FED 326 - MALIKHAING PAGSULAT
Ito ay ang paglilipat ng mga nabuong salita sa mga bagay o
MIDTERM
Pagsulat
✔️ Anyo ng komunikasyon
✔️ Pagsasalin ng ideya at kaalaman sa pamamagitan ng mga
titik at simbolo
✔️ Nagbibigay-daan para maihayag ng mga tao ang kanilang
mga saloobin sa tekstuwal na pamamaraan.
✔️ Paraan ng pagsasalin sa papel o ano mang kasangkapang
maaaring magamit na mapagsasalinan ng mga nabuong salita,
simbolo, ilustrasyon ng isang tao o mga tao sa layuning
maipahayag ang nasa kanyang isipan.
✔️ Walang katapusan, paulit-ulit na proseso sa layuning
makalikha at makagawa ng maayos na sulayin; isang
kasanayan.
Sa sosyo-kultural na konteksto, ito ay isang proseso ng
pag-aaral at produktong konteksto na nakaaapekto sa
pagkatuto; maipahiwatig ang ating nadarama na di natin
kayang sabihin. Ito ay para libangin ang sarili at ang kapwa,
magturo at magbahagi ng kaalaman at magkumbinsi ang ibang
tao sa katotohanan ng ibinibigay na opinyon.
Ang pagsulat ay isang mental at pisikal na aktibidad na
isinasakatuparan para sa iba't ibang layunin. Ito ay mental na
aktibidad sapagkat pinapairal dito ang kakayahan na ng isang
tao na mailabas ang kanyang mga ideya sa pamamagitan ng
pagsasatitik ng mga ito. Ito naman ay maituturing na pisikal na
aktibidad sapagkat ginagamitan ito ng paggalaw ng kamay.
KAHULUGAN NG PAGSULAT AYON SA IBA'T IBANG
TAO
a. Ang pagsulat ang bumubuhay at humuhubog sa kaganapan
ng ating pagiging tao. (William Strunk, E. B White)
b. Ang pag-iisip at pagsusulat ay kakambal ng utak, gayundin
naman, ang kalidad ng pagsulat ay hindi matatamo kung
walang kalidad ng pag-iisip. (Kellogg)
c. Ang pagsulat ay kabuuan ng pangangailangan at
kaligayahan. (Helen Keller)
d. Ito ay isang komprehensibong kakayahang naglalaman ng
wastong gamit ng talasalitaan, pagbuo ng kaisipan, at retorika.
- Xing Jin
e.
kasangkapan tulad ng papel. Ito ay naglalayong mailahad ang
kaisipan ng mga tao. - Sauco et al., (1998)
f. Ang pagsusulat ay isang sistema ng interpersonal na
komunikasyon na gumagamit ng mga simbolo. Maaaring ito
ay maukit o masulat sa makinis na bagay tulad ng papel, tela,
maging sa malapad at makapal na tipak na bato. - Badayos
(1999)
g. Ang pagsulat ay isang proseso na mahirap unawain
(complex). Ang prosesong ito ay nag-uumpisa sa pagkuha ng
kasanayan, hanggang sa ang kasanayan na ito ay aktwal nang
nagagamit. - Rivers 1975
h. Ito ay isang sistema ng humigit kumulang na permanenteng
panandang ginagamit upang kumatawan sa isang pahayag
kung saan maaari itong muling makuha nang walang
interbensyon ng nagsasalita. - Peter T. Daniels
i. Ito ay isang set ng nakikitang simbolong ginagamit upang
kumatawan sa mga yunit ng wika sa isang sistematikong
pamamaraan, na may layuning maitala ang mga mensahe na
maaaring makuha o mabigyang-kahulugan ng sinuman na may
alam sa wikang ginamit at mga pamantayang sinusunod sa
pag-eenkoda. - Florian Coulmas
j. Ito ay isang proseso ng pag-iisip na inilalarawan sa
pamamagitan ng mahusay ng pagpili at pag-oorganisa ng mga
karanasan. Ito ay isang tao-sa-taong komunikasyon at paraan
ng paghubog ng damdamin at isipan ng tao. - Arapoff
KAHALAGAHAN NG PAGSULAT
1. Kahalagahang Panterapyutika
2. Kahalagahang Pansosyal
3. Kahalagahang Pang-ekonomiya
4. Kahalagahang Pangkasaysayan
LAYUNIN NG PAGSULAT
🌷 Pansariling Pagpapahayag o Ekspresiv
- pagsulat o pagtataya ng mga bagay na nakikita, naritinig o
nababasa. Ito rin ay pagpapahayag ng nararamdaman at
nasasaloob ng mga tao. May malayang pamamaraan, hindi
gasinong pinagtutuunan ng pansin ang ispelling ng mga salita
bagkus mas mahalaga ang mailabas ang tunay na iniisip at
nadarama ng isang tao. Kinapapalooban ito ng sariling
karanasan at mga pala-palagay ng manunulat hinggil sa ilang
pangyayari sa paligid. Hal. Talaarawan, jornal, personal na
liham, mga reaksyon at mapa o diagram.
🌷 Pagpapahayag na Impormasyonal o Transakyunal
- ginagawa ito kung nais magpaabot ng mensahe, balita o
magpaliwanag, magpayo o makiusap. Gumagamit ito ng mas
pormal at kontroladong paraan sapagkat may istilo na dapat
isaalang-alang upang maihatid ang mensahe sa target niyang
mambabasa. Hal. Memorandum, reviewer, risets,
komentaryo, kritiko, ulat, report, poster o slogan at sanaysay.
🌷 Malikhaing Pagsulat
- sa tulong ng imahinasyon ng kaisipan ng manunulat at
kapangyarihan sa register ng wika, nagagawang ilarawan ng
manunulat ang lipunang kanyang ginagalawan. May sapat na
lakas ang mga salita upang ipadama sa mga mambabasa ang
panaromic na larawan ng buhay. Kabalikat din ang mga
maretorikang salitang gagamitin upang mabatak ang
kuryosidad at inspirasyon ng mambabasa.
APAT NA DIBISYON NG KASAYSAYAN NG
PAGSUSULAT
🌷 Ekspresiv na Pagsulat
- nakafokus sa pangangailangan ng manunulat na malayang
maipahayag ang kanyang sarili gamit ang sariling
pamamaraan. Walang ginagamit na teorya ngunit
nakaimpluwensya sa inobasyon sa pagtuturo ng pagsulat.
