ያወጣው ምን ያህሌ ነው?
234.50

መፌትሔ፡- +175.55
410.05
ስሇዚህ ጠቅሊሊ ወጪ ብር 409.85 ነው፡፡
3. የአስራት ሞተር ሳይክሌ የማሽከርከር ፌጥነት 16.001 ኪ.ሜ በሰዓት ነው፡፡

ንፊስ የአስራትን ሞተር ሳይክሌ ፌጥነት በሰዓት 0.601 ኪ.ሜ እንዱጨምር
ቢያዯርግ የአስራት ሞተር ሳይክሌ ፌጥነት ስንት ይሆናሌ?
መፌትሔ ፡-
16.001
+0.601
16.602
የአስራት ሞተር ሳይክሌ ፌጥነት16.602 ኪ.ሜ በሰዓት ይሆናሌ፡፡

ተግባር 3.5
የሚከተለትን ጥያቄዎች ቀንሱ፡፡
ሀ) 3.843 ሇ) 473.51
- 1.72 - 27.81
ሏ. “ 0.7” ን ከ 1.23 ቀንሱ፡፡
መ. “ 3.21” ን ከ 5.623 ቀንሱ፡፡
አስርዮሻዊ ቁጥሮች እንዳት እንዯሚቀነሱ ታስታውሣሊችሁ? አስርዮሾችን
መቀናነስ በሙለ ቁጥሮች ጊዜ ካዯረግነው የመቀናነስ ሂዯት ጋር ተመሣሣይ
ነው፡፡ የሚከተለትን ዯረጃዎች አስተውለ፡፡
አስርዮሾችን መቀነስ
ዯረጀ 1. ሁሇቱም ቁጥሮች ተመሣሣይ የአስርዮሽ ቤት እንዱኖራቸው በጏዯለት

ቦታዎች ዜሮዎችን በስተ ቀኝ መጨመር፡፡

ዯረጃ 2. የአስርዮሽ ነጥቦችን በመስመር ትይዩ ማስቀመጥ፡፡
ዯረጃ 3. ሙለ ቁጥሮችን በምትቀንሱበት ዘዳ መቀነስ፡፡
ምሣላ 7
1. “0.3” ን ከ1.53 ሊይ ቀንሱ፡፡
መፌትሔ፡- 1.53
0.30
1.23
የአስርዮሽ ነጥቦችን ትይዩ ማስቀመጣችሁን እርግጠኛ ሁኑ (0.3=0.30)

2. ከ 543.431 ሊይ “41.32 ”ን ቀንሱ፡፡
መፌትሔ፡-
543.431
41.320
502.111
የአስርዩሽ ነጥቦችን ትይዩ ማስቀመጣችሁን እርግጠኛ ሁኑ፡፡
( 41.3 41.320 )
3. የአንዴ ከረጢት ሞኮሮኒ ክብዯትና የአንዴ ከረጢት በቆል ክብዯት በቅዯም

ተከተሌ 52.05 ኪ.ግ እና 63.375 ኪ.ግ ነው፡፡
የትኛው ከረጢት የበሇጠ ይከብዲሌ? ሌዩነቱ ስንት ነው?
መፌትሔ፡-
63.375 52.05
ስሇዚህ የበቆል ክብዯት ይበሌጣሌ፡፡ ሌዩነቱም እንዯሚከተሇው ይሰሊሌ፡፡

63.375
52.050
11.325
ስሇዚህ የበቆል ክብዯት ከሞኮሮኒ በ11.325 ኪ.ግ ይበሌጣሌ፡፡
መሌመጃ 3ሏ
1. የሚከተለትን ቁሌቁሌ በመዯመርና በመቀነስ አስለ
ሀ) 0.256 0.435 ሠ) 4.724 3.2
ሇ) 0.652 0.325 ረ) 2.670 0.406
ሏ) 61.164 16.617 ቀ) 53.35 12.2
መ) 1.502 2.1 በ) 74.40 23.39
የቃሊት ፕሮብላሞች
2. ቀጥሇዉ የተሰጡትን ሏሣቦች በማንበብ ወዯ አስርዮሻዊ መዯመርና መቀነስ

በመቀየር ስሩ፡፡
ሀ) ከ 4 ወር በፉት በአንዴ ሳምንት ዉስጥ ወዯ ክሌሊችን የመጡ ቱሪስቶች

ብዛት 3.25 ሚሉዮን እንዱሁም ከሁሇት ወር በፉት በአንዴ ሳምንት ዉስጥ
የመጡ ቱሪስቶች ብዛት 4.24 ሚሉዮን ቢሆን ከሁሇት ወር በፉት የመጡ
የቱሪስቶች ብዛት ከ 4ወር በፉት ከመጡት በስንት ይበሌጣሌ?
ሇ) ተማሪ ዘሪሁን ከቤቱ እስከ ትምህርት ቤት ያሇውን 112.251 ኪ.ሜ

ርቀት በመኪና ተጉዟሌ፡፡ የጓዯኛው ቤት ወዯ ትምህርት ቤቱ በሚወስዯዉ

ቀጥተኛ መንገዴ ሊይ ይገኛሌ፡፡ የጓዯኛዉ ቤት ከትምህርት ቤቱ 4.1 ኪ.ሜ
ይቀርባሌ፡፡ ተማሪ ዘሪሁን ከትምህርት ቤቱ እስከ ጓዯኛው ቤት ዴረስ
የተጓዘው ርቀት ስንት ነው?
ሏ) የአንዴ መሥሪያ ቤት ሕንፃ 25.3 ሜትር ከፌታ አሇው፡፡ ከዚህ ሕንፃ

ቀጥል ያሇው ሕንፃ ከፌታው በ10.45 ሜ ከመሥሪያ ቤቱ ሕንፃ
ይበሌጣሌ፡፡ ሁሇተኛው ሕንፃ ከፌታው ስንት ነው?
መ) የአንዴ ባህር ዛፌ 80 ሜትር ርዝመት አሇው፡፡ ርዝመታቸው 3.25

ሜ፣ 1.4ሜ፣ 15.2 ሜ የሆኑ ቁራጮች ከዛፈ ሊይ ቢቆርጡ የቀረው ዛፌ
ርዝመት ስንት ሜትር ነው?
3.4 አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ማባዛትና ማካፇሌ
መግቢያ
ውዴ ተማሪዎች በ4ኛ ክፌሌ እና በዚህ ምዕራፌ ንዐስ ክፌሌ 3.3 ሊይ
አስርዮሾችን መዯመር እና መቀነስ የተማራችሁትን ታስታውሳሊችሁ? በዚህ ንዐስ
ክፌሌ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን እስከ ሶስት አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶች ያለ ቁጥሮችን
ታባዛሊችሁ፡፡ በአስር ኃይሇ ቁጥር ማስቀመጥን፣ በዜሮና በአንዴ መካከሌ ያለ
አስርዮሻዊ ቁጥሮችን፣ በአንዴ እና በሁሇት መካከሌ ያለ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን
ማባዛትና ውጤታቸው እንዳት እንዯሚቀይሩ ትሰራሊችሁ፡፡ ባሇአንዴ አሀዝ
የመቁጠሪያ ቁጥርን በአስርዮሽ ቁጥር በማካፇሌ ትሰራሊችሁ፡፡ በአጠቃሊይ
የአስርዮሻዊ ቁጥሮችን ማባዛት እና ማካፇሌን በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች ፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች

 የሁሇት አስርዮሻዊ ቁጥሮች የማባዛት ውጤት ትፇሌጋሊችሁ፡፡
 አስርዮሻዊ ቁጥርን ሇአስርዮሻዊ ቁጥር ማካፇሌን ትሰራሊችሁ፡፡
አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ማባዛት

ተግባር 3.6
በቡዴን በመሆን እየተወያያችሁ የሚከተለትን አስለ፡፡

ሀ) 42 x 21 መ) 4.2 x 21 ሰ) 9 x 7
ሇ) 42 x 2.1 ሠ) 0.42 x 21 ሸ) 6 x 8
ሏ) 42 x 0.21 ረ) 4.2 x 2.1
አስርዮሾችን ማባዛት በመሌሱ ሊይ የአሥርዮሽ ነጥብ ከማስቀመጣችን በቀር
ከሙለ ቁጥሮች የማባዛት ዘዳ ጋር ተመሣሣይ ነው፡፡ ብዜቱ በአብዥዎች ሊይ
ያሇው የአስርዮሽ ቦታን ዴምር ያህሌ የአሥርዮሽ ቦታ ይኖረዋሌ፡፡
ምሣላ 8 ሀ) ሁሇት የአስርዮሽ ቦታዎች
0.26 ሁሇት የአስርዮሽ ቦታች
ሇ) ሁሇት የአስርዮሽ ቤቶች

አንዴ የአስርዮሽ ቤት
ሶስት የአስርዮሽ ቤቶች
ምን አስተዋሊችሁ? የሚከተለት ዯረጃዎች አስርዮሾችን የማባዛት ቅዯም ተከተሌን

ያመሇክታለ፡፡
አስርዮሾችን ማባዛት
ዯረጃ 1. የአስርዮሽ ነጥቦችን ከግምት ሳናስገባ ሙለ ቁጥሮችን በምናባዛበት

ሁኔታ አስርዮሾችን ማባዛት

ዯረጃ 2. በአብዢዎች አስርዮሾች ሊይ ያለትን የአስርዮሽ ቤቶች መቁጠርና
ብዛታቸውን በመሇየት ዴምራቸዉን ማስቀመጥ፡፡
ዯረጃ 3. ከብዜት ቁጥር በቀኝ በኩሌ በመጀመር ወዯ ግራ በዯረጃ 2

የዯመራችሁትን ብዛት ያህሌ የአሥርዮሽ ቤቶች ቁጠሩ፡፡ የአስርዮሽ ነጥቡን በዯረጃ
2. ዯምራችሁ ካገኛችሁት ጋር ተመሣሣይ በማዴረግ አስቀምጡ፡፡
ማስታወሻ፡- በዴምሩ ያገኛችሁት የአስርዮሽ ቤት ብዛት ከብዜቱ የአሥርዮሽ ቤቶች
ብዛት ከበሇጠ ከብዜቱ ፉት ሇፉት ዜሮዎች አስቀምጡ ከዜሮ(ዎች) በፉት ነጥቡን
አስቀምጡ፡፡
ምሳላ 9
አስለ
ሀ) አንዴ የአስርዮሽ ቦታ ሇ) ሁሇት የአስርዮሽ ቦታ
አንዴ የአስርዮሽ ቦታ አንዴ የአስርዮሽ ቦታ
ሁሇት የአስርዮሽ ቦታ ሶስት የአስርዮሽ ቦታ
ተግባር 3.7
ብዜቱን ፇሌጉ
ሀ) 1.3 X 10 ሏ) 0.028 X10
1.3 X 100 0.028 X100
1.3 X 1000 0.028 X1000
ሇ) 0.47 X 10 መ) 4.35 X10
0.47 X 100 4.35 X100
0.47 X 1000 4.35 X1000

የሚከተሇው ምሳላ በ10፣ በ100፣ በ1000 …የማባዛት ስሌት የአስርዮሽ ነጥቦችን
በአብዢዎቹ የዜሮ ብዛት ሌክ ወዯ ቀኝ እንዯሚሻገሩ ያሳየናሌ፡፡
ምሣላ 10
ብዜቱን መፇሇግ
ሀ) 4.32 x10 = 43.2 (1 የአስርዮሽ ቦታ ወዯቀኝ )
4.32 x100 = 432 (2 የአስርዮሽ ቦታ ወዯቀኝ )
4.32 x1000 = 4320 (3 የአስርዮሽ ቦታዎች ወዯቀኝ )
አስተውለ፡-የአስር ብዜቶችን የያዙ የማባዛት ጥያቄዎችን ሇመፌታት

የሚከተለትን ዯረጃዎች መከተሌ ትችሊሊችሁ፡፡
ከሊይ በምሳላ እንዯተመሇከተዉ
1. በአብዢ ውስጥ ያለ ዜሮዎችን ቁጠሩ፤

2. በተባዢ ሊይ ያሇውን የአስርዮሽ ነጥብ በአባዢ ሊይ ያለትን ዜሮዎች ብዛት
ያህሌ ወዯ ቀኝ ወስዲችሁ አስቀምጡ፡፡
መሌመጀ 3መ
1. አባዙ፡፡
ሀ) 0.2 x 0.5 ሠ) 8.3x 1.4
ሇ) 0.32 x 3.4 ረ) 1023 x 4.8
ሏ) 1.4 x 2.5 ሰ) 5.31 x0.48
መ) 3.4 x 8 ሸ) 25 x2.3
ቀ) 7.6 x 2.34
2. የአንዴ ገመዴ ርዝመት 0.42 ሜትር ነው፡፡ የ11 ተመሣሣይ ገመድች
ርዝመት በአንዴ ሊይ ምን ያህሌ ይሆናሌ?
3. አየሇ ከሰባት ጓዯኞቹ ጋር ሻይ ቤት ገብተው እያንዲዲቸው አንዴ ሻይና አንዴ

ዲቦ ተመገቡ፡፡ የአንደ ሻይ ዋጋ ብር 1.30 እና የአንዴ ዲቦ ዋጋ ብር 1.50 ቢሆን
እነ አየሇ ሇሻይ ቤቱ ስንት ከፇለ?
ተግባር 3.8
ጥንዴ በመሆን በመወያየት የሚከተለትን ጥያቄዎች በማስሊት ክፌት ቦታዎችን

ሙለ፡፡
ሀ) ________ መ) ________
ሇ) ________ ሠ) ________
ሏ) ________
አስርዮሾችን ማካፇሌ
ተማሪዎች በአስርዮሾች የሚካፇሌ ጥያቄ ዉስጥ የተሇያዩ አይነት ጥያቄዎች

ሌያጋጥሙን ይችሊለ፡፡ ሇምሳላ ሙለ ቁጥርን ሇአስርዮሽ እና አስርዮሽ ቁጥርን
ሇሙለ ቁጥር እንዱሁም አስርዮሽ ቁጥርን ሇአስርዮሽ ቁጥር ማካፇሌ ሌንጠየቅ
እንችሊሇን፡፡ በመሆኑም የሚከተለትን መንገድችን በመከተሌ አስርዮሾችን ማካፇሌ
እንችሊሇን፡፡
ሀ) ሙለ ቁጥሮችን ሇ አስርዮሽ ማካፇሌ ሙለ ቁጥሮችን ሇአስርዮሽ ሇማካፇሌ
ዯረጃ 1 በአካፊዩ ዉስጥ ያሇዉን ነጥብ ወዯቀኝ ሙለ በሙለ ማዉጣት፤
ዯረጃ 2 በአካፊዩ አስርዮሽ ዉስጥ ከነጥብ በኋሊ ባለ ሆሄያት ብዛት በተካፊዩ

ሙለ ቁትር ሊይ ዜሮዎችን መጨመር፤
ዯረጃ 3 በተሇመዯዉ የማካፇሌ ዘዳ ማካፇሌ፤
ምሳላ 11
አካፌለ፡፡
ሀ) (ሇአካፊዩ ከነጥብ በኋሊ ሁሇት ሆሄያት ስሇነበሩ
2 ዜሮ ተጨምሯሌ ነጥቡ ወዯ ቀኝ ሁሇት ሆሄያትን አሌፍ ወጥቷሌ)

ሇ) አስርዮሽን በሙለ ቁጥር ማካፇሌ
አስርዮሽን በሙለ ቁጥር ሇማካፇሌ
ዯረጃ፡1 በተካፊዩ ዉስጥ ያሇዉን ነጥብ ወዯ ቀኝ ሙለ በሙለ ማዉጣት፤
ዯረጃ፡2 በተካፊዩ አስርዮሻዊ ዉስጥ ከነጥብ በኋሊ ባለ ሆሄያት ብዛት በአካፊዩ ሊይ
ዜሮን መጨመር፤
ዯረጃ፡3 በተሇመዯዉ መንገዴ ማካፇሌ፤
ምሳላ 12
(ምክንያቱም ሇተካፊዩ ከነጥብ በኋሊ ሶስት
ሆሄያት ስሊለና ነጥቡ ወዯ ዉጪ ስሇ ወጣ ሇአካፊዩ ሶስት ዜሮዎች

ተጨምሯሌ)፡፡
ሏ) አስርዮሾችን ሇአስርዮሽ ማካፇሌ፡፡
አስርዮሽን ሇአስርዮሾች ሇማካፇሌ የሚከተሇዉን መንገድች ተጠቀሙ፡፡
1ኛ የተካፊዩና የአካፊዩ ከነጥብ በኋሊ ያለ ሆሄዎች ብዛት እኩሌ ከሆነ ነጥቦችን
ወዯ ዉጪ መዉጣት እና ጥያቄዉን የሙለ ቁጥሮች ክፌሌፊይ በማዴረግ
በተሇመዯዉ የማካፇሌ መንገዴ መስራት ትችሊሊችሁ፡፡
2ኛ የተካፊይና የአካፊይ ከነጥብ በኋሊ ያሇዉ ሆሄያት ብዛት እኩሌ ካሌሆነ
በመጀመሪያ የሚያንስ ከነጥብ በኋሊ ያሇ የሆሄ ብዛት ሇያዘዉ አካፊይ ወይም

ተካፊይ ዜሮ በመጨመር ከነጥብ በኋሊ ያለ ሆሄያትን እኩሌ አዴርጉ፡፡
በመቀጠሌም ነጥቦችን ወዯ ቀኝ በማዉጣት በተሇመዯዉ መንገዴ ማካፇሌ
ምሳላ13
ሀ) (ከነጥብ በኋሊ ያለት ሆሄያት ብዛት እኩሌ
ስሇሆነ ነጥቦችን ወዯ ቀኝ አዉጥተን ቀጥታ እናካፌሊሇን)፡፡
ሇ) (የአካፊዩ ከነጥብ በኋሊ ያሇዉ ሆሄ
ብዛት ያንሳሌ፡፡ በመሆኑም ዜሮ ጨምረን እኩሌ እናዯርጋሇን፡፡ ከዚያም ነጥቦችን

ወዯ ዉጭ አዉጥተን በቀጥታ እናካፌሊሇን)፡፡
ከሚከተሇው ምሣላ አስርዮሾችን በአስር ርቢ ማካፇሌን ተመሌከቱ፡፡
ሇ10 ብዜቶች አስርዮሽ ቁጥሮችን ሇማካፇሌ የሚከተሇውን ዯረጃ መከተሌ

ይቻሊሌ፡፡
አስርዮሾችን በአስር ርቢዎች ማካፇሌ
ቀዯም ሲሌ ያየነዉ አስርዮሽን የማካፇሌ ዘዳ አስርዮሾችን በአስር ርቢዎች

ሇማካፇሌም ጭምር ይረዲሌ፡፡ሆኖም ግን አስርዮሽን ሇአስር ርቢ በቀሊሌ መንገዴ
ማካፇሌ የሚያስችለ ዘዳዎችን እንመሌከት፡፡አንዴን አሥርዮሽ በ10፣100፣1000፣
…. ወዘተ ሇማካፇሌ በተካፊይ ውስጥ ያሇውን የአስርዮሽ ነጥብ ወዯ ግራ በአካፈዩ
ሊይ ባለት ዜሮዎች ሌክ ውሰደት፡፡
ምሳላ 13
አከፌለ፡፡
ሀ)
ሇ)

ሏ)
መሌመጃ 3ሠ
1. አካፌለ፡፡
ሀ) 12.8 0.64 ሠ) 19.6 0.14
ሇ) 2.25 1.5 ረ) 3 0.04
ሏ) 5 0.1 ሰ) 10 0.001
መ) 80 0.02 ሸ) 6.24 0.002
2.ባድ ቦታውን ሙለ፡፡
ሀ) 7.34 10 መ) 0.84 0.084
ሇ) 7.34 0.734 ሠ) 8.4 0.84
ሏ) 7.34 100 ረ) 28.28 ÷ 0.2828
3.5 ክፌሌፊዮችን ከአስርዮሽ ጋር ማዛመዴ
መግቢያ
ከዚህ ቀዯም በ4ኛ ክፌሌ እና በዚህ ክፌሌ በምዕራፌ ሁሇት ስሇ ክፌሌፊዮች እና

አስርዮሽ የተማራችሁትን በማስታወስ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ክፌሌፈዮችን ወዯ
አስርዮሽ እና አስርዮሾችን ወዯ ክፌሌፈይ መቀየርን ትማራሊችሁ፡፡
 ክፌሌፈዮችን ወዯ አስርዮሽ ትቀይራሊችሁ፡፡

 አስርዮሾችን ወዯ ክፌሌፊይ ትቀይራሊችሁ፡፡
ተግባር 3.9
1. የሚከተለትን የተሇመደ ክፌሌፈዬችን ሊዕለን ሇታህቱ በማካፇሌ ወዯ

አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ.
ክፌሌፊይን ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ሇመቀየር ሊዕለን ሇታህቱ እናካፌሊሇን፡፡

ይህንን የማካፇሌ ሂዯትን ቀሪው ዜሮ እስኪሆን ወይም ዴርሻው ቁጥሩ ራሱን
እስኪዯጋግም ማካፇለን እንቀጥሊሇን፡፡
ምሣላ 14
የሚከተለትን ክፌሌፈዮች ወዯ አስርዮሽ ቁጥር ቀይሩ፡፡
ሀ. ሇ. ሏ.
ሇ) ሏ)
መፌትሔ ፡- ሀ) 0.6
5 30 0.8 0.33..
30 5 40 3 10
0 40 9
0 1
ስሇዚህ ስሇዚህ ስሇዚህ
ትርጓሜ 3.5.1፡- አንዴን ክፌሌፈይ ሊዕለን ሇታህቱ ስናካፌሌ ቀሪው ዜሮ ወይም

የማካፇሌ ሂዯቱ የሚያቆም ከሆነ ተካፌል የሚገኘው ቁጥር አክታሚ አስርዮሽ
ይባሊሌ፡፡
ትርጓሜ 3.5.2፡- ማንኛውም ክፌሌፈይ ሊዕለን ሇታህቱ ስናካፌሌ ዴርሻው ራሱን

የሚዯጋግም የማካፇሌ ሂዯቱም የማያቆምና የሚቀጥሌ ከሆነ ቁጥሩ ኢ- አክታሚ
አስርዮሽ ይባሊሌ፡፡
ተግባር 3.10
የሚከተለ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ወዯ ክፌሌፊይ ቀይሩ፡፡

ሀ) 0.8 መ) 0.72
ሇ) 0.45 ሠ) 0.82
ሏ) 0.635
አክታሚ አስርዮሽ የሆኑ ቁጥሮችን ወዯ ክፌሌፊይ ሇመቀየር መጀመሪያ

አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቶችን መሇየት አሇብን፡፡ አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቱን ከሇየን
በኋሊ በተሰጠን አስርዮሻዊ ቁጥር አስርዮሻዊ ነጥብን በመተዉ እና ቁጥሩ
አስርዮሻዊ ቁጥር ቤቱን ታህት አዴርገን በመውሰዴ አስርዮሽን ወዯ ክፌሌፊይ
እንቀይራሇን፡፡
ሇምሣላ፡- “0.6” የ6 ቁጥር አስርዮሻዊ የቁጥር ቤቱ አስረኛ ነው፡፡
ስሇዚህ 0.6 ማሇት “6 አንዴ አስረኛ“ ማሇት ነው፡፡ ይህ ማሇት
ምሣላ 14
የሚከተለትን ወዯ ክፌሌፊይ ቀይሩ፡፡
ሀ) 0.24 ሇ) 0.351
መፌትሔ፡-
ሀ) 0.24 አስርዮሻዊ ቤቱ 100 ነዉ፡፡
0.24 አስርዮሻዊ ነጥቡን ስንተዉ 24 ይሆናሌ፡፡
“24”ን በአስርዮሻዊ ቤት ማሇትም በ 100 እናካፌሊሇን፡፡
ስሇዚህ 0.24
ሇ) 0.351 አስርዮሻዊ ቤቱ 1000 ነዉ፡፡
0.351 አስርዮሻዊ ነጥቡን ስንተዉ 351 ይሆናሌ፡፡
“351”ን በአስርዮሻዊ ቤት ማሇትም በ 1000 እናካፌሊሇን፡፡
ስሇዚህ 0.351

መሌመጃ 3ረ
1. ሊዕለን ሇታህቱ በማካፇሌ አስርዮሻዊ ቁጥርን አግኙ፡፡

ሀ) ሏ) ሠ)
ሇ) መ) ረ)
2. የሚከተለትን አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ወዯ ክፌሌፊይ ቀይሩ፡፡

ሀ) 0.7 ሏ) 0.725 ሠ) 0.92
ሇ. 0.35 መ) 0.9 ረ) 0.525
3. ሇሚከተለት አስርዮሻዊ ቁጥሮች የቁጥር ቤት ግሇፁ፡፡
ሀ) 0.3
ሇ) 0.78
ሏ) 0.246

 ታህታቸው 100 የሆኑ ክፌሌፊዮች መቶኛ ይባሊለ፡፡
“ ” ሲነበብ አንዴ መቶኛ ነው፡፡ በአስርዮሽ ስንፅፇው 0.01 ነው፡፡
 ታህታቸው 10 የሆኑ ክፌሌፈዮች አስረኛ ይባሊለ፡፡

 በሁሇት ተከታታይ ሙለ ቁጥሮች መሀሌ በቁጥር መስመር ሊይ የሚገኙ
ቁጥሮች አስርዮሻዊ ቁጥር ይባሊለ፡፡
 ሁሇት ተመሣሣይ የአስርዮሻዊ ቁጥር ቤቶችን ሇማወዲዯር የምንጠቀመው
ከሙለ ቁጥር ጋር ተመሣሣይ ነው፡፡ ሇምሣላ 7 4 በተመሳሳይ መሌክ
0.7 0.4 ይሆናሌ፡፡
 አስርዮሾችን መዯመርና መቀነስ
1. ቁጥሮቹ ተመሣሣይ የአስርዮሽ ቤት እንዱኖራቸው አስፇሊጊ ሲሆን
ዜሮዎችን ጨምሩ፡፡
2. ነጥቦችን በተራ (በትይዩ ) አስቀምጡ፡፡
3. እንዯሙለ ቁጥር ዯምሩ ወይም ቀንሱ፡፡
 አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ማባዛት
1. የአስርዮሽን ነጥብ እንዯላሇ በማሰብ ሙለ ቁጥሮች በምንሠራበት ሁኔታ
አባዙ፡፡
2. በአብዢውና በተባዢ ሊይ ያለትን የአስርዮሽ ቦታዎች ቁጠሩና
ዯምሩአቸው፡፡
3. ከብዜቱ በቀኝ በኩሌ በመጀመር ፣ ከሊይ በዯረጃ 2 ቆጥራችሁ
የዯመራችሁትን ብዛት ያህሌ የአስርዮሽ ቦታ ወዯ ግራ ቁጠሩ፡፡
የአስርዮሽ ነጥቡን ቆጥራችሁ ከዯመራችሁት ያህሌ ጋር እኩሌ
በማዴረግ የአስርዮሽ ነጥቡን አስቀምጡ፡፡ ቆጥራችሁ የዯመራችሁትን
የአስርዮሽ ቦታ አባዝታችሁ ካገኛችሁት ቦታ የበሇጠ ከሆነ፣ ከብዜቱ ፉት
ዜሮዎችን ጨምሩ፡፡
 አስሪዮሻዊ ቁጥሮችን ማካፇሌ

4. የአስርዮሽ ነጥቡን ወዯ ቀኝ በማንቀሳቀስ አካፈዩን ወዯ ሙለ ቁጥር
ሇውጡ፡፡
5. በተካፈዩ ሊይ ያሇውን የአስርዮሽ ነጥብ በዯረጃ 1 ሊይ የአካፈዩን ነጥብ
ያንቀሳቀሳችሁትን ብዛት ያህሌ ወዯቀኝ በኩሌ ዜሮዎችን ጨምሩ፡፡
6. እንዯተሇመዯው አካፌለ፡፡
7. አስርዮሾችን ሇአስር ርቢዎች አካፌለ፡፡
 ክፌሌፈዮችን ወዯ አስርዮሽ ቁጥሮች ሇመቀየር ሊዕለን ሇታህቱ ማካፇሌ፡፡
የምዕራፌ 3 ማጠቃሇያ ጥያቄዎች

1. ቀጥሇው የቀረቡ ጥያቄዎችን በአስረኛ፣በመቶኛ እና በሺኛ ጻፈ፡፡
ሀ) 0.102 መ)1.10 ሰ) 4.02
ሇ) 0.025 ሠ) 32.202 ሸ) 0.006
ሏ) 12.05 ረ) 0.320 ቀ) 0.004
2. ቀጥሇው የቀረበውን ሰንጠረዥ ተመሌክታችሁ ባድ ቦታዎችን ሙለ፡፡
የክፌሌፊይ ስም በፉዯሌ አስርዮሻዊ አስርዮሻዊ ቁጥር
ክፌሌፈይ
ሰባት ሺኛ 0.007
አስራ ሁሇት ሺኛ
አስራ አምስት መቶኛ
አንዴ መቶኛ
አስራ ሰባት መቶኛ
3. ቀጥል የተሰጡትን አስርዮሽ ቁጥሮችን በቁጥር መስመር ሊይ ጻፈ፡፡

ሀ) 0.3 ሇ)1.5 ሏ) 0.8 መ) 1.7
4. የቀረቡ ጥያቄዎችን በማንበብ ባድ ቦታዎች ሊይ ሙለ፡፡
ሀ) 4.78____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
ሇ) 0.12____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
ሏ) 1.39____አንድች____አንዴ አስረኛዎች____አንዴ መቶኛዎች
5. የተሰጡ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን በማሇት አወዲዴሩ፡፡
ሀ) 0.01____0.001 ሏ) 0.009____0.02
ሇ) 1.12____0.78 መ) 13.7____13.07
6. ከዚህ በታች የቀረቡ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ቁሌቁሌ በማስቀመጥ ዯምሩ፡፡
ሀ) 16.03 11.001 ረ) 7.14 12.3
ሇ) 3.07 0.02 ሰ)1.102 0.008
ሏ) 0.6 1.3 ሸ) 61.12 13.07
መ) 7.01 0.04 ቀ)0.015 0.01
ሠ) 0.006 0.002
7. የቀረቡ አስርዮሻዊ ቁጥሮችን ቁሌቁሌ በማስቀመጥ ቀንሱ
ሀ) 61.03 12.05 መ) 12.6 10.6
ሇ) 7.17 6.08 ሠ) 19.81 15.24

ሏ. 0.08 0.04 ረ) 0.9 0.3
8. ቀጥል የቀረቡ ጥያቄዎችን አስለ፡፡
ሀ) 1.2 0.5 ሠ) 3 ቀ) 0.9 0.3
ሇ) 0.07 1.1 ረ) 0.1
ሏ) 12.2 0.02 ሰ) 8 0.1
መ) 0.41 ሸ) 0.2
9. ቀጥል ሇተሰጡት አስርዮሻዊ ቁጥሮች የቁጥር ቤት ፇሌጉ፡፡
ሀ) 0.5 ሇ) 0.432 ሏ) 0.876 መ) 0.02
10. ቀጥል የተሰጡ አስርዮሾችን ወዯ ክፌሌፈይ ቀይሩ፡፡
ሀ) 0.07 ሇ)1.06 ሏ) 0.13 መ) 0.0012
11. አንዴ መጽሏፌ 100 ገጾች አለት፡፡ ሰሊማዊት የመፅሏፈን ገጾችን
አነበበች፡፡ ያነበበችው የመጽሏፌ ገጾችን በአስርዮሽ ግሇፁ፡፡

12. ከበዯ 10 ብርቱኳኖች አለት፡፡ ከበዯ የቡርቱኳኗን 0.75 አስርዮሽን ሸጠ፡፡
ሳይሸጥ የቀረውን ብርቱኳን በክፌሌፊይ ስንት ነው?

