DİL BİLGİSİ: ADLAR (İSİMLER) ÇÖZÜMLER

KARA KUTU
KİTAPLARI

6. Kelime grupları en az iki kelimeden

TEST – 1 meydana gelir ve ayrı yazılır. Verilen
ÇÖZÜMLER cümlenin öznesi “Yıllar sonra beklen-
medik bir anda seninle karşılaşmak”
1. İsimlere gelerek onların “nasıl” olduğu- olup isim-fiil grubudur.
nu gösteren sözcükler niteleme sıfatla- Cevap A
rıdır. “Bereketli” ova, “taklacı” güvercin-
(2020-KPSS)
ler, “dingin” deniz, “masalsı âlem” söz
öbeklerinde tırnak işareti içerisindeki
sözcükler kendilerinden sonra gelen
isimleri niteleme amacıyla kullanılmış-
tır. Ancak üçüncü öncüldeki “gün batı- 7. Verilen ilk cümlede edat olmadığı
mına" söz öbeğindeki "gün" sözcüğü için edat grubu da olamaz. İkin-
yalın durumda bir isimdir. “Batımına” ci cümledeki “doğal dünya, doğal
sözcüğü de fiilden türemiş ve birden doku” sıfat tamlamalarıdır. Üçün-
fazla çekim eki almış bir isimdir. cü cümledeki “enerji çorbası” be-
Cevap C lirtisiz isim tamlamasıdır. Dördün-
cü cümledeki “bunları alıp” zarf-fiil
2. Öncülde verilen “tüllerden ve gazeteler- grubu, beşinci cümledeki “her
den ürettiği, yenilikler getiren, yakında şeyin olup bittiği yer” de sıfat-fiil
açacağı” söz öbekleri kendilerinden
grubudur.
sonra gelen isimleri “nasıl” sorusuna
cevap olacak şekilde tamamlayarak Cevap A
niteleyen, fiilden türeyen ve fiilimsi
(2023-KPSS)
durumundaki sözcüklerdir. “İlginç ve
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

güzel” sözcükleri de niteleme özelliği-
ne sahiptir. Oysa son öncüldeki “hare-
ketliliği” sözcüğünde böyle bir durum
söz konusu değildir. Bu sözcük yapıca
isim kökünden türemiş olup iyelik eki de
alan bir isimdir.
Cevap E
3. Öncülde verilen “mavi kapıları, suya
İNFORMAL YAYINLARI
8. Verilen parçada geçen “ayrılmaz bir
parçası, bazı sorunlar, bir dizi” sıfat
tamlamalarıdır. “Orman ve çayır eko-
sistemi, karbon tulumu” belirtisiz isim
tamlaması, “sorunların çözümü” belir-
tili isim tamlaması, “ayrılmaz bir par-
ça, geliştirdikleri moleküller” sıfat-fiil

İNFORMAL YAYINLARI

gömülmüş (ağaçları), çöpleri karıştıran

kedileri, kıyıdaki sazlıkları” söz öbekleri grubudur. Öncüldeki parçada zarf-fiil
sıfat tamlamalarıdır. Bunlardan “kıyıda- grubu yoktur.
ki sazlıkları” işaret sıfatı, diğerleri nite- Cevap E
leme sıfatı olmuştur. “Fotoğraf makine-
mi” ise belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu
tamlamada tamlayan sözcük, tamlanan (2022-KPSS)
sözcüğün ne ile ilgili olduğunu göster-
mektedir.
Cevap E

4. Öncüldeki “bu” işaret sıfatı olup “bölge”

sözcüğünü göstermektedir. “Bekleyen,
küçük, sürprizlerle dolu” sözcükleri de
niteleme sıfatıdır. İşaret sıfatları isim-
leri işaret ederek belirten sözcüklerdir.
Niteleme sıfatları da isimlerden önce
gelerek onların “nasıl” olduğunu göste-
rir. “Şehir” sözcüğü isimdir, “-ler” çoğul
ekini almış yalın durumda bir sözcük
olarak kullanılmıştır.
Cevap B

5. İsimleri nitelemek amacıyla kullanılan

sözcüklere "niteleme sıfatları" denir.
Bunlar isimlerin rengini, biçimini, duru-
munu gösterir. İsimlerden önce gelir bu
sözcükler. Öncüldeki “gezgin ruhlu, yo-
rucu, anılarla dolu, unutulmaz” sözcük-
leri bu özelliğe sahiptir. Kendilerinden
sonra gelen isimlere “nasıl” sorusunu
sorduğumuzda bu sözcükleri cevap
olarak verir. “Fotoğrafçı” sözcüğü ise
“fotoğraf” sözcüğünden türeyen yalın
durumda bir isimdir.
Cevap B

1 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)

DİL BİLGİSİ: ADLAR (İSİMLER) ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

6. Bir sözcük niteleme görevi alıyorsa 11. İlk cümledeki “ulaş-an” sıfat-fiil olup
TEST – 2 isme sorulacak “nasıl” sorusuna cevap “ulaşan bir hava sütunu” sıfat-fiil gru-
ÇÖZÜMLER olur. “Büyük, pembe, dik, sevimli” söz- budur. İlk iki cümle de yer tamlayıcısı,
cükleri kendilerinden sonra gelen isim- özne ve yüklemden meydana gelmiş-
leri nitelemektedir. Ama “altında” sözcü- tir. Üçüncü cümlede “hava akımları”
1. Cümlenin en önemli ögesi olan yük- ğü isim olup üçüncü tekil kişi iyelik eki belirtisiz, “rüzgârın hızı” da belirtili
lem her türden sözcükten olabilir. A, ve bulunma durum eki almıştır. isim tamlamalarıdır. “Kasırganın ka-
B, C, D seçeneklerinde sıfat tamla- Cevap B nadı” belirtili isim tamlaması olup
maları ek fiil alarak yüklem olurken E beşinci cümlede “kasırganın diğer
seçeneğinde “sürecin en önemli adı- kanadı” şeklinde araya sıfat girmiş
mıdır” belirtili isim tamlaması araya isim tamlaması olmuştur. Dördüncü
sözcük alarak yüklem olmuştur. cümlede “göz bölgesi” belirtili değil de
7. Verilen öncüldeki “daha” sözcüğü belirtisiz isim tamlamasıdır.
Cevap E “güçlü” niteleme sıfatını niteleyen Cevap D
zarftır. “Canlılar-a karşı” yönelme
durumuyla kullanılan edattır. “Karşı-
layamaz” fiili “karşılayabilir” yeterlilik
2. En az iki ismin bir durumu ya da varlı- fiilinin olumsuzudur. “Kendi” dönüşlü-
ğı karşılamak üzere meydana getirdiği lük zamiri belirtme durum ekini alarak
söz öbeklerine isim tamlaması denir. “kendini” olmuştur.
Öncüldeki "böcek dünyası, ağustos
Cevap D
böceğinin şarkıları, termit kraliçele-
ri, bunların yanında" söz öbekleri de
buna göre isim tamlamalarıdır. Ancak
D seçeneğinde bir isim tamlaması kul-
lanılmamıştır.
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

8. Bağlaçlar temel anlamları olmayan
Cevap D sözcüklerdir. Sözcükleri ve cümleleri
birbirine bağlama görevi yapar. I nu-
maralı cümlede “ressam bir babanın
ve entelektüel bir annenin oğlu” tam-
3. Öncülü incelememiz gerekiyor. A se- lamasında “ve” bağlacı “babanın ve
çeneğindeki “bizi bize anlatan sanat”, annenin” tamlayanlarını bağlamıştır.
B seçeneğindeki “bu dönemde”, D III numaralı cümlede “hukuk ve fel-
seçeneğindeki “sahnelediği oyunlar- sefe” tamlayanlarını da bu bağlaç
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

la”, E seçeneğindeki “verimli bir yıl” bağlamıştır. V numaralı cümlede “ya-

söz öbekleri sıfat tamlamalarıdır. C pısalcılığın hem de yüzyıl düşüncesi-
seçeneğindeki “Devlet Tiyatroları” ise nin” tamlayanlarını “hem de” bağlacı
tamlayanı da tamlananı da isim olan bağlamıştır.
belirtisiz isim tamlamasıdır. Cevap B
Cevap C

9. “Merasimlerin icra keyfiyeti” tamla-

masında “icra keyfiyeti” belirtisiz ad
4. Kimi durumlarda bir cümle, bir isim tamlamasıdır. “Noktalarına” sözcüğü
tamlamasında kullanılarak anlatımı tamlayanı düşürülmüş ad tamlaması-
ilginç kılar. E seçeneğindeki “Düşman dır. “Bu görkemli törenlere” sıfat tam-
şehre yaklaşıyor.” bir cümledir. Ancak laması olup “bu” sözcüğü gösterme
bu cümleden sonra gelen “haberi” ya da işaret sıfatıdır. “Düzenlediği”
sözcüğü bu cümleyi isim tamlamasın- sözcüğü sıfat-fiil olup tamlayan olarak
da tamlayan yapmıştır. sıfat tamlaması yapmıştır. “Şehzade-
Cevap E nin doğumu” belirtisiz değil de belirtili
ad tamlamasıdır.
Cevap E

5. Doğa konulu bu uzun cümleyi incele-

memiz gerekir. “Bir, ses, ve, renk” gibi
sözcükler hiç ek almamıştır. Bir cümle-
de birden fazla yargı aralarındaki anlam
ilgisiyle birbirine virgül ya da noktalı vir-
gülle bağlanmışsa sıralı cümle olur, bu
cümlede ortak öge varsa bağımlı sıralı
cümle olur. Bu cümlemiz de öznesi or-
tak olduğu için bağımlı sıralı cümledir.
Yüklem etken çatılı bir fiildir. “Bir renk,
bir koku” tamlamalarındaki “bir” sözcü-
ğü belgisiz sıfattır. İsim tamlamalarında
tamlanan sözcüğün aldığı ek aynı anda
iyelik ekidir. “örtüsünü, şiirlerimi, şiirleri-
me” sözcüklerinde iyelik eki bulunmak-
tadır.
Cevap D
10. “Şehrin alışveriş yeri” söz öbeğindeki
“alışveriş yeri” belirtisiz isim tamlama-
sıdır. “İstanbul’un mekânları” belirtili
isim tamlamasında araya “eski ve can-
lı” sıfatları girmiştir. “Ayakta bekleyen
insanlar” sıfat tamlaması olup “ayakta
bekleyenler” “insanlar” ismini nitele-
mektedir. “İnsanların mahşer yerini”
isim tamlamasında başa gelen “her şe-
yini kaybeden” sıfatı "insanların" ismini
nitelemektedir. “Seyyar” sözcüğü sıfat
olup “satıcıların kalabalığı” belirtili isim
tamlamasındaki satıcıların “ismini nite-
lemektedir.
Cevap C

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 2

DİL BİLGİSİ: SIFATLAR (ÖN ADLAR) ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Bir sözcük sıfatsa mutlaka tamlama-
dır ve isimden önce gelir. İlk cümle-
deki “pembeli, mavili ortancalar” sıfat
tamlamasıdır ve belirtisiz nesnedir.
İkinci ve üçüncü cümlelerde sıfat tam-
laması yoktur. Beşinci cümledeki “bir
tutku” sıfattır ama o da nesne değil-
dir. Dördüncü cümledeki “sulak yerleri
seven Japon şemsiyelerini” söz öbeği
de sıfat tamlaması olup belirtili nesne
olmuştur.
Cevap B
2. Seçeneklere baktığımızda her sözcü-
ğün “-ca” yapım ekini aldığını görmek-
teyiz. İlk cümledeki “çocukça” sözcü-
ğü ismi nitelemektedir ve sıfattır. İkinci
cümledeki “güzelce” sözcüğü durum
zarfıdır. Üçüncü cümledeki “sürece”
KARA KUTU YAYIN
zaman zarfıdır. Dördüncü cümledeki
“Japonca” isimdir. Beşinci cümledeki
“genişçe” sözcüğü de “rapor” ismini
nitelemektedir ve niteleme sıfatı ol-
muştur.
Cevap B
İNFORMAL YAYINLARI
3. Öncüldeki “yeşil, upuzun kavaklıklar,
sırtını dayayan kocamış konaklar,
çıplak, boz renkli tepeler” niteleme
sıfatıyla oluşan sıfat tamlaması, “her
ayrıntı” belirtme sıfatıyla oluşan sıfat
tamlamasıdır. “Konak balkonlarının
korkulukları” zincirleme isim tamlama-
sıdır. Buna göre cevap da zincirleme
isim tamlaması olacaktır.
Cevap D
4. Öncülde bize numaralanmış olarak
verilen sözcüklerden “krallar, yazar-
lar” çoğul eki alan, “meslektaşlarına”
üçüncü çoğul kişi iyelik eki ve yönel-
me ekleri alan, “göze” yönelme durum
eki alan tür ismidir. “Genç” sözcüğü
ise kendisinden sonra gelen “meslek-
taşlarına” ismini niteleyerek niteleme
sıfatı olmuştur.
Cevap D
5. Öncüldeki “kenti” ismini “görkemli”,
“depremle” ismini “şiddetli”, “kazılar-
da” ismini “heyecan verici” sözcükleri
nitelemektedir. "Yerini" ismi de “ara-
sındaki” sıfatıyla belirtilmiştir. Bunların
tamamı sıfat tamlaması yapmıştır.
“Yapılan” sözcüğü ise kendi başına
niteleme sıfatı olan sıfat-fiildir, onu bir
sözcük nitelemez, o bir ismi niteleye-
bilir.
Cevap D
KARA KUTU
KİTAPLARI
6. En az iki ismin meydana getirdiği söz
öbeğine isim tamlaması adı verilir. Ta-
kısız ve belirtisiz isim tamlamalarında
başa gelen sıfat, isim tamlamasına
aittir. Belirtili isim tamlamasındaysa
başa gelen sıfat tamlayanın, araya
giren sıfat da tamlananın sıfatıdır. Ön-
cülün ikinci, dördüncü cümlelerinde
belirtili isim tamlaması yoktur. Üçün-
cü cümledeki “başının üzeri” belirtili
isim tamlamasıdır ama onun önüne
sözcük gelmemiştir. Beşinci ve altıncı
cümlelerdeki “yolun kıyısı, sonbaharın
renkleri” de benzer özelliğe sahiptir.
İlk cümledeki “gökyüzünün altı” be-
lirtili isim tamlaması olup başa gelen
“kocaman” sıfatı “gökyüzünün” sözcü-
ğünü nitelemektedir.
Cevap A
KARA KUTU YAYIN
7. Varlıkların renklerini, biçimlerini, du-
rumlarını anlatan ve soracağımız “na-
sıl” sorusuna cevap veren sözcükler
niteleme sıfatlarıdır. “Terk edilmiş köy
evi, görkemli çınar, tarihi kalıntı, körpe
bademler, mor çiçekli ada demeti” söz
öbeklerinde başa gelen altı çizili olan
sözcükler niteleme sıfatı durumunda-
İNFORMAL YAYINLARI
dır. Bu arada “Dışarı çıkıp ağaçtan
badem topladık.” cümlesinde böyle
bir özelliğe sahip sözcük de asla kul-
lanılmamıştır.
Cevap D
8. Niteleme ya da belirtme sıfatları sıfat
tamlaması kurarak kullanılır. A, B, C,
E seçeneklerindeki “Emprovize caz
yapan, önemli bir, bilinen akış, tek,
odaklandığımız, tüm, böyle, odakla-
nılan, üst” sözcükleri sıfatlardır. D se-
çeneğindeki cümlede sıfat tamlaması
yoktur.
Cevap D
9. Verilen ilk sözcük olan “derinlikte” bu-
lunma durum eki almış isim, “sığ” ba-
sit yapılı niteleme sıfatı, “bu” sözcüğü
basit yapılı işaret sıfatı, “en” sözcüğü
de basit yapılı miktar zarfıdır. Bu du-
rumda “isim-sıfat-sıfat-zarf” sırala-
masındaki B seçeneği cevabımız olur.
Cevap B
(2023-MSÜS)
3 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. “Söyle” sözcüğünden türeyen “söy-
lem”, “sür” sözcüğünden türeyen
”sürecinde”, “bağ” sözcüğünden tü-
reyen “bağıntılar”, “yarat” sözcüğün-
den türeyen “yaratıcısının” sözcükleri
türemiş durumdaki isimlerdir. “Yığ” fi-
ilinden türeyen “yığma” sözcüğü “me-
tin” ismini niteleyerek niteleme sıfatı
olmuştur.
Cevap E
2. Bir isimden önce gelerek isme so-
racağımız "nasıl" sorusunun cevabı
olan sözcükler niteleme sıfatlarıdır,
bunlar isimleri niteleme göreviyle kul-
lanılır. Öncülde geçen "yoksul, ekolo-
jik, gelişmiş, yeni yeni" sözcükleri bu
özelliğe sahiptir ama E seçeneğinde
verilen "amacı" isim olup "ile" edatıyla
birleşmiştir.
Cevap E
3. Öncüldeki numaralanmış sözcükleri
tek tek incelememiz gerekiyor. “Ufak
tefek” ikilemeden oluşan niteleme sı-
fatıdır. “Kızıl” renk bildiren niteleme sı-
fatı, “genç” basit yapılı niteleme sıfatı,
“önemli” ise birden fazla yapım eki
almış niteleme sıfatıdır. “Heyecanla”
sözcüğü “söz ediyor” birleşik fiilini du-
rum açısından belirleyen durum zarfı
olmuştur bu parçada.
Cevap C
4. “Çevreyi korkutan” Erythrai kenti,
“kendi hâlinde, sessiz sedasız, yazlık-
çı” ilçeye söz öbeklerine baktığımızda
tırnak işareti içerisindeki sözcüklerin
kendilerinden sonra gelen isimleri
niteleyerek niteleme sıfatı olduğunu
görmekteyiz. İki numaralı sözcük olan
“şimdi” ise “ne zaman sorusuna” ce-
vap vermektedir ve burada zaman
zarfı olmuştur.
Cevap B
5. Öncülde verilen numaralanmış ilk
sözcük, "bil" fiilinden türeyen "bilinç"
ismidir. Bu isim birinci çoğul kişi iyelik
ekini almıştır. İkinci sözcük "dur" fiilin-
den türeyen "durmadan" zarf-fiilidir.
Üçüncü sözcük "o" işaret sıfatıdır.
Son sözcük "çağ" isminden türeyen
"çağdaş" niteleme sıfatıdır.
Cevap A
6. Öncülde geçen “en, hayattayken,
hep, daima” sözcükleri zarftır. “Sı-
nırsız” sözcüğü ise kendinden sonra
gelen “yenilik” sözcüğünü niteleyerek
niteleme sıfatı olmuştur.
Cevap C
DİL BİLGİSİ: SIFATLAR (ÖN ADLAR) ÇÖZÜMLER
7. Fiil cümlelerinde işi yapan, yaptıran,
oluş içinde bulunan sözcük öznedir.
Özne isim cümlelerinde yükleme konu
olur. Öncülün üçüncü cümlesinde gizli
özne olan "biz", beşinci cümlede de
"tabiat" sözcükleri sıfat olmayan öz-
nelerdir.
Cevap D
8. Öncüldeki "yavaşça, artık, yeniden"
sözcükleri zarftır. "Kendiliğinden" söz-
cüğü de durum zarfı olmuştur. Ancak
"böylesi" sözcüğü sıfattır.
Cevap D
9. Bir sözcük çekim eki almadan isimden
önce gelerek onu işaret ederse işaret
sıfatı olmuştur. A seçeneğindeki "bu
sonuç" ifadesinde bu durum vardır.
Aynı sözcük çekim eki alırsa ya da
yalnız kullanılırsa işaret zamiri olmuş-
tur. B, C, D, E seçeneklerinde de bu
durum vardır.
Cevap A
10. Bir isimden önce gelerek isme so-
KARA KUTU YAYIN
racağımız "nasıl" sorusunun cevabı
olan sözcükler niteleme sıfatlarıdır.
"Yeni" sözcüğü A, B, D, E seçenekle-
rinde niteleme sıfatı olmuştur. Bu söz-
cük fiil ya da fiilimsiye sorulacak "na-
sıl" sorusunun cevabı olduğu zaman
da durum zarfı olur. Buna aynı anda
fiil ya da fiilimsiyi durum bakımından
İNFORMAL YAYINLARI
belirleyen sözcük denir. C seçeneğin-
de "yeni" sözcüğü zarftır.
Cevap C
11. Kimi sözcükler cümledeki kullanımla-
rına göre değişik sözcük türü olarak
görev alır. A seçeneğindeki “Hasta”
sözcüğü “hasta olduğu” söz öbeğinde
durum zarfıyken “hasta düşünceler”
söz öbeğinde sıfattır. B seçeneğinde-
ki “yalnız göğüslemen” örneğinde zarf
olan “yalnız” sözcüğü ikinci satırda
“sadece” anlamıyla edat olmuştur. D
seçeneğindeki ilk “akşam” sözcüğü
zaman zarfı, ikinci “akşam” sözcüğü
isimdir. E seçeneğindeki ilk “nasıl”
sözcüğü soru zarfı, ikinci “nasıl” söz-
cüğü de soru sıfatıdır. C seçeneğin-
deki “bakır” sözcükleri iki örnekte de
benzetme ilgisi kurmuş ve aynı türde
kullanılmıştır.
Cevap C
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
TEST – 3
ÇÖZÜMLER
1. Öncüldeki "İspanyol edebiyatı-
nın altın kalemi, insan tipi" isim
tamlaması,"koy-ar-ken, özetli-yor-du"
ünlü uyumuna uymayan ek, "kalemi,
eseri, ölçüsü, tipi" üçüncü tekil kişi
iyelik eki alan sözcüklerdir. "Öl-ü-m-
süz" birden fazla yapım eki alan söz-
cüktür.
Cevap B
2. Belirtisiz isim tamlamalarında tamla-
yan sözcük tamlayan eki almaz ama
tamlanan sözcük üçüncü tekil kişi iye-
lik eki (yaban kuşu) alır. Belirtili isim
tamlamasındaysa ilk sözcük tamlayan
eki alır. "Bir" sözcüğü yerine cümlede
"tek" sözcüğünü getirebiliyorsak sayı
KARA KUTU YAYIN
sıfatı meydana gelir. Ama bu sözcüğü
getiremeyip önüne "herhangi" sözcü-
ğünü getirebildiğimizde belgisiz sıfat
olmuştur bu sözcük. Buna göre isim
tamlamamız sayı sıfatı almamıştır.
Cevap C
İNFORMAL YAYINLARI
3. “Bir” sözcüğü “biri” şeklindeki kulla-
nımda belgisiz zamir, A seçeneğinde-
ki gibi “bir gün sonra” şeklindeki kulla-
nımda sayı sıfatıdır. Bu sözcük B, D,
E seçeneklerindeki “bir gün içinde,
bir gün önceden, bir günlük yiyecek”
kullanımlarında da sayı sıfatıdır. C
seçeneğindeki “Bir (herhangi) gün
mutlaka döneceğim.” cümlesindeyse
belgisiz sıfattır. “Bir” sözcüğü yerine
getireceğimiz “tek” sözcüğü onu sayı
sıfatı yapar. Önüne getireceğimiz
“herhangi” sözcüğü de onu belgisiz
sıfat konumuna getirir.
Cevap C
4. Öncülde verilen parçadaki altı çizi-
li sözcükleri dil bilgisi açısından ele
alacağız. İlkinde “bize” zamiriyle ilgili
olan açıklama doğrudur. “Zorlanıyo-
ruz” sözcüğü “zor” isminden türeyen
bir fiildir, dönüşlülük zamiri “kendi”
sözcüğüdür. Bu sözcüğün aldığı “-n”
eki onu dönüşlülük fiili yapmıştır.
“Sev-gi-miz-i” sözcüğü yapım ve çe-
kim eki alarak cümlede belirtili nesne
olmuştur. “İçi-n-de” sözcüğü isim soy-
ludur ve “-de” bulunma durumu ekini
almıştır. “Yalnızların” sözcüğü tamla-
yan eki alarak isim olmuş adlaşmış
sıfattır.
Cevap E
4
5. Öncül olarak verilen parçadaki “za-
manki” sözcüğü ilgi ekiyle türeyen
sıfattır. “Renk renk ışık” söz öbeğinde
ikileme niteleme sıfatı olmuştur. “Her”
sözcüğü belgisiz sıfattır. “O gün” söz
öbeğindeki “o” sözcüğü işaret sıfatı
olarak görev almıştır. Sıra sayı sıfat-
ları sayı sözcüklerine getireceğimiz
“-inci, -ıncı, -uncu, -üncü” ekleriyle
türer ve sayıların belirttiği ismin “ka-
çıncı” olduğunu gösterir. Öncüldeki
parçada sayı sözcüğüne ve bu eke
hiç yer verilmemiştir.
Cevap E
6. Bir bilge kişiyle konuşmayı anlatan
cümledeki numaralanmış sözcükleri
dil bilgisi açısından inceleyerek belirti-
len sözcüklerin açıklamalarını değer-
lendirmemiz gerekiyor. “Nedir?” soru
sözcüğü “niçin” anlamında olmadığı
için soru zamiridir, “karşılığını” söz-
cüğü isim çekim eki de almış türemiş
isimdir. “Tıpkı” sözcüğü durum zarfı
olarak görev almıştır cümlede. “Gibi”
sözcüğü hangi amaçla kullanılırsa
kullanılsın benzetme edatıdır. “Bir
bilge” söz öbeğinde “herhangi bir bil-
ge” şeklinde kullanım olduğu için “bir”
sözcüğü belgisiz sıfattır. Bu parçada
sayı sıfatı yoktur.
Cevap B
7. Öncülde geçen “romantik, yaşatan,
gelen, taşıyan, içerdiği, seslenen,
yaslanan” sözcükleri niteleme sıfat-
larıdır. “On sekizinci” sayı sıfatı, “bir,
başka, bazı” sözcükleri belgisiz sıfat,
“bu” işaret sıfatıdır. Öncülde soru sıfa-
tı bulunmamaktadır. Soru sıfatlarının
cevapları da niteleme ya da belirtme
sıfatı olur.
Cevap C
(2023-MSÜS)
8. Numaralanmış cümlelerden meydana
gelen öncülün ilk cümlesindeki “hep-
si” belgisiz zamir, “bu hatıralar” işaret
sıfatı, “fazla” miktar zarfı, “küçük dü-
zenlemeler” niteleme sıfatıdır. Ancak
bu parçanın beşinci cümlesinde yer-
yön zarfı yoktur.
Cevap E
(2020-KPSS)
9. Öncülde verilen “hızla” sözcüğü
durum zarfı, “hangi destekleri”
soru sıfatı, “bu yıllarda” işaret sıfatı,
“bazı tereddütler” belgisiz sıfattır. Bu
parçada geçen “bu yıllarda” tamlayanı
işaret sıfatı olan sıfat tamlamasıdır.
Cümlede zarf tümleci olarak görev
alır.
Cevap B
(2023-KPSS)
DİL BİLGİSİ: SIFATLAR (ÖN ADLAR) ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

7. Sıfatlar isimleri niteleyen ya da belir-

TEST – 4 ten sözcüklerdir. A seçeneğindeki “ka-
ÇÖZÜMLER dife yanak”, B seçeneğindeki “sapsarı
saçlar, kıpkırmızı yanaklar, bal rengi
1. İsimleri niteleyen ya da belirten söz- gözler”, C seçeneğindeki “yerinde
cüklere sıfat denir. “Karanlık kanyon, duramayan, şirin mi şirin bir afacan”,
ulaşan derinliği, ilgilenen sporcu” ör- E seçeneğindeki “gördüğüm, bildiğim
neklerinde niteleme sıfatı vardır. “Bir- oyunlar, küçük kardeşim” sıfatlardır. D
çok” belgisiz sıfattır. Çünkü kimi ya da seçeneğinde sıfat bulunmamaktadır.
neyi anlattığı belli değildir ve isimden Cevap D
önce gelmiştir. “25 kilometre, 1000
metre” asıl sayı sıfatıdır. “Bu kanyon”
8. Öncülde verilen “bir kedi” belgisiz sı-
işaret sıfatı örneğidir. Parçada sıra
fattır. Buradaki “bir” sözcüğü “herhan-
sayı sıfatı yoktur.
gi” anlamındadır. “O yana, bu yana”
Cevap E işaret sıfatlarıdır. “İki yana” sayı sıfa-
tıdır. “Yanal hareketler, ritmik şekilde,
2. Belirtisiz isim tamlamalarında başa yırtıcı hayvan, uyguladığı yöntem” ni-
gelen sıfat, isim tamlamasına aittir. teleme sıfatlarıdır. Öncülde soru sıfatı
“İçi dolu, büyük, soğuk, ünlü” sıfatları bulunmamaktadır. Soru sıfatlarının
sırayla “pazar poşetleri, çınar ağacı, cevapları da herhangi bir sıfat olarak
maden suyu, ses sanatçısı” belirtisiz bulunur.
isim tamlamalarını nitelemektedir. Cevap E
Ancak kurala aykırı olarak B seçene-
ğindeki “kullanılmış” sözcüğü “araç”
9. Adı niteleyici sözcükler niteleme sıfat-
tamlayanını nitelemektedir.
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

larıdır. Bunlar da ada sorulacak “Na-
Cevap B sıl?” sorusuyla bulunur. Öncülün ilk
cümlesindeki “söyleyecek söz”, ikinci
3. Öncüldeki “koyu” sözcüğü niteleme cümlesindeki “gelen motor”, dördüncü
sıfatıdır ve bu sözcük “nasıl” sorusuna cümlesindeki “tuhaf utanma”, beşinci
cevap vermektedir. “Önce” sözcüğü cümlesindeki “güzel manzara, günlük
zaman zarfıdır. “Çok” sözcüğü miktar itiyadımı, “gecelik manzara, kaybe-
zarfıdır. “Pırıltısı” sözcüğü de yapım dilmiş alışveriş” söz öbeklerindeki ilk
ve çekim eki almış bir isimdir. sözcükler kendilerinden sonra gelen
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

adları nitelemektedir. Üçüncü cümle-

Cevap A
de bu özelliğe sahip bir sözcük yoktur.
Cevap C
4. D seçeneğindeki “pamuktan yumu-
şak” söz öbeği bir kısaltma grubudur
ve “bir el” sıfat tamlamasını nitele- 10. C seçeneğindeki cümlenin öznesi
mektedir. Sorunun diğer seçenek- (eserin her ayrıntısını özümseyerek
lerinde böyle bir durum söz konusu derinliklerine inen dikkatli bir okur)
değildir. sıfat tamlamasından meydana gel-
miştir: Eserin her ayrıntısını özüm-
Cevap D
seyerek derinliklerine inen dikkatli
bir okur (özne), farklı tatlara ve tarif-
5. “Sahafları gezmenin güzelliği” söz siz hislere (yer tamlayıcısı) rast gelir
öbeğindeki “sahafları gezmenin” söz- (yüklem).
cüğü isim-fiil grubudur. “Her kitabın” Cevap C
söz öbeğindeki “her”, kendine has
(2022-KPSS)
bir ruhu” söz öbeğinde de “kendine
has bir” sözleri sıfat olarak “kitabın
ruhu” belirtili isim tamlamasında kul-
lanılmıştır. “Sahaf rafındaki kitabın
kapağına” söz öbeğindeki “rafındaki”
sıfatı “kitabın kapağı” belirtili isim tam-
lamasından önce gelmiştir. “Dinlediği”
sözcüğü sıfat-fiil olup “şarkıların tınısı”
da belirtili isim tamlamasıdır. “Rafın
üzeri” sözü belirtisiz değil, belirtili isim
tamlamasıdır.
Cevap E

6. Öncülde verilen “bir” sözcüğü sıfattır.

