Հաստատուն և սինուսոիդային հոսանքի բարդ

շղթաների հաստատված ռեժիմների վերլուծումը

Նախաբան

Հաստատուն և սինուսոիդային հոսանքի բարդ շղթաները

հաշվարկում են.
1.Կիրխհոֆի օրենքներով,
2.Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով,
3.Հանգուցային պոտենցիալների մեթոդով,
4.Վերադրման մեթոդով,
5.Համարժեք լարման (հոսանքի) գեներատորի մեթոդով:
Խնդրագրքում բերված են բավարար քանակի լուծված
խնդիրներ՝ վերը նշված մեթոդներով: Այդ օրինակներում հավա-
սարումները գրված են կոմպլեքս տեսքով: Հաստատուն հոսանքի
բարդ շղթաների համար կազմած հավասարումներում կոմպլեքս
հոսանքները, լարումները, դիմադրությունները պետք է փոխա-
րինվեն հաստատուն հոսանքով, լարումով և դիմադրությամբ,
այսինքն՝
İ → I , U̇ →U , Ė → E , φ̇ → φ , Z → z ,Y → g:
111. Որոշել շղթայի (նկ.111) ճյուղերի ակնթարթային հո-
սանքները Կիրխհոֆի օրենքներով, եթե e 1=10 √ 2sin ωt Վ,
e 4 =20 √2 sin( ωt−90 ) Վ, J (t )=4 √2 sin ωt Ա, r 1=5 Օմ,
0

x 2=10 Օմ, r 3 =x3 =4 Օմ:

Նկ. 111

56
 Լուծում: Վերցվում են կամայական ուղղություններով
շղթայի ճյուղերի հոսանքները i 1 , i 2 ,i 3 ,i 4 և կոնտուրների
շրջանցման ուղղությունները: Կիրխհոֆի առաջին օրենքով
կազմվում են հանգույցների թվից մեկով պակաս՝ 3-1=2 հավա-
սարումներ, իսկ երկրորդ օրենքով՝ երկու հավասարում (I և II
անկախ կոնտուրների համար): Արդյունքում ստացվում է
հավասարումների հետևյալ համակարգը՝

{
− İ 1 + J̇ + İ 2=0 ,
İ 1+ İ 3− İ 4 =0 ,
r 1 İ 1+ İ 2 (− j x 2 )−( r 3+ j x 3 ) İ 3 = Ė1 ,
( r 3 + j x 3 ) İ 3 = Ė4 :
Հավասարումների համակարգից կորոշվեն ճյուղերի հո-
սանքների կոմպլեքսները.
0 0

İ 3=2,5 √ 2e− j 135 Ա, İ 2=2 e− j 53 Ա,

0 0

İ 1=5,44 e− j 17 Ա, İ 4=4,9 e− j 56 30 ՛ Ա:
Կոմպլեքսներից անցնելով ակնթարթային արժեքների՝
կստացվեն.
İ 1 ≓i 1=5,44 √ 2 sin ⁡(ωt −170 )Ա, İ 2 ≓ i 2=2 √ 2 sin ⁡(ωt−530 ) Ա,
İ 3 ≓i 3=5 sin ⁡(ωt−135 )Ա, İ 4 ≓ i 4=4,9 √ 2 sin ( ωt−56 0 30 ' ) Ա:
0

112. Շղթայում (նկ.112) գործում են էլ.շ.ու.- ի

e 1=250 √ 2sin (ωt +900 ) Վ և հոսանքի J ( t ) =10 sin ( ωt+ 450 ) Ա,
աղբյուրներ: Հայտնի են ճյուղերի կոմպլեքս դիմադրությունները
Z1 =25 Օմ, Z2 =(50+ j50) Օմ, Z3 =20 Օմ, Z 4=− j20 Օմ:
Օգտվելով Կիրխհոֆի օրենքներից՝ որոշել İ 1 , İ 2 հոսանքների
կոմպլեքսները:

Նկ. 112

57
Պատ. (−3,59+ j5,39) Ա, (2,05+ j0,256) Ա:
113. Հայտնի է, որ E1=24 Վ, E2=6 Վ էլ.շ.ու.- ները փուլով
համընկնում են, իսկ Z1 =6 Օմ, Z2 =− j 3 Օմ, Z3 =− j 12 Օմ,
Z 4= j 4 Օմ: Որոշել շղթայի (նկ. 113) ճյուղերի հոսանքների
կոմպլեքսները՝ օգտվելով Կիրխհոֆի օրենքներից:

Նկ. 113
Պատ. (1+ j)Ա, (−2−4 j) Ա, (0,5+ j1,5) Ա, (−1,5− j 4,5 ) Ա:
114. Նկ.114- ում պատկերված սխեմայի տարրերի պարա-
մետրերն են. r 1=x 2=10 Օմ, x 3=5 Օմ, J 1 (t)=4 √ 2 sinωt Ա,
J 2 (t)=8 √ 2 sinωt Ա: Օգտվելով Կիրխհոֆի օրենքներից՝ որոշել
վոլտմետրերի ցուցմունքները:

V1

V2

Նկ. 114
Պատ. 89,44 Վ, 60 Վ:
115. Հաստատուն հոսանքի շղթայի (նկ. 115) տարրերի
պարամետրերն են. r 1=r 3=r 6 =2 Օմ, r 4=3 Օմ, r 5 =6 Օմ, J 2=8 Ա,
E1=120 Վ, E3 =6 Վ: Օգտվելով Կիրխհոֆի օրենքներից՝ որոշել
ճյուղերի հոսանքները:

Նկ. 115
58
Պատ. I 1=21 Ա, I 4=I 3=−8 Ա, I 5=13 Ա, I 6=0 : Եթե որևէ ճյուղի
հոսանք (տվյալ դեպքում I 3=I 4) ստացվել է բացասական նշանով, այդ
նշանակում է, որ տվյալ ճյուղի հոսանքի իրական ուղղությունը
հակառակ է ուղղված կամավոր ընտրածին:
116. Նկ.116- ում ցույց տրված սխեմայի համար կազմել
Կիրխհոֆի օրենքներով անկախ հավասարումներ և որոշել ճյու-
ղերի հոսանքները, ինչպես նաև ստուգել հզորությունների հաշ-
վեկշիռը, եթե E1=15 Վ, E2=70 Վ, E3 =5 Վ (r 10 =r 20 =1 Օմ, r 30 =2
Օմ էներգիայի աղբյուրների ներքին դիմադրություններն են)
r 1=5 Օմ, r 2=4 Օմ, r 3 =8 Օմ,r 4=2,5 Օմ, r 5 =15 Օմ:

Նկ. 116

Պատ. I 1=5 Ա, I 2=8 Ա, I 3=1 Ա, I 4=−6 Ա, I 5=2 Ա,

Pտրված =P շղթա=630 Վտ:
117. Օգտվելով Կիրխհոֆի օրենքներից՝ որոշել հաստատուն
հոսանքի շղթայի (նկ. 117) ճյուղերի հոսանքները և վոլտմետրի
ցուցմունքը, եթե E1=40 Վ, E2=5 Վ, E3 =25Վ, r 1=5 Օմ,
r 2=r 3=10 Օմ:

Նկ. 117

Պատ. 5 Ա, 1 Ա, 4 Ա, 30 Վ:

59
 118. Նկ.118- ում ցույց է տրված հաստատուն հոսանքի
էլեկտրական շղթա: Որոշել E1 էլ.շ.ու.- ի և r x դիմադրության
մեծությունները, եթե E2=3 Վ, r 1=r 2=1 կՕմ, r 3 =4 կՕմ,
r 4=2 կՕմ, r 5 =1 կՕմ, I 1=4 մԱ, I 4=3 մԱ:

Նկ. 118
Պատ. 12 Վ, 2 Օմ:
119. Հայտնի է, որ E էլ.շ.ու.- ն փուլով ետ է ընկնում E1- ից
90 - ով (E=E1=50 Վ), իսկ r =x L =xC =5 Օմ: Կոնտուրային
0

հոսանքների մեթոդով որոշել շղթայի (նկ. 119) ճյուղերի

հոսանքների կոմպլեսքները:

Նկ. 119
0

Լուծում: Ըստ պայմանի Ė1=50 Վ, իսկ Ė2=50 e

− j 90
=− j 50 Վ:
Ցույց տրված շրջանցումների դեպքում կոնտուրային հոսանք-
ներն են İ , İ 4 , İ 5- ը: Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով
կազմվում են հավասարումներ երեք կոնտուրների համար

{
İ ( r − j xC ) − İ 4 ( − j xC ) − İ 5 r = Ė ,
İ 4 ( r+ j x L − j xC ) − İ 5 j x L − İ ( − j xC ) = Ė1 ,
İ 5 ( j x L +r + j x L ) −İ 4 j x L − İ r=− Ė 1 :

60
 Համակարգից կորոշվեն անհայտ հոսանքների կոմպլեքս-
ները İ =− j10 Ա, İ 4=− j 5 Ա, İ 5=−5 Ա:
Մնացած ճյուղերի հոսանքների (կետագծով ցույց տրված-
ները) կոմպլեքսները որոշվում են Կիրխհոֆի առաջին օրենքով
İ 2= İ − İ 4=− j5 Ա, İ 3= İ − İ 5=(5− j 10) Ա,
İ 1= İ 3 − İ 2 =(5− j 5) Ա:
120. Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով որոշել շղթայի
(նկ.120) ճյուղերի հոսանքների կոմպլեքսները, եթե x 1=6 Օմ,
r 2=x 4=x 5=4 Օմ, r 3 =2 Օմ, J ( t ) =10 √2 sinωt Ա,
e 2=36 √ 2 sin (ωt +90 ) Վ:
0

Նկ. 120
Պատ. (7− j) Ա, − j Ա, (3+ j) Ա, 3 Ա, 7 Ա:
121. Տրված են՝ r =x L =xC =1 Օմ, J ( t ) =2 √2 sinωt Ա,
e 1=e 2=2 √ 2 sinωt Վ: Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով որոշել
շղթայի (նկ. 121) առաջին և երկրորդ ճյուղերի i 1 , i 2 հոսանքները:

Նկ. 121
Պատ. 2 sin(ωt −450 ) Ա, 2 sin(ωt + 450 ) Ա:
122. Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով որոշել շղթայի
(նկ.122) ճյուղերի հոսանքների կոմպլեքսները, եթե ՝
r 1=x 3=2 x 2=2 x 4=10 Օմ, Ė1=10 Վ, J̇ 2= j2 Ա:

Նկ. 122
61
Պատ. j Ա, −1 Ա , (1+ j) Ա:
123. Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով որոշել հաստա-
տուն հոսանքի շղթայի (նկ.123) ճյուղերի հոսանքները, եթե
r 1=r 2=r 4 =2 Օմ, r 3 =4 Օմ, r 5 =6 Օմ, E1=16 Վ, E2=10 Վ, J=5 Ա:

II
I

Նկ. 123
Լուծում: Նկ.123- ում նշված կոնտուրների շրջանցման ուղղու-
թյունների դեպքում կոնտուրային հոսանքներն են I 1- ը, I 3- ը:
Առաջին և երկրորդ կոնտուրների համար կազմում են հավասա-
րումներ կոնտուրային հոսանքների մեթոդով

{ I 1 ( r 1 +r 2 +r 4 )−I 3 r 2−J r 4=E 1−E2 ,

I 3 ( r 2 +r 3 +r 5 ) −I 1 r 2−J r 5 =E2 :
Թվային արժեքները տեղադրելուց հետո կստացվի

{ 6 I 1−2 I 3=16 ,
−2 I 1 +12 I 3=40 ,
որտեղից I 1=4 Ա, I 3=4 Ա:
Մյուս ճյուղերի հոսանքները որոշվում են Կիրխհոֆի առաջին
օրենքով կազմած հավասարումների միջոցով.
I 2=0, I 5=J −I 3=1 Ա, I 4=J −I 1=1 Ա:
124. Կոնտուրային հոսանքների մեթոդով որոշել հաստա-
տուն հոսանքի շղթայի (նկ.124) ճյուղերի հոսանքները, եթե
E1=3 Վ, E2=12 Վ, J=0,2 Ա, r 1=30 Օմ,r 2=20 Օմ r 3 =20 Օմ,
r 4=40 Օմ, r 5 =5 Օմ:

62 Նկ. 124
Պատ. 0,075 Ա; 0,211 Ա; 0,286 Ա; 0,125 Ա; 0,411 Ա:
125. Նկ.125- ում պատկերված է հաստատուն հոսանքի շըղ-
թա, որտեղ E1=E 3=1 Վ, E2=2 Վ,r 1=r 2=r 3=r 4=r 5=1 Օմ:
Օգտվելով կոնտուրային հոսանքների մեթոդից՝ որոշել ճյուղերի
հոսանքները:

Նկ. 125
Պատ. 1,25 Ա; 1,5 Ա; 1,25 Ա; -0,25 Ա; 0,25 Ա:
126. Հանգուցային պոտենցիալների մեթոդով կազմել հավա-
սարումներ նկ.126- ում պատկերված սխեմայի համար և գրել
ճյուղերի հոսանքների որոշման արտահայտությունները:

Նկ. 126

Լուծում: Եթե սխեմայում հողանցված հանգույց չկա, հողանցում

են հանգույցներից որևէ մեկը, (տվյալ դեպքում հողանցված է 4-
րդ հանգույցը, այսինքն φ̇ 4=0): Մնացած 1, 2, 3 հանգույցների
կոմպլեքս պոտենցիալները որոշելու համար կազմում են հան-
գուցային պոտենցիալների մեթոդով հավասարումներ

63
 {
φ̇1 ( Y 1+ Y 2+ Y 3+ Y 7 )− φ̇2 ( Y 1 +Y 7 ) −φ̇ 3 Y 2=− Ė 1 Y 1 + Ė2 Y 2 + J̇ 2 ,
φ̇2 ( Y 1+Y 5+Y 6+ Y 7 )− φ̇1 ( Y 1+Y 7 ) = Ė1 Y 1− Ė5 Y 5 ,
φ̇3 ( Y 2+ Y 4 ) −φ̇1 Y 2=− Ė2 Y 2− Ė 4 Y 4 −J̇ 2 :
Հավասարումների համակարգից կորոշվեն հանգույցների
φ̇ 1 , φ̇2 , φ̇3 կոմպլեքս պոտենցիալները, իսկ ճյուղերի հոսանքները՝
Օհմի օրենքով
İ 1=( φ̇1−φ̇ ¿ ¿ 2+ Ė 1)Y 1 ; İ 2=( φ̇3− φ̇ ¿ ¿ 1+ Ė2 )Y 2 , ¿¿
İ 3=φ̇1 Y 3 ; İ 4 =¿ ¿
İ 6=− φ̇2 Y 6 ; İ 7=( φ̇1− φ̇ ¿ ¿ 2)Y 7 , ¿
1 1 1
որտեղ Y 1= ,Y 2= … Y 7= ճյուղերի կոմպլեքս հաղորդա-
Z1 Z2 Z7
կանություններն են:
127. Տրված են. r 1=x 1=r 2=x 2=x 4=2 Օմ, r 3 =x3 =r 5=¿ x 5=1
Օմ, e 1=e=2 √ 2 sinωt Վ, J (t )=0,5 √ 2 sinωt Ա: Հանգուցային
պոտենցիալների մեթոդով որոշել շղթայի (նկ. 127) ճյուղերի
հոսանքների կոմպլեքսները:

Նկ. 127

Ցուցում: Հողանցել շղթայի ''1'' հանգույցը φ̇ 1=0, հետևաբար

φ̇ 2= Ė=2 Վ:
Պատ. – j 0,25Ա; (0,5+ j 0,25) Ա; −0,5 Ա; (– 1− j 0,5) Ա; (1,5+ j0,5)
Ա:
128. Շղթայի (նկ.128) տարրերի պարամետրերն են r 3 =r 6=¿
¿ 2 Օմ, r 4=x 4 =2,5 Օմ, r 5 =x5 =0,5 Օմ, J (t )=√ 2 sinωt Ա,
e 1=2 √ 2 sinωt Վ,e 2=0,5 √ 2 sinωt Վ,e 3=6 √ 2 sinωt Վ: Հանգուցային

64
պոտենցիալների մեթոդով որոշել շղթայի ճյուղերի հոսանքների
կոմպլեքսները:
Ցուցում: Հողանցել շղթայի ''0'' հանգույցը φ̇ 0=0 , այդ դեպքում
φ̇ 1= Ė1=2 Վ, φ̇ 2=− Ė2=−0,5 Վ:
Պատ. (−2,85+ j 0,55) Ա, ( 0,2− j 0,6 ) Ա, (2,65+ j0,05) Ա,
(0,5− j 0,5) Ա,
(−0,3− j 0,1) Ա, (−1,35+ j0,05) Ա:

Նկ. 128
129. Միևնույն հաճախության սինուսոիդային երեք էլ.շ.ու.- ի
աղբյուրներ միացված են շղթայում (նկ. 129) E1=E 2=E3 =100 Վ,
ընդ որում, E2 էլ.շ.ու.- ն առաջ է ընկած E1 - ից 600 - ով, իսկ E3
0

էլ.շ.ու.- ն ետ է ընկած E1 - ից 600 - ով, Z1 =5 Օմ, Z2 =5 e Օմ,

j 60
0

Z3 =5 e− j 60 Օմ: Որոշել վոլտմետրի ցուցմունքը:

V

Նկ. 129

Պատ. 150Վ:

65
 '
130. Տրված են.r 2=r 2=1 Օմ, r 3 =2 Օմ, r 4=4 Օմ,
r 5 =4 /3 Օմ, r 6 =4 Օմ, E2=4 Վ, E6 =8 Վ, J 1=2 Ա: Որոշել հաստա-
տուն հոսանքի շղթայի (նկ. 130) ճյուղերի հոսանքները հանգու-
ցային պոտենցիալների մեթոդով:
Լուծում: Հողանցված է ''a '' հանգույցը φ a=0 : Շղթայի b և c
հանգույցների պոտենցիալները որոշելու համար հանգուցային
պոտենցիալների մեթոդով կազմված են հավասարումներ

Նկ. 130

{( ( )
1 1 1
φb + −φC ∙ =−J 1 ,
r4 r5 r4

φC
1
'
1 1 1
r
r 2 +r 2 3 4 6r
1
r )
+ + + −φ b ∙ =E 2 ∙
r 4
1
'
r 2 +r 2
1
+ E6 ∙ :
r 6

Թվային արժեքները տեղադրելուց հետո ստացվել է՝

{φ b−0,25 φC =−2 ,
−0,25 φb +1,5 φ C =4 :
Հավասարումների համակարգից որոշվել են
φ b=−1,391Վ, φ C =2,435 Վ:
Ճյուղերի հոսանքները հաշվարկված են Օհմի օրենքով.
φa−φC + E2 φC −φa
I 2= '
=0,783 Ա, I 3= =1,217 Ա,
r 2 +r
2
r3
φ c −φb φa −φb
I 4= =0,957 Ա, I 5= =1,044 Ա,
r4 r5
φa −φC + E6
I 6= =1,391 Ա:
r6

66
Նկ.130
 131. Որոշել շղթայի (նկ. 131) ճյուղերի հոսանքները հանգու-
ցային պոտենցիալների մեթոդով, եթե r 1=r 2=r 4 =1 Օմ, r 3 =r 5=2
Օմ, r 6 =r 7=2 Օմ, E1=E 3=10 Վ, E7 =4 Վ,
J=2 Ա:

Նկ. 131
Պատ. 3,875 Ա; 3,313 Ա; 2,25 Ա; 1,687 Ա; 2,813 Ա; 0,813 Ա:
132. Տրված են. r 1=2 Օմ, r 4=r 8 =0,5 Օմ, r 5 =r 6=r 7 =¿
¿ 1 Օմ, E1=4 Վ, E2=20 Վ, E3 =10 Վ, E 4=E5 =5 Վ,
J=10 Ա: Որոշել շղթայի (նկ.132) ճյուղերի հոսանքները հանգու-
ցային պոտենցիալների մեթոդով:

Նկ. 132

Ցուցում: Հողանցել շղթայի ''a '' հանգույցը φ a=0 , φ d=E 2=20 Վ,

φ b=E3 =10 Վ:
Պատ. 3 Ա; 0,8 Ա; 10 Ա; 0,5 Ա; 5 Ա:
133. Համարժեք լարման գեներատորի մեթոդով որոշել i
հոսանքը (նկ.133ա), եթե r =x L =xC =5 Օմ, e 1=10 √ 2 sinωt Վ,
e=10 √ 2 sin ⁡(ωt −900 ) Վ, J (t )=2 √ 2 sinωt Ա:

67

ա) Նկ. 133 բ)
Լուծում: Համարժեք լարման գեներատորի մեթոդով i հոսանքը
որոշելու համար այդ հոսանքը պարունակող ճյուղի նկատմամբ
շղթայի մնացած մասը փոխարինվում է Ėգ , Z գ պարամետրերով
համարժեք գեներատորով (նկ.133բ): Գեներատորի Ėգ էլ.շ.ու.- ն
որոշելու համար ճյուղը, որի հոսանքը ցանկանում են որոշել,
կտրում են և որոշում կտրված սեղմակների միջև պարապ
ընթացքի լարումը՝ U̇ 12 պ= Ėգ (նկ.133գ):

Նկ. 133.գ Նկ. 133.դ

Համաձայն Կիրխհոֆի երկրոդ օրենքի

' '
−U̇ 12 պ− İ 2 r − İ 1 j x L =− Ė1 ,
' '
որտեղից,U̇ 12 պ= Ėգ = Ė1− İ 2 r− İ 1 j x L :
' '
Շղթաների հաշվարկի որևէ մեթոդով որոշվում են İ 1 և İ 2
հոսանքները
İ '1=(1,6− j1,2)Ա, İ '2=(1,2− j 2,4) Ա:
Տեղադրելով այս հոսանքների արժեքները U̇ 12 պ- ի արտա-
հայտությունում՝ ստացվում է
' '
U̇ 12 պ= Ėգ = Ė1− İ 2 r− İ 1 jxL =(10+ j 4) Վ:

68
 Այնուհետև որոշում են կտրված սեղմակների միջև պասիվ
շղթայի մուտքային դիմադրությունը՝ (նկ.133դ)

Zմուտք =Z գ=
r
( r (− j x C )
r − j xC
+ j xL
) =(2+ j ) Օմ:
r (− j x C )
+ j x L +r
r− j x C
Անհայտ հոսանքի կոմպլեքսը (նկ.133.բ)
Ė գ 10+ j4
İ = = =(1,1− j 1,3) Ա:
j x L + Z գ j5+2+ j
Կոմպլեքսից անցնելով ակնթարթային արժեքի՝ կստացվի
0
İ ≓ i=2,4 sin ⁡(ωt −50 ) Ա:
134. Համարժեք լարման գեներատորի մեթոդով որոշել İ
հոսանքը (նկ. 134), եթե Ė=10 Վ, J̇=1 Ա, 2 x L1=x L2=10 Օմ,
x C =r =5 Օմ:

Նկ. 134
Պատ. (0,833− j 0,167) Ա:
135. Շղթայի (նկ. 135) տարրերի պարամետրերն են.
r =x L =¿ xC =1 Օմ, Ė=2 Վ, J̇= j Ա: Համարժեք լարման
գեներատորի մեթոդով որոշել i հոսանքը:

Նկ. 135
Պատ. 1 ∙sin ⁡(ωt−450 ) Ա:

69
 136. Համարժեք լարման գեներատորի մեթոդով որոշել
շղթայի (նկ. 136) էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի ճյուղի İ հոսանքը: Տրված են
0
Ė=32 Վ, J̇=40 e− j 22 36' մԱ, r 1=500 Օմ, r 2=x C =200 Օմ, r 3 =400
Օմ, x L =600 Օմ:

Նկ. 136
0
Պատ. 20,8 e j 178 30 ' մԱ :
137. Հայտնի են r 1=r 2=2 Օմ, r 3 =10 Օմ, r 4=1 Օմ,
r 5 =8 Օմ, E1=4 Վ, J=1 Ա: Համարժեք լարման գեներատորի
մեթոդով որոշել հաստատուն հոսանքի շղթայի I 5 հոսանքը
(նկ.137):

Նկ. 137
Պատ. 0,05 Ա:
138. Սխեմայի (նկ. 138) պարամետրերն են՝ r 1=r 2=2 Օմ,
r 3 =0,8 Օմ, r 4=1 Օմ, E1=30 Վ, E2=10 Վ, J=2,5 Ա: Համարժեք
լարման գեներատորի մեթոդով որոշել I 3 հոսանքը:

Նկ. 138
Պատ. 10 Ա:

70
 139. Հաստատուն հոսանքի շղթայի (նկ. 139) տարրերի
պարամետրերն են. r 1=r 2=r 3=3 Օմ, r 4=2 Օմ, r 5 =r 6=3 Օմ,
E3 =9 Վ, E 4=10 Վ: Համարժեք լարման գեներատորի մեթոդով
որոշել I 4 հոսանքը:

Պատ. 2 Ա: Նկ. 139

140. Շղթայի (նկ. 140)ճյուղերի կոմպլեքս դիմադրություններն
են՝ Z1 =(2+ j2)Օմ, Z2 =(2− j 2) Օմ, Z3 =2 Օմ, Z 4=(1+ j 2)Օմ:
Վոլտմետրը, որը միացված է ab հանգույցներին, ցույց է տվել
U 0 =10 Վ: Որոշել Z 4 և Z2 դիմադրություններով անցնող İ 4 և İ 2
հոսանքները K բանալու փակ վիճակի դեպքում:

Նկ. 140

Պատ. (2,5− j 2,5) Ա, (1,25+ j2,5) Ա:

141. Հայտնի են շղթայի (նկ.141) տարրերի պարամետրերը
1
=2∙ 103 Օմ ,
0

Ė=10 √2 Վ, J̇=10−3 e j 45 Ա, 3
ωL=10 Օմ,
ωC
3
r =10 Օմ: Վերադրման մեթոդով որոշել շղթայի ճյուղերի հո-
սանքների կոմպլեքսները:

Նկ. 141
71
 0 0 0
Պատ. 7,07 մԱ; 6,4 ∙ e j 6 22 ՛
մԱ; 5,01 ∙e j 129 30 ՛
մԱ; 4,5 ∙ e j 45 մԱ:
142. Վերադրման մեթոդով որոշել շղթայի (նկ. 142ա) առաջին
ճյուղի i 1 հոսանքը, եթե x 1=x 2=r =2 Օմ,
e 1=2 √ 2 sinωt Վ, e 2=4 √ 2sin(ωt+ 900 ) Վ, J (t )=√ 2 sinωt Ա:

ա) բ)
Նկ. 142

Լուծում: Սկզբում ենթադրվում է, որ գործում է միայնe 1 էլ.շ.ու.- ի

'
աղբյուրը և հաշվում են այդ աղբյուրից շղթայի առաջին ճյուղի İ 1
հոսանքը (նկ.142բ)
' Ė1 2
İ 1= = =(1− j)
r (− j x 2) 1+ j Ա:
j x1+
r − j x2
Այնուհետև ենթադրվում է, որ գործում է միայն e 2 էլ.շ.ու.- ի
''
աղբյուրը (նկ.142գ) և այդ սխեմայից հաշվում են İ 1 հոսանքը

Նկ. 142.գ Նկ. 142.դ

Ė2 4j
İ '2' = = =(−2+ j2)
rj x 1 1− j Ա,
− j x 2+
r + j x1
'' '' r 2
İ 1 = İ 2 =(−2+ j2 ) = j2 Ա:
r+ j x1 2+ j2

72
Վերջապես, երբ գործում է միայն J (t ) հոսանքի աղբյուրը,
'' '
(նկ.142դ) հաշվում են İ 1 հոսանքը՝
1
İ ''1 ' =U̇
=− j Ա,
j x1
J̇ J̇
U̇ = = =2
որտեղ Y 1 1 1 Վ:
+ +
j x1 − j x2 r
İ ' '' '' '
Առաջին ճյուղի իրական 1 հոսանքը որոշվում է որպես İ 1, İ 1 , İ 1
բաղադրիչ հոսանքների հանրահաշվական գումար՝
' '' '' '
İ 1= İ 1 −İ 1 − İ 1 =1− j− j2+ j=(1− j 2) Ա:
0 '
İ 1 ≓ i 1=3,16 sin ⁡( ωt−63 26 ) Ա:
143. Հայտնի են r =x L =xC =1 Օմ, J ( t ) =2 √2 sinωt Ա,
e 1=e 2=2 √ 2 sinωt Վ: Վերադրման մեթոդով որոշել շղթայի
(նկ.143) երկրորդ ճյուղի i 2 ակնթարթային հոսանքը:

Նկ. 143
0
Պատ. 2 sin ⁡(ωt+ 45 ) Ա:
144. Վերադրման մեթոդով որոշել շղթայի (նկ.144) երկրորդ
ճյուղի i 2 հոսանքը, եթե r =x L =xC =1 Օմ, Ė1=2 Վ, J̇ 2=2 Ա:

Նկ. 144
Պատ. 1,41 sin ⁡(ωt −900 ) Ա:
145. Շղթայի (նկ. 145) պարամետրերն են x 1=r 2=x 3=2 Օմ,
e 1=2 √ 2 sinωt Վ, e 2=2 √ 2sin( ωt−90 0) Վ: Վերադրման մեթոդով
որոշել շղթայի ճյուղերի İ 1 , İ 2 , İ 3 հոսանքների կոմպլեքսները:

73
 Նկ. 145
Պատ. j Ա, − j Ա, 0:
146. Հաստատուն հոսանքի շղթայի (նկ. 146) պարամետրերն
են. E1=1,5 Վ, E2=6 Վ, r 1=r 2=r 3=r 4=1 Օմ, r 5 =0,5 Օմ: Վերա-
դրման մեթոդով որոշել I 5 հոսանքը:

Նկ. 146
Պատ. 1,5 Ա:
147. Վերադրման մեթոդով որոշել հաստատուն հոսանքի
շղթայի (նկ. 147) ճյուղերի հոսանքները, եթե J=30 Ա, E=100 Վ,
r 1=r 2=10 Օմ, r 3 =r 4 =20 Օմ:

Նկ. 147
Պատ. −10 Ա; 20 Ա; −12,5 Ա;−17,5 Ա; 7,5 Ա:
Փոխինդուկտիվ կապով շղթաներ

Հիմնադրույթներ և հարաբերակցություններ

Միմյանց մոտ տեղակայված երկու հոսանքակիր կոճերի

փաթույթներում մակածվում են ինքնինդուկցիայի և փոխինդուկ-
ցիայի էլ.շ.ու.- ներ: Ինքնինդուկցիայի էլ.շ.ու.- ն մակածվում է

74
տվյալ կոճի փաթույթում այդ նույն փաթույթի հոսանքի
փոփոխությունից
d i1 d i2
e L 1=−L1 , e L 2=−L2 ,
dt dt
որտեղ e L 1, e L 2- ը համապատասխանաբար առաջին և երկրորդ
կոճերի փաթույթներում մակածված ինքնինդուկցիայի էլ.շ.ու.-
ներն են:
Փոխինդուկցիայի էլ.շ.ու.- ն մակածվում է տվյալ կոճի փա-
թույթում մեկ այլ կոճի փաթույթի հոսանքի փոփոխությունից
d i2 d i1
e M 1=−M , e M 2=−M ,
dt dt
որտեղ e M 1 , e M 2 - ը առաջին և երկրորդ կոճերի փաթույթներում
մակածված փոխինդուկցիայի էլ.շ.ու.- ներն են, իսկ M - ը՝
փոխինդուկտիվությունը:
Սխեմաներում փոխինդուկտիվ կապով երկու կոճերի
նույնանուն սեղմակները նշանակում են աստղանիշով (նկ. 1.Բ):

ա) Նկ. 1.Բ բ)

Նույնանուն սեղմակների նկատմամբ հոսանքների միանման

ուղղությունների դեպքում կոճերի մագնիսական հոսքերը,
ինչպես նաև ինքնինդուկցիայի և փոխինդուկցիայի էլ.շ.ու.- ներն
ունենում են նույն ուղղությունը (համաձայնեցված միացում
նկ.1.Բ.ա):
Նույնանուն սեղմակների նկատմամբ հոսանքների ոչ
միանման ուղղությունների դեպքում կոճերի մագնիսական
հոսքերը, ինչպես նաև ինքնինդուկցիայի և փոխինդուկցիայի

75
էլ.շ.ու.- ները միմյանց հակառակ են ուղղված (հանդիպական
միացում նկ.1.Բ.բ):
Կոճերի համաձայնեցված միացման դեպքում (նկ.1.Բ.ա)
առաջին կոճի սեղմակներում լարումը
U̇ 1=r 1 İ 1+ jω L1 İ 1 + İ 2 jωM ,
իսկ հանդիպական միացնելիս՝ (նկ.1.Բ.բ)
U̇ 1=r 1 İ 1+ jω L1 İ 1− İ 2 jωM :
Երկու կոճերի փոխինդուկտիվ կապի գործակիցը
M ωM xM
K= = = :
√ L1 L2 √ ωL1 ∙ ω L2 √ x L 1 ∙ x L2
Փոխինդուկտիվ կապի կապազերծման դեպքում նկ.2.Բ.ա-
ում պատկերված սխեման փոխարինվում է նկ.2.Բ.բ- ում ցույց
տրվածով:

ա) բ)
Նկ. 2.Բ
Կապազերծված սխեմայում İ 1, İ 2 հոսանքներով ճյուղերում
ավելացված են ∓ M , իսկ ընդհանուր ճյուղում՝ ± M փոխինդուկ-
տիվություններ: Ընդ որում, համաձայնեցված միացման դեպքում
ընդհանուր ճյուղում ավելանում է + M , իսկ մյուս երկու ճյուղե-
րում՝ −M փոխինդուկտիվություններ:
Երկփաթույթ գծային տրանսֆորմատորի (նկ.3.Բ.ա) հավա-
սարումներն են.