ምዕራፌ 4
መቶኛ
መግቢያ
ቀዯም ባለት የክፌሌ ዯረጃዎች ስሇ ክፌሌፊዮች ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፌ

ዯግሞ የሙለ ነገር ክፊይ በመቶኛ መግሇጽን፣ የአንዴ ነገር መጠን ከላሊኛዉ
አንጻር በመቶኛ መግሇጽን፣ ክፌሌፊዮችን እና መቶኛን ማገናኘትን እና የመቶኛ
ተግባራዊ ፕሮብላሞችን መፌታት ትማራሊችሁ፡፡
የምዕራፈ ዓሊማዎች፡- ከዚህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 የመቶኛን ጽንሰ ሀሳብ ታዉቃሊችሁ፡፡

 ክፌሌፊዮችን ከመቶኛ ጋር ታዛምዲሊችሁ፡፡
 የመቶኛ ፕሮብላሞችን ትፇታሊችሁ፡፡
4.1 የሙለ ነገር ክፊይ በመቶኛ
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ የአንዴ ሙለ ነገር ክፊይ በመቶኛ እንዳት እንዯሚገሇጽ

 ከሙለ ነገር የተከፇሇዉን በመቶኛ ትገሌጻሊችሁ፡፡
ተግባር 4.1
የሚከተለትን ተግባራት በቅዯም ተከተሌ አከናዉኑ፡፡

1. አንዴ ገጽ ባሇካሬ መስመር ወረቀት አዘጋጁ፡፡
2. በካሬዉ ወረቀት ሊይ 10 በ 10 የሆነ ካሬ ከሌለ፡፡ የተከሇሇዉ ትሌቁ ካሬ 100

ትንንሽና እኩሌ የሆኑ ካሬዎች እንዯያዘ አረጋግጡ፡፡ የከሇሊችሁት ካሬ በስተቀኝ
ከተመሇከተዉዉ ጋር ይመሳሰሌ፡፡ በምስለ የተቀባዉን በመቶኛ ግሇጹ፡፡
3. የሰራችሁትን ካሬ በመጠቀም ሇሚከተለ ጥያቄዎች እየተወያያችሁ መሌስ

ስጡ፡፡
ሀ) አንዶን ትንሽ ካሬ ብትቀቡ የትሌቁ ካሬ ስንት ስንተኛ ቀባችሁ ማሇት ነዉ?
ሇ) አራቱን ትንንሽ ካሬ ብቻ ብትቀቡስ?
ሏ) 7ቱን ብቻ ብትቀቡስ?
መ) አስሩን ብቻ ብትቀቡስ?
4. መቶኛ ማሇት ምን ማሇት ነዉ?
አስተዉለ፡- ሲነበብ “አንዴ መቶኛ” ተብል ነዉ፡፡ በላሊ
አገሊሇጽ “መቶኛ ወይም ፏርሰንት” ተብል ይነበባሌ፡፡
ፏርሰንት ምሌክት አሇዉ ይኸዉም ነዉ፡፡
በዚህም መሰረት “አንዴ መቶኛ ወይም አንዴ ፏርሰንት”
ተብል ይነበባሌ፡፡ ሲጻፌ ተብል ነዉ፡፡
ምሳላ 1
1. እያንዲንደን ክፌሌፊይ በመቶኛ ግሇጹ፡፡

ሀ)
ሇ) አንዴ ተማሪ ከመቶ ጥያቄዎች ዉስጥ ስሌሳ አራቱን በትክክሌ መሇሰ፡፡

ይህ ተማሪ በትክክሌ መሌሷሌ ማሇት ነዉ፡፡
2. የተቀቡትን ካሬዎች ሇመግሇጽ በመቶኛ ጻፈ፡፡
መፌትሔ፡- የሚታየዉ ክፌሌ በጠቅሊሊ 100

ካሬዎች አለት፡፡ ከነዚህ መካካሌ የተቀቡት
ሲቆጠሩ 40 ናቸዉ፡፡ በመሆኑም ከአጠቃሊዩ
የተቀባዉ መሆኑን ያሳያሌ፡፡
የቡዴን ስራ
የሚከተለ ጥያቄዎችን በመስራት መሌሳቸዉን

በመቶኛ አስቀምጡ፡፡
1. ሀ) በአንዴ ብር ዉስጥ ስንት ሳንቲሞች አለ፡፡
ሇ) አሌማዝ 30 ሳንቲሞችን ብትወስዴ ከአንዴ ብር ሳንቲሞች ስንት
መቶኛዉን ወሰዯች?
ሏ) አሌማዝ ሇወንዴሟ 50 ሳንቲሞችን ብትሰጥ ከአንዴ ብር ሳንቲሞች ስንት
መቶኛዉን ሰጠችዉ?
መ) ሇአሌማዝ ስንት መቶኛ የአንዴ ብር ሳንቲሞች ቀሯት?
2. ሀ) በአንዴ ዘመን ስንት አመቶች አለ?

ሇ) አንዴ ዘመን ሇአራት ብታካፌሌ ስንት ዓመት ይሆናሌ? በመቶኛ
አስቀምጡ፡፡
ሏ) ዓመትን በመቶኛ አሳዩ፡፡
ምሳላ 2
ዝናሽ በጠቅሊሊ 100 ብር አሊት፡፡ በ20 ብር ቲማቲም፣ በ10 ብር ቃሪያ፣ በ20

ብር ዴንች እና በ40 ብር ዲቦ በመግዛት ምሳ ሇሌጆቿ አዘጋጀች፡፡ ዝናሽ የገዛችዉ
የእያንዲንደ ዕቃ ዋጋ በመቶኛ ስንት ነዉ? ሇዝናሽ የተረፊትስ ብር በመቶኛ ስንት
ነዉ?
መፌትሔ፡- ሇዝናሽ ጠቅሊሊ ያሊት ብር መቶ ሲሆን
- ቲማቲም 20 ብር በመቶኛ
- ቃሪያ 10 ብር በመቶኛ
- ዴንች 20 ብር በመቶኛ
- ዲቦ 40 ብር በመቶኛ ናቸዉ፡፡
ሇዝናሽ የተረፇዉን ሇማግኘት ጠቅሊሊ ወጪ ዴምር ከ100 እንቀንሳሇን፡፡

ይኸዉም፡- ፡፡ ስሇዚህ ዝናሽ የተረፊት በመቶኛ ሲገሇጽ
ይሆናሌ፡፡
አስተዉለ፡- አንዴን ሙለ ነገር ከመቶ በሊይ ቁጥር ሊሇዉ ክፌሌፊዮች ቢከፊፇሌ

እና ከመቶ በሊይ ቁጥር ወስዯን በመቶኛ ቢገሇጽ መቶኛዉ ከ በሊይ
ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 3

የሚከተለ ጥያቄዎችን ምስለን በማየት በመቶኛ መሌሱን አስቀምጡ፡፡
ሀ) የመዯመር ምሌክት ያሇበት ክፌሌ ከጠቅሊሇዉ አንጻር በመቶኛ አስቀምጡ::
ሇ) የመዯመርና የጭረቶች ምሌክት ያሇበት ክፌሌ ከጠቅሊሊዉ አንጻር በመቶኛ
አስቀምጡ::
ሏ) በምስለ ያሌተቀባዉ ክፌሌ በመቶኛ ስንት ነዉ?
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
---- ---- ---- ---- ---- + + + + +
---- ---- ---- ---- ---- + + + + +
---- ---- ---- ---- ---- + + + + +
---- ---- ---- ---- ---- + + + + +
---- ---- ---- ---- ---- + + + + +
---- ---- ----
---- ---- ----
---- ---- ----
---- ---- ----
---- ---- ----
መፌተሔ፡- ስዕለ በጠቅሊሊ በ200 ትንንሽ ካሬዎች ተከፌሎሌ፡፡ ስሇዚህ

ሀ) በቀይ ቀሇም የተቀቡትን ስንቆጥራቸዉ 125 ናቸዉ፡፡ በመቶኛ ስንገሌጽ
ይሆናሌ::
ሇ) በምስለ በቀይና በብጫ ቀሇማት የተቀሇሙትን ስንቆጥር 165 ናቸዉ፡፡
በመቶኛ ስንገሌጽ ይሆናሌ::
ሏ) ሳይቀሇም የቀረዉን ስንቆጥር 35 ነዉ፡፡ በመቶኛ ስንገጸዉ
ይሆናሌ::
መሌመጃ 4ሀ
1. ከዚህ በታች የተሰጡትን ክፌሌፊዮችን በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
2. ሇአንዴ ድሮ አርቢ አርሶ አዯር ዕንቁሊሌ የሚጥለ አራት ድሮዎች ነበሩ፡፡

አርሶ አዯሩ በወር መቶ እንቁሊልችን ሇማግኘት በእቅዴ ቢሰራ አንዶ ድሮ
20 ዕንቁሊልችን፣ ሁሇተኛዋ 15 ዕንቁሊልችን፣ ሶስተኛዋ 10 እንቁሊልችን
እና አራተኛዋ 25 ዕንቁሊልችን ቢጥለ
ሀ) አርሶ አዯሩ ከመቶ ስንት ያገኛሌ?
ሇ) ሶስተኛዋ ድሮ የጣሇችዉ ከመቶ ስንት እጅ ይሆናሌ?
ሏ) አንዯኛዋ እና አራተኛዋ ድሮዎች የጣለት ከመቶ ስንት ዴርሻ ይይዛሌ?
መ) አርሶ አዯሩ መቶ በመቶ ዕንቁሊሌ ሇማግኘት ስንት መቶኛ ይቀረዋሌ?
4.2 የአንዴ ነገር መጠን ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ መግሇጽ
መግቢያ

ከዚህ ቀዯም የአንዴ ሙለ ነገር ክፊይ (ክፌሌፊይ) የሆኑትን ከአጠቃሊይ አንጻር
በመቶኛ ማስቀመጥን ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ የአንዴን ነገር
መጠን ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ መግሇጽን እንማራሇን፡፡
 የአንዴ ነገር መጠን ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ ታስቀምጣሊችሁ፡፡
ተግባር 4.2
በአንዴ ቅርጫት ዉስጥ 12 ልሚዎችና 48 ብርቱኳኖች አለ፡፡
ተማሪዎች፡-
1 ልሚዎችን ከብርቱኳኖች አንጻር በክፌሌፊይ አስቀምጡ፡፡
2. ያገኛችሁትን ዉጤት በመቶኛ ሇመግሇጽ ሞክሩ፡፡
3. ካግኛችሁት ዉጤት ምን ተረዲችሁ?
ማስታወሻ፡ የአንዴን የተሰጠንን ነገር መጠን ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ ሇመግሇጽ

የሚከተሇዉን ዯረጃ እንጠቀማሇን፡፡
1ኛ የተሰጠንን ነገር መጠን በ ማባዛት፤
2ኛ ተባዝቶ የመጣዉን ሇላሊኛዉ ነገር መጠን ማካፇሌ ናቸዉ፡፡
ምሳላ 4
የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ) 48 የ 240 ስንት መቶኛ ነዉ?
ሇ) 300 የ 25 ስንት መቶኛ ነዉ?

ሏ) ማርታና አሇሚቱ የቲማቲም ነጋዳዎች ናቸዉ፡፡ በመጀመሪያ ወር ማርታ
1600 ብር ትርፌ ስታገኝ አሇሚቱ ዯግሞ 1200 ብር ትርፌ አግኝታሇች፡፡
የአሇሚቱ ትርፌ ከማርታ አንጻር በመቶኛ ስንት ነዉ?
መፌትሔ፡-
ሀ) ይህ ማሇት 48 የ 240 /20 ነዉ፡፡
ሇ) ይህ ማሇት 300 የ 25 / ነዉ፡፡
ሏ) የተጠየቅነዉ የአሇሚቱን ትርፌ ከማርታ አንጻር በመቶኛ ነዉ፡፡
በመሆኑም ነዉ፡፡ ይህ ማሇት የአሇሚቱ ትርፌ
የማርታን ነዉ፡፡
መሌመጃ 4ሇ
1. የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

ሀ) 6 የ30 ስንት መቶኛ ነዉ?
ሇ) 24 የ40 ስንት መቶኛ ነዉ?
ሏ) 8 የ10 ስንት መቶኛ ነዉ?
መ) 25 የ100 ስንት መቶኛ ነዉ?
ሠ) 18 የ60 ስንት መቶኛ ነዉ?
ረ) 36 የ90 ስንት መቶኛ ነዉ?
ሸ) 25 የ50 ስንት መቶኛ ነዉ?
2. አንዴ ተማሪ በፇተና ዉጤት 20 ከ60 አገኘ፡፡ ይህ ዉጤቱ ወዯ መቶኛ
ሲቀየር ስንት ነዉ?

3. በአንዴ ክፌሌ ዉስጥ 25 ወንድች እና 20 ሴት ተማሪዎች አለ፡፡ የወንድች
ቁጥር ከሴቶች ቁጥር አንጻር በመቶኛ ስንት ነዉ?
4.3 ክፌሌፊዮችን እና መቶኛዎችን ማገናኘት
መግቢያ
ከዚህ በፉት ባለት ክፌልች ስሇ ክፌሌፊዮች እና መቶኛ የተማራችሁትን

በማስታወስ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ክፌሌፊዮችን እና መቶኛን ማገናኘትን ወይም
በመካከሊቸዉ ያሇዉን ዝምዴና መግሇጽን እና የክፌሌፊይ አቻ የሆኑ መቶኛዎችን
በባር ማሳየትን ትማራሊችሁ፡፡
 ክፌሌፊዮችንና የመቶኛን ዝምዴና ትገሌጻሊችሁ፡፡
ተግባር 4.3
“100”ን የሚወክሌ አንዴ ባር ሞዳሌ ሳለ፡፡ የሳሊችሁትን የባር ሞዳሌ ሇ5 እኩሌ

ቦታ ክፇለ፡፡
ሀ) ከተከፇሇዉ ዉስጥ በ ግሇጹ፡፡
ሇ) ከተከፇሇዉ ዉስጥ በ ግሇጹ፡፡
ሏ) ከተከፇሇዉ ዉስጥ በ ግሇጹ፡፡
ከሊይ በሰራችሁት ተግባር አማካኝነት ስሇ መቶኛ የተወሰነ ጽንሰ ሀሳቦችን

አግኝታችኋሌ፡፡ ማሇት ከመቶ እኩሌ ክፌልች ዉስጥ 20 ክፌልች ማሇት

ነዉ፡፡ ይህ ማሇት ነዉ፡፡ በዚህ አገሊሇጽ የመቶኛንና ክፌሌፊይን
ዝምዴና እንመሇከታሇን፡፡ በተመሳሳይ ብሇን እንጽፊሇን፡፡
ስሇዚህ
ወዘተ
ምሳላ 6
የመቶኛ ባር ሞዳሌ በመጠቀም
ሀ) ሇ የመቶኛ እጅ ፇሌጉ፡፡
ሇ) ሇ የመቶኛ እጅ ፇሌጉ፡፡
መፌትሔ፡-
ሀ) መቶን የሚወክሌ ሞዳሌ መሳሌ፡፡ሇ10 እኩሌ ቦታ መክፇሌና መቀባት
0 1
ከ100 ዉስጥ ከሆነ ከ ዉስጥ

ሇ) በተመሳሳይ ባር ሞዳሌ መሳሌ፡፡ ሇ4 እኩሌ ቦታ ማካፇሌና መቀባት
0 1
ከ100 ዉስጥ ከሆነ ከ ዉስጥ ይሆናሌ፡፡
ምሳላ 7
ሇሚከተለት ክፌሌፊዮች አቻ የሆኑ መቶኛዎችን የመቶኛ ባር በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ)
መፌትሔ፡-
ከ ዉስጥ ማሇት
ከ ዉስጥ ማሇት ይሆናሌ፡፡
የእነዚህ ከሊይ ያየናቸዉ ክፌሌፊዮችና መቶኛዎች በባር እንዯሚከተሇዉ

ቀርበዋሌ፡፡

ማስታወሻ፡-
ክፌሌፊይን ወዯ መቶኛ ሇመሇወጥ የሚከተለትን ዯረጃዎች እንጠቀማሇን፡፡
ዯረጃ 1፡ ክፌሌፊይን በ ማባዛት፤
ዯረጃ 2፡ ተባዝቶ የመጣዉን ክፌሌፊይ ማቃሇሌ ናቸዉ፡፡
ምሳላ 8
በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)
መፌትሔ፡- ሀ)
ሇ)

ሏ)
መሌመጃ 4ሏ
1. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሀ) መ)
ሇ) ሠ
ሏ) ረ)
2. የሚከተለትን መቶኛ ቁጥሮች ወዯ ክፌሌፊይ ቀይሩ፡፡

ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ) ረ)
3. ከዚህ በታች ሇተቀመጡት ክፌሌፊዮች አቻ የሆኑ መቶኛዎችን በመፇሇግ

በባር አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ)
4. የመቶኛ ባር ሞዳሌ በመጠቀም ያገኛችሁትን በመቀባት አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ የመቶኛ እጅ ፇሌጉ፡፡ ሇ) ሇ የመቶኛ እጅ ፇሌጉ፡፡
4.4 የመቶኛ ተግባራዊ ፕሮብላሞችን መፌታት
መግቢያ

በቀዯሙት ንዐስ ክፌልች ስሇ መቶኛ ጽንሰ-ሃሳብ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዐስ
ክፌሌ ዯግሞ ስሇ መቶኛ ተግባራዊ ፕሮብላሞችን መፌታት ትማራሊችሁ፡፡
 መቶኛን ያካተቱ ፕሮብላሞችን ትፇታሊችሁ፡፡
ትግባር 4.4
በሒሳብ ፇተና ክፌሌ ዉስጥ ካለ 60 ተማሪዎች 20 ተማሪዎች ከግማሽ በታች

አገኙ፣15 ተማሪዎች ከግማሽ በሊይ ቢያገኙ እና 25 ተማሪዎች ማሇፌያ (ግማሽ)
ቢያገኙ፤
ሀ) ከግማሽ በታች ያመጡ ተማሪዎችን በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሇ) ከግማሽ በሊይ ያመጡ ተማሪዎችን በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሏ) ግማሽ ያመጡ ተማሪዎችን በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሇምሳላ የመቶኛ ፕሮብላሞችን በተሇያዩ ቦታዎች ተግባራዊ ሌናዯርጋቸዉ

እንችሊሇን፡፡ በንግዴ ቦታዎች፣ በህክምና ቦታዎች፣ በትምህርት ቤቶች፣ በባንክ
ቤቶች…ወዘተ የመቶኛ ፕሮብላሞችን እናገኛሌ፡፡
ሀ) አጠቃሊይ ዋጋን መፇሇግ፤
ምሳላ 9
አስቴር ሇምረቃዋ የሚሆን ቀሚስ በ 900 ብር ገዛች፡፡ የሽያጩ ግብር
በዋጋዉ ሊይ የሚያስጨምር ቢሆን የቀሚሱ አጠቃሊይ ዋጋ ስንት ነዉ?
መፌትሔ፡-
በዋጋዉ ሊይ የሚያስጨምረዉን ሇማግኘት የ 900 ብር እንፇሌጋሇን፡፡

ይህ ማሇት
ብር ተጨማሪ ዋጋ አሇዉ፡፡
ስሇዚህ የቀሚሱ ጠቅሊሊ ዋጋ ሊይ ተጨማሪ ዋጋዉን እንዯምራሇን፡፡ በመሆኑም

ጠቅሊሊ ዋጋዉ
ይሆናሌ፡፡
ሇ) ወሇዴ መፇሇግ
ነጠሊ ወሇዴ ማሇት የወሇዴ አይነት ሆኖ በአንዴ የቁጠባ ተቋም የተቀመጠ ብር

በየአመቱ የሚጨምረዉ ወጥ የሆነ የገንዘብ ጭማሪ ነዉ፡፡
ምሳላ 10
ቦጋሇች 400 ብር በአመቱ መጀመሪያ በኢትዮጵያ ንግዴ ባንክ ብታስቀምጥ እና

ባንኩ በአመት ነጠሊ ወሇዴ ቢወሌዴ ቦጋሇች ከ4 አመት በኋሊ በባንክ የሒሳብ
ዯብተሯ አጠቃሊይ ስንት ብር ይኖራታሌ?
መፌትሔ፡- በአንዴ አመት የሚኖረዉ ወሇዴ መጠን የ400 ብር ነዉ፡፡ ይህ
ማሇት ብር
ሇአስቴር የሚኖራት ብር በየአመቱ 24 ብር ይጨምራሌ፡፡ ስሇዚህ ከ4

አመት በኋሊ በአስቴር የሚኖራት ብር ብር
ይሆናሌ፡፡

መሌመጃ 4መ
የሚከተለትን የቃሊት ፕሮብላሞች ስሩ፡፡
1. በአንዴ ትምህርት ቤት ያለ መምህራን ቁጥር 45 ነዉ፡፡ ሇ20 መምህራን

የቁጠባ ቤት ቢሰጣቸዉ፣12 መምህራን የራሳቸዉ መኖሪያ ቤት ቢኖራቸዉ
እና 13 መምህራን በግሇሰብ ኪራይ ቤት ቢኖሩ
ሀ) ቁጠባ ቤት ያገኙ መምህራንን ቁጥር በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሇ) የግሌ መኖሪያ ቤት ያሊቸዉን መምህራንን ቁጥር በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሏ) በኪራይ ቤት የሚኖሩ መምህራንን ቁጥር በመቶኛ ግሇጹ፡፡
2. አቶ ማሩ ሇቤት ስራ የሚሆን 60 ቆርቆሮ ገዙ፡፡ የእያንዲንደ ዋጋ 260 ብር
ነዉ፡፡ የአንደ ቆርቆሮ ግብር ቢሆን
ሀ) የአንደ ቆርቆሮ ዋጋ ከነሽያጩ ግብር ስንት ነዉ?

ሇ) የጠቅሊሊ ቆርቆሮዎች ዋጋ ከነ ሽያጩ ግብር ስንት ነዉ?
3. አሌማዝ 1,000 ብር በራሷ የብዴርና ቁጠባ ዯብተር ብታስቀምጥ እና
ብዴርና ቁጠባ ተቋሙ በአመት ነጠሊ ወሇዴ ቢወሌዴ አሌማዝ ከ 6
አመት በኋሊ በማይክሮ ቁጠባ ዯብተር አጠቃሊይ ስንት ብር ይኖራታሌ?

 የሙለ ነገር ክፊይ በመቶኛ

o የሙለ ነገርን ክፊይ በመቶኛ ማስቀመጥ ማሇት ክፊዩን በ
አባዝቶ ማስቀመጥ ማሇት ነዉ፡፡
o ሲነበብ “አንዴ መቶኛ” ተብል ነዉ፡፡
 የአንዴ ነገር መጠን ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ መግሇጽ

o አንዴ ነገር ከላሊኛዉ አንጻር በመቶኛ ሇማስቀመጥ አንደን
በላሊኛዉ አካፌሇን በመቶ ማባዛት ማሇት ነዉ፡፡
 ክፌሌፊይን ወዯ መቶኛ ሇመሇወጥ

 ዯረጃ 1፡ ክፌሌፊይን በ ማባዛት፤
 ዯረጃ 2፡ ተባዝቶ የመጣዉን ክፌሌፊይ ማቃሇሌ ናቸዉ፡፡
ማጠቃሇያ መሌመጃ
1. የሚከተለትን እዉነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ

ሀ) አንዴ ሙለ ነገርን በማካፇሌ መቶኛን ማሳየት ይቻሊሌ፡፡
ሇ)
ሏ) በመቶኛ ስንገሌጽ ይሆናሌ፡፡
መ) ነዉ፡፡
ሠ) ሁሇት ግማሽ አንዴ ሙለ ይሆናሌ፡፡

2. ከዚህ በታች በሀ ስር የተሰጡትን ክፌሌፊዮች በሇ ስር ከተሰጡት
መቶኛዎች ጋር አዛምደ
ሀ ሇ

1. ሀ)
2. ሇ)
3. ሏ)
4. መ)
5. ሠ)
6. ረ)
ሰ)
ሸ)
ቀ)
በ)
3. አንዴ የዉሃ ጆግ 4 ብርጭቆ ዉሃ መያዝ ቢችሌና በጆግ ዉስጥ ካሇዉ ዉሃ

ግማሹ ቢጠጣ፤
ሀ) ጆግ ዉስጥ ስንት ብርጭቆ ዉሃ ይቀራሌ?
ሇ) ጆጉ ከያዘዉ ዉሃ አንዴ ብርጭቆ ዉሃ ቢጠጣ ቀሪዉ በመቶኛ ስንት
ይሆናሌ?
ሏ) ግማሽ የቀረዉ ዉሃ በመቶኛ ስንት ነዉ?
4. ከዚህ በታች ሇተሰጡ የመቶኛ ባር ሞዳሌ በመጠቀም አሳዩ፡፡
ሀ) አቻ የሆነ መቶኛ ፇሌጉ፡፡ ሏ) አቻ የሆነ መቶኛ ፇሌጉ፡፡
ሇ) አቻ የሆነ መቶኛ ፇሌጉ፡፡ መ) አቻ የሆነ መቶኛ ፇሌጉ፡፡
5. ሇሚከተለት ክፌሌፊዮች ባር በመጠቀም አቻ የሆኑ መቶኛዎችን አሳዩ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ)

6. የሚከተለትን ክፌሌፊዮች በመቶኛ ግሇጹ፡፡
ሀ) ሇ) ሏ) መ) ሠ)
7. የሚከተሇዉ ስዕሌ ሶስት እኩሌ ቦታዎች የተከፇሇ ነዉ፡፡ ክፌለን መሰረት

በማዴረግ ቀጥል የቀረቡ ጥያቄዎችን መሌሱ፡፡
ሀ) የተቀባዉን የስዕለን ክፌሌ በመቶኛ ግሇጹ፡፡

ሇ) የተቀባዉን የስዕለን ክፌሌ በክፌሌፊይ ግሇጹ፡፡
8. የሚከተሇዉን የባር ሞዳሌ በማየት የተሰጡ ጥያቄዎችን መሌሱ፡፡
ሀ) የክፌሌፊዮች ብዛት ስንት ነዉ?

ሇ) የተቀባዉ በክፌሌፊይ ሲገሇጽ ስንት ይሆናሌ?
ሏ) ያሌተቀባዉ በክፌሌፊይ ሲገሇጽ ስንት ይሆናሌ?
መ) ያሌተቀባዉ በመቶኛ ሲገሇጽ ስንት ይሆናሌ?
ሠ) የተቀባዉ በመቶኛ ሲገሇጽ ስንት ይሆናሌ?