“Bizi” sözcüğü şahıs zamiridir. “Nasıl”
sözcüğü ve “aslında” sözcükleri de
zarflardır. Bu durumda cevabımız D
seçeneği olur.
Cevap D

5 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)

DİL BİLGİSİ: ZAMİRLER (ADILLAR) ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. İsim olmadıkları halde isim gibi kul-
lanılabilen, isme ait her özelliğe sa-
hip sözcüklere zamir denir. Zamirler
isimler gibi çekim eki alabilir, cümlede
zarf tümleci dışındaki ögeler olabilir;
tamlamalarda görev alarak tamlama
kurabilir. A seçeneğindeki “onlar” söz-
cüğü üçüncü çoğul kişi zamiridir. Balık
avına insanlar gidebilir, insan ismi ye-
rine kullanılmıştır bu seçenekte.
Cevap A
2. Öncüldeki numaralandırılmış cümle-
leri tek tek incelememiz gerekiyor. İlk
cümledeki “en” sözcüğü derecelendir-
me zarfıdır. İkinci cümledeki "olduğu"
sözcüğü sıfat-fiildir. Dördüncü cüm-
ledeki “gibi” sözcüğü edattır. Beşinci
cümledeki “ama” sözcüğü de bağlaç-
tır. Üçüncü cümledeki "biri" belgisiz
zamirdir. İnsan ismi yerine kullanılan
KARA KUTU YAYIN
6. İsim olmadığı hâlde isim gibi kulla-
nılan ve isme ait her özelliğe sahip
sözcüklere zamir denir. Öncüldeki “bi-
rinin” sözcüğü belgisiz zamir, “onun,
size” sözcükleri kişi zamiri, “şunu”
sözcüğü işaret zamiri, “kendi” sözcü-
ğü de dönüşlülük zamiridir. Cevabı
isim ya da zamir olan soru zamiri ön-
cülde yoktur.
Cevap C
7. İsmin yerini işaret yoluyla tutan söz-
cüklere işaret zamiri denir: bu, böyle,
şunlar, öbürü . . . Öncülde soru sıfa-
tı (nasıl bitki), belgisiz zamir (birine),
birleşik isim (cumartesi) ve üstünlük
zarfı (en) vardır ama işaret zamirine
yer verilmemiştir.
Cevap C
8. Öncüldeki "kimi" belgisiz sıfat, "o" işa-
ret sıfatı, "derin" niteleme sıfatı, "ben"
kişi zamiridir. Ancak öncüldeki parça-
da belgisiz zamire yer verilmemiştir.
2. Numaralanmış cümlelerle oluşan ön-
cüldeki ikinci cümlede bulunan “kendi”
sözcüğü dönüşlülük zamiridir. İşi ken-
di kendine yapma anlamı verir. Ayrı
yazılan “da, de” her zaman bağlaç
olduğu için üçüncü cümlede bağlaç
vardır. Altıncı cümlede bulunan “hiç”
sözcüğü zarf türündedir. Yedinci cüm-
lede bulunan “geldiği, gereken” fiilden
türeyerek fiilimsi olan sıfat-fiillerdir.
Beşinci cümlede zamir yoktur. Ama
zarf-fiil, isim, işaret sıfatı, isim-fiil,
belgisiz sıfat, fiil vardır. Bu cümledeki
"şey" sözcüğünün türü tartışmalıdır.
Cevap C
3. Öncüldeki “yazmadaki” sözcüğünde-
ki “-ki” eki sıfat yapım ekidir. “Ya da”
bağlaç, “bir roman” tamlamasındaki
“bir” sözcüğü belgisiz sıfat, “alarak”
sözcüğü zarf-fiildir. Ancak öncülde “ki-
minki, neyinki” sorusunun cevabı olan

KARA KUTU YAYIN

Cevap E sözcükte bulunması gereken “-ki” eki
“ben, sen, o, biz, siz, onlar, kendi” (ilgi zamiri) kullanılmamıştır.
sözcükleri şahıs zamiridir ve cümlede
böyle bir sözcüğe yer verilmemiştir. Cevap C
9. I. cümledeki "ve" bağlaçtır. II. cüm-
Cevap C ledeki "gibi" edattır. III. cümledeki
"dünyamız" 1. çoğul iyelik eki almış
sözcüktür. V. cümledeki "kendilerini"
3. Öncüldeki “onu” sözcüğü insan ismi dönüşlülük zamiridir. Ancak parçada
yerine kullanılmıştır ve şahıs zamiri- işaret zamiri bulunmamaktadır. 4. Zamirler isim değildir ama isme ait
dir. “Hep” sözcüğü “her zaman” an- her özelliğe sahip olan sözcüklerdir.
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

lamıyla zaman zarfıdır. “Edebiyatı, Cevap D Öncüldeki "bazıları, birinin, diğerleri-

yazınsallığı” sözcükleri de çekim eki
almış isimlerdir. Bu sıralamaya uygun
seçenek C seçeneğindedir.
Cevap C
4. Türkçede soru anlamı edat, zamir,
sıfat ve zarfla sağlanır. A seçeneğin-
de “kim”, C seçeneğinde “neydi”, D
seçeneğinde “kimden”, E seçeneğin-
de “kime” sözcükleri soru zamiri olup
soru anlamı sağlamıştır. B seçeneğin-
deki “hangi öğrenci” ise soru sıfatıdır.
Cevap B
5. Değişik dil bilgisi sorularını kapsayan
bir soru çözeceğiz. “Şehir” sözcüğü
ünlü düşmesine uğrayarak “şehri” ol-
muş öncülde. “Şimdilerde” sözcüğü
“ne zaman” sorusunun cevabı olarak
zaman zarfı olmuştur. “Doğudaki mer-
kezi” söz öbeğindeki “-ki” sıfat yapım
ekidir. “İnanç, kültürlülük, güncel,
doğudaki, olmaya, hazırlanıyor” söz-
cükleri yapıca türemiştir. Bu cümlede
dönüşlülük zamirine yer verilmemiştir.
Dönüşlülük zamiri “kendi” sözcüğü
olup öznenin işi kendi kendine yap-
ması anlamı verir.
Cevap E
ne, birbirleriyle" sözcükleri zamirlerdir.
10. Öncüldeki “budur” işaret zamiri, “ne” Ancak "tüm" sözcüğü belgisiz sıfattır.
soru zamiridir. “çoğu, kimi, böyle” söz- Cevap E
cükleri sıfattır.
Cevap D
11. Öncülde altı çizili ilk olarak verilen
"kadar" edattır. İkinci olarak verilen 5. Neyi ya da kimi anlatan sözcükler
"rengârenk" sözcüğü fiile soracağımız çekim eki almadan bir isimden önce
"nasıl" sorusunun cevabı olarak zarf, gelirse belgisiz sıfat, çekim eki alırsa
üçüncü olarak verilen "bu" sözcüğü ya da yalnız kullanılırsa da belgisiz
işaret sıfatıdır. Dört numaralı sözcük zamir olur. Buna göre üçüncü cümle-
olan "kendine" ise dönüşlülük zami- deki “bazılarıysa” sözcüğü belgisizlik
ridir. zamiri (belgisiz zamir)dir.
Cevap A Cevap C
(2015-KPSS)
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. Öncüldeki “o gece” tamlamasındaki
“o” sözcüğü işaret sıfatıdır. “bir sat-
ranç” tamlamasındaki “bir” sözcüğü
sayı sıfatıdır. “Onun” sözcüğü şahıs
zamiridir. “Kendi” sözcüğü şahıs za-
miri ve dönüşlülük zamiridir. Öncülde
belgisiz sıfat vardır ama belgisiz zamir
kullanılmamıştır.
Cevap D

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 6

DİL BİLGİSİ: ZARFLAR (BELİRTEÇLER) ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

6. Bir cümlede eylemin yapılış şeklini 11. A seçeneğindeki “bugüne değin,

TEST – 1 anlatan sözcükler durum zarflarıdır. şimdiki gibi”, B seçeneğindeki “hiçbir
ÇÖZÜMLER Durum zarfları fiillere, fiilimsilere so- dönemde, popülerlik aracı olarak”, C
rulacak olan "nasıl" sorusunun ceva- seçeneğinde “şimdi”, D seçeneğin-
bıdır. A seçeneğindeki "kıpırdamak- deki “onunla yarışarak” sözleri zarf
1. Öncülde numaralanmış olarak verilen sızın" sözcüğü de eylemin yapılışını türü olarak görev alan sözcüklerdir.
sözcükleri dil bilgisi açısından birer bi- belirtmektedir. E seçeneğindeki “yazarlar, marka”
rer inceleyeceğiz. Birinci sözcük isim Cevap A sözcükleri isim, “da” sözcüğü bağlaç”,
değildir, zarftır. İkinci sözcük çokluk birer” sözcüğü sıfat, “olabiliyor” söz-
bildiren zarf değildir, sıfattır. Dördüncü cüğü de fiildir.
sözcük eylemin yönünü değil, zama- Cevap E
nını bildiren bir zarftır. Beşinci sözcük
iyelik eki değil, çokluk eki ve belirtme
eki almış bir isimdir. Üçüncü sözcük 7. Öncülde verilen "arasına" sözcüğü
"okunup" fiilimsisinin zarfıdır ve açık- isimdir. Bu sözcük üçüncü tekil kişi
lama doğrudur. iyelik eki ve yönelme durum eki almış-
Cevap C
tır. "Aşarak, batarken, ansızın, artık" TEST – 2
sözcükleri de zarftır. Hatta "aşarak,
ÇÖZÜMLER
batarken" zarf-fiildir.
2. Bir cümlede sorulacak olan “ne za- Cevap A 1. “Ne zaman, ne zamana kadar, ne za-
man” sorusu bizi daima zaman zar- manki” sorularının cevabı olarak bir
fına ulaştırır. A seçeneğindeki “çoğu cümledeki yüklemin sözcük türüne
kez”, B seçeneğindeki “her zaman”, bakmaksızın yüklemi zaman bakımın-
C seçeneğindeki “akşama kadar”, dan belirleyen sözcük, zaman zarfıdır.
E seçeneğindeki “biraz sonra” söz Üçüncü cümledeki “önceleri”, dördün-
öbekleri hep zaman zarfıdır. Ancak 8. A seçeneğindeki ilk “geç” sözcüğü
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

cü cümledeki “sonradan” sözcüğü,
D seçeneğindeki “hızla” sözcüğü fiile sıfat, ikincisi zarf; B seçeneğindeki beşinci cümledeki “ söylem gücü ge-
sorduğumuz “nasıl” sorusunun ceva- ilk “gece” sözcüğü isim, ikincisi zarf; lişmiş insanların toplumu yönettiğini
bıdır ve bu cümlede durum zarfı ola- C seçeneğindeki ilk “güzel” sözcüğü öğrendiğimde, yıllar sonra” söz öbek-
rak kullanılmıştır. zarf, ikincisi sıfat; E seçeneğindeki ilk leri zaman zarflarıdır. İlk iki cümlede
“delice” sözcüğü sıfat, ikincisi zarf ola- bu tür bir sözcüğe yer verilmemiştir.
Cevap D
rak kullanılmıştır. Ancak D seçeneğin-
deki iki “çok” sözcüğü de miktar zarfı Cevap A
3. Numaralanmış olarak verilen öncül- olarak kullanılmıştır.
deki parçanın numaralanmış cümle-
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

Cevap D
lerini seçeneklere göre değerlendir-
memiz gerekiyor. A seçeneğindeki
“gökyüzü manzaralı ev, onca yıl” söz
öbekleri sıfat tamlamasıdır. B seçene- 2. A seçeneğindeki ilk “ne” sözcüğü soru
ğindeki “en” sözcüğü derecelendirme zamiridir çünkü cevabı isimdir. İkinci
zarfıdır. C seçeneğindeki “tükenme- 9. İkili dizelerden oluşan seçeneklerdeki “ne” sözcüğü bağlaçtır. C seçeneğin-
yen” sözcüğü sıfat-fiil, “öğrenme” söz- altı çizili sözcüklerin hangisinin söz- deki ilk satırdaki “o” sözcüğü işaret
cüğü isim-fiil, “olarak” sözcüğü zarf- cük türü olarak diğerlerinden farklı sıfatıdır. İkinci satırdaki “o” sözcüğü
fiillerdir. E seçeneğindeki “hafızasının olduğunu belirlememiz gerekiyor. A şahıs zamiridir. D seçeneğinin ilk sa-
canlılığı, yayımların yol hikâyeleri” seçeneğindeki “sarı”, B seçeneğin- tırındaki “nasıl” sözcüğü soru zarfıdır.
söz öbekleri de isim tamlamalarıdır. D deki “ak”, C seçeneğindeki “ela”, D İkinci satırdaki “nasıl” sözcüğü soru
seçeneğinde işaret sıfatı yoktur, “tü- seçeneğindeki “mor” sözcükleri ken- sıfatıdır. E seçeneğinin ilk satırında-
kenmeyen çalışma” niteleme sıfatıdır. dilerinden sonra gelen isimlerin nite- ki “yalnız” sözcüğü zarftır ama ikinci
"Dinlerken" sözcüğü de zarf-fiildir. liklerini gösterdiği için niteleme sıfatı satırdaki “yalnız” sözcüğü bağlaçtır.
Cevap D olmuştur. E seçeneğindeki “olur” fiiline B seçeneğinin iki satırındaki “artık”
soracağımız “nasıl” sorusu bizi “yeşil” sözcüğü de zaman zarfıdır, “bundan
durum zarfına ulaştıracaktır. sonra” anlamıyla kullanılmıştır.
4. “Fena” sözcüğü A seçeneğinde “fena Cevap B
kokuyor”, C seçeneğinde “fena burk- Cevap E
tum”, D seçeneğinde “fena konuş-
madı”, E seçeneğinde “fena acıktı”
şeklinde kullanılarak kendinden sonra
gelen fiillere soracağımız “nasıl” soru-
suna cevap olmuş ve durum zarfı gö- 3. Öncül olarak verilen uzun cümlede
revi almıştır. B seçeneğindeyse “fena 10. Bir cümledeki yüklemin sözcük türü- bulunan sözcüklerle ilgili seçenekleri
hâlde” söz öbeğinde “hâlde” isminin ne bakmaksızın, yüklemi zaman ba- değerlendireceğiz. Kalma durum eki
niteleme sıfatı olarak kullanılmış ve kımından belirleyen sözcük, zaman “-da, -de” olup bu eki alan “dünya-
cevap olmuştur. zarfıdır. Yükleme soracağımız “ne da” sözcüğü B seçeneğini elememizi
Cevap B zaman” sorusunun cevabıdır. A se- sağlar. Niteleme sıfatındaki ismi atıp
çeneğindeki “ilkbahar geldiğinde”, B sıfatı yalnız kullandığımız zaman sıfat
seçeneğindeki “temmuz ayında”, C adlaşır. “Bitenleri” sözcüğü bunun ör-
5. Zarflar, fiilleri ve fiilimsileri değişik açılar- seçeneğinde “yılın bu günlerinde”, D neğidir. “Kucaklayabilmesi” sözcüğü-
dan belirleyen sözcüklerdir. Bize verilen seçeneğinde “o görkemli vadiye ba- nün olumsuzu olan “kucaklayamama-
parçadaki "azıcık" sözcüğü sıfat, "ka- karken” söz öbekleri hep “ne zaman” sı” sözcüğü olup bu da D seçeneğini
dar" sözcüğü edat, "büyüğü" sözcüğü sorusunun cevabı olup zaman zarfı- elememizi sağlar. Parçada yer ve yön
isim, "Nasıl" sözcüğü de zarftır. Buna dır. E seçeneğinde bu özelliğe sahip zarfına yer verilmemiştir. "Birkaç, bir"
göre de cevabımız ortaya çıkar. bir sözcük kullanılmamıştır. sözcükleri de belgisiz sıfattır.
Cevap B Cevap E Cevap A

7 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)

DİL BİLGİSİ: ZARFLAR (BELİRTEÇLER) ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

4. Niteleme sıfatları isimden önce gelir.

Zarflarsa fiilden önce gelmek zorunda
değildir. A seçeneğindeki “umutsuz-
ca” sözcüğü, B seçeneğindeki “sıkça”
sözcüğü, D seçeneğindeki “masum-
ca” sözcüğü, E seçeneğindeki “sert-
çe” sözcüğü küçültme eki alarak du-
rum zarfı olmuştur. C seçeneğindeki
“yüksekçe yer” söz öbeğindeki “yük-
sekçe” sözcüğü küçültme eki almış
niteleme sıfatıdır.
Cevap C

5. Öncülde verilen uzun cümledeki “ken-

disi” sözcüğü dönüşlülük zamiridir.
“Ettirmeye, girişini” sözcükleri isim-fi-
ildir. “Ve, de” sözcükleri bağlaç olarak
kullanılmıştır öncülde. Cümlede ge-
çen “olarak, hissettirip” sözcükleri de
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

zarf-fiildir. Yer ve yön bildiren “aşağı,
ileri, beri” gibi sözcüklerin ek almadan
fiil ya da fiilimsiden önce kullanılma-
sıyla yer ve yön zarfları oluşur ama
bize verilen öncülde böyle bir kullanım
yoktur.
Cevap B
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

6. Öncül parçada geçen "ben" sözcüğü

kişi zamiridir. "Onu" sözcüğü işaret
zamiri, "tarafından, yenilenerek" söz-
cükleri durum zarfıdır. "İle" sözcüğü
de edattır. Parçada miktar zarfı yoktur.
Cevap D

7. Öncüldeki" çok" sözcüğü miktar zar-

fıdır. "Öylesine" sözcüğü durum zarfı,
"birtakım" birleşik sözcüğü belgisiz
sıfat, "bu" sözcüğü de işaret zamiridir.
Cevap C

8. Öncülde verilen "gece" sözcüğü za-

man zarfı, "tarafı" sözcüğü isim, "faz-
la" sözcüğü sıfat, "için" sözcüğü de
edattır.
Cevap D

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 8

DİL BİLGİSİ: EDATLAR (İLGEÇLER) ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Öncülde verilen “bakarak” sözcüğü
“bak-arak” şeklinde türeyerek durum
zarfı olan zarf-fiildir. Yine öncüldeki
açıklamaya göre belirtilen edatın ge-
tirilmesi de karşılaştırma anlamı kata-
caktır cümleye. D seçeneğindeki “Sen
onlara bakarak daha çalışkansın.”
cümlesindeki “bakarak” sözcüğü yeri-
ne “göre” edatını getirmemiz cümlenin
anlamını hiç değiştirmeyecektir.
Cevap D
2. “İle” sözcüğü yerine “ve” sözcüğünü
getirebiliyorsak bağlaçtır. Bu söz-
cüğün yerine “ve” bağlacını getire-
miyorsak edattır. A seçeneğinin ilk
cümlesinde “ile” bağlaç, ikinci cüm-
KARA KUTU YAYIN
lesinde edattır. “Mi” hangi yerde ve
hangi amaçla kullanılırsa kullanılsın
edattır. B seçeneğinde de edat olarak
kullanılmıştır. “Göre” sözcüğü” her
yerde edat, ayrı yazılan “de” sözcüğü
her yerde bağlaçtır. “Ancak” sözcüğü
yerine “sadece” sözcüğünü getirebil-
diğimizde “ancak” sözcüğü edattır. E
seçeneğinde de bu durum söz konu-
İNFORMAL YAYINLARI
sudur.
Cevap A
3. Öncül olarak verilen numaralanmış
cümlelerdeki sözcükleri seçenekle-
re göre değerlendirmemiz gerekiyor.
İlk cümledeki “kitapların kapağı” isim
tamlamasıdır. İkinci cümledeki “açlık-
la” sözcüğü fiili etkilediği için durum
zarfıdır. Üçüncü cümlemizdeki “Yer-
ken” sözcüğü zarf-fiil olup bu cüm-
leyi birleşik yapılı bir cümle yapar.
Dördüncü cümlemizdeki “görünmez”
sözcüğü “-mez” sıfat-fiil ekini almıştır.
Son cümlede edat türünde bir sözcü-
ğe yer verilmemiştir.
Cevap E
4. Öncüldeki cümlenin dolaylı tümleci
"bu şehre ilk giren ve onu yeni baştan
bir Türk şehri olarak kuran dedelerimi-
zin yaşayışlarındaki halis tarafa" söz
öbeğidir. Bu öbekteki "yaşayış" söz-
cüğü isim-fiil, "giren, kuran" sözcükleri
sıfat-fiil, "ve" sözcüğü bağlaç, "olarak"
sözcüğü de zarf-fiildir.
Cevap C
KARA KUTU
KİTAPLARI
5. Öncüldeki parçanın ilk cümlesindeki
"bulunan" sözcüğü sıfat-fiildir. Üçüncü
cümlesindeki "açılmasına" sözcüğü
ise isim-fiildir. Dördüncü cümledeki
"olarak" sözcüğü zarf-fiildir. Son cüm-
ledeki "de" sözcüğü bağlaçtır.
Cevap B
6. Öncüldeki "onu" işaret zamiri, "edebî"
niteleme sıfatı, "kendi" dönüşlülük za-
miri, "ve" bağlaçtır. Cümlede benzet-
me edatı olan "gibi" sözcüğü yoktur.
Cevap C
7. A, B, C, D seçeneklerinde edatlarla
ilgili olarak verilen bilgiler doğrudur.
KARA KUTU YAYIN
Ancak edatların görevlerini bazen bir
yapım ekinin üstlenmesi doğru değil-
dir.
Cevap E
8. Öncülde altı çizili olarak verilen "ha-
İNFORMAL YAYINLARI
kikaten, tesadüfen, tamamen, kalben"
sözcükleri durum zarfıdır. "Rağmen"
sözcüğü ise edattır.
Cevap B
9. Numaralanmış olarak verilen parça-
nın ikinci cümlesindeki “-a rağmen”
edat, “ne . . . ne de” bağlaçtır. Üçün-
cü cümledeki “için, yalnız” sözcükler
edat, “ile” bağlaçtır.
Cevap C
10. İsimlere sorulacak "nasıl" sorusu ni-
teleme sıfatını verir. "Asıl konu" söz
öbeğindeki "asıl" bu nedenle sıfattır.
"-e karşı" sözcükler arasında ilgi ku-
ran edattır. "Daima" sözcüğü zaman
zarfıdır ve "ne zaman" sorusunun ce-
vabıdır. "Böyle" sözcüğü de "mecburi-
yet" isminin işaret sıfatıdır.
Cevap B
11. Öncülde bulunan "karşısına alıp,
ardından sürükleyerek" zarf-fiil gru-
bu, "unutulmaz yazar, dünyayı de-
ğiştirebileceğini" sıfat-fiil grubu,
"Dostoyevski'nin kahramanlarından"
isim tamlaması, "unutulmaz yazar,
çeyrek saat" sıfat tamlamalarıdır. Ön-
cül parçada edat grubu yoktur.
Cevap A
9 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
DİL BİLGİSİ: BAĞLAÇLAR ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

TEST – 1
ÇÖZÜMLER

1. “De” bağlacı cümleye genellikle “baş-

kaları, başka şeyler gibi, bile” anlam-
ları katar. Kendinden önceki sözcük-
ten ayrı yazılır, ünlü uyumuna uyar
ama ünsüz benzeşmesine uymaz.
Sorumuzun A seçeneğinde “sen de
gidersin” derken giden başkaları da
olduğunu, onlarla eşitlik kavramı için-
de bulunduğunu göstermektedir.
Cevap A

2. Numaralanmış sözcükleri olan ön-

cüldeki cümlemizdeki bu sözcüklerle
ilgili olan açıklamalara bakacağız.
“Mavi sular” tamlamasında “mavi”
sözcüğü niteleme sıfatıdır. “Yan-ı-n-
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

da” sözcüğü üçüncü tekil kişi iyelik eki
ve bulunma eki almıştır. “Üzerindeki”
sözcüğünde bağlaç olan “ki” değil, sı-
fat yapım eki olan “-ki” kullanılmıştır.
“Yıkık dökük” yakın anlamlı sözcük-
lerden oluşan bir ikilemedir. “-e kadar”
sözcüğü yer, zaman kavramlarında
sınırlama yapan bir edattır.
Cevap C
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

3. Öncülde bulunan “bölüm adları de-

ğişse de” ifadesindeki “de” bağlacı
bu cümleye “bile” anlamı katmıştır.
A seçeneğindeki “de” bağlacı “ama”
anlamı, C seçeneğindeki “pekiştirme”
anlamı, D seçeneğinde “başka var-
lıklara olduğu gibi” anlamı, E seçe-
neğindeyse “başka şeylerde olduğu
gibi” anlamları vermektedir. B seçe-
neğindeyse öncüldeki “bile” anlamını
vermektedir.
Cevap B

4. "İle" sözcüğü yerine "ve" sözcüğünü

getirdiğimizde bağlaç olduğu için I nu-
maralı sözcük bağlaçtır. "Gölgesine"
sözcüğü isim, "nasıl" sorusu da soru
zarfıdır. "Hangi" sözcüğü de "nokta"
isminden önce gelerek soru sıfatı ol-
muştur.
Cevap B

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 10

DİL BİLGİSİ: FİİLLER (EYLEMLER) ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Bir Japon yazar olan Murakami hak-
kında öncülde belirtilen cümledeki altı
çizili sözcükleri dil bilgisi açısından
değerlendireceğiz. “Kadar” benzetme
edatı olup yer ve zamanda sınırlan-
dırma, karşılaştırma anlamları da ka-
tabilir cümleye. “En” sözcüğü üstünlük
zarflarındandır. “Gösteril-en” sözcüğü
sıfat-fiil eki almıştır. “Ziyaret edip” yar-
dımcı fiille oluşan birleşik sözcüktür.
“Gerçek” isimdir, bu sözcük “gerçek-
leştirilen” şeklinde isimden fiil türetme
eklerinden sonra sıfat-fiil eki almış
gövdeden türeyen bir sözcüktür.
Cevap E
KARA KUTU YAYIN
5. Türkçede “et, ol, eyle, buyur, kıl” söz-
cükleri yardımcı fiillerdir. A seçeneğin-
de “otururdu”, B seçeneğinde “tutku-
nuydu”, C seçeneğinde “pişirmekti”,
E seçeneğinde “başladı” sözcükleri
yüklemdir. D seçeneğindeki “yar-
dım ederdi” birleşik fiili yardımcı fiille
oluşmuştur. Bu arada "et" sözcüğü
kullanıldığı cümlede "fiyat, yapmak"
anlamlarında kullanıldığı zamanlarda
yardımcı fiil olma özelliğini kaybeder
ve basit yapılı fiil olur.
Cevap D
6. Öncül olarak verilen uzun cümle-
deki sözcükleri dil bilgisi açısından
değerlendireceğiz. “Gibi” sözcüğü
benzetme edatıdır. “Varsayım, tuta-
mayacağı, hiçbir, tutamaz” sözcükleri
yapı bakımından birleşiktir. “Tutamaz,
tutamayacağı” sözcükleri yeterlik fiili-
nin olumsuzudur ve birleşik yapılı söz-
9. Öncüldeki metinde bulunan "şöyle
diyaloglar, on avro" söz öbekleri sıfat
tamlamalarıdır. "Sefer sırasında, dol-
muş kültürü" söz öbekleri ise belirtisiz
isim tamlamasıdır. "Kusura bakma"
sözü de birleşik fiildir.
Cevap E
10. Öncül olarak verilen uzun cümledeki
sözcükleri dil bilgisi açısından değer-
lendirmemiz gerekiyor. “Değerlen-
direbilmemizi de” ifadesindeki “de”
bağlaçtır. “Hakkındaki” sözcüğündeki
“-ki” eki sıfat yapım ekidir. Devrin,
yalnız” sözcüklerinde ünlü düşmesi
bulunmaktadır. “Kendi” sözcüğü ise
dönüşlülük zamiridir. Sürerlik fiili, fiile
getirilen “-ekal, -edur, -egel” fiillerinin
biriyle oluşur ve işin bir müddet de-
vam ettiği, bir anda bitmediği anlamı
verir. Öncüldeki cümlede sürerlik bir-
leşik fiiline yer verilmemiştir. Bu açık-

KARA KUTU YAYIN

cüklerdir. “Bin kez” tamlamasındaki
“bin” sözcüğü sayı sıfatıdır. Öncüldeki lamalara göre diğer seçenekler elenir
2. Bir fiilin aldığı kip eki kendi anlamında ve C seçeneği cevap olur.
cümlede ek fiil alan bir sözcük yoktur.
da başka kip anlamında da kullanı- Cevap C
labilir. Bu durum anlatım bozukluğu Cevap A
sebebi değildir. “-yor” şimdiki zaman
eki olup sözle işin aynı anda yapıl-
dığını belirtir. Bu eki alan A, C, D, E
seçeneklerindeki “adlandırıyor, oynu-
yor, sindiriyor, çıkıyorum” fiilleri geniş
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

zaman anlamında kullanılarak anlam

kaymasına uğramıştır. Aynı ek B se-
çeneğindeyse “Piri Reis . . . geliyor.”
şeklindeki kullanımında “gelmiş” anla-
mı kazanmıştır.
Cevap B
3. İlk cümledeki "kuşatılmış" sözcüğü
sıfat-fiil eki almıştır. İkinci cümlede-
ki "tarihî" sözcüğü niteleme sıfatıdır.
Dördüncü cümledeki "hakikat-tir" söz-
cüğü geniş zamanlı ek eylam almıştır.
Son cümledeki "mümkün olmuyor"
sözcüğü de birleşik fiildir. Üçüncü
cümledeki "yitiriyor" fiili basit zaman-
lıdır, birleşik zamanlı değildir.
Cevap C
7. Kimi ekler geldiği fiilde işin devamlı 11. Öncülde bazı kip eklerinin yapım eki
olarak yapılır olduğunu ortaya koyar. gibi kullanılması anlatılıyor. A, B, C,
A seçeneğindeki “ayırıyor” sözcüğü D seçeneklerindeki "girdi, yakacak,
“ayırmış” anlamında kullanılmıştır. B okur, çıktı" sözcüklerinde bu durum
seçeneğindeki “düşecektim” fiili geç- geçerlidir. E seçeneğindeki "alacak"
mişte kalan bir işi dile getirmiştir. C sözcüğü ise gelecek zaman eki al-
seçeneğindeki “çıkarıverir” tezlik fiili mıştır.
“çıkaracaktır” anlamında, D seçene- Cevap E
ğindeki "tuttum" fiili de geçmişte kalan
ve yaşanan bir olayı yansıtmaktadır.
E seçeneğindeki “uygulanabilmekte”
sözcüğünden önce gelen “yıllardır”
sözcüğü de işin sürekli olarak yapıldı-
ğını yansıtmaktadır.
Cevap E

8. Bazı ekler eklendiği fiilde işin devamlı

olarak yapılır olduğunu ortaya koyar.
Bunun dışında sürerlik fiili, fiile geti-
4. Verilen parçada geçen “yanlara doğ-
rilen “-kal, -dur, -gel” fiillerinin biriyle
ru, ile” edattır. “Bu parmaklar” işaret
oluşur ve işin bir müddet devam etti-
sıfatı, “da” bağlaç, “cezbediyor” birle-
ği, bir anda bitmediği anlamı verir. A,
şik fiildir. Öncül parçada zaman zarfı
D, E” seçeneklerinde yüklemler fiildir
ise yoktur.
ama sürekli olarak yapılma anlamı
Cevap A taşımaz. A, C seçeneklerindeki yük-
(2022-KPSS) lemler ad soyludur. Ancak C seçene-
ğindeki “yapageldiğim” sözcüğü sıfat-
fiil olarak işin devamlı olarak yapılma
anlamı taşımaktadır.
Cevap C

11 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)

