Համարժեք ձևափոխություններ։ Հաստատուն հոսանքի շղթաների հաշվարկի

մեթոդները

Սխեմաները հաշվարկելիս բախվում ենք սպառիչների միացման տարբեր

սխեմաների հետ: Նման շղթայի հաշվարկման խնդիրն է որոշել դրա առանձին
տեղամասերի հոսանքները և լարումները՝ նախապես շղթան ենթարկելով համարժեք
ձևափոխության պարզեցնելու նպատակով։ Շղթայի ձևափոխությունը համարվում է
համարժեք, եթե ձևափոխվող տեղամասից դուրս շղթայի ճյուղերում հոսանքները և
լարումները մնում են անփոփոխ։
1․ Սպառիչների հաջորդաբար միացում։
Շղթայի երկու կամ ավելի տարրեր համարվում են հաջորդաբար միացված, եթե
նրանցից մեկի վերջը միացված է մյուսի սկզբի հետ և նրանցով հոսում է նույն հոսանքը։
Նկ․ 7-ում պատկերված է էլեկտրական շղթա, որտեղ դիմադրություննրը միացված
են հաջորդաբար։

Նկ․7
Էլշուի աղբյուրի սեղմակներում լարումը հավասար է էլեկտրաշարժ ուժին։
Առանձին տեղամասի լարումները ըստ Օհմի օրենքի․

Շղթայի ընդհանուր լարումը հավասար է տեղամասերի լարումների գումարին։

որտեղ Rհ–ն համարժեք դիմադրությունն է։

Շղթայի հաջորդաբար միացված տարրերի համարժեք դիմադրությունը հավասար
է առանձին տարրերի դիմադրությունների գումարին։
Օրինակ։ Նկ․8-ում բերված շղթայի համար հաշվել շղթայի ընդհանուր
դիմադրությունը և լարումը։

1
 I=1Ա R1=40 Օհմ

U R2=80 Օհմ

Նկ․8

Օհմ։
Վ, Վ
Վ ։
2․ Սպառիչների զուգահեռ միացում
Սպառիչների երկու կամ ավելի տարրեր համարվում են զուգահեռ միացված, եթե
նրանք միացված են շղթայի միևնույն զույգ հանգույցներին (նկ․9)․ դա նշանակում է,
որ նրանց բոլորի սեղմակների միջև լարումը նույնն է։
Յուրաքանչյուր n–րդ ճյուղի հոսանքը որոշվում է հանգույցների միջև եղած

լարումով և rn դիմադրությամբ կամ 1/rn հաղորդականությամբ։

բ
ա
Նկ․9

(7)
Զուգահեռ շղթայի աշխատանքի բնորոշման համար որոշենք համարժեք
դիմադրությունը։ Համարժեքության պայմանները կպահանվեն, եթե համարժեք
շղթայով (նկ․9,բ) անցնող հոսանքը հավասար լինի շղթայի չճյուղավորված մասի
հոսանքին կամ առանձին զուգահեռ ճյուղերի հոսանքների գումարին՝
Այս հավասարման մեջ տեղադրելով հոսանքների արժեքները (7)-ից կստանանք․

2
 Զուգահեռ միացման դեպքում շղթայի համարժեք հաղորդականոթյունը հավասար
է առանձին ճյուղերի հաղորդականությունների գումարին։
Համարժեք դիմադրության բանաձևը՝
1 1 1 1
= + + ... +
rh r1 r2 rn

Քանի որ ամենամեծ հաղորդականությամբ օժտված է ամենափոքր

դիմադրությամբ ճյուղը, ապա զուգահեռ միացված տարրերով շղթայի
հաղորդականությունը չի կարող ամենափոքր դիմադրությամբ ճյուղի
հաղորդականությունից ավելի փոքր լինել։ Զուգահեռ միացված ճյուղերից կազմված
շղթայի համարժեք դիմադրությունը հակադարձ համեմատական է նրա համարժեք
հաղորդականությանը․
Հետևաբար այն միշտ փոքր է ամենափոքր դիմադրությունից։ Այն հանգամանքը, որ
զուգահեռ միացումը ապահովում է միևնույն լարումը բոլոր ընդունիչներում և նրանց
միմյանցից անկախ աշխատանքի ռեժիմները, այս միացման կարևոր առավելությունն
է։ Էլեկտրական էներգիայի բոլոր ընդունիչները ցանցին միացնում են զուգահեռ։

Երեք դիմադրությունների զուգահեռ միացման դեպքում (n=3)

Երկու դիմադրությունների զուգահեռ միացման դեպքում (n=2)

Համարժեք դիմադրությունը
r1  r2
rh =
r1 + r2

Այս շղթայի ճուղերի հոսանքները կլինեն

U I  rh r2 U I  rh r
I1 = = = I, I2 = = = 1 I
r1 r1 r1 + r2 r2 r2 r1 + r2

Միատեսակ տարրերից կազմված սխեմայի համարժեք դիմադրությունը անգամ

փոքր է առանձին տարրի դիմադրությունից
: : :

3
 3․ Սպառիչների խառը միացում
Խառը միացված սպառիչներով շղթաներում կան ինչպես հաջորդաբար, այնպես էլ
զուգահեռ միացված դիմադրություններ (նկ.10):
Նման շղթաներում համարժեք դիմադրությունը սովորաբար որոշվում է
ձևափոխությունների մեթոդով, որի դեպքում բարդ շղթան քայլ առ քայլ բերվում է
առավել պարզ համարժեքի:

Նկ․10

1․Նշանակում ենք շղթայի տեղամասերում հոսանքները և լարումները

2․Շղթայի համարժեք դիմադրության հաշվարկ
Դիմադրությությունները միացված են զուգահեռ, համարժեք դիմադրությունը
կլինի

Նկ․10 շղթան կձևափոխոխվի շղթայի՝ հաջորդաբար միացված R1, R23 և

r0. դիմադրություններով։

Ամբողջ շղթայի համարժեք դիմադրությունը կլինի

3․ Աղբյուրի հոսանքը կամ չճյուղավորված տեղամասի հոսանքը

I1 = U/Rհ
4․ Հոսանքները ճյուղերում
r3 r2
I2 = I, I3 = I
r3 + r2 r3 + r2

4
5․ Շղթայի տարրերում ակտիվ հզորությունը

P = EI1.
6․ Հզորության կորուստ աղբյուրում

7․Հզորության հաշվեկշռի կազմում հաշվարկի ճշտության ստուգման համար

5
6
7