🌷 Kognitiv
- tumitingin sa pagsulat bilang isang pag-iisip at isang
kompleks na gawain. May makalayuning oryentasyon at
naniniwalang ito'y isang pabalik-balik na gawain.
🌷 Sosyal na Antas
- ang mga manunulat ay hindi lamang kumikilos nang nag-iisa
kundi bilang kasapi ng isang sosyal at kultural na pangkat na
nakakaimpluwensya sa kung ano at paano sila sumulat.
🌷 Komunidad ng Diskurso
- nabuo ng maniwala na ang pagsulat ay isang gawaing sosyal.
Ang pagkaunawa ng mambabasa at ang genre ay
napakahalaga rito. Ang atensyon ay nakatuon sa
pantersyaryang pagsulat kung saan kailangang makasulat sila
nang katanggap-tanggap sa akademik na komunidad.
PROSESO NG PAGSULAT
🌷 Ang mga gawaing tulad ng brainstorming ay nagpapalabas
ng ideya na nakatutulong sa mga manunulat na masabi ang
nasa kanyang iskema.
a. Pagfofokus - pangkalahatang layunin sa pagsulat tungkol sa
paksa
b. Pag-iistraktura - pag-oorganisa at muling pag-aayos ng
teksto upang mailahad ang ideya sa paraang tatanggapin ito ng
mga mambabasa
c. Paggawa ng Burador - transisyon ng kaisipan mula sa
manunulat patungo sa tekstong para sa mambabasa
d. Pagtataya o Evalwasyon - paggamit ng tseklist upang
makuha ng fidbak at mga puna na makatutulong upang
maisaayos muli ang binuong burador
e. Muling Pagtingin - matiyak kung tama ang ginagawa.
Layunin nitong makalikha ng makabuluhan at mabisang
pagsulat na makabuo sa kasanayan ng manunulat.
1. Imbensyon o Pag-asinta
a. Brainstorming - paglalahad ng mga ideya sa papel upang
maibigayang posibleng maging paksa
b. Paglilista - paglilista ng mga ideyang ikaw ay interesadong
gawin
c. Klaster - pagmamapa ng mga ideya
2. Pangangalap ng impormasyon o pagtatanong at
pag-uusisa
● a. Pangangalap ng mga ideya
● b. Paghahanap at pagsusuri ng mga pananaliksik
● c. Pagsasagawa ng interbyu
● d. Maaari ring mabuo rito ang paksa
3. Pala-palagay
a. Habang wala pang tiyak na balangkas at daloy ng
pagtalakay sa paksang susulatin, naghahain muna ng
haka-haka ang manunulat
b. Iisa-isahin ng manunulat ng sanhi at bunga ng pangyayari
habang nag-iisip kung paano bubuuin ang balangkas ng
paksang napili
c. Nakararamdam ng pagkabalisa ang manunulat sa yugtong
ito dahil patuloy siyang naghahanap ng kasagutan sa kanyang
mga tanong at maaari pang biglang sumulpot ang iba pang
tanong
d. Kadalasan, itong pinakamahabang bahagi sa proseso ng
pagsulat a.k.a Incubation Period.
4. Pag-oorganisa
a. Balangkas
b. Pagsasaayos ng mga Datos
Balangkas
- maituturing na pinakakalansay ng isang sulatin. Lubha itong
mahalaga upang maiwasan ang paglayo sa pagtalakay sa isang
paksang napili. May dalawang klase ang pagbabalangakas:
(1) Pangungusap na Balangkas – nakatuon sa mga
makadiwang pangungusap na siyang kumakatawan sa
mahalagang bahagi ng isang sulatin at
ii. Sekondaryang Datos – Kinalap ang mga datos mula sa
mga manuskrito, ensayklopidya, tesis, disertasyon, magazine,
pahayagan at iba pang aklat na naisulat ng mga awtor.
Tatlong istratehiya sa paghahalo ng sariling pagaaral sa
pinagkunang material
1. Direktang Sipi – eksaktong salita o pahayag ng isang
awtor. Kinopya nang direkta, salita-sa-salita, mula sa
sanggunian. Ginagamit ito ng mananaliksik kapag nais niyang
1.1 Idagdag ang kapangyarihan ng salita ng awtor upang
suportahan ang argument
1.2 Nais pabulaanan o hindi sang-ayunan ang argument ng
awtor
1.3 Bigyang-diin particular ang isang malinaw o
makapangyarihang pahayag o sipi
1.4 Naghahambing ng mga ispesipikong punto de vista

(2) Talatang balangkas – nakapokus sa mga 2. Parapreys o Hawig – pagsasabing muli ng nakuhang ideya
pinag-uugnay-ugnay na mga kaisipan, ayon sa mula sa ginamit ng sanggunian gamit ang sariling
pagkakasunud-sunod. pangungusap. Ginagawa ang pagpaparapreys kapag:

1. Introduksyon 2.1 Nais gumamit ng mga impormasyon sa nowtkard at

umiwas sa panggagaya o pangongopya
1.1 Pangganyak
2.2 Nais iwasan ang masyadong paggamit ng direktang sipi
1.2 Paglalahad ng Tesis
2.3 Nais gamitin ang sariling boses sa paglalahad ng
2. Katawan
impormasyon
2.1 Paglalahad ng mga Punto
3. Sinopsis o Buod – pinagsama-sama ang pangunahing ideya
2. 2 Paglinang ng mga ideya ng isa o maraming manunulat gamit ang sariling pangungusap.
Mas maikli ito kaysa sa orihinal at naglalaman ng kabuuang
2.3 Pantulong sa pangunahing Katwiran kaisipan ng pinagkunang material. Gumagawa ng synopsis
kapag:
3. Kongklusyon
3.1 Nais magbigay ng bakgrawnd at pananaw hinggil sa isang
3.1 Muling-pagdidiin sa pangunahing ideya paksa

Pagsasaayos ng mga Datos 3.2 Nais maglarawan ng pangkalahatang kaalaman mula sa

◦ Dalawang Uri ng Mapagkukunan ng mga Datos:
i. Pangunahing Datos – Nagmumula ang mga impormasyon
sa mga indibidwal na tao, mga akdang pamapanitikan, mga
pribado o publikong organisasyon, batas, dokumento at iba
pang orihinal na talaan.
maraming sanggunian tungkol sa paksa nais na determina ang
pangunahing ideya ng pinagbatayang teksto
5. Pagsulat ng Burador
• Bigyan ng sapat na panahon ang iyong sarili na magawa ang
iyong sulatin.

