Հաստատուն և փոփոխական հոսանքի

պարզագույն գծային շղթաների հաստատված

ռեժիմների հաշվարկը

Հիմնադրույթներ և հարաբերակցություններ

r դիմադրությամբ անցնող I հոսանքի և այդ տեղամասի U

լարման միջև կապը տրվում է Օհմի օրենքով
U
I= :
r
Հաստատուն հոսանքի ճյուղավորված շղթաների վերլուծումը
կատարվում է Կիրխհոֆի օրենքներով

{
n

∑ I k=0 ,
k=1
n n

∑ r k I k =∑ Ek :
k=1 k=1

Փոփոխական հոսանքի շղթաների իդեալական պասիվ տար-

րերը երեքն են.
1. r ակտիվ դիմադրությունը (նկ.1.Ա.ա), որի լարման և հոսանքի
կապը տրվում է Օհմի օրենքով
ur =r i r,
2. L ինդուկտիվությունը (նկ.1.Ա.բ), որի լարման և հոսանքի կա-
պը տրվում է էլեկտրամագնիսական ինդուկցիայի օրենքով
t
diL 1
u L =L կամ i L = ∫ u L dt +i L (0),
dt L0
3. C ունակությունը (նկ.1.Ա.գ), որի լարման և հոսանքի միջև կա-
պը հետևյալն է
t
d uC 1
i C =C կամ uC = ∫ i C dt +uC (0):
dt C 0

5
ա) բ) գ)
Նկ.1. Ա
 Էլեկտրական շղթաների իդեալական ակտիվ տարրերը
երկուսն են.
ա) էլ.շ.ու.- ի կամ լարման աղբյուրը e=u (նկ.2.Ա.ա),
բ) հոսանքի աղբյուրը (նկ.2.Ա.բ):

ա) բ)
Նկ.2. Ա

Փոփոխական լարման, հոսանքի U , I գործող U միջ , I միջ միջին

արժեքները որոշվում են հետևյալ արտահայտություններով՝

√ √
T T T T
1 1 2 , U = 1 udt , I = 1 idt :
U = ∫ u2 dt , I =
T 0
∫ i dt միջ T ∫0
T 0
միջ ∫
T 0
r , L, C տարրերի հաջորդաբար միացմամբ շղթայի (նկ.3.Ա.ա)
հաշվարկը կարելի է կատարել վեկտորական դիագրամից ստաց-
վող լարումների (նկ.3.Ա.բ), դիմադրությունների (նկ.3.Ա.գ) և
հզորությունների (նկ.3.Ա.դ) եռանկյունների օգնությամբ:

  
ա) բ) գ) դ)
Նկ.3. Ա
Համաձայն Պյութագորասի թեորեմի՝ այդ եռանկյուններից
կարելի է որոշել U լարումը, z լրիվ դիմադրությունը, φ փուլային
շեղումը
√
U = U 2r +(U L−U C )2= U 2ա +U 2ռ ,√
որտեղ U ա =rI լարման ակտիվ բաղադրիչն է,
իսկ U ռ=U L −U C =I ( x L −x C )
ռեակտիվ բաղադրիչը:

6
 z=√ r +( x L −xC ) =√ r + x , S= √ P2 +Q2,
2 2 2 2

U L−U C x −x Q
φ=arctg =arctg L C =arctg :
Ur r P
Շղթայի ակտիվ հզորությունը
P=UIcosφ=r I 2,
որտեղ cosφ - ն հզորության գործակիցն է:
Շղթայի ռեակտիվ հզորությունը
2
Q=UIsinφ=x I ,
իսկ լրիվ հզորությունը՝ S=UI=z I 2= √ P2 +Q 2:
r , L, C տարրերի զուգահեռ միացմամբ շղթայի (նկ.4.Ա.ա)
հաշվարկը կարելի է կատարել վեկտորական դիագրամից ստաց-
վող հոսանքների (նկ.4.Ա.բ), հաղորդականությունների (նկ.4.Ա.գ)
և հզորությունների (նկ.4.Ա.դ) եռանկյունների օգնությամբ:

  
ա) բ) գ) դ)
Նկ.4. Ա

Այդ եռանկյուններից կարելի է որոշել I հոսանքը, y լրիվ հաղոր-

դականությունը, S լրիվ հզորությունը, φ փուլային շեղումը
√ √
I = I 2r +(I L −I C )2= I 2ա + I 2ռ ,
որտեղ I ա=Ug հոսանքի ակտիվ բաղադրիչն է, իսկ I ռ =Ub
ռեակտիվ բաղադրիչը:
√
y= g2 +(bL −b C )2= √ g2 +b 2,
I L −I C b −b Q
φ=arctg =arctg L C =arctg :
Ir g P
Փոփոխական հոսանքի շղթաների համար Կիրխհոֆի օրենք-
ների մաթեմատիկական արտահայտություններն են.

7
 n

∑ ik =0 ,
k =1
n

∑ ¿¿ ¿
k =1
1. Էլ.շ.ու.- ի աղբյուրը ( E=21,6Վ) սնում է r =10 Օմ դիմա-
դրությամբ սպառիչ (նկ.1): Ինչպիսի՞ն է աղբյուրի r ն ներքին
դիմադրությունը, եթե սպառիչի սեղմակներում լարումը՝
U =18Վ: Որոշել r դիմադրությունում 2 ժամվա ընթացքում
ծախսված էներգիան:

Նկ. 1
Պատ. r ն =2Օմ, W =233,3կ Ջ:
2. Հաջորդաբար միացված երկու էլ.շ.ու.- ների աղբյուրների
պարամետրերն են. E1=20Վ, E2=10Վ, r ն 1=3Օմ, r ն2=2Օմ
(նկ.2): Որոշել աղբյուրների սեղմակներում U լարումը և r ն1, r ն2
ներքին դիմադրություններում ծախսված հզորությունները:

Նկ. 2

Պատ. U =¿14 Վ, P1=12Վտ, P2=8 Վտ:

3. Էներգիայի աղբյուրի I (U ) արտաքին բնութագիծը ցույց է
տրված նկ.3ա- ում: Որոշել էներգիայի աղբյուրին համարժեք
հաջորդական (նկ.3բ) և զուգահեռ (նկ.3գ) փոխարիման սխեմա-
ների պարամետրերը:
(մԱ)
1
0,5

2 4 6 (Վ)
ա) 8 բ) գ)
Նկ. 3
Ցուցում: Ուղղի հավասարումն է 103 I +0,2 U =1(U - ն Վ, I - ն Ա):
Պատ. J=1 մԱ, gն =0,2∙ 10 Սիմ, E=5 Վ, r ն =5000Օմ:
−3

4. Հայտնի են իդեալական հաստատուն հոսանքի J=4 Ա

հոսանքը և r 1=20Օմ և r 2=30Օմ դիմադրությունները (նկ.4ա):
Որոշել.ա) վոլտմետրերի ցուցմունքները, բ) ինչպիսի՞ն կլինեն
վոլտմետրերի ցուցմունքները, եթե հոսանքի աղբյուրին զուգահեռ
միացվի իդեալական էլ.շ.ու.- ի աղբյուր E=100Վ (նկ.4բ):
V1 V1

V V2 V V2

ա) Նկ. 4 բ)
Պատ. ա)80 Վ, 120 Վ, 200 Վ; բ) 40 Վ, 60 Վ, 100 Վ:
5. Հաստատուն հոսանքի շղթայում (նկ.5) հայտնի են դիմա-
դրությունների մեծությունները , r 1=¿4 Օմ, r 2=6 Օմ,r 3 =10 Օմ և
U 3=10 0 Վ լարումը: Որոշել շղթայի I հոսանքը, E էլ.շ.ու.- ի
մեծությունը, ինչպես նաև U 1 ,U 2 լարումները:

Նկ. 5
Պատ. 10 Ա, 200 Վ, 40 Վ, 60 Վ:
6. Հայտնի են իդեալական E=200Վ էլ.շ.ու.- ի մեծությունը և
r 1=¿2 կՕմ, r 2=4 կՕմ դիմադրությունները (նկ.6): Որոշել շղթայի
ճյուղերի հոսանքները և էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի զարգացրած հզորու-
թյունը:

9
Լուծում: Շղթայի զուգահեռ միացված ճյուղերի հոսանքները կա-
Նկ. 6
րելի է որոշել Օհմի օրենքով
E 200 E 200
I 1= = =0,1 Ա, I 2= = =0,05Ա;
r 1 2 ∙103 r 2 4 ∙10 3
Համաձայն Կիրխհոֆի առաջին օրենքի
I =I 1+ I 2=0,1+ 0,05=0,15 Ա:
Էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի զարգացրած հզորությունը՝
P=EI =¿ 200·0,15=30 Վտ:
7. Հայտնի են հաստատուն իդեալական հոսանքի աղբյուրի
J=0,12Ա հոսանքը և r 1=¿2 կՕմ, r 2=4 կՕմ դիմադրությունները
(նկ.7): Որոշել շղթայի ճյուղերի հոսանքները և աղբյուրի զար-
գացրած հզորությունը:

Նկ. 7
Ցուցում: Հոսանքի աղբյուրի զարգացրած հզորությունը PJ =U ∙ J :
Պատ. 80 մԱ, 40 մԱ, 19,2 Վտ:
8. Ամպերմետրի դիմադրությունը 0,4 Օմ է և այն չափում է
մինչև 5 Ա: Ինչպիսի՞ շունտ պետք է միացնել որպեսզի այն չափի
մինչև 100Ա (նկ.8):
A

Նկ. 8
Պատ. r շ =¿ 0,021 Օմ:

10
 9. Հաստատուն հոսանքի գեներատորի r ն ներքին դիմա-
դրությունը որոշելու համար սկզբում 1 և 2 սեղմակներին միացրել
են անվերջ մեծ դիմադրությամբ V վոլտմետր (նկ.9) և այն ցույց է
տվել 100 Վ: Դրանից հետո 1 և 2 սեղմակներին միացրել են մեկ
այլ վոլտմետր, որի դիմադրությունը 400 Օմ է, իսկ ցույց տված
լարումը՝ 80 Վ: Որոշել գեներատորի r ն ներքին դիմադրությունը:
1
V
2
Նկ. 9

Պատ. 100 Օմ:

10. Շղթայի (նկ.10) a և b կետերի միջև պոտենցիալների
տարբերությունը 25 Վ է: Որոշել E էլ.շ.ու.- ի մեծությունը, եթե
r 1=r 4=20 Օմ, r 2=r 3=¿ 30 Օմ:

Նկ. 10
Պատ. 125 Վ:
11. Կփոխվի արդյո՞ք ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե K բա-
նալին միացվի կամ անջատվի (նկ.11):