DİL BİLGİSİ: FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER) ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
Pratik Bİlgi:
Fiil kök ya da gövdelerinden türeyerek
isim, sıfat, zarf olan sözcüklerdir fiilim-
siler. Fiilimsiler cümlelerde yüklem dı-
şında bir öge olduğunda yan yargı du-
rumuna gelerek girişik birleşik cümle
yapar. İsim ve sıfat-fiiller kullanıldıkları
cümlede yüklem olarak da görev ala-
bilir. Ancak zarf-fiiller yüklem olamaz.
1. Öncülde verilen dizelerdeki “bir” söz-
cükleri belgisiz sıfat olmuştur. “Gibi,
ile” sözcükleri edattır. “Veda ediyor”
yardımcı fiille oluşan birleşik fiildir. Fiil
kök ya da gövdelerine gelen “-ma, -ış,
-mak (mayışmak)" ekleriyle türeyerek
isim görevi alan sözcüklere "isim-fiil"
adı verilir. (Eylem adı) Öncülde verilen
dörtlükte isim-fiil türünde bir sözcüğe
KARA KUTU YAYIN
yer verilmediği görülmektedir. Cüm-
lelerdeki asıl yükleme temel yargı da
denir. "Temel yargı" dışında cümlede
kullanılan fiilimsiler de "yan yargı"
olarak görev alır.
Cevap C
2. Bir fiilin kök ya da gövdesine getire-
İNFORMAL YAYINLARI
ceğimiz “-iver” fiili tezlik birleşik fiilini
oluşturur, “uyanıver” de bunun ör-
neğidir. “Silkinip” sözcüğü zarf-fiildir.
“Kalkalım” sözcüğü de istek kipiyle
çekimlenen fiildir. “Duruyoruz” fiili de
şimdiki zaman eki almıştır. Öncüldeki
parçada sıfat-fiil kullanılmamıştır ama
isim-fiil bulunmaktadır. (gerçekleştir-
menin)
Cevap C
3. Sıfat-fiiller sıfat ve isim tamlamaları
içinde görev alabilir. A, B, C, D se-
çeneklerindeki “Taşların kovukların-
da bitmiş sarı çiçekler, ayaklarımın
altından geçen suya, kocaman bir
ekin yığının yanında çalışan ihtiyar
kadın, kilo vermenin yolunu bıkmadan
usanmadan arayanlar, sabah odaya
girdiğimde yatağın yanına düşmüş bir
kâğıt parçası” söz öbeklerinde sıfat-
fiiller görev almıştır. E seçeneğinde
böyle bir kullanım örneği bulunma-
maktadır.
Cevap E
4. Sıfat-fiiller fiil kök ya da gövdelerine
getirilen "-an, -ası, -mez, -ar, -dik,
-ecek, -miş (Anası mezar dikecek-
miş.)" eklerinin biriyle türeyen ve ni-
teleme sıfatı görevinde bulunan söz-
cükledir. “Döküldüğü yer, zor ulaşılır
balıkçı köyü, keşfedilmiş yer, izleyen
orman yolları” tamlamalarında sıfat-fi-
iller bulunmaktadır. “Uzayıp” sözcüğü
ise zarf-fiildir.
Cevap E
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
5. Fiilimsiler fiillerden türeyerek isim,
sıfat ya da zarf olarak kullanılır. “Ola-
rak” sözcüğü zarf-fiildir. “Yapacak, tü-
kenmez, yaptığı, adayan” sözcükleri
aldıkları ekten ve isimden önce gel-
mesinden dolayı sıfat-fiildir.
Cevap A
6. Öncülde geçen “genetik mühendisliği
ve biyomedikal alan” bağlama gru-
bu, “özelliğinden dolayı” edat grubu,
“molekül olan yeşil floresan, çalışan
araştırmacılar” sıfat-fiil grubu, “ihtiyaç
duymadan” zarf-fiil grubudur. ”Meyda-
na gelmektedir, ilgisini çekmektedir”
ise isim-fiil grubu değildir.
Cevap A
7. Fiilimsiler değişik yapılı fiillerden belirli
eklerle türeyen sözcüklerdir. Bunlar
isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olarak bö-
lümlere ayrılır. İkinci cümledeki “ula-
şan, üçüncü cümledeki “yazdıkları”,
beşinci cümlemizdeki “dolaştığınızda,
yazılandan” sözcükleri fiilimsi olan söz-
KARA KUTU YAYIN
cüklerdir. Birinci ve dördüncü cümlede
bir fiilimsi yoktur.
Cevap B
8. A, B, C, D seçeneklerinde bulunan
"görünen, baktıkça, yaşamadığım,
değiştirmeleri" sözcükleri fiilimsilerdir.
E seçeneğindeki "dağıtacak" sözcüğü
çekimli fiildir.
İNFORMAL YAYINLARI
Cevap E
9. Fiilimsiler fillerden türeyerek isim, sı-
fat ya da zarf olan sözcüklerdir. Veri-
len parçanın ikinci cümlesinde geçen
“görün-en” sözcüğü sıfat – fiil, “fark ed
– ince” sözcüğü zarf – fiil, kurcala –
ma – y – a” sözcüğü de isim – fiildir.
Diğer cümlelerdeki “yüz – en, ol – an,
çıkar – an, karşılaş – tığı, yürütül –
en” sözcükleri sıfat – fiil; “gezinir-ken,
yerleştir – erek “ sözcükleri zarf – fiil,
“ölç – mek” de isim – fiillerdir. Ancak
üç çeşit fiilimsi sadece ikinci cümlede
vardır.
Cevap B
10. Sıfat-fiiller fiillere getireceğimiz “-an,
-ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ek-
lerinin biriyle meydana gelir ve yalnız
kullanıldığında adlaşarak niteleme
görevini kaybeder. D seçeneğindeki
“karşılayacağını” buna örnektir. A, B,
C, E seçeneklerindeki “yetecek su,
geçirdiği arkadaş, yapılan toplantı.
Çıkan insanlar” söz öbeklerindeki ilk
sözcükler sıfat-fiil olup kendilerinden
sonra gelen isimleri nitelemektedir.
Cevap D
11. Öncülde verilen “olmuş, diktiği, sem-
bolleşen, kopmaz” sözcükleri sıfat-fi-
illerdir. Bunlar aynı zamanda türemiş
sıfatlardır. “Sağlamlaşmasını” ise
isim-fiildir. Bilindiği gibi fiilimsiler fiil
kök ya da gövdelerinden türer.
Cevap D
12
12. Verilen “işaretlen-miş, dizil-miş, yazıl-
mış, alın-mış” sözcüklerinin aldığı
“-mış, -miş”, sıfat-fiil yapım ekidir ve
bu sözcükler kendilerinden sonra ge-
len sözcükleri nitelemektedir. İki nu-
maralı sözcükse (yontulmuş) edilgen
yapılı fiildir ve aldığı “-muş” eki duyu-
lan geçmiş zaman ekidir.
Cevap B
(2023-KPSS)
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. Fiilimsiler mutlaka fiillerden türer ve
cümlede isim, sıfat, zarf görevlerin-
den birini yapar. A, B, C, D seçenekle-
rindeki "sandığımızdan, anımsamak,
kapılmadan, hatırlatacak" sözcükleri
fiilimsidir. E seçeneğindeki "olmuş"
sözcüğü de çekimli fiildir.
Cevap E
2. Anadolu’da bulunan tarihi yapıları
konu edinen parçadaki numaralanmış
sözcükleri değerlendirmemiz gereki-
yor. İlk sözcüğümüz sıfat-fiildir. İkinci
söz öbeği isim tamlamasıdır. Üçüncü
sözcük isim-fiildir. Beşinci sözcük tü-
remiş yapılı işaret sıfatıdır. Dördün-
cü sözcük olan “hesaplayarak” ise
“-arak” ekini alarak durum zarfı olan
zarf-fiildir.
Cevap D
3. Fiilimsiler fiillerin kök ya da gövdele-
rinden türeyerek isim, sıfat, zarf olan
sözcüklerdir. Ancak sıfat-fiillerin bazı
ekleri aynı anda fiil kip eki olarak da
kullanıldığı için bir karışıklık söz konu-
su olabilir. “Yakalandığı, kamçılayan”
sözcükleri sıfat-fiillerdir. “Diyerek, dö-
nüp” sözcükleri de zarf fiil eki almıştır.
“Gerekirmiş” sözcüğü fiilimsi değildir,
çekimli bir fiil olarak kullanılmıştır.
Cevap E
4. Bir sözcük fiilimsiyse bir fiilin kök ya
da gövdesinden türemek zorundadır.
A seçeneğindeki “geçtikçe” sözcüğü
zarf-fiil eki almış bir fiilimsidir. B seçe-
neğinde bulunan “yaşadığı”, C seçe-
neğinde bulunan “bilinen” sözcükleri
de sıfat-fiil eki alarak niteleme sıfatı
olmuş fiilimsi örnekleridir. D seçene-
ğinde bulunan “sürdürme” sözcüğü
isim-fiildir. E seçeneğinde bulunan
“keşfetmiş” sözcüğü fiilimsi değildir,
çekimli bir fiil olarak kullanılmıştır, yar-
dımcı fiille oluşan bir birleşik fiildir.
Cevap E
DİL BİLGİSİ: FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER) ÇÖZÜMLER
5. Cümlelerimizde çok sık kullandığımız
sözcüklerdendir fiilimsiler. Hatta divan
edebiyatında noktalama işaretleri kul-
lanılmadığı için yargıların zarf-fiillerle
birbirine bağlandığını bile bilmekte
yarar var. Numaralanmış cümleleri bu
açıdan değerlendirmemiz gerekiyor.
Birinci cümledeki “ayıran, düşünebil-
mesi, edebilmesi” sözcükleri, ikinci
cümledeki “düşünme, oluştururken”
sözcükleri, üçüncü cümledeki “aldığı”
sözcüğü, beşinci cümledeki “çözen,
yapan, düşünmek” sözcükleri fiilimsi
örnekleridir. Dördüncü cümlede fiilim-
si türü bir sözcüğe yer verilmemiştir.
Cevap D
6. Niteleme görevi niteleme sıfatlarının
ya da sıfat-fiillerindir oluşturduğumuz
cümlelerde. Bu sözcükler isimlerden
önce gelerek onları renk, biçim, du-
rum bakımından niteler. “Katlanmış
protein, ürettiği amiloid, incelendiği
araştırmalar” söz öbeklerindeki ilk
sözcükler niteleme görevi alan nitele-
KARA KUTU YAYIN
me sıfatlarıdır. Bu sözcükler kendile-
rinden sonra gelen isme soracağımız
“nasıl” sorusuna cevap verir. “Olduğu,
benzediği” ise sıfat-fiil eki almasına
rağmen yalnız kullanılarak adlaşmış-
tır ve bir sözcüğü niteleme durumları
bulunmamaktadır parçada.
Cevap C
İNFORMAL YAYINLARI
7. Sıfat-filler fiillerden türer ve niteleme
sıfatı olur. Öncülün ilk cümlesinde-
ki "kurulmuş", beşinci cümlesindeki
"kalanlar, kavuran" sözcükleri sıfat-
fiillerdir.
Cevap B
8. Fiilimsiler fiillerden türeyerek isim,
sıfat ve zarf olarak kullanılabilen söz-
cükleridir. Öncüldeki “gel-en, dayan-
dır-dığı” sözcükleri sıfat-fiil, “geç-iş,
görül-me” sözcükleri isim-fiildir. “Ara-
y-arak” sözcüğü ise zarf-fiildir.
Cevap C
9. İsim-fiiller fiillere getireceğimiz “-ma,
-ış, -mak” eklerinin biriyle türeyen söz-
cüklerdir. A, C, D, E seçeneklerindeki
“sabahtan akşama kadar yürümek,
ortaya atılan her konuda konuşmayı,
ardı arkası kesilmeyen yalvarışlar, ay-
dınlık ve gürültülü ortamlarda uyuma”
söz öbekleri isim-fiil grubudur. Ancak
B seçeneğindeki “çakmak” sözcüğü
kalıcı isim olmuştur.
Cevap B
10. A, B, D, E seçeneklerinde sıfat-fiil
ekini alan sözcükler (ettiği, kurulduğu,
kazandıran, edildiği” sıfat fiil grubu
içinde özne olmuştur. C seçeneğin-
deyse “ruhsal hastalıklar için inşa
edilen hastanelerden birini” söz öbe-
ğindeki “edilen” sıfat-fiili belirtili nesne
içinde bulunmaktadır.
Cevap C
KARA KUTU
KİTAPLARI
11. Öncülde verilen “olan, anlaşılacak”
sözcükleri sıfat-fiil, “dinleyiş” sözcüğü
isim-fiil, “bile, ve, ama” bağlaç, “için,
değil” edattır ama öncülde zarf-fiil eki-
ni alan sözcük yoktur.
Cevap E
TEST – 3
ÇÖZÜMLER
1. El-Hârîzmî konulu bir öncül verilmiş.
İlk cümledeki “bakış, getirmesi” isim-
fiildir. İkinci cümlede bir fiilimsi yok-
tur. Bu nedenle cevap B seçeneğidir.
Üçüncü cümlede “çözdüğü” sıfat-fiil,
“incelenmesi” isim-fiildir. Dördüncü
cümlede “kullandığımız” sözcüğü sı-
fat-fiil, “hesaplama, kullanması” isim-
fiillerdir. Beşinci cümlede “olarak”
zarf-fiil, “kullanan” da sıfat-fiildir.
Cevap B
KARA KUTU YAYIN
2. Fiilimsiler fiil anlamlarını korurken
isim, sıfat ya da zarf olan sözcükler-
dir. Öncüldeki “erişimini” fiilden tü-
reyen isimdir. “Buluşturacak, basılır,
yaşanan, verecek” sözcükleriyse sı-
fat-fiillerdir.
Cevap A
İNFORMAL YAYINLARI
3. Öncüldeki “köşkün kapısı” belirtili isim
tamlaması, “köşkün kapısından içeri
girince” zarf-fiil grubu, “alçak tavanlı
alt kat, basık merdiven, üst kat” sıfat
tamlamaları, “basık merdivenlerinden
kolayca çıkılıveren üst katı” sıfat-fiil
grubudur. Öncülde edat grubu bulun-
mamaktadır.
Cevap A
4. Öncülde verilen birinci, ikinci, üçün-
cü ve beşinci cümlelerdeki “olabilen,
benzeyen, abartmaya, kınamak, kök-
leşmiş, olduğunu” sözcükleri değişik
türlerde fiilimsilerdir. Dördüncü cümle-
de fiilimsi yoktur.
Cevap D
5. Öncülde verilen “susmadan” zarf-
fiildir. “Durmak, yazma” isim-fiiller,
“esirgendiği, bırakılan” sözcükleri de
sıfat-fiillerdir. Buna göre “susmadan”
sözcüğü cevap olur.
Cevap A
6. Sıfat-fiiller fiil kök ya da gövdeleri-
ne getireceğimiz “-an, -ası, -mez,
-ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinin biriyle
türeyen ve cümlede niteleme sıfatı
olabilen, adlaşmış sıfat olarak görev
yapabilen sözcüklerdir. A seçeneğin-
deki “yetecek”, B seçeneğindeki “bu-
lunan”, C seçeneğindeki “okunur”, E
seçeneğindeki “baktığımız” sözcükleri
sıfat-fiillerdir.
Cevap D
13
7. İlk cümlede isim-fiiller (ısınması, av-
lanma, eklenmesi) ve sıfat-fiil (veren)
vardır. İkinci cümlede sıfat-fiil (gerçek-
leşen) bulunmaktadır. Üçüncü cümle-
de bulunan “beyazlayarak” zarf-fiil,
“ölmesi” isim-fiil, “gösterdiği” de
sıfat-fiildir. Dördüncü cümlede sı-
fat-fiil (gelen) görülmektedir. Beşinci
cümlede de isim-fiil (bulunması) ve
sıfat-fiil (aldığı) vardır.
Cevap C
(2023-TYT)
8. Bu soru için verilen parçada geçen
“veren, olan” sözcükleri sıfat-fiil eki
almıştır. “Geleneklere, insanların,
ayinleri, kitlelerin, eskilerin, balatla-
rı” çokluk eki, “ayinleri, ilgisi, sesi,
battaniyem” iyelik eki, “insanların,
Nergui’nin, eskilerin” tamlayan eki
alan sözcüklerdir. Bu parçada zarf-fiil
eki alan sözcük yoktur.
Cevap A
(2018-KPSS)
9. Bu soru için verilen parçada geçen
“akan, çıkan” sözcükleri sıfat-fiildir,
“susamak” ise isim-fiildir. “Bir yanda”
belgisiz sıfat, “şu bulut, bu su” işaret
sıfatlarıdır. Öncül parçada zarf-fiil ise
yoktur.
Cevap E
(2018-KPSS)
10. A seçeneğindeki “eriyen” sıfat-fiil,
“doldurmanın” isim-fiildir. B seçene-
ğindeki cümlede fiilimsi bulunma-
maktadır. C seçeneğindeki “örten,
gelen” sıfat-fiil, “dağıtarak” zarf-fiil,
“ısınmayı” isim-fiildir. D seçeneğindeki
“erimesinin, engellenmesi, yükselme-
sinin” isim-fiillerdir. E seçeneğindeki
“ısınmanın” isim-fiildir.
Cevap B
(2023-MSÜS)
11. Zarf-fiiller, fiil kök ya da gövdelerinden
belirli eklerle türeyerek zaman ya da
durum zarfı olan sözcüklerdir. “Ye-
nilenmeyi, geçirmekten” sözcükleri
isim-fiildir. “Olmayan, çağrıştıracak”
sözcükleri sıfat-fiildir ama “yaklaştık-
ça” sözcüğü zarf-fiildir. Zaman zarfı
olmuştur.
Cevap B
(2020-KPSS)
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
DİL BİLGİSİ: SÖZCÜKTE YAPI ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Yapım ekleri sözcüklerin yapılarını ve
anlamlarını değiştirir, türlerini değişti-
rebilir. Yapım eki alan sözcüğe "göv-
de" denir. Çekim ekleri de sözcüklerin
cümledeki görevlerini belirler. “Gör-
ün-üş-ü, yan-sı-t-ıyor” sözcüklerinin
aldığı son ekler çekim ekleridir. Daha
önceki ekler de yapım ekleri olduğu
için türemiş sözcüklerdir. “Altında, şa-
kaklarının” sözcükleri sadece çekim
eki, “saklamak” sözcüğü de sadece
yapım eki almıştır. Bu açıklamalara
göre de "görünüşü, yansıtıyor" söz-
cükleri hem yapım hem de çekim eki
almıştır.
Cevap D
2. “Bağ” sözcüğü isimken “-la-n” ekini
KARA KUTU YAYIN
alarak fiil, “-tı” ekini de alarak isim
olmuştur. Tek yapım eki alan sözcük
gövdeyken “bağlantı” sözcüğü birden
fazla yapım eki aldığı için gövdeden
türeyen sözcük olmuştur. Ardından da
üçüncü tekil kişi iyelik eki almıştır bu
sözcük. “Ön” sözcüğü de “ön-em-se”
şeklinde isimden isim, daha sonra da
isimden fiil eki alarak gövdeden tü-
İNFORMAL YAYINLARI
remiştir. Bu sözcüğün aldığı duyulan
geçmiş zaman eki de çekim ekidir.
“Sonuna, yıllarından, onlardan” söz-
cükleri de sadece çekim eki almıştır.
Cevap B
3. Öncüldeki I numaralı sözcük olan
“zaman-ı” tamlayanı düşmüş isim
tamlamasıdır ve aldığı ek de belirtme
durum eki değil, tamlanan ekidir. Ön-
cülde verildiği gibi “köylerine” sözcüğü
iyelik eki, "yapılmış" sözcüğü sıfat-fiil
eki, “minderleri” sözcüğü” çokluk eki,
“taşınırlardı” sözcüğü de geniş zaman
eki almıştır.
Cevap A
4. Öncülde verilen dörtlüğün sözcükle-
rini seçeneklerde verilen eklere göre
değerlendirmemiz gerekiyor. “Uza-
ğım, rüzgârdır” sözcükleri ad soylu
olup ek fiil alarak yargı gücüne sahip
olmuştur. “Gelmesen, azalacağım”
fiillerinde şahıs eki bulunmaktadır.
“Gibi” sözcüğü benzetme edatıdır.
“Şiirlerim” sözcüğü iyelik eki almıştır.
Hiçbir sözcükte ilgi eki kullanılmamış-
tır. Belirtili ve zincirleme isim tamla-
malarında tamlayan sözcüğün aldığı
"-ın, in, -un, ün" eklerine ilgi eki de
denmektedir.
Cevap A
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
5. Cümlede yapılan işi yapan açıkça bel-
liyse gerçek özne vardır ve fiil etken
çatılıdır. Öncüldeki cümlede de etken
fiil vardır. “Değişimin birey üzerinde-
ki etkileri” söz öbeği belirtili nesne
olup isim tamlamasından oluşmakta-
dır. “Etki, biçim, değişim, kullandığı”
sözcükleri fiilden türeyen isimlerdir.
“Eserlerinde, üzerinde” sözcükleri
bulunma durum eki almıştır. “Eserleri,
kullandığı, üzeri, etkileri” sözcüklerin-
de iyelik eki bulunmaktadır. Oysa E
seçeneğinde bu bilginin aksi verilmek-
te ve bu seçenek cevap olmaktadır.
Cevap E
6. Öncüldeki parçada bulunan numara-
lanmış sözcüklerin dil bilgisi açısın-
dan değerlendirmesini yapacağız.
“Yapılan” sözcüğü sıfat-fiil yapım eki
almıştır. “Tanı-ş-ma-y-ı” sözcüğü ya-
pım ve çekim eki almıştır. “Reddet-
KARA KUTU YAYIN
mesine” sözcüğünde ünsüz türemesi
görülmektedir. “Ortaya koyuyor” söz-
cüğü yapıca birleşiktir. “Kalıtsal” söz-
cüğü fiilden isim yapma eki almıştır.
Bu sözcük isimden fiil yapma eki al-
mamıştır.
Cevap D
İNFORMAL YAYINLARI
7. Öncüldeki ilk ve ikinci dizelerdeki
“önce, sonra” sözcükleri “ne zaman”
sorusunun cevabı olarak zaman zarfı
olmuştur. “Belirmişti” sözcüğü çekimli
fiildir. “Bir” sözcükleri “herhangi” anla-
mı taşıdığı için belgisiz sıfat olmuştur.
“Baygın, uçmaz, duyulan” sözcükleri
fiilden isim yapım eki almıştır. Ancak
dizelerde varlığın sahibini belirleyen
ek olarak da bilinen iyelik ekine yer
verilmemiştir.
Cevap B
8. Yapım ekleri sözcüklere geldiğinde
onların anlamlarını, yapılarını değiş-
tirir, türlerini de değiştirebilir. “Düşün-
ce, abart-ı-lı, gül-me-ce-sel, anla-t-ım”
sözcüklerinde yapım eki kullanılmıştır.
Çekim ekleri sözcüklerin cümledeki
görevini belirler. “Yan-ı-n-ı” sözcüğü
birden fazla çekim eki almıştır.
Cevap B
9. Öncülde geçen “insan-ı, kurd-u,
peynir-i, biz-i” sözcükleri belirtme du-
rum ekini almıştır. E seçeneğindeki
“karakter-i” sözcüğü ise tamlanan eki
almıştır.
Cevap E
14
10. Öncül olarak verilen parçada bazı
sözcüklerin altları çizilmiş ve bunların
hangilerinin hem yapım hem çekim
eki aldığını bulacağız. Yapım eki söz-
cüğün anlamını değiştirir, çekim eki
sözcüğün görevini değiştirir. “Alt-ında,
alan-larının” sözcükleri sadece çekim
eki almış, “yer –leş – im” sözcüğü iki
yapım eki alırken “can – lı –lar, yaş –
a – ma – y –ı” sözcükleri hem yapım
hem de çekim eki almıştır. (- lar, -ı çe-
kim eki, diğerleri yapım eki)
Cevap C
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. Belirtme durum eki "-ı, -i, -, -u, -ü"
olup eklendiği sözcüğü belirtili nes-
ne yapar ancak bu ek üçüncü tekil
kişi iyelik ekiyle karıştırılabilir. Buna
göre B seçeneğindeki "sahneleri"
sözcüğü belirtme durum eki almış-
tır.
Cevap B
2. İyelik ekleri, isimlere gelerek isimle-
rin kime ya da neye ait olduklarını
gösteren parçacıklardır. A, B, C,
D seçeneklerindeki altı çizili söz-
cüklerde üçüncü çoğul kişi iyelik
eki yoktur. E seçeneğindeki "sahip
olduk-ları-n-ın" sözündeyse üçüncü
çoğul kişi iyelik eki kullanılmıştır.
Cevap E
3. Yapım ekleri sözcüklerden yeni söz-
cükler türetmeye yarar. Seçenekler-
deki “sür-eç, var-lık, say-gı-lı, yet-er-
lik” sözcükleri yapım eki alarak yeni
yapıya ve anlama ulaşmıştır. “Ken-
dinden” zamiri ise sadece çekim eki
almıştır. Bu ek de ayrılma durumu
ekidir.
Cevap D
4. Öncüldeki "Çinlilerin" sözcüğü tam-
layan eki almıştır. "Gülümsemesini"
sözcüğünde belirtme durum eki, "dil-
lerin" sözcüğünde çoğul eki, "üstün-
de" sözcüğündeyse bulunma durum
eki vardır.
Cevap D
DİL BİLGİSİ: SÖZCÜKTE YAPI ÇÖZÜMLER
5. Kullandığımız sözcükler fiil ya da
isim kökü olarak kendi aralarında
ikiye ayrılır. A, B, D, E seçeneklerin-
de verilen "yerleş, ilerleyiş, yolculuk,
hızlan" sözcüklerinin kökleri "yer, ileri,
yol, hız" olup isimdir. C seçeneğindeki
"baskı" sözcüğü "bas" fiili kökünden
türemiştir.
Cevap C
6. Yapım ekleri sözcüklerin yapılarını
değiştirir, bu arada türlerini değiştire-
bilir. Çekim ekleri de sözcüklerin gö-
revlerini belirlemeye yarar. E seçene-
ğindeki "sağ-lığ-ı-n-a" sözcüğü hem
yapım hem de çekim eki almıştır.
Cevap E
7. Yapım ekleri eklendikleri sözcüklerin
yapısını, anlamını değiştirir; türünü
değiştirebilir. “Kayna-k, güven-li, yaş-
a-y-an, kork-unç” sözcükleri yapım eki
KARA KUTU YAYIN
almıştır ve türemiştir. “Alan-ları-n-ın”
sözcüğü ise sadece çekim eki almıştır
ve basit yapılıdır.
Cevap B
8. İsimlere ya da isim soylu sözcüklere
İNFORMAL YAYINLARI
gelerek onların sahibini belirleyen
“-im, -in, -i, -imiz, -iniz, -leri” parça-
cıklarına iyelik eki denir. İsim tamla-
malarında tamlanan sözcüğün aldığı
ek de aynı anda iyelik ekidir ki buna
iyelik zamiri de denebilir. Buna göre
“göstergesi, sembolü, bulunurluğu,
değeri” sözcüklerinin sonunda iyelik
eki vardır. Bu sözcüklerin iyelik eki
aldığı başlarına getireceğimiz “onun”
sözcüğüne uyumlu olmasıyla kanıtla-
nabilir. “Gıdayı” sözcüğüyse iyelik eki
değil de belirtme hâl eki almıştır.
Cevap C
(2023-MSÜS)
9. Türkçe sözcükler fiil ya da isim kö-
kenlidir. Öncülde numaralı olarak ve-
rilen “bölgelerinden, tutkunlarını, ılık,
dalgıçların” sözcükleri fiil kökünden
(böl, tut, ılı, dal) türemiştir ama “kum-
salları” sözcüğü “kum” isim kökünden
türemiştir.
Cevap C
(2020-KPSS)
10. Öncüldeki “parıldayan” sözcüğü
yansıma (par) kökenlidir ve isim
köklü kabul edilmektedir. “Büyü-
yemedikleri, kemir-miş, kırp-tıkları,
ser-ilmiş” sözcükleri ise fiil kökenlidir.
Cevap A
(2023-KPSS)
KARA KUTU
KİTAPLARI
TEST – 3
ÇÖZÜMLER
1. Kimi durumlarda bir ekin varlığı ya da
yokluğu anlam olarak cümleye bir şey
katmaz, cümleden bir şey eksiltmez.
İsimlere geldiğinde isimlerin kime,
neye ait olduğunu belirterek onların
sahiplerini gösteren iyelik eki de A
seçeneğindeki “kendisi” dönüşlülük
zamirinde işlevsiz durumdadır. İyelik
ekinin anlamını “kendi” zamiri karşı-
ladığı için bu sözcükteki iyelik ekini
attığımızda anlam değişmez.
Cevap A
2. Öncül olarak verilen parçada bulunan
bazı sözcükleri dil bilgisi açısından
değerlendirmemiz gerekiyor. A seçe-
neğindeki “hareket-leri-n-i” sözcüğü
iyelik eki ve belirtme eki almıştır. B se-
çeneğindeki “vücud-u-n-un” sözcüğü
KARA KUTU YAYIN
tamlayan eki almıştır. C seçeneğinde
bulunan “siyah-la-t” sözcüğü isimden
fiil türetme ekleri almıştır. E seçene-
ğindeki “aç-ıl-ıyor-du” sözcüğü bir
yapım, iki çekim eki almış bir fiildir. D
seçeneğine “kurbağa” isminden “-la”
ekiyle fiil, ondan da “-ma” ekiyle isim
türetilmiştir.
İNFORMAL YAYINLARI
Cevap D
3. Yapım eki almayan ya da başka söz-
cükle birleşmeyen sözcüğe kök denir.
Yapım ekleri sözcüğün yapısını, an-
lamını değiştirir, türünü değiştirebilir.
A, B, D, E seçeneklerindeki sözcükler
basittir ama C seçeneğindeki "eleştiri"
sözcüğü türemiştir.
Cevap C
4. Ayrılma durum eki “-dan, -den” cüm-
lede değişik anlamlar kazanabilir.
Bu eki alan A, B, C, E seçeneklerin-
de bulunan “kanserden, korkudan,
ilgilenmediğinden, az olduğundan”
sözcüklerinde sebep anlamı verirken
D seçeneğindeki “takımından” sözcü-
ğünde o gruba aitlik anlamı vermek-
tedir.
Cevap D
5. Türkçede sözcükler fiil ve isim kökü
olarak ikiye ayrılır. B, C, D, E seçe-
neğindeki sözcükler fiilden türemiştir.
Ancak A seçeneğindeki sözcüğün
kökü isimdir. (ara-lık) "Uyanırdı, sür-
meyi, dolduran, ışık" sözcükleri fiil
kökenlidir.
Cevap A
15
6. Dilimizdeki bazı ekler isimden, bazı
ekler de fiilden sözcük türetmeye ya-
rar. “-ıntı, -inti, -untu, -üntü” örneğinde
olduğu gibi bazı ekler de hem fiilden
hem de isimden isim türü sözcük tü-
retmekte kullanılır. Bu ek A, B, C, E
seçeneklerindeki “buluntu, kuruntu,
süprüntü, bozuntu” sözcüklerinde
“bul, kur, süpür, boz” fiillerinden isim
türetmiştir. D seçeneğindeki “bağıntı”
sözcüğündeyse “bağ” isminden isim
türetmekte kullanılmıştır.
Cevap D
7. Öncülde verilen: “Bugün okula gi-
demediği için üzgündü.” cümlesinin
yüklemi “üz” fiilinden türeyerek ek fiil
alan bir isimdir. A seçeneğindeki yük-
lem basit yapılıdır. B seçeneğindeki
“göründü” fiilden türeyen fiil, C seçe-
neğindeki “günlüktü”, E seçeneğinde-
ki ”özgündü” isimden türeyen isim; D
seçeneğinde bulunan “övgüydü” ise
“öv” fiilinden türeyerek ek fiil almış ve
yüklem olmuş bir isimdir.
Cevap D
8. Sözcükleri kök olarak fiil ve isim ola-
rak ikiye ayırırız. İsimler de kendi ara-
larında isim, sıfat, zarf, zamir, edat,
bağlaç ve ünlem olarak ayrılır. Soru-
daki “et-ki-leş-im, es-in-len-erek, biç-
im” sözcükleri fiil kökünden türemiştir.
“İş-lem-ci, yaş-a-n-ma” sözcükleri de
isim kökünden türemiştir.
Cevap D
9. Yapım eki alan sözcükler türemiş
yapılıdır. Öncülde bulunan "ergenlik,
diye, sanatçılar, gençleşirler" sözcük-
leri türemiş yapılıdır. "Çekerler" fiili ise
geniş zaman kip eki ve üçüncü çoğul
kişi eki almış basit yapılı bir sözcüktür.
Cevap B
10. Öncüldeki "kuramına, oluşumunun,
sıcaklıklar, birleşmesini" sözcükleriyle
ilgili açıklamalar doğrudur. Ancak "ha-
zırladı" sözcüğü fiilden değil, isimden
türemiştir.
Cevap E
11. Bazı ekler hem yapım hem de çekim
eki olarak kullanılabilir. Bu arada aynı
ek değişik çekim eki olarak da görev
alabilir. B, C, D, E seçeneklerindeki
“hız-ı, hedef-i, tespit-i, yöntem-i” söz-
cüklerindeki “-ı, -i”; tamlanan eki ya
da üçüncü tekil kişi iyelik eki olarak
görev almıştır. Ancak A seçeneğin-
deki “insanlığ-ı” sözcüğünde belirtme
durum ekidir.
Cevap A
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
ÇÖZÜMLER
DİL BİLGİSİ: SÖZCÜKTE YAPI ÇÖZÜMLER
12. Öncüldeki altı çizili ilk sözcük "yerleri-
ni" olup hem iyelik eki hem de belirt-
me hâli ekini, ikinci sözcük "çıktığım"
da sıfat-fiil ekini almıştır. Üçüncü söz-
cük "diriltecek" ise gelecek zaman eki
değil de sıfat-fiil ekine sahiptir. Dör-
düncü sözcük "çekmişti" duyulan geç-
miş zaman eki, son sözcük "sahile" de
yönelme hâli ekini almıştır.
Cevap C
TEST – 4
ÇÖZÜMLER
1. Öncülde “Edatların bir bölümü, fiil
veya isim köklerine getirilen eklerin
kalıplaşması yoluyla meydana gel-
miştir.” deniyor. A, B, D, E seçenek-
lerindeki “sonra, üzere, önce, başka”
sözcükleri edat öbeği oluşturup isim
kökenlidir. C seçeneğindeki “göre”
sözcüğü de edat olup fiil kökenlidir.
Cevap C
KARA KUTU YAYIN
2. Öncüldeki ilk cümlenin yüklemi “var”
sözcüğüdür ve isimdir. Son cümlenin
yüklemi “görmedim” sözcüğüdür ve
fiildir. “Bratislava’nın kalesi, Tuna kı-
yısı, tepenin üzeri, kulelerin ikisi” isim
tamlamalarıdır. “Bir kalesi, bir tepenin,
bu kule, muazzam bir mimari, bu hâli”
sıfat tamlamalarıdır. “Duruyorsa” söz-
İNFORMAL YAYINLARI
cüğü şimdiki zamanın şartına göre
çekimlenmiş birleşik çekimli bir fiildir.
Parçada birleşik kelime yoktur.
Cevap A
3. İyelik ekleri isimlerin sahiplerini belir-
ler ve sonraki adı önceki ada bağlar.
Hâl ekleri eklendikleri adları genellikle
fiile bağlar. Çatı eki, olumsuzluk ekin-
den önce gelir. İyelik ekleri durum ek-
leri gibi vurguludur.
Cevap D
4. “Senin uyuduğunu, deniz mağarası,
hazların âlemi, öğle sonu” her dizde
tamlama olduğunu gösterir. “Senin,
bir, deniz, kadar, hazların, yüzünde,
bir” sözcükleri de dizelerdeki basit
sözcüklerdir. Birinci ve üçüncü dizede
sıfat yoktur.
Cevap D
5. “Adı” sözcüğü belirtme durum eki
değil de üçüncü tekil kişi iyelik eki al-
mıştır. “Yağ-ış-lar-ın” sözcüğü yapım
ve çekim ekleri almış isimdir. “Bit-tiğ-i-
n-i” sözcüğü sıfat-fiildir ve birden fazla
çekim (belirtme, iyelik) eki almıştır.
“Göç” fiili geçişsizken “-ür” oldurganlık
ekini alarak geçişli olmuştur. “Yükle”
fiili “-n” ekini alarak edilgen olmuştur.
Cevap A
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
6. Öncüldeki “duranlarındır, verenlerin-
dir” sözcükleri adlaşmış sıfat-fiillerdir.
“Toprağın bağrı” isim tamlamasın-
da araya “kara” sıfatı girmiştir. “Sıra
dağlar gibi” edat görevi olup nitele-
me görevindedir. “Onun” sözcüğü bu
parçada üçüncü tekil kişi değil, işaret
zamiridir.
Cevap D
7. A, B, C, D seçeneklerindeki “resim-
lerini, fidanlarını, sokaklarını, öğren-
cilerini” sözcükleri iyelik ve belirtme
durum ekleri almıştır. E seçeneğin-
deki “evlerini” sözcüğü evin değil de
sahibinin çoğul olduğunu (onların evi)
göstermektedir.
Cevap E
8. “Gösterilen” edilgen fiilden türemiş
sıfat-fiildir. “Tepkileri, örnekleri” çokluk
ve belirtme durum ekleri almış adlar-
KARA KUTU YAYIN
dır. “Ettiğimiz, bulduğum” sözcükleri
iyelik eki almış sıfat-fiildir. “Kitapta”
sözcüğü de ad olup bulunma durum
eki almıştır. Parçada belirtme durum
eki almış zarf-fiil yoktur.
Cevap D
9. “Benim” zamiri tamlayan, “yarımşar”
İNFORMAL YAYINLARI
sıfatı üleştirme, “süre” sözcüğü fiilden
isim türetme eki, “akşamları” da alış-
kanlıkları belirten çoğul eki almıştır.
Ancak “bir” zamiri iki kez üçüncü tekil
kişi iyelik ekini almıştır.
Cevap B
10. Öncüldeki “yaz-ma-yı” sözcüğü isim-
fiil ve belirtme durum eki almıştır.
“Kara-la” sözcüğü isimden fiil yapım
eki, “iş-çi-lik” sözcüğü iki yapım eki,
“tut-ku-s-u” sözcüğü önce yapım,
sonra çekim eki almıştır; “zorlaştır-
ıyor-du” birleşik zamanla çekimlenmiş
bir fiildir.
Cevap A
11. İki sözcük arasında bağlantı sağla-
yan “-in” tamlayan eki, aynı zaman-
da ilgi ekidir. “Tren-in” sözcüğündeki
“-in” de bu nedenle ilgi ekidir. “-den”
ayrılma (duygular-dan), “-a, -e” yö-
nelme (vagonun-a, yolculuğ-a), “-de,
-da” bulunma (vagon-da) ekleridir.
Belirtme eki isimlere ya da isim soy-
lu sözcüklere gelerek onları belirtili
nesne yapan “-ı, -i, -u, -ü” olup ön-
cülde bulunmamaktadır. Bu arada
“karşılaşacağ-ı” sözcüğü belirtme de-
ğil de iyelik eki almıştır.
Cevap E
16
12. Öncülde verilen “güzelliklere” sözcü-
ğündeki “-lik” yapım, “-ler, -e” ise çe-
kim ekleridir. “Açarak” sözcüğü zarf-
fiil eki almıştır. “Yıllanan” sözcüğünün
kökü “yıl” olup isimdir. “Meydanlarda”
sözcüğündeki “-lar” çoğul ekidir. An-
cak “oluşan” sözcüğü gövdeden tü-
remiş sıfat-fiildir ve işteşlik eki alma-
mıştır.
Cevap E
(2015-KPSS)
TEST – 5
ÇÖZÜMLER
1. Yapım ekleri sözcüklerin yapılarını ve
anlamlarını değiştirir, türlerini değişti-
rebilir. Çekim ekleri de sözcüklerin gö-
revlerini belirler. “Davranan, geliştir-
me, tasarlamak” sözcükleri yapım eki
almıştır. “Belle-k-ler-i, can-lı-lar-da”
sözcükleri de önce yapım eki, sonra
da çekim eki almıştır.
Cevap D
2. Yapım ekleri sözcüklerin yapılarını ve
anlamlarını değiştirir, türlerini değiş-
tirebilir. Çekim ekleri de sözcüklerin
görevlerini belirler. “Başarılı, yöntem,
benzersiz” sözcükleri yapım eki al-
mıştır. “Arı-t-ıl-ma-s-ı, değ-er-len-dir-
il-i-yor” sözcükleri de hem yapım hem
de çekim eki almıştır.
Cevap B
3. Yapım ekleri sözcüklerin yapılarını ve
anlamlarını değiştirir, türlerini değişti-
rebilir. Çekim ekleri de sözcüklerin gö-
revlerini belirler. Sözcükler isim ve fiil
köklerinden türeyebilir. “Kesit, dönem,
uyandır, sorgulanmak” sözcükleri fiil
köklerinden türemiştir. “Ara-s-ı-n-da”
sözcüğünün kökü isimdir.
Cevap C
4. Parçadaki “problem-i-n-i” sözcüğü 3.
tekil iyelik eki ve belirtme durum eki
almıştır. “Kaza-s-ı-n-da” sözcüğü 3.
tekil iyelik eki ve bulunma durum eki
almıştır. “Ülke-miz-in” sözcüğü birinci
çoğul iyelik eki ve ilgi durum eki almış-
tır. “Toplum-u-n-un” sözcüğü üçüncü
tekil iyelik eki ve belirtme durumu eki
almıştır.
Cevap C
5. Dilimizde sözcükler kök olarak fiil ve
isim kökü olarak ayrılır. “Yazar, kestik,
etkili” sözcükleri fiil kökünden türemiş-
tir. “Yavaş-ça, öfke-li” sözcükleri de
isim kökünden türemiştir.
Cevap D
DİL BİLGİSİ: SÖZCÜKTE YAPI ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