• Humanap ng komportableng lugar ng pagsusulatan.

• Iwasan ang distraksyon o abala
• Magpahinga
Ang mga Paraan sa Pagpapalabas ng Ideya:
a. Pagtatala – paglilista ito ng mga kaisipan sa pamamagitan
ng pagdadaglat, pagguhit, pagsipi. Masusundan dito ang
pagkakasunund-sunod at pagkakaugnay-ugnay ng mga detaly
tungkol sa paksa kapag magsususlat.
b. Palitang-kuro – grupo ang karaniwang gumagawa rito.
Malawak nilang titingnan ang paksa sa iba’t ibang anggulo at
ang kaligiran ng usapin. Ang mga potensyal na opinion ang
bibigyang konsiderasyon at pagkakaisahan ang mga
hakbangin para marating ang mapagkakasunduang layunin.
c. Malayang Pagsulat –pamamaraan itong kung ano ang
basta lumabas na ideya sa isip ay isinusulat. Huwag munang
maging mapaghatol sa isinusulat. Huwag magwawasto.
Pabayaang malayang dumaloy ang isipan nang walang
anumang pagkontrol,sa gayon, maging ang mga di-inaasahang
nakabaong ideya ay lumitaw.
d. Pamamaraang Tanong-Sagot – Tinatanong ang sarili
tungkol sa paksa at tiyak makakaipon ng laksang
impormasyon. Pinaplano ang mga katanungan at ang mga
ito’y pinagsunud-sunod at pinag-ugnay-ugnay. Napapalalim
nito ang pag-unawa sa paksa at nakapagbibigay ng mga
kawili-wiling kaisipang maisususlat.
6. Pagrerebisa
Ribyu ng Higher order na tuon:
1. Malinaw na pagpapahayag ng mga ideya
2. Organisasyon ng Sulatin
3. Istraktura ng mga talata
4. Matibay na introduksyon at kongklusyon
7. Proofreading o Pagwawastong-Basa
Ribyu ng later-order na tuon:
1. Ispeling
2. Bantas
3. Istraktura ng mga pangungusap
4. Istilo ng Dokumentasyon
ii. Wastong Paggamit ng mga Bantas:
2.1 Tuldok (.)
a. Ginagamit bilang panapos sa mga paturol o pasalaysay,
pakiusap at pautos ng mga pangangausap
b. Ginagamit din ito sa mga pinaikli o dinaglat sa salita. Hal.
Editor –Ed. Pahina – ph.
2.2 Tandang Pananong (?) – Ginagamit itong panapos sa
mga pangungusap na patanong.
2.3 Tandang Padamdam o Eksklamasyon (!)
a. Pangungusap na padamdam
b. Ekspresyong padamdam
2.4 Kuwit o Koma (,)
a. Pagitan ng petsa ng buwan at taon
b. Pagitan ng pangalan ng kalye at pangalan ng lungsod
c. Pagitan ng pangalan ng bayan at pangalan ng lalawigan
d. Bating panimula ng liham pangkaibigan
e. Bating pangwakas ng liham pangkaibigan at liham
pangangalakal
f. Paghahanay pahalang ng mga salita
g. Magkakasunod na parirala
h. Pagitan ng tuwirang sabi at ibang bahi ng pangungusap
i. Pagitan ng antesidente na iyo at ng pangalan
j. Pagkatapos ng ngalang panawag
k. Pagitan ng pangalan o panghalip at ng pamuno
2.5 Tutldok o kolon (:)
◦ a. bating panimula ng liham pangangalakal
◦ b. pagsulat ng oras
◦ c. pagtatala ng iisa-isahing bagay
◦ d. pagpapakilala ng tuwirang sipi
2.6 Kudlit o Apostrofi (‘) – ginagamit sa pag-aangkop ng
kataga sa sinusundang salita
2.7 Panaklong o Parentesis ( ) – ginagamit na pangkulong sa
mgapinamimiliang salita o parirala
2. 8 Panipi o kotasyon (“ “)
a. Diyalogo
b. Pamagat ng aklat, kuwento, pelikulat atbp.
c. Mga susing salita sa isang pinarafrasong tala
d. Direktang pagkopya ng isang salita, parirala o pangungusap
2.9 Gitling (-)
a. Mga salitang inuulit, ganap o parsyal
b. Mga tambalang salita dahil sa pagkaltas ng isang kataga o
salita kaya pinag-iisa na lamang na maaaring manatili ang
kahulugan kaya’y magkaroon ng ikatlo
c. Mga magkasalungat na salita na inaalis ang pang-ugnay na
at
d. Mga salitang-ugat na nagsisimula sa patinig na inuunlapian
ng panlaping nagtatapos sa katinig
e. Mga pangngalang pantangi na inunlapian
f. Panlaping ika-ikasunod ng tambilang o numero
g. Fraksyong isinusulat nang pasalita
h. Pagsasama sa apelyido ng pagkadalaga at ng napangasawa
i. Paghahati ng salita sa dulo ng linya
2. 10 Tuldukuwit (;) – ginagamit sa dalawang malalayang
sugnay na hindi pinangangatnigan o hindi pinagdurugtong ng
pang-ugnay
2.11 Elipsis (…) – pagsisipi kung may tinatanggal na salita;
(….) – sa huli ng pangungusap o katapusan ng sipi
2.12 Braket ([]) – binago sa isang tuwirang sipi at dito ito
ipinaloloob, gayundin, ang kapaliwanagan sa kung ano ang
ginawa
2.13 Asteriko (*) – may tinanggal na isa o mhigit pang talata
sa isang sinipi, pagkatapos ng isang listahan at pagpapakitang
may karagdagang impormasyon nakatalababa o nakfutnowt
2.14 Salungguhit (__) – gamit sa mga pamagat ng aklat, dula,
novella, maikling kuwento, awitin, tula, sanaysay; pangalan ng
babasahin (dyaryo, magasin, jornal, polyeto at mga
programang panradyo at pantelevisyon); at banyagang salita.