ምዕራፌ 5
በተሇዋዋጮች መስራት
መግቢያ
በአራተኛ ክፌሌ ስሇ ስርዓተ ጥሇት ዕዴገት የተማራችሁትን በመከሇስ በዚህ

ምዕራፌ አሌጀብራዊ ተርሞችንና አገሊሇጾችን መሇየት፣ የእኩሌነት ዏረፌተ
ነገሮችን መሇየት፣ ተሇዋዋጮችን በቁጥር በመተካት የእኩሌነት ዏረፌተ
ነገሮችን መፌታት፣ እንማራሇን፡፡ የእነዚህን ጽንሰ-ሀሳብ ትግበራንም ጨምረን
እናያሇን፡፡

 በሒሳብ ትምህርት የተሇዋዋጮችን ጥቅም እውን ታዯርጋሊችሁ፡፡

 ሒሣባዊ ተርሞችን
ትረዲሊችሁ፡፡
 ተሇዋዋጮችን ትረዲሊችሁ፡፡
 አገሊሇጾችን ትረዲሊችሁ፡፡
 ማቃሇልችን ትረዲሊችሁ፡፡
 ሒሳባዊ እኩሌነቶችን ትሇያሊችሁ፡፡
 የተሇዋዋጮችን ዋጋ በመተካት የእኩሌነትን ዋጋ ታገኛሊችሁ፡፡
 ተሇዋዋጮችን በመተካት እኩሌነቶችን ትፇታሊችሁ፡፡
5.1 የስርዓተ ጥሇት /pattern/ እዴገት ማጠቃሇያ /Generalization/ እና

መዯበኛነት ( formalization )
መግቢያ
ከዚህ ቀዯም በአራተኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ ስሇ ስርዓተ ጥሇት አይነቶች

ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ ስሇ ስርዏተ ጥሇት ማጠቃሇሌና መዯበኛ
ማዴረግ ትማራሊችሁ፡፡

 የስርዓተ ጥሇት(pattern) እዴገትን ማጠቃሇሌና መዯበኛ
ታዯርጋሊችሁ፡፡
ተግባር 5.1
የሚከተለትን ስርዏተ ጥሇት ተመሌክታችሁ ተከታዮችን አራት አባሊት ጻፈ
1. 2፣4፣6፣___ ___ ___ ____

2. 1፣3፣9፣27፣____ ____ ____ ____
3. ፣ ፣ ፣__ __ __ __
የስርዓተ ጥሇት አይነቶች
በቁጥሮች እዴገትና መሇዋወጥ ዉስጥ የተሇያዩ ስርዓተ ጥሇቶች ይፇጠራለ፡፡

በመሆኑም የስርዓተ ጥሇት አይነቶችን ሁለን ዘርዝሮ መጨረስ አይቻሌም፡፡ ነገር
ግን ሇመነሻ እንዱሆን የተወሰነ ስርዓተ ጥሇት አይነቶችን እናያሇን፡፡
1ኛ) ተዯጋጋሚ ስርዓተ ጥሇት፡-ይህ ስርዓተ ጥሇት አይነት ቀዴሞ የነበረዉን
ቁጥር ወይም መጠን የሚዯጋግም ስርዓተ ጥሇት ነዉ፡፡
ሇምሳላ ; ; ;
2ኛ) ተዯማሪ ስርዓተ ጥሇት፡-ይህ ስርዓተ ጥሇት በቀዲሚዉ ቁጥር ሊይ ተመሳሳይ
መጠን በመዯመር የሚጨምር ስርዓተ ጥሇት ነዉ፡፡
ምሳላ 2; 4; 6; 8; 10;….
3ኛ) ተቀናሽ ስርዓተ ጥሇት፡-ይህ ስርዓተ ጥሇት ከቀዲሚዉ ቁጥር ሊይ ተመሳሳይ
መጠን በመቀነስ የሚካሄዴ ስርዓተ ጥሇት ነዉ፡፡

ምሳላ 30; 27; 24; 21;….
4ኛ) የሚባዛ ስርዓተ ጥሇት፡-ይህ ስርዓተ ጥሇት ቀዲሚዉን ቁጥር በተመሳሳይ
ቁጥር በማባዛት የሚጨምር ወይም የሚቀንስ ስርዓተ ጥሇት ነዉ፡፡
ምሳላ 1; 2; 4; 8; 16; 32;….
5ኛ) ስኩዌር ስርዓተ ጥሇት፡-ይህ ስርዏተ ጥሇት ቀዲሚዉን ቁጥር ስኩዌር
በማዴረግ የሚጨምር ስርዓተ ጥሇት ነዉ፡፡
ምሳላ፡-5,25,625,…
ትርጉም 5.1 ሰርዓተ ጥሇትን አጠቃሊይ ማዴረግ ማሇት በአንዴ ስርዏተ ጥሇት
አባሊት መካከሌ ያሇዉን ግንኙነት የሚያስረዲ አጠቃሊይ መግሇጫ ነዉ፡፡
ምሳላ 1
የሚከተለትን ስርዓተ ጥሇት ተመሌክታችሁ ማጠቃሇያ አዴርጉ፡፡
1.0፣10፣20፣30፣....
2.16፣8፣4፣2፣1፣....
መፌትሔ፡-
1. ስርዓተ ጥሇቱን ሇማጠቃሇሌ መጀመሪያ ዐዯቱን በሚገባ ከተረዲን በኋሊ በአንዴ
አረፌተ ነገር እናጠቃሌሊሇን፡፡ በዚህ መሰረት በእያንዲንደ ዐዯት ዉስጥ
በቀዯመዉ አባሌ ሊይ አስር በመዯመር ቀጣዩን አባሌ እናገኛሇን፡፡
2. በእያንዲንደ ዐዯት ዉስጥ የቀዯሙ አባሌ ሇሁሇት በማካፇሌ ቀጣዩን አባሌ
እናገኛሇን፡፡
ተግባር 5.2
ጥንዴ ጥንዴ በመሆን የሚከተለትን ስርዓተ ጥሇት ተመሌክታችሁ እዴገቱን

መዯበኛ አዴርጉ፡፡
1. 5፣8፣11፣14፣......
2. 1፣6፣11፣16፣.....
ትርጉም 5.3 ስርዓተ ጥሇት መዯበኛ ማዴረግ ማሇት በስርዓተ ጥሇቱ አባሊት
መካከሌ ያሇዉን ግንኙነት በቀመር ወይም በቅጽ ማስቀመጥ ማሇት ነዉ፡፡
ምሳላ 2
የሚከተለትን ስርዓተ ጥሇት ተመሌክታችሁ እዴገቱን መዯበኛ አዴርጉ፡፡
1. 1፣4፣7፣10፣....
2. 1፣2፣4፣8፣16፣....
መፌትሔ፡-
1. መጀመሪያ ሇስርዓተ ጥሇቱ ማጠቃሇያ እንሰጣሇን፡፡ በዚህ መሰረት በእያንዲንደ
በቀዯመዉ አባሌ ሊይ 3 ቁጥርን በመዯመር ቀጣዩን አባሌ እናገኛሇን፡፡
ስርዓተ ጥሇቱን መዯበኛ ሇማዴረግ የሚከተሇዉን ሰንጠረዥ ተመሌከቱ፡፡
ሠንጠረዥ 5.1
የአባለ ቅዯም ተከተሌ የአባለ ዋጋ

1ኛ
2ኛ

3ኛ
4ኛ
“ “
“ “
“ “
ሀኛ ሀኛ
2. ስርዓተ ጥሇቱን ስናጠቃሌሇዉ የቀዯመዉን አባሌ በ2 በማባዛት ተከታዩን
ቁጥር እናገኛሇን፡፡ መዯበኛነቱን ቀጥል በቀረበዉ ሰንጠረዥ ተመሌከቱ
ሠንጠረዥ 5.2

1ኛ
2ኛ
3ኛ
4ኛ
5ኛ
“ “
“ “
ሀኛ
ምሳላ 3
አንዴ በድሮ እርባታ ስራ ሊይ የተሰማራ አርሶ አዯር 20 ድሮዎች አለት፡፡

የድሮዎቹ ብዛት በየዓመቱ የቁጥራቸዉን እጥፌ ቢባዙ በሰባተኛዉ ዓመት ሊይ
አርሶ አዯሩ ምን ያህሌ ድሮዎች ይኖሩታሌ፡፡
መፌትሔ፡-
ቀጥል በቀረበዉ ሠንጠረዥ ሊይ በየዓመቱ የሚጨምረዉን የድሮ ቁጥር

ተመሌከቱ፡፡

ዓመት የድሮዎች ብዛት
1ኛ
2ኛ
3ኛ
4ኛ
“ “
“ “
“ “
7ኛ
በዚህ አይነት መሰረት 7ኛዉ ዓመት ሊይ ሇአርሶ አዯሩ የሚኖረዉ የድሮች ብዛት
ነዉ፡፡
አስተዉለ፡-ስርዓተ ጥሇትን መዯበኛ ካዯረግን በስርዓተ ጥሇት ዉስጥ የሚሰጡንን

አባሊት መነሻ በማዴረግ የተጠየቅነዉን የትኛዉንም አባሌ ማግኘት እንችሊሇን፡፡
ምሳላ 4
ሇሚከተለ ስርዓተ ጥሇት እዴገቶች 20ኛዉ ቅዯም ተከተሌ ሊይ ያሇዉን አባሌ

አግኙ፡፡
1. 2፣5፣8፣11፣....
2. 50፣48፣46፣44፣.....
መፌትሔ፡-
1. ስርዓተ ጥሇቱን ስናጠቃሌሇዉ በቀዯመዉ አባሌ ሊይ 3ን በመዯመር ቀጣዩን
አባሌ እናገኛሇን፡፡ ስርዓተ ጥሇቱን መዯበኛ ሇማዴረግ የሚከተሇዉን ሰንጠረዥ
ሠንጠረዥ 5.4
1ኛ
2ኛ
3ኛ
4ኛ
“ “
“ “
“ “
20ኛ
ስሇዚህ 20ኛዉ አባሌ ይሆናሌ፡፡
2. ስርዓተ ጥሇቱን ስናጠቃሌሇዉ ከቀዯመዉ አባሌ ሊይ ሁሇት ሲቀነስ ቀጣዩን

አባሌ እናገኛሇን፡፡
ሠንጠረዥ 5.5

1ኛ
2ኛ
3ኛ
4ኛ
“ “
“ “
“ “

20ኛ
ስሇዚህ 20ኛዉ አባሌ ይሆናሌ፡፡
መሌመጃ 5ሀ
1. ሇሚከተለት ስርዓተ ጥሇቶች ቀጣይ ሶስት ቁጥሮችን አግኙ፡፡

ሀ) 01፣001፣0001... መ) 3፣6፣12፣24፣....
ሇ) 1፣5፣9፣13... ሠ) 32፣16፣8፣....
ሏ) 63፣60፣57፣....
2. ሇሚከተለት የስርዓተ ጥሇት እዴገቶች ማጠቃሇያ ስጡ፡፡
ሀ) 7፣12፣17፣22፣... መ) 3፣9፣27፣...
ሇ) 80፣73፣66፣....
ሏ) 1፣7፣13፣19፣....
3. አንዴ ፌራፌሬ ነጋዳ 1024 ልሚዎች አለት፡፡ በመጀመሪያ ቀን
የልሚዎችን ግማሽ ቢሸጥ በሁሇተኛዉ ቀን የቀሩ ልሚዎችን ግማሽ
ቢሸጥ በዚህ አይነት እየሸጠ ቢቀጥሌ በአስረኛዉ ቀን ስንት ልሚዎች
ይቀሩታሌ?
4. የሚከተለ የስርዓተ ጥሇት እዴገት መዯበኛነትን በሰንጠረዥ አሳዩ፡፡
ሀ) 1፣3፣5፣7፣.... የዚህን ስርዓተ ጥሇት ሀኛ አባሌ አግኙ፡፡
ሇ) 4፣6፣8፣10፣.... የዚህን ስርዓተ ጥሇት ሀኛ አባሌ አግኙ፡፡
ሏ) 30፣27፣24፣21፣.... የዚህን ስርዓተ ጥሇት ሀኛ አባሌ አግኙ፡፡
5.2 አሌጀብራዊ ተርሞችና አገሊሇፆች
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ በኋሊ ተማሪዎች

 ተርሞችን እና ሒሳባዊ ገሇጻዎችን ትሇያሊችሁ::
 የተሰጡ ሒሳባዊ አገሊሇጾችን ተመሳሳይ የሆነ ተርሞችን በማሰባሰብ
ታቃሌሊሊችሁ፡፡
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ ስሇ አሌጀብራዊ ተርሞች ምንነት፣ ስሇ ሒሳዊ አገሊሇፆች፣

ስሇ ተሇዋዋጮች እና ቀሊሌ አሌጀብራዊ መገሇጫዎች ዋጋ ትማራሊችሁ፡፡
5.2.1 ተሇዋዋጮች፣ አሌጀብራዊ ተርሞች እና የተርሞች ዋጋ
ተግባር 5.3
የሚከተለትን አገሊሇጾች ተሇዋዋጮችን በመጠቀም ግሇጹ፡፡
1. የሁሇት ቁጥሮች ዴምር

2. የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር እጥፌ
3. የሶስት ቁጥር እና የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ብዜት
4. የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር አንዴ ሶስተኛ
በአርትሜትካዊና በአሌጀብራ ትምህርት መካከሌ ያሇ ሌዩነት ቢኖር የአሌጀብራ

ትምህርት ተሇዋዋጮችን የሚጠቀም መሆኑ ነው፡፡
በአንዴ ሒሳባዊ መግሇጫ ውስጥ ያሌታወቁ ቁጥሮችን ሇመወከሌ የምንጠቀመው

ምሌክት ተሇዋዋጭ ተብል ይጠራሌ፡፡ የሚከተሇውን ማብራሪያ አስተውለ፡፡
“የሁሇትና የአንዴ ላሊ ቁጥር ዴምር “ የሚሇው መግሇጫ አሌጀብራዊ መግሇጫ

ነው፡፡ ይህ መግሇጫ ዋጋውን የምታውቁትን ቁጥር “2”`ንና ዋጋው ያሌታወቀውን
ቁጥር “አንዴ ቁጥር” የሚለትን ይዟሌ፡፡
ምሳላ 5

ገምቤሮ አንዴ እሸት በቆል በአራት ብር ይሸጣሌ፡፡ አንዴ እሸት በቆል ከሸጠው
ወይም ብር 4 ያገኛሌ፡፡ ሁሇት እሸት በቆል ከሸጠ 2 ወይም ብር 8
ያገኛሌ፡፡ የሚሸጠው በቆል ብዛት በጨመረ ቁጥር ከሽያጩ የሚያገኘው የገንዘብ

መጠን ይጨምራሌ፡፡
የሚሸጠው የበቆል እሸት ብዛትና ከሽያጩ የሚገኘው የገንዘብ መጠን መካከሌ

ያሇውን ሁኔታ ሇማሳየት በሰንጠረዥ መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
ሠንጠረዥ 5.2.1
የእሸት በቆልዎች ብዛት ከሽያጩ የሚገኘው የገንዘብ መጠን

0 0
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
ከሊይ በተመሇከተው ሠንጠረዥ ከአንዴ እሸት በቆል የሚገኘው የገንዘብ መጠን

ብር 4 አይሇዋወጥም፡፡ ነገር ግን የእሸት በቆል ብዛት ይሇዋወጣሌ የእሸት
በቆልውን ብዛት ሇመወከሌ የሚችሌ አንዴ ተሇዋዋጭ መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
ከሽያጩ የሚገኘዉ የገንዘብ መጠን በሂሣባዊ መግሇጫ ብር 4 ወይም
4 ሸ ነው፡፡ ይህ ሒሳባዊ መግሇጫ 4ሸ ተብል ሉፃፌ ይችሊሌ፡፡ እንዱህ ሲፃፌም
አራት ጊዜ የ”ሸ”ን ዋጋ ማሇት ነው፡፡ 4ሸ የሚሇው መግሇጫ አሌጀብራዊ መግሇጫ

ይባሊሌ፡፡ ምክንያቱም ተሇዋዋጭ፣ ቁጥርና ቢያንስ አንዴ የስላት ምሌክት

ይዟሌ፡፡ይህ ማሇት ነዉ፡፡ በዚህ ዉስጥ 4- ቁጥር፣ - ስላት ሲሆን
ሸ ዯግሞ ተሇዋዋጭ ነዉ፡፡
ትርጓሜ፡- ተርም ማሇት አንዴ ቁጥር ብቻዉን፣ አንዴ ተሇዋዋጭ ብቻዉን፣ አንዴ
ቁጥር ከተሇዋዋጭ ጋር ወይም ተሇዋዋጭ ከተሇዋዋጭ ጋር በማባዛትና በማካፇሌ
ብቻ የተያያዙ ከሆነ ተርም ይባሊሌ፡፡
ምሣላ 6
ሀ) 4; 5ሀ; ; ; ; የመሳሰለት ተርሞች ናቸዉ፡፡
ሇ) የመሳሰለት የመዯመር ወይም የመቀነስ ስላት ስሊሊቸዉ
ተርም መሆን አይችለም፡፡
አስተዉለ፡ በተርም አገሊሇጽ
ጠቋሚ ቁጥር 3
ተሇዋዋጭ
የተሇዋዋጭ ሀይሌ
ትርጓሜ፡- ተመሳሳይ ተርሞች፡ ሁሇት ወይም ከዚያ በሊይ ተርሞች ተመሳሳይ
የሚባለት የሚከተለትን ስያሟለ ነዉ፡፡
1) ሁለም ተሇዋዋጮች(ፉዯልች) ተመሳሳይ ሲሆኑ
2) የሁለም ተሇዋዋጮች(ፉዯልች) ሀይሌ ተመሳሳይ ሲሆን ነዉ፡፡
ትርጓሜ፡ ተመሳሳይ ያሌሆኑ ተርሞች፡ ሁሇት ተርሞች የተሇያየ ተሇዋዋጭ ወይም

የተሇያየ የተሇዋዋጭ ሀይሌ ሲኖራቸዉ ተመሳሳይ ያሌሆኑ ተርሞች ይባሊለ፡፡
ምሣላ 7
የሚከተለትን ጥንዴ ተርሞች ተመሳሳይ ወይም ተመሳሳይ ያሌሆኑ በማሇት

ሇዩ፡፡ ምክንያቱንም ግሇጹ፡፡
ሀ) 2ሀ እና 3ሀ ተመሳሳይ ተርሞች ናቸው፡፡ ምክንያቱም ተሇዋዋጮቹ ተመሳሳይ
ናቸዉ፡፡
ሇ) 7ሸ እና ተመሳሳይ ተርሞች አይዯለም፡፡ ምክንያቱም ተሇዋዋጮቹ ሸ እና
በ የተሇያዩ ናቸዉ፡፡
ሏ) እና የማይመሳሰለ ተርሞች ናቸዉ፡፡ ምክንያቱም ሀይሊቸዉ
ተመሳሳይ አይዯሇም፡፡
ትርጓሜ፡- አሌጀብራዊ መግሇጫ አንዴ ቁጥር ብቻዉን፣አንዴ ተሇዋዋጭ ብቻዉን፣

አንዴ ቁጥር ከተሇዋዋጭ ጋር ወይም ተሇዋዋጭ ከተሇዋዋጭ ጋር ከአራቱ
የሒሳብ ስላቶች ብያንስ በአንደ ተጣምሮ ከተቀመጠ አሌጀብራዊ መግሇጫ
ይባሊሌ፡፡
ምሳላ 8
; 7; መ; ; ; ; ; 13ቀ; ; የመሳሰለት ሁለም አሌጀብራዊ
መግሇጫ ናቸዉ፡፡
አስተውለ፡-
የክፌሌፈይ መስመር የማካፇሌ ምሌክት ነው፡፡

“ “ ማሇት”8 3” ነወ፡፡
በተመሣሣይ ሁኔታ የማባዛት ምሌክት በተሇያየ መንገዴ ሉፃፌ ይችሊሌ፡፡
“5 ጊዜ ቀ “ የሚሇው 5.ቀ፣5 ቀ ፣ 5( ቀ) ወይም በቀሊለ 5ቀ ተብል ሉፃፌ
ይችሊሌ፡፡
ምሳላ 9
አስተውለ 1) ሁለም ተርሞች አሌጀብራዊ መግሇጫ ናቸዉ፡፡
2) አሌጀብራዊ መግሇጫ የሆነ ሁለ ተርም ሊይሆን ይችሊሌ፡፡

ሇምሳላ አሌጀብራዊ መግሇጫ ነዉ ነገር ግን ተርም አይዯሇም፡፡
ምሳላ 10
የሚከተለ ተርሞችን እና መግሇጫዎችን በባር ሞዳሌ እንመሇከታሇን
ሀ) 5 ሇ)
መፌትሔ፡- ሀ) 5 + ሸ ፡- 5 እና “ሸ” ን አገናኙ
5+ሸ
5 ሸ
ሇ) ፤“ሸ”ን ሇ5 እኩሌ አካፌለ፡፡
የተርሞች ዋጋ ሇማግኘት በተሇዋዋጮች ምትክ ቁጥር በመተካት ማስሊት
ይቻሊሌ፡፡
ሇምሳላ፡- የተሰጡትን የተሇዋዋጭ ዋጋ በመተካት ተርሞቹን አስለ፡፡
ሀ) ሇ) እና ሲሆኑ
ሏ) ፣ እና

መፌትሔ፡-
ሀ) “ቀ”ን በ4 ስንተካ
ሇ) “ሇ” ን በ4 እና “መ” በ8 ስንተካ
ሏ) - - - - “ቸ” ን በ 3 እና “መ”ን በ 2 ስንተካ
5.2.2 የቀሊሌ አሌጀብራዊ መግሇጫዎች ዋጋ
ተግባር 5.4
የሚከተለትን አቃሌለ
ሀ) (42 ) (12 2)
ሇ) 32 8 10 16 2 ሏ) 60 2 4
የአንዴ አሌጀብራዊ መግሇጫ ዋጋ ሇማስሊት በመጀመሪያ በእያንዲንደ ተሇዋዋጭ

ምትክ ቁጥር መተካት ያስፇሌጋሌ፡፡ ከዚያም ውጤቱን ማስሊት ነው፡፡

ምሣላ 11
የተሰጡትን ዋጋዎች በመጠቀም መግሇጫውን አስለ፡፡
ሀ) 7ሇ ሀ፣ ሇ 3 እና ሀ 2 ሲሆኑ
ሇ) 5 በ 2 2ቀ 2 ፣ በ 4 እና ሇ ሲሆኑ
ሏ) 6ቸ ወ 10 ፣ ቸ 5 እና ወ 5 ሲሆኑ
መፌትሄ፡-
ሀ)”ሇ” ን በ3 እንዱሁም “ሀ”ን በ2 ተክተን ስናባዛ
ሇ) …“በ” ን በ4 እና “ቀ“ ን በ5 ተክተን ስናባዛ
…. ርቢን በቅዴሚያ አስለ
ሏ) …. “ቸ”ን በ5 እና “ወ”ን በ5 ስንተካ
….ማባዛቱን ከመዯመሩና መቀነሱ በፉት ስሩ
ተግባር 5.5
የተሰጡትን የተሇዋዋጮች ዋጋ በመተካት የአሌጀብራዊ መግሇጫውን ዋጋ አስለ፡-
ሀ)

ሇ)
ሏ)
መ)
ስላቶች በአሌጀብራዊ መግሇጫዎች ሊይ እንዳት እንዯሚሰሩ ቀጥሇን

እንመሇከታሇን፡፡ መዯመርና መቀነስ የሚቻሇው ሁሇት ወይም ከዚያ በሊይ የሆኑ
ተመሣሣይ ተርሞችን ብቻ ነው፡፡ (ሇምን ? ) አንዴ በጣም ቀሊሌ የሆነ ምሣላ
እንመሌከት፡፡ 5 ዯብተሮችና 4 ዯብተሮች ብትዯምሩ 9 ዯብተሮች ይሆናለ፡፡
ነገር ግን 5 ዯብተሮችና 4 መጻሕፌትን ብትዯምሩ ያው እንዲሇ 5 ዯብተር
መጽሏፌ ይሆናሌ፡፡ በተመሳሳይ ሁኔታ “5ቀ እና 4ቀ”ን በመዯመር 9ቀ

ታገኛሊችሁ፡፡ ነገር ግን “5ቀ እና 4ሇ”ን በመዯመር 5ቀ 4ሇ ብቻ ታገኛሊችሁ፡፡
የመዯመር ዯንቦች
አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን በምትዯምሩበት ጊዜ
 ተመሳሳይ ተርሞችን ብቻ መዯመር ነው፡፡

 ተመሳሳይ ተርሞችን ስትዯምሩ ጠቋሚዎችን ብቻ መዯመር ነው፡፡
 የ“ሏመ” እና የ“ሰመ” አዯማመር በውክሌና ሲገሇጽ
ሏመ ሰመ (ሏ ሰ)መ
 ተመሳሳይ ያሌሆኑ ተርሞች ግን የበሇጠ ሉቃሇለ ስሇማይችለ እንዲለ

ይቀመጣለ፡፡

ምሳላ 12
የሚከተለትን ዯምሩ
ሀ) መ)
ሇ) ሠ)
ሏ)
መፌትሔ
ሀ)
ሇ)
ሏ) - - - ተሇዋዋጮቹ ያሌተመሳሰለ ተርሞች
ስሇሆኑ ዴምሩ ከዚህ በሊይ ሉሄዴ አይችሌም፡፡
መ) ...ተመሳሳይ ተርሞች
ሠ)
በመቀነስ ጊዜም ተመሣሣይ ተርሞች ብቻ ነዉ መቀነስ የሚቻሇዉ፡፡

የመቀነስ ዯንቦች
አሌጀብራዊ መገሇጫዎች በምትቀንሱበት ጊዜ
 ከተርሞች ሊይ ተመሳሳይ ተርሞችን ቀንሱ፡፡

 ተመሳሳይ ተርሞችን ስትቀንሱ ጠቋሚዎችን ብቻ መቀነስ ነው፡፡
 “ተበ” ን ከ”ሇበ” ሊይ ቀንሰን በማቃሇሌ ስንገሌፀው ሇበ ተበ (ሇ-ተ)በ
ይሆናሌ፡፡ ሇምሳላም 9በ (9 )በ 6በ
 ተመሣሣይ ያሌሆኑ ተርሞችን ግን ማቀናነስ ስሇማይቻሌ የበሇጠ

ማቃሇሌ አይቻሌም፡፡
ምሣላ 13
የሚከተለትን ቀንሱ፡፡
ሀ) ከ “13 ቸ” ሊይ “4ቸ”ን
ሇ) ከ “23ሇ” ሊይ “7ሇ” ን ሏ) ከ “27ዘ” ሊይ “13ዘ”ን
መፌትሔ፡-
ሀ) 13ቸ 4ቸ ( 13 4 )ቸ
ሇ) 23ሇ 7ሇ ( 23 7 ) ሇ
ሏ) 27ዘ 13ዘ ( 27 13 ) ዘ
አስተውለ፡- ተመሣሣይና ተመሣሣይ ያሌሆኑ ተርሞች ያለትን አሌጀብራዊ

መግሇጫ ሇማቃሇሌ የሚከተሇውን ቅዯም ተከተሌ መከተሌ ያስፇሌጋሌ፡፡

1. ተመሣሣይ ተርሞችን ማሰባሰብ
2. በእያንዲንደ ቡዴን ውስጥ ያለትን ተመሣሣይ ተርሞች ዴምር ወይም
ሌዩነት መፇሇግ፡፡
ምሳላ 14 ከታች የተሰጡ አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን አቃሌለ፡፡
ሀ) ሇ)
መፌትሔ ፡-
ሀ) 600 7ሇ 5 400 4ሇ 2
( 600 400 ) ….ተመሳሳይ ተርም መሰብሰብ
1000 ሇ….ጠቋሚ ቁጥሮችን ማቀናነስ
1003
1003
ሇ) 17ሸ 6ቀ 2ቀ 5
(17 3 1
(17 ) ቀ 1
(22 ) ቀ 1
19
አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን በዕሇት ተዕሇት ህይወታችን ውስጥ እንዳት

እንዯምንጠቀምባቸው ሇመገንዘብ የሚከተሇውን ምሳላ እናስተውሌ፡፡

ምሳላ 15
የአንዴ ዯብተር ዋጋ ብር ጨ እንዱሁም የአንዴ እስክርብቶ ዋጋ ብር መ ቢሆን ፣

የ12 ዯብተሮችና የ10 እስክርቢቶ ዋጋ ምን ያህሌ ይሆናሌ?
መፌትሔ፡-
12 ዯብተሮች ብር 12ጨ ያወጣለ፡፡ እንዱሁም 10 እስክርቢቶዎች 10መ

ያወጣለ፡፡ ስሇዚህ 12 ዯብተሮችና 10 እስክርቢቶዎች በጠቅሊሊ ብር
(12ጨ ) ያወጣለ፡፡ 30 ዯብተሮችና 40 እስክሪቢቶዎች ምን ያህሌ
ያወጣለ? 30ጨ 40መ ብሊችሁ መሇሳችሁ?
መሌመጃ 5ሇ
1. የሚከተለትን አረፌተ ነገሮች ተሇዋዋጮችን በመጠቀም በአሌጀብራዊ

አገሊሇጽ ጻፎቸው፡፡
ሀ) የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሶሶት እጥፌ፡፡
ሇ) የሁሇት ቁጥሮች ብዜት፡፡
ሏ) ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሊይ 5 ሲቀነስ፡፡
መ) አስር በአንዴ ባሌታወቀ ቁጥር ሲካፇሌ፡፡
ሠ) ከ13 ሊይ አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሲቀነስ፡፡
ረ) የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ግማሽ፡፡
ሸ) አንዴ የማይታወቅ ቁጥር ሊይ 23 ሲዯመር፡፡
2. ሇሚከተለት ሒሳባዊ አባባልች አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን ጻፈ

ሀ) የ40 እና ሀ ብዜት መ) ከሸ በ30 ከፌ ያሇ
ሇ) ከ “ሇ” በ10 የበሇጠ ሠ) የ”ዘ” እጥፌ ሲዯመር 5
ሏ)12 ጊዜ የጥሩነሽን ክብዯት ረ) የሁሇት ቁጥሮች ዴምር ሲሶ
3. ሇሚከተለት አሌጀብራዊ መገሇጫዎች ሒሳባዊ አባባልቻቸውን ጻፈ፡፡
ሀ) ሸ መ) 5 ተ
ሇ) መ ሠ)
ሏ) 1000 ረ) መ
4. አንዴ ኪል ቲማቲም ብር ሸ እንዱሁም አንዴ ኪል ሽንኩርት ብር ቀ

ቢያወጡ፤ የ10 ኪል ቲማቲም እና የ5 ኪል ሽንኩርት ዋጋ በአሌጀብራዊ
መግሇጫ አስቀምጥ፡፡
5. የተሇዋዋጮችን ዋጋ በመተካት የአሌጀብራዊ መገሇጫዎችን ዋጋ ፇሌጉ
ሀ) 5 ሸ; ሸ ሇ) ; ሸ ሏ) 2ሸ
መ) ሸቀ ሸ
6. ተመሳሳይ ተርሞችን ሇዩ
ሀ) 3ሸ ፣ 2ቀ ፣ ሸ ሇ) 3ወ ፣ 4ወ2 ፣ 8ወ ፣ 9ወ2
ሏ) 2ቀ ፣ 5ዘ ፣ 9ቀ ፣ ዘ
7. አቃሌለ
ሀ. 3ሸ ቀ 7ዘ 2ሸ 4ወ 5ዘ
ሇ. 7ወ 4ከ 2ተ 4ወ 2ከ ተ
ሏ. 12 ተ 8ከ 5ወ 4 ተ 2ከ 3ወ
5.3 በመተካት ዘዳ ቀጥታ እኩሌነቶችን መፌታት
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ በእኩሌነት ጥያቄዎች ዉስጥ ያለ ተሇዋዋጮችን በቁጥር
በመተካት ሇጥያቄዎች መፌትሔ ማግኘት እንማራሇን፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት ፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 ሇተሰጡ እኩሌነቶች በተሇዋዋጭ ቦታ ቁጥሮችን በመተካት

አስፇሊጊውን መፌትሔ ማግኘት ይችሊለ፡፡
ተግባር 5.6
የሚከተለትን ዏረፌተ ነገሮች የእኩሌነት ወይም ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገር በማሇት
ሇዩ፡፡
ሀ) ቀ ሀ 7 መ) 12ሸ 6
ሇ) 5 ሇ 5 ሠ) በ አ 7 8
ሏ) 8ሸ 3 ረ) መ 3 7
በእኩሌነትና ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገሮች መካከሌ ያሇውን ሌዩነት

ታውቃሊችሁ?
የእኩሌነት ዏረፌተ ነገር ሁሇት አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን እኩሌነት የሚያሳይ

ሂሳባዊ ዏረፌተ ነገር ነው፡፡ የእኩሌነት ዏረፌተ ነገር የእኩሌነት ምሌክት( )
አሇው፡፡ ከእኩሌነት ምሌክቱ በግራና በቀኝ ያለ ቁጥሮች እኩሌ መሆናቸዉ ነዉ፡፡
ምሳላ 16
16 ፣ ፣ ወዘተ የሚለት የእኩሌነት
ዏረፌተ ነገር ነቸዉ፡፡

ምሳላ 17
1. ሇተሰው የእኩሌነት ዏረፌተነገር መፌትሔ የሚሆነውን ቁጥር ከተሰጡት

ቁጥሮች መካከሌ ሇዩ፡፡
ሀ) ሸ 12 7 (4፣19፣ 15) ሇ) 5 ቀ 11 (3፣ 7፣ 6)
መፌትሔ፡-
ሀ) ሸ 12 7 (14፣19፣15)
“ሸ”ን በ14 መተካት
14 12 7
……..ሏሰት
“ሸ”ን በ19 መተካት
19 12 7
………እዉነት
“ሸ”ን በ 15 መተካት
………ሏሰት
ስሇዚህ “ሸ” 19 የእኩሌነት ዏረፌተ ነገር መፌትሔ ነው፡፡
ሇ) 5 ቀ 11 (3፣7፣6)
“ቀ”ን በ3 መተካት