{ Z1 İ 1 − j x M İ 2=U̇ 1 ,
Z 2 İ 2− j x M İ 1+ Z բ İ 2=0 ,
որտեղ Z1 =r 1+ j x1, Z2 =r 2 + j x2 տրանսֆորմատորի առաջնային և
երկրորդային փաթույթների կոմպլեքս դիմադրություններն են,
իսկ Z բ =r բ + j x բ բեռի կոմպլեքս դիմադրությունը:

76
 ա) բ)
Նկ. 3.Բ

Տրանսֆորմատորի հավասարումներից որոշվում են առաջ-

նային և երկրորդային կանտուրների հոսանքները՝
U̇ 1 j x M İ 1
İ 1= , İ 2= ,
Z 1+ Z ն 1 Z 2 +Z բ
որտեղ Zն 1 երկրորդային կոնտուրից առաջնային ներմուծված
կոմպլեքս դիմադրությունն է.
2 2 2 2 2
xM ω M ω M
Zն1 = = r −j 2 x 22,
Z 2+ Z բ r 222+ x 222 22 2
r 22 + x 22
իսկ r 22=r 2+r բ , x 22=x 2+ x բ երկրորդային կոնտուրի ակտիվ և
ռեկտիվ դիմադրություններն են:
Նկ.3.Բ.բ- ում ցույց է տրված տրանսֆորմատորի փոխարին-
ման սխեման:

148. Միջուկի վրա (նկ.148ա) հագցված է երկու փաթույթ

(կոճեր): Որոշել փաթույթների նույնանուն սեղմակները:

ա) Նկ. 148 բ)

77
Լուծում: Փաթույթների նույնանուն սեղմակները որոշվում են
հետևյալ կերպ. ենթադրվում է, որ 2 սեղմակից i 1 հոսանքը
մտնում է փաթույթ (նկ.148բ): Այդ հոսանքով պայմանավորված
Φ 1 մագնիսական հոսքի ուղղությունը որոշվում է խցանահանի
կոնոնով: Նույն ձևով կարելի է համոզվել, որ եթե 4 սեղմակից i 2
հոսանքն է մտնում, ապա այդ հոսանքով պայմանավորված Φ 2
հոսքը ուղղությամբ կհամընկնի Φ 1- ի հետ(նկ.148.բ): Հետևաբար,
նույնանուն սեղմակներն են 2 և 4- ը: Նույնանուն սեղմակների
մյուս զույգը կազմում են 1 և 3- ը: Այսպիսով, նույնանուն համար-
վում են այն սեղմակները, որոնցով հոսանքները մտնելիս
փաթույթների ինքնինդուկցիայի և փոխինդուկցիայի հոսքահա-
րակցումներն ուղղությամբ համընկնում են:
149. Միջուկներին հագցված են կոճեր (նկ.149ա,բ): Որոշել
դրանց նույնանուն սեղմակները:

ա) Նկ. 149 բ)

Պատ. նկ.149.ա- ում նույնանուն սեղմակներ են. a−d և b−c - ն, իսկ

նկ.149.բ- ում b−d և a−c - ն:
150. Շղթայում (նկ.150) հայտնի են r 1=x 2=x 3=x 1=10 Օմ,
x M =5 Օմ, E=10 0 Վ: Որոշել. ա) ամպերմետրի և վոլտմետրի
ցուցմունքները, բ) կփոփոխվե՞ն արդյոք գործիքների ցուցմունք-
ները, եթե փոխենք կոճերից մեկի սեղմակների տեղերը:

A
Նկ. 150

78
Պատ. ա) 10 Ա, 150 Վ, բ) 10 Ա, 50 Վ:
151. Որոշել սխեմայում միացված ամպերմետրի և վոլտ-
մետրի ցուցմունքները (նկ. 151), եթե x 1=20 Օմ, x 2=10 Օմ, x C =10
Օմ, e=100 √ 2 sinωt Վ, իսկ փոխինդուկտիվ կապի գործակիցը՝
K=0,5:

A Նկ. 151

Պատ. 10 Ա; 170,5 Վ:
152. Որոշել շղթայի (նկ. 152ա) մուտքային դիմադրությունը,
եթե x C =40 Օմ, x 1=50 Օմ, x 2=40 Օմ, x M =10 Օմ, r =30 Օմ:

ա) Նկ. 152 բ)

Լուծում: Խնդրի լուծման պարզ ձևը մագնիսական կապի կապա-

զերծումն է, որից հետո ձևափոխված սխեման կընդունի նկ.152բ-
ում պատկերված տեսքը: Ակնհայտ է, որ այդ սխեմայի մուտքա-
յին դիմադրությունը՝
Zմ = j x 1− j x C − j x M + Z զուգ = j 50− j 40− j10+¿
+ j x M (r + j x 2− j x M )
=(1,2+ j8,4 )Օմ:
r+ j x2 − j x M + j x M
153. Որոշել շղթայի (նկ.153) մուտքսյին դիմադրությունը, եթե
x 1=x 2=9 Օմ, x M =3 Օմ:

Նկ. 153

79
Պատ. j 8 Օմ:
154. Նկ.154- ում ցույց տրված շղթայի պարամետրերն են՝
r =5 կՕմ, C=0,5 նՖ, L1=3 մՀն, L2=5 մՀն, M =2 մՀն, իսկ
e=10 √ 2 sin10 t Վ: Որոշել i ակնթարթային հոսանքը, գործիք-
6

ների ցուցմունքները և ստուգել հզորությունների հաշվեկշիռը:

A
Նկ. 154

Լուծում: Կիրխհոֆի երկրորդ օրենքի համաձայն՝

(
İ r + jω L1 + jωM + jω L2+ jωM − j
1
ωC )
= Ė , (*)

որտեղ İ jω L1, İ jω L2- ը փաթույթներում ինքնինդուկցիայի

էլ.շ.ու.- ներին հավասարակշռող լարումների բաղադրիչներն են,
իսկ 2 İ jωM - ը՝ փոխինդուկցիայի էլ.շ.ու.- ներին
հավասարակշռողը: Քանի որ i հոսանքը մտնում է երկու
փաթույթների սկզբներից (աստղանիշերից), միացումը կլինի
համաձայնեցված: (*) հավասարումից որոշվում է İ կոմպլեքս
հոսանքը
Ė
İ = =10−3 (0,4− j0,8)
1 Ա:
r + jω ( L1+ L2+2 M )− j
ωC
Կոմպլեքսից անցնելով ակնթարթային արժեքների՝ կստացվի

(
İ ≓ i= √2 ∙10−3 √0,4 2+ 0,82 sin 106 t−arctg )
0,8
0,4
=¿

¿ 1,256 ∙10 sin ( 10 t−63 25 ' ) Ա:

−3 6 0

Ամպերմետրը ցույց է տալիս հոսանքի գործող արժեքը

I A=I =10 √ 0,4 + 0,8 =0,897 ∙ 10 Ա=¿ 0,897 մԱ:
−3 2 2 −3

80
 Վոլտմետրի ցուցմունքը որոշելու համար կազմվում է
Կրիխհոֆի երկրորդ օրենքով հավասարում
U̇ V =( r + jω L1 + jωM ) İ =(6− j2) Վ,
որտեղից՝
U V =√ 6 +2 =6,32 Վ:
2 2

Հզորությունների հաշվեկշռի հավասարումները գրելու

համար, նախ որոշվում է էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի զարգացրած կոմպ-
լեքս հզորությունը՝
¿ −3 −3 −3
Ṡ= Ė İ =10 ( 0,4+ j0,8 ) ∙ 10 =(4 ∙10 + j 8∙ 10 ) ՎԱ:
Աղբյուրի զարգացրած ակտիվ և ռեակտիվ հզորությունները
կլինեն`
−3
Pաղբ. =ℜ ( Ṡ ) =4 ∙ 10 Վտ¿ 4 մՎտ,
−3
Q աղբ . =Jm ( Ṡ )=8∙ 10 ՎԱռ¿ 8 մՎԱռ:
Շղթայում ծախսված ակտիվ հզորությունը՝
P շղթա =r I 2=5 ∙ 103 (0,897 ∙ 10−3 )2=4 ∙ 10−3 Վտ¿ 4 մՎտ,
հետևաբար ակտիվ հզորությունների հաշվեկշռի հավասարումը
կլինի՝ Pաղբ . =P շղթա =4 մՎտ:
Շղթայի տարրերի ռեակտիվ հզորությունն է

(
Q շղթա = ω L1+ ω L2+2 ω M −
ωC
1
)I 2=¿
−3 2
¿ ( 10 ∙10 ∙ 10 ) ( 0,897 ∙ 10 ) =8∙ 10 ՎԱռ¿ 8 մՎԱռ:
6 −3 −3

Ռեակտիվ հզորությունների հաշվեկշռի հավասարումն է՝

Qաղբ . =Q շղթա =8 մՎԱռ:
155. Որոշել շղթայի (նկ. 155) İ հոսանքը կոճերի համաձայ-
նեցված և հանդիպական միացումների դեպքերում, եթե
r 1=4 Օմ, r 2=6 Օմ, L1=10 մՀն, L2=15 մՀն, M =2,5 մՀն,
ω=10 վ , Ė=100 Վ: Կառուցել վեկտորական դիագրամները:
3 −1

Նկ. 155

81
Պատ. (1− j3) Ա, (2− j 4) Ա:
156.Հաջորդաբար միացված փոխինդուկտիվ կապով երկու
կոճ սնվում են սինուսոիդային լարման աղբյուրից U =100 Վ,
f =50 Հց: Կոճերի հանդիպական միացման դեպքում շղթայի
հոսանքը 2 Ա է, իսկ ծախսած հզորությունը՝ 120 Վտ: Կոճերի
համաձայնեցված միացման դեպքում հոսանքը 1,2 Ա է: Որոշել
կոճերի M փոխինդուկտիվությունը:
Պատ. 30 մՀն:
157. Փոխինդուկտիվ կապով երկու կոճերից բաղկացած
շղթայի (նկ.157) տարրերի պարամետրերն են. r 1=2 Օմ,
r 2=4 Օմ, L1=20 մՀն, L2=40 մՀն, M =10 մՀն, ω=100 վ−1, Ė=257
Վ: Որոշել ճյուղերի İ 1 , İ 2 , İ հոսանքները կոճերի համա-
ձայնեցված և հանդիպական միացումների դեպքերում:

Նկ. 157
Պատ.
Համաձայնեցված միացում. (52− j61) Ա, (18− j 31) Ա, (70− j 92) Ա:
Հանդիպական միացում. (84− j59) Ա, (50− j 29) Ա, (134− j 88) Ա:
158. Հայտնի են չափիչ գործիքների ցուցմունքները (նկ. 158)
I A=1 Ա, U V =200 Վ, իսկω=104 վ−1: Որոշել M փոխինդուկտի-
վությունը: Ի՞նչ տեղի կունենա, եթե կոնտուրների կապի գործա-
կիցը մեծացվի մինչև 1 արժեքը:

A
V

Նկ. 158

82
Պատ. 0,02 Հն: Եթե K=1 կմեծանա վոլտմետրի ցուցմունքը, իսկ
ամպերմետրի ցուցմունքը չի փոխվի:
159. Որոշել էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի ճյուղի i ակնթարթային
հոսանքը, եթե E=200 Վ, x L =140 Օմ, x M =60 Օմ, x C =120 Օմ (նկ.
159):

Նկ. 159
Պատ. 0,176 sin ( ωt + 90 ) Ա:
0

160. Որոշել շղթայի (նկ.160) մուտքային դիմադրությունը

երկու մեթոդով. ա) առանց ինդուկտիվ կապի կապազերծման, բ)
1
ինդուկտիվ կապի կապազերծմամբ, եթե r =ωL=20 Օմ, =10
ωC
Օմ, իսկ կապի գործակիցը՝ K=0,5:

Նկ. 160

Ė
Ցուցում: ա) դեպքում Zմ = :
İ
Պատ. 20 Օմ:
161. Հայտնի են x 1=24 Օմ, x 2=150 Օմ, r =100 Օմ
դիմադրությունները, U =200 Վ լարումը, K¿ 0,833 կապի
գործակիցը (նկ. 161): Որոշել Pr հզորությունը:
xM
Pr =r I 2; K¿ =0,833 ,
2
Լուծում:
√ x1 x2
որտեղից
x M =K √ x 1 x 2=50 Օմ:

83
 Նկ. 161
I 2 հոսանքը որոշելու համար կազմում են հավասարումներ
Կիրխհոֆի երկրորդ օրենքով

{ (
İ 1 ( j x 1+ j x 1 ) + İ 2 j x M =U̇ ⇒ İ =
İ 2 j x 2+ İ 2 r + İ 1 j x M =0
2
200
)
−96− j 94
Ա:

2 4 ∙ 104
Pr =r I 2=100 ∙ =220 Վտ:
18053
162. Որոշել շղթայի (նկ. 162) համարժեք ինդուկտիվությունը,
եթե L1=0,1 Հն, L2=0,05 Հն, L3=0,1 Հն, M 23 =0,03 Հն:

Նկ. 162
Պատ. 0,136 Հն:
163. Տրված են Ė=100 Վ, x 1=20 Օմ, x 2=30 Օմ, x M =r=¿
¿ 10 Օմ: Ինչպիսի՞ x C ունակային դիմադրության դեպքում էլ.շ.ու.-
ի աղբյուրը (նկ. 163) կզարգացնի առավելագույն ակտիվ
հզորություն: Որոշել այդ հզորությունը:

Նկ. 163
Ցուցում: Շղթայի մուտքային դիմադրությունը՝
500−70 x C
Zմ =10+ j :
30−x C

84
 Մուտքային դիմադրությունը կլինի ամենափոքրը, իսկ
հոսանքը կլինի ամենամեծը, երբ 500−70 x C =0:
50
Պատ. x C = Օմ, Pառ =¿ 1000 Վտ:
7
164. Որոշել շղթայում միացված ամպերմետրի ցուցմունքը
(նկ. 164), եթե x 1=40 Օմ, x 2=10 Օմ, x C =50 Օմ x M =20 Օմ,
Ė1=(80− j 60) Վ, Ė2=( 40+ j 30) Վ:
Ցուցում: Նպատակահարմար է խնդիրը լուծել կոնտուրային հո-
սանքների մեթոդով:

Նկ. 164
Պատ. 4,05 Ա:
165. Հոսանքի աղբյուրի J̇ հոսանքի նկատմամբ փուլով շեղ-
ված U̇ AB լարում ստանալու համար օգտագործում են ինդուկտի-
վորեն կապված փաթույթներ (նկ. 165): Փաթույթները d հան-
գույցում կարող են միացված լինել նույնանուն կամ տարանուն
սեղմակներով: Պարզել, թե ո՞ր միացման դեպքում կստացվի. ա)
փուլով առաջ ընկած, բ) փուլով ետ ընկած U̇ AB լարում J̇
հոսանքի նկատմամբ:

Նկ. 165

Պատ. ա) դեպքը կլինի եթե d հանգույցում միացվեն նույնանուն

սեղմակները; բ) դեպքը կլինի եթե d հանգույցում միացվեն տարանուն
սեղմակները:

85
 166. Գծային տրանսֆորմատորի (նկ.166) երկրորդային
փաթույթի հոսանքը՝ İ 2=0,5 Ա: Որոշել առաջնային կոնտուրի İ 1
հոսանքը և U̇ 1 լարումը, եթե r 1=60 Օմ, ωL1 =80 Օմ, ωL 2=¿
1
¿ 45 Օմ, r 2=90 Օմ, K=0,5, =210 Օմ:
ωC

Նկ. 166

Պատ. (−2,75− j 1,5 ) Ա, (−45− j325) Վ:

167. Որոշել վատտմետրի և վոլտմետրի ցուցմունքները, եթե
հայտնի են ամպերմետրի ցուցմունքը I =4 Ա և շղթայի (նկ. 167)
պարամետրերը x 1=10 Օմ, x 2=15 Օմ, r 1=r 2=4 Օմ ,
x M =5 Օմ, r =2 Օմ:

W A

Նկ. 167

Ցուցում: Վատտմետրի ցուցմունքը որոշվում է հետևյալ արտա-

¿
հայտությամբ PW =ℜ( U̇ V İ 1):
Պատ. 59,4 Վ, 192 Վտ:
168. Նկ.168- ում պատկերված շղթայում որոշել x C ունա-
կային դիմադրությունը, որի դեպքում Ė=100 Վ էլ.շ.ու.- ի
աղբյուրը կզարգացնի միայն ակտիվ հզորություն: Որոշել այդ
հզորությունը, եթե r 1=100 Օմ, x 1=10 Օմ, x 2=20 Օմ, x M =¿
¿ 10 Օմ: Պարզել նաև, հնարավո՞ր է x C - ի այնպիսի արժեք, որի
դեպքում աղբյուրի զարգացրած լրիվ հզորությունը հավասար
լինի զրոյի:

Նկ. 168
86
Պատ. x C =10 Օմ, 100 Վտ, եթե x C =20 Օմ, S=0:
169. Որոշել շղթայի (նկ.169) ճյուղերի İ 1 , İ 2 , İ 3 հոսանքները,
եթե r 1=20 Օմ, r 2=15 Օմ, r 3 =10 Օմ, L1=0,4 Հն, L2=0,3 Հն,
M =0,2 Հն, U =110 Վ, f =50 Հց:

Նկ. 169

Պատ. (0,525− j 0,907) Ա, (−0,55+ j 0,41) Ա, (1,075− j 1,317) Ա:

Ռեզոնանսը էլեկտրական շղթաներում

Հիմնադրույթներ և հարաբերակցություններ
Ռեզիստորի, ինդուկտիվության և ունակության հաջորդա-
բար միացմամբ շղթայում (նկ.1.Գ.ա) ռեզոնանսի պայմանն է x=0
:

ա) Նկ. 1.Գ բ)

Շղթայի ռեզոնանսային անկյունային հաճախությունը՝

1
ω 0= ,
√ LC
իսկ ռեզոնանսային հաճախությունը՝
1
f 0= :
2 π √ LC
Այդ ռեզոնանսի առանձնահատկություններն են՝
U
U L0=U C 0=I 0 ρ=UQ= , իսկ U r =U ,
d

87
որտեղ

ρ=
√ L
C
ρ
ռեզոնանսային կոնտուրի բնորոշ դիմադրությունն է, Q=
r
1 r U
լավորակությունը, d= = մարումը, իսկ I 0= հոսանքը:
Q ρ r
Ռեզոնանսայինից քիչ տարբերվող հաճախության դեպքում
հաշվարկներում օգտագործվում են
∆ ω=ω−ω0 կամ ∆ f =f −f 0 բացարձակ,
∆ω ∆f
= հարաբերական և ընդհանրացված ապալարքերը
ω0 f0
1
ωL−
x
ζ= =
r r
ωC
=Q −
(
ω ω0
ω0 ω )
=tgφ , կամ φ=arctgζ :

Շղթայի կոմպլեքս դիմադրությունը՝

Z=r + jx=r + jζr :
Ոչ մեծ ապալարքի դեպքում
x ∆ω ∆ω
ζ= ≈2Q , x=2 ρ :
r ω0 ω0
r , L, C տարրերի զուգահեռ միացմամբ շղթայում (նկ.1.Գ.բ)
ռեզոնանսի պայմանն է b=0:
Այս ռեզոնանսի առանձնահատկություններն են.
I L 0=I C 0=Uγ , իսկ I r 0=I 0=Ug ,

որտեղ γ=
C
L
1 γ
√
կոնտուրի բնորոշ հաղորդականությունն է,

իսկ Q= = լավորակությունը, ¿ մարումը):

d g
Փոխինդուկցիայով կապված ռեզոնանսային կոնտուրները
պատկերված են նկ.2.Գ- ում:

Նկ.88
2.Գ
Կոնտուրների հոսանքներն են.
z2
E∙
E z1 ,
I 1= =
√(r +r
1
2
) +( x1 + x 1 ն)
1ն
2
√(r +r
2 2ն
2 2
) +(x 2+ x2 ն )

xM xM
E∙ E∙
z2 z1 ,
I 2= =
√(r +r
1
2
) +( x1 + x 1 ն)
1ն
2
√(r +r
2 2ն
2 2
) +(x 2+ x2 ն )

x 2M −x 2M
որտեղ r 1 ն= r 2 , x 1 ն= x2
z 22 z 22
առաջնային կոնտուր ներմուծված ակտիվ և ռեակտիվ դիմա-
դրություններն են, իսկ
2 2
xM −x M
r 2 ն= 2
r 1 , x 2 ն= 2
x1
z1 z1
երկրորդային կոնտուր ներմուծված ակտիվ և ռեակտիվ դիմա-
դրություններն են:
Առաջին մասնակի ռեզոնանսի պայմանն է
x 1 համ =x 1 + x 1ն =0,
որի դեպքում
E (I ) E xM
I 1առ . = , I 2առ . = :
r 1 +r 1 ն z 2 ¿¿ ¿
Երկրորդ մասնակի ռեզոնանսի պայմանն է
x 2 համ =x 2 + x 2ն =0,
որի դեպքում
E xM
I (II )
2առ . = :
z1 ¿ ¿ ¿
Բարդ ռեզոնանսի պայմաններն են.

89
կամ
x 1 համ =0 , x (I)
M օ պտ= z2
√ r1
r2
,

x 2 համ =0 , x (II)
M օ պտ =z1

Նշված երկու դեպքերում երկրորդային կոնտուրի հոսանքը

√ r2
r1
:

հասնում է հնարավոր ամենամեծ արժեքի

E
I 2առ .առ .= :
2 √r 1 r 2
Լրիվ ռեզոնանսի պայմաններն են.
x 1=0 , x 2=0, x M օ պտ= √ r 1 r 2,
E
որի դեպքում I 2առ .առ .= :
2 √r 1 r 2
Կոնտուրների միատեսակ ռեզոնանսային հաճախություն-
ների դեպքում
1 1
ω 01= =ω02= =ω0
√ L1 C 1 √ L2 C 2
տարբերում են կապերի հետևյալ տեսակները՝
ա) ուժեղ K > K կր ., բ) կրիտիկական K= K կր., գ) թույլ K < K կր .:
Կապի գործակցի կրիտիկական արժեքի որոշման արտա-
հայտությունն է

√
2 2
d 1+ d 2
K կր. = ,
2
որտեղ
1 1
d 1=
, d 2=
Q1 Q2
կոնտուրների մարումներն են, իսկ Q1 ,Q2 - ը՝ լավորակություն-
ները:
170. Կոճի ¿ Օմ, L=100 մՀն) և կոնդենսատորի
C=10 մկՖ հաջորդաբար միացմամբ շղթայի (նկ. 170) մուտքին
կիրառված լարումը փոփոխվում է u=20 √ 2 sin ω 0 t Վ սինուսոի-

90
դային օրենքով: Որոշել շղթայի ռեզոնանսային հաճախությունը,
բնորոշ դիմադրությունը, հոսանքը, U L և U C լարումները, կոն-
տուրի լավորակությունը, մարումը և կառուցել վեկտորական
դիագրամը:

Նկ. 170 Նկ.170ա

Լուծում: Շղթայում (նկ.170) տեղի կունենա ռեզոնանս, եթե

ռեակտիվ դիմադրությունը՝ x=x L −x C =0: Որտեղից կորոշվի
շղթայի ռեզոնանսային f 0 հաճախությունը
1 1
f 0= = =15,92 Հց:
2 π √ LC 6,28 √ 0,1 ∙ 10
−5

Կոնտուրի բնորոշ դիմադրությունը և հոսանքը կլինեն

ρ=
√ √
L
C
=
0,1
10
−5
U 20
=100 Օմ, I 0= = =2 Ա:
r 10
Ինդուկտիվության և ունակության սեղմակների լարումները
միմյանց հավասար են՝
U L=U C =ρ I 0=200 Վ:
Կոնտուրի Q լավորակությունը և d մարումը որոշվում են
հետևյալ արտահայտություններով
ρ 100 1 r 10
Q= = =10, d= = = =0,1:
r 10 Q ρ 100
Շղթայի վեկտորական դիագրամը ռեզոնանսի ռեժիմում
ցույց է տրված նկ.170ա- ում:
171. Ռեզոնանսի ռեժիմում էլեկտրական շղթան, որը հա-
վաքված է նկ.171- ում ցույց տրված սխեմայով, թույլ է տալիս U ab
լարումը մեծացնել Q անգամ և շրջել −90 0- ով, այսինքն՝
U̇ mn=¿

91
 0
− j 90
¿ U̇ ab ∙Q e : Ինչպիսի՞ն պետք է լինեն սխեմայի պարամետրերը
6 −1
որպեսզի ռեզոնանսի դեպքում (ω 0=10 վ ) ,
U ab =10 Վ, ծախսված հզորությունը 1Վտ, ելքում ստանալ
U mn=1000 Վ:

Նկ. 171
Պատ. 100 Օմ, 10 մՀն, 100 պՖ:
172. r կ =2 Օմ, L=150 մՀն պարամետրերով կոճը,
C=470 պՖ ունակությամբ կոնդենսատորը, r ռ=3 Օմ ակտիվ
դիմադրությամբ ռեզիստորը միացված են հաջորդաբար: Շղթան
սնվում է U =10 Վ լարման աղբյուրից: Որոշել f 0 ռեզոնանսային
հաճախությունը, ρ բնորոշ դիմադրությունը, I 0 հոսանքը, Q
լավորակությունը և d մարումը:
Պատ. 6 ∙ 105 Հց, 565 Օմ, 2 Ա, 113, 8,85 ∙10−3:
173. Էլեկտրական էներգիան սպառիչին հաղորդվում է գծով,
որի պարամետրերն են՝,r 1=3 Օմ ωL=x 1=10 Օմ: Գեներատորի
սեղմակներում լարումը՝ U =3300 Վ, իսկ հաճախությունը՝ f =50
Հց: Սպառիչի ակտիվ դիմադրությունը՝ r 2=30 Օմ: Հաշվել I
հոսանքը, U 2 ,U 1լարումները և P2 ակտիվ հզորությունը ռեզո-
նանսի դեպքում: Կառուցել լարումների վեկտորական դիագրա-
մը: Որոշել սպառիչի C ունակությունը:
Պատ. 100 Ա, 1044 Վ, 3162,3 Վ, 300 կՎտ, 319 մկՖ:
174. Ընդունող անտենան փոխինդուկցիայով կապված է
ուժեղարարի մուտքային ռեզոնանսային կոնտուրի հետ (նկ. 174):
Որոշել ուժեղարարի մուտքին տրվող U 2 լարումը, եթե r =8 Օմ,
C=300 պՖ, M =3 0 մկՀն, անտենայի հոսանքը՝ I A=0,16 մկԱ,
իսկ մուտքային կոնտուրը լարված է ռեզոնանսի:

ուժեղա-
րար

92
Նկ. 174
Ցուցում:
İ A jω 0 M
İ 2=
1 :
r+ j(ω 0 L2 − )
ω0 C
Քանի որ
1
ω 0 L2− =0,
ω0 C
հետևաբար

( ) ( )
1 İ A j ω0 M 1
U̇ 2= İ 2 − j = −j :
ω0 C r ω0 C
Պատ. 2 մՎ:
175. Շղթան (նկ.170) համալարված է ռեզոնանսիω 0=¿
−1
¿ 5000 վ դեպքում և ծախսում է 0,1 Վտ հզորություն, երբ հո-
սանքը 0,1 Ա է: Որոշել շղթայի r , L, C պարամետրերը և կիրառ-
ված U լարումը, եթե ունակության սեղմակներում լարումը 200 Վ
է:
Պատ. 10 Օմ, 0,4 Հն, 0,1 մկՖ, 1 Վ:
176. Նկ.176- ում ցույց է տրված r , L, C հաջորդական շղթայի
փորձնական ճանապարհով ստացված I =F (f ) հաճախային
բնութագիծը: Օգտվելով այդ բնութագծից՝ որոշել ռեզոնանսային
կոնտուրի d մարումը:
Լուծում: Ռեզոնանսային կորից երևում է, որ ռեզոնանսային
հոսանքը՝
I 0=10 Ա,
իսկ ռեզոնանսային հաճախությունը՝
f 0=50 Հց:
I0 10
= =7,092 Ա:
√2 1,41

93
 I0
- ով տարված գծի և կորի հատման կետերի ( f 2−f 1 ¿
√2
աբսցիսների տարբերությամբ որոշվում է թողանցման շերտը
S 10
S=f 2−f 1=55−45=10 Հց =f 0 d , որտեղից d= = =0,2:
10 f 0 50

0 10 50 100
Նկ. 176

177. r , L, C հաջորդական տատնողական կոնտուրի (նկ. 170)

պարամետրերն են. r =100 Օմ, C=0,05 մկՖ, L=5 , 05 մՀն: Ի՞նչ
հաճախությունների դեպքերում ունակության և ինդուկտիվու-
թյան սեղմակներում լարումները կընդունեն առավելագույն ար-
ժեքներ: Որոշել այդ լարումները և թողանցման շերտի բացար-
ձակ արժեքը, երբ U =10Վ:
Լուծում: U L և U C լարումների առավելագույն արժեքների որոշ-
ման անկյունային հաճախությունների արտահայտություններն
են.

√ √
2
2 2−d
ω L =ω 0 ; ω C =ω 0 :
2−d
2
2

94
Ռեզոնանսային անկյունային հաճախությունը
1 ω
ω 0= =6,28 ∙10 4 վ −1 , իսկ f 0= 0 =10 4 Հց;
√ LC 2π
բնորոշ դիմադրությունը

Հետևաբար
L
ρ=
C √ 4 −1
r
=318 Օմ, իսկ մարումը d= =0,314 :
ρ
4 −1
ω L =6,45 ∙10 վ , ωC =6,13 ∙10 վ ,
ω ω
իսկ f L = L =10250 Հց, f C = C =9750 Հց:
2π 2π
2U 2 ∙10
U Lառ =U C առ = = =32,2 Վ:
d √ 4−d 0,314 √ 4−0,314
2 2

Թողանցման շերտի բացարձակ արժեքը՝

4
S=f 0 d=10 ∙0,314=3140 Հց:
178. Ի՞նչ պայմանի պետք է բավարարեն f 1 և f 2 հաճախու-
թյունները, որոնց դեպքերում r , L, C հաջորդական տատանողա-
կան կոնտուրը կունենա բացարձակ արժեքով միևնույն, սակայն
նշանով հակառակ ռեակտիվ դիմադրություններ:
1
Պատ. f 0= =√ f 1 f 2:
2 π √ LC
179. Հաջորդական տատանողական կոնտուրի թողանցման
շերտի սահմանային հաճախություններն են՝ f 1=636 կՀց, f 2=644
կՀց: Կոնտուրի մուտքում կիրառված լարումը U =1Վ: Որոշել
ունակության սեղմակներում U C լարումը ռեզոնանսային
հաճախության դեպքում:
Լուծում: Թողանցման շերտի լայնությունը
S=f 2−f 1=8∙ 103=f 0 d ,
իսկ f 0=√ f 1 f 2=639,9875 կՀց:
Կոնտուրի մարումը
S −2
d= =1,25 ∙10 ,
f0
իսկ լավորակությունը

95
 1 1
Q= = =80 :
d 1,25∙ 10−2
Ունակության սեղմակներում լարումը կլինի
U C =QU =80 Վ:
180. Հաջորդական տատանողական կոնտուրի պարամետրե-
րն են՝ r =4 Օմ, L=200 մկՀն, C=5000 պՖ: Որոշել կոնտուրի թո-
ղանցման շերտի լայնությունը և սահմանային հաճախություն-
ները:
Ցուցում: Թողանցման շերտի սահմանային հաճախությունների
որոշման արտահայտություններն են.

√ √
2 2
−f d (f 0 d ) f d (f 0 d )
f 1= 0 + + f 20 , f 2= 0 + +f 20:
2 4 2 4
Պատ. S=3200 Հց: 158400 Հց, 161600 Հց:
181. Շղթայում (նկ. 181) ռեզոնանս է: Հայտնի են U =120 Վ,
U C =160 Վ լարումները: Որոշել U ab լարումը, կոնտուրի լավորա-
կությունը և I հոսանքը, եթե շղթայի համարժեք ակտիվ դիմա-
դրությունը՝ r համ =10 Օմ: Կառուցել շղթայի վեկտորական դիագ-
րամը:

Նկ. 181

Պատ. 200 Վ, 12 Ա, 1,33:

182. Շղթայի (նկ.182) տարրերի պարամետրերն են.
r 1=25 Օմ, r 2=500 Օմ, L=20 մՀն, C=0,4 մկՖ: Որոշել
ռեզոնանսային անկյունային հաճախությունը և շղթայի մարումը:

Նկ. 182
Պատ. 104 վ−1; 0,625:

96
 183. Հայտնի են շղթայի (նկ.183) մուտքի U =100 Վ լարումը և
զուգահեռ միացված ճյուղերի I 1=I 2 =10 Ա հոսանքները: Որոշել
x L , x C ,r դիմադրությունները և U L լարումը, եթե շղթայում
ռեզոնանս է:

Նկ. 183
Պատ. 5 √ 2 Օմ, 10 √ 2 Օմ,10 √ 2 Օմ,100 Վ:
184. Որոշել ինչպիսի՞ L- ի դեպքում շղթայում տեղի կունենա
ռեզոնանս (նկ. 184), եթե r =40 Օմ, x C =20 Օմ, f =50 Հց: Որոշել
նաև I հոսանքը, երբ U =100 Վ և կառուցել վեկտորական դիագ-
րամը:

Նկ. 184
Պատ. 128 մՀն, 5 Ա:
185. Հաջորդական տատանողական կոնտուրի
(r =10 Օմ, L=100 մկՀն, C=100 պՖ) մուտքին կիրառված է
7 −1
ω=1,002 ∙10 վ անկյունային հաճախությամբ U =1 Վ լարում
(նկ.170): Որոշել կոնտուրի ռեակտիվ և լրիվ դիմադրությունները,
հոսանքը, ինչպես նաև ծախսված հզորությունը, U C լարումը և φ
փուլային շեղումը:
Լուծում: Կոնտուրի ռեզոնանսային անկյունային հաճախությունը
1 7 −1
ω 0=
=10 վ :
√ LC
∆ω
Շղթայի ∆ ω բացարձակ, հարաբերական և ζ ընդհան-
ω0
րացված ապալարքերը կլինեն
7 −1
∆ ω=ω−ω0=0,002∙ 10 վ :
∆ω ∆ω
=0,002: ζ =2Q =2∙ 100 ∙0,002=0,4 :
ω0 ω0

97
Կոնտուրի ռեակտիվ և լրիվ դիմադրությունները
x=ζr=0,4 ∙10=4 Օմ,
z=r √ 1+ζ =10 √ 1+0,4 =10,77Օմ:
2 2

Շղթայի հոսանքը, ինչպես նաև ծախսած հզորությունը կլինեն

U 1
I=
= =0,093Ա =93 մԱ ,
z 10,77
2 2
P=I r=0,093 ∙10=0,08665 Վտ=86,5 մՎտ :
Ունակության սեղմակներում լարումը և շղթայի լարման և
հոսանքի միջև փուլային շեղումը կլինեն
U ∙Q 1 ∙100
U C= = =93 Վ ,
√ 1+ζ 2
√1+ 0,42
x 4 0 '
tgφ= = =0,4 ; φ=21 50 :
r 10
186. Հաջորդական տատանողական կոնտուրը (նկ.170), որի
լավորակությունը 150 է, համալարված է ռեզոնանսի f 0=2ՄՀց
հաճախությամբ: Հայտնի է նաև, որ U լարման դեպքում շղթայով
անցնում է 60 մԱ հոսանք: Որոշել կոնտուրի հոսանքը, լարման և
UC
հոսանքի միջև փուլային շեղումը, հաղորդման K C = գործա-
U
կիցը, երբ այն միացվում է նույն U լարմամբ գեներատորին, որի
հաճախությունը 2,02 ՄՀց է:
Պատ. 19 մԱ, 710 30' , 47,5:
187. r , L, C տարրերի զուգահեռ միացմամբ շղթայի (նկ.187)
տարրերի պարամետրերն են. r =10Օմ, L=103 մկՀն,
C=1000 մկՖ, իսկ U =10 Վ: Որոշել ռեզոնանսային անկյունային
հաճախությունը, շղթայի ճյուղերի հոսանքները, բնորոշ հաղոր-
դականությունը, լավորակությունը և կոնտուրի մարումը:

Նկ. 187

98
Պատ. 103 վ−1; 10 Ա; 10 Ա; 1 Ա; 1 Ա; 1 Սիմ; 10; 0,1:
188. Շղթան (r =50Օմ, L=16 մՀն, C=40 մկՖ, նկ.187) սնվում
է հաճախային գեներատորից, որի մուտքի լարումը 200 Վ է:
Որոշել f 0 ռեզոնանսային հաճախությունը, I , I L , I C հոսանքները,
γ բնորոշ հաղորդականությունը, d մարումը: Կառուցել շղթայի
վեկտորական դիագրամը:
Պատ. 199 Հց; 0,05 Սիմ; 4 Ա; 10 Ա; 10 Ա; 0,4:
189. Շղթայում (նկ.189) ռեզոնանս է: Որոշել ամպերմետրի
ցուցմունքը, եթե U =240 Վ, L=40 մՀն, C=1մկՖ:

Նկ. 189

Պատ. 1,2 Ա:
190. Հայտի են r =5Օմ, L=10 մՀն, ω=106 վ−1: Որոշել ունա-
կության այն C 0 արժեքը, որի դեպքում շղթայում (նկ. 190) տեղի
կունենա ռեզոնանս: Որոշել ճյուղերի հոսանքները, երբ մուտքի
լարումը 25 Վ է:

Նկ. 190
Պատ. 80 նՖ, 1 Ա, 2 Ա, 2,236 Ա:
191. Շղթայում (նկ.191) տեղի ունի հոսանքների ռեզոնանս:
A1 ամպերմետրը ցույց է տվել 6Ա, իսկ A3 ամպերմետրը՝ 3,6Ա:
Որոշել A2 ամպերմետրի ցուցմունքը:
Ցուցում: Կառուցել շղթայի վեկտորական դիագրամը և որոշել I 2
հոսանքը:
A1
A3
99A2

Նկ. 191
Պատ. 4,8 Ա:
192. Ռեզոնանսային կոնտուրը (նկ.192), որի պարամետրերն
են L=0,2 մՀն, C=1250 պՖ, իսկ լավորակությունը՝ Q=100 ,
սնվում է իդեալական հոսանքի աղբյուրից: Որոշել կոնտուրի
թողանցման շերտի լայնությունը:

Նկ. 192
ω0
Ցուցում: Թողանցման շերտի լայնությունը որոշվում է արտա-
Q
հայտությամբ:
Պատ. 2 ∙10 4 վ −1 :
193. Նկ. 190- ում պատկերված շղթայում ռեզոնանս է:
Հայտնի են I =10 Ա, r =6Օմ, x L =8 Օմ: Որոշել I 1 հոսանքը, x C
դիմադրությունը և մուտքի U լարումը:
Պատ. 13,34 Ա, 12,5 Օմ, 166,7 Վ:
194. Նկ. 194- ում պատկերված շղթայի սնող աղբյուրի
հաճախությունը 105Հց է, իսկ L=100 մՀն, C=500 պՖ է: Որոշել L0
- ի մեծությունը, որի դեպքում շղթայում տեղի կունենա
հոսանքների ռեզոնանս:

Նկ. 194
Պատ. 4,95 մՀն:
195. Զուգահեռ տատանողական կոնտուրը (նկ.190) մեկ ճյու-
ղում պարունակում է r և L, իսկ մյուսում՝ C տարրեր: Որքա՞ն

100
պետք է լինեն այս մեծությունները, որպեսզի կոնտուրի ռեզոնան-
6
սային հաճախությունը f 0=4 ∙10 Հց, կոնտուրի դիմադրությունը
ռեզոնանսային հաճախության դեպքում լինի r կոնտ =¿ 125000 Օմ,
իսկ թողանցման շերտի լայնությունը՝ 16000 Հց:
Պատ. 2 Օմ, 20 մկՀն, 80 պՖ:
196. Կոճի ինդուկտիվությունը որոշելու համար հավաքված է
նկ.196- ում բերված շղթան: Այդ շղթայում կոնդենսատորի C
ունակությունն ընտրված է այնպիսին, որ K բանալու բաց և փակ
վիճակների դեպքում A ամպերմետրի ցուցմունքը մնում է անփո-
փոխ: Որոշել հետազոտվող կոճի ինդուկտիվությունը, եթե հայտ-
նի է U =380 Վ, f =50 Հց, ամպերմետրը երկու դեպքում էլ ցույց է
տվել 0,5 Ա:
A

Նկ. 196
Պատ. 1,21 Հն:
197. Նկ.197- ում պատկերված շղթայում A2 ամպերմետրի
ցուցմունքը՝ I 2=0: Ինչպիսի՞ն կլինի A 4 ամպերմետրի
ցուցմունքը, եթե U =200Վ, r 1=50 Օմ, L1=0,2Հն, C 3=10մկՖ,
L4 =0,1 Հն, C 5=5մկՖ, r 5 =50 Օմ: Կառուցել լարումների և
հոսանքների համատեղ վեկտորական դիագրամը:

A2
A4

Նկ. 197

Լուծում:C 3−L4 կոնտուրում հոսանքների ռեզոնանս է b C3 =b L4

1 1 −1
կամ ω 0 C 3= , որտեղից ω 0= վ :
ω0 L4 √C 3 L 4

101
Գեներատորի ճյուղի հոսանքը
U 200
I= = =2

√ 2 1
2 100 Ա,
(r 1 +r 5 ) +(ω 0 L1− )
ω0 C 5
իսկ U 5 լարումը կլինի

√
U 5=I r 25+
1 2
(
ω0 C 5 )
=2 √ 50 2+200 2=412,31 Վ:

Համաձայն Օհմի օրենքի՝ A 4 ամպերմետրի ցուցմունքը կլինի

U 412,31
I A4= 5 = 3 =4,12 Ա:
ω0 L4 10 ∙ 0,1
Վեկտորական դիագրամը պատկերված է նկ.197ա.- ում:

Նկ. 197ա

198. Շղթայում (նկ.198) հոսանքների ռեզոնանս է, որի

դեպքում I =8 Ա, r 1=4 Օմ, r 2=2 x L , I A=5 Ա: Որոշել մյուս ճյուղե-
րի հոսանքները, ինչպես նաև r 2 , x C , x L դիմադրությունները:

A
Նկ. 198

102
Պատ. 2,67 Օմ, 13,35 Օմ, 5,34 Օմ, 3,35 Ա, 1,5 Ա:
199. L2 ինդուկտիվության ո՞ր արժեքի դեպքում շղթայում
(նկ.199) տեղի կունենա հոսանքների ռեզոնանս, եթե r 1=20Օմ,
L1=20 մՀն, C=6,25 մկՖ, ω=2000 վ−1:

Նկ. 199
Պատ. 65 մՀն:
200. Շղթայում (նկ.200) ռեզոնանս է: Հայտնի են U =100Վ,
f =50 Հց, L=6,4 մՀն, r 1=1 Օմ, I =75 Ա: Որոշել r 2 , C պարամետ-
րերը և I 1 , I 2 հոսանքները:

Նկ. 200
Լուծում: Ռեզոնանսի պայմանն է b=0 կամ b 1−b2=0, հետևա-
բար, զուգահեռ ճյուղերի ռեակտիվ հաղորդականությունները
պետք է միմյանց հավասար լինեն (b ¿ ¿1=b2 )¿
ωL 1/ωC
2 2
= 2 2:
r +(ωL) r 2+(1/ωC )
1
xC
որտեղից հետևում է =0,4:
r 22+ x2C
Շղթայի ճյուղերի ակտիվ հաղորդականություններն են
r1 r2
g1 = 2 2
=0,2 Սիմ, g 2 = 2 2,
r 1 +( ωL) r2 + xC
r
իսկ g=g 1+ g 2=0,2+ 2 2 2 :
r 2 + xC

103
Համաձայն Օհմի օրենքի
I =Ug;
I 75
g= = =0,75 Սիմ, g2=g−g1=0,75−0,2=0,55Սիմ:
U 100
Արդյունքում կստացվի երկու հավասարում

{
r2
2 2
=0,55 ,
r + xC
2
xC
=0,4 ,
r 22 + x 2C
r 2 0,55 xC xC
որտեղից = =1,375 , 2 2
=0,4 կամ 2
=0,4 ,
xC 0,4 (1,375) + xC 2,89 x C
1 1 −3
x C= =0,865 Օմ, իսկ C= =3,68∙ 10 Ֆ:
2,89∙ 0,4 ω ∙ 0,865
r 2=1,375 x C =1,375 ∙ 0,865=1,19 Օմ:
Զուգահեռ միացված ճյուղերի հոսանքները կորոշվեն Օհմի
օրենքով
U U 100
I 1= = = =44,7 Ա,
z 1 √ r 2 +(ωL)2 √ 1+ 4
1
U U 100
I 2= = 2 2 = =68 Ա:
z2 √ r + x √1,192 +0,8652
2 C
201. Զուգահեռ տատանողական կոնտուրի (նկ.200) պարա-
մետրերն են. r 1=9 Օմ, r 2=1 Օմ, L=100 մկՀն, C=100 պՖ, իսկ
U =200 Վ: Որոշել կոնտուրի համարժեք ակտիվ, ռեակտիվ և
լրիվ դիմադրությունները, եթե ապալարքի հետևանքով գենե-
րատորի հաճախությունը 0,2% - ով մեծացել է ռեզոնանսայինից:
Այս դեպքի համար հաշվել ճյուղերի հոսանքները և կոնտուրում
անջատված հզորությունը:
Պատ. r համ =86,2 կՕմ, x համ =34,4կՕմ, z համ =93,3կՕմ, I 1 ≈ 0,2 Ա,
I 2 ≈ 0,2 Ա, I =2,15մԱ, P=0,4 Վտ:

104
 202. Շղթայում (նկ.190) ռեզոնանս է: Հայտնի են ծախսված
ակտիվ հզորությունը՝ P=48 Վտ, հոսանքները՝ I =4 Ա, I 1=3 Ա:
Որոշել r , x L , x C դիմադրությունները:
Պատ. 1,92 Օմ; 1,44 Օմ; 4 Օմ:
203. Շղթայում (նկ.203) ռեզոնանս է: Հայտնի են շղթայում
ծախսված ակտիվ հզորությունը՝ P=1156 Վտ և ճյուղերի հո-
սանքները՝ I 1=5 Ա, I 2=4 Ա: Որոշել r , x L , x C դիմադրությունները:

Նկ. 203
Պատ. 16,32 Օմ; 25,5 Օմ; 12,24 Օմ:
204. Փոխինդուկտիվ կապով երկու տատանողական կոն-
տուրների (նկ.204) պարամետրերն են. r 1=15 Օմ, L1=250 մկՀն,
r 2=100 Օմ, L2=300 մկՀն, C 2=1150 պՖ, կապի գործակիցը
K=16,5 %: Ինչպիսի՞ C 1 ունակության դեպքում տեղի կունենա
առաջին մասնակի ռեզոնանսը, եթե գեներատորի հաճախությու-
նը՝ f =600 կՀց: Որոշել առաջնային և երկրորդային կոնտուրների
հոսանքները, հզորությունները և համակարգի օգտակար գործո-
ղության գործակիցը, եթե E=50 մՎ:

Նկ. 204

Լուծում: Առաջին մասնակի ռեզոնանսի պայմանն է

2
xM
x 1 համ =x 1 + x 1ն =x 1− 2
x 2=0, (*)
z2
որտեղ

105
 1 1
x 1=ω L1− =942− , x =ωM=K √ ω L1 ∙ ω L2=170 Օմ,
ω C1 ω C1 M
1
x 2=ω L2− =900 Օմ,
ωC2
z 2=√ r 2 + x 2=√ 100 + 900 =905 Օմ:
2 2 2 2

(*) հավասարումից կորոշվի x 1- ը՝

2 2
xM 170
x 1 = 2 x 2= 2
∙ 900=31,8 Օմ:
z2 905
Քանի որ
1
x 1=ω L1− ,
ωC1
ուստի
1
=ω L1− x1=942−31,8 ≈ 910 Օմ,
ω C1
որտեղից
1
C 1= =292պՖ:
ω ∙910
Կոնտուրների հոսանքները կլինեն.
2 2
E xM 170
I 1ա ռ = , որտեղ r 1 ն= 2 r 2= ∙ 100=3,53 Օմ,
r 1 +r 1 ն z2 905
2

