Improving Forest Product,Utilization and

Marketing
By
Seyoum Kelemwork (PhD)
e-mail: seyoum94@yahoo.com
Ethiopian Environment and Forestry
Research Institute (EEFRI)
Wood Technology Research Centre

December 2015
Adama
በዚህ ፕሪዘንቴሽን የቀረቡ ዋና ዋና መረጃዎች
1) ምዕራፍ 1 የእንጨት መሰንጠቂያ ማሽንኞችና
የአሰነጣጠቅ ዘዴዎች
2) ምዕራፍ 2 የእንጨት ዝርያዎች የአካልና የጥንካሬ
ባህርያት
3) ምዕራፍ 3. የእንጨት የሥራ ባህርያት
4) ምዕራፍ 4 የባህርዛፍና ሌሎች የእንጨት አይነቶችን
እሴት የሚጨምሩ የምርት አይነቶችና
አመራረታቸው
5) ምዕራፍ 5 ከውድቅዳቂ የእንጨት አይነቶችን እሴት
የሚጨምሩ የምርት አይነቶችና አመራረታቸው
 ምዕራፍ 1
የእንጨት መሰንጠቂያ ማሽንኞችና የአሰነጣጠቅ
ዘዴዎች
1.1. ወደ መሰንጠቂያ ፋብሪካ ለሚገቡ ግንዶች ትኩረት
የሚደረግባቸው ዋና ዋና ነጥቦች
1) ግንዱ ተቆርጦ ብዙ ጊዜ ያልቆየ
ወይም ያልደረቀ፣
2) በፀረ -እንጨት ተባዮች
ያልተጠቃ፣
3) የባህርዛፍ ዝርያዎች ፋብሪካ
ገብታው እስከሚሰነጠቁ ድረስ
ጠዋትና ማታ የግንዶች ጠርዞች
በቂ ውሀ መርጨት የግንዶች
መስንጠቅን ይቀንሳል፣
4) የባህርዛፍ ግንዶች ተቆርጠው
ወደ ፋብሪካ እስከ ሚጓጓዙ ድረስ
ጠርዛቸውን በቀለም በመቀባት
የግንዶች መስንጠቅን በእጅጉ
ይቀንሰዋል፣
5) እድሜአቸው የገፉ የባህርዛፍ ግንዶች
ለጣውላ ምርት ከመቆረጣቸው
በፊት ከመሬት 30 ሳ.ሜ ከፍ ብሎ
ቅርፊቱን በ1 ሜትር ከፍታ ዛፉ
ከመቆረጡ 6 ወራት በፊት መላጥ
የሚመረቱ ጣውላዎችን እንከኖች
በእጅጉ ይቀንሰዋል፣
6) ከሌሎች ባዕድ ነገሮች ለምሳሌ
ብረት፤ ድንጋይ… ነፃ የሆነ እንጨት
መሆኑ ማረጋገጥ አለበት ፡፡
7) የባህርዛፍ ቅርፊት ለምላጭ መደነዝ
ከፍተኛ ምክንያት በመሆኑ በተቻለ
መጠን ግንዱን ከመሰንጠቅ በፊት
ቅርፊቱን መላጥ ተገቢ ነው፡፡
 1.2 የእንጨት መሰንጠቂያ ማሽንኞች
 የእንጨት መሰንጠቂያዎች ተንቀሳቃሽና(Mobile
sawmill) እና የማይንቀሳቀሱ(Stationary sawmill)
ተብለው በሁለት ይመደባሉ፡፡
 ተንቀሳቃሽ የእንጨት መሰንጠቂያ ማሽኞ በሰው
ተከል/ሰራሽ ደንና መጠነኛ ውፍረት ላላቸው
ግነዶችን ለመሰንጠቅ የምንጠቀምባቸው ሲሆኑ
 የማይንቀሳቀሱት ደግሞ ወፍራም ለሆኑ ግነዶችና
በተፈጥሮና በሰው ተከል/ሰራሽ ደን አካባቢ
የምንጠቀምባቸው ናቸው
 ማሽንኞቹ አይነት
1) ብሬንታ (Band saw) የማይንቀሳቀስ
2) ቸርኮላሬ (Circular saw) በአብዛኛው የሚንቀሳቀስ
3) ቸብቸቦ( Frame saw ) በአብዛኛው የማይንቀሳቀስ
4) ሆሪዞነታሌ (Horizontal saw ) የማይንቀሳቀስ
ለመስንጠቂያዎች የሚያስፈልጉ ተጨማሪ ማሽኞች
1. የጠርዝ ማስተካከያ(Edger saw ) (ሲልቢትሪች)
2. ቁመት መቁረጫ ( Trimmer saw )
የብሬንታ ማሽን ጊምቢ
መቁረጫና ጠርዝ ማስተካከያ (ጊምቢ/ገፈሬ
የክብ መጋዝ መሰንጠቂያ
 የቸብቸቦ መሰንጠቂያ
ቸርከኮላሬ ደን ውጤቶች ደብረማርቆስ
ዘመናዊ ብሬንታ ጊንቢ/ገበያ ሰንበታ
 1.2 የግንድ አሰነጣጠቅ ዘዴዎች