5 11
……..ሏሰት
“ቀ” ን በ 7 መተካት
5 11
………….ሏሰት
“ቀ”ን በ6 መተካት
5 11
………እውነት
ስሇዚህ “ቀ” 6 የእኩሌነት ዏረፌተ ነገር መፌትሔ ነው፡፡
2. አንዴ ቁጥር በአእምሮዬ እያሰብኩ ነው፡፡ በቁጥሩ ሊይ 5 ሲጨመር 20

ይሆናሌ፡፡ ከ 7፣ 10 ወይም 15 እያሰብኩ የነበርኩት ቁጥር የትኛው ነው ?
መፌትሔ፡-
የሊይኛውን አባባሌ ወ = 20 ብሇን ሌንገሌጽ እንችሊሇን፡፡
“ወ” ን በ7 ስንተካ “ወ” ን በ10 ስንተካ
7 = 20 10 = 20
….ሏሰት ……ሏሰት
“ወ”ን በ15 ስንተካ
15 + 5 = 20

20 = 20 ይህ ዏረፌተ ነገር እውነት ነው
ስሇዚህ የዚህ እኩሌነት ዏረፌተ ነገር መፌትሔ 15 ይሆናሌ፡፡
ሁሇት አሌጀብራዊ መግሇጫዎች በ ያሇ እኩሌነት ምሌክት እንዳት እንዯሚገሇጹ
ታውቃሊችሁ? ሁሇት አሌጀብራዊ መግሇጫዎች በያሇ እኩሌነት ምሌክት ሲገሇጹ ያሇ

እኩሌነት 0ረፌተ ነገርን ይፇጥራለ፡፡ ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገር የሚያመሇክተው
ሁሇቱ መግሇጫዎች እኩሌ አሇመሆናቸውን ነው፡፡ ከእኩሌነት ዏረፌተ ነገሮች በተሇየ
ሁኔታ ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገሮች ብዙ መፌትሔ ቁጥሮች ይኖሯቸዋሌ፡፡
(ሇምን?)፡፡ አንዴ ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገር ከሚከተለት አንዴን ምሌክት ሉይዝ
ይችሊሌ፡፡
ሠንጠረዥ 5.3.1
ምሌክት ትርጉም
ያንሳሌ
ይበሌጣሌ
ያንሳሌ ወይም እኩሌ ይሆናሌ
ይበሌጣሌ ወይም አኩሌ ይሆናሌ
እኩሌ ያሌሆነ ወይም እኩሌ
አይዯለም
ምሳላ 18
ሒሳባዊ ዏረፌተ ነገር በተሇዋዋጮች ሲገሇጽ
ሀ) ሶስት ጊዜ አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ከ15 ይበሌጣሌ 3 ቀ

ሇ) አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሇአምስት ሲካፇሌ 3
ዴርሻዉ ከሶስት ይበሌጣሌ ወይም እኩሌ ነው፡፡
ሏ) ከሰባት ሊይ አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ቢነሳበት 7 በ 3
ዋጋዉ ከሶስት ያንሳሌ ወይም እኩሌ ይሆናሌ፡፡
መ) አስራ ሁሇት ጊዜ አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር
ከአስራ ሰባት ያንሳሌ ወይም እኩሌ ይሆናሌ፡፡ 12ጨ 17
ያሌታወቀውን ቁጥር ሇይተን በተሇዋዋጮች ቦታ ቁጥርን በመተካት

እኩሌነቶችንና ያሇ እኩሌነቶችን ማረጋገጥ እንችሊሇን፡፡
3. ከተሰጡ ቁጥሮች ውስጥ ያሇእኩሌነት ዏረፌተ ነገር መፌትሔ የሚሆኑትን ሇዩ
ሀ) 30 (10 ፣12 ፣ 23) ሇ) (20 ፣ 26 ፣ 23)
መፌትሔ ፡-
ሀ) (10፣ 12፣ 23)
በ “ሇ” ቦታ 10 ን ስንተካ
10 8 30
18 30 - - - -እውነት
12 8 30
20 30 - - - -እውነት

23 8 30
31 30 - - - - ሏሰት
ስሇዚህ “ሇ” ን 18 ወይንም 20 ስንተካ ያሇእኩሌነት ዏረፌተ ነገሩ መፌትሔ

ያገኛሌ፡፡
ሇ) ቀ 7 15 (20፣ 26 ፣ 23)
በ “ቀ ” ቦታ 20 ን ስንተካ
20 7 15
13 15 - - - - ሏሰት
በ “ቀ ” ቦታ 26 ን ስንተካ
26 7 15
19 15 - - - - እውነት
በ “ቀ ” ቦታ 23ን ስንተካ
23 7 15
16 15 - - - - እውነት
ስሇዚህ “ቀ” ን 23 ወይንም 26 ስንተካ ያሇእኩሌነት ዏረፌተ ነገሩን መፌትሔ

ያገኛሌ፡፡
መሌመጃ 5ሏ
1. የተሰጡ ዏረፌተ ነገሮችን ወዯ እኩሌነት ዏረፌተ ነገር ቀይሩ፡፡

ሀ) የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሊይ ሶስት ሲጨመር 10 ይሆናሌ፡፡
ሇ) ሶስት ጊዜ የአንዴ ሰው ዕዴሜ 12 ነው፡፡
ሏ) ከአንዴ ካሌታወቀ ብር ሊይ ብር አምስት ብናነሳ ብር 7 ይሆናሌ፡፡
መ) የአንዴ ሙዝ ዋጋ እኩሌ በ3 ስናካፌሌ ዴርሻው 2 ይሆናሌ፡፡
2. ሇተሰጠው የእኩሌነት ዏረፌተ ነገር መፌትሔ የሚሆነውን ቁጥር ከተሰጡት
ቁጥሮች መካከሌ ሇዩ፡፡
ሀ) ቀ 7 10 (2፣ 3፣ 5) ሏ) ተ 8 10 (2፣ 3፣ 5)
ሇ) ሸ 11 18 (20 ፣ 29፣ 30) መ) ዘ 4 (36፣ 40፣ 48)
3. የአሌማዝ የቀሚስ ዋጋ በ20 ብር ቀንሰዋሌ፡፡ አሁን የሚሸጥበት ዋጋ 430

ብር ቢሆን የቀዴሞ ዋጋው ስንት ብር ነው፡፡
4. የሚከተለትን ሒሳባዊ አረፌተ ነገሮች በያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገሮች
ግሇጹ፡፡
ሀ) ከአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሊይ 5 ሲነሳ ከ7 ይበሌጣሌ፡፡
ሇ) በአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሊይ 8 ሲጨመር ከ10 ያንሳሌ ወይም እኩሌ
ይሆናሌ፡፡
ሏ) አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር በ7 ስናበዛ ከመቶ ይበሌጣሌ፡፡
5. ከተሰጡ ቁጥሮች ውስጥ ያሇ እኩሌነት አረፌተ ነገሩ መፌትሔ

የሚሆኑትን ሇዩ፡፡
ሀ) ሸ 2 10 (7 ፣ 9 ፣ 11) ሏ) 3 (10 ፣ 12 ፣ 18)
ሇ) ቀ 22 (20 ፣ 50 ፣ 60) መ) 6በ 24 (3፣ 4 ፣ 5)

6. የተሰጡ ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገሮች በሒሳባዊ አባባልች ግሇፁ፡፡
ሀ. 8 ከ 16 ሏ. 8በ 32
ሇ. ቸ 4 11 መ. ሀ 5 15
5.4 የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነት መፌታት
መግቢያ
በቀዯሙት ንዐስ ክፌልች ስሇ ቀጥታ እኩሌነቶች እና ያሇ እኩሌነቶች ተምራችኋሌ፡፡
በዚህ ንዐስ ክፌሌ የአንዯኛ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነት የመፌታት ሂዯትን ትማራሊችሁ፡፡
 በሀ ሇ ቀ መሌክ የተጻፇ የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነት መፌትሔ
ትፇሌጋሊችሁ፡፡
ተግባር 5.7
የሚከተለትን እኩሌነቶች ፌቱ፡፡
1. ሸ 7 2. ቀ 3 1 3. በ 10
ትርጎሜ፡- የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነት የምንሊቸው የቀጥታ እኩሌነት

ሆነው በ ሀ ሇ ቀ መሌክ የምንገሌፃቸው ሲሆን “ሇ” እና “ቀ”
የማይሇዋወጡ ንብርብር ቁጥሮች፣ “ሀ” ዯግሞ ተሇዋዋጭ ነው፡፡

የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነትን ሇመፌታት እኩሌነቶችን የማቻቻሌ ጽንሰ ሀሣብን
መገንዘብ ያስፇሌጋሌ፡፡ ሇዚህም የሚከተሇዉን መርህ እንመሌከት፡፡
የእኩሌነት መሰረታዊ መርሆች

1. ሀ፣ሇ እና መ የንብርበር ቁጥሮች ቢሆኑ እና ቢሆን
ይህ ማሇት ከእኩሌነት ምሌክቱ በቀኝ እና በግራ እኩሌ ቁጥር ብንዯምር

እኩሌነቱ አይቀየርም፡፡
2. ሀ፣ሇ እና መ የንብርበር ቁጥሮች ቢሆኑ እና ቢሆን
ይህ ማሇት ከእኩሌነት ምሌክት በቀኝና በግራ እኩሌ ቁጥር ብንቀንስ እኩሌነቱ

አይቀየርም፡፡
ምሳላ 19
የሚከተለትን የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነቶች ፌቱ፡፡
ሀ) ሸ 5 ሇ) መ 8 24 ሏ)ቀ 9 23
መ) ቸ 6
መፌትሔ
ሀ) ሸ 17; “ሸ” ሇማግኘት ከሁሇቱም ጎን አምስትን መቀነስ፡፡
ሸ 5 17 5
ሇ) መ 8 24 “መ” ሇማግኘት በሁሇቱም ጎን ስምንትን መዯመር፡፡
መ 8 24
መ 32
ሏ) ቀ 23 “ቀ”ን ሇማግኘት ከሁሇቱም ጎን ዘጠኝን መቀነስ፡፡

ቀ 9 9
ቀ 14
መ) ቸ 6 25 ፣ “ቸ”ን ሇማግኘት በሁሇቱም ጎን ስዴስትን መዯመር፡፡
ቸ 25 6
ቸ 31
አስተዉለ፡- የወረቀት ሚዛን በመጠቀም የአንዴን ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነቶችን

መፌታት ይቻሊሌ፡፡
ምሳላ የሚከተለትን ፌቱ
ሀ) በ 4 7 ሇ. ሇ 2 6
መፌትሔ፡-
ሀ) የወረቀት ሚዛን በመስራት በግራ በኩሌ አንዴ ሳጥን እና 4 ክቦችን በቀኝ በኩሌ
ዯግሞ 7 ክቦችን አስቀምጡ፡፡ ሳጥኑ “በ”ን ይወክሊሌ፡፡
ይህ የተቻቻሇ እኩሌነት ነው፡፡
ከሁሇቱም ጏን 4 ክቦችን ውሰደ፡፡

ስሇዚህ በ ነው፡፡
ሇ) የወረቀት ሚዛን በመስራት በግራ በኩሌ አንዴ ሳጥን እና 2 ክቦችን በቀኝ

በኩሌ ዯግሞ 6 ክቦችን አስቀምጡ፡፡ ሳጥኑ “ሇ” ን ይወክሊሌ፡፡
ይህ የተቻቻሇ እኩሌነት ነው፡፡
ከሁሇቱም ጏን 2 ክቦችን ውሰዴ
ስሇዚህ ሇ 4 ነው ፡፡
መሌመጃ 5 መ
1. የሚከተለ የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነቶችን ፌቱ፡፡

ሀ) ከ 10 ረ) አ 9
ሇ) ጨ 7 21 ሠ) ተ 12
ሏ) ቸ 42 ሸ) ነ 21
መ) በ 15 ቀ) ዯ 7

2. የወረቀት ሚዛን በመጠቀም የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነቶችን ፌቱ፡፡
ሀ. ከ 9
ሇ. ወ 11
ሏ. መ 7
5.5 ትግበራ
መግቢያ
ከዚህ ቀዯም ባለት ንዐስ ክፌልች ቀጥታ እኩሌነቶችንና ያሇ እኩሌነቶችን በመተካት
ዘዳ መፌታት ተምራችኋሊ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ ስሇ እኩሌነቶች የመተካት
ዘዳ በተማራችሁት መሠረት ነባራዊ ሁኔታዎችን በተግባር መፌታትን ትማራሊችሁ፡፡
 የእኩሌነት ዏረፌተ ነገሮችን ጽንሰ-ሀሳብ በመጠቀምና ተሇዋዋጮችን

በመተካት ነባራዊ ሁኔታዎችን በተግባር ትፇታሊችሁ፡፡
ተግባር 5.8
የሚከተለትን የቃሊት ኘሮብላሞች በቡዴን በመሆን ስሩ፡፡
1. ግስታኔ በቅርጫት ብርቱኳን ገበያ ወስዲ 15 ብርቱኳኖችን ሸጠች፡፡ ግስታኔ

ከገበያ ስትመሇስ 20 ብርቱኳኖች ቀሯት ፡፡ መጀመሪያ ገበያ ይዛ የሄዯችው
ብርቱኳን ስንት ነው ?
2. አቶ ኬዲሞ በማሳቸው ሊይ ስንዳ ዘርተው 100 ኩንታሌ አመረቱ፡፡ ይህ
ምርት ከ10 አመት በፉት የተገመተውን 5 እጥፌ ነዉ፡፡ በመጀመሪያ
የተገመተው ምርት ስንት ኩንታሌ ይሆናሌ?

3. የሁሇት ተከታታይ ፖዘቲቭ ዴፌን ቁጥሮች ዴምር ቢባዛ 3 ቢሆን ከሁሇቱ
ትሌቁ ቁጥር ስንት ነው?
እኩሌነትን የመተካት ዘዳ በመጠቀም ነባራዊ ሁኔታዎችን ሇምሳላ እርሻ፣

ኢንጅነሪንግ፣ ንግዴ፣ ትምህርት እና የ እሇት ተሇት ኑሯችሁን ችግሮች በተግባር
መፌታት ትችሊሊችሁ፡፡
ምሳላ 20
አቱሞ የሂሣብና የሣይንስ መጻሕፌት ሇመግዛት 240 ብር አሇው ፡፡ የአንደ ሒሳብ
መጽሏፌ ዋጋ 30 ብር ከሆነና 6 መጻሕፌትን ቢገዛ አንደ የሣይንስ መጽሃፌ ዋጋ
20 ብር ቢሆን አቱሞ በቀሪው ብር ስንት የሳይንስ መጻሕፌትን ሉገዛ ይችሊሌ?
መፌትሔ፡-
አቱሞ የሚገዛው የሳይንስ መጽሏፌ ብዛት “ቀ” ነው ብንሌ
30 6 20ቀ
180 20ቀ
20ቀ 180
20ቀ
ስሇዚህ አቱሞ የሚገዛው የሳይንስ መጽሏፌ ብዛት 3 ነው ፡፡

መሌመጃ 5ሠ
የሚከተለ ተግባራትን ስሩ፡፡
1. ዯባሌቄ 200 ገጾች ከያዘ መጽሏፌ ውስጥ በቀን ሸ ገጾችን ያነባሌ፡፡

ዯባሌቄ መጽሏፈን በ5 ቀን ቢጨርስ በቀን ስንት ገጽ ያነባሌ?
2. ወይንሸት ከእህቷ በ2 አመት ታንሰሇች፡፡ የታሊቋ እዴሜ እና የወንሸት
እዴሜ ስንዯምር 24 አመት ነው፡፡ የወይንሸት ዕዴሜ ስንት ነው?
 የስርዓተ ጥሇት (Pattern) እዴገት ማጠቃሇያ እና መዯበኛነት

 ስርዓተ ጥሇት ዕዴገት ማሇት በተከታታይ አባሊት መካከሌ ያሇዉ
ግንኙነት ወጥነት ባሇዉ ስርዓት እየጨመረ ወይም እየቀነሰ የምሄዴ
ስርዓት ነዉ፡፡
 ስርዓተ ጥሇትን አጠቃሊይ ማዴረግ ማሇት በአንዴ ስርዓተ ጥሇት
አባሊት መካከሌ ያሇዉን ግንኙነት የሚያስረዲ አጠቃሊይ መግሇጫ
ነዉ፡፡
 ስርዓተ ጥሇትን መዯበኛ ማዴርግ ማሇት በስርዓተ ጥሇት አባሊት
መካከሌ ያሇዉን ግንኙነት የሚያሳይ ሒሳባዊ ቀመር ወይም ቅጽ
ማሇት ነዉ፡፡
 አሌጀብራዊ ተርሞችና መግሇጫዎች

1. የተሇያዩ ቁጥሮችን ወክል የሚገኝ ፉዯሌ ወይም ምሌክት ተሇዋዋጭ
ይባሊሌ፡፡
2. ) በመጠቀም ቁጥሮችን ወይም የቁጥር እና ቁጥርን
በሚወክለ ተሇዋዋጭን በማጣመር የተገሇፀው ሃረግ አሌጀብራዊ

መግሇጫ ይባሊሌ፡፡
3. ተመሣሣይ ተሇዋዋጭና ) የተሇዋዋጭ ሀይሌ ያሊቸው የመግሇጫ
ተርሞች ሁለ ተመሣሣይ ተርሞች ይባሊለ፡፡ አሇዚያ ተመሣሣይ

ያሌሆኑ ተርሞች ይባሊለ፡፡
4. ተመሣሣይ ተርሞች ሉዯመሩ ወይም ሉቀነሱ ስሇሚችለ ወዯ ላሊ አንዴ
ተርም መሇወጥ ይቻሊሌ፡፡
5. ሁሇት ወይም ከዚያ በሊይ የሆኑ ተመሣሣይ ተርሞችን በምንዯምርበት
ወይም በምንቀንስበት ጊዜ ጠቋሚዎችን ብቻ መዯመር ወይም መቀነስ
ያስፇሌጋሌ፡፡
6. አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን በምንዯምርበት ወይም በምንቀንስበት ጊዜ
የተሇያዩ ተመሣሣይ መግሇጫዎችን ማሰባሰብና ዴምራቸውን መፇሇግ
ያስፇሌጋሌ፡፡
 በመተካት ዘዳ ቀጥታ እኩሌነቶች
1. የእኩሌነት አረፌተ ነገር የእኩሌነት ምሌክት ያሇው የሒሳባዊ አባባሌ
ሲሆን የሁሇት አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን እኩሌነት ያሣያሌ፡፡
2. በእኩሌነት አረፌተ ነገር ባሇው ተሇዋዋጭ ተተክቶ የእኩሌነት አረፌተ
ነገሩን እውነት የሚያዯርግ ቁጥር ሲገኝ የእኩሌነት አረፌተ ነገሩን
ፇታን እንሊሇን፡፡ የእኩሌነት አረፌተ ነገሩን እውነት የሚያዯርግ ቁጥር
ሁለ መፌትሔ ይባሊሌ፡፡
3. በያሇ እኩሌነት ምሌክት ሁሇት የተሇያዩ አሌጀብራዊ መግሇጫዎችን
በማጣመር ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገርን መመስረት ይቻሊሌ፡፡
 የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነት
- ተሇዋዋጭ ያሌሆነውን ቁጥር ከአንደ ጏን ወዯ ላሊው በማሻገር
የአንዴ ዯረጃ ቀጥታ እኩሌነቶችን መፌትሔ ማግኘት ይቻሊሌ፡፡
የምዕራፌ 5 የማጠቃሇያ ጥያቄዎች
በ”ሀ” ሥር የተሰጡትን ሂሳባዊ ዏረፌተ ነገሮች በ”ሇ” ሥር አሌጀብራዊ
መግሇጫ ወይም የእኩሌነት ዏረፌተ ነገር አዛምደ፡፡
“ሀ” “ሇ”
1. 6 ስዯመር ያሌታወቀ ቁጥር ሀ) በ 10
2. ካሌታወቀ ቁጥር አስርን መቀነስ ሇ) ሠ 6
3. 173 ሊሌታወቀ ቁጥር ማካፇሌ ሏ)
4. የ16 እና ያሌታወቀ ቁጥር ሌዩነት መ) ረ 6
5. አስር ስባዛ ያሌታወቀ ቁጥር ሠ)
6. የ6 እና ያሌታወቀ ቁጥር ብዛት ረ) 10 መ
7. ሊሌታወቀ ቁጥር አንዴ ሶስተኛ ሰ) 17 ቀ
8. ያሌታወቀ ቁጥር ስቀነስ 6 ሸ) 6ሠ

9. አስር ስካፇሌ ሊሌታወቀ ቁጥር ቀ) 16 ዘ
10. ከሁሇት ቁጥሮች ብዜት ሊይ አንዴ ስቀነስ በ) ሀሇ 1
ከታች የተቀመጡትን ጥያቄዎች መሌሳቸዉን ፇሌጉ፡፡
1. የሚከተለትን ስርዓተ ጥሇት ተመሌክታችሁ ማጠቃሇያ ስጡ፡፡

ሀ) 2፣6፣10፣14.....
ሇ) 70፣76፣82.....
ሏ) 84፣81፣78......
2. የሚከተለትን ስርዓተ ጥሇቶችን መዯበኛ በማዴርግ በቀመር አሳዩ፡፡
ሀ) 3፣6፣12፣24....
ሇ) 81፣27፣9.....
3. ከሚከተለት ውስጥ ተመሣሣይ የሆኑ አሌጀብራዊ ተርሞችን ሰብስቡና
ሇይታችሁ ጻፈ፡፡
ሀ) 4በ፣7ሇ፣2በ፣3ሇ ሏ)12ከ፣8ረ፣13መ፣ከ ፣3መ
ሇ) 10መ2፣ 5ቀ2፣4መ2 ፣3ቀ2 መ)10ሸ2፣6ቀ2፣10ሸ፣8ቀ፣15ሸ፣ቀ2
4. የሚከተለ አባባልችን በማየት ያሇ እኩሌነት ዏረፌተ ነገር ወይም የእኩሌነት
ዏረፌተ ነገር በማሇት ሇዩ፡፡
ሀ) አንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሇ10 ሲካፇሌ ዴርሻው 7 ነው፡፡
ሇ) “ዘ” ከ20 ከፌ ስሌ

ሏ) የአንዴ ያሌታወቀ ቁጥር ሦስት እጥፌ እና የ7 ሌዩነት 2 ነው፡፡
መ) አምስት ስዯመር ያሌታወቀ ቁጥር እጥፌ መሌሱ 13 ይሆናሌ፡፡
5. ከሚከተለት ውስጥ ሇ “2 ሸ 7 “ መፌትሔ የሚሆኑት የትኞቹ
ናቸው፡፡
ሀ) 4 ሇ) 10 ሏ) 5 መ) 0
6. ፌቱ፡፡
7. ዘይነብ ወዯ አንዴ የገበያ አዲራሽ ገብታ የ 17 ብር ዕቃ ገዝታ ስትወጣ እጇ
ሊይ የቀራት 32 ብር ብቻ ነበር፡፡ ዘይነብ ወዯ ገበያ አዲራሹ ስትገባ ስንት ብር
ነበራት?
8. ሇሚከተለት አባባልች ተሇዋዋጮችን በመጠቀም የሚመሰረተውን የእኩሌነት
ዏረፌተ ነገር ግሇፁ፡፡
ሀ) “ወ” ሇ“7” ሲካፇሌ ውጤቱ 3 ነው፡፡
ሇ) “ዘ” በ20 ሲጨምር 43 ይሆናሌ፡፡
ሏ) የ”ጠ” እና የ”6” ብዜት 66 ነው፡፡
መ) ”ቀ” በ”10“ ሲቀንስ 17 ይሆናሌ፡፡
9. ሇሚከተለት ያሇእኩሌነት ዏ.ነገሮች ከተሰጡት አማራጮች ውስጥ መፌትሔ
ሉሆኑ የሚችለትን ሇዩ፡፡
ሀ) ወ

ሇ) ዘ 11 23 (32 ፣ 33፣ 34፣35፣36)
ሏ) 4 (0፣5፣10፣15፣20)
መ) 10 (2፣ 5፣ 10፣ 20፣ 40)
ምዕራፌ 6
መረጃ አያያዝ
መግቢያ
ከዚህ በፉት በነበሩት የክፌሌ ዯረጃዎች ስሇመረጃ አያያዝ የተወሰነ እውቀት

አግኝታችኋሌ፡፡ በዚህ ምዕራፌ ዯግሞ ቀሇሌ ያለ መረጃዎችን በግራፌ ማሳየትን፣
በባር ግራፌና መስመራዊ ነጥቦች የተሰጡ መረጃዎችን መተርጎምና እንዱሁም
በባር ግራፌ መሳሌ፣ ሇተሰጡ መረጃዎች አማካይ ማስሊትን፣ የመሆን እዴሌን
የሚያሳዩ ቀሊሌ ጨዋታዎችን መጫወትና የመሆን እዴሌን ወይም ዉጤትን
መገመት እንማራሇን፡፡

 ቀሇሌ ያለ መረጃዎችን በግራፌ ማሳየት ትችሊሊችሁ፡፡

 ባርግራፌ እና መስመራዊ ነጥቦችን ስሊችሁ ትተረጉማሊችሁ ፡፡
 ሇተሰጡ መረጃዎች አማካያቸውን ታሰሊሊችሁ፡፡
 ቀሊሌ የመሆን ዕዴሌን የሚወስኑ ጨዋታዎችን በመጫወት የመሆን
ዕዴሌን ትገምታሊችሁ፡፡
6.1 መረጃን አሰባሰብ
መግቢያ
ከዚህ በፉት ባሇዉ የክፌሌ ዯረጃ ስሇመረጃ አሰባሰብ መማራችሁ ይታወሳሌ፡፡

በዚህ ንዐስ ክፌሌ መረጃዎችን ከአካባቢ እንዳት ማሰባሰብ እንዯምትችለ
 ከአካባቢያችሁ መረጃን ማሰባሰብ ትችሊሊችሁ፡፡
ተግባር 6.1
1. በቡዴን በመሆን የሚከተለትን የእንስሳት ዝርዝር የቤት እንስሳ፣ የደር

እንስሳ እና በክንፌ በራሪ በማሇት መዴቧቸው፡፡
አንበሳ ውሻ በግ ሚዲቆ ዴመት
ዝንጀሮ ሊም በቅል ድሮ ቀይቀበሮ
ዝሆን ነብር ጎሽ አሞራ ንስር
2. ከሚከተለት የፌራፌሬ አይነቶች የምትወደትን በመምረጥ ውጤቱን
ሇክፌሌ ተማሪዎች ግሇጹ፡፡
ልሚ ማንጏ ብርቱኳን አቡካድ
ሙዝ አኘሌ/ፖም/ አናናስ
ፓፓያ
መረጃ አያየዝ ማሇት፡- መረጃዎች የምናሰባስብበት፣ የምናቀናጅበት እና

የምናጠቃሌሌበት ዘዳ ነው፡፡
የመረጃ አሰባሰብ ዘዳዎች
መረጃን በሚከተለት ዘዳዎች መሰብሰብ ይቻሊሌ
1.ጥያቄ በመጠየቅ ፡- ይህ ዘዳ መረጃዉን መስጠት ከሚችሌ ከዋናዉ የመረጃ
ምንጭ በቀጥታ ጥያቄ በመጠየቅ መረጃን የማሰባሰብ ሂዯት ነዉ፡፡
2. በምሌከታ እና ውጤቱን በመመዝገብ፡- ይህ ዘዳ በቀጥታ መረጃዉ
በሚገኝበት ቦታ በአካሌ በመገኘት ያየውን ነገር በመመሌከትና ውጤቱን
በመመዝገብ የምናሰባስበዉ ሂዯት ነው፡፡
3. ሙከራ በመስራት፡- ይህ ዘዳ የተሇያዩ ሙከራዎችን በማዴረግና
በእያንዲንደ ሙከራ የምናገኘውን ውጤት የመመዝገብ ሂዯት ነው፡፡
አስተውለ፡- የምናዯራጃቸዉ መረጃዎች በአይነታቸው፣ በመጠናቸው፣

በተሰበሰቡበት ቁስ ወይም ባህሪያቸው የሚመሳሰለ መሆን አሇባቸዉ፡፡
ምሳላ 1
1. ሀ) በአካባቢያችሁ የሚገኙ 5 የሰብሌ አይነቶች፣ 5 የፌራፌሬ አይነቶች እና

5 የአትክሌት አይነቶችን ዘርዝሩ፡፡
ሇ) ከሊይ የተዘረዘሩትን በአይነት አይነታቸው በማዯራጀት በሠንጠዥ አሳዩ፡፡

መፌትሔ፡-
ሀ) የሰብሌ አይነቶች፡- በቆል፣ ጤፌ፣ ማሽሊ፣ ስንዳና ገብስ
የፌራፌሬ አየነቶች፡- ማንጏ ፣ ልሚ፣ ብርቱካን፣ አናናስ እና ፖፖያ
የአትክሌት አይነቶች ፡- የአበሻ ጏመን፣ ቆስጣ፣ ሰሊጣ፣ ጥቅሌ ጏመን እና

ቲማቲም
ሇ) ሠንጠረዥ 6.1
የሰብሌ አይነቶች የፌራፌሬ አይነቶች አትክሌት አይነቶች

በቆል፣ጤፌ፣ማሽሊ፣ ማንጏ፣ልሚ፣ብርቱካን፣ የአበሻ ጏመን፣ ቆስጣ፣
ስንዳ እና ገብስ አናናስ እና ፖፖያ ሰሊጣ፣ጥቅሌ ጏመን
እና ቲማቲም
2. በአንዴ ትምህርት ቤት የሚገኙ የ4ኛ ክፌሌ ተማሪዎች መመሌከት

የሚፇሌጓቸው የጨዋታ አይነቶች ተጠይቀው የተገኘው ውጤት ቀጥል
በሰንጠረዡ ቀርቧሌ፡፡
ሠንጠረዥ 6.2
የጫዋታ አይነቶች መመሌከት የሚፇሌጉ ተማሪዎች ብዛት

እግር ኳስ 48
የመረብ ኳስ 22
ሩጫ 30
የቅርጫት ኳስ 15
ሀ) ብዙ ተማሪዎች መመሌከት የሚፇሌጉት የጨዋታ አይነት የትኛዉ ነዉ?