6. Bir sözcüğü ya da eki diğerlerinden

daha güçlü söyleyerek vurgularız.
Ünlem ve seslenmelerde ve; il, böl-
ge, semt adlarında vurgu ilk hecede
bulunur. Bu arada bazı ekler vurguyu
kendinden önceki heceye aktarır. Vur-
gu da genellikle son hecededir. Ancak
pekiştirme sıfatlarında vurgu pekiştir-
me ekinden sonraki hecede değildir,
pekiştirme ekindedir.
Cevap A

7. Yapım ekleri sözcüklerin yapılarını ve

anlamlarını değiştirir, türlerini değiş-
tirebilir. Çekim ekleri de sözcüklerin
görevlerini belirler. “Aç-ı-s-ından, dön-
üş-me-s-i” sözcükleri hem yapım hem
de çekim eki almıştır. “Anlatım” söz-
cüğü sadece yapım eki alırken “kişile-
rin, takdirlerini” sözcükleri de sadece
çekim eki almıştır.
Cevap A

8. Dilimizde sözcükler kök olarak fiil ve

KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

isim kökü olarak ayrılır. “Toplumsallık,
önemlidir, günlük, başka” sözcükleri-
nin kökleri isimdir. “Diz-ge” sözcüğü
ise “diz” fiilinden türemiştir.
Cevap D

9. Öncüldeki “gün-ey, yıl-lık, yer-leşik,

az-almaya” sözcükleri isim soylu söz-
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

cükten türemiştir. “Böl-geye” sözcüğü

ise fiil köküne sahiptir.
Cevap B

10. “Bilgeliğin, büyük” sözcüklerinin kök-

leri kesin olarak fiildir (bil, büyü) ancak
“erdem” sözcüğü tartışmalıdır ve ba-
zıları bunu “er” isim kökü, bazıları da
“er” fiil kökü olarak almaktadır. ÖSYM
bu sınavda fiil kökü olarak kabul et-
miştir. “Yaşayan, hatıralarına” sözcük-
leri isim köklüdür.
Cevap D

17 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)

DİL BİLGİSİ: CÜMLENİN ÖGELERİ ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. “Kramofor adı verilen pigment mo-
lekülleri fotosentez sırasında güneş
enerjisini tepkime merkezlerine hızlı
taşıdığından güneş enerjisinin hemen
hepsi arada hiç ısı kaybı olmadan
kimyasal enerjiye dönüşür.” cümle-
sinde “Kramofor adı verilen pigment
molekülleri fotosentez sırasında gü-
neş enerjisini tepkime merkezlerine
hızlı taşıdığından” söz öbeği zarf
tümlecidir. Bu cümlenin öznesi “güneş
enerjisinin hemen hepsi”, “arada hiç
ısı kaybı olmadan” ikinci zarf tümleci,
“kimyasal enerjiye” yer tamlayıcısı,
dönüşür “ sözcüğü de yüklemdir. Za-
ten yüklem geçişli bir fiil değildir ve
bu nedenle A, B seçenekleri hemen
elenir.
Cevap E
2. Öncül olarak verilen numaralanmış
cümleleri olan parçanın her cümlesi-
KARA KUTU YAYIN
nin ögeleriyle ilgili bir soru var ve bunu
çözeceğiz. A, B, C, D seçeneklerinde-
ki cümlelerin ögelerine ayrılışı ile ilgili
olan bilgiler doğru olarak verilmiştir.
Ancak beşinci cümle olan E seçene-
ğinde nesne kullanılmadığı için nesne
olduğu bilgisi doğru değildir. Bekliyor-
lardı fiili geçişlidir ama cümlede nesne
yoktur.
İNFORMAL YAYINLARI
Cevap E
3. Öncülün ilk cümlesinin yüklemi ad
soylu bir sözcüktür. Yüklem ad soy-
lu bir sözcükse isim cümlesi ortaya
çıkmıştır. İsim cümlelerinde de nesne
olamaz. Bu bilgilere göre A seçene-
ğindeki "Tiyatro, toplumla birtakım or-
tak değerlerde birleşmek zorundadır."
cümlesinde nesne yoktur.
Cevap A
4. İsim-fiiller yalın durumdayken cüm-
lede rahatlıkla özne görevi alır.
“Toprakla uğraşanları maddi açıdan
desteklemek” söz öbeği bu cümlenin
öznesidir. Bu söz öbeğinde bulunan
“desteklemek” sözcüğü isim-fiildir ve
diğer sözcüklerle oluşturduğu isim-
fiil grubuyla bu cümlede özne görevi
almıştır. Bu söz öbeğinde bulunan
"uğraşanları" sözcüğü de adlaşmış
sıfat-fiildir.
Cevap C
5. Niteleme ve belirtme sıfatları cümle-
lerde her tür öge olarak görev alma
özelliğine sahip söz öbekleridir. A se-
çeneğinde bulunan: “Bireyin benliğini
bütünüyle saran duygular, hayatın her
alanında bireyin düşüncelerine yön
verecek en temel etkendir.” cümle-
sinin yüklemi “hayatın her alanında
bireyin düşüncelerine yön verecek en
temel etkendir.” söz öbeğidir. Yükle-
me soracağımız "hayatın her alanın-
da bireyin düşüncelerine yön verecek
en temel etken olan nedir?” sorusu
da bizi “Bireyin benliğini bütünüyle sa-
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
ran duygular” sıfat tamlamasına götü-
rür ki bu söz öbeği de özne olur.
Cevap A
6. Geçişli fiiller nesne alabilir (ne, neyi,
kimi sorularına cevap verebilir.). A,
B, C, E seçeneğindeki fiiller geçişli
olup nesne alabilir (okumuştum, al-
mış, seyrettik, anlamamış). Ancak D
seçeneğindeki "yürüyordu" fiili durum
bildirir ve nesne alamaz. Bu seçenek-
teki "büyükannesi" sözcüğü de nesne
değil, öznedir.
Cevap D
7. En az iki sözcükten oluşan isim tam-
lamaları cümlelerde her tür öge görevi
alır. Nesne ise sadece yüklemi kılış fi-
ili olan cümlelerde bulunabilir. A seçe-
neğindeki “trenin penceresinden”, B
seçeneğindeki “ailenin en küçüğüne”
isim tamlamaları dolaylı tümleçtir. D
seçeneğindeki “geçmiş günlerin öz-
lemi”, E seçeneğindeki “evinin bah-
çesi” isim tamlamaları da öznedir. C
seçeneğindeki “sokak satıcılarının
seslerini” zincirleme isim tamlaması
KARA KUTU YAYIN
da belirtili nesne olarak kullanılmıştır.
Cevap C
8. Türkçede cümleler basit, birleşik, sıra-
lı ve bağlı olarak dört bölümde ince-
lenir. Bir cümlede birden fazla yüklem
birbirine virgül ya da noktalı virgülle
bağlandığında sıralı cümle meydana
gelir. Tek yüklem dışında bir yargı var-
İNFORMAL YAYINLARI
sa da birleşik cümle oluşmuştur. Buna
göre D seçeneğindeki cümlemiz sıralı
değildir, birleşik ve devrik yapılıdır.
Cevap D
9. A seçeneğindeki sözcük bir söz öbe-
ğinin parçası olarak dolaylı tümleç
olmuştur. B seçeneğindeki sözler de
benzer durumdadır. Üçüncü sözcük
de “kendisine 20 metre yaklaşıldığın-
da” şeklinde öge olur. Beşinci sözcük
de “60 metre genişliğe” söz öbeği içe-
risindedir. Dördüncü söz öbeği ise yal-
nız başına belirtili nesne olmaktadır.
Cevap D
10. Bir cümlede işin yapıldığı yeri belirten
sözcük dolaylı tümleç olur. Dolaylı
tümleçler yönelme, bulunma ve ay-
rılma durum eklerinden birini alarak
"kime, neye, kaça, nerede, kimde, ne-
rede, kimden, nereden” gibi sorularla
bulunur. B seçeneğindeki “Türkiye’nin
Karadeniz Bölgesi’ndeki bazı köyler-
de” söz öbeği de bu durumda dolaylı
tümleç olarak karşımıza gelecek ve
cevap olacaktır.
Cevap B
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. Numaralanmış olarak verilen A, B, C,
D seçeneklerindeki açıklamalar doğ-
rudur çünkü A seçeneğinde yüklem
zincirleme isim tamlamasıdır, B seçe-
neğinde soru sıfatı vardır, C seçene-
ğinde belgisiz zamir özne görevindedir.
18
D seçeneğinin yüklemi isimdir ve bu
cümle doğal olarak isim cümlesi ol-
muştur. Ancak E seçeneğindeki açık-
lama yanlıştır çünkü bu cümlede fii-
limsi ve tek yüklem olduğu için girişik
birleşik cümle özelliği söz konusudur.
Cevap E
2. Bir cümlede temel yargıyı oluşturan
asıl yüklem dışında bir yan yargının
bulunması durumunda o cümle A se-
çeneğinde olduğu gibi birleşik yapılı
olur. Bir cümlenin yüklemi fiil ise o
cümle yükleminin türüne göre fiil cüm-
lesi olur (B seçeneğinde olduğu gibi).
Üçüncü cümle zarf tümleci ve yük-
lemden oluşmuştur. Beşinci cümlede
“vermeyi” isim-fiil, “yapıp” zarf-fiil aynı
edat grubu içerisinde “gereğini zama-
nında yapıp son vermeyi başardığım
için” şeklinde yer almıştır. "Mesleği-
me" sözcüğü D seçeneğinde dolaylı
tümleç türemiş yapılı olmayıp basit
yapılı bir isimdir.
Cevap D
3. “Yapılandırıcı dil yaklaşımına göre
dinleme (özne) gelişimsel ve etkile-
şimsel bir süreçtir (yüklem).” şeklinde
özne ve yüklemden oluşmuştur öncül-
de bize verilen cümle. D seçeneğin-
deki cümle de bu cümleyle aynı öge
dizilişine sahip olup diğer cümlelerin
öge dizilişi öncüldeki cümleden deği-
şiktir.
Cevap D
4. Ögeler konusundan değişik şekiller-
de sorular gelmektedir her düzeydeki
sınavda. Bu sorunun öncülü olarak
verilen cümle: “Eski otel odalarındaki
not defterlerinde (dolaylı tümleç) en
içten sırları açığa çıkaran düşünceler
(özne) bulunabiliyordu (yüklem).” biçi-
minde öge dizilişine sahiptir. B seçe-
neğinde verilen cümle de: “O çardak-
la barakanın yanında (dolaylı tümleç)
içinde kocaman kırmızı balıkların yüz-
düğü derin bir kuyu (özne) vardı (yük-
lem).” dizilişiyle öncülün öge dizilişine
uymaktadır.
Cevap B
5. Bazı sorularda numaralanmış cümle-
lerden birinin öge dizilişini bulmamız
gerekebilir. A seçeneğinde dolaylı
tümleç var. B seçeneğindeki cümle
gizli özne bulunmakta. C seçeneğin-
de belirtili nesne kullanılmış. E se-
çeneği de zarf tümleciyle başlıyor. D
seçeneğindeki cümle ise: “Geçmişe
ait düşünceler ve inançlar gibi çok
önemli şeyler (özne) hemen hemen
hiç iz bırakmadan yitip (zarf tümleci)
gidebiliyor (yüklem).” öncülde verilen
sıralamaya uygundur.
Cevap D
6. Anı niteliğinde bir cümle var ve bunun
ögelerini bulmamız gerekiyor: “Ben on
bir yaşındayken (zarf tümleci) babam
(özne) beni (belirtili nesne) üç sine-
DİL BİLGİSİ: CÜMLENİN ÖGELERİ ÇÖZÜMLER
manın bulunduğu Şehzadebaşı sem-
tine (dolaylı tümleç) götürürdü (yük-
lem).” şeklinde öge dizilişine sahiptir.
Cevap C
7. Öncül olarak verilen "Modern şehir
hayatının gün içerisinde onlarca kişiy-
le iletişime geçmeyi zorunlu kılan ve
kişileri binlerce mesaja maruz bırakan
yapısı (özne), insana (dolaylı tümleç)
daha önce deneyimlemediği bir uyum
sürecini (belirtili nesne) dayatıyor
(yüklem)." öge dizilişindedir.
Cevap D
8. Cümlenin temel ögeleri özne ve yük-
lemdir. Yüklemi fiil olmayan cümleler
isim cümlesidir. İsim cümleleri genellik-
le özne ve yüklemden oluşur. I. ve II.
cümleler bu özelliğe sahip olup özne
ve yüklemden oluşmuştur: Birçok fil-
mi kendi başına kurgulayan, sinema
yapma sebebinin kurgu olduğunu söy-
leyen Akira Kurosawa’nın dikkat çeken
en önemli özelliği (özne), geliştirdiği
KARA KUTU YAYIN
kendine has görsel dildir. (yüklem) /
Resim eğitimi aldıktan sonra film en-
düstrisine giren Kurosawa’nın sinema-
sını eşsiz kılan (özne); hareket, ışık ve
rengin kusursuz ahengidir. (yüklem)
Cevap A
9. Cümlenin temel ögelerinden dediği-
miz özne, her tür sözcükten oluşabilir.
İNFORMAL YAYINLARI
I numaralı cümlede “Avrupa Arkeo-
loglar Birliği”, III numaralı cümlede
“her yıl başka bir Avrupa ülkesinde
düzenlenen kongreler”, IV numaralı
cümlede “Avrupa Arkeologlar Birliği-
nin 20. yıl kongresi”, V numaralı cüm-
lede “İstanbul Teknik Üniversitesi” söz
öbekleri öznedir.
Cevap B
10. A seçeneğindeki “geleneğin içinde”
yer tamlayıcısı olup isim tamlama-
sıdır. C seçeneğindeki “yağmurdan
kayganlaşan yolda” söz öbeği yer
tamlayıcısı olup “kayganlaşan” sıfat-
fiildir. D seçeneğindeki “büyükçe bir
gölün kıyısında” söz öbeği yer tamla-
yıcısıdır ve “büyükçe bir” sıfattır. E se-
çeneğindeki “kamyon kasalarından”
yer tamlayıcısı belirtisiz isim tamlama-
sıdır. Ama B seçeneğindeki cümlenin
yer tamlayıcısında (ormanın nemli
zemininden) edat yoktur.
Cevap B
(2023-TYT)
11. A seçeneğindeki “ıslak nisan akşam-
larında” sözü zarf tamlayıcısıdır. B,
C, D, E seçeneklerindeki “sisler içe-
risinde duran yoldan, denize, vadiye,
aklımı bıraktığım uçurtmaların kuyru-
ğunda” ifadeleriyse yer tamlayıcısıdır.
Cevap A
(2018-KPSS)
KARA KUTU
KİTAPLARI
TEST – 3
ÇÖZÜMLER
1. Öncülde verilen “Sırf kendi için oku-
yan, gezen, eğlenen bir aydın kendini
yaşarken öldürmüyor mu?” cümle-
sinin yüklemi “öldürmüyor mu?”dur.
Yükleme soracağımız “öldürmeyen
kim? “ sorusu bizi “Sırf kendi için oku-
yan, gezen, eğlenen bir aydın” söz
öbeğine götürür ve onun özne oldu-
ğu ispatlanır. Özneyle yükleme ortak
olarak soracağımız “Sırf kendi için
okuyan, gezen, eğlenen bir aydın kimi
öldürmüyor mu?” sorusunun cevabı
olan “kendini” sözcüğü belirtili nesne,
“yaşarken” sözcüğü de zarf tümlecini
oluşturur.
Cevap C
2. Birinci cümlede nesne olamaz çünkü
yüklemi geçişsiz fiil. İkinci ve üçüncü
cümlelerin yüklemleri de ad soylu söz-
cük olduğundan elenir çünkü yüklemi
ad soylu sözcük olan cümlelerde nes-
KARA KUTU YAYIN
ne olamaz. Dördüncü cümle de bağlı
cümle yapısına sahip olduğu için or-
tada da yüklem var. Bu durumda E
seçeneği cevap olarak beliriyor. “Hâlâ
(zarf tümleci) “Kozlu’yu, o evi ve dal-
ga seslerini” belirtili nesne, “özlemin
içimi sızlatan acısıyla” zarf tümleci ve
“anımsarım” yüklem dizilişiyle karşı-
İNFORMAL YAYINLARI
mızdadır.
Cevap E
3. Bir cümlenin yüklemi oluş ya da du-
rum fiiliyse, ek fiil alan ad soylu bir
sözcükse o cümlede nesne olamaz.
Bu cümlenin yüklemi de “boy göste-
riyor” sözcüğüdür “onu” zamirini kabul
edemez. Buna göre de verilen cümle-
de belirtili nesne olamaz.
Cevap C
4. Öncüldeki cümle: “Gözlerimi açtığım-
da (zarf tümleci), “saatim ve bozuk
paralarım” (özne), “başucumdaki
komodinin üzerinde (dolaylı tümleç),
“garip bir ölü doğa resmi gibi” (zarf
tümleci) duruyordu (yüklem).” şeklin-
de öge dizilişine sahip. B seçeneğin-
deki cümle de: “Sabah (zarf tümleci),
annemle ben (özne) evin yanındaki
parkta (dolaylı tümleç) bir iki saat (zarf
tümleci) “yürümüştük (yüklem).” dizili-
şine sahiptir.
Cevap B
5. Numaralanmış cümlelerden ilki isim
cümlesidir. “İlk sahnesi 1930’larda
başlayan ve bir maden mühendisinin
çevresinde olup bitenleri anlatan bu
film (özne), olağanüstüydü (yüklem).”
şeklindedir. Beşinci cümle de: “Mü-
hendisin grizu gazını saptamak için
madenci lambasıyla yaptığı ölçüm”
söz öbeği özne, “filmin çarpıcı sahne-
lerinden biriydi” (yüklem) dizilişiyle ilk
cümleyle ögeler açısından örtüşmek-
tedir.
Cevap B
19
6. Soru cümlesinde verilen cümle “Du-
varın dibindeki kızı görünce (zarf tüm-
leci), Harran Kalesi’nde bir akşamüstü
karşılaştığım o esmer kızın büyüleyici
yüzünü (belirtili nesne) anımsadım
(yüklem).” öge dizilişi vardır. Numara-
lanmış cümlelerin ikincisinde de “Göl-
genin ve ışığın uyumunu yakalamaya
çalıştığınız sırada (zarf tümleci) küçük
bir çocuğun size yolun kenarından el
salladığını (belirtili nesne) görürsünüz
(yüklem).” aynı öge dizilişi bulunmak-
tadır.
Cevap B
7. Cümlenin yükleminde “-l, -n” çatı ek-
lerini biri yoksa ve cümlede gerçek
özne varsa cümle etken çatılıdır. “Ro-
manı sinemaya uyarlamaya çalışan
yönetmen” söz öbeği öznedir. Yükle-
mi sonda olduğu için kurallıdır ve fiil
olumsuzluk eki almadığı için cümle
olumludur. “Gül-ün Ad-ı, roman-ı,
kitab-ınız-ı, senaryo-su” benzeri bir-
çok sözcük sadece çekim eki almış-
tır. Ancak cümledeki “yazmışsınız,
tutmuşsunuz, dedi” fiilleri geçmiş za-
manla çekimlenmiştir.
Cevap E
8. Geçmişte yayımlanan dergileri konu
edinen parçanın numaralanmış cüm-
leleriyle ilgili bilgileri değerlendirece-
ğiz. “Çılgınca” sözcüğü fiile sorulan
“nasıl” sorusunun cevabı olduğu için
zarftır. “Etmek sözcüğü yardımcı ey-
lem olup üçüncü cümlenin yüklemin-
de kullanılmıştır. Dördüncü cümledeki
“bilemem” fiili “bilebilirim” yeterlik fiili-
nin olumsuzudur. Beşinci cümledeki
“ama, bile” sözcükleri bağlaçtır. İkinci
cümleyse öncülde belirtildiği gibi de-
ğil, belirtili nesne ve yüklemden oluş-
muştur.
Cevap B
9. Öncüldeki ilk cümle özne ve yük-
lemden oluşmuştur. İkinci cümlemiz:
“İnsanların bildikleri yerlerden kalkıp
bilmedikleri fakat merak ettikleri yer-
leri gidip görme arzusu (özne), onlara
(dolaylı tümleç), yeryüzünün meçhul
yerlerini öğrenme ve keşfetme yo-
lunu” (belirtili nesne), açmıştır (yük-
lem).” öge dizilişine sahiptir. Üçüncü
cümlede zarf tümleci vardır. Dördüncü
cümle zarf tümleciyle başlamıştır, son
cümle de zarf tümleciyle başladığı için
bu cümleler cevap olamaz.
Cevap B
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
DİL BİLGİSİ: CÜMLENİN ÖGELERİ ÇÖZÜMLER
10. Öncül olarak verilen parçadaki ilk cüm-
lenin öznesi belirtili isim tamlamasıdır.
İkinci cümlenin öznesi (bilinmeyen bir
dünyadan ya da doğrudan uzaydan
gelen insanüstü güçlere sahip sü-
per kahramanlar) sıfat tamlamasıdır.
Üçüncü cümlenin yüklemi (radyoaktif
etki sonucu güçlerine kavuşan süper
kahramanlardır) sıfat tamlamasıdır. Be-
şinci cümlenin yüklemi (deney kazaları
sonucu ortaya çıkan kahramanlardır)
sıfat tamlamasıdır. Dördüncü cümlenin
öznesi (radyoaktif bir hayvan tarafından
ısırılan karakter) belirtisiz isim tamlama-
sı değil de sıfat tamlamasıdır.
Cevap D
11. Sözcüklerin cümledeki görev adları-
na öge denir. Öncülde verilen “Uçsuz
bucaksız kara bir göğe benzeyen evin
tavanından” söz öbeği “nereden” soru-
suna cevap olarak yer tamlayıcısı, “eski
günlerin boğuk uğultuları” söz öbeği de
“geliyordu” yüklemine sorduğumuz “ge-
len ne?” sorusuna cevap olarak “özne”
olmuştur. Bu durumda cümlemizin öge-
KARA KUTU YAYIN
lerinin doğru sıralanışı “yer tamlayıcısı
–özne – yüklem” şeklindedir.
Cevap B
TEST – 4
ÇÖZÜMLER
İNFORMAL YAYINLARI
1. Cümlenin temel ögeleri özne ve yük-
lemdir. Her tür sözcük özne olabilir.
Yükleme soracağımız “ –an ne, an
kim?” soruları bizi özneye ulaştırır.
En az iki ismin meydana getirdiği söz
öbekleri isim tamlamalarıdır. “Senar-
yo yazarının kurmaca eserleri” sözü
de zincirleme isim tamlamasıdır ve ilk
cümlenin yüklemine soracağımız “da-
yanan ne?” sorusuna cevap olduğu
için özne olmuştur.
Cevap A
2. Değişik söz öbekleri cümlede özne
görevinde kullanılabilir. Özne fiil cüm-
lelerinde işi yapan, yaptıran, oluş
içinde bulunan; isim cümlelerinde ise
yargıya konu olan varlıktır. Bize bu
soru için D seçeneğinde isim cümle-
si verilmiştir. D seçeneğindeki “hayal
meyal hatırladığı bir bahçe” sözü sıfat
tamlamasıdır ve öznedir.
Cevap D
3. A, B, D, E seçeneklerinde isim-fiil gru-
bu özne (bulunmak, girmek, edeme-
mek, kabullenme ve kabul ettirme); C
seçeneğindeyse (temizlemede) yer
tamlayıcısı olmuştur.
Cevap C
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
4. “Vapur rıhtımdan kalkıp da
Marmara’ya doğru uzaklaşmaya baş-
layınca (zarf tümleci), yolcuları geçir-
meye gelenler (özne), üzerlerinden
ağır bir yük kalkmış gibi (zarf tümleci)
ferahladılar (yüklem).” dizilişindedir.
Dördüncü cümle de aynı öge dizili-
şindedir: “Hasan ortadan kayboldu-
ğunda (zarf tümleci), Hüseyin Usta
da Hasan’ın dayısı da (özne), “kendi-
lerinden beklenmeyecek kadar (zarf
tümleci), üzülmüşlerdi (yüklem).”
Cevap B
5. Cümlelerde her öge açıklayıcısıyla
birlikte verilebilir. Açıklayıcı unsur iki
virgül ya da iki kısa çizgi arasında bu-
lunur. A seçeneğindeki cümlede “Ro-
mancımız baş kahramanın gençliğini
geçirdiği mekâna, kendi çocukluğunu
yaşadığı şehre, âdeta unutulmaz bir
kimlik vermişti.” bu durum örneklen-
miştir.
Cevap A
KARA KUTU YAYIN
6. Nesne, öznenin yaptığı işten etkile-
nen varlıktır. Sadece geçişli fiillerin
yüklem olduğu cümlelerde olabilir.
Bu durumda üçüncü cümlenin yük-
lemi (mesken tutmuştu) ve dördüncü
cümlenin yüklemi ( etkilemişti) nesne
alabilir. Üçüncü cümlede “bu bölgeyi”,
dördüncü cümlede “Mısır ve Yunan
sanatlarını” belirtili nesnedir.
İNFORMAL YAYINLARI
Cevap D
7. Öncülün A seçeneğinde “13. yüzyıl”, C
seçeneğinde “sadece katedraller de-
ğil, onlara ev sahipliği yapan dünya”,
D seçeneğinde “büyük piskoposluk
bölgelerinin görkemli katedrallerine
sahip olma tutkusu”, E seçeneğinde
“bu kentler” özne olan söz öbeklerdir.
B seçeneğindeyse ”katedraller” söz-
cüğü öznedir.
Cevap B
8. Öncülde verilen parçanın ilk cümle-
nin yüklemi nesne alabilir ve geçişlidir
(yansıtır). İkinci cümlede “felsefi ve te-
olojik derinliği olan bir başyapıt” belirti-
siz nesnedir. Üçüncü cümle (Büyük bir
birikimin ve tecrübenin sonunda yazıla-
bilecek bir olgunluk eseridir (yüklem) o
(özne). İki ögeden oluşmuştur. Beşinci
cümlenin öznesi “Genç Werther’in Acı-
ları” belirtili isim tamlamasıdır. Dördün-
cü cümlede yer tamlayıcısı yoktur.
Cevap D
9. Sözcüklerin cümledeki görev adlarına
öge denir. Sözcükler de cümlede de-
ğişik öge görevleri alır. Öncül olarak
verilen ve bir kısmı eksik bırakılan
cümle B seçeneğindeki söz öbeğiyle
tamamlandığı zaman: “Yüksek duvar-
ların ortasındaki büyük kapının önün-
den geçen yol (özne) büsbütün eski
bir zamandan kalma, daha hiç üzerin-
de yürünmemiş, bozulmamış hâliyle
(zarf tümleci) Fatih devrine (yer tam-
layıcısı) götürürdü (yüklem) insanı
20
(belirtili nesne).” öge dizilişinde olur.
Cevap B
10. Öncül olarak “Karbondioksit kulla-
narak çözülebilir plastik üreten bilim
insanları, bu yeni teknolojinin doğada
çözünemeyen plastik kullanımının
önüne geçmede önemli bir adım ola-
cağını duyurdu.” cümlesi verilmiş olup
türemiş fiil olan “duyurdu” bu cümle-
nin yüklemidir. Yükleme soracağımız
“duyuran kim?” sorusunun cevabı
“Karbondioksit kullanarak çözülebi-
lir plastik üreten bilim insanları” olup
öznedir. Özneyle yükleme ortak ola-
rak soracağımız “Karbondioksit kul-
lanarak çözülebilir plastik üreten bilim
insanları neyi duyurdu?” sorusuysa
bize belirtili nesneyi “bu yeni teknoloji-
nin doğada çözünemeyen plastik kul-
lanımının önüne geçmede önemli bir
adım olacağını” olarak gösterir. Yani
verilen cümlemiz “özne-belirtili nesne-
yüklem” öge dizilişindedir.
Cevap C
(2023-MSÜS)
11. D seçeneğinde verilen “Bu şiirlerin
hepsi” (özne) “birkaç ayda” (zarf tüm-
leci) “büyülü bir mekânda” (dolaylı
tümleç) “yazılmış” (yüklem) öge dizi-
lişine uygun olarak verilmiştir.
Cevap D
(2015-KPSS)
TEST – 5
ÇÖZÜMLER
1. A, B, D, E seçeneklerindeki cümleler
ögelerine doğru olarak ayrılmıştır. C se-
çeneğindeki cümle ise ögelerine yanlış
ayrılmıştır. Doğru ayırma: “Bu kitapta
yazar (özne), edebiyat sanatının ve
edebiyat araştırmalarının özelliklerin-
den yola çıkarak (zarf tümleci), bunlara
ait yeni yorumlardan (dolaylı tümleç)
bahseder (yüklem).” şeklindedir.
Cevap C
2. Öncül olarak verilen “İzmir’in gürültü-
lü sabahlarında (zarf tümleci) Ahmet
(özne) bitmeyen o şarkıyı (belirtili nes-
ne) dinliyordu (yüklem).” cümlesinin
ögelerine ayrılmış şekli budur. D seçe-
neğindeki cümle de “Günün en işlek
saatinde (zarf tümleci) lokanta sahibi
(özne) dükkânını (belirtili nesne) kapattı
(yüklem).” aynı öge dizilişindedir.
Cevap D
3. İlk cümle özne ve yüklemden oluşmuş-
tur (Yüklemi isimdir ve isim cümlesidir;
isim cümleleri de genel olarak özne ve
yüklemden oluşur.). İkinci cümledeki
“farklı uygulamaları” sıfat tamlaması
olup belirtili isim tamlamasıdır. Üçüncü
cümlede “günlük yaşamı oluşturan ge-
leneksel davranışlar” öznedir ve sıfat
DİL BİLGİSİ: CÜMLENİN ÖGELERİ ÇÖZÜMLER
tamlamasıdır. “Mesai saatlerinde” belir-
tisiz isim tamlamasıdır ve zarf tümleci-
dir. Beşinci cümledeki “içinde” sözcüğü
edat değildir, isimdir.
Cevap E
4. Cümlelerde her öge açıklayıcısıyla bir-
likte verilebilir. Açıklayıcı unsur genellik-
le iki virgül ya da iki kısa çizgi arasında
bulunur. İlk cümlede “XVIII ve XIX. yüz-
yıl romanı”, ikinci cümlede “burjuva top-
lumunun insan olan bireyini”, dördüncü
cümlede “toplumun dünyasına eşit bir
dünya” açıklayıcı ögelerdir.
Cevap D
5. A, C, D, E seçeneklerindeki cümleler
ögelerine yanlış ayrılmıştır. B seçene-
ğindeki cümleyse ögelerine doğru ayrıl-
mıştır: “Şairler (özne), insanlar arasın-
daki ilişkilerin, doğadaki varlıkların bir
tür kaba özetleri olan kelimelerle (zarf
tümleci) içinde yaşadığımız dünyaya
KARA KUTU YAYIN
hiç benzemeyen bir şiir dünyası (belir-
tisiz nesne) yaratabiliyorlar (yüklem).”
Cevap B
6. Öncül olarak verilen cümlenin öznesi
“yazarın bütün eserlerinin ilk adımı
olarak yayımlanan bu kitap”, zarf tüm-
İNFORMAL YAYINLARI
leci “sımsıcak sesi ve müthiş diliyle”,
nesnesi “insanın iç dünyasına sızma-
nın, orada bambaşka ufuklara açılma-
nın ve bunu bütün bir ülkenin serüveni
kılmanın coşkusunu”, yüklemi “yaşattı
yer tamlayıcısı da “bana”dır.
Cevap B
7. İlk cümlede özne “Hun devrinin buluntu-
ları” olup zincirleme isim tamlamasıdır.
Diğer cümlelerde özne olan sözcük-
ler (birinci derecede ehemmiyetli olan
eserler, asırlarca göz önünde kalmış
olan bu eserler, bu bölgede yaşayan
halklar, bu anane) sıfat tamlamasıdır.
Cevap A
8. Numaralanmış olarak verilen cümle-
lerden oluşan parçadaki birinci, ikin-
ci, üçüncü ve beşinci cümlelerle ilgili
açıklamalar doğrudur. Ancak dördün-
cü cümlenin öznesi (meyve ağaçları)
sıfat tamlaması değildir, belirtisiz isim
tamlamasıdır.
Cevap D
9. Öge bulma sorularında önce yükleme
bakmalıyız. Yüklem kılış fiili değilse
o cümlede nesne olamayacağı için
bu durum öğrenciye avantaj sağlar.
A seçeneğinde “bulunur” edilgen fiil-
dir ve nesne alamaz; D, E seçenek-
lerinde yüklemler ek fiille çekimlenen
ad soylu sözcükler olduğu için nesne
bulunamaz. Bu durumda cevap yükle-
mi kılış fiili olan (oluşturur, yayar) B ya
KARA KUTU
KİTAPLARI
da C seçeneklerindeki cümleler olur.
C seçeneğindeki “kara deliğin kütle
çekimi etkisiyle ivmelendikçe” söz
öbeği zarf tamlayıcısı olduğu için bu
seçenek de elenir ve cevap B seçe-
neğindeki “Kara deliğin bu yıldızdan
yakaladığı maddeler, (özne) kara deli-
ğin etrafında (yer tamlayıcısı) dikkat
çekici bir disk (belirtisiz nesne) oluş-
turur (yüklem)” bu cümle olur.
Cevap B
(2023-MSÜS)
TEST – 6
ÇÖZÜMLER
1. A, B, C, D seçeneklerindeki cümleler
özne-belirtili nesne-yüklem ve dolaylı
tümleç öge dizilişindendir. E seçene-
ğindeki cümleyse "Annesinin kendi-
sine verdiği öğütleri dikkatle dinleyen
çocuk (özne) asla (zarf tümleci) (ak-
lından) çıkarmazdı (yüklem) onları
KARA KUTU YAYIN
(belirtili nesne)" diğerlerinden farklı di-
ziliştedir. Burada "aklından çıkarmak"
deyimdir ve yüklemdir.
Cevap E
2. Öncül olarak verilen “Askerler . . . .
yakalamış.” cümlesinde boş bırakılan
yere “tam üç ay önce (zarf tümleci)
İNFORMAL YAYINLARI
kimsenin yaklaşmaya dahi cesaret
edemediği uçurumun kenarında (yer
tamlayıcısı) ulağı (belirtili nesne)” gel-
diğinde cümlemiz: “Askerler (özne),
tam üç ay önce (zarf tümleci) kimse-
nin yaklaşmaya dahi cesaret edeme-
diği uçurumun kenarında (yer tamla-
yıcısı) ulağı (belirtili nesne) yakalamış
(yüklem).” şeklinde cevabımız olur.
Cevap B
3. Öncül olarak verilen “vücudumuzdaki
proteinlerin üçte birini oluşturan kola-
jen” söz öbeği öznedir. Bu söz öbeği
“bulunduğu dokudaki işlevine göre
(nasıl sorusunun cevabı olarak zarf
tümleci), karmaşık yapılar (özneyle
yükleme soracağımız “ne” sorusunun
cevabı olarak belirtisiz nesne) ortaya
çıkarır (çekimli birleşik fiil olarak yük-
lem) şeklinde tamamlanarak cevabı
ortaya çıkarır.
Cevap D
4. Öncül olarak bize verilen cümlenin
ögelerini bulacağız. Bu cümlenin yük-
lemi “inceliyordu” fiilidir. “ İnceleyen
kim?” sorusunun cevabı “paltosuna
sarınmış genç bir adam” olup öznedir.
“Paltosuna sarınmış genç bir adam
neyi inceliyordu?” sorusunun cevabı
“harabeye dönmüş evi” sözü belirtili
nesnedir. “Paltosuna sarınmış genç
bir adam harabeye dönmüş evi ne
zaman inceliyordu?” sorusunun ce-
vabı “yağmurlu bir nisan sabahı” zarf
tümlecidir. “Bir nisan sabahı paltosu-
21
na sarınmış genç bir adam harabeye
dönmüş evi nerede inceliyordu?” so-
rusu da yer tamlayıcısı olan “soka-
ğın köşesindeki saçağın altında” söz
öbeğini buldurur. Buna göre cümle-
miz: “Yağmurlu bir nisan sabahı (zarf
tümleci) paltosuna sarınmış genç bir
adam (özne), sokağın köşesindeki
saçağın altında (yer tamlayıcısı) hara-
beye dönmüş evi (belirtili nesne) ince-
liyordu (yüklem).” şeklinde ögelerine
ayrılmıştır.
Cevap A
5. Öncülde verilen söz, B seçeneğinde-
ki sözle tamamlandığında: “Edebiyat
sahnesine 1960’lı yılların başında çı-
kan Nichita Stanescu (özne), daha ilk
zamanlarında (zarf tümleci) Roman-
ya’daki edebiyat çevrelerinde (dolaylı
tümleç) fırtınalar kopardı (yüklem).”
öge dizilişinde olur.
Cevap B
6. A seçeneğinde özne “gıdaların pa-
ketlenme ve saklanma koşulları”, C
seçeneğinde “bilim insanları”, D seçe-
neğinde “bakteri tespit etme sensörü”
isim tamlamalarıdır. E seçeneğinde
özne “tüketiciler” sözcüğüdür. B seçe-
neğindeyse özne “tükettiğimiz paketli
gıdalarda oluşan bazı bakteriler” sıfat
tamlamasıdır.
Cevap B
7. “Kuzey Amerikalı yazar Sarah Ruhl’un
Temiz Ev adlı oyunu (özne) temizlik
hastası bir doktor hanımın tek katlı
çiftlik evinde (yer tamlayıcısı) geçi-
yor (yüklem).” cümlesinin ögeleriyle
ilgili olarak A, B, C, D seçeneklerinde
verilen açıklamalar doğrudur. Ancak
“Kuzey Amerikalı yazar Sarah Ruhl’un
Temiz Ev adlı oyunu” söz öbeğinde
tamlayan belirtisiz isim tamlaması de-
ğildir, sıfat tamlamasıdır.
Cevap E
8. A seçeneğindeki cümlede “buluşma-
sıyla”, B seçeneğindeki “yaklaşık iki
saat sonra” zarf tamlayıcısıdır. C se-
çeneğindeki cümlede belirtisiz nesne
vardır. D seçeneğindeki cümlede be-
lirtili nesne-yer tamlayıcısı-özne-yük-
lem sıralaması vardır. E seçeneğinde-
ki cümle “Karçal Dağları'nın eteklerine
serilen ve Karadeniz'in yağmurlarıyla
can bulan Papart Vadisi (özne), farklı
tonlardaki tüm renkleri (belirtili nes-
ne) içinde (yer tamlayıcısı) barındırı-
yordu (yüklem) öge dizilişindedir.
Cevap E
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
DİL BİLGİSİ: FİİLDE ÇATI ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