A
Նկ. 11

11
 E
I A=
Պատ. չի փոխվի r 2+ r 3 :
r1 +
2
12. Հայտնի են շղթայի (նկ.12) մուտքի լարման մեծությունը՝
U =200Վ և ծախսված հզորությունը՝ P=400Վտ: Սխեմայում
դիմադրությունների մեծությունները տրված են Օմ- երով: Որոշել
r դիմադրության մեծությունը:

75
100 50 50

Նկ. 12

Պատ. 50 Օմ:
13. Ինչպե՞ս կփոփոխվի ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե
մեծացվի r 3 դիմադրությունը (նկ.13): Ի՞նչ տեղի կունենա ամպեր-
մետրի ցուցմունքի հետ, եթե մեծացվի r 3 դիմադրությունը, երբ
r 1=0:

Նկ. 13
Պատ. I 2- ը կմեծանա, I 2- ը չի փոփոխվի:
14. Սպառիչը, որի դիմադրությունը r սպ =¿158 Օմ, սնվում է
1 Օմ ∙մմ 2
էլեկտրական ցանցից պղնձե ( ρ= ) երկլար գծով, որի
54 մ
երկարությունը 81 մ է, իսկ հատույթի մակերեսը 1,5մմ 2 : Որոշել
քանի՞ տոկոսով կընկնի սպառիչի սեղմակների լարումը, եթե
դրան զուգահեռ միացվի r =32 Օմ դիմադրությամբ տաքացնող
սարք (նկ.14):

12
 սպ

Նկ. 14
Պատ. ≈5,8%:
15. Փակ բանալու դեպքում էներգիայի աղբյուրի ճյուղի հո-
սանքը I=5Ա, իսկ G գալվանոմետրի ճյուղի հոսանքը՝ I 0=6 մԱ
(նկ.15): Ինչպիսի՞ն կլինեն այդ հոսանքները, եթե բանալին բաց
լինի:
Օմ

Վ G

Նկ. 15
Պատ. 4 Ա, 4,8 մԱ:
16. Շղթայի (նկ.16) տարրերի պարամետրերն են. r 1=8 Օմ,
r 2=4 Օմ, r 3 =10 Օմ: Երրորդ ճյուղին միացված ամպերմետրի
ցուցմունքը I A=2 Ա: Որոշել E էլ.շ.ու.- ի մեծությունը:

Նկ. 16
Պատ. 76 Վ:
17. Սխեմայի (նկ.17) տարրերի պարամետրերն են.r 1=3 Օմ,
r 2=8 Օմ, r 3 =2 Օմ, r 4=1 Օմ, E1=2Վ, E2=4 Վ, E 4=24 Վ: Որոշել a
' '
կետի պոտենցիալը, երբ ա) r 1=2 Օմ, բ) r 1 → ∞:

13

Նկ. 17
Ցուցում: Հողանցված կետերի պոտենցիալներն ընդունել հավա-
սար զրոյի:
Պատ. ա) 5 Վ, բ) 22,8 Վ:
18. r դիմադրության մեծությունը որոշելու նպատակով ամ-
պերմետրով և վոլտմետրով կատարվել է երկու փորձ: Երբ K
բանալին 1 դիրքում է գտնվել (նկ.18) I A 1=1,46 Ա, U V 1 =2,35Վ,
բանալու 2 դիրքի դեպքում՝ I A 2=1,25 Ա, U V 2 =1Վ,: Որոշել նաև r A
ամպերմետրի և r V վոլտմետրի դիմադրությունները:

A
V

1 2
Նկ. 18

Պատ. 0,8 Օմ; 11,17 Օմ; 1,88 Օմ:

19. Սխեմայում (նկ.19) հայտնի են՝ J=3 Ա, r =1 Օմ, I 4=¿3 Ա:
Որոշել I հոսանքը և E էլ.շ.ու.- ն:

Նկ. 19

14
Պատ. 4 Վ, 2 Ա:
20. Ի՞նչ մեծություն պետք է ունենա իդեալական հոսանքի
աղբյուրի J հոսանքը (նկ.20), որպեսզի r 2 դիմադրությամբ
հոսանք չանցնի, եթե r 1=¿2 Օմ, E1=¿10 Վ:

Նկ. 20
Պատ. 5Ա:
21. Հայտնի են շղթայի (նկ.21) տարրերի պարամետրերը՝
r =2Օմ, E1=12 Վ, E2=6Վ, E3 =20Վ: Որոշել ամպերմետրերի և
վոլտմետրի ցուցմունքները:

A1 A2

V
Նկ. 21
Պատ. 8 Ա, 5 Ա, 6 Վ:
22. Հայտնի են շղթայի (նկ.22) հանգույցների պոտենցիալ-
ները՝ φ a=0 , φ b=120Վ, φ c =95Վ, φ d=100 Վ: Որոշել վոլտմետրերի
ցուցմունքները, էլ.շ.ու.- ների մեծությունները և յուրաքանչյուր
էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի զարգացրած հզորությունը, եթե r ն1=1 Օմ,
r ն2=2Օմ, r 1=5 Օմ, r 2=1 Օմ, r 3 =2Օմ,
r 4=9,5Օմ:

V1
15
V2

d
Նկ. 22
Պատ. 120 Վ, 100 Վ, 135 Վ, 90 Վ, 1,8 կՎտ, −0,5 կՎտ:
23. Նկ.23.- ում ցույց տրված շղթայում միացված ամպերմետ-
րը ցույց է տվել 8 Ա: Օգտվելով Կիրխհոֆի օրենքներից՝ որոշել
մյուս ճյուղերի հոսանքները: Նկ.23- ում դիմադրությունների
մեծությունները տրված են Օմ- երով:

2 6Վ
2 6
6 2
120Վ I4 80Վ
5
A
Նկ. 23

Լուծում: Համաձայն Կիրխհոֆի երկրորդ օրենքի

6 ∙ I +2 ∙ I 3=80 ,
որտեղից
80−6 ∙ I 80−6 ∙ 8
I 3= = =16Ա:
2 2
Համաձայն Կիրխհոֆի առաջին և երկրորդ օրենքների
I 4=I 3−I =16−8=8Ա, 6 ∙ I 2−5 ∙ I 4−2 ∙ I 3=6,
որտեղից
6+5 ∙ I 4 +2 ∙ I 3
I 2= =13Ա,
6
իսկ
I 1=¿ I 2+ I 4=21 Ա:

16
 24. Սխեմայում (նկ.24) դիմադրությունների մեծությունները
տրված են Օմ- երով: Որոշել E էլ.շ.ու.- ի մեծությունը:

1
1
5 1 2 6 3

1 2Ա

Նկ. 24
Ցուցում: 2, 6, 3 Օմ դիմադրությունները փոխարինել մեկ համար-
ժեք դիմադրությամբ, որից հետո Կիրխհոֆի օրենքներով որոշել
E էլ.շ.ու.- ի մեծությունը:
Պատ. 18 Վ:
25. Երկու էլ.շ.ու.- ների աղբյուրներ պարունակող շղթայում
(նկ.25) հայտնի են տարրերի պարամետրերը՝ r 1=10 Օմ,
r 2=r 3=20 Օմ, E1=20 Վ, E2=30 Վ: Որոշել ճյուղերի հոսանքները:

Պատ. 0,25 Ա; 0,625 Ա; 0,875 Ա: Նկ. 25

26. Շղթայում (նկ.26) հայտնի են. r 1=1 Օմ, r 2=4 Օմ, J=¿
¿ 2 Ա, E1=8Վ, E2=20 Վ: Կազմել հզորությունների հաշվեկշիռը:

Ցուցում: Հզորությունների Նկ. 26

հաշվեկշռի հավասարումն է
Pտրված =¿ P ծախսված: Էլ.շ.ու.- ի աղբյուրի զարգացրած

17
հզորությունը որոշվում է E ∙ I արտադրյալով, իսկ հոսանքի
աղբյուրինը՝ U ∙ J արտահայտությունով:
Պատ. Pտրված =Pծախսված =32Վտ:
27. Սինուսոիդային u լարման և i հոսանքի արտահայտու-
թյուններն են. u=5 sin ⁡(628 t+ 600 )Վ, i=4 √ 2sin ⁡(100 πt−30 0)Ա:
Որոշել լարման, հոսանքի ամպլիտուդային, գործող, միջին ար-
ժեքները, հաճախությունները, պարբերությունները, սկզբնական
փուլերը և կառուցել u ( t ) , i(t) ֆունկցիաների գրաֆիկները:
Պատ. 5 Վ; 4 √ 2 Ա; 3,45 Վ; 4 Ա; 3,185 Վ; 3,592 Ա; 100 Հց; 50 Հց; 0,01 վ;
0,02 վ; 600 , −300 :
28. Ժամանակի t=0 պահին սինուսոիդային հոսանքի ակն-
թարթային արժեքը 5 Ա է, և հասնում է դրական առավելագույն
արժեքի t 1=2,5մվ պահին: Գրել հոսանքի i(t) արտահայ-
տությունը, եթե պարբերությունը՝ T =0,02վ և կառուցել այդ
ֆունկցիայի գրաֆիկը:
Պատ. i=7,07 sin ⁡(314 t + 450 ) Ա:
29. Նկ.29- ում ցույց է տրված u ( t ) սինուսոիդային լարման
գրաֆիկը: Գրել այդ լարման անալիտիկական արտահայտու-
թյունը:
Վ
0,4
0,3
0,2

0 0,25 1 2 t մվ
-0,2
-0,4
Նկ. 29
0
Պատ. u=0,4 sin ⁡(3140t +45 ) Վ:
π
30. Հոսանքի փոփոխման օրենքն է՝ i 1=2 √ 2 sin ⁡(ωt + ) Ա:
3
Հայտնի է նաև, որ i 2 հոսանքը նույնպես փոփոխվում է սինու-
սոիդային օրենքով ω անկյունային հաճախությամբ, որի ամպլի-
տուդային արժեքն է 4 √2 Ա, ընդ որում, i 2 հոսանքը. ա) փուլով

18
 π
համընկնում է i 1- ի հետ, բ) առաջ է ընկնում i 1- ից - ով, գ) ետ է
4
π
ընկնում i 1- ից - ով, դ) գտնվում է i 1- ի հետ հակափուլում:
6
Յուրաքանչյուր դեպքի համար գրել i 2 հոսանքի արատահայտու-
թյունը:
π 7
Պատ. ա)i 2=4 √ 2sin ⁡(ωt + )Ա, բ) i 2=4 √ 2sin ⁡(ωt + π ) Ա,
3 12
π
6
4
գ)i 2=4 √ 2sin ⁡(ωt + )Ա, դ)i 2=4 √ 2sin ωt + π Ա:
3 ( )
31. Նկ.31- ում պատկերված են տարբեր տեսքի i(t) հոսանք-
ների գրաֆիկներ: Որոշել այդ հոսանքների գործող արժեքները:

0 t 0 T t 0 T t

ա) բ) գ)
Նկ. 31
Պատ. ա) I =I m, բ) I =I m / √ 2 , գ) I =I m / √ 3 :
32. Շղթայի հոսանքը փոփոխվում է պարբերաբար կրկնվող
ուղղանկյուն իմպուլսների տեսքով (նկ.32): Յուրաքանչյուր իմ-
պուլսի տևողությունը τ =100մկվ, իսկ իմպուլսների կրկնման
պարբերությունը՝ T =0,02վ: Որոշել հոսանքի գործող և միջին
արժեքները, երբ I m=100 Ա:

0 T t
Նկ. 32
Լուծում: Նախ որոշվում է հոսանքի գործող արժեքը.

√ √ √
T τ
1 2 1 1
I= ∫
T 0
i dt= ∫ I 2m dt =I m
T 0 T
τ =7,07Ա:

19
Հոսանքի միջին արժեքը կլինի
T τ
1 1 1
I մ = ∫ idt=¿ ∫ I m dt=¿ I m τ =0,5 ¿ ¿ Ա:
T 0 T 0 T
33. Միայն r =2 Օմ ակտիվ դիմադրություն պարունակող
շղթայի (նկ.33ա) մուտքին կիրառված է նկ.33բ- ում ցույց տրված
տեսքի u ( t ) լարում: Որոշել. ա) հոսանքի մեծությունը ժամանակի
t 1=0,5վ, t 2=1,5վ, t 3=2,5վ պահերին, բ) t=0 - ից մինչև
t=3վ- ի ընթացքում ջերմության տեսքով անջատված էներգիայի
քանակը:
Վ
4
3
r 2
1

0 1 2 3 tվ
ա) բ)
Նկ. 33
u
Լուծում: Օգտվելով u ( t ) լարման գրաֆիկից և i= Օհմի օրենքից՝
r
հոսանքների մեծությունները կլինեն
0
i|t =0,5վ =0,5 Ա , i|t =1,5 վ = =0 , i|t =2,5վ =2 Ա :
1 2
2 3

Ակնթարթային հզորությունը որոշվում է p=ui արտադրյալով:

Ժամանակի 0 ≤ t<1 տիրույթում P1=0,5 Վտ հաջորդ 1 ≤t <2 տի-
րույթում P2=0 , իսկ 2 ≤t <3 տիրույթում P3=8 Վտ: Ակտիվ r դի-
մադրությունում անջատված էներգիայի քանակը t=0 պահից
t
կորոշվի W ( t )=∫ pdt ինտեգրալով: Առաջին տիրույթում
0
ծախսված էներգիայի քանակը կլինի
1
W 1=∫ 0,5 dt =0,5Ջ:
0

20
Երկրորդ տիրույթում P2=0 , այդ պատճառով, երբ 1≤ t<2 , W 2=0:
Երբ 0≤ t <3 , ապա
t t
W =W 1 +∫ p 3 dt=0,5+∫ 8 dt =0,5+8 ( t−2 ) =8 t−15,5:
2 2
W |t =3=8,5 Ջ:
34. Շղթայի (նկ.34) մուտքի լարումը փոփոխվում է սինուսոի-
դային օրենքով՝ u=120 sin ( 314 t+30 0 )Վ, իսկ r =10 Օմ: Որոշել i
հոսանքը, գործիքների ցուցմունքները և շղթայի ակտիվ
հզորությունը: Կառուցել վեկտորական դիագրամը և i(t) ֆունկ-
ցիայի գրաֆիկը:
A
V

Նկ. 34

Պատ.i=12 sin ( 314 t+ 30 )Ա, 8,51 Ա, 85,1 Վ, 720 Վտ:

0

35. Գծային ինդուկտիվության (նկ.35.ա) հոսքահարակցման

ψ (t) գրաֆիկը պատկերված է նկ.35բ- ում: Կառուցել u(t ) լարման
և i(t) հոսանքի գրաֆիկները, երբ L=0,5Հն: Որոշել հոսանքի և
լարման մեծությունները t=2վ պահին:
Ցուցում: Լարման և հոսանքի որոշման արտահայտություններն
են.
dψ ψ
u= ; i= :
dt L

Վբ
2
L 1

0 1 2 3 4 tվ
ա) Նկ. 35 բ)

Վ Ա
2 4
1
0 211 2 t վ 0 1 2 3 tվ
Պատ. u|t =2=0; i|t=2=4 Ա:

36. Շղթան պարունակում է միայն L ինդուկտիվություն

(նկ.35ա.): Հայտնի են i=5 sin ( 628 t −600 ) Ա հոսանքը և
L=10−2Հն ինդուկտիվությունը: Որոշել u(t ) լարումը, ψ (t) հոս-
քահարակցումը, x L ինդուկտիվ դիմադրությունը, մագնիսական
դաշտի էներգիայի առավելագույն արժեքը և կառուցել վեկտո-
րական դիագրամը:
Պատ. 31,4 sin ( 628 t +300 )Վ; 5 ∙10−2 sin ( 628 t−60 0 )Վբ; 6,28 Օմ;
0,125Ջ:
37. Չլիցքավորված C=1 Ֆ ունակային տարրը (նկ.37ա) միաց-
ված է իդեալական հոսանքի աղբյուրին, որի J (t ) գրաֆիկը
պատկերված է նկ.37բ- ում: Որոշել u(t ) լարումը և կառուցել
գրաֆիկը:

Ա Վ
1 1
0,5
J (t ) u
CC 0 1 2 3 4 վ
t 0 1 2 3 4 tվ
-1
ա բ) գ)
Նկ. 37
t
1
Լուծում: uC ( 0 )=0, հետևաբար uC ( t )= ∫ idt : J (t ) հոսանքի
C 0
վերլուծական արտահայտությունն է

{
t ,0 ≤ t<1 ,
J ( t ) = − (t−2 ) , 1 ≤t <3 ,
t−4 , 3 ≤t <4 :
Առաջին 0 ≤ t<1 տիրույթում J ( t ) =t
t 2
1 t
uC ( t )= ∫ tdt= =0,5t 2, իսկ uC ( 1 )=0,5 Վ:
C 0 2C

22
Երկրորդ 1 ≤t <3 տիրույթում J ( t ) =−(t−2)

|
1 t 2 t
1 1 ( t−2 )
uC ( t )= ∫ idt + ∫ − ( t−2 ) dt=u C ( 1 )− =¿
C 0 C1 2 1
2
¿ 1−0,5 (t−2) ,
իսկ uC ( 3 )=0,5Վ:
Երրորդ 3 ≤ t< 4 տիրույթում J ( t ) =t−4
t t
1 1
uC ( t )=uC ( 3 ) + ∫ idt=0,5+ ∫ (t−4) dt=0,5( t−4)2,
C 3 C 3
իսկ uC ( 4 )=0 :
uC լարման որոշված արժեքներով նկ.37գ.- ում կառուցված է uC ( t )
գրաֆիկը:
38. Շղթան պարունակում է միայն C ունակություն (նկ.38):
Հայտնի են շղթայի մուտքի u=100 √2 sin 103 t Վ լարումը և I =1Ա
հոսանքի գործող արժեքը: Որոշել C ունակությունը, i հոսանքը,
էլեկտրական դաշտի էներգիայի առավելագույն արժեքը և
կառուցել վեկտորական դիագրամը:

Նկ. 38
Պատ. 10 մկՖ, √ 2 sin(10 ¿ ¿ 3 t+ 900) ¿Ա, 0,1 Ջ:
39. Հայտնի են շղթայի մուտքին կիրառված լարման փոփոխ-
ման օրենքը u=100 √ 2 sin 103 t Վ, r =10 Օմ, L=10−2Հն (նկ.39):
Կառուցել վեկտորական դիագրամը և որոշել i հոսանքը, հզորու-
թյունները, ինչպես նաև գործիքների ցուցմունքները:
A

Նկ. 39

23
 10 √ 2sin (10 ¿ ¿ 3 t−45 )¿ Ա, 1կ Վտ, 1 կՎԱռ, √ 2կՎԱ, 10 Ա, 100
0
Պատ.
Վ:
40. Կոճին համարժեք զուգահեռ փոխարինման սխեմայի
հոսանքներն են. I r=15 Ա, I L =8 Ա, երբ f =1կՀց, իսկ
U =120Վ (նկ.40): Պահանջվում է. ա) կառուցել վեկտորական
դիագրամը և որոշել r ակտիվ և x L ինդուկտիվ դիմադրություն-
ները, բ) որոշել ճյուղերի հոսանքները, երբ f =2կՀց, գ) պարզել,
թե ի՞նչ հաճախության դեպքում I r և I L հոսանքները միմյանց
հավասար կլինեն:

Նկ. 40
Պատ. ա) 8 Օմ, 15 Օմ; բ) 15 Ա, 4 Ա; գ) 530 Հց:
41. Շղթայի (նկ.41ա) մուտքին կիրառված լարումը փոփոխ-
վում է սինուսոիդային օրենքով՝ u=20 √ 2 sin 100 √ 3 t Վ: Ամպեր-
մետրը ցույց է տվել 2 Ա, իսկ վոլտմետրը՝ 4 Վ: Որոշել r 1 , r 2 , L
պարամետրերը և i հոսանքը, եթե շղթայի ակտիվ հզորությունը
20 Վտ է:
A

ա) բ) գ)
Նկ. 41
Լուծում: Օգտվելով գործիքների ցուցմունքներից և Օհմի օրենքից՝
կորոշվի r 2 դիմադրության մեծությունը
UV
r 2=
=2 Օմ:
IA
Ակտիվ հզորությունը՝ P=I 2 ∙ r , որտեղից կորոշվի շղթայի
r ակտիվ դիմադրությունը

24
 P
r =r 1+ r 2= 2
=5 Օմ, իսկ r 1=r−r 2 =3 Օմ:
I
Օգտվելով վեկտորական դիագրամից (նկ.41բ) և դրանից
ստացվող դիմադրությունների եռանկյունուց (նկ.41գ) կորոշվի
շղթայի z լրիվ դիմադրությունը
U
z=√(r 1+ r 2) + x L =
2 2
=10 Օմ,
I
իսկ
xL
x L =√ z 2−(r 1 +r 2)2 =5 √3 Օմ, L= =0,05 Հն:
ω
Դիմադրությունների եռանկյունուց կորոշվի լարման և հոսանքի
միջև φ=ψ u−ψ i փուլային շեղումը
xL 0 0
φ=arctg =60 , իսկ ψ i=ψ u−φ=−60 ,
r
հետևաբար
i=I m sin ( 100 √ 3 t +ψ i )=¿ √ 2 I A sin ( 100 √ 3 t−600 )=¿¿ ¿
¿ 2 √2 sin ⁡(100 √ 3 t −600 ) Ա:
42. Նկ. 42- ում կոճը ներկայացված է r , L հաջորդական
փոխարինման սխեմայով: Չափել են կոճի սեղմակների լարումը
և անցնող հոսանքը ω 1 և ω2 անկյունային հաճախությունների
դեպքերում ω 1=100 վ-1, U 1=60 Վ, I 1=12Ա, ω 2=200վ-1,
U 2=60Վ, I 2=6 Ա: Որոշել կոճի ինդուկտիվությունը:

Նկ. 42
Պատ. 50 մՀն:
43. r =13 Օմ ակտիվ դիմադրությամբ ռեզիստորի և կոճի (
r կ =2Օմ , x կ=10,5Օմ ) հաջորդաբար միացմամբ կազմված

25
սպառիչը հաղորդման գծով սնվում է սինուսոիդային լարման
գեներատորից U =380Վ (նկ.43): Սպառիչում ծախսված ակտիվ
հզորությունը P2=5,41 կՎտ, իսկ գեներատորի տվածը՝
P1=5,77 կՎտ: Որոշել սպառիչի սեղմակներում U 2 լարումը,
հաղորդման գծում ∆ U գիծ լարման անկումը (համարելով, որ
գիծը ունի ակտիվ և ինդուկտիվ դիմադրություններ):

գիծ

Նկ. 43

Պատ. 347,7 Վ; 34,2 Վ:

44. Կոճի ակտիվ և ինդուկտիվ դիմադրությունները միմյանց
հավասար են՝ r =x L =1 Օմ (նկ.44): Որոշել չափիչ գործիքների
ցուցմունքները, եթե շղթայի մուտքին կիրառված է. ա) սինուսո-
իդային լարում, որի գործող արժեքը U =10Վ, բ) հաստատուն
լարում U =10Վ:

A
V1

V2

Նկ. 44

Պատ. ա)7,07 Ա; 7,07 Վ; 7,07 Վ; բ)10 Ա; 10 Վ; 0:

45. Նկ.45- ում պատկերված է կոճի z (ω) հաճախային բնու-
թագիծը: Օգտվելով այդ բնութագծից՝ որոշել կոճի r ակտիվ
դիմադրությունը և L ինդուկտիվությունը:

26
 Օմ
12
10
8
6
4
2
0 վ-1
200 400 600 800 1000
Նկ. 45
Պատ. 4 Օմ, 10,25 մՀն:
46. Միաֆազ էլեկտրական աղեղային վառարանը (նկ.46)
օգտագործվում է ֆեռոհամաձուլվածքների արտադրությունում,
որտեղ 5000Ա հոսանքի, 50Հց հաճախության, cosφ=0,85 դեպ-
քում ծախսում է 340 կՎտ հզորություն: Որոշել վառարանի r ակ-
տիվ դիմադրությունը և L ինդուկտիվությունը:

Նկ. 46

Պատ. 1,36·10-2 Օմ, 26,85 մկՀն:

47. Միաֆազ սինխրոն գեներատորը, որի ներքին դիմադրու-
թյունը՝ r 1=0,3 Օմ, x 1=2 Օմ, սնում է r 2=30 Օմ, x 2=10 Օմ ( x 2- ը
ինդուկտիվ դիմադրություն է) պարամետրերով սպառիչ: Սպառի-
չի սեղմակներում լարումը՝ U 2=6000Վ: Որոշել գեներատորի E

27
էլ.շ.ու.- ի մեծությունը, զարգացրած հզորությունը, շղթայի հո-
սանքը և օգտակար գործողության գործակիցը:
Պատ. 6183,6 Վ; 1093,8 կՎտ; 189,74 Ա; 0,99:
48. Կոնդենսատորին համարժեք հաջորդական փոխարին-
ման սխեմայի (նկ.48) մուտքին կիրառված է
u=155 sin ( 314 t++60 )Վ լարում: Վեկտորական դիագրամի
0

օգնությամբ որոշել i ակնթարթային հոսանքը և Q ռեակտիվ

հզորությունը, եթե
r =5 Օմ, C=300 մկՖ:

Նկ. 48
Պատ. 13,2sin ( 314 t +124,8 ) Ա,−925,5 ՎԱռ:
0

49. Հայտնի են շղթայի (նկ.49) J (t )=sin ⁡( 10 3 t +900 )Ա հոսան-

քի և p=(6−12 cos ( 2000 t +1200 ) ) ՎԱ ակնթարթային հզորության
փոփոխման արտահայտությունները: Որոշել r և C պարա-
մետրերը:

Նկ. 49

Լուծում: Շղթան գծային է, հետևաբար u լարումը կփոփոխվի

սինուսոիդային օրենքով u=U m sin ( ωt +ψ u ): Շղթայի ակնթար-
թային հզորությունը կլինի
p=u J ( t )=U m J m sin ( 103 t +90 0 ) ∙ sin ( ωt +ψ u )=¿
¿ UI cos ( 90 −ψ u ) −UIcos(2000t +¿ 120 )¿ :
0 0

Համեմատելով այս արտահայտությունը պայմանում տրվածի

հետ՝ կստացվի

28
 12
UI =12, որտեղից U = =12 √ 2 Վ,
I
բացի այդ,
UIcos ( 90 −ψ u ) =UI sin ψ u=6 ,
0

ուստի
6
=0,5 , հետևաբար ψ u=30 0:
sin ψ u=
UI
0
Լարման և հոսանքի միջև փուլային շեղումը φ=ψ u−ψ i=−60 :
Շղթայի ակտիվ հզորությունը
P=I 2 ∙ r =UIcosφ=6 Վտ,
որտեղից կորոշվի r ակտիվ դիմադրության մեծությունը
6
r= =12 Օմ:
I2
Շղթայի ունակային դիմադրությունը՝

√( )
2
1 U
x C= =√ z2 −r 2= −122=20,785 Օմ,
ωC I
որտեղից
1 −6
C= =48 ∙10 Ֆ¿ 48 մկՖ:
ω ∙20,785
50. Կոնդենսատորին համարժեք հաջորդական փոխարին-
ման սխեմայում (նկ. 48) հայտնի են u=10 sin ωt Վ լարումը և
i=sin ( ωt+30 )Ա հոսանքը: Որոշել uC (t ) լարումը և լրիվ
0

հզորությունը:
Պատ. 5sin ( ωt −600 )Վ, 5 ՎԱ:
51. Հայտնի են շղթայի (նկ.51) ակտիվ և ունակային դիմա-
դրությունները r =xC =1 Օմ : Որոշել գործիքների ցուցմունքները,
երբ շղթայի մուտքին միացվում է. ա) հաստատուն էլ.շ.ու.- ի
աղբյուր՝ E=10Վ, բ) սինուսոիդային էլ.շ.ու.- ի աղբյուր, որի
E=10Վ:
A
V1

V2
29
Նկ. 51
Պատ. ա) 0; 0; 10 Վ, բ) 7,07 Ա; 7,07 Վ; 7,07 Վ:
52. Նկ. 52- ում պատկերված է կոնդենսատորի լրիվ դիմա-
դրության z (ω) հաճախային բնութագիծը: Օգտվելով այդ
բնութագծից` որոշել կոնդենսատորի r ակտիվ դիմադրությունը և
C ունակությունը:
Օմ
100
80
60
40
20
0
100 200 300 400 500 վ-1
Նկ. 52

Պատ. 20 Օմ, 177 մկՖ:

53. Շղթային (նկ. 53) միացված չափիչ գործիքների ցուց-
մունքներն են՝ U =60 Վ, I 1=4 Ա, I 2=3Ա, երբ ω=500 վ-1: Ի՞նչ
հաճախության դեպքում ամպերմետրերի ցուցմունքները կլինեն
նույնը:
A1 A2

Նկ. 53
Պատ. 106 Հց:
54. Կոնդենսատորին համարժեք զուգահեռ փոխարինման
սխեմայում (նկ. 54) հայտնի են I =5Ա, I r=3 Ա հոսանքները,
E=150Վ, էլ.շ.ու.- ի գործող արժեքը և f =50 Հց հաճախությունը:
Որոշել C ունակությունը և շղթայի ակտիվ հզորությունը:

30
 Նկ. 54
Պատ. 85 մկՖ, 450 Վտ:
55. K բանալու բաց վիճակում շղթայի (նկ.55) հոսանքը
փուլով առաջ է ընկած լարումից 450- ով: Ինչքա՞ն կլինի այդ
անկյունը, եթե բանալին փակվի:

Նկ. 55
Պատ. −26 0 35' :
56.Կոնդենսատորին համարժեք զուգահեռ փոխարինման
սխեմայի (նկ. 54) հզորության գործակիցը՝ cos φ1=0,5: Որքա՞ն
կլինի հզորության գործակիցը, եթե էներգիայի աղբյուրի
հաճախությունը փոքրացվի երեք անգամ:
Պատ. 0,866:
57. Կոնդենսատորի հաջորդական փոխարինման սխեմայի
(նկ.57ա) հզորության գործակիցը՝ cos φ1=0,8: Որքա՞ն կլինի այդ
նույն պարամետրերով զուգահեռ փոխարինման սխեմայի
(նկ.57բ) հզորության գործակիցը:

ա) բ)
Նկ. 57
Պատ. 0,6:
58. Ոչ կատարյալ մեկուսչով կոնդենսատորի r և C պարա-
մետրերը որոշելու համար երեք վոլտմետրերով կատարված են
չափումներ U =193Վ, U 1=60 Վ, U 2=180 Վ (նկ. 58): Շղթայի

V1 31

V V2

Նկ. 58
մուտքին կիրառված սինուսոիդային լարման հաճախությունը՝
f =50Հց, իսկ r 1=20 Օմ:

Պատ. 3,5 Օմ, 53,3 մկՖ:

59. r =3 Օմ ակտիվ դիմադրության, L=8մՀն ինդուկտի-
վության և C=15մկՖ ունակության հաջորդաբար միացմամբ
շղթայի (նկ.59ա) մուտքին կիրառված է
u=20 √ 2 sin ( 1000 πt +300 )Վ սինուսոիդային լարում: Որոշել i
ակնթարթային հոսանքը, ur , u L , uC լարումները, P ակտիվ, Q
ռեակտիվ, S լրիվ հզորությունները:

ա) բ) գ)
Նկ. 59
Լուծում: Շղթայի հաստատված ռեժիմում
i=I m sin ( ωt +ψ i ):
Համաձայն Օհմի օրենքի
Um
I m= ,
z
որտեղ z - ը շղթայի լրիվ դիմադրությունն է, որը որոշվում է
դիմադրությունների եռանկյունուց (նկ.59բ)
√
z= r 2 +(x L−x C )2 ,
−3
որտեղ x L =ωL=1000 π ∙ 8 ∙10 =25,2 Օմ,
1 1
x C= = =21,2 Օմ,
ωC 1000 π ∙15 ∙ 10−6
x=x L −x C =25,2−21,2=4Օմ,