ሇ) በሁሇተኛ ዯረጃ ተማሪዎች መመሌከት የሚፇሌጉት የጨዋታ አይነት
የትኛዉ ነዉ?
ሏ) ብዙዎች መመሌከት የማይፇሌጉት ጨዋታ አይነት የትኛዉ ነዉ?
መ) በጠቅሊሊ ስንት ተማሪዎች መመሌከት የሚፇሌጉት ጨዋታ አይነት
ገሌጸዋሌ፡፡
መፌትሔ፡-
ሀ) እግር ኳስ
ሇ) ሩጫ
ሏ) የቅርጫት ኳስ
መ) 115
መሌመጃ 6ሀ
ሇሚከተለት ጥያቄዎች ትክክሇኛ መሌስ ስጡ፡፡
1.ሀ) እያንዲንዲችሁ የቤተሰቦቻችሁን ብዛት ግሇጹ፡፡
ሇ) የወንዴ እና የሴት ብዛት ስንት እንዯሆነ ግሇጹ፡፡
ሏ) ከ15 ዓመት በታች እና ከ15 አመት በሊይ እዴሜ ያሊቸውን ሇዩ፡፡
2. በቤታችሁ ያለ የእንስሳት አይነትና ብዛታቸውን በሠንጠረዥ አሳዩ፡፡
3. በአካባቢያችሁ በብዛት የሚመረቱ የእህሌ አይነቶችን ፣ የሚበለ የስራስር
አይነቶችን እና የሚበለ የፌራፌሬ አይነቶችን ዘርዝሩ፡፡

4. በአካባቢያችሁ ሇእርሻ ሥራ በብዛት የሚጠቀሙበትን የመሣሪያ አይነቶችን
ዘርዝር፡፡
5. ቀጥሇዉ የተሰጡትን የተሇያዩ የቁሳቁስ ዝርዝር ከስር በተሰጠው ሠንጠረዥ
አዯራጁ፡፡
ወተት ምስር እንቁሊሌ ዴንች ቅቤ
ሽንኩርት ስንዳ ስጋ ባቄሊ ጠመኔ
በርበሬ ዯብተር መጽሏፌ እስክሪብቶ ቲማቲም
ሠንጠረዥ 6.3
ጥራጥሬ የእንስሳት ተዋፅኦ የጽሕፇት መሣሪያዎች የጓሮ አትክሌት
6.2 ባርግራፍችንና መስመራዊ ነጥቦችን መሳሌ እና መተርጎም
መግቢያ
ከዚህ ቀዯም ባለት የክፌሌ ዯረጃ ስሇ ባርግራፌ መማራችሁ ይታወሳሌ፡፡ በዚህ
ንዐስ ክፌሌ ሇተሰጡ መረጃዎች ባርግራፌ እና መስመራዊ ነጥብ መሳሌን፣
የተሳለ ባርግራፍችን እና መስመራዊ ነጥብ በመከተሌ መረጃዎችን መተርጎም
 ሇተሰጡ መረጃዎች ባርግራፌ እና መስመራዊ ነጥብ ትስሊሊችሁ፡፡

 የተሳለ ባርግራፍች እና መስመራዊ ነጥብ መረጃዎችን ትተረጉማሊችሁ፡፡
ተግባር 6.2
40 ተማሪዎች ባለት ክፌሌ ውስጥ ተማሪዎች የተወሇደበትን ወር የሚያሳይ

መረጃ ከታች በሰንጠረዥ ቀርቧሌ፡፡
ሠንጠረዥ 6.4
የተወሇደበት ወር የተማሪዎች ብዛት

መስከረም 4
ጥቅምት 7
ህዲር 2
ጥር 6
መጋቢት 9
ሚያዝያ 6
ሰኔ 3
ሏምላ 3
ዴምር 40

ሀ) ብዙ ተማሪ የተወሇዯው በየትኛው ወር ነው?
ሇ) አነስተኛ የተማሪ ብዛት የተወሇዯበት ወር የትኛው ነው?
ሏ) ተመሣሣይ ብዛት የተወሇዯባቸው ወሮች የትኞቹ ናቸው?
ከሊይ በሰንጠረዥ የቀረበዉ መረጃ በባር ግራፌ ዯግሞ እንዯሚከተሇዉ ይገሇጻሌ፡፡
ተማሪዎች ከሊይ የተጠየቁ ጥያቄዎች ከባር ግራፈ በማንበብ ተመሳሳይ መሌስ

እንዲሊቸዉ አረጋግጡ፡፡
ምስሌ 6.1
የቡዴን ሥራ 6.1
1. በክፌሊችሁ ውስጥ ያለ ተማሪዎች ዕዴሜ የሚመሇከት ትንተና አዴርጉ፡፡
2. የተነተናችሁትን ውጤት ሇማሳየት የሚሆን ግራፌ ሥሩ፡፡

አስተውለ፡-የመረጃ አያያዝ ማሇት መረጃዎች የምናሰባስብበት፣ የምናቀናጅበት
እና የምናጠቃሌሌበት ዘዳ ነው፡፡ መረጃዎች ተሰባስበው ግራፌ ሠርተን
በምናሳይበት ጊዜ የመረጃዎችን ዝርዝር ሁኔታ በጥሌቀትና ቀሇሌ ባሇ መንገዴ
ሇመረዲት ያስችሇናሌ፡፡
- ባር ግራፌ በእያንዲንደ ባር መካከሌ እኩሌ ርቀትና ተመሣሣይ ስፊት

ባሊቸው ባሮች አማካይነት በቁጥር የተገሇፀ መረጃን ሇመወከሌ
የምንጠቀምበት ሥዕሊዊ መግሇጫ ነው፡፡
- ባር ግራፌ አምዲዊ ወይም አግዲሚ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
- ባር ግራፍች ሇመጠኖች ማወዲዯሪያ እንጠቀምባቸዋሌን፡፡
አስተውለ፡-ባር ግራፌ የሚከተለትን ሀሳቦች ማካተት አሇበት፡፡
 ርዕስ
 አግዲሚ መስመሩና አምዲዊ መስመሩ ምን እንዯሚወክለ መግሇፅ
አሇበት፡፡
ምሣላ 2
ከዚህ በታች የሚታየው ሠንጠረዥና ባርግራፌ በአራተኛ ክፌሌ የሚማሩ አምስት

ተማሪዎች በሂሣብ ትምህርት ከመቶ ያመጡትን ውጤት የሚያሳይ ነው፡፡
ሠንጠረዥ 6.5
የተማሪ ስም ባንቺ ኩስያ መሌኬ ማርታ ጋውሻው
የተማሪ ውጤት 80 90 60 50 70

ምስሌ 6.2
ግራፌን ሇማንበብ
 ባንቺ የሚሇውን ባር ከአግዲሚ መስመሩ ፇሌጉ፡፡

 ይህን ባር እስከመጨረሻ ተከተለት፡፡
 ባሩ ወዯ ሊይ ሄድ የቆመበትን አምዲዊ መስመሩን ተመሌከቱ፡፡ ቁጥሩን
አንብቡ፡፡
 ባንቺ 80 ውጤት አሊት፡፡
የተሠራውን ባር ግራፌ በማየት የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
መሌሶቻችሁንም በመፌትሔ ሥር ከተሠጡት መሌሶች ጋር አመሳክሩ፡፡
ሀ) ከፌተኛ ውጤት ያመጣው ማን ነው?
ሇ) አነስተኛ ውጤት ያመጣው ማን ነው?
ሏ) ኩስያ ከማርታ የተሻሇ ውጤት አምጥታሇችን? በምን ያህሌ

ትበሌጣሇች?
መ) መሌኬ ከጋሻው በምን ያህሌ ውጤት ታንሳሇች?
መፌትሔ፡-
ሀ) ኩስያ ሇ) ማርታ ሏ) አዎን በ”30” መ) 10
ምሳላ 3
በአንዴ ትምህርት ቤት ውስጥ የሚገኙ 40 ተማሪዎች ያዯረጉት ጫማ ቁጥር

እንዯሚከተሇው ተዘርዝሯሌ፡፡ ይህንን መረጃ በሰንጠረዥ እና በባር ግራፌ አሳዩ፡፡
32 36 32 34 33 32 34 36 34 36
33 34 33 36 34 34 33 34 32 34
34 32 34 34 32 36 32 32 34 32
36 33 34 32 34 34 34 56 33 36
መፌትሔ፡-
ሠንጠረዥ 6.6
የጫማ ቁጥር የተማሪዎች ብዛት

32 10
33 6
34 16
36 8
ዴምር 40

አሁን ስሇጫማ ቁጥሮች በሰንጠረዥ የቀረበውን መረጃ በባር ግራፌ ማሣየት
 የ40 ተማሪዎች የጫማ ቁጥሮች የሚሇው ተስማሚ ርዕስ ሉሆን ይችሊሌ፡፡

 የተማሪዎች ብዛት በአምዲዊ መስመር ይጻፊሌ፡፡
 የጫማ ቁጥር በአግዲሚ መስመር ይፃፈሌ፡፡
 ሇእያንዲንደ ጫማ ቁጥር ባር በመሳሌና በአምዲዊ መስመሩ ሊይ እስካሇዉ
ብዛት ዴረስ ባሩን ከፌ ማዴረግ፡፡
ምስሌ 6.3
የቡዴ ሥራ 6.2
1. በአምስተኛ ክፌሌ ባሇፇው ሳምንት የተገኙ ተማሪዎች ብዛት በሚከተሇዉ ባር

ግራፌ ቀርቧሌ፡፡

ምስሌ 6.4
2. በስዴስተኛ ክፌሌ ባሇፇው ሳምንት የተገኙ ተማሪዎች ብዛት
ምስሌ 6.5
ባር ግራፍች የሚያሳዩት ባሇፇው ሳምንት በ5ኛ ክፌሌና በ6ኛው ክፌሌ የተገኙ

ተማሪዎችን ነው፡
1. በሚከተለት የሳምንቱ ቀናት ምን የህሌ የ5ኛ ክፌሌ ተማሪዎች

ትምህርት ቤት መጡ?

ሀ)ሰኞ----- ሏ) ዓርብ-----
ሇ) ረቡዕ----- መ)ሏሙስ-----
2. በሚከተለት የሳምንቱ ቀናት ምን ያህሌ የ6ኛ ክፇሌ ተማሪዎች

ትምህርት ቤት መጡ?
ሀ) አርብ----- ሏ) ማክሰኞ-----
ሇ) ረቡዕ----- መ) ሏሙስ-----
3. ከሳምንቱ ቀናት በየትኛው ክፌሌ ውስጥ የበሇጠ ተማሪዎች መጡ?
ሀ) ማክሰኞ----- ሏ) ሰኞ-----
ሇ) ሏሙስ----- መ) ረቡዕ-----
4. በ5ኛ ክፌሌ 40 ተማሪዎች አለ፡፡ በሳምንቱ ቀናት ምን የህሌ ተማሪዎች
ቀሩ?
ሀ) ማክሰኞ----- ሇ) ሏሙስ-----
5. በ6ኛ ክፌሌ 40 ተማሪዎች አለ፡፡ በሳምንቱ ቀናት ምን ያህሌ ተማሪዎች
ቀሩ?
ሀ) ሰኞ----- ሇ) ዕሮብ-----
ምሳላ 4
ከዚህ በታች የሚታየዉ ባር ግራፌ የሚያሳየዉ በአንዴ መንዯር ዉስጥ ያለ

ሕጻናት ዕዴሜ ነዉ፡፡ የሚከተለትን ጥያቄዎች ሇመመሇስ ባር ግራፈን በዯንብ
ተመሌከቱ፡፡ (መሌሳችሁን ከተሰጡ መሌሶች ጋር ማመሳከራችሁን አትዘንጉ)

ምስሌ 6.6
ሀ) እዴሜያቸው 15 የሆነ ህፃናት ብዛት ስንት ነው?
ሇ) እዴሜያቸው 14 የሆኑ ህፃናት ብዛት ስንት ነው?
ሏ)13 ዓመት የሆናቸዉ ህፃናት ስንት ናቸው?
መ) 12 ዓመት የሆናቸው ህፃናት ስንት ናቸው?
ሠ) 11 አመት ዕዴሜ ያሊቸው ህፃናት ስንት ናቸው?
ረ) ከ10 አመት ዕዴሜ በታች ያሊቸው ህፃናት ስንት ናቸው?
ሸ) በመንዯሩ ውስጥ በጠቅሊሊ ስንት ህፃናት ይገኛለ?
መፌትሔ፡-
ሀ) 2 ሇ)7 ሏ) 10 መ) 11

ሠ) 6 ረ) 32 ሸ) 53
መስመራዊ ነጥብ፡-
መስመራዊ ነጥብ አብዛኛውን ጊዜ ሁሇት እውነታዎችን ሇማዛመዴ ይጠቅማሌ፡፡

መስመራዊ ነጥብ ሇመሳሌ ሁሇት መስመሮችን አንደ ሇላሊው ቀጤነክ የሆኑትን
እንወስዲሇን፡፡ እነዚህ መስመሮች የማመሳከሪያ መስመር ይባሊለ፡፡ መስመራዊ
ነጥብ የሚሳሇው የሁሇቱን መስመሮች ሌኬት ጥንዴ ውጤት መሠረት በማዴረግ
ነው፡፡ እያንዲንደ ጥንዴ ውጤት በነጥብ ይወከሊሌ፡፡
አስታውሱ፡- የሚከተለት መስመራዊ ነጥብ ሇመሳሌ ጠቃሚ ነጥቦች ናቸው፡፡
1. አምዲዊ እና አግዲሚ መስመሮችን በመሳሌ እያንዲንዲቸውን በእኩሌ ምዴብ

በነጥብ መከፈፇሌ፡፡
2. መረጃዎችን የያዘ ሰንጠረዥ ማዘጋጀት፡፡ የጥንደ የመጀመሪያ ቁጥር
ሇአግዲሚ መስመሩ ሲሆን የሁሇተኛውን ቁጥር ሇአምዲዊው ይሆናሌ፡፡
3. ጥንደን ቁጥር አምዲዊና አግዲሚ መስመር በመጠቀም ነጥቡን ማሳየት፡፡
ምሣላ 5
ከዚህ በታች በሰንጠረዡ የቀረበዉ የአንዴ ትምህርት ቤት የ 5ኛ ክፌሌ ተማሪዎች

በሒሳብ ፇተና ከ 30 ያመጡትን ዉጤት ያሳያሌ፡፡
ሠንጠረዥ 6.7
የተማሪዎች ዉጤት 12 16 20 26 30
የተማሪዎች ብዛት 5 17 8 4 1
ከሊይ ሇቀረበው ሠንጠረዥ መስመራዊ ነጥብ ተጠቅማችሁ ግሇጹ፡፡

ምስሌ 6.7
መፌትሔ፡-
አግዲሚ መስመሩን ሇተማሪዎች ዉጤት እና አምዲዊ መስመሩን ሇተማሪዎች
ብዛት በማዴረግ መሳሌ፡፡ ከዚያም እያንዲንደን ዉጤት ከተማሪዉ ብዛት ጋር
አገናኙ፡፡
ምሣላ 6
መምህርት ሇምሇም የሰዉነት ማጎሌመሻ ትምህርት ክፌሇ ጊዜ ሊይ ተማሪዎች

በአንዴ እግራቸዉ ሇምን ያህሌ ሰኮንዴ መቆም እንዯሚችለ ያየችዉን
እንዯሚከተሇዉ በሰንጠረዥ መዝግባሇች፡፡
የቆሙበት ሰኮንዴ 1 2 3 4 5 6 7
የተማሪዎች ብዛት 25 30 20 15 25 30 35

ከሊይ ያሇውን ሰንጠረዥ መስመራዊ ነጥብ ከገሇጽክ በኋሊ የሚከተለትን
ጥያቄዎች መሌስ
ሀ) ከፌተኛ ሰኮንዴ የቆሙት ተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
ሇ) ዝቅተኛ ሰኮንዴ የቆሙት የተማሪዎች ብዛት ስንት ነው?
ሏ) ተመሳሳይ የተማሪ ቁጥር የተመዘገበዉ በስንተኛዉ ሰኮንዴ ሊይ ነዉ?
መፌትሔ፡-
በመጀመሪያ እነዚህን ጥያቄዎች ሇመመሇስ መስመራዊ ነጥቦችን ማግኘት አሇብን፡፡
መስመራዊ ነጥቡን ሇማግኘት አግዲሚ መስመሩን የቆሙበት ሰኮንዴ በማዴረግ
እና አምዲዊ መስመር ሇተማሪዎች ብዛት በማዴረግ ነጥቦችን መሳሌ፡፡
ምስሌ 6.8
ሀ) 35 ሇ) 25 ሏ) 1 እና 5 እንዱሁም 2 እና 6 ይሆናሌ፡፡

መሌመጃ 6ሇ
1. የአንዴ ትምርት ቤት ግቢ ተማሪዎች የተከለትን የተሇያዩ ዓይነት ተክሌ

ዝርያዎች ማሇትም ጥዴ 15፣ ባህር ዛፌ 30፣ ኮሶ 25፣ ዋንዛ 10
ችግኞችን ተከለ፡፡ ተማሪዎች የተከለትን ችግኞች በባር ግራፌ በማስቀመጥ
ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ) አንዯኛዉ የዛፌ ዓይነቶት ከላሊኛዉ በስንት እንዯሚበሌጥ ወይም
እንዯሚያንስ ግሇጹ፡፡
ሇ) ጠቅሊሊ የተከለት ችግኞች ምን ያህሌ ናቸዉ፡፡
ሏ) ከሁለም የበሇጠ የተተከሇ የችግኝ አይነት የቱ ነው?
2. በአንዴ ትምህርት ቤት የሚማሩ የ6ኛ”ሀ” ክፌሌ ተማሪዎችን የአካባቢ
ሳይንስ አስተማሪው በእረፌት ሰዓት ሊይ የተሇያዩ ትሊትሌ ዓይነቶችን
ከዴንጋይ ስር፣ከሜዲ ሊይ፣ከቅጠልች ሊይ እና ከአፇር ዉስጥ እንዱፇሌጉ
ባዘዛቸዉ መሰረት ያቀረበቡት ሠንጠረዥ እንዯምከተሇው ቀርቧዋሌ፡፡ ስሇዚህ
በሠንጠረዥ የቀረበውን መረጃ ባር ግራፌ በመሳሌ አሣዩ፡፡
ሠንጠረዥ 6.9
የተገኘው ቦታ የተገኘው ብዛት በቁጥር

ከዴንጋይ ሥር 35
ከአበባ ሊይ 15
ከአፇር ውስጥ 10
በሜዲ ሊይ 5

3. መምህር ከተማ ከ5ኛ እስከ 7ኛ ክፌሌ የሚያስተምር የሂሣብ አስተማሪ ነዉ፡፡
ሇተማሪዎች ከ10 በሰጠው ፇተና ተማሪዎች ያገኙትን ውጤት እንዯሚከተሇው
መዝግቧዋሌ፡፡
በዚህ መረጃ ሊይ መሠረት በማዴረግ የሚከተለትን አከናውኑ፡፡
የ5ኛ 10 5 4 6 8 7 6 3 5 9
የ6ኛ 5 10 2 8 7 3 5 6 9 4
የ7ኛ 4 3 2 9 5 6 7 4 10 10
ሀ) መረጃውን የሚገሌጽ ሠንጠረዥ በመስራት ከ1-4 እና ከ5-10 ያገኙትን
ግሇጹ፡፡
ሇ) የክፌሌ ዯረጃ ተማሪዎች ዉጤት ከ1 እስከ 10 በአግዴም ባር ግራፌ
አሣዩ
4. በአንዴ ገጠር ጤና ኬሊ በጥር ወር ከቀን 1 እስከ 10 ሕክምና የወሰደ እናቶች

ቁጥር እንዯሚከተሇዉ በሰንጠረዥ ቀርቧሌ፡፡ ይህን መረጃ በመስመራዊ ነጥብ
አሳይ፡፡
የወሩ ቀን 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
የእናቶች ብዛት 3 5 7 10 3 6 2 9 4 1
6.3 የቁጥሮች አማካይ
መግቢያ

ከዚህ በፉት ባሇው የክፌሌ ዯረጃ የቁጥሮችን አማካይ የተማራችሁትን
ታስታዉሳሊችሁ፡፡ በዚህኛው ንዐስ ክፌሌ የቁጥሮችን አማካይ እና የተሰጠን
መረጃ መሰረት በማዴረግ አማካይ መፇሇግን ትማራሊችሁ፡፡
 የቁጥሮችን አማካይ ታሰሊሊችሁ፡፡
ተግባር 6.3
ቀጥል የቀረበው ሠንጠረዥ በአንዴ ክሌኒክ በሳምንት ውስጥ የተመዘገቡ

የታካሚዎችን ቁጥር ያሳያሌ፡፡
ሠንጠረዥ 6.10
የሳምንቱ ቀናት ሰኞ ማክሰኞ ረቡዕ ሏሙስ አርብ ቅዲሜ ዕሁዴ
የታካሚዎች ብዛት 15 20 10 35 10 26 9
ሀ) በሳምንቱ ውስጥ ስንት ታካሚዎች ታክመዋሌ?
ሇ) አጠቃሊይ ዴምሩን ሇ 7 አካፌለ፡፡
ሏ) የታካሚዎች አማካይ ቁጥር ስንት ነው?
አማካይ የሚገኘው በመረጃ ውስጥ ያለትን ቁጥሮች ጠቅሊሊ ዴምር ካገኘን በኋሊ
ሇመረጃ ብዛት በማካፇሌ ነው፡፡
ምሣላ 7
የ10፣6፣14፣8 እና 12 አማካይ 10 ነው፡፡ ምክንያቱም 10 6 14 8 12
50 እንዱሁም ይሆናሌ፡፡

ትርጎሜ፡- አማካይ የሚባሇው የቁጥሮች ጠቅሊሊ ዴምር ሇመረጃዎች ብዛት
ተካፌል የሚገኘው ቁጥር ነው፡፡
ምሣላ 8
የሚከተሇው ሠንጠረዥ በተሇያዩ የስፖርት ውዴዴሮች የተካፇለትን የተማሪዎች

ብዛት ያመሇክታሌ፡፡ በስፖርት እንቅስቃሴው የተካፇለትን የተማሪዎችን አማካይ
ብዛት ፇሌጉ፡፡
የእስፖርት አይነት የተማሪዎች ብዛት

እግር ኳስ 75
የመረብ ኳስ 30
ሩጫ 60
ቴኒስ 15
መፌትሔ፡-
የተማሪዎች ጠቅሊሊ ብዛት
የመረጃዉ(ጠቅሊሊ የስፖርት አይነት) ብዛት 4 ነዉ፡፡
በስፖርት ውዴዴሩ የተካፇለ ተማሪዎች አማካይ ብዛት
አማካይ
ምሳላ 9

በአንዴ ትምህርት ቤት ከ1ኛ እስከ 6ኛ ክፌሌ ያለ የተማሪዎች ብዛት በምስሌ
6.9 እንዯተገሇፀው ነው፡፡ የተማሪዎችን አማካይ ብዛት ስንት እንዯሆነ ፇሌጉ፡፡
ምስሌ 6.9
መፌትሔ፡-
ባር ግራፈን ተጠቅማችሁ በሠንጠረዥ መግሇጽ ትችሊሊችሁ
የክፌሌ ዯረጃ አንዯኛ ሁሇተኛ ሶስተኛ አራተኛ አምስተኛ ስዴስተኛ

የተማሪዎች 160 120 140 100 80 100
ብዛት
የተማሪው አማካይ ብዛት

አማካይ 116.67
ስሇዚህ የተማሪዎች አማካይ ብዛት 100 ነው፡፡
መሌመጃ 6ሏ
1. የ20 ተማሪዎች ዕዴሜ እንዯሚከተሇው ተመዝግቧሌ፡፡
12፣ 13፣12፣13፣12፣12፣10፣15፣14 ፣ 14 ፣ 10፣ 16፣ 12፣ 15፣ 14 ፣ 10

11፣ 12 ፣ 13 ፣15፡፡
ሀ) ዕዴሜንና የተማሪዎችን ብዛት መረጃ የሚያሳይ ሠንጠረዥ አዘጋጁ፡፡
ሇ) የተማሪዎችን አማካይ እዴሜ ፇሌጉ፡፡
2. ሠንጠረዥ 6.13 ከሰኞ አስከ እሁዴ አርባ ምንጭ ነጭ ሳር ብሔራዊ ፖርክ

የጎበኙትን ጎብኚዎችን ብዛት ይገሌፃሌ፡፡
ቀናት ሰኞ ማክሰኞ ረቡዕ ሏሙስ አርብ ቅዲሜ እሁዴ

የጎብኚዎች ብዛት 64 70 80 73 84 90 120
ሀ) በሳምንቱ አማካይ የጎብኚዎች ብዛት ስንት ነዉ?
ሇ) ከአማካይ በሊይ ጎብኚዎች የመጡት በየትኛዉ ቀን ነበር?
6.4 ሳንቲሞችን ፣ እጣዎችን እና ዲዮችን በመጠቀም ቀሊሌ ሙከራዎችን

መስራት
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት ፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማዎች
 ቀሇሌ ባለ ሙከራዎች የመሆን እዴሌን ትገምታሊችሁ፡፡

መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ ሳንቲሞችን፣ እጣዎችን እና ዲይዮችን ተጠቀማችሁ ቀሊሌ

ሙከራዎችን በመስራት የመሆን ዕዴሌን መገመትና መመዝገብን ትማራሊችሁ፡፡
ተግባር 6.4
1. በአንዴ ቅርጫት ሶስት ኳሶች ማሇትም አረንጓዳ፣ ቢጫ እና ቀይ ቢኖሩ
ሀ) ቀይ ኳስ ሇማዉጣት እጃችሁን ወዯ ቅርጫቱ ቢበዛ ስንት ጊዜ
ታስገባሊችሁ፡፡
ሇ) ስንት ጊዜ ቀይ ኳስ ታገኛሊችሁ?
2. በስዴስት ገጾች ሊይ ከ1-6 ቁጥር የተፃፇበት አንዴ ዲይ/ ኩብ/ ወዯ ሊይ
ብንወረውረው
ሀ) አንዴ ቁጥርን የማግኘት ዕዴሊችን ስንት ይሆናሌ?
ሇ) ሇሁሇት መካፇሌ የሚችለ ቁጥሮችን የማግኘት ዕዴሊችን ስንት ይሆናሌ?
ሏ) ከ5 የሚያንሱ ቁጥሮችን የማግኘት ዕዴሊችን ስንት ይሆናሌ?
ቀሊሌ ሙከራዎችን በመጠቀም የነገሮችን የመሆን ዕዴሌ መገመት እንችሊሇን፡፡

ቀሇሌ ያለ ሙከራዎች የምንሊቸው ዕዴሌ ሇመወሰን የምንጠቀምባቸው
ሙከራዎች ናቸው፡፡ ሇምሳላ ሳንቲም በመወርወር፣ ዲይ በመወርወር፣
ከመጫዎቻ ካርዴ ውስጥ ካርዴ በመምዘዝ ዕጣ ማውጣት ወዘተ፡፡
የአንዴ ክስተት የመሆን ዕዴሌ የምንሇው ቀሊሌ ሙከራ ስናዯርግ ከአጠቃሊይ

የመሆን ስብስብ ወስጥ ክስተቱ ስንት ስንተኛ እንዯሆነ የምንገሌጽበት ነው፡፡

ትርጓሜ፡- የመሆን ስብስብ የምንሇው በቀሊሌ ሙከራዎች ጊዜ አጠቃሊይ ሉከሰቱ
የሚችለ የክስቶቶች ስብስብ ማሇት ነው፡፡
የመሆን ዕዴሌ
ምሳላ 11
የኢትዮጵያ የአንዴ ብር ሳንቲም ወዯ ሊይ ብንወረውር አንበሳ የመሆን ዕዴሊችን

ስንት ነው፡፡
መፌትሔ፡-
የኢትዮጵያ የአንዴ ብር ሳንቲም ሁሇት ገጽ ስሊሇው ሌናገኝ የምንችሇው አንበሳ

ወይም ሚዛን ብቻ ነው፡፡
ስሇዚህ የመሆን ስብስብ
የሚፇሇገው ክስተት አንበሳ ማግኘት
አንበሳ የመሆን ዕዴሌ
ምሳላ 12
አንዴ ቅርጫት ውስጥ 3 ቀይ ፣ 4 ቢጫ እና 5 ነጭ ኳሶችን ብይዝ እና አንዴ

ኳስ ከቅርጫት ውስጥ እጃችንን ሰዯን ብናወጣ
ሀ) ኳሱ ቀይ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?
ሇ) ኳሱ ነጭ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?
ሏ) ኳሱ ቢጫ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?

መፌትሔ፡-
ሀ) አጠቃሊይ የኳሶች ብዛት
የቀይ ኳሶች ብዛት
ስሇዚህ የመሆን ስብስብ ብዛት
የሚፇሇገው ክስተት ብዛት
ቀይ ኳስ የመሆን ዕዴሌ
ሇ) የነጭ ኳስ ብዛት
ስሇዚህ የነጭ ኳስ የመሆን ዕዴሌ
ሏ) የቢጫ ኳስ ብዛት
ስሇዚህ የቢጫ ኳስ የመሆን ዕዴሌ
አስተውለ፡- የክስተቶች የመሆን ዕዴሌ ቢበዛ 1 ብያንስ 0 ይሆናሌ፡፡
 እርግጠኛ የሆነው ክስተት የመሆን ዕዴለ 1 ነው፡፡

 ሉከሰት የማይችሌ ክስተት የመሆን ዕዴለ 0 ነው፡፡
እርግጠኛ የሆነ ክስተት የምንሊቸዉ ሁላም እዉነትና የማይሇወጡ የሆኑትን

ነዉ፡፡ ሇምሳላ፡-
- ጸሀይ በምስራቅ ትወጣሇች፡፡

- ዉሃ ከከፌታ ወዯ ዝቅታ ይፇሳሌ
- ሰዉ ሁለ ሟች ነዉ ወዘተ

ሉሆኑ የማይችለ ክስተቶች ማሇት ሁላም ዉሸት የሆኑ ክስተቶች ናቸዉ፡፡
ሇምሳላ፡-
- በሬ ወሇዯ፡፡
- ጸሃይ በምዕራብ ትወጣሇች፡፡
- የብርቱኳን ተክሌ ሙዝን አፇራ ወዘተ
ምሣላ 13
አንዴ እናት በቦርሳዋ ከረሜሊ ብቻ ቢኖራት
ሀ) ሌጇ ከቦርሳዋ ውስጥ ከረሜሊ የማግኘት ዕዴለ ስንት ነው?
ሇ) ሌጇ ከቦርሳዋ ውስጥ ማስቲካ የማግኘት ዕዴለ ስንት ነው?
መፌትሔ፡-
በቦርሳዋ ያሇው ከረሜሊ ብቻ ሰሇሆነ
ሀ) ከረሜሊ የማግኘት ዕዴለ 1 ነዉ፡፡
ሇ) በቦርሳዋ ዉስጥ ማስቲካ ስሇላሇ የማግኘት ዕዴለ 0 ነዉ፡፡
መሌመጃ 6መ
1. ከ1-20 የተፃፇባቸው ዕጣዎች ቢኖሩ እና ከእነርሱ አንደን ብቻ ብናወጣ

ሀ) 13 ቁጥር የመሆን ዕዴሌ ስንት ነው?
ሇ) ሇሁሇት የሚካፇሌ ቁጥር የመሆን ዕዴሌ ስንት ነው?
ሏ) ሇ 3 የሚካፇሌ ቁጥር የመሆን ዕዴሌ ስንት ነው?
መ) ሇ 2 እና ሇ 3 የሚካፇሌ ቁጥር የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?