6. Öncüldeki “vuruşu” isim-fiil, “dağ gibi”

TEST – 1 edat grubu, “kalbimizi” belirtme durum
ÇÖZÜMLER eki almış isim, “diz vuruşu zeybeğin”
de tamlayanıyla tamlananı yer de-
1. Çatı sadece fiil cümlelerinde aranır. ğiştirmiş isim tamlamasıdır. Parçada
Yüklemi isim ya da isim soylu sözcük işteşlik eki alan fiil (-ş, -leş) bulunma-
olan bir cümleye isim cümlesi denir, maktadır.
bu cümleler de çatı açısından incele- Cevap C
nemez. Verilen sorunun A, C, D, E se-
çeneklerinin yüklemleri “söyledi, kapat-
mıştı, anlaşılmadı, gelecekti” sözcükleri
olup bunlar fiildir. Bu seçeneklerde çatı
aranır. B seçeneğinin yüklemi “belliydi”
sözcüğü olup bu sözcük ek fiil alarak
yüklem olmuş bir isimdir.
Cevap B

2. Numaralanmış olarak verilen parça-

nın birinci cümlesindeki “doğduğum,
olan” sözcükleri sıfat-fiildir. İkinci cüm-
lenin yüklemi olan “anımsarım” fiili et-
ken ve geçişlidir. Bu cümlede gerçek
özne vardır, fiil nesne alabilir. Üçüncü
cümledeki “ile” sözcüğü araç ilgisi
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

kurduğu için edattır. Son cümledeki “o
günler” işaret sıfatıdır. D seçeneğinin
yüklemi ise geçmiş zaman değil, ge-
niş zamanla çekimlidir.
Cevap D
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

3. Öncüldeki ilk cümlenin yüklemi isim

soylu olduğu için isim cümlesi, ikinci
cümlede ise yüklem fiil olduğu için fiil
cümlesi olmuştur. “Uyanıvermek” aynı
anda tezlik birleşik fiilidir. “Yaş-lan”
sözcüğü isimden türemiş fiildir. “Ken-
di” sözcüğü ise dönüşlülük zamiridir.
“Uyanıveriyor” fiili nesne alamayacağı
için geçişli çatıda değildir.
Cevap D

4. Bilgisayar teknolojisi konulu öncüldeki

cümledeki bazı sözcükleri inceleme-
miz gerekiyor. “Teknolojisi, yarata-
cağı, hazzı” sözcüklerinde iyelik eki
vardır. Tadamayacaktır fiili geçişlidir,
geçişsiz çatılı bir fiil kullanılmamış-
tır. “Okumanın” sözcüğünde isim-fiil
eki vardır. “Bilgisayar teknolojisi” söz
öbeği ise belirtisiz isim tamlamasıdır.
“İleriki yaşlar, yetişen kuşaklar, ta-
nışan insanlar” söz öbekleri ise sıfat
tamlamalarıdır.
Cevap B

5. Geçişli fiiller nesne alabilir (ne, neyi,

kimi sorularına cevap verebilir.). Ge-
çişli bir fiile getireceğimiz "-r, -t, -tır"
çatı ekleri bu fiilleri ettirgen yapar.
Ettirgen fiillerde özne işi yapmaz ama
başkasına yaptırır. A seçeneğindeki
"kaldır" fiili de bu eklerden alarak "kal-
dırt" olmuştur.
Cevap A

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 22

DİL BİLGİSİ: CÜMLE TÜRLERİ ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Sıralı cümlelerde ortak öge bulunmama-
sı durumunda bağımsız sıralı cümleler
oluşur. B seçeneğinde “o”, C seçeneğin-
de “ben” gizli özneleri, D seçeneğinde
“Ali”, E seçeneğinde “müşteri” özneleri
ortak olarak kullanılmıştır. Bu cümleler
bağımlı sıralı cümle olmuştur. A seçene-
ğindeyse hiçbir öge ortak olmadığı için
bu cümleye bağımsız sıralı cümle deriz.
Cevap A
2. İlk cümlenin yüklemi olan “gel-ir-miş” fiili
geniş zamanın rivayetiyle çekimlenmiştir.
İkinci cümlede “olmadıklarından, çalışa-
rak” fiilimsileri olduğu için bu cümle yapı
bakımından birleşiktir. “Bul-un” fiili, fiilden
türemiştir ve üçüncü cümlenin yüklemi-
dir. Son cümledeki “hâlen” sözcüğü zarf
tümlecidir. Dördüncü cümle yapısına göre
sıralı değildir, birleşik yapılıdır.
Cevap D
KARA KUTU YAYIN
3. İlk cümlenin tırnak işareti içerisindeki bö-
lümü belirtisiz nesnedir, yüklemi de fiildir.
“Takas edilecek kitaplar” sıfat tamlama-
sıdır ve üçüncü cümlenin nesnesidir,
cümle de bu nedenle yapı bakımından
birleşiktir. Dördüncü cümledeki “kendi
kitaplarından birini” isim tamlamasıdır ve
nesnedir. Beşinci cümledeki “kampanya”
ismi ek eylemle çekimlenmiştir. İkinci
İNFORMAL YAYINLARI
cümledeyse belirtili nesne, zarf tümleci
ve dolaylı tümleç de vardır.
Cevap B
4. Cümlenin yüklemi fiilse ve “-ma” olum-
suzluk ekini almışsa olumsuzdur. İlk
cümle buna uygundur. İkinci cümlede
“Cicero” “över, yüceltir, adlandırır” yük-
lemlerinin ortak öznesi olduğundan
dolayı bağımlı sıralı cümle oluşmuştur.
Dördüncü cümlenin yüklemi sondadır ve
olumludur, kurallıdır bu nedenle cümle.
Son cümlede “yaşlılık” öznesi yüklem-
den sonra geldiği için devriktir ve isim
cümlesidir. Üçüncü cümlede birleşik ya-
pılı olma özelliği yoktur çünkü tek yargı
vardır. Bu nedenle basit cümle olmuştur.
Cevap C
5. Cümleler yüklemine göre incelendiğinde
yüklemlerin sözcük türüne bakılır. Yüklemi
fiil olan cümlelere fiil cümlesi, fiil olmayan
cümlelere de isim cümlesi adı verilir. Birinci,
ikinci ve beşinci cümlelerin yüklemleri fiildir
(parlıyordu, yalıyordu, zorlandık). Üçüncü
ve dördüncü cümlelerin yüklemleriyse ek fiil
almış isimdir (karanlıktı, sessizdi; buzluydu,
kaygandı).
Cevap C
6. Türkçede cümleler basit, birleşik, sıralı
ve bağlı olarak dört bölümde incelenir. Bir
cümlede birden fazla yüklem birbirine virgül
ya da noktalı virgülle bağlandığında sıralı
cümle meydana gelir. Tek yüklem dışında
bir yargı varsa da birleşik cümle oluşmuştur.
B seçeneğindeki bu cümle yapı bakımın-
dan birleşik değil, sıralı sıralıdır. Özneleri de
farklıdır. (hikâye, ben)
Cevap B
KARA KUTU
KİTAPLARI
7. B, C, D, E seçeneklerindeki cümlele- 5. Öncüldeki ilk cümlenin yüklemi (vardır) ad
rin yüklemleri (biliyorlar, oluşturuyor- soylu bir sözcük olduğundan bu cümle yükle-
lar, kullanıyorlar, dikiyor) fiildir yani mine göre isim cümlesidir. Birden fazla cüm-
le birbirine aralarındaki anlam ilgisi nedeniyle
bu cümleler fiil cümlesidir. A seçene- virgül ya da noktalı virgülle bağlanarak sıralı
ğindeki cümlenin yüklemiyse ek-fiille cümle yapar. İkinci cümlemiz yapıca sıralıdır.
çakimlenen isim soylu sözcük (karın- Üçüncü cümle biçimce ve anlamca olum-
calardır) olduğu için bu cümle de isim ludur. Dördüncü cümlede yüklem dışında
cümlesidir. fiilimsi olduğu için birleşik cümle ortaya çık-
mıştır. Son cümlede ara söz yoktur.
Cevap A
Cevap E
(2018-KPSS)
8. A, B, D, E seçeneklerindeki cümlele-
rin yüklemleri (öğrenmişti, duyuyordu,
6. İlk cümlenin yüklemi "hatırlatır" sözcüğü
ister, ekledi) fiildir yani bu cümleler fiil olup geniş zaman eki almıştır. Bu cümle ya-
cümlesidir. C seçeneğindeki cümlenin pıca basittir. İkinci cümledeki "her dönüşün-
yüklemiyse ek-fiille çakimlenen isim de" söz öbeği zarf tümlecidir, "dönüşünde"
soylu sözcük (gereklidir) olduğu için zaf-fiildir ve birleşik cümle yapmıştır. Üçün-
cü cümlenin yüklemi sondadır ve kurallıdır.
bu cümle de isim cümlesidir.
Dördüncü cümlenin yüklemleri "bezenir,
Cevap C sohbetler edilirdi" olumlu cümle yapmış
(2022-KPSS) olup cümleler birbirine virgülle (,) bağlandığı
için sıralı cümle oluşturmuştur. Son cümle
sürerlik değil de tezlik fiiliyle oluşturulmuş
girişik birleşik cümledir.
TEST – 2 Cevap E
KARA KUTU YAYIN
ÇÖZÜMLER
1. Yüklemi fiil olan cümlelere fiil cümlesi denir.
Birinci cümlenin yüklemi isimdir, fiil değil- 7. En az iki cümle birbiriyle anlam ilişkisinde
dir. İkinci cümledeki “tanıtmak” sözcüğü bulunup virgül ya da noktalı virgülle birbirine
isim-fiildir. Üçüncü cümledeki “az çok” kar- bağlanırsa sıralı cümle meydana gelir. Bu
şıt anlamlı ikilemesi de zarftır. Dördüncü cümlelerde ortak öge varsa bağımlı, yoksa
cümledeki “genç sanatçılar” söz öbeği sıfat da bağımsız sıralı cümle ortaya çıkar. İlk
tamlamasıdır. Son cümlenin yüklemi olan cümlede özne (Gedikkaya), ikinci cümlede
“düş-er” fiili geniş zamanla çekimlenmiştir. özne (Aretias), üçüncü cümlede özne (kö-
İNFORMAL YAYINLARI
tülük), beşinci cümlede de özne (martılar)
Cevap A
ortak öznedir. Bu durumda bu cümleler
bağımlı sıralı cümledir. Dördüncü cümlede
2. Öncüldeki metinde bulunan “türlü türlü, renk ortak öge yoktur.
renk, büyüklü küçüklü” söz öbekleri ikileme-
Cevap D
lerdir. Sondan bir önceki cümlede bulunan
“gibidir” sözcüğü benzetme yapmaktadır.
“Vızıltı” sözcüğü işitme duyusuyla ilgili bir
ayrıntıdır. Bir şeyi olduğundan çok fazla ya
da az göstermeye "abartma" denir. “Bah- 8. İlk cümlenin yüklemi sonda olduğu
çenin yanından geçemezsin, bozkırın bütün için kurallıdır, “olmasıyla” fiilimsisi de
arıları gelmiş.” cümlelerinde abartma vardır.
Parçada devrik cümleye yer verilmemiştir
bu cümleyi birleşik yapar. İkinci cüm-
çünkü bütün cümlelerin yüklemleri sonda lenin yüklemi “sanılmaktadır” fiil oldu-
bulunmaktadır. ğu için fiil cümlesi, üçüncü cümlenin
Cevap E
yüklemi sonda ve olumlu olduğu için
kurallı ve olumlu cümledir. Beşinci
cümlenin yüklemi (surdur) isimdir ve
3. Bir cümlenin öge sıralamasında yüklemin
yeri önemlidir. Yüklemi sonda bulunup yükle-
sonda olduğu için bu cümle de kural-
minden sonra bir öge bulunmayan cümlelere lıdır. Ancak bağlı cümlelerde en az iki
kurallı (düz) cümle adı verilir. Yükleminden yüklem birbirine bağlaçlarla bağlana-
sonra en az bir öge varsa buna da kuralsız cağı için dördüncü cümle olumludur
(devrik) cümle denir. Yüklemi ad soylu bir ama tek yüklem olup bağlaç da olma-
sözcük olan cümleler isim cümlesidir. Yükle- dığı için bağlı cümle değildir.
mi basit, türemiş ya da birleşik fiil olan cümle-
Cevap D
ler de fiil cümlesidir. Mağaralar konulu numa-
ralanmış cümleleri incelediğimizde A, B, D, (2015-KPSS)
E seçeneklerindeki yüklemler (incelemiyor,
merak sarmış, yapabilir, gerekiyor) fiildir. C
seçeneğindeki yüklemse isimdir.
Cevap C
4. İsimler, sıfatlar, zamirler, edatlar, bağlaçlar
ve ünlemler bir cümlede ek fiil alarak yük-
lem olabilir. Bu durumda yükleminin sözcük
türüne göre isim cümlesi ortaya çıkar. Yük-
lemi fiil olan cümlelere de fiil cümlesi denir.
Birinci cümlede “görünür” sözcüğü yüklem-
dir ve fiildir. İkinci cümlenin yüklemi ek fiille
çekimlenen ad soylu sözcüktür. Diğer cüm-
lelerin yüklemleri de fiildir.
Cevap B
23 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
SES BİLGİSİ ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Fiillerdeki şimdiki zaman ekinin ken-
disinden önce gelen “-a, -e” geniş
ünlülerini “ı, i, u, ü” dar ünlülerine
dönüştürmesine "ünlü daralması"
denir. “Anlamıyorum” sözcüğü buna
örnektir. Fiilin aslı “anlama-yor” şek-
lindedir. Bu parçada ünlü düşmesi,
ünsüz türemesi, ünsüz türemesi, ün-
süz yumuşaması yoktur.
Cevap A
2. “Ağız” sözcüğü çekim eki alınca ünlü
düşmesine uğrayarak “ağzını” olmuş-
tur. “Hafifçe, ilişti, çekiştirdi, söylü-
yormuşçasına” sözcüklerinde ünsüz
benzeşmesi vardır. Bir fiildeki şimdiki
zaman ekinin (-yor) kendisinden önce
gelen “-a, -e” geniş ünlülerini “ı, i, u,
KARA KUTU YAYIN
ü” dar ünlülerine dönüştürmesine ünlü
daralması denir. Parçadaki “söylüyor-
muşçasına” sözcüğünde daralma var-
dır. “ Az-ı-cık” ise ünlü türemesi görü-
len sözcüktür. “P, Ç, T, K” ünsüzlerinin
“B, C, D, G, Ğ” şekline dönüşmesi
olan ünsüz yumuşaması öncüldeki
parçada yoktur.
Cevap D
İNFORMAL YAYINLARI
3. “Çocukluğum” sözcüğünde ünsüz yu-
muşaması vardır. “Uçurtmuştu” söz-
cüğünde ünsüz benzeşmesi, “şehrin,
göğsüm” sözcüklerinde ünlü düşmesi
bulunmaktadır. Ünsüz harfle biten bir
sözcükten sonra ünlü harfle başla-
yan bir sözcük geldiğinde sözcüğün
sonundaki ünsüzü ünlüyle başlayan
sözcüğün başında gibi okumaya "ula-
ma" denir. “Bir uçurtma, şehrin üstün-
de” sözcüklerinde ulama vardır. “Ne”
sözcüğündeki, “de, ye” fiillerindeki
kaynaştırma harfinin ya da bir fiildeki
şimdiki zaman ekinin (-yor) kendisin-
den önce gelen “-a, -e” geniş ünlüle-
rini “ı, i, u, ü” dar ünlülerine dönüştür-
mesine ünlü daralması denir. Öncülde
daralma yoktur.
Cevap E
4. Soruda verilen metindeki "ağzına,
aklını " sözcüklerinde ikinci hecedeki
dar ünlü harf düşmüştür. "Ufak-cık"
sözcüğünde de "k" ünsüzü küçültme
ekiyle karşılaştığında düşen harf ol-
muştur." Veremiyor, fark edemiyor,
bulamıyor" fiillerinde ünlü daralması,
"özgürlüğüne, sineğe, girdiği" sözcük-
lerinde yumuşama yapılmıştır ama
ünsüz benzeşmesi yoktur.
Cevap E
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
5. “Sevmiyordun” fiilinin aslı “sevme-
yordun” şeklinde olup daralma görül-
mektedir fiilde. “Sevdiğin” sözcüğü
“sevdik-in” iken ünsüz yumuşaması-
na uğramıştır. “Fikrimce” sözcüğün-
de ünlü düşmesi bulunmaktadır. Aslı
"fikir-im-ce" sözcüğüdür. “İpince, bir-
y-di” sözcüklerinde ünsüz türemesi
görülmektedir. Dizelerde ünsüz ben-
zeşmesi yoktur.
Cevap A
6. Küçültme eki olan “-cik” “küçük” söz-
cüğüne gelerek “küçücük” olmuş ve
ünsüz düşmesi olmuştur. “İlerledik-
çe” sözcüğünde ünlü düşmesi vardır.
“Hazzı” sözcüğünde ünsüz türemesi
görülmektedir. “Bıraktığı, ilerledikçe,
olmuştu, çoktan, götürmüştü” söz-
cüklerinde ünsüz benzeşmesi (ünsüz
sertleşmesi) vardır. Öncülde ünlü da-
ralması örneği yoktur.
Cevap C
KARA KUTU YAYIN
7. Öncülde bulunan “zenginliğinin” söz-
cüğünde ünsüz yumuşaması vardır.
“Hükmetmek” sözcüğünde ünlü düş-
mesi, “zenginliğinin ölçütü, sahip olu-
nan, yüzyılın ikinci, bilimsel araştırma”
sözcüklerinde ulama vardır. Ünsüz
harfle biten bir sözcükten sonra ünlü
harfle başlayan bir sözcük geldiğinde
sözcüğün sonundaki ünsüzü ünlüyle
İNFORMAL YAYINLARI
başlayan sözcüğün başında gibi oku-
maya ulama denmektedir. “Hükmet-
mekten, değişti” sözcüklerinde ünsüz
benzeşmesi (sertleşmesi) görülür. Ön-
cülde ünlü türemesi yoktur.
Cevap E
8. Şimdiki zaman ekini alan ve “-a, -e”
düz ünlü harfleriyle biten fiillerin bu
düz ünlüleri daralarak “-ı, -i, -u, -ü”
olur. “Etkile-yor” fiili “etkiliyor” olarak
daralmıştır. “Ardından, müziği” söz-
cüklerde ünsüz yumuşaması vardır.
“Fetih et-fethet, gönülümüzü-gönlü-
müzü” sözcüklerinde ünlü düşmesi
görülmektedir. “Sanatçısı, oldukça”
sözcüklerinde ünsüz benzeşmesi var-
dır Verilen cümlede ünsüz türemesi
örneği yoktur.
Cevap D
9. Öncül olarak verilen metindeki "gök"
sözcüğü yönelme ekini alarak yumu-
şamaya, "selamlıyor" sözcüğü daral-
maya, "şehrin" sözcüğü ünlü düşme-
sine uğramış "Küçücük" sözcüğünde
de küçültme eki ünsüz düşmesi oluş-
turmuş. Öncülde ünsüz benzeşmesi
örneği yoktur.
Cevap E
24
10. "Beniz" sözcüğü "-e" isimden fiil ya-
pım ekini aldığında "i" ünlüsünü kay-
beder. Bu durumda bu sözcükte önce
ünlü düşmesi meydana gelir. Her ünlü
düşmesi, aynı anda bir hece düşme-
sidir. "Benze" fiili de sıfat-fiil yapım eki
"-en" alınca araya kaynaştırma harfini
alır. Çünkü Türkçede iki ünlü harf yan
yana gelemez.
Cevap D
11. Öncüldeki parçada geçen “dar-a-cık”
sözcüğünde ünlü türemesi, “oynadığı,
olduğu, varlığını, geleceğe, edebile-
ceğine” sözcüklerinde ünsüz yumu-
şaması, “dönüştüren, iyileştirmeyi,
gelecekte” sözcüklerinde ünsüz ben-
zeşmesi, “nasıl, şehri” sözcüklerinde
ünlü düşmesi vardır. Ama bu parçada
daralma yoktur.
Cevap D
12. Üçüncü dizedeki “seyrediyorum”
sözcüğünde ünlü düşmesi ve ünsüz
yumuşaması vardır (seyir et-iyorum).
“Gezmek-teyim, sürmek-tesin” söz-
cüklerinde ünsüz benzeşmesi vardır.
“Yaşa-yorum, yaşıyorum” sözcüğün-
de ünlü daralması vardır. Ama parça-
da ünsüz düşmesi yoktur.
Cevap E
13. Öncülde geçen “kitab-ında,
karşılaştığ-ı, yüreğ-inden” sözcük-
lerinde ünsüz yumuşaması, “yaş-ta,
karşılaş-tığı” sözcüklerinde ünsüz
benzeşmesi, “ufa-cık” sözcüğünde
ünsüz düşmesi, “sarmalı-yor” sözcü-
ğünde de ünlü daralması vardır. Ön-
cülde hece düşmesi de dediğimiz ünlü
düşmesi örneklenmemiştir.
Cevap E
14. “Çocukluk-umuza, dinledik-imizde,
özledik-imiz, aldık-ımızda, olduk-unu”
sözcüklerinde ünsüz yumuşama-
sı (çocukluğumuza, dinlediğimizde,
özlediğimiz, aldığımızda, olduğunu)
vardır. “Sokak-ta” sözcüğünde ünsüz
benzeşmesi, “ömürü-ömrü” sözcü-
ğünde ünlü düşmesi, “anlayoruz-
anlıyoruz” fiilinde de ünlü daralması
örneklenmiştir. Ancak öncül parçada
ünsüz düşmesi bulunmamaktadır.
Cevap D
SES BİLGİSİ ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

7. "Alnıma" sözcüğünde ünlü düşmesi, 11. Öncüldeki “anla-t-tığı, hisse-t-

TEST – 2 "sıkça, sardıkça" sözcüklerinde ün-
süz benzeşmesi oluşmuştur. "Ağla"
tikleriniz, Paris-te, birli-k-tedir, şenli-
k-tir” sözcüklerinde ünsüz ben-
ÇÖZÜMLER
fiili şimdiki zaman ekini alarak" ağ- zeşmesi, “anlattı-ğ-ı, kita-b-ında,
lıyordum" olmuş ve ünlü daralması gençli-ğ-inizde, gi-d-erseniz, gi-d-
meydana gelmiştir. "Kalbimi" sözcü- in” sözcüklerinde ünsüz yumuşa-
1. Türkçenin bir kuralı olarak “F-S-T-K-
ğünde de ünsüz değişimi ya da ünsüz ması, “ömür-ünüzün (ömrünüzün)
Ç-Ş-H-P (FISTIKÇI ŞAHAP)” ünsüz-
yumuşaması söz konusudur. Öncülde sözcüğünde ünlü düşmesi, “his-s-
lerinin biriyle biten bir sözcüğe ün-
ünsüz düşmesi yoktur. ettikleriniz” sözcüğünde ünsüz türe-
süz harfle başlayan bir ek gelecekse
Cevap D mesi vardır. Öncülde ünlü daralması
“Ç-K-T (ÇİKİTA)” ünsüzlerinden biri-
yoktur.
nin gelmesine "ünsüz benzeşmesi"
denir. “Küskün” sözcüğünde de bu Cevap D
8. "Oyun" sözcüğü isimdir, "-a" eki isim-
durum açıkça belgelenmiştir. den fiil türetmeye yarayan bir yapım
Cevap E eki olup burada "oyun-a" şeklinde kul- 12. İki heceli olup ikinci hecesinde dar
lanılamayacağı için "oyna" şeklini alır- ünlü harf bulunan (I, İ, U, Ü) bazı söz-
2. “Çevir” fiili “-e” yapım ekini alınca bir ken ünlü düşmesi meydana gelmiştir. cüklerin birleşme, türeme ya da çekim
hece kaybederek “çevre”, “ayır” fiili Bu sözcüğe gelen sıfat-fiil eki "-acak" eki alma durumlarına göre bu ünlüleri-
“-ıl” fiil yapım ekini aldığında ünlü kay- da ünlü harfle başlayan bir ek aldığı ni kaybetmelerine ünlü düşmesi denir.
bederek “ayrıl”, “kısım” sözcüğü “-ı” için ünsüz yumuşamasına uğrayarak A seçeneğindeki “sabrımı, sabır-ımı”,
iyelik ekini aldığında ünlü düşmesine "oynanmayacağını" şeklini almıştır. B seçeneğindeki “izni, izin-i”, D seçe-
uğrayarak “kısmı”, “kıvır” fiili “-ım” fi- Cevap E neğindeki “emreden, emir-eden”, E
ilden isim yapma ekini alarak “kıvrım” seçeneğindeki “devrilen, devir-ilen”
olmuştur. Açıklaması yapılan bu söz- sözcükleri ünlü düşmesine örnektir. C
9. P-Ç-T-K harflerinin biriyle biten bir seçeneğinde ise bu durum örneklen-
cüklerin tamamında ünlü düşmesi bu-
sözcüğe ünlü harfle başlayan bir ek memiştir.
lunmaktadır. “Yolları” sözcüğünde bir
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

geldiğinde sondaki ünsüzün değişe-
ses olayı yoktur. Cevap C
rek "b-c-d-g/ğ" olmasına ünsüz yu-
Cevap E
muşaması denir. "Yorgunluğu" sözcü-
ğünde bu örneklenmiştir.F-S-T-K-Ç-P
3. Bazı durumlarda sözcüklerin aldığı ünsüzleriyle biten bir sözcüğe ünsüz
çekim ya da yapım ekleri, sözcük bir- harfle başlayan bir sözcük gelecekse
leşmesi ünlü harf düşmesine neden c-d-g gelmeyip ç-k-t harflerinin birinin TEST – 3
olur. "Beniz-et, oyun-a-yan, ayır-ıntı, gelmesine ünsüz benzeşmesi denir. ÇÖZÜMLER
çevir-e-y-i" sözcükleri ünlü düşmesine "Uzakta" sözcüğünde bu durum var-
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

uğrayarak "benzet, oynayan, ayrıntı, dır. "-A,-e" ile biten bir fiile -yor eki
çevreyi" olmuştur. "İşitilen" sözcüğün- geldiğinde bu harflerin -ı, -i, -u, ü 1. Parçadaki “akma” fiiline şimdiki za-
de bu durum söz konusu değildir. harflerinin birine dönüşmesine ünlü man eki olan “-yor” gelince “akma”
Cevap E daralması denir. "Etkiliyor" fiilinde fiilinin sonundaki “-e” ünlü harfi daral-
daralma vardır.Tek heceli olup ünsüz maya uğramış ve sözcüğümüz “ak-
harfle biten bazı yabancı sözcüklere ma-yordun” şeklinden değişerek “ak-
4. Öncül olarak verilen sıralı cümledeki yardımcı fiil geldiğinde sondaki ün- mı-yordun” olmuştur. “P-Ç-T-K” ünsüz
"tenkidi" sözcüğünde ünsüz yumuşa- süzün ikizleşmesi ünsüz türemesidir. harfleriyle biten sözcüklere ünlü harfle
ması, "metnin" sözcüğünde ünlü düş- "Hisset" sözcüğünde ünsüz türemesi başlayan bir ek geldiğinde sondaki
mesi, "geçmişten" sözcüğünde ünsüz vardır. Ancak bu öncülde ünlü düşme- ünsüzler yumuşayarak “B-C-D-G/Ğ”
benzeşmesi, "diyebiliriz" sözcüğünde si yoktur. olur ve buna ünsüz yumuşaması ya
ünlü daralması vardır ancak ünsüz Cevap A da ünsüz değişimi denir. Parçadaki
düşmesi olan sözcük yoktur. “çeşitlilik” sözcüğüne “-in” eki gelince
Cevap B bu sözcüğün sonundaki “-k” yumuşa-
10. “P-Ç-T-K” ünsüz harfleri ile biten bir mış ve sözcüğümüz “çeşitliliğ-i” ol-
sözcüğün ünlü harfle başlayan bir muştur. “F-S-T-K-Ç-Ş-P” ünsüzlerinin
5. Öncül olarak verilen parçadaki "vücu- ek alması durumunda sondaki ün- biriyle biten bir sözcüğe ünsüz harfle
du" sözcüğünde ünsüz yumuşaması, süz yumuşar ve “B-C-D-G/Ğ” olur. başlayan bir ek gelecekse “c-d-g”
"oluştururken, sahiptir" sözcüklerinde “Başladık-ı” sözcüğü de “başladığı” gelmez; “ç-k-t” ünsüzlerinin biri gelir
ünsüz benzeşmesi, "kıvrımlı" söz- olmuş ve ünsüz yumuşaması meyda- ki buna da ünsüz benzeşmesi ya da
cüğünde ünlü düşmesi, "küçücük" na gelmiştir. “Nasıl, ağzım” sözcükle- ünsüz sertleşmesi (üç-te, iç-ki, kitap-
sözcüğünde de ünsüz düşmesini ör- rinde ünlü düşmesi (ne asıl, ağız-ım) çı) denir. Parçadaki “oluş-tur” sözcü-
neklendirmektedir. Ancak parçada"-a, olmuştur. “F-S-T-K-Ç-Ş-H-P” ünsüz- ğünde ünsüz benzeşmesi yapılmıştır.
-e" düz ünlülerinin daralması örneği lerinden sonra “Ç-K-T” ünsüzlerinden “Ufak” sözcüğü küçültme ekini alınca
yoktur. birinin gelmesine ünsüz benzeşmesi “ufak – cık” şeklindeyken sondaki “-k”
Cevap E denir. “Beklermiş-çe, bit-ti” sözcükle- ünsüzü düşmüş ve ünsüz düşmesi
rinde benzeşme vardır. “A, E” dar ünlü yapılarak “ufa –cık” olmuştur. Parçada
harflerinin biriyle biten bir sözcüğe ünlü düşmesi yoktur.
6. Öncüldeki "hapsedildiği" sözcüğünde “-yor” şimdiki zaman eki gelirse “A, E”
ünlü düşmesi ve ünsüz değişimi, "sı- Cevap D
ünlüleri daralarak “-ı, -i, -u, -ü” olur ve
cacık" sözcüğünde ünsüz düşmesi, buna ünlü daralması denir. Parçadaki
"limonlukta" sözcüğündeyse ünsüz “bitme-yor” fiili de daralarak “bitmiyor”
benzeşmesi ya da ünsüz sertleşmesi olmuştur. Parçada ünsüz düşmesi
yapılmıştır. Ancak ünlü daralması ör- yoktur.
neği yoktur.
Cevap C
Cevap D