8. Pinal na Papel
- pagtapos ng masusing pagsusuri ang teknikal na bahagi ng
nilalaman, maaari na itong ipasa sa guro o sa iba pang susuri
nito
PAMAMARAAN NG PAGSULAT
- Ang pagsulat ay isang komplikadong gawain. Hindi ito
madaling mailarawan. Wala kasing tiyak na pormula sa
pagsulat. Wika nga, ang dami ng pamamaraan o teknik sa
pagsulat ay sinadami ng bilang ng mga manunulat. Idagdag pa
na ang pamamaraan o teknik ng isang manunulat ay, maaaring
mag iba-iba depende sa mood, layunin, genre, panahon at iba
pang salik.
Bahagi ng Pagsulat
a. Titulo o Pamagat- – naglalaman ng titulo o pamagat ng
papel, panglan ng sumulat, petsa ng pagsulat o pagpasa,iba
pang impormasyon
b. Panimula o Introduksyon- karaniwang isinasaad nito ang
paksa, kahalagahan ng paksa, dahilan ngpagsulat ng paksa at
pambunga na pagtatalakay sa daloy ng papel. Ito ang
pinakamukha ng sulatin. Dito hinahatulan, kung
magtatagumpay o mabibigo, ang isang katha. Kailangan sa
sulyap palamang ng babasa, ito’y kaakit-akit na –
nakakapukaw, nakakaganyak, nakakahatak na ng kuryusidad –
para tuluyang titigan, tunghayan hanggang sa ang malay, kung
maari pa nga’y pati buhay, ay matangay nang buong
kasabikan.
Mabibisang Panimula
1. Pasaklaw na Pahayag - sa panimulang ito, ang resulta o
kinalabasan na muna ang sinasabi bago isa-isahin at
pagsunod-sunurin mula sa di gaanong mahalaga hanggang sa
pinakamahalagang detalye.
- ang panimulang ito ay karaniwang makikita sa araw-araw na
binabasang mga balita bilang pamatnubay. Dito'y agad agad
matatagpuan ang bawat kasagutan sa mga katanungang; Ano?
Sino? Saan? Bakit?
2. Pagbubuod - Ang panimulang ito ay naghahayag muna ng
pinakadiwa bago tuntunin ang sadyang talakay
3. Pagtatanong - Ang panimulang ito'y kalabisan nang
ipaliwanag pa.
4. Tuwirang Sinabi - ang panimulang ito ay karaniwang
nakikitang nakapanipi sapagkat mula ito sa tapat na pagsipi sa
tiyak na pahayag ng isang taong bantog, dalubhasa, awtoridad
at maaari din namang karaniwang tao lamang ngunit ang
sinabi'y naghahayag ng mahalagang bagay na magagamit na
lundayan sa pinakapaksa
5. Panlahat na Pahayag - isang uri ito ng panimula at
nagtataglay ng kahalagahang unibersal na maaaring hanguin
sa mga salawikain, sa mga kawikain, at maging sa mga
pamilyar at pang-araw-araw na makatotohanang kaalaman ng
lahat na nagtataglay ng diwa o aral.
6. Paglalarawan - ang mga panimulang ito'y ginagamit kapag
nagtatampok ng tao. Sapagkat nagbibigay deskripsyon, mga
malarawan at maaksyong salita ang ginagamit.
7. Pagkakaligiran - ito naman ang ginagamit na panimula
kung ang bibigyang-larawan ay pook
8. Pagsusumbi - bihira ang panimulang ito. Maikli lamang, na
karaniwan nang binubuo ng isang salita. Masorpresa itong
parang suntok kung tumimo sa kuryusidad ng bumabasa
9. Pagsasalungat - sa panimulang ito, ang binibigyang-diin ay
ang pagkakaiba. Ang tuntuning sinusunod dito ay mas malaki
ang pagkakaiba, mas matindi ang bisa.
10. Pagsasalaysay - ang panimulang ito'y anyong malumanay
na pagkukukwento
11. Makatawag-pansing Pangungusap - ito'y isang
mapanggitlang panimula dahil di-karaniwang sinasabi o
naririnig sa araw-araw, ang pamamariralang ginagamit dito.
Ito'y isang patayutay na pagpapahayag.
12. Analohiya - ang panimulang ito ay nagtutulad o
nagwawangis
13. Anekdota - isang panimulang nagkukuwento ng maikling
istorya para pasiglahin ang babasa, di kaya'y gamiting tularang
lundayan ang kaugnayan sa paksang tatalakayin
14. Pagsasalitaan - ang panimulang ito ay dinaraan sa usapan
o diyalogo, na ayon kay Rufino Alejandro, mas mabuti itong
gamitin sa paglalahad ng pagkatao.
c. Katawan
Mabibisang Katawan
1. Pakronolohikal - pagsasaayos ito ng paraan ng
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari mula pinakamatagal
na hanggang sa pinakakasalukuyan
2. Paanggulo - ang pamamaraan ng pagsasaayos na ito ay
ibinabatay sa personal na masasabi o reaksyon ng bawat tao
tungkol sa mga bagay-bagay o isyu tungo sa isang
obhektibong paglalagom. Sa isang isyu, ang tatlong anggulo
ay sapat na para makabuo ng isang komposisyon
3. Paespesyal o Pagaagwat - pagsasaayos itong pinauunlad
ang paglalahad sa pamamaraang sa malapit sinisimulan dahil
ang mga bagay-bagay dito'y alam na alam na, patungong
malayo o palayo kung saan ang mga bagay-bagay ay hindi
masyadong kilala o vice versa, halimbawa, kung ang paksa ay
tungkol sa kapitbahayan, simulan ang pagtalakay sa sariling
bahay, tuloy-tuloy sa mga bahay na malayo sa sariling bahay
4. Paghahambing - sa pamamaraang ito ang pagpapaunlad ay
isinasaayos nang paseksyon. Sa unang seksyon, sinimulan
muna ang pagkakaiba tungo sa ikalawang seksyon na ang mga
pagkakapareho naman. Ito'y vice versa o puwedeng paglipatin
o pagpalitin ang ayos, iyong pagkakapareho muna bago ang
pagkakaiba
5. Palamang o Pasahol - sa pamamaraang ito ang bagay
munang lalong mahahalaga ang binabanggit bago ang
di-gaanong mahahalaga o vice versa.