2. 3 ተማሪዎች ከአንዯኛ ክፌሌ፣ 4 ተማሪዎች ከሁሇተኛ ክፌሌ እና 6
ተማሪዎች ከ4ኛ ክፌሌ የሚማሩበትን ክፌሌ እንዴያጸደ ቢዯረግ እና
ከእነርሱ አንዴ ተማሪ አስተባባሪ እንዱሆን ቢመረጥ የተመረጠው ተማሪ
ሀ)1ኛ ክፌሌ ተማሪ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?
ሇ) 2ኛ ክፌሌ ተማሪ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?
ሏ) 4ኛ ክፌሌ ተማሪ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?
3. አንዴ ቅርጫት ውስጥ ሁሇት አረንጓዳ ኳሶች ቢኖሩ
ሀ) በአንዴ ጊዜ አንዴ ኳስ ብንወስዴ አረንጉዳ ኳስ የማግኘት ዕዴሊችን
ስንት ነው?
ሇ) በአንዴ ጊዜ ሁሇት ኳስ ብንወስዴ ሁሇቱም አረንጓዳ የመሆን ዕዴለ
ስንት ነው?
ሏ) በአንዴ ጊዜ አንዴ ኳስ ብንወስዴ ቀይ የመሆን ዕዴለ ስንት ነው?
 የመረጃ አያያዝ ማሇት መረጃን ማሰባሰብን፣ ማዯራጀትንና ማጠቃሇሌን

የሚይዝ የሥራ ሂዯት ነው፡፡ መረጃዎች ተሰብስበው በግራፌ በሚገሇጹበት
ጊዜ የመረጃዎችን ሁኔታ ሇማወቅና በጥሌቀት ሇመገንዘብ ይረዲናሌ፡፡
 የመረጃ አሰባሰብ ዘዳዎች

o ጥያቄ በመጠየቅ( ሰዎችን በመጠየቅ)
o በምሌከታ እና ውጤቱን በመመዝገብ
o ሙከራ በመስራት
 ባርግራፌ በእያንዲንደ ባር መካከሌ እኩሌ ርቀትና ተመሣሣይ ስፊት
ባሊቸው ባሮች አማካይነት በቁጥር የተገሇፀን መረጃን ሇመወከሌ
የምንጠቀምበት ሥዕሊዊ መግሇጫ ነው፡፡
 ባር ግራፌ አምዲዊ ወይም አግዲሚ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
 ባር ግራፍችን ሇመጠኖች ማወዲዯሪያ እንጠቀማሇን፡፡
 ባር ግራፌ በምንሠራበት ጊዜ የሚከተለት መካተታቸውን አረጋግጡ፡፡
o ርዕስ
o የአግዲሚ እና አምዲዊ መስመሮችን ምን እንዯሚወክለ ማሳየትና
መግሇጽ፡፡
 አማካይ ውጤት የቁጥሮች ጠቅሊሊ ዴምር ሇመረጃዎች ጠቅሊሊ ብዛት
ተካፌል የሚገኘው ውጤት ነው፡፡
 የመሆን ስብስብ የምንሇው በቀሊሌ ሙከራዎች ጊዜ አጠቃሊይ ሉከሰቱ
የሚችለ የክስተቶች ስብስብ ማሇት ነው፡፡
የመሆን እዴሌ
 የክስተቶች የመሆን ዕዴሌ ቢበዛ 1 ብያንስ 0 ይሆናሌ፡፡
1. ከዚህ በታች የተዘረዘሩት እንስሳትን ቤተሰቦቻችሁን በመጠየቅ እንቁሊሌ

የምጥለ
ወይንም ሌጅ የሚወሌደ በማሇት ሇይታችሁ ሇክፌሌ ተማሪዎች አቅርቡ፡፡

ሊም በግ እንሽሊሌት
ድሮ ፌየሌ ቆቅ
እባብ ሚዲቆ ፇረስ
2. ከተሇያዩ ትምህርት ቤቶች የተሰበሰቡ መምህራን በምሳ ሰዓት ያዘዙት የምሳ

ትዕዛዝ ዝርዝር እንዯሚከተሇዉ ቀርቧሌ፡፡
ሀ) ዕንቁሊሌ ያዘዙ 10
ሇ) አቮካድ ያዘዙ 15
ሏ) ምስር ያዘዙ 25
መ) ቅቅሌ ያዘዙ 20
ሠ) በየአይነት ያዘዙ 35
ከሊይ የቀረበዉን መረጃ በባር ግራፌ አሳዩ፡፡
3. ቀጥል ያሇውን የባር ግራፌ ተመሌክታችሁ የቀረቡ ጥያቄዎችን “እውነት”

ወይም “ሏሰት በማሇት መሌሱ”

ምስሌ 6.10
ሀ) ተማሪዎች ያሌቀሩባቸዉ ቀናት ማክሰኞና ሏሙስ ነበሩ፡፡
ሇ) ከላልች ቀናት በተሇየ ብዙ ተማሪዎች ቀሪ የሆኑበት ቀን ሰኞ ነበር፡፡
ሏ) በሳምንቱ ቀሪ የሆኑት ጠቅሊሊ የተማሪዎች ብዛት 6 ነበር፡፡
4. በአርባምንጭ ከተማ የመኪና መናኸሪያ ሇ 5 ተከታታይ ሰዓት የተሸጠ የጉዞ

ትኬት ከዚህ በታች በተሰጠዉን ሰንጠረዥ የተሰጠ የጉዞ ትኬት ቁጥር ነዉ፡፡
ይህንን ሰንጠረዥ መሰረት በማዴረግ መረጀዉን በመስመራዊ ነጥብ አሳዩ፡፡
ሰዓት 9፡00 10፡00 11፡00 12፡00

የትኬት ብዛት 40 25 35 80
5. በአንዴ ወረዲ ውስጥ ከሰኞ እስከ እሁዴ ባለ ቀናት የተወሇደ የ48 ህፃናት
መረጃ በሚቀጥሇው ሰንጠረዥ ቀርቧሌ፡፡ ከሰንጠረዡ ሊይ የተወሇደ ህፃናትን
አማካይ ፇሌጉ

የተወሇደበት ቀን የተወሇደ ህፃናት ብዛት
ሰኞ 4
ማክሰኞ 5
ረቡዕ 6
ሏሙስ 8
አርብ 3
ቅዲሜ 10
እሁዴ 12
6. በ5ኛ ክፌሌ ዉስጥ ያለ የሴት ተማሪዎች የሒሣብ ፇተና ውጤት ከመቶ
እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡ 80፣90፣66፣82፣72፣60፣30፣58፣68፣50፣60፣ 92
ሀ) አማካይ ውጤቱን ፇሌጉ፡፡
ሇ) ከአማካይ ዉጤት በሊይ ዉጤቶች ስንት ናቸዉ?
7. የታምራት እናት ከገበያ አንዴ ብስኩት፣ አንዴ አፕሌ እና ሁሇት ልሚ ገዝታ
በዘንቢሌ ይዛ መጣች፡፡ ታምራት ከዘንቢለ ዉስጥ እጁን አስገብቶ እንዱወስዴ
የተፇቀዯ ከሆነ የሚከተለትን ጥያቄዎች መሌሱ፡፡
ሀ) ብስኩት የማግኘት እዴሌ ስንት ነው?
ሇ) ብርቱኳን የማግኘት እዴሌ ስንት ይሆናሌ?
ሏ) ልሚ የማግኘት እዴሌ ስንት ነው?
መ) ብስኩት እና ልሚ የማግኘት እዴሌ ስንት ይሆናሌ?

ምዕራፌ 7
የተሇመደ ጠጣር ቅርጾች ትርጉም እና አመዲዯባቸው
መግቢያ
በዚህ ምዕራፌ ተማሪዎች ባሇ ሶስት አዉታር ምስሌ አይነቶችን፣ ከባህሪያቸዉ
አንጻር መመዯብና ባሇ ሶስት አዉታር ምስልች ትርጓሜያቸዉን እንማራሇን፡፡
በመቀጠሌም ፕሪዝሞችን፣ ፒራሚድችንና እስፒር እናያሇን፡፡ በመጨረሻም ባሇ
ሶስት አዉታር ምስልችን ትርጓሜያቸዉንና ባህሪያቸዉን መሰርት በማዴረግ
እናነጻጽራሇን፡፡
 የተሇያዩ የጠጣር ቅርጾች ምዴቦችን ትሇያሊችሁ፡፡

 ጠጣር ቅርጾችን ከባህሪያቸው አንጻር በምዴባቸው
ትመዴባሊችሁ፡፡
 ስሇ ተሇያዩ ጠጣር ቅርጾች ትርጓሜ ትሰጣሊችሁ፡፡
7.1 ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን ከባህሪያቸው አንጻር መመዯብ
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ ተማሪዎች ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን መዘርዘር፣
ባህሪያትን መሇየት እና በባህሪያቸው መሠረት ባሇ ሶስት አውታር
ምስልች አመዲዯብ ትማራሊችሁ፡፡

 ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን ከባህሪያቸው አንጻር ትመዴባሊችሁ፡፡
ተግባር 7.1
በቡዴን በመሆን የሚከተለትን ጥያቄዎች ተወያዩ፡፡
1. በጠሇሌና በገጾች መካከሌ ያሇውን ሌዩነት ተወያዩ፡፡

2. በጠሇሌ ስዕሌና በባሇ ሶስት አውታር ምስልች መካከሌ ያሇውን ሌዩነት
ተወያይታችሁ ሇክፌሌ ተማሪዎች ግሇፁ፡፡
3. ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን ዘርዝሩ፡፡
ጠሇሊዊ የጂኦሜትሪ ምስልች ሁለም ባሇ ሁሇት አውታር ምስልች ናቸው፡፡ ይህ

ማሇት ምስልቹ ርዝመትና ወርዴ ያሊቸው ሲሆኑ ጠጣር ምስልች የምንሊቸው
ዯግሞ ባሇ ሶስት አውታር ምስልች ናቸው፡፡ ይህ ማሇት ምስልቹ ርዝመት፣
ወርዴ እና ቁመት (ከፌታ) ያሊቸው ናቸው፡፡
ባሇ ሶስት አውታር ምስልች እንዯ ፒራሚዴ፣ ፕሪዝም፣ እስፒር፣ ኮን እና

ሲሉንዯር የመሳሰለት የተሇመደ ጠጣር ምስልች በመባሌ ይታወቃለ፡፡
ማስታወሻ
ባሇ ሶስት አውታር ምስልች ከባህሪያቸው አንፃር በተሇያዩ ምዴቦች
ይመዯባለ፡፡ በዚህ መሠረት አከፊፇሊቸው እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
ፕሪዝም፡-ሁሇት የሊይና የታች መሠረት አሊቸው፡፡
 መሠረቱ ጎነ ብዙ ምስሌ ነው፡፡

 የጎን ገጾቹ ፓራላልግራም ምስሌ ናቸው፡፡ ምስሌ 7.1

 ከፌታው በሁሇቱ መሠረቶች መካከሌ ያሇው ርቀት ነው፡፡
ፒራሚዴ፡-አንዴ መሠረት ብቻ አሇው፡፡
 መሠረቱ ጎን ብዙ ምስሌ ነው፡፡

 ሁለም ጠርዞች የሚገናኙበት የጋራ ነጥብ (ነቁጥ)
አሇው፡፡ ምስሌ 7.2
 የጎን ገጾቹ ጎነ ሶስት ናቸዉ፡፡
 ከፌታው በነቁጡና በመሠረቱ መካከሌ ያሇው ርቀት ነው፡፡
ሲሉንዯር፡-ሁሇት መሠረት አሇው፡፡
 ሁሇቱም መሠረቶች ክብ ናቸው፡፡ ምስሌ 7.3

 ከመሰረቶቹ ዉጭ ያሇዉ ዉጫዊ ገጽታ(ኩርባ) መሀሌ ሇመሀሌ በቁመት
ሲሰነጠቅ አራት ማዕዘናዊ ገጽ ይይዛሌ፡፡
 ከፌታው በሁሇቱ መሠረት መካከሌ ያሇው ርቀት ነው፡፡
ኮን፡-አንዴ መሠረት ብቻ አሇው፡፡
 መሠረቱ ክብ ነው፡፡
 አንዴ ነቁጥ ብቻ አሇው፡፡ ምስሌ 7.4
 የኮን የጎን ገጹ በነቁጡና በመሰረቱ መካከሌ ያሇዉ ዉጫዊ ገጽታ ነዉ፡፡
 ከፌታው በመሠረቱና በነቁጡ መካከሌ ያሇው ርቀት ነው፡፡
እስፒር፡-መሠረት የሇውም፡፡
 አንዴ ኩርባ ገጽ ብቻ አሇው፡፡
 የመሀሌ ነጥብ አሇው፡፡
ምስሌ 7.5
መሌመጃ 7ሀ
የሚከተለ ጥያቄዎችን እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ::
1. ጠጣር ምስሌ የምንሊቸው ባሇ ሁሇት አውታር ምስልች ናቸው፡፡

2. ፒራሚዴ የጎን ገጾቹ ሬክታንግሌ ናቸው፡፡
3. ፕሪዝም ሁሇት መሠረት አሇው፡፡
4. ሲሉንዯር መሠረቱ ጎነ ብዙ ምስሌ ነው፡፡
5. ፕሪዝም መሠረቱ ማንኛውም ጎነ ብዙ ምስሌ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
6. እስፒር አንዴ መሠረት ብቻ አሇው፡፡
7. ኮን አንዴ ነቁጥ ብቻ አሇው፡፡
8. ሲሉንዯር የጎን ገጽ የሇውም፡፡
9. ሁለም የተሇመደ ጠጣር ምስልች በባህሪያቸው ቢሇያዩም ባሇ ሶስት
አውታር ምስሌ ናቸው፡፡
10. ባሇ ሶስት አውታር ምስልች ሁለም መሰረት አሊቸዉ
7.2. የፕሪዝም፣ ፒራሚዴ እና የእስፒር አመዲዯብ እና ትርጓሜ
መግቢያ
ከዚህ ቀዯም ባሇው ክፌሌ ስሇ አጠቃሊይ ባሇ ሶስት አውታር ምስልች ባህሪያት
ያየን ሲሆን በዚህ ንዐስ ክፌሌ ዯግሞ ስሇ ፕሪዝም፣ ፒራሚዴ እና እስፒር
ባህሪ እና ትርጉም በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
 ከባህሪያቸው አንጻር ሇባሇ ሶስት አውታር ምስልች ትርጓሜ

ትሰጣሊችሁ፡፡

ተግባር 7.2
የሚከተሇውን ምስሌ በማየት ቀጥል የቀረቡ ጥያቄዎችን መሌሱ
ምስሌ 7.6
1. የዚህ ምስሌ ስም ምን ይባሊሌ?

2. ስንት መሠረት አሇው?
3. መሠረቱ ባሇ ስንት ጎን ነው?
4. ስንት ጠርዞች አለት?
5. ስንት ነቁጦች አለት ስማቸውን ዘርዝሩ?
6. ስንት የጎን ገጾች አለት?
ትርጉም 7.1 ማንኛውም ጠጣር ምስሌ ዙሪያው በጠሇሊዊ ገጾች ብቻ ዝግ የሆነ

ምስሌ ፓሉሄዴሮን ይባሊሌ፡፡
ትርጉም 7.2 ፕሪዝም ማሇት የፓሉሄዴሮን አይነት ሆኖ ሁሇቱም መሠረቶች

ትይዩ እና ተጋጣሚ የሆኑ ጠጣር ምስሌ ነው፡፡
ምስሌ 7.7 ፕሪዝም

አስተውለ፡- መሠረቶቹ ማንኛውም ጎነ ብዙ ምስሌ መሆን ይቻሊለ፡፡
 የጎኑ ገጾች ፓራላልግራም ናቸው፡፡

 ፕሪዝም የሚሰየመው ከመሠረቱ ቅርጽ ስም ጋር ተያይዞ ነው፡፡
ምሳላ
ምስሌ7.8
ትርጉም 7.3 ሁለም ገጾች ሬክታንግሌ የሆነ ፕሪዝም ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም

(ኩቦይዴ) ይባሊሌ፡፡
ምስሌ 7.9
የሬክታንግሊዊ ፕሪዝም (ኩቦይዴ) ባህሪያት
 6 ገጾች፤ ሰመሠሽ የታች ገጽ ወይም መሠረት ነው፡፡

 12 ጠርዞች፤ ሰመ፣ መሇ፣- - - ጠርዞች ናቸው፡፡
 8 ነቁጦች፤ ሰ፣ መ፣ ሠ፣ ሸ - - - (ነቁጥ)መሇያያዎች ናቸው፡፡

 ትይዩ ጎኖች እና ገጾች ተጋጣሚ ናቸው፡፡
 ጉርብት ገጾች እርስ በራሳቸው ማዕዘናዊ አንግሌ ይፇጥራለ፡፡
 ጉርብት ገጾች በውስን መስመር ይገናኛለ፡፡
የበሇጠ ግሌጽ እንዱሆን ገጾችን፣ ነቁጦችንና ጠርዞችን ሇመሇየትና ሇመጥራት

ፉዯልችን መጠቀም እንችሊሇን፡፡
 ሰመሠሸ የታች ገጽ ሲሆን፣ ከሊይኛው ሀሇሏቀ ገጽ ጋር ተጋጣሚ ነው፡፡

 ሀሇመሰ የጀርባ ገጽ ሲሆን፣ ከፉት ሇፉት ካሇው ገጽ ሏሠሸቀ ጋር ተጋጣሚ
ነው፡፡
 ሇመሠሏ የጎን ገጽ ሲሆን ትይዩ ካሇው ገጽ ሀሰሸቀ ጋር ተጋጣሚ ነው፡፡
 ቀሏሠሸ የፉት ገጽ እና ሏሠመሇ የጎን ገጽ ጉርብት ገጾች ናቸው፡፡
ትርጉም 7.4፡- ኩብ ማሇት ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም ሆኖ ሁለም ገጾቹ እኩሌ የሆነ

ካሬ ነው፡፡
 2 መሠረቶች አለት፡፡
 6 እኩሌ ገጾች አለት፡፡
 12 ጠርዞች አለት፡፡
 8 ነቁጦች አለት፡፡
 ጉርብት ገጾች እርስ በራሳቸው ማዕዘናዊ
አንግሌ ይፇጥራለ፡፡ ምስሌ 7.10
 ትይዩ ጎኖች እና ትይዩ ገጾች ተጋጣሚ ናቸው፡፡
 ሁለም ጉርብት ገጾች ተጋጣሚ ናቸው፡፡

ተግባር 7.3
ምስለን በማየት የሚከተለትን ጥያቄዎች ጥንዴ ጥንዴ በመሆን መሌሱ፡፡
1. ፒራሚዴ ምንዴን ነው?

2. የፒራሚደ ነቁጥ ማነው?
3. የፒራሚደን መሠረት ሰይሙ?
4. የፒራሚደን የጎን ገጾችን ሰይሙ?
5. የመሠረቱን ጠርዝ ሰይሙ?
6. የጎን ገጾችን ጠርዝ ሰይሙ? ምስሌ 7.11
ትርጉም 7.5 ፒራሚዴ ማሇት የፖሉሄዴሮን አይነት ሆኖ መሠረቱ ጎነ ብዙ

ምስሌ የሆነ እና ሁለም የጎን ገጾች ጎነ ሶስት ምስሌ ፒራሚዴ ይባሊሌ፡፡
አስተውለ፡- መሠረቱ ማንኛውም ጎነ ብዙ

ምስሌ መሆን ይችሊሌ፡፡
 የጎን ገጾች ሁለም ጎነ ሶስት ምስሌ

ናቸው፡፡
 ሁለም የጎን ገጾች አንዴ የጋራ ነጥብ
(ነቁጥ) አሊቸው፡፡
 አንዴ መሰረት ብቻ አሇዉ፡፡ ምስሌ 7.12
ፒራሚዴ የሚሰየመው ከመሠረቱ ስም ጋር ተያይዞ ነው፡፡

ምሳላ
ምስሌ 7.13
ተግባር 7.4
1. በአካባቢያችሁ የሚገኙ የእስፒር ቅርጽ ያሊቸውን ነገሮች ዘርዝሩ፡፡

2. ክብ እና እስፒርን በማነፃፀር ሌዩነታቸውን ግሇጹ፡፡
ትርጉም 7.6 እስፒር ማሇት ባሇ አንዴ ኩርባ ገጽታ ብቻ ያሇው ሆኖ መሰረት

የላሇው ዴቡሌቡሌ ጠጣር ምስሌ ነው፡፡
ምስሌ 7.14

አስተውለ፡- በውጫዊ ገጽ ሊይ ያለ ሁለም ነጥቦች ከመሀለ ነጥብ በእኩሌ ርቀት
ሊይ ይገኛለ፡፡
 ከመሀለ ነጥብ እስከ ውጫዊ ነጥብ ዴረስ ያሇው ርቀት ራዴየስ ይባሊሌ፡፡
 ሁሇት እስፒር ነጥቦችን የሚያገናኝ እና የመሀሌ ነጥቡን አቋርጦ የሚያሌፌ
ውስን ቀጥታ መስመር ዱያሜትር ይባሊሌ፡፡
መሌመጃ 7.ሇ
1. ምስሌ “7.15”ን በማየት የሚከተለትን

ጥያቄዎችን መሌሱ፡፡
ሀ) ሁለንም የጎን ጠርዞች ሰይሙ፡፡
ሇ) ሁለንም ነቁጦች ሰይሙ፡፡
ሏ) የጎን ገጾችን ሰይሙ፡፡
መ) ሁሇቱንም መሠረቶች ሰይሙ፡፡
ምስሌ 7.15
2. ምስሌ “7.16 “ን በማየት ቀጥል የተሰጡ ጥያቄዎች መሌሱ፡፡

ሀ) የፒራሚደን ነቁጥ ሰይሙ፡፡
ሇ) የፒራሚደን የጎን ጠርዞች ሰይሙ፡፡
ሏ. የፒራሚደን መሠረት ሰይሙ፡፡
መ. የፒራሚደን የጎን ገጾች ሰይሙ፡፡
ምስሌ 7.16

3. ጎነ ሶስታዊ ፕሪዝም
ሀ) ስንት የጎን ገጾች አለት?
ሇ) ስንት ነቁጦች አለት?
ሏ) ስንት የጎን ጠርዞች አለት?
መ) ስንት መሠረቶች አለት?
ምስሌ 7.17
4. ሁለም ገጾች እኩሌ የሆነ ሳጥን ምን ይባሊሌ፡፡
5. የመሀሌ ነጥቡን በማቋረጥ የእስፒርን ሁሇት ነጥቦች የሚያገናኝ ዉስን
ቀጥታ መስመር______ ይባሊሌ፡፡
6. የእስፒር ከመሀለ ነጥብ እስከ ውጫዊ ነጥብ ዴረስ ያሇው ርቀት ______
ይባሊሌ፡፡
የሚከተለትን እውነት ወይም ሏሰት በማሇት መሌሱ
7. ሬክታግሊዊ ፕሪዝም ተጋጣሚ ገጾች አለት፡፡
8. የኩብ ጉርብት ገጾች ተጋጣሚ ናቸው፡፡
9. ሬክታንግሊዊ ፕሪዝም 12 ነቁጦች አለት፡፡
10. የፒራሚዴ የጎን ገጾች ሁለም ጎነ አራት ምስሌ ናቸው፡፡
7.3. ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን በትርጓሜአቸው መሠረት ማነፃፀር
መግቢያ
ባሇፇው የትምህርት ክፌሇ ጊዜያችሁ ስሇ ባሇ ሶስት አውታር ምስልች
የተማራችሁትን በማስታወስ በዚህኛው ንዐስ ክፌሌ የባሇ ሶስት አውታር
ምስልችን ባህሪያቸውን እና ትርጓሜአቸውን መሠረት በማዴረግ ማነፃፀርን

 ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን ባህሪያቸውን እና ትርጓሜአቸውን መሠረት

በማዴረግ ታነፃፅራሊችሁ፡፡
የቡዴን ሥራ 7.1
የሚከተለትን ጥያቄዎች በቡዴን በመዯራጀት ተወያይታችሁ መሌሶቻችሁን

ሇክፌሌ ተማሪዎች አቅርቡ፡፡
1. ባህሪያቸውንና ትርጓሜአቸውን መሠረት በማዴረግ የፕሪዝምን፣ የፒራሚዴን

እና የእስፒርን ምስልች በማወዲዯር ሌዩነታቸውንና አንዴነታቸውን ሇክፌለ
ተማሪዎች አቅርቡ፡፡
2. በኩብ እና በሬክታንጉሊዊ ፕሪዝም መካከሌ ያሇውን አንዴነት እና ሌዩነት
በመወያየት ሇክፌለ ተማሪዎች አቅርቡ፡፡
3. ቢያንስ አራት የፕሪዝም ዓይነቶችን ዘርዝሩ፡፡
4. ቢያንስ አራት የፒራሚዴ ዓይነቶችን ዘርዝሩ፡፡
ባሇ ሶስት አውታር ምስልች የምንሊቸው ብዙዎች ሲሆኑ በዚህኛው ክፌሌ

የምትማሩት ፕሪዝም፣ ፒራሚዴ፣ እስፒር፣ ኮን እና ሲሉንዯር ናቸው፡፡
የእነዚህን ባሇ ሶስት አውታር ምስልችን ባህሪያቸው እና ትርጓሜአቸው ከዚህ

በታች ባሇው ሠንጠረዥ ቀርቦሊችኋሌ፡፡

የባሇ ዓይነቶች ነቁጥ የጎን አጠቃሊይ የጎን የጎን ገጾች መሠረት
ሶስት ጠርዝ ጠርዝ ገጾች አይነት
አውታር
ምስሌ
ስም
ጎን ሶስት 6 3 9 3 ፓራላልግራም 2 መሠረት
ፕሪዝም ናቸው፡፡ አሊቸው፡፡
ሬክታንግሊዊ 8 4 12 4 ስያሜቸው
ፕሪዝም ከመሠረቱ ጋር
ጎነ አምስት 10 5 15 5 ተያይዞ ነው፡፡
ፕሪዝም
ፕሪዝም
ጎነ ስዴስት 12 6 18 6
ፕሪዝም
….. ወዘተ
ናቸው
ጎነ ሶስት 4 3 6 3 ሁለም 1 መሠረት
ፒራሚዴ ጎነ ሶስት ምስሌ አሊቸው፡፡
ሬክታንግሊዊ 5 4 8 4 ነው ስያሜያቸው
ፒራሚዴ ከመሠረቱ ጋር
ጎነ አምስት 6 5 10 5 ተያይዞ ነው፡፡
ፒራሚዴ
ፒራሚዴ
ጎነ ስዴስት 7 6 12 6
ፒራሚዴ
…. ወዘተ
ናቸው
እስፒር ዴቡሌቡሌ - - - 1 ኩርባ የሇውም
ሲሉንዯር - - - 1 ኩርባ 2 መሠረት
ሬክታንግሊዊ ገጽ
ኮን 1 - - 1 ኩርባ 1 መሠረት

ምዕራፌ 7 ማጠቃሇያ
 ጠጣር ምስልች የምንሊቸው ባሇ ሶስት አውታር ምስልች ናቸው፡፡

ይህ ማሇት ምስልቹ ርዝመት፣ ወርዴ እና ቁመት (ከፌታ) ያሊቸው ናቸው፡፡
 ባሇ ሶስት አውታር ምስልች እንዯ ፒራሚዴ ፣ ፕሪዝም፣ ለሌ፣ ኮን፣
ሲሉንዯር እና የመሳሰለ የተሇመደ ጠጣር ምስልች በመባሌ ይታወቃለ፡፡
 ማንኛውም ጠጣር ምስሌ ዙሪያው በጠሇሊዊ ገጾች ብቻ ዝግ የሆነ ምስሌ
ፖሉሄዴሮን ይባሊሌ፡፡
 ፕሪዝም፡- 2 መሠረቶች አለ፡፡
 ስያሜው በመሠረቶቹ ቅርጽ አይነት የተሇያየ ነው፡፡
 ሇሁለም ፕሪዝም የጎን ገጾች ፓራላልግራም ናቸው፡፡
 ነቁጥ፣ የጎን ጠርዝ፣ የጎን ገጾች እና ሁሇት መሠረት ያሇው
የባሇ ሶስት አውታር ምስሌ ነው፡፡
 ፒራሚዴ፡- 1 መሠረት አሇው፡፡
 ስያሜው በመሠረቱ ቅርጽ አይነት የተሇያየ ነው፡፡
 ሁለም የፒራሚዴ አይነት የጎን ገጾች ጎነ ሶስት ምስሌ
ናቸው፡፡
 ነቁጥ፣ የጎን ጠርዝ፣ የጎን ገጾች እና አንዴ መሠረት ያሇው
የባሇ ሶስት አውታር ምስሌ ነው፡፡
 እስፒር፡- አንዴ ኩርባ ገጽታ አሇው፡፡
 መሠረት የላሇው ዴቡሌቡሌ ጠጣር ምስሌ ነው፡፡

ከዚህ በታች የቀረቡ ጥያቄዎችን “እውነት” ወይም “ሀሰት” በማሇት መሌሱ፡፡
1. ባሇሦስት አውታር ቅርጾች በባህሪያቸው ሁለ ተመሣሣይ ናቸው፡፡

