A. E. Powell - Ciało Przyczynowe

1
www.teozofia.org – Teozofia w Polsce
ARTHUR E.POWELL
CIAŁO PRZYCZYNOWE
The Casual Body and the Ego
Inne ksiki A.E.Powell'a wydane dotychczas w Polsce:
CIAŁO ETERYCZNE CIAŁO ASTRALNE CIAŁO MENTALNE
SPIS TRECI:
Wstp
Rozdział I: Opis ogólny

Rozdział II: Pole ewolucji
Rozdział III: Wyłonienie si monad
Rozdział IV: Formowanie piciu sfer
Rozdział V: Królestwa ycia
Rozdział VI: Wizanie atomów – I wysza triada
Rozdział VII: Wizanie atomów – II wysza triada
Rozdział VIII: Hierarchie twórcze
Rozdział IX: Dusze grupowe
Rozdział X: Mineralna dusza grupowa
Rozdział XI: Rolinna dusza grupowa
Rozdział XII: Zwierzca dusza grupowa
Rozdział XIII: Indywidualizacja – jej mechanizm i cel
Rozdział XIV: Metody i stopnie indywidualizacji
Rozdział XV: Funkcje ciała przyczynowego
Rozdział XVI: Skład i struktura
Rozdział XVII: Myl w sferze przyczynowej
Rozdział XVIII: Rozwój i zdolnoci ciała przyczynowego
Rozdział XIX: ycie po mierci
Rozdział XX: Triszna przyczyn reinkarnacji
Rozdział XXI: Atomy permanentne a mechanizm reinkarnacji
Rozdział XXII: Ego i reinkarnacja
Rozdział XXIII: Ego i jego "inwestycje"
Rozdział XXIV: Ego i osobowo
Rozdział XXV: Ego w osobowoci
Rozdział XXVI: Ego i osobowo – pomoce sakramentalne
Rozdział XXVII: Pami dawnych ywotów
Rozdział XXVIII: Ego we własnej sferze
Rozdział XXIX: Wtajemniczenie
Rozdział XXX: wiadomo buddhiczna
Rozdział XXXI: Ego i monada
Rozdział XXXII: Wysze wtajemniczenie
Zakoczenie
2
WSTP
Ksika ta stanowi czwarty i ostatni tom z serii o ciałach człowieka. Cała ta seria jest
napisana według tego samego planu. Około czterdzieci tomów w wikszoci autorstwa
Annie Besant i C. W. Leadbeatera zostało dokładnie przejrzanych, a zebrany materiał
sklasyfikowany i uporzdkowany według odpowiednich działów, tak aby da uczniowi
współczesnej teozofii zwarty i konsekwentny opis subtelniejszych ciał człowieka.
Ponadto włczono duo informacji o sferach lub wiatach, zwizanych z tymi czterema
ciałami człowieka. Dlatego prawdopodobnie bdziemy bliscy prawdy mówic, e w tych
czterech ksikach mona znale tre niemal wszystkiego, co zostało opublikowane przez
dwóch głównych pionierów w zakresie tajemnic odwiecznej mdroci; wyjtek stanowi
pewne specjalne zagadnienia (jak np. chemia okultystyczna). Autor ufa, e intensywna praca,
która zajła mu około trzech i pół lat, ułatwi nieco drog wszystkim pragncym uzyska
zwizły zarys tego, co mona by nazwa technicznym aspektem współczesnej teozofii.
Biorc pod uwag fakt, e w niedalekiej przyszłoci nasza wiedza okultystyczna o sferach
subtelniejszych ni sfera fizyczna prawdopodobnie ogromnie si zwikszy, uznałem za rzecz
podan podjcie tego niemałego zadania ułoenia w formie podrcznika wiadomoci, które
ju posiadamy, zanim ogólna ich masa stanie si zbyt trudna do takiej syntezy. Co wicej,
dziki uporzdkowaniu materiału konstruuj zarys lub szkielet, do którego bdzie mona
włcza dalsze informacje, w miar ich przybywania.
A. E. P.
SPIS RYSUNKÓW
1. Pocztek wszechwiata
2. Przejawienie wiadomoci Logosa
3. Odpowied materii
4. Zstpienie monad
5. Formowanie piciu niszych sfer
6. Królestwa ycia
7. Aspekty wiadomoci i właciwoci materii
8. Siedem typów monad i siedem typów materii
9. Powizanie permanentnych atomów: atmicznego, buddhiczne-go, mentalnego
10. Monada i wysza trójca
11. Powizanie jednostki mentalnej i permanentnych atomów: astralnego i fizycznego
12. Monada i wysza trójca
13. Siedem pierwotnych dusz grupowych
14. Mineralna dusza grupowa
15. Rolinna dusza grupowa
16. Zwierzca dusza grupowa
17. Podział zwierzcej duszy grupowej
18. Zwierzca dusza grupowa zawierajca tylko jedn triad
19. Indywidualizacja
3
20. Formowanie si duszy grupowej i ciała przyczynowego