6. Patiyak o Pasaklaw - isinasaayos naman ito sa
pamamaraang sinasabi muna ang partikular o depinidong
detalye bago ang pangkalahatang mga pahayag. Ito'y
naisasa-vice versa rin
7. Papayak o Pasalimuot - gayundin sa tatlong sinusundan
ang mga pamaraang ito lamang sinisimulan itong iayos sa mga
bagay na komplikado kasunod ang mga bagay na simple o
vice versa
d. Konklusyon o Wakas-nakasaad naman sa bahaging ito ang
mahahalagang puntos ng papel. Inilalahad din ang
napatunayan o napagalaman batay sa paglalahad at pagsusuri
ng mga impormasyong ginamit sa papel o sa pananaliksik.
Dito makikita ang kabuuan ng sulatin.
Mabibisang Wakas
1. Tuwirang Sinabi
2. Panlahat na Pahayag
3. Pagbubuod - ito ang pinakagamitin sa mga pangwakas. Sa
halip na sa simula binubuod ang kabuuang diwa ng
komposisyon, dito nama'y sa katapusan
4. Pagpapahiwatig ng Aksyon - ito'y isang pangwakas na
tuwiran o di-tuwirang nagpapakilos sa mga mambabasa ayon
sa hinahangad na inaakalang mahalaga sa ikatatamo ng
kabutihang lahat
5. Mahalagang Insidente - ito'y isang madulang pangwakas
na maaaring magpakita ng pagbabago sa takbo ng mga
pangyayari at katauhan ng mga nasasangkot sa katha
6. Pagtatanong
7. Pagsisipi - pangwakas itong kumukopya ng isang taludtod o
mahigit pa sa isang akda, patula man o patuluyan, na ang
sinasabi ay angkop sa tinalakay na paksa.
8. Kongklusyon
9. Prediksyon
10. Suliraning sa simula
11. Pahiwatig o simbolo
MGA URI NG SULATIN
MGA ANYO NG PAGSULAT
1. Anyong Pangangatwiran o Argumentasyon – layuning
bigyang-paliwanag ang paksa, kasysa sa bigyan-panlunas,
para Makita at mapakilalang mabuti ang particular na bagay
na tinatalakay sa pamamagitan ng mgapruweba’t patunay, sa
gayon, malinawan at maintindihan nang walang pagpapasubali
ang pinagmamatuwirang posisyon o pahayag. May isang
pahayag na mapagtatalunan
2. Anyong Klasipikasyon o Pag-uuri-uri – pinararaan ang
mga ito sa iba-ibang sistema ng pag-uuri, at walang ibang
pinakabasehang magagawa kundi ang paghahanap na
kategorya na napagsama-sama ang mga bagay na maaaring
magkakahiwalay at mapagbubuklud-buklod ang mga
magkakaiba.
3. Anyong Pagsusuri o Analisis – isang pagtataya sa
nilalaman ng akda ang pagsusuri. Dalawang importanteng
gampanin ang kailangan isakatupara: una, pagmamasid at
pangalawa, pasulat ng mganaobserbahan. Ang pagsulat sa
anyong pagsusuri ay hindi lamang isang pag-uulat ng mga
naobsrebahan kundi isang kasanayan sa pagmamasid.
4. Anyong Pasalaysay – pagpapahayag na naglalayong
maghayag nang sunod-sunod ng isang pangyayari, mga tauhan
at may tagpuan. Halimbawa: maikling kuwento, talambuhay,
dyornal, kasaysayan, kathangisip.
5. Anyong Paglalarawan – pagpapahayag na naglalayong
magsaad ng larawan ng kabuuan ng isang bagay, pangyayari o
magbigay ng isang biswal na konsepto nga mga bagay-bagay,
pook, tao o pangyayari.
6. Anyong Panghihikayat – pagpapahayag na naglalayong
mahikayat ang mambabasa na makiayon o tanggapin ang
pananaw ng manunulat. Halimbawa: adbertisment at
sanaysay.
7. Anyong Eksposisyon - pagpapahayag na may tungkuling
ipaliwanag ang pangyayari, opinyon, kabatiran at mg kaisipan
8. Anyong Ekspresyon - pagpapahayag ng saloobin para
mapagaan ang loob bilang isang positibong pagbuhos ng
emosyon
9. Anyong Refleksyon - nilalaman ang sarili ng distansya at
inilalagay sa perpektibong malinaw na masukat ang sariling
pagkatao. Tinutuklas dito ang kahalagahan ng mga karanasang
nagdaan at ang mga pangyayaring nagaganap sa kasalukuyan
sa buhay
10. Anyong Direksyon o Panuto - naipapakita ng manunulat
ang kanyang pag-intindi sa mga mambabasa, gayundin,
naipasusunod niya ang tamang pagsasaayos ng mga
bagay-bagay sa proseso ayon sa mga tuntuning dapat gabayin.
MGA URI NG PAGSULAT
🌷 Akademik- formal ang istraktura. Maayos na inihahanay
ang mga pangungusap upang maging malinaw ang
pagkakabuo ng mga ideya. Kadalasang seryoso, nakabatay sa
sinaliksik na kaalaman. Ang pagbuo ng ganitong uri ng
kritikal na pagsulat ay nakadepende sa kritikal na pagbasa ng
isang indibidwal. Ang mga pamanahaunang-papel, tesis,
disertasyon, suring-basa, panunuring pampanitikan,
malikhaing pagsulat o anumang sulating may paksang
pag-akademik ay nabibilang sa uring ito.
🌷 Jornalistik – Ang mga salitang hango sa mga pahayagan
gaya ng balita, editorial, lathalain at mga balitang isports ay
halimbawa ng jornalistik na pagsulat.
🌷 Teknikal– pagsulat o pag-draft ng teknikal na
komunikasyon na ginagamit sa mga larangang panteknikal at
pantrabaho. Ito ay pakikipag-usap tungkol sa mga teknikal o
dalubhasang paksa, gaya ng mga aplikasyon sa kompyuter,
mga prosesong medikal, o mga regulasyong pangkapaligiran,
pakikipag-usap din itogamit ang teknolohiya, gaya ng mga
web page, mga help file, o mga site ng social media, at
pagbibigay ng mga panuto sa kung paano gawin ang isang
bagay, hindi alintana kung gaano kateknikal ang gawain.