25 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)

SES BİLGİSİ ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

2. Verilen parçadaki “ayak-ta” sözcüğün-
de ünsüz benzeşmesi (F-S-T-K-Ç-Ş-
H-P “ harflerinden sonra “Ç-K-T” gel-
mesi), “kovuk-u, kovuğu; uç-u, ucu”
sözcüklerinde ünsüz yumuşaması,
“ufak-cık, ufacık” sözcüğünde ünsüz
düşmesi, “damla-yordu, damlıyordu”
sözcüğünde ünlü daralması vardır.
Ancak hece türemesi de diyebilece-
ğimiz ünlü türemesi örneklenmemiştir.
Cevap B
3. Bir fiil “-a, -e” düz ünlüleriyle bitiyor-
sa ve bu fiile şimdiki zaman eki (-yor)
geliyorsa sondaki düz ünlü daralarak
“-ı, -i, -u, -ü” olur. “Gizliyor, başlıyor,
oynuyor, diyor” fiillerinde daralma söz
konusudur. Ama “taşıyorum” fiilinde
ünlü daralması yoktur.
Cevap B
4. Bir sözcük “f-s-t-k-ç-ş-h-p” ünsüzle-
rinden sonra “ç-k-t” ünsüzlerinden
biriyle başlayan bir ek alıyorsa ünsüz
KARA KUTU YAYIN
7. Bir sözcük “f-s-t-k-ç-ş-h-p” ünsüzle-
rinden sonra “ç-k-t” ünsüzlerinden
biriyle başlayan bir ek alıyorsa ün-
süz benzeşmesi ortaya çıkar (et-tik).
“P-ç-t-k” ile biten bir sözcük, ünlü
harfle başlayan bir ek alırsa sonda-
ki ünsüzlerin “b-c-d-g/ğ” olmasına
ünsüz yumuşaması (gid-erek) denir.
“Küçük-cük” sözcüğünde ünsüz düş-
mesi olmuştur (küçücük). “Ayır-ıntı”
sözcüğünde ünlü düşmüştür (ayrıntı).
Bir fiil “-a, -e” düz ünlüleriyle bitiyorsa
ve bu fiile şimdiki zaman eki (-yor) ge-
liyorsa sondaki düz ünlü daralarak “-ı,
-i, -u, -ü” olur. Parçada ünlü daralması
yoktur.
Cevap E
8. Bir sözcük “f-s-t-k-ç-ş-h-p” ünsüzle-
rinden sonra “ç-k-t” ünsüzlerinden
biriyle başlayan bir ek alıyorsa ünsüz
benzeşmesi ortaya çıkar (bat-tı, et-
ki). “P-ç-t-k” ile biten bir sözcük, ünlü
harfle başlayan bir ek alırsa sondaki
ünsüzlerin “b-c-d-g/ğ” olmasına ünsüz
2. “Çarp” sözcüğü “-dık” ekini alarak
“çarp-tık” olmuş ve bu durumda ün-
süz benzeşmesi ortaya çıkmıştır.
“Çarptık” sözcüğü de “-ında” parça-
sıyla birleşince “k” ünsüzü yumuşa-
yarak “çarptığında” olmuştur. Yani
bu sözcükte hem ünsüz benzeşmesi
hem de ünsüz yumuşaması meydana
gelmiştir. “Geldiğinde, hiçliğin, mutlu-
luğu, hissedebiliyorum” sözcüklerinde
ünsüz yumuşaması; “hissedebiliyo-
rum” sözcüğünde aynı zamanda ün-
süz ikizleşmesi vardır.
Cevap A
(2023-MSÜS)
3. Türkçede birleşme, türeme ya da
çekim eki esnasında ünlü düşmeleri
görülebilir. Birinci cümledeki “oğlu”
(oğul-u), ikinci cümledeki “ayrıntıları”
(ayır-ıntıları), dördüncü cümledeki
“hapseden” (hapis-eden) ve beşinci
cümledeki “şeklini” (şekil-ini) sözcük-
leri ünlü düşmesi örnekleridir. Üçüncü
cümledeyse ünlü düşmesi yoktur.

KARA KUTU YAYIN

benzeşmesi ortaya çıkar (bat-tı). “P-ç- yumuşaması (gençliğim, umudum)
denir. Bir fiil “-a, -e” düz ünlüleriyle Cevap C
t-k” ile biten bir sözcük, ünlü harfle
başlayan bir ek alırsa sondaki ünsüz- bitiyorsa ve bu fiile şimdiki zaman (2020-KPSS)
lerin “b-c-d-g/ğ” olmasına ünsüz yu- eki (-yor) geliyorsa sondaki düz ünlü
muşaması (battı-ğ-ı) denir. “Ufak-cık” daralarak “-ı, -i, -u, -ü” olur. Bu arada 4. Verilen parçada geçen “kaybetmesi-
sözcüğünde ünsüz düşmesi olmuştur “de, ye” fiilleri de kaynaştırma harfini ne” birleşik sözcüğünde ünlü düşmesi
(ufacık). “Çevir-e” sözcüğünde ünlü alınca daralır (yi-y-ecek). Bu durumda ve ünsüz yumuşaması (kayıp et), “kü-
düşmüştür (çevre). Bir fiil “-a, -e” düz parçada yumuşama iki, benzeşme iki, çücük” sözcüğünde ünsüz düşmesi
ünlüleriyle bitiyorsa ve bu fiile şimdi- daralma tek sözcükte olmuştur. (küçük-cük), “ettiğimiz” sözcüğünde
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

ki zaman eki (-yor) geliyorsa sondaki Cevap D ünsüz yumuşaması ve ünsüz ben-
düz ünlü daralarak “-ı, -i, -u, -ü” olur. zeşmesi vardır. Ama bu parçada ünlü
Parçada ünlü daralması yoktur. daralması yoktur.
9. Öncül parçada sözcüğün ek alması
Cevap C durumunda sözcük kökünde değişik- Cevap E
lik olmayacağı belirtiliyor. Ancak “ben, (2023-KPSS)
sen” zamirleri istisna olarak “-a” yö-
5. Bir sözcük “f-s-t-k-ç-ş-h-p” ünsüzle-
nelme durum ekini alınca değişir ve 5. Verilen parçada geçen “hissetti” söz-
rinden sonra “ç-k-t” ünsüzlerinden
“bana, sana” olur. cüğünde ünsüz türemesi ve ünsüz
biriyle başlayan bir ek alıyorsa ünsüz
benzeşmesi ortaya çıkar. Parçada Cevap A benzeşmesi vardır. “Aydınlığı” söz-
benzeşme yoktur. (bat-tı). “P-ç-t-k” ile cüğünde ünsüz yumuşaması, “sı-
biten bir sözcük, ünlü harfle başlayan cacık” sözcüğünde ünsüz düşmesi,
10. Öncülde verilen “vücudumuzu, ama- “çevresini” sözcüğünde ünlü düşmesi
bir ek alırsa sondaki ünsüzlerin “b-c- cı” sözcüklerinde ünsüz yumuşa-
d-g/ğ” olmasına ünsüz yumuşaması söz konusudur.(His-s-et-ti, aydınlık-ı,
ması, “iyileş-tirirken, oluş-turmaya, sıcak-cık, çevir-e) Bu parçada ünlü
(gösterdiğ-i) denir. “Küçük-cük” söz- kısaltabilmek-tir” sözcüklerinde ünsüz
cüğünde ünsüz düşmesi olmuştur (kü- daralması örneği yoktur.
benzeşmesi, “başlıyor” fiilinde ünlü
çücük). “Gösterenler ise” sözcüğünde daralması, fikren” sözcüğünde de Cevap B
ünlü düşmüştür (gösterenlerse). Bir fiil ünlü düşmesi vardır. Öncülde ünsüz (2022-KPSS)
“-a, -e” düz ünlüleriyle bitiyorsa ve bu türemesi yoktur.
fiile şimdiki zaman eki (-yor) geliyorsa
sondaki düz ünlü daralarak “-ı, -i, -u, Cevap B 6. İki numaralı altı çizili sözcükte
-ü” olur. Bu arada “de, ye” fiileri kay- (kayıt) kaynaştırma harfi ve ünsüz
naştırma harfiyle da daralır (diye). yumuşaması (kaydedilmeyen)

Cevap E TEST – 4 bulunmaktadır.

ÇÖZÜMLER Cevap B
6. “P-ç-t-k” ünsüz harfleri ile biten bir söz- (2018-KPSS)
cük, ünlü harfle başlayan bir ek alırsa
1. Öncülde verilen “düştüğünden” söz-
sondaki ünsüzlerin “b-c-d-g/ğ” olma- 7. Öncülde verilen “gerektirdiği, ama-
cüğünde hem ünsüz benzeşmesi hem
sına ünsüz yumuşaması denir. Ancak cım, olduğum” sözcüklerinde ünsüz
de ünsüz yumuşaması vardır. (Sevdi-
bazı sözcükler bu kurala uymaz: “bulut, yumuşaması, “gerektirdiği” sözcü-
ğimden ünsüz yumuşaması, yağdıkça
anıt, ölçüt, sepet . . . Bu arada “geçit” ğünde ünsüz benzeşmesi, “peki”
ünsüz benzeşmesi) “Akılıma-aklıma”
sözcüğü “geçidi” şeklinde yumuşar. sözcüğünde (pekiyi) hece düşmesi,
ünlü düşmesi, “küçükcük-küçücük”
Cevap A “yazmanın, anlamına” sözcüklerinde
ünsüz düşmesi örnekleridir. Parçada
yardımcı ses yani kaynaştırma harfi
ünlü daralması yoktur.
vardır. Ama verilen öncülde ses türe-
Cevap C mesi söz konusu değildir.
(2023-TYT) Cevap E
(2015-KPSS)