21. Trzy fale ycia
22. Siedem stopni ewolucji i inwolucji
23. Od minerału do człowieka
24. Oddziaływanie ciała astralnego na ciało mentalne i przyczynowe
25. Cykl reinkarnacji
26. Ciało przyczynowe jako kielich (czara)
27. Ego i jego “inwestycja" (l)
28. Ego i jego “inwestycja" (II)
29. Ego i osobowo
30. Symbole znajdujce si na rys. 31-35
31. Pierwiastki “inteligentnego i kulturalnego" człowieka wieckiego
32. Pierwiastki subdiakona i diakona
33. Pierwiastki kapłana
34. Pierwiastki biskupa
35. Człowiek doskonały
36. Ego i mylokształty o nim w dewakanie
37. Ego w dewakanie
38. Jedno w wieloci
39. Monada, ego i osobowo (l)
40. Stosunek monady do ego i ego do osobowoci
41. Monada, ego i osobowo (II)
42. Monada, ego i osobowo: “zjednoczenie"
43. Symbolizm eucharystii
44. Wielkie trójkty Hierarchii
45. Hierarchia Okultystyczna
ROZDZIAŁ I: OPIS OGÓLNY
W poprzednich trzech tomach tej serii, a mianowicie w Ciele eterycznym. Ciele astralnym i
Ciele mentalnym, studiowalimy przebieg ycia kadego z tych trzech wyszych narzdzi
człowieka. W tomach tych wystarczyło wzi pod uwag kade z owych trzech narzdzi,
jakimi aktualnie posługuje si człowiek, i podda badaniu metody jego działania, prawa
wzrostu, mierci, a potem formowanie si zalka, jakim s atomy permanentne i jednostka
mentalna – nowych narzdzi tego samego rodzaju, umoliwiajcych ewolucj człowieka w
trzech niszych sferach.
Gdy zaczynamy z kolei studiowa ciało przyczynowe, praca nasza wchodzi w now faz i
przegld ewolucji człowieka musi mie o wiele szerszy zasig. Powodem tego jest fakt, e
podczas gdy ciała: eteryczne, astralne i mentalne istniej tylko w cigu jednej ludzkiej
inkarnacji, to znaczy s wyranie miertelne, to ciało przyczynowe istnieje przez czas całej
ewolucji człowieka, w cigu wielu inkarnacji, i dlatego jest wzgldnie niemiertelne.
Powiedzielimy: wzgldnie niemiertelne, poniewa jak zobaczymy w dalszym cigu, istnieje
moment, kiedy człowiek po zakoczeniu swej normalnej ludzkiej ewolucji rozpoczyna
4
ponadnormaln ewolucj i traci ciało przyczynowe, w którym ył i rozwijał si podczas
minionych wieków.
Dlatego zajmujc si ciałem przyczynowym człowieka, nie moemy ju pozosta w obrbie
osobowoci, przygldajc si kademu z jej narzdzi i poznajc z jej punktu widzenia, jak ono
słuy ewolucji prawdziwego człowieka, który si nim posługuje; musimy natomiast stan z
boku, patrzc z góry na narzdzia człowieka, jego osobowoci, traktujc je jako liczne
przemijajce instrumenty stwarzane na jego uytek, a potem odrzucane, tak jak si odrzuca
zuyte narzdzia, gdy spełniły swe zadanie.
Ponadto, aby nasze studium było dostatecznie szerokie i pełne, a z intelektualnego punktu
widzenia zadowalajce, musimy odkry i zbada pochodzenie i narodzenie ciała
przyczynowego, to znaczy pozna, jak si ono uformowało na pocztku. Stwierdzajc, e ma
pocztek, dostrzegamy natychmiast, e nie tylko musi ono mie swój koniec, ale take istnieje
jako inna forma wiadomoci, która posługuje si ciałem przyczynowym, podobnie jak ego w
ciele przyczynowym posługuje si ciałami osobowoci. T inn form wiadomoci jest
oczywicie ludzka monada. Aby wic w pełni zrozumie rol, jak odgrywa ciało
przyczynowe w ogromnej historii ewolucji ludzkiej, musimy te studiowa monad.
Cofajc si do narodzin, czyli uformowania si ciała przyczynowego, pogramy si od razu
w rozwaaniu nad zawiłym zagadnieniem duszy grupowej, którym musimy si zaj.
Szukajc pocztków duszy grupowej, dochodzimy, cofajc si krok za krokiem, do Trzech
Wielkich Fal Boskiego ycia, od których pochodz wszystkie formy przejawionego ycia.
Omawiajc Trzy Wielkie Fale musimy z koniecznoci zaj si równie w pewnej mierze
spraw uformowania materialnego wiata, od którego te fale płyn.
Aby zatem nasze studium ciała przyczynowego mogło by zrozumiałe, musimy opisa,
choby tylko w krótkim zarysie, powstanie pola ewolucji, pojawienie si na tym polu
wielkich strumieni ycia, wyłanianie si monad, budowanie licznych królestw ycia i
zanurzanie si monad za pomoc atomów permanentnych w materialnym wiecie oraz
stopniowy rozwój ycia duszy grupowej a do chwili, kiedy po eonach istnienia osignity
zostanie moment indywidualizacji i pojawi si po raz pierwszy ciało przyczynowe.
Potem nasze rozwaania pójd na ogół tym samym torem, jak w poprzednich ksikach tej
serii. Bdziemy musieli zaj si po kolei funkcjami ciała przyczynowego; jego składem i
struktur; natur myli przyczynowej; rozwojem i zdolnociami; czci ycia pomiertnego
człowieka, która upływa w ciele przyczynowym w wyszych niebiaskich wiatach.
Potem musimy przej do bardziej szczegółowego poznania istoty ego, które mieszka w ciele
przyczynowym i nim si posługuje, rzutujc w niego cykl reinkarnacji osobowoci za
osobowoci. Musimy pozna to, co nazywa si triszn, “pragnieniem", i jest prawdziw
przyczyn reinkarnacji; nastpnie atomy permanentne i mechanizm reinkarnacji oraz stosunek
ego do całego procesu reinkarnacji i osobowoci, któr ona rzutuje w nisze wiaty. Trzeba
starannie przeanalizowa cały stosunek ego do osobowoci, jego połczenie z ni oraz
sposób, w jaki jej uywa.
Osobny rozdział zostanie powicony niektórym sakramentalnym rodkom, majcym