🌷
Referensyal- Ang pagtatala ng mga sangguiniang
gagamitin ay nakatutulong nang malaki sa pagpapadali ng
gagawing pagsulat. Maaring ang mga ito’y mulasa mga aklat,
pahayagan,magazine, on-layn sorses, diksyunaryo, jornal, tesis
at disertasyon.

A. Malikhain
1. Tuluyan
A. Malikhain- ang tawag sa genreng may kaugnay sa
malikhaing pagsusulat. Ito ay may dalwang uri\:
1. Tuluyan o komposisyong nagsasalaysay ng watong
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari na lagi nang may
tauhan, tagpuan atpaksa. May iba’t ibang uri ito:
a. Maikling kwento – isang akdang nagsasalaysay ng mga
pangyayari na kadalasan nang may suliraning nilulutas ng
pangunahing tauhan, may tagpuan, kasukdulan at wastong
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Nababasa sa
sangdaling panahan lamang.
i. Kwento ng Katutubong Buhay – ang binibigyang
pagpapahalaga ay ang tungkol sa uri ng pamumuhay,
kapaligiran, hanapbuhay at pananamit.
ii. Kwento ng Madulang Pangyayari – ang mga
kapana-panabik na pangyayari na nakapagbabago sa katauhan
ng tauhan ang binibigyang linaw sa nasabing kuwento.
iii. Kuwento ng Pakikipagsapalaran – ang matinding interes
at kawilihan ay nasa balangkas at walasa mga tauhang
nagbibigay kulay sa kuwento.
iv. Kuwentong Kababalaghan – ang mga
di-kapani-paniwalang pangyayari at ang katatakutan ang
nilalaman ng kwento.
v. Kuwento ng Tauhan – ang interes nito ay nakasalalay sa
pangunahing tauhan.
vi. Kuwento ng Sikolohiya – mangilan-ngilan lamang ang
sumusulat ng kuwentong ito sa kadahilanang may kahirapan
ilarawan ang pag-iisip ng isang tao. Ang higit na
kakailanganin ay maipadam sa mga bumabasa ang damdamin
ng isang tao sa harap ng isang pangyayari.
vii. Kuwento ng Katatawanan – ang magpatawa at bigyang
aliw ang mga bumabasa ang tanging layunin ng nasabing
kuwento.
b. Nobela – isang akdang naiiba, higit na marami ang mga
tauhan, may masalimuot na mga pangyayari at may kahabaan
ang sakop na panahon. Kadalasang nahahati sa mga kabanata.
i. Nobela ng Pangyayari – ang mahalagang kinakatawan ay
ang pagkakasulat o pagkakagawa ng nasa pangyayari ng
nobela.
ii. Nobela ng Tauhan – ang kahalagahan ay ang pangunahing
tauhan at hangarin ng mga tauhan
iii. Nobela ng Romansa- ang binibigyang halaga rito ay ang
pag-iibigan
iv. Nobela ng Pagbabago – ang mga ibig manyaring
pagbabago sa lipunan o pamahalaan na kanyang
kinabibilangan ang hangad ng may-akda.
v. Nobela ng Kasaysayan – ang binibigyang halaga ng
may-akda ay ang kasaysayan n gating pinagmulan at ang
paglalarawan ng mga bayaning may malaking ambag sa
pagtatanggol sa bayan.
c. Talambuhay- isang akdang nagsasalaysay tungkol sabuhay
na pinagdaanan ng isang kilalang tao.
d. Dula- isang uri ng akda na nagsisimula sa tula o sa tuluyang
pagngungusap na naglalarawan ng buhay o ugali sa
pamamagitan ng mga usapan at kilos ng mga tauhang
tumutupad upang itanghal sa dulaan.
e. Anekdota- isang uri ng akdang tuluyan na karaniwang
kakatwa, maikli, subalit nag-iiwan ng aral.
f. Talaarawan- isang kalipunan ng mga salaysay
opangyayaring naranasan ng mayakda.
g. Sanaysay- ito ay isang akdang tumatalakay sa isang
mahalaga aat napapanahong usapin sa lipunan.Malawak ang
saklaw nito dahil anumang bagay tungkol sa pagbabagong
ekonomika, pulitika, sosyal, kultural at maging personal ay
maaaring talakayin.
h. Talumpati- isang akdang pasalita na naglalayong talakayin
ang isang napapanahong isyu sa lipunan.
i. Pabula- ang mga karakter ay mga hayop, naglalayong
gisingin ang isipan ng mga bata sa mga pangyayaring
makahuhubog ng kanilang ugali.
j. Parabola- mga hango sa bibliya na tulad ng anekdota ay
nagbibigay aral sa mga mambabasa.
2. Patula – isang akdang pampanitikan na nagpapahayag ng
tiyak na diwa’t damdamin na kaugat sapagkatanaw at
pagkaunawa ng makata sa mga karanasan niya sa buhay.
Maaaring may sukat o tugma o di kaya’t Malaya.
a. Tulang pasalaysay – nag lalarawan ng makhulugang mga
tagpo sa buhay
i. Epiko – nagsasalaysay ng mga kabyanihang halos hindi
mapaniwalaan pagkat nauukol sa nga kababalaghan.
ii. Awit at korido – may mga paksang hango sa pangyayaring
tungkol sa pagkamaginoo at pakikipagsapalaran at ang mga
tauhan ay mga hari’t reyna, prinsipe at prinsesa. Ang awit ay
may sukat na 12 pantig at inaawit nang matagal sa saliw ng
gitara o bandurya samantala, ang korido ay may sukat na
walong pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa.
iii. Balad – Himig na awit dahil ito ay inaawit habang may
nagsasayaw. Ito ay nilikha noong unang panahon. Sa
kasalukuyan ito ay na sa mga tulang kasaysayan na may anim
hanggang walong pantig.
b. Tulang Pandamdamin – Nagpapahayag ng damdaming
maaaring sarili ng sumulat o ng ibang tao, o kaya’y likha ng
maharaya o mapangaraping guniguni ng makata na batay sa
karanasan. Karaniwang maikli, likas at medaling maunawaan.
i. Awiting Bayan – karaniwang paksa ay pag-ibig, kawalang
pag-asa o pamimighati, kaligayahan, pag-asa at kalungkutan.
ii. Soneto – May labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin
at kaisipan, may malinaw na batiran ng likas na pagkatao, at sa
kabuuan, ito’y naghahatid ng aral sa mambabasa.
iii. Elehiya – Nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol
sa kamatayan o kaya’y tula ng pananangis lalo na sa paggunita
ng isang yumao.
iv. Dalit – Awit ng pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at
nagtattaglay ng kaunting pilosopiya sa buhay.
v. Pastoral – naglalayong maglarawan ng tunay na buhay sa
bukid.
vi. Oda – nagpapahayag ng papuri, panaghoy o iba pang
masiglang damdamin, walang tiyak na binibilang na pantig o
tiyak na bilang ng taludtod sa isang saknong.
c. Tulang Pandulaan – Ang tulang ito’y karaniwang
itinatanghal sa isang dulaan o entablado. Ang usapan ng mga
gumaganap ay patula.
i. Komedya – Ang sangkap ay piling-pili at ang pangunahing
tauhan ay may layong pukawin ang kawilihan ng manonood.