32
հետևաբար
20 √ 2
z=√ 3 +4 =5 Օմ, իսկ I m= =4 √ 2 Ա:
2 2
5
φ փուլային շեղումը որոշվում է դիմադրությունների եռանկյու-
նուց (նկ.59բ)
x 4 0 '
φ=ψ u−ψ i=arctg =arctg =53 10 ,
r 3
որտեղից
0 ' 0 0 ' 0 '
ψ i=ψ u−53 10 =30 −53 10 =−23 10 :
Հետևաբար
i=4 √ 2sin ( 1000 πt−230 10' ) Ա:
Տարրերի սեղմակներում ur , u L , uC լարումները որոշվում են
հետևյալ կերպ.
ur =ri=12 √ 2 sin ( 1000 πt −230 10' )Վ,
di
u L =L =141,7 cos ( 1000 πt−23 10 )Վ,
0 '
dt
t
1
uC = ∫ idt=−119,7 cos ( 1000 πt −23 10 )Վ:
0 '
C 0
Շղթայի հզորությունները որոշվում են հզորությունների եռան-
կյունուց (նկ.59գ)
2 0 '
P=I r=U r I =UIcosφ=20 ∙ 4 ∙ cos 53 10 =47,95 Վտ,
2 0 '
Q=I x =U x I =UIsinφ=20 ∙ 4 ∙ sin53 10 =64 ՎԱռ,
S= √ P2 +Q2=I 2 z =UI=20 ∙ 4=80 ՎԱ:
60. Կոճի պարամետրերը որոշելու համար հավաքված է
շղթա, որի սխեման պատկերված է նկ.60- ում: Կոնդենսատորի
x C դիմադրությունն այնպիսին է, որ բանալու բաց և փակ վիճակ-
ների դեպքում ամպերմետրի ցուցմունքը չի փոխվում՝ I A=4 Ա:
Որոշել կոճի r ակտիվ և x L ինդուկտիվ դիմադրությունները, եթե
U =120Վ, x C =48 Օմ:

կոճ
A
33 Նկ. 60
Պատ. 18 Օմ, 24 Օմ:
61. Շղթային (նկ.61) միացված գործիքների ցուցմունքներն են՝
U =173 Վ, U 1=U 2=100Վ, I =10Ա: Որոշել սպառիչի r և x
դիմադրությունները, ինչպես նաև ծախսված հզորությունը:

A
սպա
V1 ռ
ի
V չ V2

Նկ. 61
Պատ. 5 Օմ; 8,7 Օմ; 500 Վտ:
62. Հոսանքի աղբյուրի ինչ- որ մի հաճախության դեպքում
շղթայի տարրերի սեղմակներում լարումների գործող արժեքները
ներկայացված են նկ.62- ում: Որոշել U ac և U bd լարումները, եթե
էներգիայի աղբյուրի հաճախությունը մեծանա երկու անգամ:

1Վ 2Վ 2Վ
3Վ

1Վ 2Վ 1Վ

Նկ. 62
Պատ. 5,83 Վ; 9,55 Վ:
u1=80 sin ( 314 t+30 )Վ,
0
63. Շղթայում (նկ. 63) հայտնի են
u2=60sin ( 314 t−60 )Վ լարումները և r 1=4 Օմ, x 1=3 Օմ, դիմա-
0

դրությունները: Որոշել u լարումը, i հոսանքը և r 2 , x2 դիմա-

դրությունները:

Նկ. 63
34
Պատ. 100 sin ( 314 t−7 0) Վ, 16 sin ( 314 t−7 0 ) Ա, r 2=2,26 Օմ, x 2=3 Օմ
ունակային դիմադրություն է:
64. Երկու՝ r 1=1 Օմ, r 2=2 Օմ ակտիվ դիմադրությունների
զուգահեռ միացմամբ շղթան սնվում է J ( t ) =3 √ 2 sin ωt Ա հոսանքի
աղբյուրից (նկ. 64): Որոշել i 1 , i 2 հոսանքները և մուտքի u լարումը:

Պատ. 2 √ 2 sin ωt Ա; √ 2 sin ωt Ա; 2 √ 2 sin ωt Վ:

Նկ. 64
65. Շղթան բաղկացած է հաջորդաբար միացված երեք
սպառիչներից (նկ.65) r 1=2 Օմ, x 1=4 Օմ, r 2=6 Օմ,
x 2=3 Օմ,r 3 =3 Օմ, x 3=4 Օմ, որոնցով անցնում է I =10Ա հոսանք:
Որոշել U 1 ,U 2 , U 3 ,U լարումները, P ակտիվ հզորությունը և cosφ
հզորության գործակիցը:
Պատ. 44,7 Վ; 67 Վ; 50 Վ; 114 Վ; 1100 Վտ; 0,965:
66. Հայտնի են r , L, C տարրերի զուգահեռ միացմամբ շղթայի
(նկ.66ա) ճյուղերի հոսանքների գործող արժեքները I =I L =¿
¿ 10Ա, I C =1,34 Ա և ակտիվ հզորությունը՝ P=800 Վտ: Որոշել
շղթայի ճյուղերի տարրերի r , x L , x C դիմադրությունները, i ակն-
0
թարթային հոսանքը, Q և S հզորությունները,
Նկ. 65 եթե ψ u=40 :

ա) բ)
Նկ. 66

Լուծում: Հաշվարկների համար օգտվում են շղթայի վեկտո-

րական դիագրամից (նկ.66բ), որից ստացվում են հոսանքների

35
(նկ.66գ), հաղորդականությունների (նկ.66դ) և հզորությունների
(նկ.66ե) եռանկյունները ( I L > I C դեպքի համար):
Անհայտ դիմադրությունները կարելի է որոշել Օհմի օրենքով
U U U
r= ,x = , x = ,
Ir L IL C IC
եթե հայտնի են I r հոսանքը և U լարումը:

Նկ.66.գ Նկ.66.դ Նկ.66.ե

Օգտվելով հոսանքների եռանկյունուց (նկ.66գ)՝

I r= √ I 2−(I L −I C )2=√ 100−(10−1,34)2=5Ա,
իսկ U լարումը կորոշվի ակտիվ հզորության արտահայտու-
թյունից
P
U= :
Icosφ
Հզորության գործակիցը (նկ.66գ) կլինի
Ir 5
cosφ= = =0,5,
I 10
800
հետևաբար U = =160Վ:
10 ∙ 0,5
Այսպիսով,
160 160 160
r= =32 Օմ , x L = =16 Օմ , x C = =120 Օմ:
5 10 1,34
Հաստատված ռեժիմում i=I m sin ( ωt +ψ i ), որտեղ
I m=√ 2 I =10 √2Ա, ,
I L −I C 10−1,34 0
φ=arctg =arctg =60 =ψ u−ψ i ,
Ir 5
իսկ
ψ i=ψ u−600=−20 0 ,

36
ուստի
i=10 √ 2sin ( ωt−20 ) Ա:
0

Շղթայի ռեակտիվ և լրիվ հզորությունները կորոշվեն հզորու-

թյունների եռանկյունուց (նկ.66.ե)
2 0
Q=U b=UUb=U I ռ=UIsinφ=160 ∙ 10 sin60 =1385,64 ՎԱռ,
2
S=U y =UyU =UI=10 ∙ 160=1600 ՎԱ:
67. Լարման աղբյուրի մի որևէ հաճախության դեպքում
թվային արժեքներով տրված են շղթայի ճյուղերի հոսանքների
գործող արժեքները: Որոշել. ա) I 2 , I 1 , I հոսանքները, բ) I 2 , I 1 , I
հոսանքները, երբ աղբյուրի հաճախությունը մեծանա երկու
անգամ:

1Ա 2Ա 2Ա 3Ա 1Ա 2Ա

Նկ. 67

Պատ. ա) 4 Ա, 2,82 Ա, 3,6 Ա; բ) 0,5 Ա, 4 Ա, 4,6 Ա:

68. Հայտնի են. u=20 sin10 4 t Վ, r =5 Օմ, L=1 մՀն,
C=25մկՖ (նկ.66ա): Որոշել ճյուղերի i r , i L , i C , i ակնթարթային
հոսանքները:
Պատ. 4 sin 104 t Ա,2 sin(10 ¿ ¿ 4 t −900 )¿Ա,
5 sin(10 ¿ ¿ 4 t+ 900 )¿ Ա,5 sin(10 ¿ ¿ 4 t+ 370 )¿ Ա:
69. Հայտնի է, որ K բանալու բաց և փակ վիճակներում
I =10Ա (նկ.69): Որոշել x L , x C դիմադրությունները, եթե
U =120 Վ, r =15 Օմ:

Նկ. 69
Պատ. 20 Օմ, 10 Օմ:

37
 70. Որոշել ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե I r=3 Ա , I L =¿
¿ 8 Ա , I C =4 Ա (նկ.70): Ինչպե՞ս կփոփոխվեն ճյուղերի հոսանքնե-
րը և ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե մուտքի լարման գործող ար-
ժեքը պահելով անփոփոխ՝ հաճախությունը երկու անգամ
փոքրացվի:

r
A
Նկ. 70
Պատ. 5 Ա, 16 Ա, 2 Ա, 3 Ա, 14,32 Ա:
71. Նկ.71- ում պատկերված է ինչ- որ մի շղթայի վեկտորա-
կան դիագրամը: Պատկերել դիագրամին համապատասխանող
շղթան:

ա) բ)
Նկ. 71
Պատ. Նկ.71.բ- ում պատկերված է որոնելի շղթան:
72. Շղթային (նկ.72ա) միացված վոլտմետրի և ամպեր-
մետրերի ցուցմունքներն են. U =200Վ, I 1=I 2 =20Ա, I =¿
¿ 17,9Ա: Որոշել r և x դիմադրությունները, ինչպես նաև
սպառիչում ծախսված հզորությունը:
A A2 սպա
ռ
A1 ի
V
չ

ա) բ)
Նկ. 72
38
Լուծում: Նկ. 72բ- ում կառուցված է շղթայի վեկտորական
դիագրամը: Օգտվելով կոսինուսների թեորեմից և նկ. 72բ- ից՝
կարելի է որոշել α անկյունը
I 2=I 12+ I 22−2 I 1 I 2 cosα ,
որտեղից
2 2 2
I −I 1 −I 2
cosα= =0,6 , իսկ α =53,16 0,
2 I1 I2
1800−53,16 0 0
β= =63,42 , φ=900 −63,420=26,6 0:
2
Սպառիչում ծախսված ակտիվ հզորությունը կլինի
0
Pսպ =UIcosφ=200 ∙ 17,9∙ cos 2 6,6 =3200Վտ,
մյուս կողմից՝
2
Pսպ =r I 2,
Pսպ 3200
որտեղից r= 2 = 2
=8 Օմ:
I2 20
Սպառիչի լրիվ դիմադրությունը որոշվում է Օհմի օրենքով
U 200
=10 Օմ =√ r + x ,
2 2
z սպ= =
I 2 20
որտեղից
x=√ z 2սպ−r 2=√ 102−82 =6 Օմ:
73. Ունակության որ՞ արժեքի դեպքում նկ.73- ում պատ-
կերված սխեմայի ինդուկտիվություն պարունակող ճյուղի
հոսանքը երեք անգամ մեծ կլինի ունակություն պարունակող
ճյուղի հոսանքից, եթե r 1=9 Օմ, r 2=3 Օմ, L=1,28 մՀն,
f =500Հց:

Նկ. 73

39
Պատ. 26,5 մկՖ:
74. Ասինխրոն շարժիչը ծախսում է 20 Ա հոսանք, երբ
cos φ1=0,8 (φ 1> 0¿ : Շարժիչին զուգահեռ միացված է կոնդենսա-
տոր (նկ.74), որի ճյուղով անցնում է 10 Ա հոսանք: Օգտվելով
շղթայի վեկտորական դիագրամից՝ որոշել չճյուղավորված մասի
I հոսանքը և cosφ հզորության գործակիցը:

Նկ. 74
Պատ.16,1 Ա; 0,994:
75. Պասիվ երկբևեռի (նկ. 75) մուտքի լարման և հոսանքի
արտահայտություններն են. u=12sin (10 ¿ ¿ 3 t +90 0) ¿ Վ,
i=20 sin(10 ¿ ¿ 3t +300 )¿ Ա: Որոշել երկբևեռի մուտքային
դիմադրությունը, ակտիվ, ռեակտիվ, լրիվ հզորությունները,
համարժեք հաջորդական փոխարինման սխեմայի r,x
դիմադրությունները:

Պ
Նկ. 75
Պատ.0,6 Օմ, 60 Վտ, 103,9 ՎԱռ, 120 ՎԱ, 0,3 Օմ, 0,52 Օմ:
76. Շղթայում (նկ.76) հայտնի են r 2=x 2, I 1=I 2 : Պահանջվում
է. ա) որակապես կառուցել շղթայի վեկտորական դիագրամը, բ)
օգտվելով այդ դիագրամից` որոշել ⃗ U լարման և ⃗I հոսանքի միջև
φ փուլային շեղումը:

Նկ.
4076
Պատ.22,50 :
77. Արտադրամասում տեղադրված են զոդող ապարատ,
էլեկտրական շարժիչ և տաքացնող վառարան: Զոդող ապարատի
ծախսած հզորությունը P1=6 կՎտ, իսկ հզորության գործակիցը՝
cosφ 1=0,5: Շարժիչի ծախսած հզորությունը՝ P2=12կՎտ, որի
cosφ 2=0,8: Տաքացնող վառարանի ծախսած հզորությունը՝ P3=¿
10 կՎտ, երբ cosφ 3=1: Որոշել ամբողջ բեռնվածքի cosφ հզո-
րության գործակիցը: Որքա՞ն պետք է լինի կոնդենսատորների
մարտկոցի հզորությունը, որը պետք է միացնել բեռին զուգահեռ,
որպեսզի արտադրամասի cosφ - ն բարձրանա մինչև 0,9:
Պատ. 0,82 , −5,8 կՎԱռ:
78. Նկ.78- ում ցույց տրված սխեմաների համար Կիրխհոֆի
օրենքներով կազմել անկախ հավասարումներ հոսանքների և
լարումների ակնթարթային արժեքներով:

Նկ. 78

79. Նկ.79 ա, բ, գ- ում պատկերված սխեմաների համար

Կիրխհոֆի օրենքներով կազմել անկախ հավասարումներ
հոսանքների և լարումների ակնթարթային արժեքներով:

Նկ. 79.ա
41 Նկ. 79.բ

Նկ. 79.գ
 Սինուսոիդային հոսանքի շղթաների անալիզը
կոմպլեքս (սիմվոլիկ) մեթոդով

Հիմնադրույթներ և հարաբերակցություններ

Վեկտորական դիգրամներում սինուսոիդային լարումը,

հոսանքը ներկայացվում էին պտտվող վեկտորներով: Պտտվող
վեկտորը կարելի է գրել նաև կոմպլեքս ֆունկցիայով: Այսպես
j (ωt+α) jωt
Ae = Ȧ e ,
որտեղ Ȧ ¿ Ae jα կոմպլեքս ամպլիտուդն է , իսկ e jωt - ն պտտման
օպերատորն է ( j=√ −1, իսկ j 2 =−1¿ : Կոմպլեքս Ȧ ամպլիտուդի
բազմապատկումը e jωt - ով նշանակում է Ȧ վեկտորը պտտել ωt
անկյունով ժամսլաքի պտտման հակառակ ուղղությամբ:
Գրելով կոմպլեքսային ֆունկցիան եռանկյունաչափական
տեսքով՝
A e j ( ωt+α )=Acos ( ωt+ α ) + jAsin ( ωt +α )
երևում է, որ սինուսոիդային ֆունկցիան կոմպլեքսային ֆունկ-
ցիայի կեղծ մասի գործակիցն է: Հետևաբար, գոյություն ունի որո-

42
շակի համապատասխանություն կոմպլեքսային և սինուսոի-
դային ֆունկցիաների միջև:
Պասիվ տարրերից բաղկացած ճյուղի Z կոմպլեքս դիմա-
դրությունը որոշվում է այդ ճյուղի U̇ լարման և İ հոսանքի կոմպ-
լեքսների հարաբերությամբ
U̇ m U̇
Z= = =r+ jx=z e jφ ,
İ m İ
jψ jψ
որտեղ U̇ m =U m e , İ m=I m e , լարման և հոսանքի կոմպլեք-
u i

սային ամպլիտուդներն են, իսկ U̇ =U e j ψ , İ =I e jψ լարման և

u i

հոսանքի գործող արժեքների կոմպլեքսները:

r , L, C տարրերի հաջորդաբար միացման դեպքում այդ
տեղամասի Z կոմպլեքս դիմադրությունը հավասար է առանձին
տարրերի Z r , Z L , ZC կոմպլեքս դիմադրությունների գումարին
1 jφ
Z=Z r + Z L +Z C =r + jωL− j =r + jx=z e :
ωC
Պասիվ տարրերից բաղկացած ճյուղերի զուգահեռ միացման
դեպքում համարժեք Y կոմպլեքս հաղորդականությունը հավա-
սար է առանձին ճյուղերի կոմպլեքս հաղորդականությունների
գումարին
n
İ m İ
Y =∑ Y k =¿ = =g− jb= y e− jφ ¿
k=1 U̇ m U̇
ընդ որում, Y =1 /Z :
Ճյուղավորված շղթաների անալիզը կատարվում է
Կիրխհոֆի օրենքներով՝ գրված կոմպլեքս տեսքով

{
n

∑ İ k =0 ,
k=1
n n

∑ Z k İ k=∑ Ė k :
k=1 k=1

Պասիվ երկբևեռի կոմպլեքս հզորությունը

¿ jφ
Ṡ= U̇ İ =UIcosφ+ jUIsinφ=P+ jQ=S e ,
¿
որտեղ İ հոսանքի կոմպլեքսի լծորդն է:

43
 Շղթայի հզորությունների հաշվեկշռի հավասարումը կոմպ-
լեքս տեսքով հետևյալն է.
n n

∑ ( Ėk İ ¿k + U̇ k J̇ ¿k)=¿ ∑ ( I 2k r k + j I 2k x k ) , ¿
k =1 k=1
¿
որտեղ U̇ k - ն հոսանքի աղբյուրի լարման կոմպլեքսն է, իսկ J̇ k - ն՝
հոսանքի աղբյուրի հոսանքի կոմպլեքսի լծորդը, r k , x k - ն տվյալ
ճյուղի ակտիվ և ռեակտիվ դիմադրություններն են:

80. Էներգիայի աղբյուրների լարումները փոփոխվում են

սինուսոիդային օրենքով՝ ω անկյունային հաճախությամբ:
Լարումների կոմպլեքսային ամպլիտուդները ներկայացված են
0

հետևյալ տեսքերով. ա) U̇ m =10 e− j 30 Վ, բ) U̇ m =( 5+ j 7 ) Վ,

գ) U̇ m =(−5+ j 7 ) Վ: Յուրաքանչյուր դեպքի համար գրել u(t )
լարման արտահայտությունը:
Պատ. ա) 10 sin ( ωt−30 0 ) Վ, բ) 8,6 sin ( ωt +54 0 30 ' ) Վ,
գ) 8,6 sin ( ωt +125 0 30' )Վ:
81. Հայտնի են հինգ հոսանքների ակնթարթային արժեքների
արտահայտությունները. i 1=2 sin ωt Ա, i 2=6 √ 2 sin ( ωt−600 ) Ա,
i 3=4 sin ( ωt +45 0 )Ա, i 4 =8 √ 2 cos (ωt +30 ) Ա,
0

i 5=−10 sin ⁡(ωt +1200 ) Ա: Գրել այդ հոսանքների կոմպլեքսային

ամպլիտուդների արտահայտությունները և պատկերել այդ
վեկտորները կոմպլեքս հարթության վրա:
Պատ. İ 1m =2Ա, İ 2 m=¿ Ա, İ 3 m=¿ Ա,
İ 4 m=¿ Ա, İ 5 m=( 5− j 8,66 )Ա:
82. Երկու՝ Z1 , Z 2կոմպլեքս դիմադրությունների հաջորդա-
բար միացմամբ շղթայում (նկ.82) U 1 լարումը ետ է ընկած
հոսանքից 90 0- ով: Որոշել Z1 , Z 2կոմպլեքս դիմադրությունները,
եթե I =10Ա,U =U 1 ¿ U 2=100 Վ:

44
Նկ. 82 Նկ. 82.ա
Լուծում: Ողղենք İ - ը կոմպլեքս հարթության իրական առանց-
քով, այդ դեպքում İ =I=10 Ա: Համաձայն Օհմի օրենքի,
0
− j 90
U̇ U e 0

Z1 = 1 = 1 =10 e− j 90 =− j10 Օմ:

İ I
Օգտվելով շղթայի վեկտորական դիագրամից (նկ.82ա) և Օհմի
օրենքից՝ կորոշվի Z2 կոմպլեքս դիմադրությունը՝
0
j 30
U̇ U e
=10 ( cos 30 + jsin 30 ) =(5 √ 3+ j5)Օմ:
0 0
Z2 = 2 = 2
İ I
83. Պասիվ երկբևեռի (նկ.83) մուտքի լարման և հոսանքի
կոմպլեքսներն են՝ U̇ =(−40+ j 40) Վ, İ =( 2+ j 4 ) Ա: Որոշել
ակնթարթային u լարումը, i հոսանքը, Ṡ կոմպլեքս հզորությունը,
ինչպես նաև P ակտիվ և Q ռեակտիվ հզորությունները:

Պ
Նկ. 83
Պատ. 80 sin ( ωt +135 ) Վ,
0
6,3 sin ⁡( ωt+ 63 0
26' ) Ա, ( 80− j 80 ) ՎԱ,
80 Վտ, −80 ՎԱռ:
84. Պասիվ երկբևեռի (նկ. 83) մուտքի լարման և հոսանքի
արտահայտություններն են u=200 √ 2 sin ⁡( ωt+ 300) Վ,
i=10 √ 2sin ( ωt−200 )Ա: Որոշել. ա) մուտքային Z կոմպլեքս դիմա-
դրությունը և Y կոմպլեքս հաղորդականությունը, բ) երկբևեռին
համարժեք հաջորդական (նկ.84ա) և զուգահեռ (նկ.84բ)
փոխարինման սխեմաների պարամետրերը, գ) լարման և հոսան-
քի ակտիվ և ռեակտիվ բաղադրիչները:

45
ա) բ)
Նկ. 84
Պատ. ( 12,86+ j15,32 ) Օմ; ( 3,2− j3,8 ) ∙ 10−2 Սիմ; 12,86 Օմ; 15,32 Օմ;
3,2∙ 10−2 Սիմ; -3,8∙ 10−2 Սիմ; 128,56 Վ; 153,21 Վ; 6,43 Ա; 7,66 Ա:
85. Կոճը սինուսոիդային U 1=100 Վ լարման աղբյուրին
միացնելիս շղթայի կոմպլեքս հզորությունը՝ Ṡ= ( 20+ j 40 ) ՎԱ:
Որոշել կոճի ծախսած հզորությունը, երբ այն միացվում է
U 2=100 Վ հաստատուն լարման աղբյուրին:
Պատ. 100 Վտ:
86. Շղթայում (նկ. 86) հայտնի են u1=10 sin ( ωt+150 0 )Վ,
u2=−10 cosωt Վ լարումները: Որոշել u լարումը և վոլտմետրի
ցուցմունքը:

Նկ. 86
Պատ. 10 sin ( ωt−150 )Վ, U V =7,07Վ:
0

87. Շղթայում (նկ. 87) հայտնի են ճյուղերի հոսանքները՝

i 1=sin(314 t−60 ) Ա, i=5 sin ( 314 t−15 0 )Ա: Որոշել i 2 հոսանքը:
0

Նկ. 87
Պատ. 4,35 sin ( ωt−60 ) Ա:
88. Հայտնի են կոճի և կոնդենսատորի հաջորդաբար միաց-
մամբ շղթայի (նկ.88) տարրերի պարամետրերը r 1=r 2=x C =¿
¿ 1 Օմ, x L =2 Օմ: Որոշել U̇ 1 , U̇ 2 լարումների կոմպլեքսները և
դրանցով կազմված անկյունը, եթե , u=50 √ 2 sinωt Վ:

46
 Նկ. 88

Լուծում: Կոճի և կոնդենսատորի կոմպլեքս դիմադրություններն

են՝
Z1 =r 1+ j x L =(1+ j2) Օմ, Z2 =r 2− j x C =(1− j) Օմ:
Շղթայի կոմպլեքս դիմադրությունը կլինի
Z=Z 1 + Z2 =1+ j 2+ 1− j=(2+ j) Օմ:
Համաձայն Օհմի օրենքի՝
U̇ 50 50( 2− j)
İ = = = =( 20− j10 )Ա,
Z 2+ j 5
U̇ 1= İ Z 1=( 20− j 10 ) (1+ j2 )=( 40+ j 30 )Վ,
U̇ 2= İ Z 2=( 20− j 10 ) ( 1− j ) =( 10− j30 ) Վ,
30 0 30 0
φ 1=arctg =36,87 ,φ 2=−arctg =−71,57 ,
40 10
0
φ=φ 1−φ2=108 25 ' :
89. Կոճի, կոնդենսատորի և ռեզիստորի հաջորդաբար միաց-
մամբ շղթայում (նկ.89) r =4 Օմ, L=1 մՀն, C=100 մկՖ,
ω=5 ∙10 3 վ−1: Որոշել i հոսանքը, ur , u L , uC լարումնեը կոմպլեքս
մեթոդով:

Նկ. 89

Պատ. 4 sin ( 5 ∙103 t+ 680 ) Ա, 16 sin(5 ∙ 103 t +680 ) Վ,

20 sin(5 ∙ 103 t +1580 ) Վ, 8 sin ( 5 ∙10 3 t−220 )Վ:

47
 90. Կոճի (r 2=3 Օմ, x 2=4 Օմ) և կոնդենսատորի (r 1=8 Օմ,
x 1=6 Օմ) զուգահեռ միացմամբ շղթայի մուտքին կիրառված
լարումը՝ U =200Վ (նկ. 90): Որոշել շղթայի z լրիվ դիմադրու-
թյունը, cosφ հզորության գործակիցը, I 1 , I 2 , I հոսանքները և P
ակտիվ հզորությունը:

Նկ. 90
Պատ. 4,47 Օմ; 0,895; 20 Ա; 40 Ա; 44,74 Ա; 8008,5 Վտ:
91. Զուգահեռ միացված երեք սպառիչների (նկ. 91) ակտիվ և
ռեակտիվ դիմադրություններն են. r 1=5 Օմ, x 1=2 Օմ,
r 2=2,5 Օմ, x 2=5 Օմ, r 3 =1,25 Օմ, x 3=2,5 Օմ: Հաշվել համարժեք
g , b , y հաղորդականությունները, փուլային շեղման φ անկյունը
և ամպերմետրի ցուցմունքը, եթե U =20 Վ:
Լուծում: Ճյուղերի և շղթայի կոմպլեքս հաղորդականություններն
են.
1 1 1 5− j2
Y 1= = = = =( 0,17− j 0,069 ) Սիմ,
Z 1 r 1 + j x1 5+ j 2 29
1 1 1 2,5− j5
Y 2= = = = =(0,08− j 0,16) Սիմ,
Z2 r 2 + j x 2 2,5+ j5 31,25
1 1 1 1,25+ j 2,5
Y 3= = = = =(0,16+ j0,32) Սիմ:
Z3 r 3− j x 3 1,25− j2,5 7,8125

A
Նկ. 91

48
 Y =Y 1+Y 2+Y 3 =( 0,415+ j 0,095 ) Սիմ:
Շղթայի համարժեք g ակտիվ, b ռեակտիվ և y լրիվ հաղոր-
դականություններն են.
g=0,415Սիմ, b=0,095 Սիմ, y= √ g2 +b 2=0,425Սիմ:
Փուլային շեղման φ անկյունը որոշելիս նկատի է առնվում, որ
համարժեք շղթան ունի ակտիվ ունակային բնույթ, հետևաբար
φ=arctg ( −bg )=arctg− 0,095
0,415
=−12,4 : 0

Ամպերմետրի ցուցմունքը որոշվում է Օհմի օրենքով

I A=Uy=20 ∙ 0,425=8,5 Ա:
92. r , L, C տարրերի զուգահեռ միացմամբ շղթայի (նկ.92)
մուտքին կիրառված լարումը u=20 cos ( 104 t +150 )Վ, իսկ
r =5 Օմ, L=1 մՀն, C=25 մկՖ: Որոշել i r , i L , i C , i հոսանքները
կոմպլեքս մեթոդով:

Նկ. 92

Պատ. 4 sin ( 104 t+ 1050 )Ա, 2 sin ( 104 t+ 150 )Ա, 5 sin ( 104 t +1950 )Ա, .
5 sin(10 4 t +1420 ) Ա:
93. Շղթան պարունակում է զուգահեռ միացված երեք սպա-
ռիչ (նկ. 93) որոնց կոմպլեքս հաղորդականություններն են՝
0 0 0

Y 1=0,2 e j 45 Սիմ, Y 2=0,1e− j 37 Սիմ, Y 3=0,35 e j53 Սիմ: Աղբյուրի

ճյուղի հոսանքը՝ I =2,2Ա: Որոշել ա) շղթայի մուտքային հաղոր-
դականությունը, բ) շղթայի մուտքի լարումը, գ) սպառիչների
հոսանքները և ծախսած հզորությունները, դ) շղթայի ծախսած
հզորությունը:

Նկ. 93 49
Ցուցում: İ հոսանքն ուղղել կոմպլեքս հարթության իրական
առանցքով:
Պատ. 0,56 Սիմ; 3,94 Վ; 0,79 Ա; 0,39 Ա; 1,38 Ա; 2,17 Վտ; 1,24 Վտ; 3,26 Վտ;
6,67 Վտ:
94. r , L, C տարրերի զուգահեռ միացմամբ շղթայում (նկ. 92)
հայտնի են ինդուկտիվության և ունակության մագնիսական և
էլեկտրական դաշտերի էներգիաների առավելագույն արժեք-
−3 −3
ները՝ W Lառ =8 ∙ 10 Ջ, W C առ =16 ∙10 Ջ, ինդուկտիվություն պա-
րունակող ճյուղի i L =2 √ 2sin 5 ∙10 t Ա հոսանքը և շղթայի
3

P=40 Վտ ակտիվ հզորությունը: Որոշել r , L, C պարամետրերի

մեծությունները, ինչպես նաև i հոսանքը:
Պատ. 10 Օմ; 2 մՀն; 40 մկՖ; 4 sin ( 5 ∙103 t+135 0 )Ա:
95. Հայտնի են շղթայի տարրերի պարամետրերը՝ r =1 Օմ,
x L =1 Օմ, x C =0,5 Օմ, իսկ ur =2 sinωt Վ (նկ. 95): Որոշել հոսան-
քի աղբյուրի J (t ) հոսանքը:

Նկ. 95
Պատ. 4,47 sin ( ωt+ 116 30 ) Ա:
0 '

96. Նկ.96- ում ցույց տրված շղթայում հայտնի է վոլտմետրի

ցուցմունքը U V =50Վ: Որոշել շղթայի մուտքի U լարումը, եթե
1
r 1=r 2=4 Օմ, L=60 մՀն, C= ∙ 104 մկՖ, ω=100 վ−1:
3

V
50
Նկ. 96
Լուծում: Ինդուկտիվ և ունակային դիմադրություններն են.
−3
x L =ωL=100 ∙60 ∙ 10 =6 Օմ,
1 1
x C= = =3
ωC 1 Օմ:
100 ∙ ∙10 4 ∙ 10−6
3
Համաձայն Օհմի օրենքի՝
U̇ U̇ 8− j 6 −2
İ 1= = =U̇ =U̇ (8− j6) ∙10 ,
r 1+ r 2+ j x L 8+ j6 100
U̇ U̇ 4+ j3
İ 2= = =U̇ =U̇ (0,16+ j0,12):
r 2− j x C 4− j 3 25
Համաձայն Կիրխհոֆի երկրորդ օրենքի՝
r 1 İ 1 + U̇ V −r 2 İ 2=0,
որտեղից
U̇ V =r 2 İ 2−r 1 İ 1=4 ( İ 2− İ 1 )=4 U̇ ( 0,16+ j0,12−0,08+ j0,06 )=¿ U̇ ( 0,32+ j 0,72 ) :
Ընդունելով U̇ V =U V =50Վ, կունենանք
U̇ V 50(0,32− j 0,72)
U̇ = = =( 25,8− j 58 ) Վ,
0,32+ j0,72 0,6208
հետևաբար,
U =√ 25,8 +58 =63,5 Վ:
2 2