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 26

YAZIM KURALLARI ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Birden fazla sözcükten oluşan coğrafi
yer adlarının her sözcüğünün ilk harfi
büyük harfle başlayarak yazılır. Belli
bir tarihi gösteren gün ve ay isimleri
de büyük harfle başlar. Ancak bura-
daki “ayı, günü” gibi sözcükleri büyük
harfle başlatamayız. “28 Ekim günü”
olması gerekirken “28 Ekim Günü
“yazılarak üç numaralı sözde yazım
yanlışı yapılmıştır. “Şükran borcu,
Gökova, Körfezi'ndeki” sözcüklerinin
yazımı doğrudur. (28 Ekim günü)
Cevap C
2. Yazım kurallarını ülkemizin Türk Dil
Kurumu belirler, bizler de bu kurallara
uyarak yazım yanlışı yapmamaya ça-
lışırız. Burada önemli olan doğru bildi-
ğimiz yanlış uygulamalardır. Örneğin
beşinci sözcük olarak verilen "unvan"
çoğu kişi tarafından yanlış kullanılan
KARA KUTU YAYIN
bir sözcüktür, sözcüğün doğrusu "ün-
van" olmalıdır.
Cevap E
3. Öncülde verilen “antik kalıntı, Dünya-
nın Yedi Harikası, Romalılar, Baltalı
Kapı” sözlerinin yazımı yazım kural-
İNFORMAL YAYINLARI
larına göre doğrudur. Köy, şehir, ka-
saba, ülke isimleri büyük harfle başla-
yarak yazılır. “Milas” doğru yazılmıştır
ancak “İlçesi” sözcüğü “ilçesi” şeklin-
de yazılmalıdır.
Cevap A
4. Devlet adları (Pers İmparatorluğu)
büyük harfle başlanarak yazılır. “Libya
çöllerinden” sözü de doğru yazılmış-
tır. Yardımcı fiille oluşan birleşik söz-
cüklerde ünlü düşmesi varsa bitişik
yazılacağı için “hükmetti” sözcüğünün
yazımı da doğrudur. “Hiçbir şey” sıfat
tamlaması da doğru yazılmıştır. An-
cak insan isimleriyle kullanılan ünvan
sözcükleri büyük harfle başlanarak
yazılacağı için “büyük İskender” yan-
lış yazılmıştır, doğrusu “Büyük İsken-
der” olmalıdır.
Cevap D
5. Yazım kurallarını ülkemizin Türk Dil
Kurumu belirler, biz de o kurallara
uyarak yazılarımızı oluşturduğumuz-
da yazdıklarımız daha anlaşılır olur.
“90 km’lik, Beyşehirliler, Manavgat
Şelalesi, yüz ölçümünün” sözcükleri
doğru yazılmıştır. Ancak “yer altı” söz-
cüğü bitişik yazılarak yazım yanlışı
ortaya çıkmıştır.
Cevap C
6. Dilimize yerleşen ve yanlış kullandı-
ğımız kimi sözcüklerle ilgili bir yazım
kuralı sorusu var. Öncülde verilen "ar-
keologlara, stratejik, objelerin, figürle-
KARA KUTU
KİTAPLARI
riydi" sözcüklerinde bir yazım yanlışı
yoktur ama "aksesuar" şeklinde yazıl-
ması gereken "aksesuvar" sözcüğü
yanlış yazılmıştır.
Cevap C
7. Türk Dil Kurumunun belirttiği şekilde
büyük harfle başlanarak yazılması ge-
reken sözcükleri küçük harfle, küçük
harfle başlaması gereken sözcükleri
de büyük harfle başlatarak yazmak
yazım yanlışı oluşturmaktadır. Buna
göre A, B, D, E seçeneklerindeki tüm
sözcüklerin yazımı doğrudur. Ancak
“Uzungöl” doğru yazılırken “beldesi”
olması gerekirken “Beldesi” yazılarak
yazım yanlışı ortaya çıkmıştır.
Cevap C
8. Diğer noktalama işaretlerini gerekliy-
ken kullanmamak, gereksizken kullan-
mak noktalama yanlışı yapmaktadır
ama kesme (‘) işaretiyle ilgili yanlış-
lıklar yazım yanlışı nedenidir. Öncül
KARA KUTU YAYIN
olarak verilen cümledeki “gaziantepe”
sözcüğünün yazımı bu nedenle yan-
lıştır, doğrusu “Gaziantep’e” şeklinde
olmalıdır.
Cevap D
9. A, B, C, E seçeneklerinde verilen söz-
cüklerin yazımı, yazım kurallarına uy-
gun olduğu için bu seçeneklerde bir
İNFORMAL YAYINLARI
yazım yanlışı söz konusu değildir. Özel
isimden türeyen özel isme gelecek
olan hiçbir çekim eki kesme işaretiyle
ayrılamayacağı için D seçeneğindeki
“Türkçesi’ne” sözcüğü yanlış yazılmış-
tır, doğrusu “Türkçesine” olmalıdır.
Cevap D
10. Birden fazla sözcükten oluşan ku-
rum ve kuruluş adları (Güzel Sanat-
lar Akademisi), dergi adları (Dolmuş,
Tef, Pardon) büyük harfle başlayarak
yazılır. “Karikatürist, ödeyebildim”
sözcüklerinin öncüldeki yazımı da
doğrudur. Birden fazla sözcükten
oluşan meydan, cadde, sokak, ma-
halle adları büyük harfle yazılacağı
için “Taksim meydanında” tamlaması
yanlış yazılmıştır. Doğrusu “Taksim
Meydanı’nda” olmalıdır.
Cevap D
11. Öncülde verilen parçadaki “1204-
1261, mozaiklerle, 1511’de, Vezir Ali
Paşa” sözlerinin yazımı kurallara uy-
gundur. Ancak millet, din, mezhep ad-
larına gelen çoğul eki ve ondan sonra
gelecek olan çekim eklerini kesme
işaretiyle ayırmamız yazım kuralla-
rına aykırıdır ve yazım yanlışı yapar.
“Türklerin” sözcüğü de bu nedenle
“Türkler’in” şeklinde ayrıldığı için ya-
zımı yanlış olmuştur.
Cevap C
27
12. Öncülde verilen “ayaküstü, bilinçaltı,
yanı başında, baştan başa” sözcükleri
doğru yazılmıştır. Ama “uyur gezer”
yanlıştır ve doğrusu “uyurgezer” ol-
malıdır.
Cevap D
(2023-TYT)
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. Ressamımız Fikret Mualla konulu
olan öncüldeki numaralanmış söz-
cüklerden hangisinin yazımının yanlış
olduğunu bulmamız gerekiyor. “Fik-
ret Mualla'nın, 40’ıncı, İstanbul’da,
yabancı” sözcükleri kurallara uygun
olarak yazılmıştır. Ancak “Sergiye”
sözcüğü özel isim olmadığı için “ser-
giye” şeklinde yazılmadığı için yazım
yanlışına neden olmuştur.
Cevap D
2. A, B, D, E seçeneklerinde verilen bütün
sözcüklerin yazımı kurallara uygundur.
Ancak insan ismiyle kullanılan ünvan
sözcüklerinin büyük harfle başlaması
gerekirken “bakkal” ünvanının küçük
harfle başlaması yazım yanlışına ne-
den olmuştur. Doğru yazım “Bakkal
Mehmet” şeklinde olmalıdır.
Cevap C
3. Yazım kurallarını ülkemizin Türk Dil Ku-
rumu belirler, bizler de bu kurallara uya-
rak yazım yanlışı yapmamaya çalışırız.
Burada önemli olan doğru bildiğimiz
yanlış uygulamalardır. Örneğin öncülün
ilk cümlesindeki "nerden" sözcüğünde
kural dışı olarak ünlü düşmüştür ve
yazım yanlışı ortaya çıkmıştır. Doğru
kullanım "nereden" olmalıdır.
Cevap A
4. B, C, D, E seçeneklerine herhangi
bir yazım yanlışı söz konusu değildir
çünkü sözcükler Türk Dil Kurumu Ya-
zım Kılavuzu kurallarına uygun olarak
yazılmıştır. Ancak “-lar, -ler” çoğul eki
eklendiği özel isme “aile, sülale, -gil”
anlamları verdiğinde kesme işaretiyle
ayrılırsa yazım yanlışına neden ola-
cağından A seçeneğindeki “Ali’lerde”
sözcüğünün yazımı yanlıştır. Doğrusu
“Alilerde” şeklinde yazmaktır.
Cevap A
5. Türk Dil Kurumu tarafından belirtildiği
gibi millet, devlet, din, mezhep adlarının
her sözcüğünün ilk harfini büyük olarak
yazmamız gerekir. B, C, D, E seçenek-
lerindeki sözcüklerin herhangi birinde
yazım yanlışı söz konusu değildir. An-
cak A seçeneğinde bulunan “venedikli-
ler, cenevizliler” sözcükleri “Venedikliler,
Cenevizliler” şeklinde yazılmadığı için
yazım yanlışı yapılmıştır.
Cevap A
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
YAZIM KURALLARI ÇÖZÜMLER
6. Öncülde verilen “akşamüzeri, kar-
gaburnu, yazıhane, basınçölçer”
sözcükleri doğru yazılmıştır. Fakat
“anadili” yanlıştır çünkü doğrusu “ana
dili”dir.
Cevap C
(2023-TYT)
7. Öncülde altı çizili olarak verilen “ri-
tim, biçimde, arasındaki, hissedilebil-
mesine de” sözcüklerinin yazımları
kurallara uygundur. Ancak “neredeki,
ne zamanki, kiminki” sorularının ce-
vaplarındaki “-ki” ek olduğu için bitişik
yazılmalıdır ve “uzaklıkta ki” yanlış
yazılmış olup doğrusu “uzaklıktaki”
olmalıdır.
Cevap C
(2018-KPSS)
8. Öncülde numaralanmış olarak
verilen “hem de, müzikseverler, bakış
açısıyla, yepyeni” sözlerinin yazımı
KARA KUTU YAYIN
doğrudur. “varki” sözüyse yanlış ya-
zılmış olup doğru yazımı “var ki” ol-
malıdır.
Cevap C
(2022-KPSS)
İNFORMAL YAYINLARI
9. Verilen “Türkiye Cumhuriyeti’nin, Ulu
Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün,
Topkapı Sarayı’nın, Batı’daki” söz-
cüklerinde bir sıkıntı yoktur. Ancak
“Dünya’daki” sözcüğü gezegeni-
mizi değil de ülkeleri kastettiği için
“dünyadaki” şeklinde yazılmayarak
yazım yanlışına sebep olmuştur.
Cevap E
(2023-MSÜS)
10. Öncülde “Birleşme sırasında
kelimelerin her ikisi veya ikincisi
anlam değişmesine uğradığında bu
tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.”
deniyor. Buna göre C seçeneğindeki
“deniz atı” yanlış yazılmıştır çünkü or-
tada bir at yoktur. Doğrusu “denizatı”
olmalıdır.
Cevap C
(2023-KPSS)
TEST – 3
ÇÖZÜMLER
1. Özel isimlere gelen çekim ekleri kes-
me işaretiyle ayrılarak yazılır. Ancak
özel isimden türeyen sözcükleri kes-
me işaretiyle ayırmak yanlıştır. “Yoros
Kalesi, sebeple, restorasyon, kazı-
larda” sözcüklerinin yazımı doğrudur.
Ancak “Bizans” özel isminden türeyen
“Bizanslı” sözcüğünü açıklanan sebe-
be bağlı olarak kesme işaretiyle ayır-
mak yazım yanlışı sebebi olmuştur.
Cevap C
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
2. Millet, sülale, din adlarına gelecek
olan “-lar, -ler” çoğul ekini kesme işa-
retiyle ayırmak yazım yanlışı sebebi-
dir. “Haliç’le Marmara Denizi, MÖ 7.
yy.da, Topkapı Sarayı” sözcüklerinin
yazımı kesin olarak doğrudur. Ancak
“Osmanlı’lar” sözcüğünün yazımı
yanlış olmuştur çünkü doğrusu “Os-
manlılar” olmalıdır.
Cevap E
3. “De” sözcüğü ve “-de” ekiyle ilgili bir
soru var karşımızda. A, C, D, E seçe-
neklerindeki “ayna da, kalem de, o da,
masa da” şeklindeki yazımda cümle-
ye “başka şeyler gibi” anlamı verdiği
için “de” bağlaçtır ve ayrı yazılması
doğrudur. B seçeneğindeyse “içinde
anlamı verdiği için bulunma eki olup
“Kitapta çok ilginç konular olduğunu
söyledi.” şeklinde yazılmadığı için ya-
zım yanlışı yapılmıştır.
Cevap B
KARA KUTU YAYIN
4. Yazım kurallarını ülkemizin Türk Dil Ku-
rumu belirler, bizler de bu kurallara uya-
rak yazım yanlışı yapmamaya çalışırız.
Burada önemli olan doğru bildiğimiz
yanlış uygulamalardır. Öncüldeki beş
numaralı sözcüğümüzdeki "de" bağlacı
"sahiden" sözcüğüne bitişik yazılarak
yazım yanlışı yapmıştır, doğru kullanım
İNFORMAL YAYINLARI
"sahiden de "şeklinde olmalıdır.
Cevap E
5. Ay ve gün bildiren sözcükler, belli bir
tarihi gösterdiği zaman büyük harfle
başlanarak yazılır. Ancak bu sözcük-
ler belli bir tarihi göstermediği zaman
küçük harfle başlanarak yazılmalıdır.
İkinci cümledeki "Mart" sözcüğü de
büyük harfle başladığı için yazım yan-
lışına neden olmuştur.
Cevap B
6. Öncülde her iki kelimesi de “-di” be-
lirli geçmiş zaman veya “-r, -ar” geniş
zaman eklerini almış ve kalıplaşmış
birleşik isimlerin bitişik yazılacağı
söylenmiş. Buna göre A, B, C, D se-
çeneklerinde verilen “kaptıkaçtı, ko-
nargöçer, okuryazar, biçerdöver”
sözcükleri doğru yazılmıştır. E seçe-
neğindeki “çektigitti” sözü kalıplaşma-
dığı için “çekti gitti” şeklinde yazılma-
yarak yanlış yapılmıştır.
Cevap E
(2023-MSÜS)
7. Öncülde numaralanmış olarak verilen
“sanki, seyrediyor, başlayıverdi, sul-
tan da” sözcükleri doğru yazılmıştır.
Ama “olağanüstü” şeklinde yazılması
gereken sözcük “olağan üstü” yazı-
larak yazım yanlışına sebep olmuştur.
Cevap A
(2020-KPSS)
28
8. “De” bağlaç olduğunda başka şey-
lerde, başkalarında olduğu gibi, bile
anlamlarında kullanılır. Bir yerde hem
“de” bağlacını hem de bir noktalama
işaretini kullanamayız. A seçeneğin-
deki “Eskidende günün belli saatle-
rinde yazarmış yazılarını.” cümlesin-
de “de” sözcüğü “başka zamanlarda
olduğu gibi” anlamları da verir ve bu
nedenle kendinden önceki sözcükten
ayrı yazılmalıdır: “Eskiden de günün
belli saatlerinde yazarmış yazılarını.”
şeklinde olmalıdır.
Cevap A
9. Türk Dil Kurumu verilerine göre
“Resmî Gazete, Çanakkale Boğazı,
Kültigin Anıtı, Orhun Vadisi, XII. Ulus-
lararası Dünya Dili Türkçe Sempozyu-
mu” sözleri büyük harfle başlanarak
yazılır. Ancak bağlaçlar, yazı başlık-
ları ve eser adları tamamen büyük
harfle başlamazsa büyük harfle baş-
lanarak yazılmaz. Bu nedenle B seçe-
neğindeki “Leyla İle Mecnun” yanlıştır,
doğrusu “Leyla ile Mecnun” olmalıdır.
Cevap B
10. A, B, C, D seçeneklerinde sırayla altı
çizili olarak verilen “barışsever, karın-
caincitmez, gökdelenler, çokbilmiş”
birleşik sözcükleri doğru yazılmıştır.
Ancak E seçeneğindeki cümleyi doğ-
ru okuduğumuzda: “Orada yaşama-
mış, o insanlarla hiç bağ kurmamış
gibi ne değerbilir ne yol yordam.”
cümlesindeki “değerbilir sözcüğü bir
nitelik değildir ve “değer bilir” şeklinde
ayrı yazılmalıdır.
Cevap E
TEST – 4
ÇÖZÜMLER
1. Sorunun B, C, D, E seçeneklerinde
verilen cümlelerdeki sözcüklerin ta-
mamının yazımı doğrudur. Ama bağ-
laç olup kendinden önceki sözcükten
ayrı yazılması gereken “de” sözcüğü
A seçeneğinde “Projenin uygulanabi-
lirliği konusunda hiçte karamsar de-
ğilim.” cümlesinde yanlış yazılmıştır.
Doğrusu: “Projenin uygulanabilirliği
konusunda hiç de karamsar değilim.”
şeklinde olmalıdır.
Cevap A
2. “İle” sözcüğünü “arkadaşın ile” şeklin-
de yazabileceğimiz gibi “arkadaşınla”
şeklinde de yazabiliriz. “Çevresinde,
hiçbir, bir gün” sözcükleri hep doğru
olarak yazılmıştır ancak “içinde” anla-
mı kazandığı için ek olup kendinden
önceki sözcüğe bitişik yazılması ge-
reken “-de”, “sınav da” şeklinde ayrı
yazılarak yazım yanlışı yapılmıştır,
doğrusu “sınavda” olmalıdır.
Cevap C
YAZIM KURALLARI ÇÖZÜMLER
3. Sorunun B, C, D, E seçeneklerinde
verilen cümlelerdeki sözcükler hep
doğru şekilde yazılmıştır. Ancak A se-
çeneğinde verilen “Bu konu da onun
yardımcı olmasını bekliyorum.” cüm-
lesindeki “-de” ek olduğu için ayrı ya-
zılarak yazım kurallarına uyulmadığı
için yazım yanlışı yapılmıştır. Doğru
yazımı: “Bu konuda onun yardımcı
olmasını bekliyorum.” şeklinde olma-
lıdır.
Cevap A
4. Verilen sorunun A, B, D, E seçenek-
lerinde bulunan cümlelerin sözcükleri-
nin yazımı kurallara uygundur. Ancak
C seçeneğindeki “Hayallerini gerçek-
leştirmek hiçde kolay olmamış.” cüm-
lesinde “de” bağlacı bitişik yazıldığı
için yazım yanlışı yapılmıştır. Doğru
yazılışı “Hayallerini gerçekleştirmek
hiç de kolay olmamış.” şeklinde ol-
malıdır.
Cevap C
KARA KUTU YAYIN
5. Yardımcı fiille meydana gelen birle-
şik fiillerin yazımında ses düşmesi ya
da ses türemesi yoksa fiil ayrı yazılır.
Yardımcı fiille meydana gelen birleşik
fiillerin yazımında ses düşmesi ya da
ses türemesi varsa fiil bitişik yazılır.
Buna göre "arz ederiz" ayrı yazılma-
lıdır.
İNFORMAL YAYINLARI
Cevap B
6. Kurum ve kuruluş adlarının kısaltma-
larında kısaltmaya gelecek ek kısalt-
manın okunuşuna uyar. Türkçedeki
ünsüz harfler de "e" ünlüsüyle okun-
duğuna göre C seçeneğindeki "KYK"
kısaltmasına gelen ek "de" olacaktır.
Cevap C
7. Öncüldeki altı çizili sözcüklerden "bir
an evvel, bir bir, bir kısmını, bir hayli"
doğru olarak yazılmıştır. Ancak "bir-
denbire sözcüğü ayrı yazılarak yazım
yanlışına sebep olmuştur.
Cevap D
8. Sözcükleri kurallara uygun olarak
yazmadığımızda yazım yanlışı mey-
dana gelir. Öncüldeki “her türden,
araç gereç, öte yandan, hiç kimse”
doğru yazılmıştır. “İş gücüne” sözü
ise “işgücüne” şeklinde yazılarak ya-
zım yanlışı sebebi olmuştur.
Cevap D
9. Sözcükleri kurallara uygun olarak
yazmadığımızda yazım yanlışı mey-
dana gelir. Öncüldeki “bu da, bilim
insanı, keşfetti, nakledilecek” doğru
yazılmıştır. “Hâlihazırda” sözü ise
“hâli hazırda” şeklinde yazılarak ya-
zım yanlışı sebebi olmuştur.
Cevap A
KARA KUTU
KİTAPLARI
10. İnsan isimleri, cadde, sokak, mahalle,
meydan isimleri, terim anlamdaysa
gezegen isimleri büyük harfle başla-
yarak yazılır. Öncülün ikinci cümlesin-
deki (İsminin verilmesine neden olan
şey, Uzay ile ilgili yaptığı muhteşem
keşif değildi.) uzay sözcüğü büyük
harfle başlamamalıdır: İsminin veril-
mesine neden olan şey, uzay ile ilgili
yaptığı muhteşem keşif değildi.
Cevap B
11. Sorunun A, B, C, D seçeneklerindeki
sözcüklerin yazımı Türkçe dil bilgisi
kurallarına göre doğrudur. Ama E se-
çeneğindeki “Bizimle gelmek istediği
için onada (başkalarına olduğu gibi)
bilet aldık.” cümlesindeki “da” bağlacı,
bulunma eki olan “-da” gibi düşünüle-
rek bitişik yazılmıştır. Doğru yazımı:
“Bizimle gelmek istediği için ona da
bilet aldık.” biçiminde olmalıydı.
Cevap E
KARA KUTU YAYIN
12. Kişilere odaklı söyleşiler konulu bir
parça ve cümleleri numaralandırılmış
olarak verilmiş. Bu cümlelerin birinde
bulunan yazım yanlışını bulacağız.
Sorunun A, B, C, E seçeneklerindeki
cümlelerde sözcükler kurallara uygun
olarak yazılmış. Dördüncü cümledeki
“Kimi zamanda tanınmamış ancak ya-
şamı ve yaptıklarıyla dikkatleri çekmiş
İNFORMAL YAYINLARI
kişiler seçilir.” cümlesindeki “zaman-
da” sözcüğü “zaman da” şeklinde ya-
zılmadığı için yazım yanlışı dördüncü
cümlededir.
Cevap D
TEST – 5
ÇÖZÜMLER
1. İnternet hakkındaki parçadaki numa-
ralanan sözcüklerin yazımını kuralla-
ra göre değerlendireceğiz. “Değiştirdi,
yalnızca, ne yazık ki, yanı sıra” söz-
cüklerinin yazımları A, B, C, E seçe-
neklerinde doğru olarak verilmiştir.
Ancak cümleye “başka şeyler gibi”
anlamı katan “yanlarıda” sözcüğün-
deki “da” bağlacının ayrı yazılması
(yanları da) gerekirken bitişik olarak
yazılmıştır.
Cevap D
2. Sınavlarda yazım yanlışlarının en
çok sorulduğu “da” ile ilgili bir soru
daha var karşımızda. “Film Haftası,
1989’da, İstanbul Film Festivali’nde,
zaman ayrıldı” sözcüklerinin yazımı
cümlede doğrudur. Ancak “başka
şeye olduğu gibi” anlamı veren “ça-
lışmalarınada” sözündeki “da” bağla-
cının ayrı yazılmaması yazım yanlışı
yapmıştır.
Cevap D
29
3. İlgi zamiri, sıfat yapım eki olan “-ki”
her zaman kendinden önceki sözcüğe
bitişik olarak yazılır. Bu durumda da
“neredeki, kiminki, ne zamanki” so-
rularından birinin cevabı olur. Bu so-
ruların cevabı olan sözcüklere çoğul
eki olan “-ler” de getirilebilir. A seçe-
neğindeki “yeter ki”, B seçeneğinde-
ki “sınıftaki” sözcüklerinde bir yazım
yanlışı bulunmamaktadır. C ve D se-
çeneklerindeki her sözcük de yazım
kurallarına uygun olarak yazılmıştır.
E seçeneğindeki “senin ki” sözü, “ki-
minki” sorusunun cevabı olduğu için
bitişik yazılması gerekirken ayrı yazı-
larak yazım yanlışına neden olmuştur.
Cevap E
4. Değişik dillerin zenginleşmesi konulu
bu parçanın B, C, D, E seçenekle-
rinde bulunan “kültürler de, yok oluş,
on dört, mozaiğinin” sözcüklerinin
yazımı kurallara uygundur. Ancak
“öyleki” sözcüğünün “öyle ki” şeklinde
yazılmaması yazım kurallarına aykırı
olduğundan yazım yanlışına neden
olmuştur.
Cevap A
5. Bir cümlede ilgi zamiri olan ve “kimin-
ki” sorusunun cevabı olan “-ki” eki ve
sıfat türeterek “neredeki, ne zamanki”
sorularının cevabı olan “-ki” ekleri her
zaman bitişik olarak yazılır. Bu arada
“mademki, halbuki, oysaki, meğerki”
sözcüklerindeki “-ki” ekleri de istisnai
olarak her şartta bitişik yazılmalıdır.
Buna göre D seçeneğinde bulunan
“mademki” sözcüğündeki “-ki” ayrı ya-
zılarak yazım yanlışına neden olmuştur.
Cevap D
6. Türk Dil Kurumunun belirlediği kural-
lara göre sözcükleri yazmamak yazım
yanlışına nedendir. "Denizyolunu"
sözcüğü de "deniz yolunu" şeklinde
yazılmayarak yazım yanlışına neden
olmuştur.
Cevap E
7. Birden fazla basamaklı sayıları ya-
zıyla yazarken ayrı yazarız (on altı).
“Öyle ki” sözündeki “ki” bağlaç oldu-
ğu için ayrı yazılır. Dönem, devir ad-
ları da büyük harfle başlar (Victoria
Dönemi’nin). “Damgalanmaktan” söz-
cüğünün yazımı da doğrudur. Ancak
“bakış açısı” tamlamasındaki sözcük-
lerin bitişik yazılması için bir sebep
bulunmamaktadır.
Cevap D
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
YAZIM KURALLARI ÇÖZÜMLER
8. A, B, D, E seçeneklerinde verilen
cümlelerde bir yazım kuralı ihlali söz
konusu değildir. C seçeneğindeki
“Dergide ki son yazısında ilginç ko-
nulara değinmiştir.” cümlesindeki “-ki”
sıfat yapım eki olduğu için “dergideki”
şeklinde yazılmayarak yazım yanlışı-
na neden olmuştur bu sözcük.
Cevap C
9. Öncülde verilen açıklamayı doğru
okuduğumuzda yanlış yapılmaması
gereken öğretici bir soru görüyoruz.
“Yalıçapkını, bülbülyuvası, camgöbe-
ği, ayaküstü” birleşik sözcüklerinde
anlam kayıpları bulunmakta. Buna
göre bu sözcüklerin yazımı doğrudur.
Açıklamaya göre D seçeneğindeki
“denizyılanı” birleşik sözcüğünün söz-
cükleri anlamlarını koruduğu için “de-
niz yılanı” şeklinde yazılmalıdır.
Cevap D
KARA KUTU YAYIN
TEST – 6
ÇÖZÜMLER
1. Yazım kuralları açısından bitişik ya-
zılması gereken bir birleşik sözcüğü
kurallara uymayarak ayrı iki sözcük
şeklinde yazmak yazım yanlışı nede-
nidir. Bu nedenle A seçeneğindeki "hiç
İNFORMAL YAYINLARI
bir" sözünü ayrı yazamayız ve "hiçbir"
şeklinde yazmamız gerekmektedir.
Cevap A
2. “Batı Toroslar, Kızlar Tepesi, kuzeyba-
tı, Hüseyin Kuyusu” sözlerinin yazımı
parçada doğrudur. “Yüzyıl” sözcüğü
asır anlamına gelecek şekilde kul-
lanıldığında yazım yanlışına neden
olacağı için ayrı yazılarak yazım yan-
lışına neden olmuştur.
Cevap C
3. İstanbul ve tarihi konulu bir parça var
ve bu parçadaki numaralanmış beş
sözcükten hangisinin kurallara uygun
olarak yazılmadığını bulacağız. “2700
yıllık, MÖ 7. yy.dan, boyunca da,
başlayarak” sözleri doğru yazılmıştır.
“Pek çok” sözünü bitişik olarak yaz-
mak yazım yanlışı nedeni olduğu için
D seçeneğinin yazımı yanlıştır.
Cevap D
4. Türkçenin dil bilgisi kurallarına uy-
madan sözcükleri yazıya aktarmak
yazım yanlışına neden olur. Sorunun
A, B, C, D seçeneklerindeki sözcük-
lerin yazımı bu kurallara uygunluk
açısından doğrudur. Türkçede iki he-
celi olup da ikinci hecesinde dar ünlü
bir harf olan ve ünsüz harfle biten bir
sözcüğe ünlü harfle başlayan bir ekin
gelmesi durumunda ikinci hecede bu-
lunan dar ünlü harfin düşmesi gerekir.
Bu ünlüyü yazıda düşürmemek yazım
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
yanlışı nedenidir. Ama E seçeneğin-
deki “hüzünü” sözcüğünde bu kurala
uyulmayarak yazım yanlışı yapılmış-
tır. Sözcüğün doğru yazımı “hüznü”
şeklindedir.
Cevap E
5. “P-Ç-T-K” ünsüz harfleriyle biten bir
sözcüğe ünlü harfle başlayan bir ek
getirdiğimizde ünsüz yumuşaması
olur. Yumuşamaya uymamak yazım
yanlışı nedenidir. Sorudaki “hiçbiri,
birkaç, bilgiler, yayımlanır” sözcük-
lerinde bir yazım yanlışı yoktur ama
“tadlar” sözcüğüne yumuşama yapıl-
ması için herhangi bir sebep olmadan
“tatlar” yerine “tadlar” yazılması yazım
yanlışıdır.
Cevap C
KARA KUTU YAYIN
6. Türkçede çok tartışılan bir konu olan
yabancı kökenli uzatma işaretiyle ilgili
bir soru var. A, C, D, E seçeneklerinde
verilen sözcüklerin yazımı doğrudur
ama yabancı kökenli olan “tarihi” söz-
cüğü “tarihî” şeklinde yazılmadığı için
sözcüğün yazımı yanlıştır.
Cevap B
İNFORMAL YAYINLARI
7. Yazım kurallarını ülkemizin Türk Dil
Kurumu belirler, bizler de bu kurallara
uyarak yazım yanlışı yapmamaya ça-
lışırız. Burada önemli olan doğru bildi-
ğimiz yanlış uygulamalardır. Örneğin
öncülde ikinci sözcük olarak verilen
"yanyana" ikilemedir ve asla bitişik
yazılamaz, doğru yazımı "yan yana"
olmalıdır.
Cevap B
8. “Hastalığının sebeblerini henüz bu-
labilmiş değiller.” cümlesindeki “Has-
talığının henüz bulabilmiş değiller.”
sözcükleri doğru olarak yazılmıştır
ama “sebeblerini” sözcüğü “sebep-
lerini” şeklinde yazılmayarak yanlış
yazılmıştır.
Cevap B
9. Türkçede “baş” sözcüğüyle oluşan
birleşik sözcükler bitişik yazılacağı
için “başyapıtlarında” sözcüğü, “dille-
ri, yetkinliktedir, herhangi” sözcükleri
doğru yazılmıştır ama ikileme olan
“yanısıra “sözcüğü “yanı sıra” şeklin-
de yazılmadığı için yanlış yazılmıştır.
Cevap B
30
TEST – 7
ÇÖZÜMLER
1. Öncül olarak bize numaralanmış şe-
kilde verilen “birkaç, söylemelidir ki,
içinde, kaybetmesin” sözcüklerinin
yazımı doğrudur ne var ki “aklıbaşın-
da “söz öbeği “aklı başında “ şeklinde
yazılmayarak yazım yanlışına neden
olmuştur.
Cevap A
2. Bölgemizdeki önemli uygarlıkları konu
edinen parçanın A, B, C, D seçenekle-
rinde bulunan “Orta Doğu’nun, olduk-
ça, olagelmişken, hiç kimsenin” söz-
cükleri doğru olarak yazılmıştır ama E
seçeneğindeki “sıradışı” sözünün ayrı
yazılması gerekirken (sıra dışı) bitişik
olarak yazılması yazım yanlışı nedeni
olmuştur.
Cevap E
3. Türk müziği konulu bir parça var ön-
cülde. “1920’li yıllardı, klasik Türk
müziği, İstanbul Şehir Tiyatrolarında,
öğretmenlerimiz de” sözcüklerinin
yazımında bir yanlışlık yoktur. Sa-
dece “İstanbul Şehir Tiyatrolarında”
tamlamasında dikkat gerekiyor çünkü
kurum adlarına gelen çekim eklerini
kesme işaretiyle ayıramayız. Bu ara-
da ikinci sözcüğün yazımı “utunu” de-
ğil, “udunu” şeklinde olmalıdır.
Cevap B
4. Parçadaki “nüfusuyla, UNESCO’nun,
tarihî, ana vatanı” sözcüklerinin ya-
zımında bir yanlışlık yoktur. Ama
yardımcı fiille oluşan birleşik fiillerde
ünlü düşmesi ya da ünsüz ikizleşmesi
bulunmuyorsa bu birleşik fiilleri ayrı iki
sözcük olarak yazmamız gerektiği için
“icadedilmiş” sözcüğü yazım yanlışı
yapar. Bu fiilin doğru yazılışı “icat edil-
miş” şeklinde olmalıdır.
Cevap D
5. Farabi konulu parçadaki “iş birliğinin,
mülkiyeti, kabul eden, herkesçe” söz-
cükleri doğru olarak yazılmıştır ama
“2’inci” sözcüğü yanlış yazılmıştır
çünkü “ikiinci” şekli ortaya çıkmış olur,
doğrusu “2’nci” şeklinde yazmaktır.
Cevap A
6. Film konulu bir parça var ve bu par-
çada numaralanmış olarak verilen
“başlangıçta, çalılığı, arka planı, bir
şeye” sözcüklerinin yazımlarında bir
yanlışlık söz konusu değildir. “Birkaç”
sözcüğü her şartta bitişik yazılacağı
için D seçeneğinde bir yazım yanlışı
bulunmaktadır.
Cevap D
YAZIM KURALLARI ÇÖZÜMLER
7. Numaralanmış olarak verilen ilk cüm-
ledeki “hiç bir”, ikinci cümledeki “kub-
be de, üçüncü cümledeki birşeyler,
dördüncü cümledeki yanlız” sözcük-
leri yanlış yazılmıştır. Bu sözcüklerin
doğru yazılışı “hiçbir, kubbede, bir
şeyler, yalnız” şeklindedir. E seçene-
ğinde bir yazım yanlışı yoktur.
Cevap E
8. Anadolu ve güzellikleri konulu bir par-
ça var ve bu parçadaki yanlış yazılan
sözcüğü bulacağız. “Yeryüzünün,
Anadolu’nun, yediveren, dört bir” söz-
lerinin yazımı doğrudur. Ama “pekçok”
sözü yanlış yazılmıştır, doğru yazılışı
“pek çok” şeklinde olmalıdır.
Cevap C
KARA KUTU YAYIN
9. Türkçede ünlü daralması diye bir ses
olayı vardır. Bu arada şimdiki zaman
eki “-yor” dışında “de, ye” fiilleri ve
niçin anlamındaysa “ne” sözcüğü “y”
kaynaştırma harfini alır. Bunlar dışın-
daki bir kullanım yazım yanlışı yapar.
A, B, C, D seçeneklerindeki sözcük-
lerin yazılışı doğrudur ama E seçe-
İNFORMAL YAYINLARI
neğinde bulunan “yaşıyan” sözcüğü
“yaşayan” şeklinde yazılmadığı için
bu sorudaki yazım yanlışı olan sözcük
durumundadır.
Cevap E
10. Sözcükleri yazım kurallarına uygun
olarak yazmamak yazım yanlışı nede-
nidir. Öncülde verilen "başlıyan, huku-
ğu" sözcükleri de yanlış yazılmıştır.
Doğrusu "başlayan, hukuku" şeklinde
olmalıdır.
Cevap C
11. Öncüldeki ''birçok, doğa yürüyüşü,
hafta sonlarını, açık havada'' doğru
yazılmıştır. İkilemeler bitişik yazılama-
yacağı için ''içiçe'' yanlış yazılmıştır.
Cevap E
KARA KUTU
KİTAPLARI
TEST – 8
ÇÖZÜMLER
1. Bir parçada geçen köprü, meydan, ta-
rihi yer adları büyük harfle başlayarak
yazılır. Galata Köprüsü, At Meydanı,
Ayasofya Camisi bu nedenle doğ-
ru yazılmıştır. Bu bağlamda “Alman
Çeşmesi de bir yer adıdır ve “Alman
çeşmesi” şeklinde yazılması yanlıştır.
Parçadaki Roma özel isimdir ama hi-
podrom özel isim değildir.
Cevap E
2. “Et, ol” yardımcı fiillerinin biriyle mey-
dana getirilen birleşik fiillerde ünlü
düşmesi ya da ünsüz türemesi varsa
sözcük bitişik yazılır. Ancak bir ses
olayı yoksa ayrı yazılır. Bu nedenle
“hakettiği” yanlış yazılmıştır, doğru
kullanım “hak ettiği” olmalıdır.
Cevap A
KARA KUTU YAYIN
3. Öncülde birleşik kelimelerin yazımıyla
ilgili açıklama var. Bu kelimelerin ta-
mamında ya da ikincisinde anlam de-
ğişimi olmazsa birleşik kelimeler ayrı
yazılmalıdır. Ancak D seçeneğindeki
“ipekböceği” sözcüğünde anlam deği-
şimi yoktur ve bu sözcük “ipek böceği”
şeklinde yazılmayarak yazım yanlışı-
İNFORMAL YAYINLARI
na sebep olmuştur.
Cevap D
4. “Ki” bağlaçsa özneden ve yüklemden
sonra gelir ve ayrı yazılır. “Kiminki,
neredeki, ne zamanki” sorularının ce-
vabında ektir ve ayrı yazılır. Bu arada
“mademki, hâlbuki, oysaki, meğerki
sözcüklerinde kural dışı olarak kalıp-
laştığı için hep bitişik yazılır. Öncül
parçanın üçüncü cümlesinde “oysaki”
sözcüğü “oysa ki” şeklinde yazılarak
yazım yanlışı yapılmıştır.
Cevap C
5. A seçeneğindeki Mahmut Hoca, Ha-
babam Sınıfı; B seçeneğindeki Fa-
tih Sultan Mehmet Köprüsü, Boğaz;
C seçeneğindeki “Doğu ve Batı”; E
seçeneğindeki “Kaplumbağa Terbi-
yecisi, Türk” sözcükleri özel isimdir
ve büyük harfle başlamış olup doğru
yazılmıştır. D seçeneğindeyse “Ra-
mazan Bayramı” sözü “Ramazan bay-
ramı” şeklinde yazılarak yazım yanlışı
yapılmıştır.
Cevap D
6. Birleşik sözcüklerde ses düşmesi,
artması, anlam kayıpları gibi durum-
lar varsa birleşik yazılabilir. Öncüldeki
parçanın ilk cümlesindeki “biraraya”
sözü yanlış yazılmıştır ve doğru yazı-
mı “bir araya” şeklinde olmalıdır.
Cevap A
31
7. Birleşik sözcüğün oluşumu esnasında
anlam kaybı, tür değişimi, ses düşme-
si ya da ses türemesi gibi durumlar
varsa birleşik sözcüğü oluşturan söz-
cükler bitişik yazılır. “Yalıçapkını” da
bitişik yazılması gerekirken “yalı çap-
kını” şeklinde yazılarak yazım yanlışı-
na sebep olmuştur.
Cevap D
8. Birleşik sözcüğün oluşumu esnasında
anlam kaybı, tür değişimi, ses düş-
mesi ya da ses türemesi gibi durum-
lar varsa birleşik sözcüğü oluşturan
sözcükler bitişik yazılır. Bu arada I, II,
III ve IV numaralı altı çizili sözcükler
olan “başrol, birçok, hemfikir, hâlbuki”
sözcükleri de doğru yazılmıştır. “Göz
ardı” sözü ise “gözardı” şeklinde biti-
şik yazılarak yazım yanlışına sebep
olmuştur.
Cevap E
9. A seçeneğinde “Türk Düşününde Batı
Sorunu” eser adı olduğu için her söz-
cüğü büyük harfle başlayarak doğru
yazılmıştır. B seçeneğinde “Profesör
İlbey Ortaylı” ünvan ve özel isim ol-
duğu için her sözcüğü büyük harfle
başlayarak doğru yazılmıştır. C seçe-
neğindeki “Osmanlı” özel isim olarak
büyük harfle başlamıştır. E seçene-
ğinde “Deli Ozan” ünvanı ve “Fazıl
Hüsnü Dağlarca” özel isminin her söz-
cüğü büyük harfle başlayarak doğru
yazılmıştır. D seçeneğindeki “Tanrılar”
sözcüğü yaratıcı anlamında olmadığı
için küçük harfle başlamalıdır.
Cevap D
10. Öncülde birleşik kelimeyi oluşturan
kelimelerden her ikisi veya ikincisi
anlam değişmesine uğramışsa bu
tür birleşik kelimeler bitişik yazılır,
deniyor. Buna göre A seçeneğindeki
“kargaburnu”, B seçeneğindeki “deni-
zatı”, C seçeneğindeki “bülbülyuvası”,
E seçeneğindeki “kuzukulağı” birleşik
kelimelerinin yazımı anlam kaybından
dolayı doğrudur. Ancak D seçeneğin-
deki “keçiboynuzu” anlam kaybına uğ-
ramamıştır çünkü gerçek keçi boynu-
zu anlatılmaktadır ve ayrı yazılmalıdır.
Cevap D
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
YAZIM KURALLARI ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

7. Verilen parçada geçen "çat kapı, fır-

TEST – 10 döndü, albeni, cezbediyordu" sözcük-
ÇÖZÜMLER lerinin yazımı doğrudur. Ancak "cam-
göbeği" anlam kaymasına uğrayan bir
birleşik sözcük olup ayrı değil de bi-
1. Öncülde verilen “birdenbire, altında- tişik yazılır. Burada "kahverengi" söz-
ki, art arda, hükmederdi” sözcükleri cüğü akla gelebilir doğru yazım için.
doğru yazılmıştır. “Kim bilir” sözüyse
“kimbilir” şeklinde yanlış yazılmıştır. Cevap C
Cevap C

8. A, C, D, E seçeneklerinde yazım yan-

2. Öncülde verilen “karnıyarık, ayaküstü, lışı yoktur. “Bugün” dışındaki bütün
başmüfettiş, dedikodu” birleşik söz- günler ayrı yazılacağı için “bir gün”
cükleri doğru yazılmıştır. “Çok sesli” doğru yazılmıştır. Ses düşmesi ya da
sözüyse “çoksesli” şeklinde yanlış türemesi olmadığı için “farz et, park
yazılmıştır. ettiği” sözcükleri de doğrudur. Birleşik
sözcükte ünlü düşmesi olduğu için
Cevap B
“kaydolduğunu, mahvolduğunu” da
doğru olarak bitişik yazılmıştır. Ama B
seçeneğindeki “sarfettiği” sözcüğün-
de ünlü düşmesi ya da ünsüz türeme-
si olmadığı için yazım yanlışı vardır,
3. Kimilerinin bilinçsizce yaptığı bir yan- bu sözcük “sarf ettiği” şeklinde ayrı
KARA KUTU YAYIN

KARA KUTU YAYIN

lış, bu soruda yazım yanlışı olarak yazılmalıdır.
karşımıza geliyor. İki nokta işaretin- Cevap B
den sonra cümle, cümle değerinde
sözcük ya da özel isim gelirse büyük
harfle başlanır. Ancak örnekler sırala-
nıyorsa büyük harfle değil de küçük
harfle başlanır. Buna göre “Duvarlar-
da çiviler” yanlış yazılmıştır ve “duvar- 9. Yapım ekleri özel isimlere geldiğinde
larda çiviler” şeklinde yazılmalıdır. geldiği sözcükten kesme işaretiyle
İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

Cevap D ayrılmaz. Bu durumda kesme işareti

kullanmak yazım ve noktalama yanlışı
yapar. Buna göre dördüncü öncüldeki
“Çin’lilerin” sözcüğünde kesme işareti
olmamalı ve sözcük “Çinlilerin” şeklin-
de yazılmalıdır.
4. Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır. An-
cak bu fiillerin arasına “mi” soru edatı Cevap D
ya da “de, da” bağlacı girerse kurallı (2015-KPSS)
birleşik fiil ayrı yazılır. Bu nedenle
“unutumuvermiş” birleşik fiili yanlış
yazılmıştır. Doğru yazım “unutu mu
vermiş” olmalıydı. Bu arada “oldum
olası, çekidüzen, saçı sakalı, boyun
bağımın” doğru yazılan sözcüklerdir.
Cevap C

5. A seçeneğinde “tavırı”, C seçene-

ğinde “tam takır”, D seçeneğinde
“Tarihine”, E seçeneğindeki “hiç bir”
sözcükleri yanlış yazılmıştır. Doğru
yazımları: “tavır, tamtakır, tarihine,
hiçbir” olur. B seçeneğindeki cümlede
bir yazım yanlışı bulunmamaktadır.
Cevap B

6. Öncülde verilen “bir şey, bir an, bir

sürü, bir hayli” sözleri doğru yazılmış-
tır. “Bir takım” ise “birtakım” şeklinde
yazılmalıdır.
Cevap E