Nagwawakas nang Masaya, ang tunggalian ay karaniwang
nagtatapos sa pagkakasundo ng mga tauhan na siyang
nakapagpasiya ng damdamin ng manonood.
ii. Melodrama –Karaniwang para sa musical, kasama na ng
opera, ang sangkap ay malungkot, ngunit aksiya-siya ang
katapusa para sa pangunahing tauhan ng dula.
iii. Trahedya – Tunggaliang nagwawakas sa pagkasawi o
pagkwasak ng pangunahing tauhan ng dula.
iv. Parsa – naglalayong magpasiya sa pamamagitan ng mga
kawing-kawing na pangyayaring nakatatawa.
v. Saynete – paksa ay mga karaniwang pag-uugali ng tao o
pook.
d. Tulang Patnigan – karaniwan ng may pantig ang bawat
taludturan at tumatakay sa isang paksang pinagtatalunan.
i. Karagatan – batay sa alamat ng sensing ng isang prinsesa
na naihulog niya sa dagat sa hangaring makapang-asawa ang
kasintahang mahirap. Ang makakuhkuha ng singsing ay
pakakasalan siya.
ii. Duplo – humahalili sa karagatan, paligsahan ng husay sa
pagbigkas at pangangatwiran nang patula. Ang
pangangatwiran ay hango sa Bibliya, sa mga sawikain at sa
mgakasabihan. Karaniwang nilalaro upang aliwin ang
namatayan.
iii. Debate o Balagtasan – isang pagtatagisan ng katuwiran sa
anyong pasalita ukol sa isang paksa o usapin pinag-uusapan.
Kaiba naman ang balagtasan sa debate bagamat isa ring
pagtatalo ngunit ang mga pangangatwiran ditto ay kailangang
may sukat at tugma.
C. Teknikal – Ito ay genre na may layuning magbigay ng
impormasyon sa anyong transaksyunal, prosidyural, pag-uulat,
ekspositori at panghihikayat.
1. Transaksyonal – ito ay teknikal na genre na ginagamit sa
anumang transaksyon o komunikasyong nangangailangan
ngpagtugon o tuwirang sagot. Halimbawa: E-Mail,
Liham,Pagbati, imbitasyon, text message at pakikipanayam
i. Liham – ito ay pagbibigay ng mensahe o impormasyon sa
pamamagitan ng pagsulat.
Bahagi ng Liham
1. Pamuhatan
2. Patunguhan ng Sulat
3. Bating Panimula o Pambungad
4. Ang Katawan ng Liham
5. Bating Pangwakas
6. Istilo ng Pagsulat
6.1 Istilong Blak magbabahagi ng natutunan at magbigay ng kasagutan sa
6.2 Istilong semi-blak katanungan. Halimbawa: press release, lektyur, talakayan sa
6.3 Istilong nakabitin o baligtad klase, sarbey at artikulo.
Uri ng Liham G. Panghihikayat – genre na naglalayong hikayatin ang taong
sumuporta o maniwala sa isang bagay o pagkilos. Nilalayon
i. Liham-pangkaibigan
nitong pumanig ang tao sa mga argument at balakin ng isang
a. Liham Pangangamusta
tao o grupo. Halimbawa: advertisement, proposal, editorial at
b. Liham Pasasalamat
argument.
c. Liham Paanyaya
d. Liham Pagbati H. Sulatin na Nangangailangan ng Pagsusuri sa Pormat,
e. Liham Paghingi ng Payo Nilalaman, Pananalita at Layunin
f. Liham Pakikiramay
g. Liham Paumanhin 1. Memorandum: karaniwang tinatawag na memo o
ii. Liham Pangangalakal paabot-ulat, pasulato limbag na nakikita araw-araw sa opisina
a. Liham Pagpapakilala na karaniwang may tiyak na mensahe o nagtatanong.
b. Liham Aplikasyon
c. Liham Pamimili 2. Agenda ng Pulong: pag-uusapan o tatalakayin ang isang
d. Liham Subskripsyon sulatin na ginagawa ng mga kapisanan o organisasyon sa
e. Liham Pagrereklamo buwanang pulong batay sa napagkasunduan ng mga pinuno.

3. Katitikan o Minits ng Pulong: ito ay pabuod na

D. Prosidyural- teknikal na genre na naglalahad ng proseso sa
pagsasagawa ng isang bagay o kilos o Gawain. Halimbawa:
recipe, pagsunod sa direksyon at panuto.
E. Ulat – teknikal na genre na naglalayong magbigay ng
impormasyon batay sa isinasagawang pananaliksik o
pag-aaral, pagmamasid, pagbabasa, pakikinigg sa paraang
pasalit o pasulat. Halimbawa: ulat ng media, deskriptiv,
imbestigasyoon, rebyu at grap o tsart.
Pagsusulat ng Ulat
1. Kombensyunal na Pamamatnubay – ito ay karaniwang
sumasagot sa mga tanong na: sino, ano, bakit, kalian, saan at
paano.
2. Di-kombenyunal na Pamamatnubay – isang uri ng
patnubay kung saan ang mga reporter ay taal na di sumusunod
o lumilihis sa pamatnubay.
pinaguusapan sa nakaraang mga pulong batay sa agenda.
Malaki ang papel na ginagampanan ng kalihim sapagkat siya
ang kumukuha ng mga tinatalakay habang nagpupulong. Ito ay
may lagda ng pangulo. Ito ay babasahin muli bago magsimula
ang susunod na pulong. Pinagtitibay ito ng mga nasa pulong.