հետևաբար
50
I 1ա ռ = =2,7 մԱ:
15+3,53
E∙ x M 50 ∙ 170
I (I2ա) ռ = = =0,507 մԱ:
z 2 (r 1 +r 1 ն ) 905 ∙ 18,5
Կոնտուրներում ծախսված հզորությունները կլինեն.
P1 առ =r 1 I 21 ա ռ=15( 2,7∙ 10−3)2=110 մկՎտ,
2 −3 2
P2 ա ռ =r 2 I 2 ա ռ=(0,507 ∙10 ) ∙100=25,8 մկՎտ:
Համակարգի օգտակար գործողության գործակիցը՝
P2 ա ռ. 25,8
η= = =0,19 :
P1 ա ռ. + P2 ա ռ. 135,8

106
 205. Տրված է փոխինդուկտիվ կապով երկու կոնտուրների
համակարգը (նկ.204), որոնց պարամետրերն են. r 1=12 Օմ,
L1=400մկՀն, C 1=333 պՖ, r 2=16 Օմ, L2=500 մկՀն,
M =60 մկՀն: Որոշել երկրորդ կոնտուրի C 2 ունակությունն
այնպես, որ ω=3 ∙10 6 վ−1- ի դեպքում տեղի ունենա երկրորդ
մասնակի ռեզոնանսը: Այդ դեպքում հաշվել կոնտուրներում
ակտիվ հզորությունները՝ P1 II ա ռ , P2 II ա ռ և η - ն, եթե E=20 Վ:
Լուծում: Երկրորդ մասնակի ռեզոնանսի պայմանն է
x 2M
x 2 համ =x 2 + x 2ն =x 2− x 1=0, (*)
z 21
որտեղ
1
x 1=ω L1− =1200−1000=200 Օմ,
ωC1
z 1=√ r 21 + x 21=√ 122+200 2=200,36 Օմ,
x M =ωM=3 ∙ 106 ∙6 ∙ 10−5 =180 Օմ:
(*) հավասարումից հետևում է
1 1802
x 2=ω L2− = ∙ 200,
ω C 2 40144
որտեղից
1
=1500−161,42=1338,58 Օմ,
ω C2
իսկ
1
C 2= =250 պՖ:
ω ∙1338,58
Կոնտուրների հոսանքները և դրանցում ծախսված հզորություն-
ները կլինեն.
2
E∙ x M xM 180
2
I (II )
2ա ռ = r
, իսկ 2 ն= r
2 1
= ∙12=9,685 Օմ,
z 1 (r 2 +r 2 ն ) z1 40144
հետևաբար
20 ∙ 180
I (II )
2ա ռ = =0,7 Ա,
200,36 ∙ 25,685

107
 P(II) 2 2
2 առ =r 2 I 2 II առ =16 ∙ 0,7 =7,85 Վտ:
z2
E∙
(II ) z1 ,
I 1ա ռ =
r 2 +r 2ն
որտեղ
1
x 2=ω L2− =167 Օմ,
ω C2
z 2=√ r 22 + x 22=√ 162 +1672=167,8 Օմ,
հետևաբար
167,8
20 ∙
200,36 Ա,
I (II )
1ա ռ = =0,65
25,685
P1 առ =r 1 I 21 II ա ռ =5 Վտ:
(II)

Համակարգի օգտակար գործողության գործակիցը կլինի

P(II
2ա ռ
)
7,85
η= = =0,611 :
P (II )
1ա ռ +P (II)
2առ
5+7,85
206. Փոխինդուկցիայով կապված երկու կոնտուրների
(նկ.204) պարամետրերն են՝ r 1=15 Օմ, L1=250 մկՀն,
r 2=100 Օմ, L2=300 մկՀն, C 2=1150պՖ: Առաջնային կոնտուրի
համալարքով և կապի K գործակցի փոփոխությամբ հասնում են
բարդ ռեզոնանսի գեներատորի f =600 կՀց հաճախության
դեպքում: Որոշել C 1 , M - ը, կոնտուրի հոսանքները, հզորություն-
ները և օգտակար գործողության գործակիցը, երբ E=50մՎ:
Լուծում: Բարդ ռեզոնանսի հասնելու պայմաններն են.

որտեղ
x 1 համ =0 , x(MI)օպտ=z 2
√ r1
r2
,

1
x 2=ω L2− =1130−230=900 z 2=√ r 2 + x 2=905 Օմ,
2 2
Օմ,
ωC2
հետևաբար կապի օպտիմալ դիմադրությունը կլինի

108
որտեղից
x(MI)օպտ=905
√ 15
100
=350 Օմ,

x(IM)օպտ
M օպտ= =93 մկՀն:
ω
Այս դեպքում x 1 համ =0 պայմանից հետևում է

( )
2
x (I) 350
2
x 1= M օպտ x 2= ∙ 900=135 Օմ,
z2 905
2

սակայն
1
x 1=ω L1− ,
ωC1
ուստի
1
=ω L1− x1=807 Օմ,
ω C1
որտեղից
1
C 1= =330 պՖ:
ω ∙807
Կոնտուրների հոսանքները և ակտիվ հզորությունները կլինեն
E 50
I 1ա ռ. առ= = =1,67 մԱ,
r 1 +r 1 ն 15+15
E 50
I 2ա ռ. առ= = =0,645 մԱ:
2 √ r 1 r 2 2 √15 ∙100
P1 առ .առ =r 1 I 21 առ .առ=15(1,67 ∙10−3)2 =42մկՎտ,
2 −3 2
P2 առ .առ =r 2 I 2 ա ռ .առ =100(0,645 ∙10 ) =42 մկՎտ:
Համակարգի օգտակար գործողության գործակիցը կլինի
P 2ա ռ.առ 42
η= = =0,5 :
P1 ա ռ.առ + P 2ա ռ. առ 42+42
207.Փոխինդուկցիայով կապված երկու կոնտուրների
(նկ.204) պարամետրերն են. r 1=12 Օմ, L1=400 մկՀն,
C 1=333 պՖ r 2=16 Օմ, L2=500 մկՀն: Երկրորդային կոնտուրի
համալարքով և կապի K գործակցի փոփոխությամբ հասնում են

109
բարդ ռեզոնանսի գեներատորի ω=3 ∙10 6 վ−1 անկյունային հա-
ճախության դեպքում: Որոշել C 2 , M օպտ- ը, կոնտուրների հո-
սանքները, հզորությունները և օգտակար գործողության
գործակիցը, երբ E=20Վ:
Լուծում: Բարդ ռեզոնանսի հասնելու պայմաններն են.

x 2 համ =0, x(MII)օպտ=z 1

1
√ r2
r1
,

x 1=ω L1− =200 Օմ,

ωC1
z 1=√ r 21 + x 21=√ 122+200 2=200,36 Օմ,
կապի օպտիմալ դիմադրությունը՝

որտեղից
( II)
x M օպտ=200,36
√ 16
12
=231,36 Օմ,

x (II)
M օպտ 231,36
M օպտ= = =77 մկՀն:
ω 3∙ 106
x 2 համ =0 պայմանից հետևում է
2 2
xM 231,36
x 2= 2 x 1= 2
∙ 200=266,7 Օմ,
z1 200,36
սակայն
1
x 2=ω L2− ,
ωC2
ուստի
1
=ω L2 −x2 =1500−266,7=1233,3 Օմ,
ω C2
որտեղից
1
C 2= =270 պՖ:
ω ∙1233,3
Կոնտուրների հոսանքները և ակտիվ հզորությունները կլինեն
E 20 −2
I 2ա ռ. առ= = =72,17 ∙ 10 Ա,
2 √ r 1 r 2 2 √ 12 ∙16

110
 P2 առ .առ =r 2 I 22 առ .առ =16(72,17 ∙ 10−2 )2=8,33 Վտ:
z2 2 2
E∙ x M օպտ 231,36
z 1 , r 2 ն= 2
r 1 = 2
∙12=16 Օմ,
I 1ա ռ. առ= z1 200,36
r 2 +r 2 ն
z 2=√ r 22 + x 22=√ 162 +266,722=267,2 Օմ,
267,2
20 ∙
200,36 Ա
I 1ա ռ. առ= =0,833
16+16
2 2
P1 առ .առ =r 1 I 1 ա ռ .առ =12∙(0,833) =8,33 Վտ,
Համակարգի օգտակար գործողության գործակիցը կլինի
P 2ա ռ.առ 8,33
η= = =0,5 :
P1 ա ռ.առ + P 2ա ռ. առ 8,33+8,33
208. Փոխինդուկցիայով կապված երկու կոնտուրների
(նկ.204) պարամետրերն են՝ r 1=15 Օմ, L1=250 մկՀն,
r 2=100 Օմ, L2=300 մկՀն: Պահանջվում է իրականացնել լրիվ
ռեզոնանսի ռեժիմ առաջնային և երկրորդային կոնտուրների
համալարքով և օպտիմալ կապի ընտրությամբ f =600 կՀց հա-
ճախության դեպքում: Որոշել C 1 , C2 ունակությունները, x M օպտ
կապի դիմադրությունը, կոնտուրների հոսանքները, ակտիվ
հզորությունները և օգտակար գործողության գործակիցը, եթե
E=50 մՎ:
Լուծում: Լրիվ ռեզոնանսի դեպքում կոնտուրներից յուրաքանչյու-
րի ռեակտիվ դիմադրությունը հավասարվում է զրոյի, որտեղից
1 1
C 1= 2
=281 պՖ, C 2= 2 =234 պՖ:
ω L1 ω L2
Կապի օպտիմալ դիմադրությունը
x M օպտ= √ r 1 r 2= √ 15 ∙100=38,7 Օմ:
Կոնտուրների հոսանքները և հզորությունները կլինեն
E E
I 1ա ռ. առ= =1,67 մԱ, I 2ա ռ. առ= =0,645 մԱ,
2 r1 2 √r 1 r2
P1 առ .առ =r 1 I 21 առ .առ =42մկՎտ, P2 առ .առ =r 2 I 22 առ .առ =42մկՎտ:

111
Համակարգի օգտակար գործողության գործակիցը
P 2ա ռ.առ
η= =0,5:
P1 ա ռ.առ + P 2ա ռ. առ
209. Փոխինդուկցիայով կապված երկու կոնտուրների
(նկ.204) պարամետրերն են. r 1=12 Օմ, L1=400 մկՀն,
r 2=16 Օմ, L2=500մկՀն: Որոշել C 1 , C2 և x M օպտ- ը, որոնց
դեպքերում կլինի լրիվ ռեզոնանսի ռեժիմ: Հաշվել կոնտուրների
հոսանքները, ակտիվ հզորությունները և օ.գ.գ.- ն, եթե E=20 Վ,
իսկ ω=3 ∙10 6 վ−1:
Պատ. C 1=278պՖ, C 2=222պՖ, x M օպտ=13,850 Օմ, I 1ա ռ. առ=0,833
Ա, I 2ա ռ. առ=0,722 Ա, P1 առ .առ =8,33 Վտ, P2 առ .առ =8,33 Վտ, η=0,5
:
210. Անտենայի I կոնտուրը փոխինդուկցիայով կապված է
ուժեղարարի մուտքի II կոնտուրի հետ (նկ.210): Երկու կոնտուր-
ներն էլ համալարված են ռեզոնանսի՝ ընդունվող ազդանշանի
6 −1
ω=2,5 ∙10 վ անկյունային հաճախության դեպքում: Անտենայի
առաջին կոնտուրում մակածվում է էլ.շ.ու. E=100մկՎ: Հայտնի
են r 1=10 Օմ, L1=200 մկՀն, r 2=20 Օմ, L2=400մկՀն, կապի
գործակիցը՝ K=0,03: Համարելով ուժեղարարի մուտքային
դիմադրությունն անվերջ մեծ՝ որոշել C 1 , C2 ունակությունների
մեծությունները, կոնտուրների Q1 ,Q2 լավորակությունները, M
փոխինդուկտիվությունը, երկրորդային կոնտուրի I 2 հոսանքը և
ուժեղարարի մուտքին տրվող U 2 լարումը:
Դեպի ուժեղարար

Նկ. 210

Պատ. C 1=800 պՖ, C 2=400 պՖ, Q 1=Q 2=50, M =8,5 մկՀն,

I 2=3,27մկԱ, U 2=3,27 մՎ:

112
113