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 32

NOKTALAMA İŞARETLERİ ÇÖZÜMLER
TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Tamamlanmamış cümlelerin sonunda,
söylemek istemediğimiz ya da söylen-
meyen sözcüklerin yerinde üç nokta
(...) kullanılır. Ancak üçüncü noktala-
manın kullanıldığı cümlede böyle bir
durum yoktur. Bu nedenle bu cümlede
üç nokta yerine nokta (.) kullanılmalıdır.
Cevap C
2. Bu soruda ilk üç paranteze ve V. pa-
ranteze (,) konmalıdır. IV. paranteze
ise eksiltili bir cümle olduğu için (...)
konmalıdır. Zaten IV. parantezden
sonra büyük harfle başlanması oraya
virgül (,) gelmeyeceğinin kanıtıdır.
Cevap D
KARA KUTU YAYIN
3. Ünlemlerden, ünlem bildiren sözler-
den sonra, ayrıca emir cümlelerinde
de ünlem kullanılır. Öncüldeki birinci,
ikinci, üçüncü ve dördüncü noktalama
işaretlerinin kullanımı doğrudur ama
beş numaralı yere ünlem değil de nok-
İNFORMAL YAYINLARI
ta getirilmelidir.
Cevap E
4. Birden fazla sözcükten oluşan kurum
ve kuruluş adlarını kısaltırken araya
nokta konamaz. Ancak ünvan kısalt-
malarında bu işareti kullanmak gerek-
lidir. “Odaya Dr. İlhami Bey girdi.” şek-
lindeki kullanım öncülde verilen cümle
için doğrudur.
Cevap A
5. A seçeneğinde zarf-fiilden, B, C, D
seçeneklerinde de tamlayan sözcük-
lerden sonra virgül kullanılmıştır ve
bu durum yanlıştır. E seçeneğindeki
kullanım doğrudur.
Cevap E
6. Virgülün asıl kullanım yerleri eş görev-
li sözcükleri ayırmak, özneden uzak
kalan ve vurgulanan özneyi belirtmek-
tir. Seslenme sözlerden sonra, sıralı
cümlelerde, ara sözlerde de virgül kul-
lanılabilir. A seçeneğinde virgülün kul-
lanımı yanlıştır çünkü şart ekini alan
(-sa, -se) bir sözcükten sonra benzer
bir sözcük gelmiyorsa herhangi bir
noktalama işareti kullanılamayacağı
için “okunursa” sözcüğünden sonra
da virgülün kullanımı doğru değildir.
Cevap A
KARA KUTU
KİTAPLARI
7. Öncülün birinci ve ikinci virgülleri vur-
gulanan özneyi belirtmek için kulla-
nılmıştır. ( İroni, . . . anlatmaktır. İroni
aracılığıyla yazarlar, . . . dile getirirler.)
Diğer kullanımlarda bir grup oluş-
turma söz konusu değildir: Üçüncü
kullanımda eş görevli sözcükleri, dör-
düncü kullanımda zarf tümlecini, son
kullanımda da virgül sıralı cümleleri
ayırmıştır.
Cevap A
8. Dilek şart kipi olarak ya da ek fiil ola-
rak kullandığımız şart eki (-sa, -se)
kendinden sonra benzer bir ek gelmi-
yorsa burada herhangi bir noktalama
işaretini hemen ardından kullanama-
yız. Bu nedenle A seçeneğindeki “fikir
ne kadar iyi olursa” söz öbeğinden
sonra virgül kullanmamız noktalama
yanlışı yapar.
Cevap A
9. A seçeneğindeki virgül, yüklemden
KARA KUTU YAYIN
uzak kalan ve vurgulanan özneyi be-
lirtmek için kullanılmıştır. B, C seçe-
neklerinde eş görevli sözcükler olan
niteleme sıfatlarını, D, E seçenek-
lerinde de yine eş görevli sözcükler
olan zaman zarflarını ayırmak için
virgül kullanılmıştır. Bu durumda A se-
çeneğindeki virgülün kullanım özelliği
diğerlerinden farklıdır.
İNFORMAL YAYINLARI
Cevap A
10. Öncüldeki noktalı virgül özneden son-
ra gelmiştir. Benzer kullanım B seçe-
neğindeki cümlede vardır.
Cevap B
11. Verilen öncülün ayraçla gösterilen ilk
yerine aktarma söz geleceği için iki
nokta (:), ikincisine aktarma söz oldu-
ğu için tırnak (“) işareti, üçüncüsüne
küçük harfle başladığı için virgül (,),
sonrakilere de tırnak (“) ve nokta (.)
işaretleri gelmelidir. (Mehmet kızdı:
“Tam da ağlayacak sırayı buldun, de-
ğil mi?” dedi.)
Cevap A
(2020-KPSS)
TEST – 2
ÇÖZÜMLER
1. Noktalı virgül, öncüldeki cümlede bir-
birine virgüllerle bağlanan sözcükler-
den ilkinin özne olması durumunda
kullanılmıştır. Benzer kullanım da C
seçeneğindeki "On parmağında on
marifet olan genç tiyatro" yazarından
sonra gerçekleşmiştir.
Cevap C
33
2. Tuluat ve Anadolu konulu öncüldeki
parçanın iki numaralı yerinde nitele-
me sıfatlarının (gösteren, solmuş) , üç
numaralı yerinde yer tamlayıcılarının
(kasabanın tiyatrosunda, köy meyda-
nında) dört ve beş numaralı yerlerde
de öznelerin arasında (kahve iskem-
leleri, üç beş masa; bir sedir, delik
deşik boyalı iki perde) virgül kullanı-
labilir. Ancak bir numaralı yerde (ka-
sabaya-adım atsanız) hiçbir noklama
işareti gelemez.
Cevap A
3. Öncüldeki “Balıkçı () orfinozu () şim-
diye dek tuttuklarına hiç benzemeyen
bu balığı()heyecanla () özlemle bek-
lemiş () emeğinin karşılığını sonunda
alabilmişti ()” bu parçadaki boş paran-
tezle belirtilen yerlere sırayla virgül,
kısa çizgi, kısa çizgi, virgül, noktalı
virgül ve nokta işaretleri getirilmelidir.
“Balıkçı, orfinozu -şimdiye dek tuttuk-
larına hiç benzemeyen bu balığı-he-
yecanla özlemle beklemiş; emeğinin
karşılığını sonunda alabilmişti,”
Cevap E
4. Kullandığımız noktalama işaretleri,
anlatmak istediklerimizin tam anla-
mıyla nakledilmesini sağlar. Öncül-
deki iki nokta, virgül, ilk noktalı virgül
doğru kullanılmıştır. Ancak “çevirdiğim
hayata bakış açım” söz öbeğinde “çe-
virdiğim” sıfatından sonra noktalı vir-
gül konması yanlıştır. Buraya virgül
gelmelidir.
Cevap E
5. Ege Denizi’nde yapılan mavi yolcu-
luk konulu olan parçadaki A, B, C, D
seçeneklerinde kullanılan iki nokta,
nokta, üç nokta ve tekrar virgül işaret-
lerinin kullanımları doğrudur ama şart
ekini (-sa) alan “istiyorsanız” sözcü-
ğünden sonra gelen virgülün kullanı-
mı son derece yanlış olmuştur. Çünkü
bu eki alan bir sözcükten sonra ben-
zer ek alan sözcük gelmiyorsa virgülü
kesinlikle kullanamayız.
Cevap E
6. Virgülü genellikle eş görevli sözcükleri
ayırmak için kullanırız. A, B, C, D se-
çeneklerindeki kullanım da bu sebep-
ledir. “Okunan, bellekte kalan, disiplini
olan, emek harcanmamış, titiz bir ça-
lışma” kullanımlarında virgül niteleme
sıfatı olan sıfat-fiillerden sonra gelmiş-
tir. Ancak “en önemli fark” sözünde
virgül özneyi ayırmak için kullanılarak
sorunun cevabı olmuştur.
Cevap E
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
NOKTALAMA İŞARETLERİ ÇÖZÜMLER
7. Hangi tür tamlama olursa olsun bir
tamlamada tamlayandan hemen son-
ra gelen tamlanandan önce virgül
kullanmak noktalama yanlışıdır. Bu
nedenle sorunun A, B, C, D seçenek-
lerindeki noktalama işaretlerinin kulla-
nımı doğrudur ama E seçeneğindeki
virgülün kullanımı yanlıştır.
Cevap E
8. A seçeneğindeki virgül özneden son-
ra, B seçeneğindeki virgül eş görevli
sözcüklerin arasında (arasından, de-
podan), D seçeneğindeki virgül sıralı
cümleleri ayırmada, E seçeneğindeki
virgül de eş görevli sözcüklerin ara-
sında (tozu, küfü) doğru kullanılmıştır.
C seçeneğindeyse bağlaçtan önce
(hem) kullanılarak yanlış yapılmıştır
çünkü bağlaçlardan önce, sonra virgül
kullanılamaz.
Cevap C
KARA KUTU YAYIN
9. Öncülde verilen parçadaki ilk pa-
rantez içine nokta işareti gelir çünkü
tamamlanmış bir cümle (. . . giren
renkleri vardı.) bulunmaktadır. İkinci
noktalama işareti virgüldür çünkü sı-
ralı cümleler (. . . izler, . . . çizerdim.)
ayrılmaktadır. Üçüncü parantez içi-
İNFORMAL YAYINLARI
ne iki nokta gelecektir, sona da emir
cümlesi olduğu için ünlem işareti gelir.
( . . . içimden haykırıyorum: Çocuklu-
ğumun renkleri, geri dönün!) (.) (,) (:)
(!)
Cevap A
(2023-TYT)
10. Düzeltme işareti Türkçe sözcükler
için söz konusu değildir. Ancak dilimi-
ze Arapça ve Farsçadan gelen bazı
sözcüklerde kullanılmaktadır. Buna
göre “kâh, fedakârca, madenî, hâli”
sözcüklerinde düzeltme işareti doğru
kullanılmıştır. “sine" sözcüğündeyse
bu işarete yer yoktur.
Cevap D
(2018-KPSS)
TEST – 3
ÇÖZÜMLER
1. Öncülümüzün boş parantezle belirti-
len I, II, IV, V numaralı yerlerine vir-
gül (,) konmalıdır. Ancak III numaralı
parantezin olduğu yere bir noktalama
işareti konmasına gerek yoktur. (ne
var ne yoksa)
Cevap C
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
2. Noktalama işaretleri, yazdığımız cüm-
lelerin anlatmak istediği düşünceyi
tam olarak aktarmayı sağlar. Öncülün
A, B, C, E seçeneklerine noktalama
işareti konmalıdır. Ancak D seçene-
ğinde belirtilen yere bir noktalama
işareti konamaz çünkü bu bir söz öbe-
ğidir. (arasında yer almayı)
Cevap D
3. Bir cümlede zarf-fiil ekini alan bir söz-
cükten sonra aynı eki alan bir söz-
cük kullanılmadığı anda herhangi bir
noktalama işareti kullanamayız. Bu
nedenle de “inceleyip” sözcüğünden
sonra virgül koymamız bu parçada
noktalama yanlışı yapar. Çünkü "-ip"
zarf-fiil eki bu görevi yapmaktadır.
Cevap B
4. Noktalama işaretleri, yazdığımız cüm-
lelerin anlatmak istediği düşünceyi
KARA KUTU YAYIN
tam olarak aktarmayı sağlar. Öncülün
A, C, D, E seçeneklerinde noktalama
işareti yanlışı yoktur. Ancak bir cümle-
de açıklama varsa orada nokta değil
de iki nokta kullanılması gerektiği için
B seçeneğinde noktalama işareti yan-
lışı vardır.
Cevap B
İNFORMAL YAYINLARI
5. Balık ekmek konulu öncüldeki metin-
de A, B, C, E seçeneklerinde virgül eş
görevli sözcükleri ayırmak için kullanıl-
mıştır. D seçeneğindeyse yüklemden
uzak kalan ve vurgulanan özneyi ayır-
mak için virgül kullanılmıştır.
Cevap D
6. Öncülün ilk numaralı yerindeki virgül
cümlede yüklemden uzak kalan özne-
yi ayırmak için kullanılmıştır. “Bencil-
lik olduğunu” sözcüğünden sonraysa
eş görevli sözcükleri ayırmak amacı
vardır virgülü kullanmada. D ve E se-
çeneklerinde de eş görevli sözcükleri
ayırma görevi vardır bu noktalama
işaretinin. Ancak B seçeneğinde tam-
layan sözcükten sonra bir noktalama
işaretinin gelmemesi gerekirken vir-
gülün kullanımı noktalama yanlışına
neden olmuştur.
Cevap B
7. Bir parçada birbirine virgüllerle bağla-
nan türlerden ya da takımlardan son-
ra benzer sözcükler geldiğinde araya
bunları ayırmak için noktalı virgül ko-
nur. Bu parçada da bir gruba gençler,
diğer gruba çocuklar alındığı için C
seçeneğindeki boşluğa noktalı virgül,
diğer boşluklara virgül konmalıdır.
Cevap C
34
8. Bir cümlede şart eki olan “–sa, se”
eklerini alan bir sözcükten sonra aynı
eki alan başka sözcük gelmiyorsa ya
da zarf-fiil ekini almış bir sözcükten
sonra tekrar bu eki almış bir sözcük
kullanılmamışsa araya herhangi bir
noktalama işaretinin konması nok-
talama yanlışı yapar. Bu açıklamaya
göre de E seçeneğindeki “olmasalar”
sözcüğündeki şart ekinden dolayı bu-
raya herhangi bir noktalama işaretinin
konması yanlış olur.
Cevap E
9. Belli bir kenti ele alan parçanın A, B,
D, seçeneklerindeki virgüller (gezi-
lecek, görülecek; karşılar, kucaklar)
eş görevli sözcükleri ayırmada kulla-
nılmıştır. İlkinde niteleme sıfatlarını
ayıran virgül, diğer bölümde yüklem-
leri ayırma görevi almıştır. Ancak C
seçeneğinde “Ege ikliminde” dolaylı
tümlecini belirtmek için bu noktalama
işaretine yer verilmiştir. V. virgülse eş
görevli sözcükler olan zarfları ayırmış-
tır.
Cevap C
10. Diğer noktalama işaretlerini yanlış
kullandığımızda sadece noktalama
yanlışı olur ama kesme işaretini yan-
lış kullanmak, aynı anda yazım yanlışı
yapmaktadır. A, C, D, E seçeneklerin-
de yanlış kullanım söz konusu değil-
dir ama B seçeneğindeki kullanım
yanlıştır. Kurum adlarına gelen ekler
kesme işaretiyle ayrılmaz. (Bakanlar
Kurulunun)
Cevap B
TEST – 4
ÇÖZÜMLER
1. Öncüldeki bir numaralı yere virgül,
iki numaralı yere üç nokta konmalı-
dır. Dört numaralı boşluğa nokta, beş
numaralı boşluğa da virgül konmalı-
dır. Ancak “tarihle ilgili çalışma” söz
öbeğinde “çalışma” sözcüğünün sıfatı
olan “tarihle ilgili” sözünden sonra bir
noktalama işareti kullanmak, burada
noktalama yanlışı oluşmasına neden
olur.
Cevap C
2. Bir parçada açıklama yapılacaksa
açıklama yapılacak sözcükten sonra
iki nokta konur. Eş göreli sözcükler-
den sonra virgüle yer verilmesi gerek-
tiği için bu parçada ayraçlarla belirti-
len yerlere sırasıyla iki nokta, virgül,
virgül ve cümle de bitmediği için üç
nokta konmalıdır.
Cevap B
NOKTALAMA İŞARETLERİ ÇÖZÜMLER
3. Noktalama işaretleri, yazdığımız cüm-
lelerin anlatmak istediği düşünceyi
tam olarak aktarmayı sağlar. Öncül-
deki ilk boşluğa virgül (,), ikinci boş-
luğa açıklama olduğu için iki nokta (:),
son boşluğa da soru cümlesi olduğu
için soru işareti (?) getirilmelidir.
Cevap A
4. Okurların yazarlarla ilgili merak ettik-
lerini anlatmaya çalışan bu parçanın
B, C, D, E seçeneklerinde belirtilen
noktalama işaretlerini kullanmak, ku-
rallara uygundur ama A seçeneğin-
deki numaralandırılmış yere noktalı
virgülü koymak yanlış olur.
Cevap A
5. Akdeniz ve Toroslar hakkında etkile-
yici bir yazı var. Bu yazının A, B, C,
E seçeneklerindeki noktalama işa-
retlerinim kullanımı doğrudur. “Kekik
sesleri içinde” söz öbeğinde “sesleri”
sözcüğünden sonra gelecek bir virgül,
KARA KUTU YAYIN
doğal olarak noktalama yanlışına ne-
den olur.
Cevap D
6. Bir insanın anıları benzeri bir yazı ve-
rilmiş ve bu yazıda boş parantezle be-
lirtilen yerlere sırayla gelecek noktala-
ma işaretlerini belirleyeceğiz. “Annesi
şaşırarak şöyle dedi” sözünden sonra
İNFORMAL YAYINLARI
aktarma cümle geleceği için iki nokta,
“Ne var” sözünden sonra da küçük
harfle başlandığı için soru işareti de-
ğil de virgül gelecektir. Bu durumda
seçeneklere baktığımızda cevap belli
olur. Daha sonra üç nokta ve virgül
kullanılacaktır.
Cevap D
7. Sorunun A seçeneğindeki nokta, B
seçeneğindeki iki nokta, C seçene-
ğindeki nokta, E seçeneğindeki nokta
işaretleri doğrudur. Nokta konan yer-
lerde cümle tamamlanmıştır, iki nokta
konan yerde de açıklayıcı örnekler
bulunmaktadır. Bu arada D seçene-
ğindeki iki nokta gereksizdir çünkü
burada iki nokta noktalama işaretine
gerek yoktur.
Cevap D
8. Seslenme ve öneri ağırlıklı bu par-
çada seslenme sözcükten sonra
(beyefendi) virgül konmalıdır. Daha
sonra noktalı virgül gelecektir çünkü
ardından virgüllerle bağlı sözcükler
gelmektedir. Üçüncü boşlukta cümle
tamamlanmadığı için üç nokta kullanı-
lır. Diğer boşluk tuzaktır, soru işareti
gelecek gibi bir durum var ama aslın-
da virgül gelmelidir. “Evet, hayır” gibi
sözcüklerden sonra da virgül geleceği
için son boşluğa da virgül konur ve C
seçeneği cevap olarak belirir.
Cevap C
KARA KUTU
KİTAPLARI
9. Verilen parçadaki: “ . . . Kavgaya
girmekten sakın ama girdikten son-
ra sıkı dayan ki karşındakinin gözü
senden korksun. Herkesi dinle . . . “
ifadesinde anlatılarda başta ve sonda
alınmayan bölümlerin yerine üç nokta
işareti konmuştur. “Hey Nazif . . . Nazif
diyorum, Nazif . . .” ifadesinde ünlem
ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek
için üç nokta işareti kullanılmıştır.
“Bunca zaman sanki onu biz yetiştir-
memişiz gibi, bambaşka davranış ka-
lıplarını benimseyip karşıma C. . .’in
tıpatıp bir kopyası gibi çıkması beni
deli ediyor.” cümlesinde herhangi bir
sebepten yazılmayan kelimenin yeri-
ne üç nokta kullanılmıştır. “Oturduğu
masadan etrafında dans eden ve ha-
valarda uçuşan kelebekleri görüyor
ama yine de dudaklarını kıpırdatıp tek
kelime söyleyemiyordu ve bu hâli . . .”
cümlesinde de üç nokta işareti anla-
tım olarak tamamlanmamış cümleden
sonra kullanılmıştır. C seçeneğindey-
se susmayı göstermek için bu işarete
yer verilmiştir.
KARA KUTU YAYIN
Cevap C
(2023-TYT)
10. “Yaz mevsimi” sözünden sonra gelen
noktalı virgül gelmesiyle A, “. . . çıkar,
. . . yayılır.” cümlesindeki virgülden
dolayı B, “1957’de” örneğinde kesme
İNFORMAL YAYINLARI
işaretinin kullanılmasından C, “Don-
durmam kaymak!” örneğinden tırnak
işaretinin olmasından da D seçene-
ğindeki açıklamalar elenir. Ama ünlem
ve seslenmelerle ilgili üç nokta örneği
parçada söz konusu değildir.
Cevap E
(2023-MSÜS)
11. Parçadaki numaralanmış yerlerden
birincisinde ve üçüncüsünde sıfatları,
açıklayıcı sözleri özneleri, dört ve be-
şincideyse yer ve zarf tamlayıcılarını
ayırma söz konusu olduğu için bura-
larda eş görevli sözcükleri ayırmak
söz konusu olduğundan virgül (,) kul-
lanılır. İkinci boşluktaysa birbirine vir-
güllerle bağlanan açıklayıcı sözlerden
önce özne olduğu için noktalı virgül (;)
kullanılmalıdır.
Cevap B
(2023-KPSS)
12. Öncülün başında sıralı bir cümle ve-
rilmiş ve ilk boşluğa da sıralı cümleleri
ayırma görevinden dolayı virgül gelir.
İkinci ve üçüncü boşluklar tamamlan-
mış cümlelerden sonra olduğu için
bunlara nokta, son boşluğa da sıralı
cümleleri ayırdığı için virgül gelir. (gel-
mez, incelikle . . .çizimdir, . . . .sürdü-
rür. çıkarın, . . . . göreceksiniz.) (,) (.)
(.) (,)
Cevap C
(2015-KPSS)
35
TEST – 5
ÇÖZÜMLER
1. Kesik ya da eksiltili cümlelerde yük-
lemler söylenmez ve dinleyen ya da
okuyan kişi tarafından içinden tamam-
lanır. Bu cümlelerde söylenmeyen
yüklem yerine üç nokta işareti kulla-
nılır. Dört numaralı boşlukta bu ne-
denle üç nokta işareti kullanılacaktır.
Bir yerde “benzerleri” anlamı vermek
amacıyla örnekler kısa kesiliyorsa
oraya da üç nokta konur. Bu durum C
seçeneğinde örneklenmiştir.
Cevap C
2. Soru işareti kimi durumlarda tuzak so-
ruları oluşturur bize. C seçeneğinde
verilen “Acaba doğru yere mi geldik?”
şeklindeki bir cümlenin sonuna mut-
laka soru işareti konur ama “Acaba
doğru yere mi geldik diye düşündük.”
cümlesinin sonuna soru anlamı olma-
dığı için nokta konmalıdır.
Cevap C
3. “Boğaz” bu cümlede özne olduğu için
virgül, “yaklaştırmıştı” yükleminden
sonra açıklama geleceği için iki nokta,
“mavi suları, balıkları, martıları” şeklin-
de cümle devam edeceği için üç nok-
ta, ardından da noktalı virgül gelmelidir
verilen bu öncülde.
Cevap E
4. Ardından açıklama geleceği için ilk
boşluğa iki nokta, eş görevli sözcükler
(olduğunu, çevrildiğini) bulunduğu için
virgül, cümle tamamlanmadığı için üç
nokta, “mi” soru edatı da kullanıldığı
için soru işareti kullanılmalıdır bu par-
çada sırayla.
Cevap A
5. “Kimdir” soru zamiri yüklem olduğu
için bu soruda kullanılacak ilk nokta-
lama işareti de soru işareti olur ve A,
B, C seçenekleri elenir. “Ne yaparsı-
nız” sözü de ikinci yüklem olduğu için
tekrar soru işareti gelecektir ve bu
durumda cevap kendiliğinden ortaya
çıkar. Ardından gelecek açıklama için
iki nokta ve cümle de tamamlandığı
için nokta getirilmelidir.
Cevap D
6. Öncülde verilen metnin ilk ayraç içine
noktalı virgül, sıralı cümleleri ayırdı-
ğı için ikinciye virgül, aktarma cümle
kullanılacağı için iki nokta, virgül ve
nokta konmalıdır. (Bir daha Elvis ge-
lir mi, bir daha Frank Sinatra gelir mi
bilemem.)
Cevap C
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
NOKTALAMA İŞARETLERİ ÇÖZÜMLER
7. Niteleme sıfatları ayrıldığı için (dik,
ağaçsız yokuş) ilk boşluğa virgül
konmalıdır. “Ha gayret” sözü ünlem,
“Çınlattı” yüklemi de nokta kullanma-
mız gerektiğini göstermektedir bize.
Birinin konuşmasından önce olduğu
için de iki nokta getirilmelidir.
Cevap A
8. Bir doğa tasvirinin olduğu öncüldeki
boş yay ayraçla gösterilen ilk boşlu-
ğa virgül, ikincisine de noktalı virgül
getirilmelidir. Tırnak işareti içerisinde-
ki aktarma cümle olduğuna göre de
üçüncü boş yay ayraca da iki nokta
getirilmelidir. Son boş yay ayraca da
sıralı cümleleri ayırdığı için virgül kon-
malıdır. (göçelim, kurtulalım)
Cevap A
KARA KUTU YAYIN
9. Ünlü şairimiz Necip Fazıl’dan söz edi-
len bir parça var elimizde. Parçanın ilk
boş yay ayracına özneyi ayırdığı için
virgül, ikinci yay ayraca da tamamlan-
mayan bir cümle olduğu için üç nokta
getirilmelidir. Üçüncü yay ayraca vir-
gül, dördüncü yay ayraca açıklama
İNFORMAL YAYINLARI
cümlesinden önce olduğu için iki nok-
ta, devrik olan cümle tamamlandığı
için de son boş yay ayraca da nokta
konacaktır. Bu sıralamaya uygun se-
çenek de C’dir.
Cevap C
10. “Giderek sevgisizleşen çevremize,
duyguların “fast food” mutfağından
çıkışına bakıyorum.” cümlemiz ta-
mamlandığı için nokta kullanılır. Bu
durumda A, E seçenekleri elenir. İkin-
ci cümlemizin yüklemindeki ek fiil düş-
müştür ama gene nokta konmalıdır,
ardından da aktarma cümle olduğu
için virgül konabilir. Orada Sait Faik
Abasıyanık’tan bir cümle var: “Her
şey bir insanı sevmekle başlar.” Bu-
raya da nokta konmalıdır. Sonda da
ünlem cümlesi var. Buraya da ünlem
konacaktır.
Cevap D
11. Öncülde I-II-III-V numaralı parantezle-
rin bulunduğu yerlere açıklama öncesi
olduğu için iki nokta (:) işareti getiril-
melidir. IV numaralı parantezin bulun-
duğu yereyse (mümkün değildir bana
göre) tamamlanmış cümle olduğu için
nokta (.) işareti getirilmelidir.
Cevap D
(2023-MSÜS)
Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
KARA KUTU
KİTAPLARI
TEST – 6
ÇÖZÜMLER
1. Aktarma cümlelerden, açıklamalar-
dan, örneklerden, karşılıklı konuşma-
lardan önce kullanılabilecek noktala-
ma işaretidir iki nokta. Bu nedenle B,
C, D, E seçeneklerindeki kullanımlar
doğrudur. Ancak A seçeneğindeki “İl-
gili yasaya göre” sözünden sonra iki
nokta konamaz ve virgül konur.
Cevap A
2. Virgülün kullanım alanlarından biri de
yüklemden uzak kalan ve vurgulanan
özneyi belirtmektir. “Isaac Newton,
bu, Newton’un ortaya attığı fikir, bu
görüş” sözleri özne olup bunlardan
sonra bu amaçla virgül kullanılmıştır
KARA KUTU YAYIN
ve doğrudur. “Kuralını, yıkmayı” söz
öbeğinde araya bir noktalama işareti
giremez. Burada kullanılan virgül yan-
lıştır.
Cevap E
İNFORMAL YAYINLARI
3. Ne güzel söylemişler: “Çok konuşuyo-
ruz ama az dinliyoruz.” Çağımızın so-
runu, hastalığı bu. Bu şekilde verilen
öncüldeki cümleye ilk yay ayraca ak-
tarma cümle olduğu için iki nokta, ikin-
ciye cümle tamamlandığı için nokta,
üçüncü yay ayraç da eş görevli söz-
cükleri ayırdığı için virgül konacaktır.
Cevap D
4. “Bunlar yeter mi” kısa cümlesi soru
anlamlı olduğundan dolayı soru işare-
ti, “Kesinlikle yetmez.” cümlesinde de
yargı tamamlandığı için nokta işareti
konacaktır. “Onlara şunu da eklemeli-
siniz:” iki noktayla tamamlanır. Bu sı-
ralama sadece A seçeneğinde bulun-
duğu için cevap kendiliğinden belirir.
“Değerlerini, ilkelerini” sözcükleri de
belirtili nesneler oldukları için araya
virgül konmalıdır.
Cevap A
5. Öncüldeki boşlukların ilk üçüne arka
arkaya noktalı virgül (;) , virgül (,) , vir-
gül (,) gelecektir. Ardından da ünlem
ve ünlem ile iki nokta işaretleri gelme-
lidir. (Amma yaptın ha!. .)
Cevap A
36
6. Düzeltme işareti Türkçe kökenli değil-
dir. Dilimizde özellikle Arapça ve Farsça
kökenli sözcüklerde kullanılır. A, B, D, E
seçeneklerinde bulunan “hâlâ, hikâye,
resmî, kâğıt” sözcüklerindeki düzeltme
işaretlerinin kullanımı doğrudur ama C
seçeneğindeki “reklam” sözcüğünde
düzeltme işareti kullanılamaz.
Cevap C
7. Öncüldeki parçayı incelediğimiz za-
man ayraçla belirtilen yerlere sırayla
virgül, iki nokta, virgül, virgül ve üç
nokta getirilmelidir. (başvurmalıdır:
yazarların sözlerine, mektuplarına,
çağdaşlarının kanılarına, edebiyat
eserlerinin kendilerine . . .)
Cevap D
8. Kurum ve kuruluş adlarına gelen çe-
kim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.
Bu nedenle beşinci cümledeki “An-
kara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne”
sözündeki kesme işareti yanlış kulla-
nılmış olup doğru kullanım: “Ankara
Üniversitesi Hukuk Fakültesine” ol-
malıdır.
Cevap E
9. Virgül eş görevli sözcükleri, cümleleri,
yüklemden uzak kalan özneyi ayırma-
da ve seslenme sözcükleri belirtmede
kullanılır. A, D seçeneklerinde özne-
den sonra; C, E seçeneklerinde sıralı
cümlelerde kullanılan virgül, doğru-
dur. Ancak B seçeneğinde sıfattan
sonra virgül (güzelim, göz kapakları)
yanlıştır.
Cevap B
10. Virgül işareti bazen anlam karışıklığı-
nı gidermek için kullanılır. Kendinden
sonraki kelime veya kelime grubuyla
virgülden önceki kelimenin anlam
veya yapı bakımından ilgisi olmadı-
ğını göstermek için kullanıldığında
anlam belirsizliğini ortadan kaldırmak
amacı vardır. Bir numaralı ve üç nu-
maralı virgüller olmazsa anlam deği-
şir: “Bugüne kadar, tehlikede olan dil-
ler-bugüne kadar tehlikede olan diller;
Hans Rausing Vakfının, Londra’daki
Doğu ve Afrika Çalışmaları okuluna-
Hans Rausing Vakfının, Londra’daki
Doğu ve Afrika Çalışmaları okuluna.
İki, dört ve beş numaralı yerlerdeki
virgüller özneden sonra geldiği için
verilen öncülle ilgili değildir.
Cevap B
11. Öncülde verilen “n’ola” sözcüğünde A,
“Boğaz’ın” sözcüğünde B, “Ahmet’im”
sözcüğünde D, “Pazartesi’nin” sözcü-
ğünde E seçeneklerindeki kesme işa-
retiyle ilgili açıklamaları görmekteyiz.
Ancak kişi adlarına gelen saygı, ün-
van sözlerine gelen ekleri ayırmakla
ilgili bir kullanım yoktur.
Cevap C
NOKTALAMA İŞARETLERİ ÇÖZÜMLER
TEST – 7
ÇÖZÜMLER
1. Öncüldeki parçada geçen “gidip, ya-
pıp; bir makine, bir robot” sözlerinde
virgül eş görevli kelime gruplarının
arasına konmuştur. “,yaklaşık altı bin
derece,” ara sözdür ve bu sözün ba-
şında ve sonunda virgül vardır. “Gidip,
yapıp” art arda gelen zarf-fiil eki almış
kelimeler olup aralarına virgül kon-
muştur. “Göndereceğimiz robot ba-
sınç sebebiyle parçalanır, sıcaklıktan
dolayı yanar.” sıralı cümledir ve virgül
sıralı cümleleri ayırmıştır. Ama uzun
cümlelerde yüklemden uzak düşmüş
olan özneyi belirtmek için kullanılan
virgül yoktur.
Cevap D
2. Öncüldeki numaralandırılmış yerlerin
ilkinde sıralı cümleler ayrıldığı için
virgül, ikincisinde eş görevli sözcükler
KARA KUTU YAYIN
olduğu için virgül, üçüncüsünde özne-
den sonra olduğu için virgül, dördün-
cüsünde sıralı cümleler ayrıldığı için
virgül kullanılmalıdır. Beşincide ise
“su” sözcüğü özne olduğu için zaten
virgül konmuş olup belirtilen yere nok-
talı virgül konmalıdır.
Cevap E
İNFORMAL YAYINLARI
3. Noktalama işaretlerinin yanlış kulla-
nımı anlamda sıkıntılar meydana ge-
tirebilir. Virgül öncüldeki ilk boşlukta
özneden sonra olduğu için, ikinci boş-
lukta eş görevli sözcükleri ayırmada,
üçüncü ve dördüncü boşluklarda da
sıralı cümleleri ayırarak doğru kulla-
nılmıştır. Son boşlukta isim tamlama-
sının arasına girerek yanlış kullanıl-
mıştır.
Cevap E
4. Tekrarlamalı bağlaçların kullanıldığı
yerlerde bir noktalama işareti kullanı-
lamaz. Bu nedenle C seçeneğindeki
“Hem bu işten bir pay istiyor, hem de
kendine verilince almıyordu.” cümle-
sindeki virgülün kullanımı gereksizdir.
Cümle: “Hem bu işten bir pay istiyor
hem de kendine verilince almıyordu.”
şeklinde yazılmalıdır.
Cevap C
5. Kurum ve kuruluş adlarına gelen ekler
kesme işaretiyle ayrılmaz. Buna göre
A seçeneğindeki “Türk Dil Kurumu’na”
ifadesi yanlıştır. Doğrusu “Türk Dil Ku-
rumuna” olmalıdır. Diğer seçenekler-
de yazım yanlışı yoktur.
Cevap A
6. İlk numaralanmış yere açıklama ol-
duğu için iki nokta işareti konur. İkinci
açıklamaya cümle tamamlandığı için
nokta işareti konur. Üçüncü açıkla-
KARA KUTU
KİTAPLARI
maya eş görevli sözcükler olduğu için boşlukta da (şudur) açıklama olduğu
virgül işareti konur. Dört numaralı yere için iki nokta işareti konmalıdır. (:) (;)
de yine eş görevli sözcükler olduğu (,) (,) (:)
için virgül konur: (:) (.) (,) (,) Cevap B
Cevap A (2022-KPSS)
7. Öncüldeki ilk numaralı yere açıkla-
ma yapılacağı için iki nokta (:) işareti
gelmelidir. Üç kadın ismi sayıldığına
göre iki numaralı yere nokta (.) işareti
gelir. Yani cevap bir ya da iki numa-
ra olur. Diğer cümlelere baktığımızda
yüklemleri olduğu için cümleler ta-
mamlanmıştır (andırıyor, var, akıyor)
ve bunlarda da nokta (.) işareti konur.
Bu durumda cevap bir numaralı yer
olarak A’dır.
Cevap A
8. A seçeneğinde tırnak işareti içine alın-
mayan aktarma cümlenin yüklemin-
den (. . . bakmakla yetinmeyi bildim,
dedi.) sonra virgül kullanılmıştır. B
seçeneğindeki “haydi” sözcüğü teşvik
KARA KUTU YAYIN
bildirmektedir ve bu sözcükten sonra
virgül kullanılmıştır. C seçeneğindeki
“iyilik, iyilik, hep iyilik” sözcükleri an-
lamı güçlendirmek için tekrarlanan
kelimeler olup aralarına virgül kon-
muştur. E seçeneğinde metin içerisin-
de zarf-fiil ekini almış sözcüklerden
sonra benzer ek almış sözcük geldiği
için (İnsan kendini sevip, yaptığı ha-
İNFORMAL YAYINLARI
talardan ders çıkardıkça) virgül kulla-
nılmıştır. D seçeneğindeyse özneden
sonra virgül gelmiştir ama öncülde
bununla ilgili bir açıklama yoktur.
Cevap D
9. Bir cümleden sonra açıklama yapıla-
caksa iki nokta işareti kullanılır. Öncü-
lün ilk cümlesinde: “Oxford Sözlüğü,
her yıl olduğu gibi bu yıl da yılın söz-
cüğünü açıkladı; post-ruh.” noktalı vir-
gül yerine iki nokta işareti konmalıdır.
Cevap A
10. Kesme işaretinin kullanımı hem yazım
kuralları hem de noktalama işaretleri
konularıyla ilişkilidir. Kesme işareti-
nin “Gülün Adı’nın, 1950’li, RAI’nin,
Corriere della Sera’da” örneklerinde-
ki kullanımları doğrudur. Kurum ve
kuruluş adlarına gelen ekler kesme
işaretiyle ayrılmayacağı için “Bologna
Üniversitesi’nde” yanlış olup doğru
yazılış “Bologna Üniversitesinde” ol-
malıdır.
Cevap E
11. Öncüldeki parçada “şöyle açıklar”
şeklinde açıklayıcı bir ifade
olduğundan ilk boşluğa iki nokta,
ikinci boşlukta da virgüllerle bağlanan
sözcüklerden ilki (kaplanlar;) özne
olduğundan noktalı virgül, üçüncü
boşlukta sıralı cümleler ayrıldığı için
virgül, dördüncü boşlukta özneden
(bu) sonra geldiği için virgül, son
37 Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi)
ANLATIM BOZUKLUKLARI ÇÖZÜMLER
KARA KUTU
KİTAPLARI

lemiz: “Ama bu eserlerdeki kaliteyi ve

TEST – 1
ÇÖZÜMLER
1. Birden fazla yargısı olan cümlelerde
yargılardan biri için geçerli olan bir
ögenin, diğer yargı için geçerli olma-
ması durumunda anlatım bozulur.
Buna gör C seçeneğindeki cümlede
dolaylı tümleç eksikliği vardır çünkü
“edebî eserler” söz öbeği diğer yargı-
ya dolaylı tümleç olamaz: “. . . . eser-
ler olarak algılıyor ve eserlere önem
veriyor.” şeklinde bozukluk düzeltilir.
Cevap C
2. Birleşik, sıralı ve bağlı cümlelerde ilk
yargı için geçerli olan nesnenin ikinci
yargıya dolaylı tümleç olarak düşünül-
mesi yanlıştır. Bu durumda ikinci yar-
gıya uygun bir dolaylı tümleç getirmek
gerekir, aksi durumda dolaylı tümleç
eksikliğinden anlatım bozukluğu orta-
ya çıkar. “İzmir’i çok sevdiğini ve hiç
KARA KUTU YAYIN
kalitenin yeterli olup olmadığını ben
söylemeyeceğim, toplum söyleye-
cek.” şeklinde düzeltilebilir.
Cevap C
7. Dilin sözcüklerinin anlamlarını tam ola-
rak bilmememiz kendiliğinden bir an-
latım bozukluğuna neden olmaktadır.
Bu durum da yanlış anlaşılmalara yol
açmaktadır. “Bu sözlerinle beni sinirlen-
dirmek için çalışıyorsun.” cümlesi yeri-
ne “Bu sözlerinle beni sinirlendirmeye
çalışıyorsun.” dememiz gerekirdi.
Cevap D
8. Halk arasında çokça yapılan bir yan-
lış, sözcüğün anlamına uygun olarak
cümlede kullanılmamasıdır. Bu durum
da yanlış anlamda sözcük kullanmak-
la ilgili anlatım bozukluğuna neden
olur. Sorunun A, B, D, E seçenekle-
rindeki cümlelerde herhangi bir an-

KARA KUTU YAYIN

ayrılmak istemediğini söylüyor.” cüm- latım kusuru söz konusu değildir. C
lesinde de ikinci yargıda “nereden” seçeneğindeki “poz vermek” sözü bu
sorusunun cevabı olan “İzmir’den cümleye uygun değildir. Çünkü poz
(oradan)” olmadığı için dolaylı tümleç fotoğrafa verilmez, fotoğraf için fotoğ-
eksikliği anlatım bozukluğu yapmıştır. raf makinesine poz verilir.
Cevap D Cevap C

3. Birleşik yapılı bu cümlede yan yargı

İNFORMAL YAYINLARI

İNFORMAL YAYINLARI

9. TÜYAP Kitap Fuarı konulu numa-

ile temel yargı arasındaki uyumsuzluk ralanmış cümleler var karşımızdaki
anlatım bozukluğuna neden olmuştur. öncülde. Parçanın cümlelerini oku-
“…bilmeli…ve bunlara uygun çözüm- duğumuzda ilk dört cümlede anlatım
ler ortaya koymamız gerekir.” cümle- bozukluğu olmadığını anlarız. Be-
sinde “bilmeli” yargısı yerine getire- şinci cümledeyse “Kimisiyse kitabın
ceğimiz “bilmemiz” sözcüğü anlatım adından ötürü fotoğraf albümü sanan
bozukluğunu yok eder. genç okurlarına sinirleniyor.” ifadesini
Cevap D “Kimisiyse kitabın adından ötürü kita-
bı fotoğraf albümü sanan genç okurla-
rına sinirleniyor.” şeklinde değiştirerek
4. Anlatım bozukluğu, dilin anlam özel-
düzeltiriz.
liklerini ya da yapısını bilmemekten Cevap A
kaynaklanan yanlışlarımızdır. Soru-
muzun A seçeneğindeki "takım arka-
daşlarım ve kendi adıma" söz öbeği-
nin kullanımı yanlıştır çünkü "takım
arkadaşlarım ve kendi adımıza" şek-
linde olmalıdır.
Cevap A

5. Birleşik ve sıralı cümlelerde yargılar-

dan biri için geçerli olan bir ögeyi diğer
yargıya aynı öge olarak düşünmek
anlatımı bozabilir. Öncülün ikinci cüm-
lesindeki: “ . . . . müzik aletini yolda
bırakmaması ve ihanet etmemesidir.”
ifadesi de ““ . . . . müzik aletini yolda
bırakmaması ve ona ihanet etmeme-
sidir.” şeklinde düzeltilmelidir.
Cevap B

6. Öncülün birinci, ikinci, dördüncü ve

beşinci cümlelerinde anlatım bozuk-
luğu yoktur. Ancak üçüncü cümlede
(Ama bu eserlerdeki kaliteyi ve yeter-
li olup olmadığını ben değil, toplum
söyleyecek.) anlatım bozuktur. Cüm-

Türkçenin Kara Kutusu (Dil Bilgisi) 38