Kung may pagwawasto, ipahahayag ang pagtatama bago
pagtibayin.
4. Paanyaya sa isang kapulungan o seminar: mahalaga ang
mga kumprehensya sapagkat dito nabibigyan ng kaukulang
aksyon o solusyon ang hangarin ng isang proyekto.
5. Tamang Ulat ng isang Kompanya (Statement of
Condition): ito ay isang sulatin na karaniwang ginagawa ng
mga kompanya, katulad ng bangko, kooperatiba, Insurrance
Company. Dito isinasaad ang assets, pananagutan o liabilities,
gastusin o equity. Huling araw ng Disyembre ginagawa ang
ulat

3. Ang mahalagang mga impormasyon, kapag nakuha ito, ay
isulat kaagad.
4. Ang katumpukan o pagkatotoo sa paraang pagpapahayag ay
higit na kailangan.
6. Proposal (Pagbabalak ng Gawain): ang sulating ito ay
makatutulong sa pagsasakatuparan ng balak na proyekto na
nais magawa.
PERSONAL NA SULATIN

5. Iwasan ang pagbibigay ng sariling opinion, ideya o lohika, 🌷 LAKBAY SA SANAYSAY

maligoy na pananalita, sa kadahilanang ang pagdududa ay
mananatili sa kanilang isipan. Ang layunin ng lakbay sanaysay ay ang mga sumusunod:

F. Ekspositori – genre naglalayong magbunyag o maglabas ng ✔️ Maitaguyod ang isang lugar na karaniwang ang lugar na
kinalabasan ng isang pag-aaral, maglahad ng nasasaisip, pinuntahan ng manlalakbay.
✔️ Gumawa ng gabay para sa mga maaring manlalakbay.
✔️ Pagtatala ng sariling kasaysayan sa paglalakbay na
Halimbawa nito ang daan at ang mga modo ng transportasyon.
kabilang dito ang espiritwalidad, pagpapahilom, o pagtuklas sa
✔️
sarili.
Pagdodokumento ng kasaysayan, kultura, at heograpiya ng
isang lugar sa malikhaing pamamaraan.
🌷 TALAARAWAN
✔️ kalipunan ng mga bugto-bugtong o baha-bahaging sulatin
na nakasulat at nakaayos sa sunod-sunod na petsa o araw, na
✔️
sumusunod sa porma ng kalendaryo.
Ilan sa pinagkakagamitan ay ang mga sumusunod:
1. Mala journal na listahan.
2. Listahan ng dapat gawin
3. Listahan ng mga nagawa
4. Listahan ng saloobin o nadarama at iniisip.
5. Listahan ng pantasya
6. Listahan ng kabiguan unod na petsa o araw, na sumusunod
sa porma ng kalendaryo.
🌷 BIONOTE
💡isang uri ng sulatin kung saan taglay nito ang pinaikling
buod ng mga tagumpay, kakayahan, edukasyong natamo at
💡
mga pagsasanay na natanggap ng isang may akda.
isang maiksing tala ng personal na impormasyon ukol sa
isangawtor.
🌺 Mga Dapat Lamanin ng Bionote
💡Personal na impormasyon (pinagmulan, edad, buhay
kabataankasalukuyan)
💡 Kaligirang pang-edukasyon (paaralan, digri, at karangalan)
💡 Ambag sa larangang kinabibilangan (kontribusyon at
adbokasiya)
Katangian ng Mahusay na Bionote
1. Maikli ang nilalaman – karaniwang hindi binabasa ang
mahabang bionote, lalo na kung hindi naman talaga
kahanga-hanga ang mga dagdag na impormasyon. Ibig
sabihin, mas maikli ang bionote, mas babasahin ito. Sikaping
paikliin ang iyong bionote at isulat lamang ang mahahalagang
impormasyon. Iwasan ang pagyayabang.
2. Gumagamit ng pangatlong panauhang pananaw –
tandaan, laging gumagamit ng pangatlong panauhang pananaw
sa pagsulat ng bionote kahit na ito pa ay tungkol sa sarili.
Halimbawa: “Si Juan dela Cruz ay nagtapos ng BSEd at
MAEdFilipino sa Batangas State University – Pablo Borbon
Campus. Siya ay kasalukuyang nagtuturo ng Malikhaing
Pagsulat sa parehong pamantasan.”
3. Kinikilala ang mambabasa – kailangang isaalang-alang
ang mambabasa sa pagsulat ng bionote. Kung ang target na
mambabasa ay mga administrador ng paaralan, kailangang
hulmahin ang bionote ayon sa kung ano ang hinahanap nila.
Halimbawa na lamang ay kung ano ang klasipikasyon at
kredibilidad mo sa pagsulat ng batayang aklat.
4. Gumagamit ng baligtad na tatsulok – katulad sa pagsulat
ng balita at iba pang obhetibong sulatin, unahin ang
pinakamahalagang impormasyon. Ito ay dahil sa ugali ng
maraming taong basahin lamang ang unang bahagi ng sulatin.
Kaya naman sa simula pa lamang ay isulat na ang
pinakamahalagan impormasyon.5. Nakatuon lamang sa mga
angkop na kasanayan o katangaian – mamili lamang ng mga
kasanayan o katangian na angkop sa layunin ng iyong bionote.
IWASAN ito: “Si Pedro ay guro/ manunulat/ negosyante/
environmentalist/ chef.” Kung ibig pumasok bilang guro sa
panitikan, halimbawa, hindi na kailangan banggitin sa bionote
ang pagiging negosyante o chef.
6. Binabanggit ang degree kung kailangan – kung may PhD
sa Filipino, halimbawa, at nagsusulat ng artikulo tungkol sa
ganda ng dayalektong Batangueno, mahalagang isulat sa
bionote ang kredensyal na ito.
7. Maging matapat sa pagbabahagi ng impormasyon –
walang masama kung paminsan-minsan ay magbubuhat ng
sariling bangko kung ito naman ay kailangan upang
matanggap sa inaaplayan o upang ipakita sa iba ang
kakayahan. Siguraduhin lamang na tama o totoo ang
impormasyon. Huwag mag- iimbento ng impormasyon para
lamang bumango ang pangalan at makaungos sa kompetisyon.
Hindi ito etikal at maaaring mabahiran ang reputasyon dahil
dito.