97. Կոնդենսատորին համարժեք փոխարինման սխեմայում

4
(նկ.97) հայտնի են i C =10 sin 10 t Ա հոսանքը և շղթայի
Y = ( 0,1+ j 0,1 )Սիմ կոմպլեքսային հաղորդականությունը: Որոշել
շղթայի Ṡ կոմպլեքս հզորությունը:

Նկ. 97

51
Պատ. (500− j 500) ՎԱ:
98. Կոնդենսատորի զուգահեռ փոխարինման սխեմայի ճյու-
ղերի հոսանքների ակտիվ և ռեակտիվ բաղադրիչներն են. İ ա=16
Ա, İ ռ = j 12 Ա (նկ.98ա): Որոշել հաջորդական փոխարինման
սխեմայի (նկ.98բ) լարումների ակտիվ և ռեակտիվ
բաղադրիչները, եթե U̇ =100 Վ:

ա) բ)
Նկ. 98
Պատ. (64+j48) Վ, (36-j48) Վ:
99. Շղթայի ճյուղերի դիմադրությունների մեծություններն են.
r 1=5 Օմ, r 2=6 Օմ, x C =8 Օմ, իսկ ունակության սեղմակներում
լարման գործող արժեքը՝U C =24Վ: Որոշել ամպերմետրի ցուց-
մունքը (նկ.99):

A
Նկ. 99
Պատ. 8,16 Ա:
100. Էներգիայի ինդուկցիոն հաշվիչի փաթույթի I 2 հոսանքը
ցանցի U լարումից 90 0- ով ետ ընկնելու համար օգտագործվում է
նկ.100- ում բերված սխեման, որտեղ Z3 =(100+ j500) Օմ,
Z2 =( 400+ j 1000) Օմ: Որոշել r 1 դիմադրության մեծությունը, որի
դեպքում I 2 հոսանքը ետ է ընկնում U լարումից 90 0- ով:

Նկ. 100

52
Լուծում: İ 2 հոսանքը որոշվում է İ 3- ի միջոցով հետևյալ կերպ.
U̇
İ 3=
Z 2 ∙ r1 ,
Z3+
Z+r 1
իսկ
r1 r 1 U̇ r1
İ 2= İ 3 = =U̇
Z 2 +r 1 Z 3 ( Z 2 +r 1 ) + Z2 r 1 500 r 1−46 ∙10 + j(1500 r 1 +3 ∙ 105)
4

:
Ըստ պայմանի
5
1500 r 1 +3 ∙10
π
φ 2=atctg = , 4
500r 1−46 ∙ 10 2
4
4 46∙ 10
Հետևաբար 500 r 1−46 ∙10 =0 , որտեղից r 1= =920 Օմ:
500
101. Տարրերի խառը միացմամբ շղթայում (նկ. 101) հայտնի
են U 1=141 Վ լարումը, I 2=25Ա, I 3=15Ա հոսանքները և
շղթայում ծախսված հզորությունը՝ P=1000 Վտ: Որոշել r 1 , x 1
դիմադրությունները:

Նկ. 101

Պատ. 10 Օմ, 10 Օմ:

102. Նկ.102- ում պատկերված շղթայի համարժեք ակտիվ և
ռեակտիվ դիմադրությունները որոշելու համար տրված են
ճյուղերի տարրերի դիմադրությունների մեծությունները՝
r 1=30 Օմ, x 1=20 Օմ, r 2=50 Օմ, x 2=100 Օմ, r 3 =100 Օմ, x 3=50
Օմ:

53
 Նկ. 102
Պատ. 105 Օմ, 5 Օմ, ունակային բնույթի է:
103. Տարրերի խառը միացմամբ շղթայում (նկ.103) r =x L =¿
¿ 2 Օմ, x C =1 Օմ, i C =sin ( ωt −45 0) Ա: Որոշել u ակնթարթային
լարումը և կառուցել շղթայի վեկտորական դիագրամը:

Նկ. 103
0
Պատ. 1,41 sin ⁡(ωt −90 ) Վ:
104. Ընտրել սպառիչի Z2 դիմադրությունն այնքան, որ այն
հավասար լինի շղթայի (նկ. 104) Zմ մուտքային դիմադրությանը:
Որոշել I 1 , I 2 հոսանքները, եթե U̇ 1=1000 Վ, r =1550 Օմ, x=3000
Օմ:

Նկ. 104
Պատ. (2450+j1900) Օմ; 0,322 Ա; 0,153 Ա:
105. Նկ. 105- ում ներկայացված սխեման հնարավորություն է
տալիս անփոփոխ պահել I 3 հոսանքը` անկախ Z3 դիմադրու-
թյունից: Առաջին և երկրորդ տեղամասերի դիմադրությունների
ինչպիսի՞ արժեքների և ռեակտիվ դիմադրությունների միջև
ինչպիսի՞ հարաբերակցությունների դեպքում I 3- ը Z3 - ից
կախված չի լինի, երբ լարման U գործող արժեքը չի փոփոխվում:

54
 Նկ. 105
Z2
Պատ. İ 3=U̇ , եթե x 1=x 2:
x1 x2
106. Հայտնի են շղթայի (նկ. 106) տարրերի պարամետրերը՝
r 1=2 Օմ, r 2=4 Օմ, r 3 =2 Օմ, ωL 2=4 Օմ և ամպերմետրի
ցուցմունքը՝ I A=10 Ա: Որոշել շղթայի մուտքի u ակնթարթային
լարումը:

A
Նկ. 106

Լուծում: Շղթայի երրորդ ճյուղի I 3=I A հոսանքի վեկտորն

ուղղենք կոմպլեքս հարթության իրական առանցքով, այդ
դեպքում İ 3=I A=10 Ա:
Համաձայն Օհմի օրենքի
U̇ ab 20
U̇ ab =r İ 3=2 ∙ 10=20 Վ, İ 2= = =( 2,5− j 2,5 )Ա:
r 2+ jω L2 4 + j 4
Համաձայն Կիրխհոֆի առաջին օրենքի
İ 1= İ 2 + İ 3=2,5− j 2,5+10= (12,5− j 2,5 ) Ա:
Համաձայն Կիրխհոֆի երկրորդ օրենքի
U̇ =İ 1 r 1+ İ 2 ( r 2 + jω L2 )=( 12,5− j 2,5 ) 2+¿
0

+ ( 2,5− j 2,5 ) ( 4+ j 4 )=45− j 5=45,2 e− j 6 20 ´ Վ:

Կոմպլեքսից անցնելով ակնթարթային արժեքի կստացվի
U̇ ≓u= √ 2 ∙ 45,2sin ( ωt−60 20' )=63,84 sin ( ωt−6 0 20 ' ) Վ:

55
 3 3
107.Շղթայում (նկ.107) հայտնի են. r 1=10 Օմ, r 2=3∙ 10 Օմ,
L=2 ∙ 10 Հն, C=3 ∙10 Ֆ, Ė=2Վ, J̇=4 ∙ 10 Ա, ω=¿
−2 −9 −3

¿ 106վ-1: Որոշել ճյուղերի İ 1 , İ 2 հոսանքները:

Նկ. 107

Պատ. (-2+j1,17) մԱ, (2+j1,17) մԱ:

108. Նախորդ շղթայի (նկ.107) համար կազմել ակտիվ և ռե-
ակտիվ հզորությունների հաշվեկշռի հավասարումները:
Լուծում: Շղթայի ակտիվ և ռեակտիվ հզորությունների հաշվեկշ-
ռի հավասարումներն են.
Pտրված =P շղթա, Qտրված =Q շղթա:
Էներգիայի աղբյուրների կոմպլեքս հզորություններն են.
¿ −3 −3 −3
Ṡ Ė= Ė İ 1=2 (−2− j1,17 ) ∙ 10 =(−4 ∙10 − j 2,34 ∙ 10 ) ՎԱ,

(
U̇ J = İ 2 r 2− j
ωC
1
) (
−3 3
=( 2+ j 1,17 ) ∙ 10 3 ∙ 10 − j 6
1
)
10 ∙3 ∙ 10−9
=¿

¿(6,39+ j 2,84) Վ,
¿ −3
ṠJ̇ =U̇ J J̇ =( 6,39+ j 2,84 ) 4 ∙10 =¿
¿(25,56∙ 10−3 + j11,36 ∙ 10−3 ) ՎԱ:
Էներգիայի աղբյուրների զարգացրած ակտիվ և ռեակտիվ
հզորությունները կլինեն.
−3 −3
Pտրված =ℜ ( Ṡ E ) + ℜ ( Ṡ J )=−4 ∙ 10 +25,56 ∙10 =¿
−3
¿ 21,56 ∙10 Վտ,
Qտրված =Jm ( Ṡ E ) +Jm ( ṠJ ) =−2,34 ∙ 10−3 +11,36 ∙ 10−3=¿
−3
¿ 9,02 ∙10 ՎԱռ:
Շղթայի տարրերում ակտիվ և ռեակտիվ հզորություններն են.
P շղթա =I 21 r 1 + I 22 r 2=5,37 ∙ 103 ∙10−6+ 5,37∙ 3 ∙10 3 ∙ 10−6 =¿
−3
¿ 21,48 ∙10 Վտ,

56
 2 2 1 −6 3 −6 3
Q շղթա =I 1 ωL−I 2 =5,37 ∙ 10 ∙ 2∙ 10 −5,37 ∙ 10 ∙10 =¿
ωC
−3
¿ 8,95 ∙10 ՎԱռ:
Հետևաբար հաշվեկշռի հավասարումները կլինեն
−3
Pտրված =P շղթա=21,56 ∙ 10 Վտ,
−3
Qտրված =Q շղթա=9∙ 10 ՎԱռ:
109. Որոշել հոսանքի աղբյուրի J (t ) հոսանքը (նկ.109),
եթե
İ 2=( 0,5− j ) Ա, e 1=10 sin ( ωt−450 )Վ, r 1=x 1=10 Օմ, r 2=¿
¿ x 2=20 Օմ:

Նկ. 109

Պատ. 4,74 sin ( ωt−116 0 30' )Ա:

110. Զուգահեռ աշխատող երկու գեներատորներ սնում են
r 0 =3 Օմ, x 0=4 Օմ պարամետրերով սպառիչ (նկ. 110): Հայտնի
են՝ I 1=60 Ա, I 2=50Ա, I 0=100Ա,r 1=r 2=1 Օմ, x 1=x 2=¿
¿ 2 Օմ, I 2 հոսանքը I 0- ից փուլով ետ է ընկնում: Որոշել E1 , E2
էլ.շ.ու.- ները և դրանց միջև փուլային շեղումը:

Նկ. 110
57
Պատ. 618 Վ, 608 Վ, 9050´:

58