የግንድ አሰነጣጠቅ በአራት ዋና ዋና ክፍሎች ይከፈላል፣

1) ግንዱን ሳይገለበጥ የመሰንጠቅ ዘዴ /Through and
through sawing /
2) ግንዱን አራት ቦታ በመክፈል የመሰንጠቅ ዘዴ
/Quarter sawning/
3) ግንዱን በማዟዟር የመሰንጠቅ ዘዴ /Grade
sawing/
4) የተጣመሙ/የተወላገዱ ግንዶችን የመሠንጠቅ
ዘዴ /Stress relif sawning/
ግንዱን አራት ቦታ
በመክፈል
የመሰንጠቅ
ዘዴ /Quarter
sawning/
ግንዱን አራት ቦታ በመክፈል የተሰነጠቁ ጥራት ያላቸው ጣውላዎች
ግንዱን ሳይገለበጥ
የመሰንጠቅ ዘዴ
/Through and
through sawing /
ግንዱን ሳይገለበጥ የተሰነጠቁ ጥራት የሌላቸውና የተሰነጣጠቁ
ጣውላዎች
ግንዱን በማዟዟር
የመሰንጠቅ ዘዴ
/Grade
sawing/
የተጣመሙ/
የተወላገዱ
ግንዶችን
የመሠንጠቅ ዘዴ
/Stress relif
sawning/
 ግንዱ በሚሰነጠቅበት ጊዜ ከግራንዲስ በስተቀር ሦስቱም
የባህርዛፍ ዓይነቶች መሰንጠቅና መወላገድ ስለሚፈጥር ይህን
ለመለከላከል ግንዱን አራት ቦታ በመክፈል ወይም ግንዱን
በማዟዟርና የመሰንጠቅ ዘዴ /grade & Quarter sawing/
መጠቀም አስፈላጊ ነው፡፡ ለባህርዛፍ ዝርያዎች ቢቻል
የካርባይድ ምላጭ መጠቀም ካልሆነም ተራውን መጋዝ
እንደአስፈላጊነቱ መሞረድ ያስፈልጋል፡፡
 የባህርዛፍ ግንዶችን ለመሰንጠቅ የብሬንታ ማሽኖችን
መጠቀም የሚመረተውን ጣውላው ጥራት በእጅጉ
ይጨምራል፡፡
 የባህርዛፍ ግንዶች በሚሰነጠቁበት ጊዜ በመሀልና በዳር በኩል
ያሉት ጣውላዎች በአይነት መለየት ይኖርባቸዋል፡፡
 ባለ ክብ መጋዝ ተንቀሳቃሽ መሣሪያ መሽን
መሰንጠቅ የሚችለው ከፍተኛ የግንድ ውፍረት 65
ሴ.ሜ. ነው፡፡
 የብሬንታ መስንጠቂያዎች በጣም ወፉፍራም
ግንሮችን መስንጠቅ ይችላሉ ፡፡
በማሽን ላይ ግንዱን በማዟዟር የመሰንጠቅ ዘዴ
በተለያየዩ የአሰነጣጠቅ ዘዴዎች ተሰንቅቀው ጥራታቸውን
የጠበቁ የባህርዛፍ ጣውላዎች
ግንዱን ሳይገለበጥ ተሰንቅቀው ጥራት የሌላቸውና የተሰነጣጠቁ የባህርዛፍ
ጣውላዎች
በተለያየዩ የአሰነጣጠቅ ዘዴዎች ተሰንቅቀው
ጥራታቸውን የጠበቁ የባህርዛፍ ጣውላዎች
 1.3 የግንድ መስንጠቂያ መጋዞች አዘገጃጀት

የግንድ መስንጠቂያ መጋዞች ወደ መጋዝ መሞረጃ() ክፍል

እንደደረሱ፡
1. ክብ በሆኑ የሽቦ ተሽከርካሪ ዎች (Cleaning by wire
wheels ) ይጸዳሉ
2. የተጣመሙ የመጋዝ አካሎችን መስተካከል (leveling )
3. መጋዞች ጥንካሬአችውን እንዲይዙ መድረግ (tensioing )
4. መጋዞችን በተገቢው እንግል መሞረድ(sharpining )
5. የ መጋዝ ጥርሶችን በተገቢው እንግል ማፋደር ዋና ዋና
ስራዎች ናቸው(switch setting )
 የመጋዝ አሞራረድ ዓይነቱም /Hook angle 20፣
የፍርድ መጠን 0.6 እና 0.7 ሚ.ሚትር፣ የጥርሱ
ቁመት 20-25 ሚ.ሜ. እና የጥርሱ ርቀት 30-45
ሚ.ሜ ቢሆን የተሻለ ምርት ማግኘት ይቻላል፡፡
 የባህርዛፍ ዝርያዎችን ከደረቁ በኋላ መሰንጠቅ
ለማሽን ከፍተኛ ችግር ስለሚፈጥሩ የመጋዝ
መጉበጥ፣ መቃጠልና የመሳሰሉት ስለሚበዙበት
በተቻለ መጠን ግንዱ እርጥብ እያለ መሰንጠቅ
ጠቃሚ ነው፡፡
 (የመጋዝ አንግሎች ሁኔታ በስእል ይገለጻል)
የመጋዝ ጥርስ አንግሎች
b = width of blade
s = thickness of saw blade
h = gullet depth
t = tooth pitch
a = rake angle
y = clearance angle
w = width of set
 የመጋዝ ጥርስ አንግሎች
Saw blade type