2. ፕሪዝም መሠረቶቹ ትይዩ እና ተጋጣሚ የሆነ ጠጣር ምስሌ ነው፡፡
3. የሣጥን ወይም ኩብ መቀመጫው ገፅ የሊይኛው ወሇሌ ይባሊሌ፡፡
4. የፕሪዝም መሰረቶቹ ማንኛውም ጎነ ብዙ ምስሌ መሆን ይችሊለ፡፡
5. ሇፒራሚዴ ሁሇት መሰረት እና ሁሇት ነቁጥ አሇው፡፡
6. እስፒር ባሇ አንዴ ኩርባ ገጽታ ብቻ ያሇው ሆኖ መሠረቱ ዴቡሌቡሌ ነው፡፡
7. ሇፒራሚዴ እና ሇእስፒር ተመሣሣይ ባህሪ አሊቸው፡፡
8. ሇእስፒር አንዴ ነቁጥ ብቻ አሇው፡፡
9. አንዴ ጎነ ብዙ መቀመጫ እና ሁለም የጎኑ ገጾች ጎነ ሶስት የሆነ ጠጣር
ምስሌ ፒራሚዴ ይባሊሌ፡፡
10. ዱያሜትር የእስፒር መሀሌ ነጥቡን አቋርጦ የሚያሌፌና ሁሇት የለሌ
ነጥቦችን የሚያገናኝ ውስን ቀጥታ መስመር ነው፡፡
ሇሚከተለት ጥያቄዎች መሌስ ስጡ፡፡
11. ቢያንስ ሦስት የፒራሚዴ ዓይነቶችን በመግሇጽ የጎኖችን ብዛት ፃፌ፡፡
12. የፕሪዝምና የፒራሚዴ ዝምዴናቸውን ዘርዝሩ፡፡
13. የፒራሚዴ እና የእስፒር ሌዩነታቸውን ግሇጹ፡፡
14. ከባሇሦስት አውታር ቅርጾች ነቁጥ የላሇው ምስሌ ማን እንዯሆነ
ግሇጹ፡፡
15. ባሇ ስዴስት መሰረት ፕሪዝም በመሳሌ ስንት የመሰረት
ጠርዞች፣ የጎን ገጾች፣ የጎን ጠርዞች፣ አጠቃሊይ ስንት ነቁጦች ፣ ስንት
መሰረት እንዲሊቸዉ ግሇጹ፡፡
16. ባሇ ስዴስት መሰረት ፒራሚዴ ከሳሊችሁ በኋሊ ስንት የመሰረት

ጠርዞች፣ የጎን ገጾች፣ የመሰረት ነቁጥ፣መሰረት እና የጎን
ጠርዞች እንዲለ ግሇጹ፡፡

ምዕራፌ 8
መስመሮች፣ አንግልች እና ሌኬታቸው
መግቢያ
በዚህ ምዕራፌ ተቋራጭ እና ትይዩ መስመሮችን መመስረት፣ ውስን ቀጥታ
መስመርን መግመስ፣ ሇተሰጠ መስመር ቀጤነክ መስመሮችን መመስረት እና
የአንግልችን ሌኬት ማግኘት ትማራሊችሁ፡፡ በተጨማሪ የምጥጥኖሽ መስመሮችን
መመስረት እና የሬክታንግሌና ካሬ ስፊትና መጠነ ዙሪያ መፇሇግን ትማራሊችሁ፡፡
የምዕራፈ ዓሊማዎች፡- ኪዚህ ምዕራፌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች
 የአክዥያሌ ምጥጥን (axial symmetry) ጠቃሚ ባህሪያትን

እውቀት ግንባታ ሇማካሄዴ ትጠቀማሊችሁ፡፡
 ውስን ቀጥታ መስመሮችንና አንግልችን ትገምሳሊችሁ፡፡
 የዴግሪ ምዴብ ታውቃሊችሁ፡፡
 የአንዴ የተሰጠ አንግሌ መጠንን ትሇካሊችሁ፡፡
 የካሬዎችንና የሬክታንግልችን የስፊት ቀመር ትረዲሊችሁ፡፡
 ቀመራቸውን በመጠቀም ስፊታቸውን ታገኛሊችሁ፡፡
 የጂኦሜትሪ ምስልች እና ሌኬትን በነባራዊ የኑሮ ሁኔታቸው
ተግባር ሊይ ታውሊሊችሁ፡፡

8.1 መስመሮች
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ ስሇ ተቋራጭ እና ትይዩ መስመሮች አመሠራረት፣ አንዴ

የተሰጠ ውስን ቀጥታ መስመር መግመስን እና ሇአንዴ ሇተሰጠ መስመር ቀጤነክ
መስመሮችን መሳሌ እነዚህን አንዴ በአንዴ በጥሌቀት ትማራሊችሁ፡፡
 ተቋራጭ እና ትይዩ መስመሮችን መመስረት ትችሊሊችሁ፡፡

 ውስን ቀጥታ መስመሮችን መግመስ ትችሊሊችሁ፡፡
 ቀጤነክ መስመሮችን መሳሌ ትችሊሊችሁ፡፡
8.1.1 ተቋራጭ እና ትይዩ መስመሮችን መመስረት
ተግባር 8.1
1. ትይዩ መስመሮችን ሳለ፡፡

2. ሁሇት ትይዩ መስመሮችን በተቋራጭ መስመር በመሳሌ አሳዩ፡፡
3. በምስሌ 8.1 በእያንዲንደ ስንት ትይዩ መስመሮች አለ? ስንት
መቋረጫዎች አለ?
ሀ. ሇ.
ሏ.
ምስሌ 8.1 መ.

ጠሇሌ ዝርግ ገጽታ ያሇው መሆኑን አስታውሱ ፡፡ ቀጥታ መስመር ዯግሞ
በተቃራኒ አቅጣጫ እየቀጠሇ ወይም እየረዘመ የሚሄዴ የነጥቦች ጥቅጥቅ ነው፡፡
በአንዴ ጠሇሌ ሊይ ያለና ምንጊዜም የማይቆራረጡ መስመሮች ትይዩ መስመሮች
ይባሊለ፡፡ የሚቆራረጡ መስመሮች አንዴ የጋራ ነጥብ ብቻ አሊቸው፡፡
ትርጓሜ 8.1፡- ሁሇት ቀጥታ መስመሮች የጋራ ነጥብ የሚኖራቸው ከሆነ

ተቋራጭ መስመር ይባሊለ፡፡
ምሳላ፡- ቀጥታ መስመር ሀሇ እና ቀጥታ
መስመር መሠ ተቋራጭ
መስመሮች ናቸው፡፡ ሁሇቱ ቀጥታ
መስመሮች አቋርጠው ያሇፈበት የጋራ ምስሌ 8.2
ነጥብ “ሸ” ነው፡፡
ትርጓሜ 8.2 ሁሇት የተሇያዩ ቀጥታ መስመሮች ተቋራጭ ካሌሆኑ ትይዩ

መስመሮች ይባሊለ፡፡
ምሳላ፡- ቀጥታ መስመር ቀበ እና ቀጥታ
መስመር ነተ ትይዩ መስመር ናቸው፡፡ ምስሌ 8.3
ምሳላ 1 ምስሌ “8.3”ን ተጠቅማችሁ ነጥብ፣ ተቋራጭ እና ትይዩ መስመሮችን

ሰይሙ፡፡
መፌትሔ፡-
1. ረ፣ ሸ፣ ቀ እና በ የተባለ 4 ነጥቦች አለ፡፡

2. እና ተቋራጭ መስመሮች ናቸው፡፡ ምስሌ 8.4
እና ተቋራጭ መስመሮች ናቸው፡፡
3. በፌጹም ን አያቋርጥም፡፡
ስሇዚህ እና ትይዩ መስመሮች ናቸው፡፡
ሇአንዴ መስመር ትይዩ የሆነ ላሊ መስመር ሇመስራት በማስመሪያና በሴት

ስኩዌር መጠቀም ትችሊሊችሁ፡፡
ምሳላ 2
ማስመሪያና ሴት ስኩዌር በመጠቀም በቀጥታ መስመር ሀሇ ሊይ ባሌሆነ ነጥብ

“መ” የሚያሌፌና ሇመስመር ሀሇ ትይዩ የሆነ ቀጥታ መስመር በሚከተሇው
መንገዴ መስራት ትችሊሊችሁ፡፡
1. በቀጥታ መስመር ሀሇ ሴት ስኩየር
በማንሸራተት አጭሩን ጎን በነጥብ “መ”
ሊይ ማሳሇፌ፡፡
2. በነጥብ “መ” የሚያሌፌ ቀጥታ መስመር በሴት ስኩየር

ረጅሙ ጎን በኩሌ መሥራት፡፡
ምስሌ 8.5
8.1.2 አንዴ የተሰጠ ውስን ቀጥታ መስመርን መግመስ
ተግባር 8.2

አስፇሊጊ ቁሳቁሶች ፡- ማስመሪያና ወረቀት
ወረቀት በማጠፌ ዘዳ ውስን መሥመርን ግመሱ፡፡
 ማስመሪያ በመጠቀም ” ን አስምሩ፡፡
 ነጥብ መ በነጥብ ወ ሊይ እንዱያርፌ በማዴረግ

በሥዕለ እንዯምታየው ወረቀቱን እጠፈ፡፡
የወረቀቱ እጥፈት
“ ይገምሰዋሌ፡፡
ማቋረጫ ነጥቡን “ሇ” ብሊችሁ ሠይሙ፡፡

ስሇማቋረጫ ነጥቡ ተነጋገሩ፡፡
“ ” ን ና ን ሇኩ ስሇነጥብ “ሇ” ምን ማሇት ትችሊሊችሁ?
ውስን ቀጥታ መስመር የምንሇው ሁሇት ጫፍች ያለትና በጫፍቹ መካከሌ

ያሇውን ነጥብ በሙለ ነው፡፡ አንዴ ውስን ቀጥታ መስመርን መግመስ ማሇት
ውስን መስመሩን ወዯ ሁሇት እኩሌ ውስን መስመሮች መክፇሌ ነው፡፡
የኮምፓስ አጠቃቀም፡፡
1.እርሳሱ የሾሇ መሆኑን አረጋግጡ፡፡
2. እርሳሱን በኮምፓሱ አስተካክሊችሁ አስገቡ፡፡
3.የእርሳሱን ጫፌና የኮምፖሱ ሹሌ የተቀራረቡ መሆናቸውን
አረጋግጡ፡፡ ምስሌ 8.7
4. እርሳሱን ከኮምፓሱ ጋር የሚያያይዘውን ብልን አጥብቁ፡፡
5. የኮምፓሱን ሬዱየስ ሇማስተካከሌ ማስመሪያውን ተጠቀሙ፡፡ የኮምፓሱን ሹሌ

ጫፌ፣ ከማስመሪያው 0 ሊይ ውጉት፡፡ የምትፇሌጉትን የሬዱየስ መጠን እስከ
ሚሆን ዴረስ ኮምፓሱን በመነጣጠሌ አስፈት፡፡
6. የኮምፓሱን ሹሌ ጫፌ በትክክሇኛው ሌኬት መጠን የተዘረጋ መሆኑን
ካረጋገጣችሁ በኋሊ የኮምፓሱን ሹሌ ጫፌ ከማስመሪያው 0 ሊይ ወግታችሁ
በመያዝና የእርሳሱ ጫፌ ዯግሞ በወረቀቱ ሊይ እንዱጭር በማዴረግ ኮምፓሱን
አሽከርክሩ፡፡
ምሳላ 3
ውስን መስመር ሥሩና መስመሩን ሇመግመስ የሚከተሇውን ቅዯም ተከተሌ

ሀ) ውስን መስመሩን ሇመሥራት ማስመሪያ
ተጠቀሙ፡፡የውስን መስመሩን ጫፍች ከ እና ጨ ብሊችሁ
ሰይሙ፡፡
ሇ) ኮምፓሳችሁን የ” ን ርዝመት በግምት ከውስን
መስመሩ ግማሽ ርዝመት በግምት ከውስን መስመሩ
ግማሽ ርዝመት በሇጥ ያሇ እንዱሆን አዴርጋችሁ
ክፇቱት፡፡
የኮምፓሱን ሹሌ ጫፌ ከሊይ አዴርጉና ትሌቅ ቅስት
ሥሩ፡፡

ሏ) የከፇታችሁትን የኮምፓሱን ክፌተት ሳትቀይሩ መሀለን ጨ
ሊይ አዴርጋችሁ ትሌቅ ቅስት በመስራት የመጀመሪያውን
ቅስት ሁሇት ቦታ ሊይ እንዱቆርጠው አዴርጉ፡፡
መ. ማስመሪያ በመጠቀም ሁሇቱን የቅስት መቋረጫዎች አገናኙ፡፡
ይህ መስመር “ ” ን የሚያቋርጥበትን ነጥብ “ቀ” ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
8.1.3 ሇአንዴ ሇተሰጠ መስመር ቀጤነክ መስመሮችን መሳሌ
ቀጤነክ መስመሮች የሚባለት በአንዴ ጠሇሌ ሊይ የሆኑና በማዕዘናዊ አንግሌ

የሚቋረጡ መስመሮች ናቸው፡ በምስለ ሊይ መስመር ሀ ሇመስመር ሇ ቀጤነክ
መስመር ነው፡፡ ይህም ሀ ሇ ተብል ሉፃፌ ይችሊሌ፡፡
ቀጤነክ መስመሮችን ሇመንዯፌ የሚያስችሊችሁ ሁሇት

መንገድችን እንዴትሇማመደ የሚከተለት ምሳላዎች
ተሰጥቷችኋሌ፡፡
ምሳላ 4
በመስመር ዘ ሊይ ባሇነጥብ ቀ የሚያሌፌ እና ቀጤነክ የሆነ መስመር ንዯፈ፡፡
1. መስመር ስሩና ዘ ብሊችሁ ሰይሙት፡፡ በመስመር ዘ ሊይ አንዴ ነጥብ

ካመሇከታችሁ በኋሊ ነጥቡን “ቀ” ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
2. የኮምፓሱን ጫፌ በነጥብ ቀ ሊይ አዴርጉና መስመር “ዘ”ን ሁሇት ቦታ
የምያቋርጥ ቅስቶች ስሩ፡፡ የቆረጣችሁትን ነጥቦች “ሀ” እና “ሇ” ብሊችሁ
ሰይሙ፡፡

3. ኮምፓሳችሁን የበሇጠ ሰፈ አዴርጋችሁ ክፇቱ፡፡ ነጥብ ሀ ሊይ የኮምፓሱን
ጫፌ በማዴረግ ከመስመር ዘ በሊይ በኩሌ ቅስት ስሩ፡፡
4. የኮምፓሳችሁን ስፊት ሳትሇውጡ ጫፈን ሇ ሊይ በማዴረግ ቀዯም ሲሌ
የሰራችሁትን ቅስት የሚቆርጥ ላሊ ቅስት ስሩ፡፡ ቅስቶቹም የተነካኩበትን
ነጥብ ወ ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
5. ማስመሪያ ተጠቅማችሁ በነጥብ ወ እና ቀ የሚያሌፌ መስመር ስሩ፡፡
በንዴፈ መሠረት ⊥
ምሳላ 5
ከመስመር ጠ ውጭ በሆነ ነጥብ መ የሚያሌፌ እና ሇመስመር ጠ ቀጤነክ የሆነ

መስመር ሇመንዯፌ እንዴትችለ የሚከተለትን የአነዲዯፌ ቅዯም ተከተሌ
ተጠቀሙ፡፡
1. ቀጥታ መስመር ስሩና ጠ ብሊችሁ ሰይሙ፡፡ አንዴ

ነጥብ ከመስመር ጠ ውጪ ከሊይ በኩሌ
አስቀምጡና ነጥቡን መ ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
2. ኮምፓሳችሁን ከመስመር ጠ እስከ ነጥብ መ ዴረስ ካሇው
ርቀት የበሇጠ አዴርጋችሁ ክፇቱት፡፡ የኮምፓሱን ጫፌ
መ ሊይ በማዴረግ መስመር “ጠ”ን ሁሇት ቦታ የሚቆርጥ
ቅስት ስሩ የተቋረጡበትን ቦታዎች ሀ እና ሇ ብሊችሁ

ሰይሙ፡፡
3. የኮምፓሳችሁን ጫፌ ነጥብ ሀ ሊይ በማዴረግ ቅስት ከመስመር ጠ በታች
ስሩ፡፡
4. የኮምፓሳችሁን ስፊት ሳትቀየሩና የኮምፓሱን ጫፌ ሇ
ሊይ በማዴረግ ላሊ ቅስት ከመስመር ጠ በታች በመስራት
የመጀመሪያውን ቅስት እንዱቆርጠው አዴርጉ፡፡ ቅስቶች
የተቋረጡበትን ቦታ ዘ ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
5. ማስመሪያ በመጠቀም ን ስሩ፡፡በንዴፈ መሠረት
⊥ ፡፡
መሌመጃ 8ሀ
1. ምስሌ “8.13” ን በመጠቀም የሚከተለትን ሰይሙ፡፡
ሀ. ውስን መስመሮችን --------------------
ሇ. ነጥቦችን -------------------
ሏ. ተቋራጭ መስመሮችን ---------------
መ. ትይዩ መስመሮችን ------------------
2. ሴትስኩዌር በመጠቀም ትይዩ መስመሮች ሥሩ፡፡
ሀ.10 ሳ.ሜ የተራራቁ ጥንዴ መስመሮችን

ሇ. 8 ሳሜ ርዝመት ያሊቸውንና 8ሳ.ሜ የተራራቁ ጥንዴ ውስን
መስመሮችን ፡፡
ሏ. 6 ሳ.ሜ የተራራቁ ጥንዴ መስመሮችን፡፡
3. በተሰጣችሁ ሌኬት መሠረት ውስን መስመሮችን ሥሩ፡፡ ከዚያ እያንዲንደን

ውስን መስመር ሇመግመስ ማስመሪያ እና ኮምፓስ ተጠቀሙ፡፡
ሀ) 10ሳ.ሜ ሇ) 13ሳ.ሜ ሏ) 16 ሳ.ሜ መ) 18 ሣ.ሜ
4. ምሳላ 5 በመመሌከት ሇሚከተለት ምስልች ሇእያንዲንዲቸው ምስሌ በተሰጠው

ነጥብ የሚያሌፌና ሇተሰጠው መስመር ቀጤነክ የሆነ መስመር ሥሩ፡፡
8.2 አንግልችና የአንግልች ሌኬት
መግቢያ
በዚህ ንዐስ ክፌሌ ስሇ አንግልች፣ ስሇአንግልች ሌኬት፣ ስሇ አንግልች አመዲዯብ

እና አንግሌን ስሇ መግመስ ትማራሊችሁ፡፡
 አንግልችን መሇካት ትችሊሊችሁ፡፡

 አንግልችን መመዯብ ትችሊሊችሁ፡፡
 አንግሌን መግመስ ትችሊሊችሁ፡፡
8.2.1 አንግልች
ተግባር 8.3

አንዴ ቀበላ ጽህፇት ቤት ሇአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ማዕከሌ ሇመገንባት በቦታው
ሊይ የነበረውን ሾሊ ቆረጠ፡፡ ግንደን ሇመፌሇጥ ሸብሌቅ ተጠቀመ፡፡
1. በምስለ ሊይ “ሀ” ምን ያመሇክታሌ?

2. በምለ ሊይ “ሇ” ምን ያመሇክታሌ?
የአንዴ ሽብሌቅ ነቁጥና ጏኖች አንግሌ ይሠራለ፡፡ የአንግሌ ጏኖች እንዯ ሣጥን
ክዲን ሉከፇቱ ይችሊለ፡፡እንዯ ክፌተቱ መጠን አንግልች ትሌቅ ወይም ትንሽ
ሉሆኑ ይችሊለ፡፡
ትርጓሜ 8.3 ፡- ሁሇት ውስን መስመሮች ወይም ጨረሮች የጋራ መነሻ

ሲኖራቸው አንግሌ ይሠራለ፡፡
ውስን መስመሮቹ ወይም ጨረሮቹ የሚገኙበት ነጥብ የአንግለ ነቁጥ ይባሊሌ፡፡
አስታውሱ፡-
1. አንግሌ በነቁጡ ስም ሉሰየም ይችሊሌ፡፡
ሇምሳላ አንግሌ “በ” ሇማሇት፣ በ ወይም እንዱሁም
ቀበጨ ወይም . ጨበቀ ብል መሰየም ይቻሊሌ፡፡

አንግሌን ቁጥር በመጠቀም መጥራት ይቻሊሌ፡፡ ሇምሳላ
“ቀ ጨ” ን “ አንግሌ 1” ወይም “ 1” ብል መጥራት ይቻሊሌ፡፡
2. በአንግለ ጏኖች ሊይ ያለ ቀስቶች ጏኖቹን ያሇገዯብ ማርዘም እንዯሚችለ

የሚያመሇክት ነው፡፡
8.2.2 ሌኬት እና መመዯብ
ተግባር 8.4
የሚከተለ ስማቸው የተዘረዘሩ የአንግሌ አይነቶችን ፕሮትራክተር በመጠቀም

በመሳሌ አሳዩ፡፡
ሀ) ሹሌ አንግሌ
ሇ) ማዕዘናዊ አንግሌ
ሏ) ዝርጥ አንግሌ
መ) ዝርግ አንግሌ
ሠ) ጥምዝ አንግሌ
የአንግልችን ሌኬት ሇማወቅ ብዙ ጊዜ የምንጠቀምበት ምዴብ ዴግሪ ይባሊሌ፡፡

አንዴ ክብ ወዯ 3600 እኩሌ መጠን ወዲሊቸው አንግልች ተከፈፌሎሌ ብሊችሁ
አስቡ፡፡ እያንዲንደ ክፌሌ አንዴ ዴግሪ (10) አንግሌ ያመሇክታሌ፡፡ በምስሌ 8.19
የቀረበውን መሣሪያ ፕሮትራክተር ይባሊሌ፡፡ ፕሮትራክተር ዱግሪ የተባሇውን
ምዴብ ይጠቁማሌ፡፡ ፕሮትራክተርን በመጠቀም የአንግሌን መጠን እንሇካሇን፡፡

አስተውለ፡-አንግሌ በጏኖቹ ርዝመት አይሇካም፡፡ አንግሌ ሇመሇካት ፕሮትራክተር
መጠቀም ይኖርባቹሀሌ፡፡ የፕሮትራክተሩን መሀሌ በአንግለ ነቁጥ (ቀ) ሊይ
ካሳረፈችሁ በኋሊ የአንግለን አንዯኛውን ጏን በ”0” አግዲሚ መስመር ሊይ
እንዱጋጠም አዴርጉ፡፡
1. ከአንግለ በቀኝ በኩሌ ያሇውንና በ00 የሚጀምረውን
አሃዴ ተጠቀሙ፡፡ ላሊኛው አንግለን ጏን
የሚያቋርጥበትን ሌኬት አንብቡ፡፡ ካስፇሇገ ጏኖቹን
አስረዝሙ፡፡
2. ሌ( ቀ) ወይም ሌ( ) ሲነበብ የአንግሌ “ቀ” ሌኬት ተብል ነው፡፡
አንግልችን በሌኬቶቻቸው መጠን መመዯብ ይቻሊሌ፡፡ በዚህ መሠረት ሹሌ፣
ዝርጥ፣ ማዕዘናዊ፣ ዝርግ እና ጥምዝ አንግሌ በመባሌ አንግልች ሉመዯቡ
ይችሊለ፡፡
ትርጓሜ 8.4 ፡- ሹሌ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ
በ 00 እና በ 900 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
ትርጓሜ 8.5፡- ዝርጥ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ ከ900

የሚበሌጥ ነገር ግን ከ1800 የሚያንስ አንግሌ ነው፡፡

ትርጓሜ፡- 8.6 ማዕዘናዊ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ
900የሆነ አንግሌ ነው፡፡
ሇምሳላ፡- የአንዴ ሬክታንግሌ ጏኖች መጋጠሚያ
ማዕዘናዊ አንግሌ ይሠራለ፡፡ ይህም

የሚያመሇክተው ሌኬቱ 900 መሆኑን ነው፡፡
ትርጓሜ፡- 8.7 ዝርግ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ
1800 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
ትርጓሜ 8.8 ጥምዝ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ
በ1800 እና በ3600 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
8.2.3 አንግሌን መግመስ
ተግባር 8.5
1. አንዴ አንግሌ ቢሰጣችሁና ይህ የተሰጣችሁ አንግሌ ሌኬት የላሊ ትሌቅ

አንግሌ ግማሽ ነው ብትባለ ትሌቁን አንግሌ
እንዳት ትሰሩታሊችሁ? የሚከተለትን ተግባራት
በቅዯም ተከተሌ በማከናወን ውጤቱን አግኙ፡፡
ሀ) አንዴ አንግሌ ሥሩና ሰ ብሊችሁ ሠይሙ፡፡
ሇ) የአንግለን ጏኖች የሚያቋርጥ ቅስት ሥሩ፡፡ ቅስቱ የአንግለን ጏኖች

የሚያቋርጥበትን ነጥቦች “ወ” እና “ጨ” ብሊችሁ ሰይሙ፡፡
ሏ) የኮምፓሱን ጫፌ ነጥብ ጨ ሊይ አዴርጉና በኮምፓሱ
ከ”ጨ እስከ ወ” ያሇውን ክፌተት የኮምፓሳችሁን
ክፌተት ሳትቀይሩ ጫፈን “ጨ” ሊይ በማዴረግ
በመጀመሪያ ወዯ ውጭ የሠራችሁትን ቅስት ቁረጡ፡፡
ይህን ነጥብ “ኘ” ብሊችሁ ሠይሙ፡፡
መ) “ ን ሥሩ፡፡ “ ” የ “ ወሰኘ” ገማሽ ነው፡፡
ሠ) ሌ( )
ትርጓሜ 8.9 ፡- የ “ ” ሌኬት ከ “ ” ሌኬት ጋር እኩሌ ከሆነ “ ” ከ
“ ” ጋር “ተጋጣሚ ነው” ይባሊሌ ይህ በምሌክት ሲገሇፅ
ሌ( ) ( ) ሲነበብ “ ተጋጣሚ ነው” ተብል ነው፡፡
አስተውለ ፡- በዚህ መሠረት አንዴ አንግሌ ወዯ ሁሇት
ተጋጣሚ አንግልች ስትከፌለ አንግለን መግመሳችሁ ነው፡፡
በምስሌ 8.26 እንዯምንመሇከተው “ ይገምሳሌ፡፡
ስሇዚህ ሌ( ( )
እንዱሁም የአንግሌ ሸመዘ ገማሽ ነው፡፡
ምሳላ 6

፣ “ በነቀ”ን ይገምሳሌ፡፡ የ በነቀ ሌኬት 700 ቢሆን፡፡ የ ቀነሇ ሌኬት ስንት
ነው?
መፌትሔ፡- በመጀመሪያ ትሌቁን አንግሌ “ በ ቀ “ መሳሌ
ከዚያ ነቁጥ “ነ” በመነሻ ነጥብነት በመጠቀም አንዴ ውስን
መስመር “ ” መሳሌ፡፡ በዚህ መሠረት “ በነቀ” ን
ይገምሳሌ፡፡
ስሇዚህ ቀነሇ የአንግሌ ቀ በ ግማሽ ነው ስሇሆነ ቀነሇ
መሌመጃ 8ሇ
1. የሚከተለ ምስልች በመመሌከት ነቁጥ እና ጏኖችን በመሇየት አውጡ፡፡
2. የ ተበሇ ሌኬት ስንት ነው?
3. በፕሮትራክተር በመጠቀም ቀጥል የተሰጡትን አንግልች ሌኬት ፇሌጉ፡፡

4. የሚከተለትን ምስልች አንግልች ሹሌ፣ ማዕዘናዊ ፣ ዝርጥ ወይም ጥምዝ
በማሇት ሰይሙ፡፡
5. እያንዲንደን የአንግሌ ሌኬት ሹሌ፣ ማዕዘናዊ፣ ዝርጥ፣ ዝርግ ወይም ጥምዝ
በማሇት ሰይሙ፡፡
ሀ) 3020 ሇ) 250 ሏ) 900 መ)1800 ሠ) 2700 ረ) 70 ሰ)1120
6. በምስሌ 8.32 የ “ መወዘ” የ “ ዘወቀ” እና የ “ በወቀ” ሌኬት ስንት ነው?