Angle degree Ripping Crosscutting

Diameter 200-1500 mm 160-250mm 360-1500mm 125-1500mm

Rake angle r 35 20 0 -25

Sharpening angle ₰ 40 50 40 50
መሞረጃ ጊምቢ (ገፈሬ)
የብሬንታ መሞረጃ ጊምቢ/ገበያ ሰንበታ
 በተለያዩ የእንጨት ሥራ ፋብሪካዎች ግንዶችና
ጣውላዎች በሚሰነጠቁበት ጊዜ ብዙ ዓይነት እንከኖች
በመጋዙእንዲሁም በምርቱ ላይ ይታያሉ፡፡
 ለምሳሌ የጣውላ መወላገድ፣ የአቧራ/ሰጋቱራ
መብዛት፤ የሰጋቱራ በመጋዝ ጥርስ ላይ መለጠፍና
የመጋዝ ቶሎ መደነዝ፣ የምላጭ መጉበጥና መቃጠል
ጥቂቶቹ ናቸው
 የባህርዛፍ ግንድን ለመሰንጠቅ የምንጠቀበት አንግልና
ፍርድ /setting/ እንዲሁም የጥርስ ርቀትና ቁመት
ለጠንካራ የእንጨት ዓይነት በሚያመች ሁኔታ
ሊዘጋጅ ይገባል፡፡
 የባህርዛፍ ግንዶች በእንጨት መሰንጠቂያዎች
ተሰንጥቀው በዳርና በመሀል ያሉ ጣውላዎቹ በጥሩ
የአደራረቅ ሁኔታ ከደረቁ በኋላ ለአናጺ ቤቶች
ሲቀርቡ ለመቁረጫ፣ ለመሰንጠቂያና ለመላጊያ
የሚጠቅሙ መጋዞችና የመላጊያ ምላጮች በትክክል
መዘጋጀት አለባቸው፡፡
 በመሰንጠቂያ ፋብሪካ በመጋዝችና ጣውላዎች ላይ የሚታዩ
እንከኖችና መፍትሔያቸው
ተ.ቁ. ችግሮች የሚከሰቱ እንከኖች መንስኤዎች ለሚከሰቱ እንከኖች መፍትሔዎች

በምላጭ በማሽን በምላጭ በማሽን

1 መሰላል መሰል ነገር በጣውላው ላይ የአንዳንድ ጥርሶች ፍርድ መብዛት የኩኔሸታ መበላሸት
መፍጠር የጥርሶችን ፍርድ የ ተ በ ላ ሹ
እኩል ማድረግ ኩሽኔታዎችን
መለወጥ

2 ወጣ ገባ የሆነ አሠነጣጠቅ በአንድ በኩል ያለው ፍርድ ከሌላው የሻፍት መጉበጥ

ሲበልጥ የጥርሱ አለመስተካከልና በሁለቱም በኩል ሻ ፍ ቶ ች ን
መደነዝ ያለው ፍርድ ማ ስ ተ ካ ከ ል
ማስተካከልና
ምላጩን መለወጥ

3 የጣውላ ስላሽ መሰንጠቅ የምላጭ በትክክል አለመለጠጥና የማሽኑ በደንብ አለመተከል

አለመዳመጥ የእርግብግቢት መብዛት ምላጩን መዳመጥና ማሽኑን ውሃጠብቆ
መለጠጥ መትከልና የማሽኑን
መስመር ማጽዳት

4 የጥርሶች መጉበጥ መስበር የመጋዝ በቂ ያልሆነ የጥርስ ጉሮሮና ክብ ምስማርና ድንጋይን መቁረጥ የጥርስ ጉሮሮ ክብና በቂ ስፋት ምስማርና ድንጋይ በግንዱ ውስጥ
መሰንጠቅ አለመሆን በትክክል ስለት ማሽኑን /ግንዱን/ በፍጥነት መንዳት እንዲኖረው ማድረግ ስለትን እንዳይኖሩ ማድረግ
አለመውጣት፤ በቂ ያልሆነ ፍርድ በትክክል ማውጣት ፍርዱን በከባድ ፍጥነት አለመንዳት
ማስተካከል