7. ቀጥል የተሰጡ አንግልች ከሠራችሁ በኋሊ ማስመሪያና ኮምፓስ በመጠቀም
ግመሱ፡፡
ሀ) 600 ሇ)1500 ሏ) 670 መ) 900
8. የሚከተለትን አንግልች ማስመሪያና ኮምፓስ ብቻ በመጠቀም ግመሱ፡-
9. በምስሌ 8.34 ሊይ “ ከጨቸ” ን ይገምሳሌ፡፡
ሌ ከጨቸ) 1440 ቢሆን ፣ የ”ፏ” ን ዋጋ ወይም ሌ ቸጨአ) ፇሌጉ፡፡
8.3 የምጥጥን መስመሮች
መግቢያ

በዚህ ንዐስ ክፌሌ የአንዴ የተሰጠ የጠሇሌ ምስሌን የምጥጥን መስመሮችን
መወሰንን እና ቀሊሌ ምጥጥን ምስልችን በመሳሌ የምስልችን ምጥጥን
መስመሮችን መመስረት ትማራሊችሁ፡፡
የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃቶች፡- ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች፡-
 የአንዴ የተሰጠ የጠሇሌ ምስሌ የምጥጥኖሽ መስመሮችን መወሰን

 ቀሊሌ ምጥጥን ምስልችን በመሳሌ የምስልችን ምጥጥኖሽ መስመሮችን
መመስረት ትችሊሊችሁ፡፡
ተግባር 8.6
የሚያስፇሌጉ ቁሳቁሶች፡- የካሬ መስመር ያሇው ወረቀት፡፡

የካሬ መስመር ባሇው ወረቀታችሁ ሊይ ወዘ በቀ 12
ሳ.ሜ፣ እንዱሁም ወበ ዘቀ 10 ሳ.ሜ እንዱሆን
በማዴረግ አንዴ ሬክታንግሌ ሳለ፡፡
1. “ወ” ከ “ዘ”ጋር እንዱጋጠሙ በማዴረግ ወረቀቱን እጠፈ፡፡
ነጥብ “ቀ” የት ሊይ ሆነ? አሁን ዯግሞ “ወ” ከ “በ” ጋር እንዱጋጠም አዴርጋችሁ

እጠፌ፡፡ ነጥብ “መ” የት ሊይ ሆነ? ነጥብ “ዘ” ነጥብ “በ” ን እንዱነካ አዴርጋችሁ
እጠፈት” ነጥብ “በ” ከነጥብ “ቀ” ጋር እንዱጋጠሙ አዴርጋችሁ እጠፈ፡፡
2. ካሬ ወረቀቱን ዘርጉ፡፡
ምስሌ 8.36 ነጥብ “ወ” ን ከነጥብ “ዘ” ጋር እንዱጋጠም ባዯረጋችሁ ጊዜ
የነበረውን ያሳያሌ፡፡ የወረቀታችሁን ምስሌ በዯብተራችሁ ሳለ፡፡ በሥዕሊችሁ
ሊይ ወረቀቱን ባጠፈችሁ ጊዜ የተፇጠረውን የእጥፈት መሰረት ሳለ፡፡

ወረቀቱን ባጠፈችሁ ጊዜ ሬክታንግለ ወዯ ትክክሇኛ ሁሇት እኩሌ ክፌልች
ይከፇሊሌ፡፡
3. ወረቀቱን በትክክሌ እኩሌ ሉያዯርግ የሚችሌ ላሊ የማጠፉያ አቅጣጫ

ታገኛሊችሁን? ይህን ስታዯርጉስ ከነጥብ “ወ” ጋር ያጋጠማችሁት ጠርዝ
የትኛውን ነበር? እንዯገና ሞክሩ የትኛውን የማጋጠሚያ ነጥብ ነው ከነጥብ “ዘ”
ጋር ያጋጠማችሁት?
4. እኩሌ ጎን የሆነ ጎነ ሶስት የካሬ መስመር ባሇው ወረቀታችሁ ሊይ ሥሩ፡፡

ይህን ጎኖቹ እኩሌ የሆኑ ጎነ ሶስት ቁረጡና አውጡት፡፡ ስንት የምጥጥን
መስመሮች ሉኖረው ይችሊሌ?
ትርጓሜ 8.10፡- አንዴ ጠሇሊዊ ምስሌ ሇሁሇት ሲታጠፌ ክፈዮቹ ተጋጣሚ

ምስልች ከሆኑ ጠሇሊዊ ምስለን እኩሌ የከፇሇው መስመር የምጥጥን መስመር
ይባሊሌ፡፡
ከሁሇት ሲታጠፌ በትክክሌ የሚጋጠሙ ምስልች የምጥጥን መስመር አሊቸው፡፡

ከዚህ በታች ያለት ምስልች የምጥጥን መስመር አሊቸው፡፡ አንዲንዴ ምስልች
ከአንዴ የበሇጡ እኩሌ የማጠፉያ ቦታዎች ሉኖራቸው ይችሊሌ፡፡ እያንዲንደ እኩሌ

የማጠፉያ መስመር የምጥጥን መስመር ይባሊሌ፡፡
ምሳላ 7 ሇተሰጡ ምስልች ሁለንም የምጥጥን መስመሮች አሳዩ፡፡
ምስሌ 3.38
መፌትሔ፡-
1. ሁሇት የምጥጥን መስመር ያሇው ምስሌ ነው፡፡
2.አምስት የምጥጥን መስመር ያሇው ምስሌ ነው፡፡

3. ሶስት የምጥጥን መስመር ያሇው ምስሌ ነው፡፡
መሌመጃ 8ሏ
1. ነጠብጣብ መስመሮች የምጥጥን መስመር መሆን አሇመሆናቸውን ተናገሩ፡፡
2. የሚከተለትን የጂኦሜትሪ ምስልች ስንት የምጥጥን መስመሮች አሎቸው፡፡
ሀ) ሁሇት እኩሌ ጎን የሆነ ጎነ ሶስት
ሇ) እኩሌ ጎነ ሶስት
ሏ) ሬክታንግሌ
መ) ካሬ
3. በስዕሌ ወረቀት እያንዲንደን ምስሌ ንዯፈ፡፡ ሁለንም የምጥጥን መስመሮች
ሥሩ፡፡

4. አንዴን ካሬ የሆነ ወረቀት እኩሌ ሇሁሇት እጠፈ፡፡ በእጥፊቱ ቁረጡት፡፡
የተቆረጠው ምጥጥን ነውን? የምጥጥን መስመሩ የት ሊይ ነው?
5. አንዴ ሙለ ክብ የሆነ የጂኦሜትሪ ምስሌ ስንት የምጥጥን መስመሮች
አለት?
8.4 ሌኬት
መግቢያ
በ4ኛ ክፌሌ ትምህርታችሁ ስሇ ሬክታንግሌ እና ካሬ ተምራችኋሌ፡፡ በዚህ ንዐስ

ክፌሌ ስሇ ሬክታንገሌ እና ካሬ ስፊትና መጠነ ዙሪያ ትማራሊችሁ፡፡
 የካሬ እና የሬክታንግሌ ዙሪያ ማስሊት ትችሊሊችሁ፡፡

 የካሬ እና የሬክታንግሌ ስፊት ማስሊት ትችሊሊችሁ፡፡
8.4.1 የካሬ እና ሬክታንግሌ ዙሪያ እና ስፊት
ተግባር 8.7
ሇሚከተለ ምስልች የዙሪያ ርዝመታቸውን አግኙ፡፡
1. የዚህ ምስሌ ዙሪያው ስንት ነው?

2. የዚህ ካሬ ዙሪያው ስንት ነው?
ምስሌ 8.42
የአንዴ ዝግ ምስሌ ዙሪያ(ዙ) የሚባሇው ዙሪያዉ ያሇው ርቀት ነው፡፡ የጏኖቹ

ርዝመት በመዯመር ዙሪያውን ማወቅ ይቻሊሌ፡፡ የሬክታንግሌን ዙሪያ ሇማስሊት
ቀሊሌ ዘዳ አሇ፡፡ የሬክታንግሌ ትይዩ ጏኖች እኩሌ ርዝመት ስሊሊቸው የአንደን
ጏን ርዝመት በ2 ማባዛት ይቻሊሌ፡፡ ከዚያ ውጤቱን መዯመር ነው፡፡
የሬክታንግሌ ዙሪያ ሁሇት ጊዜ ርዝመት(ር) ሲዯመር

ሁሇት ጊዜ ወርዴ(ወ) ነው፡፡
ይህም ዙ 2ር 2ወ
ምሳላ 8 ከታች ሊሇዉ ሬክታንገሌ ዙሪያዉን ፇሌጉ፡፡

መፌትሔ፡-
ምሳላ 9
አቶ ወርቁ በግቢያቸው ውስጥ ርዝመቱ 20.6 ሜ ወርደ ዯግሞ 15.3ሜ የሆነ

ሬክታንግሊዊ የአትክሌት ሥፌራ አሊቸው፡፡ ይህንን
የአትክሌት ቦታ ሥፌራ ዙሪያውን በገመዴ
መከሇሌ ይፇሌጋለ፡፡ ዙሪያውን የሚሸፌን ምን
ያህሌ ርዝመት ያሇው ገመዴ ያስፇሌጋቸዋሌ፡፡
መፌትሔ፡- ዙ 2ር 2ወ
ዙ 2 2
ዙ 41.2 30.6
የአቶ ወርቁ የአትክሌት ሥፌራ ዙሪያው 71.8 ሜትር ነው፡፡ ስሇዚህ አቶ ወርቁ
ዙሪያውን ሇመከሇሌ 71.8 ሜትር የሚሆን ገመዴ ያስፇሌጋቸዋሌ፡፡

የካሬ ዙሪያ ዙ ር ር ር ር
ዙ 4 ርዝመት
ወይም ዙ 4ር
ምሳላ 10
ጏኑ 32.4ሳ.ሜ ርዝመት ያሇው ካሬ ዙሪያ ፇሌጉ፡፡
መፌትሔ፡-
ዙ 4ር
ዙ 32.4 ሳ.ሜ- - - - “ርን በ32.4 ተኩ
ዙ 129.6 ሳ.ሜ
ተግባር 8.8
ሀ) የካሬ ስፊት
የካሬ መስመር ባሇው ወረቀት ሊይ በቀኝ እንዲሇው
ዓይነት 6 ሳ.ሜ በ6 ሳ.ሜ
የሆነ ካሬ ሥሩ፡፡ የአንዴ ጂኦሜትራዊ ምስሌ ስፊት
የሚባሇው ይህን ምስሌ ሙለ በሙለ ሇመሸፇን

የሚያስፇሌጉ አሀዴ ካሬዎች ብዛት ማሇት ነው፡፡

1. በሠራችሁት ካሬ ውስጥ ስንት ትንንሽ ካሬዎች አለ?
2. የካሬው ስፊት ከካሬው ርዝመት ጋር የሚዛመዯው እንዳት ነው?
ሇ) የሬክታንግሌ ስፊት
በካሬ መስመር ባሇው ወረቀት ሊይ በቀኝ በኩሌ

የሚታየውን ዓይነት ርዝመቱ 7 አሀዴ የሆነና
ወርደ 4 አሃዴ የሆነ ሬክታንግሌ ስሩ፡፡
1. በዚህ በሰራችሁት ሬክታንግሌ ውስጥ ምን ያህሌ ትንንሽ ካሬዎች ይገኛለ?
2. የሬክታንግ ስፊት ከሬክታንግሌ ርዝመትና ወርዴ ጋር እንዳት ይዛመዲሌ?
የአንዴ ምስሌ ስፊት ማሇት ገጽታውን ሉሸፌኑ የሚችለ አሀዴ ካሬዎች ብዛት
ማሇት ነው፡፡ የስፊት አሃድች ከሆኑት ውስጥ ጥቅቶቹ ካሬ ኪል ሜትር
(ኪ.ሜ2)፣ ካሬ ሜትር(ሜ2) ካሬ ሳንቲ ሜትር (ሳ.ሜ2 )እና ካሬ ሚሉ ሜትር
(ሚ.ሜ2) ናቸው፡፡
የሬክታንግሌ ስፊት የርዝመትና የወርደ ብዜት ነው

ስ ርወ (ስ ስፊት፣ ር ወርዴ፣ )
ምሳላ 11
ርዝመቱ 13 ሳ.ሜ እና ወርደ 6 ሳ.ሜ የሆነ ሬክታንግሌ ስፊት ፇሌጉ፡፡
መፌትሔ፡-

ስ ርወ
ስ ፡፡
ስ 78ሳ.ሜ2
የሬክታንግለ ስፊት 78 ካሬ ሳ.ሜትር ነው፡፡
ሇምሳላ፡- አንዴ ሰፇር ሊይ ያለ ወጣቶች 44 ሜትር በ22 ሜትር የሆነ

ሬክታንግሊዊ እግር ኳስ መጫወቻ ሜዲ
ሇማዘጋጀት ቢፇሇጉ የሜዲው ስፊት ስንት
ይሆናሌ?
መፌትሔ፡- የሬክታንግሌ ስፊት የርዝመትና

የወርደ ብዜት ነው፡፡
ስሇዚህ፣ ርዝመቱ 44ሜ ሲሆን ወርደ 2 ሜ ነው፡፡
ርወ
ስ 44ሜ 22ሜ
968 ሜ
ስሇዚህ የሜዲው ስፊት 968 ካሬ ሜትር ነው፡፡
የካሬ ጏኖች ምንጊዜም እኩሌ በመሆናቸው የአንዯኛውን ጏን ርዝመት ዛሬ

በመውሰዴ የካሬውን ስፊት ማግኘት ይቻሊሌ፡፡

የካሬ ስፊት የአንደ ጏን ርዝመት ስኩዌር ነው፡፡
2
የካሬ ስፊት
ምሳላ 12
ሇሚታየው ካሬ ስፊትና ዙሪያ ፇሌጉ፡፡
መፌትሔ፡-
ሀ) ስ 2
( 4.5)2 ::
የካሬ ስፊት 10.25 ካሬ ፡፡
ሇ) ዙሪያ
መሌመጃ 8መ

1. ሇሚከተለት ምስልች ዙሪያ እና ስፊት ፇሌጉ፡፡
2. አንዴ ሬክታንግሌ ቅርጽ ያሇው መሬት 150ሜ ርዝመትና 75ሜ ወርዴ
አሇው፡፡ አንዴ ብስክላተኛ ይህንን 5 ጊዜ ዞረ፡፡ ብስክላተኛው የተጓዘው ርቀት
ምን ያህሌ ነው?
3. አንዴ ሬክታንግሊዊ ጠረጴዛ ስፊቱ 45 ሜ2 የሆነ ርዝመቱ 9ሜ ቢሆን ወርደ
ስንት ነው?
4. የአንዴ ካሬ መጠነ ዙሪያው 20 ሳሜ ቢሆን ርዝመት ስንት ይሆናሌ?
5. የአንዴ ካሬ ርዝመቱ 4 ሳ.ሜ ቢሆን ስፊቱና ዙሪያው ስንት ይሆናሌ?
8.5 የመስመሮች፣ የአንግልች እና የሌኬት ትግበራ
መግቢያ
በዚህ ምዕራፌ ስሇመስመሮች፣ ስሇ ሌኬት እና ስሇ አንግልች በስፊትና በጥሌቀት

ተምራችኃሌ፡፡ በዚህ ንዐስ ክፌሌ በተማራችሁት መሠረት ስሇ መስመሮች፣
ሌኬት እና አንግልች ተግባራዊ የሆኑ ጥያቄዎችን መፌታት ትማራሊችሁ፡፡
 የመስመሮች ሌኬት እና የአንግልች ተግባራዊ ጥያቄዎች መፌታት

ተግባር 8.9
ከታች የቀረበውን የቤት ምስሌ መሠረት በማዴረግ የሚከተለትን ጥያቄዎችን

መሌሱ፡፡
1. በቤቱ ጣሪያ ሊይ የሚገኙትን ውስን ቀጥታ

መስመሮች ዘርዝሩ፡፡
2. በምስለ ሊይ ትይዩ የሆኑ መስመሮችን
ዘርዝሩ፡፡
3. በምስለ ሊይ ቀጤነክ መስመሮችን ዘርዝሩ፡፡
4. ከምስለ ማዕዘናዊ አንግልችን ዘርዝሩ፡፡ ምስሌ 8.53
5. ሹሌ አንግልችን ዘርዝሩ፡፡
6. ዝርጥ አንግልችን ዘርዝሩ፡፡
በጂኦሜትሪ መስመሮችንና አንግልችን መንዯፌ እና የሌኬት ጽንሰ ሀሣብ በዕሇት

ተሇተ ተግባራችን ሇምሳላ እንዯ እርሻ እና ኢንጅነሪንግ ባለ የስራ መስኮች
በስፊት የሚተገበሩ ነገሮች ናቸዉ፡፡
ምሳላ 12
አንዴ የግራቪሌያ ዛፌ ቁመቱ 20ሜትር ነው፡፡

ከግራቪሌያ ዛፈ በ5 ሜትር ርቀት ሊይ መርክነ

የተባሇ ግሇሰብ ቆሞ ግራቪሌያውን በቀጥታ ትይዩ ይመሇከታሌ፡፡
ሀ) ከመርክነህ አይን እስከ ግራቪሌያ
ቀጥታ መስመር አስምሩ፡፡ ምስሌ 8.54
ሇ) ከመርክነህ እግር እስከ ግራቪሌያው ቀጥታ ትይዩ መስመር አስምሩ፡፡
1. በ “ሀ” “ሇ” ሊይ ያሰመራችሁት መስመሮች ምን አይነት መስመሮች ናቸው?
2. በ “ሀ” ሊይ የተሰመረው መስመር ከግራቪሌያው ጋር ምን አይነት አንግሌ
ይፇጥራሌ?
3. መርክኔ በ600 አንጋጦ የግራቪሌያውን ጫፌ ቢመሇከት በመርክኔ አይን፣
በግራቪሌያው ጫፌ እና ግንዴ ባለ በሶስቱ ነጥቦች የሚመሰረተው ጏነ ሶስት
ምስሌ ምን እይነት ጏነ ሶስት ምስሌ ነው?
4. የመርክነህ ቁመት 1.8ሜ ቢሆን በመርክነህ እና በግራቪሌያው መካከሌ
የተፇጠረው ሬክታንግለ ስፊትና መጠነ ዙሪያ ስንት ነው?
መፌትሔ፡-
1. በ”ሀ” እና “ሇ” ሊይ የሰራናቸው መስመሮች የማይገናኙ ስሇሆኑ ትይዩ
መስመሮች ይባሊለ፡፡
2. በ “ሀ” ሊይ የተሰመረው ሇግራቪሌያው ቀጤነክ ስሇሆነ የሚፇጠረው አንግሌ
ማዕዘናዊ አንግሌ ይሆናሌ፡፡
3. በሦስት ነጥቦች የተፇጠረው ጏነ ሶስት አንደ አንግሌ ማዕዘናዊ ስሇሆነ ጏነ

ሶስቱ ማዕዘናዊ ጏነ ሶስት ምስሌ ይባሊሌ፡፡
4. ስ በዚህ መሠረት ር
ስሇዚህ ስ
ምሳላ 13
አንዴ መሏንዱስ ካሰራው ሕንፃ የመሰብሰቢያ አዯራሽ ስፊት 20 ሜትር በ12

ሜትር ነው፡፡ መሏንዱሱ የመሰብሰብያ አዲራሹ ወሇሌ ሸክሊ ማንጠፌ (ማዴረግ)
ፇሌጏ የሸክሊውን ዋጋ ሲጠይቅ የሸክሊው ዋጋ በአንዴ ካሬ ሜትር 50ብር
መሆኑን ሰማ፡፡ አዲራሹን ሙለ ሸክሊ ሇማዴረግ ስንት ብር ይፇጅበታሌ፡፡
መፌትሔ፡-
የአዲራሹ አጠቃሊይ ስፊት
ሜ2 ይሆናሌ፡፡
አዲራሹን ሸክሊ ሇማዴረግ አጠቅሊይ የሚፇጀውን ብር ሇማግኘት የአዲራሹን ስፊት
በአንደ ካሬ ሸክሊ ዋጋ እናባዛሇን፡፡
ይህ ማሇት 240 50 ብር ያስፇሌገዋሌ፡፡
መሌመጃ 8ሠ
1. አንዴ አናጺ በዯንብ በተዯሇዯሇ ሜዲማ ቦታ ሊይ ቤት ሰራ፡፡ በቤቱ ግዴግዲ እና
በወሇለ መካከሌ ያሇው አንግሌ 750 ቢሆን

ሀ) ቤቱ ቀጥ ያሇ ነው ወይስ የተዛነፇ ?
ሇ) የተዛነፇ ከሆነ በምን ያህሌ ዴግሪ ተዛንፎሌ?
ሏ) ቀጥ ብል እንዱቆም በግዴግዲውና በወሇለ መካከሌ ስንት ዴግሪ መሆን
አሇበት?
2. አንዴ አርሶ አዯር ስፊቱ 20ሜትር በ30ሜትር የሆነ ማሳ አሇው፡፡ አርሶ አዯሩ
በዚህ ማሳ ሊይ አበባ መትከሌ አስቦ ዙሪያውን በሽቦ ማጠር ፇሇገ፡፡
ሀ) ዙሪያውን ሇማጠር ስንት ሜትር ሽቦ ያስፇሌጋሌ?
ሇ) የማሳውን አጠቃሊይ ስፊት ስንት ነው?
3. አቶ ሰሇሞን የእርሻ ማሳቸውን ሇማስፊት በማሳቸው ሊይ ያሇውን እንጨት
ከስሩ ቁረጡ፡፡ ከእንጨቱ በስተቀኝ 20 ሜትር ርቀት ሊይ ያሌዯረሰ ሰብሌ
ነበራቸው፡፡ በሰብለ የተሸፇነው የማሳው ስፊት 1600 ካሬ ሜትር ነው፡፡
የተቆረጠው እንጨት ወዯ ማሳው 4 ሜትር በመግባት 40 ካሬ ሜትር ሊይ
ያሇውን ሰብሌ ብያወዴም
ሀ) እንጨቱ ሳይነካው የቀረው ሰብሌ ምን ያህሌ ካሬ ሜትር ሊይ ነው?
ሇ) የእንጨቱ አጠቃሊይ ርዝመት ምን ያህሌ ነው?

 በአንዴ ጠሇሌ ሊይ ያለና ምንጊዜም የማይቋረጡ መስመሮች ትይዩ

መስመሮች ይባሊለ፡፡ ማዕዘናዊ አንግሌ የሚመሠረቱ ቀጥታ መስመሮች
ቀጤነክ መስመሮች ይባሊለ፡፡ ተቋራጭ መስመሮች አንዴ የጋራ ነጥብ

ብቻ አሊቸው፡፡
 በአንዴ ከተሰጠ መስመር ውጭ ባሇ ነጥብ የሚያሌፌና ሇተሰጠው መስመር

ትይዩ የሆነ መሥመር ሇመሥራት
በማስመሪያና በሴትስኩዌር መጠቀም
ይቻሊሌ፡፡
 ሹሌ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ በ00 እና በ900 መካከሌ የሆነ አንግሌ ነው፡፡
 ማዕዘናዊ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ 900 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
 ዝርጥ አንግሌ የሚባሇው ሌከቱ ከ900 የሚበሌጥ ነገር ግን ከ1800 የሚያንስ

አንግሌ ነው፡፡

 ዝርግ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ 1800 የሆነ አንግሌ ነው፡፡
 ጥምዝ አንግሌ የሚባሇው ሌኬቱ 1800 እና 3600 መካከሌ የሆነ አንግሌ

ነው፡፡
 የአንግሌን ሌኬት ሇማወቅ በፕሮትራክተር መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
 የወረቀት እጥፊትን በመጠቀም አንግሌ መግመስ ይቻሊሌ፡፡
 የሬክታንግሌ ዙሪያ (ዙ) ሁሇት ጊዜ ርዝመት

(ር) ሲዯመር ሁሇት ጊዜ ወርዴ (ወ) ነው፡፡
 የካሬ ዙሪያ የሚገኘው ዙ

 የሬክታንግሌ ስፊት የርዝመቱና የወርደ ብዜት ውጤት ነው፡፡
 የካሬ ስፊት የአንዯኛው ጎን ርዝመት ካሬ ነው፡፡

2
ስ
የምዕራፌ 8 ማጠቃሇያ ጥያቄዎች
1. እያንዲንደ አንግሌ ሹሌ፣ ማዕዘናዊ ወይም ዝርግ መሆኑን ሇዩ፡፡

2. ከዚህ በታች የተሰጡትን የአንግሌ ሌኬቶች በማየት ሹሌ ጎነ ሦስት
ያሌሆነውን ሇዩ፡፡
ሀ) 600፣ 560፣ 440 ሏ) 520፣ 450፣ 680
ሇ) 900፣ 480፣ 420 መ) 820፣ 500፣ 600
3. ቀጥል የተሰጡትን አንግልች ከሠራችሁ በኃሊ ማስመሪያና ኮምፓስ
በመጠቀም ግመሱ፡፡
ሀ) 500 ሇ) 300 ሏ) 450 መ) 1200
4. የሚከተለ አንግልችን ከሣሊችሁ በኃሊ ግመሱ፡፡
5. ከዚህ በታች ሇቀረቡ ምስልች ስንት የምጥጥን መስመሮች እንዲለ ንገሩ፡፡
6. ሇሚከተለት ስንት የምጥጥን መስመር እንዲሊቸው ፇሌጉ፡፡

ሀ) ባሇ ሦስት ጎን እኩሌ የሆነ ዝርግ ምስሌ
ሇ) ማዕዘናዊ አንግሌ ሁሇት ጎኖች እኩሌ የሆነ ባሇ ሦስት ጎን ምስሌ
ሏ) የካሬ ምስሌ
መ) ሇክብ ምስልች
7. 5 ሳ.ሜ የካሬ ምዴብ ያሇውን ካሬ መጠን ዙሪያውን ፇሌጉ፡፡
8. ከዚህ በታች የተሰጠውን ምስሌ መጠነ ዙሪያውን ፇሌጉ፡፡
9. ርዝመቱ 2 ሳ.ሜ እና ወርደ 3 ሳ.ሜ የሆነ

ሬክታንግሌ መጠነ ዙሪያውን ፇሌጉ፡፡
10. ከዚህ በታች ሇተሰጠው ምስሌ ስፊቱንና መጠነ ዙሪያውን ፇሌጉ፡፡
11. ቀጥል ሇተሰጠው ምስሌ የተቀባውን ቦታ ስፊት ፇሌጉ፡፡
ሀ) ያሌተቀባውን ቦታ ስፊት
ሇ) የተቀባውን ቦታ ስፊት

ሏ) በአጠቃሊይ ስፊት
12. አንዴ የተሰጠ ካሬ ዙሪያው 56ሳ.ሜ ስፊቱ ስንት ነው?
13. ርዝመቱ 12ሜ የሆነ የካሬ ስፊትን ፇሌጉ፡፡
14. ከዚህ በታች ሇተሰጠው ካሬ ምስሌ ስፊትን ፇሌጉ፡፡
15. የቅዴመ መዯበኛ ተማሪዎች የሚጫወቱበት ሜዲ ሬክታንጉሊዊ ወርደ 18
ሜ እና ርዝመቱ 20ሜ ሇሆነ ስፊቱ ምን ያህሌ ነው?
16. ከዚህ በታች ሇተሰጠው ምስሌ ስፈቱን ፇሌጉ፡፡
17. 16ሜ በ10ሜ የሆነ የቤት ወሇሌ ሇመሸፇን እያንዲዲቸው 1ሜ በ1ሜ
የሆኑ ስንት የወሇሌ ጡቦች ያስፇሌጋለ?

ሒሳብ
5ኛ ክፌሌ

5th Edited Student Text

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

5th Edited Student Text

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ሒሳብ

ዯቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክሌሊዊ መንግስት ትምህርት ቢሮ

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ i

ገምጋሚ፡- አዲነ በቀሇ

ዯቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክሌሊዊ መንግስት ትምህርት ቢሮ

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ ii

ይህ መጽሏፌ የተዘጋጀዉ በዯቡብ ብሔሮች ብሔረሰቦች ሕዝቦች ክሌሊዊ

የመጽሏፈ ሕጋዊ ቅጂ ባሇቤት c 2014 ዓ.ም የኢፋዳሪ ትምህርት ሚኒስተርና

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ i

ይህ የአምስተኛ ክፌሌ መጽሏፌ በአዱሱ ስርዓተ ትምህርት መሰረት የተዘጋጀ

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ ii

ምዕራፌ 1 ሌኬት፡-ስፊትና መጠን

1.1 ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን

ምዕራፌ 2፡- ክፌሌፊዮች

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ iii

ምዕራፌ 5 በተሇዋዋጮች መስራት

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ iv

ምዕራፌ 6 መረጃ አያያዝ

6.1 መረጃ አሰባሰብ……………………………………………………149

በመጠቀም ቀሊሌ ሙከራዎችን መስራት ………………………..172

ምዕራፌ 7 የተሇመደ ጠጣር ምስልች ትርጉም እና አመዲዯባቸዉ

7.1 ባሇሶስት አዉታር ቅርጾችን በባህሪያቸዉ አንጻር መመዯብ………181

7.2 የፕሪዝም፣ፒራሚዴ እና እስፒር አመዲዯብ እና ፌቺ ………….184

7.3 ባሇሶስት አዉታር ምስልችን በፌቺአቸዉ መሰርት ማነጻጸር……191

ምዕራፌ 8 መስመሮች፣አንግልች እና ሌኬታቸዉ

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ v

ቀጤነክ መስመሮችን መሳሌ………………………………203

8.2 አንግልችና የአንግልች ሌኬት……………………………...……206

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ vi

 መጽሏፈን በፕሊስቲክ፣ አሮጌ ጋዜጣ እና በመሰሌ ነገሮች ሸፌናችሁ

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ vii

ቀዯም ባለ ክፌልች የጠሇሌ ምስልችን ስፊትና መጠነ ዙሪያ መፇሇግን

የምዕራፈ የመማር ዓሊማዎች፡- ይህን ምዕራፌ ከተማራችሁ በኋሊ

 የገጾችን ስፊት ትሇካሊችሁ::

በዚህ ንዐስ ክፌሌ ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን በመጠቀም የገጾችን

የትምህርቱ ተፇሊጊ ብቃት፡-ከዚህ ንዐስ ክፌሌ ትምህርት በኋሊ ተማሪዎች

 ከወረቀት የተሰሩ የካሬ ቁርጥራጮችን በመጠቀም የገጾችን ስፊት

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ 1

ከዚህ በፉት ስሇካሬ ስፊት የተማራችሁትን በማስታወስ ወረቀትና ማስመሪያን

ያዘጋጃችሁትን ወረቀት ማስመሪያዉን በመጠቀም 1ሳ.ሜ በ 1ሳ.ሜ የሆነ ካሬ

ሀ) በቆረጣችሁት ካሬ የሒሳብ መማሪያ መጽሓፊችሁ ስፊት ስንት ካሬ እንዯሆነ

ሇ) በቆረጣችሁት ካሬ የዳስካችሁ ስፊት ስንት ካሬ እንዯሆነ ሇኩ፡፡

በቀዯሙ ክፌልች እንዯተማራችሁት ካሬ ማሇት አራቱም ጎኖች እኩሌ የሆኑ

ምሳላ፡- የሚከተለት ስዕልች ካሬዎች ናቸዉ፡፡

ማስታወሻ፡- ስፊት ማሇት በተወሰነ ዴምበር በታጠረ ክሌሌ ዉስጥ የሚኖረዉ

መጠነ ገጽታ ነዉ፡፡

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ 2

በስዕሌ ሀ የተቀሇመዉ ክፌሌ የካሬዉ ስፊት ተብል ይጠራሌ፡፡

የአራቱ ጎኖች ርዝመት 1 ምዴብ የሆነ ጠሇሊዊ ካሬ ክሌሌ ስፊት አንዴ ካሬ

ከሊይ የምናየዉ ምስሌ ሀሇሏመ ጎኑ 1ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ነዉ፡፡ ስሇዚህ የምስለ

በምስለ የተከበበዉ ክሌሌ 9 ትንንሽ ካሬዎች አለት፡፡ እያንዲንደ ትንሽ ካሬ ስፊት

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ 3

1. ጎኑ 12 ሳ.ሜ የሆነ ካሬ ስሩ፡፡

2. የሰራችሁትን ካሬ ስፊታቸዉን 1ካሬ ሳ.ሜ በሆነ ካሬዎች ክፇለ፡፡

3. ስንት ካሬዎች ተመሰረቱ?

4. የሁለም ትንንሽ ካሬዎች ስፊት ዴምር ስንት ነዉ?

ሀ) ጎኑ 5 ምዴብ የሆነ ካሬ ስፊቱ ስንት ነዉ?

ሇ) ርዝመቱ 6 ምዴብ እና ወርደ 4 ምዴብ የሆነ የሬክታንግሌ ስፊት ፇሌጉ፡፡

ሀ) ርዝመቱ 5 ምዴብ የሆነን ካሬ እንዯሚከተሇዉ መከፊፇሌ ይቻሊሌ፡፡የካሬዉን

በመጨረሻም ከሊይ በምስለ እንዯምታዩት አጠቃሊይ በዉስጡ ያለትን ካሬዎች

5ኛ ክፌሌ የተማሪዉ መጽሏፌ 4

በዉስጡ አጠቃሊይ ስንት ካሬ እንዲሇ ቁጠሩ፡፡በዚህ መሰረት የሬክታንግለ ስፊት

የአንዴ መማሪያ ክፌሌ የወሇለ ርዝመት 20ሜ፣ወርደ 6ሜ ቢሆን አጠቃሊይ

መፌትሔ፣-ርዝመቱን በ 2ሜትር ርቀት ሇ10 እኩሌ ቦታዎች እንከፌሊሇን፡፡