wzmocni i ulepszy połczenie midzy ego a osobowoci, w dalszym rozdziale wyjaniona
zostanie sprawa pamici dawnych y.
5
Potem przejdziemy do opisu, o tyle, o ile jest to moliwe, ycia ego w jego własnej sferze. To
doprowadzi nas do wtajemniczenia i przyjcia do Wielkiego Białego Braterstwa, kiedy to
ciało przyczynowe na chwil znika. Podejmiemy prób opisu wiadomoci buddhicznej oraz
zwizłego przedstawienia faktów dotyczcych drugiego i wyszych wtajemnicze.
Wreszcie zakoczymy nasz dług histori opisem stosunku ego do jego “Ojca w niebisiech",
czyli monady.
Tak wic, jak ju powiedziałem, pole, które staramy si ogarn w tej ksice, jest o wiele
wiksze, anieli miało to miejsce w którymkolwiek z poprzednich trzech tomów tej serii.
Mam nadziej, e ksika ta pozwoli uczniowi teozofii uzyska wgld w cudown panoram
ludzkiej ewolucji i pozna w prawdziwej perspektywie rol, jak odgrywa kade z czterech
subtelnych ciał człowieka: eteryczne, astralne, mentalne i przyczynowe.
ROZDZIAŁ II: POLE EWOLUCJI
Przez pole ewolucji rozumiemy materialny wszechwiat, w którym odbywa si ewolucja.
Mówic cile, ycie, czyli duch, oraz materia nie maj w rzeczywistoci oddzielnego bytu,
lecz raczej stanowi dwa przeciwne bieguny jednego noumenu; ale dla intelektualnej analizy
dogodnie jest rozpatrywa te dwa aspekty lub bieguny tak, jakby były odrbne, w podobny
sposób jak budowniczy traktuje mniej lub bardziej oddzielnie plany czci budynku, chocia
stanowi one tylko abstrakcj jednej całoci – mianowicie budynku.
W naszym Układzie Słonecznym pole ewolucji składa si z siedmiu sfer lub wiatów, które
mona rozpatrywa w trzech grupach:
1. Pole przejawienia samego Logosa.
2. Pole normalnej ewolucji.
3. Pole normalnej ewolucji ludzkiej, zwierzcej, rolinnej, mineralnej i elementalnej.
Fakty te zestawia najblisza tabela.
Sfery adi i anupadaka istniały – jak to przyjmujemy – przed uformowaniem si Układu
Słonecznego. Mona sobie wyobrazi, e sfera adi obejmuje tyle materii przestrzeni,
symbolizowanej przez punkty, ile Logos wyznaczy na materialn podstaw układu, który ma
zamiar utworzy.
Sfer anupadaka, przedstawion za pomoc linii, moemy sobie wyobrazi jako złoon z tej
samej materii, zmodyfikowanej lub zabarwionej Jego indywidualnym yciem wszystko
oywiajc wiadomoci, dziki czemu roni si ona w pewnym stopniu od analogicznej
sfer^ w innym Układzie Słonecznym. Pojcia te mona przedstawi w sposób symboliczny
nastpujco:
Pole ewolucji
Numer Nazwa sfery
Pole ewoluccji
kolejny sfery Sanskrycka Polska
6
1 Adi (a)
I Ewolucja Logosa
2 Anupadaka (b)
3 Atma Duch Ponadnormalna ewolucja ludzka,
II
4 Budhi Intuicja tzn. ewolucja wtajemniczonych
5 Manas Umysł Normalna ewolucja ludzka,
III 6 Kama Uczucie zwierzca, rolinna i
7 Sthula Fizyczna działalno istot elementarnych
Rys. 1.: Pocztek wszechwiata
T przygotowawcz prac mona zilustrowa w inny sposób za pomoc dwóch układów

symboli, z których jeden obrazuje troiste przejawianie wiadomoci Logosa, a drugi troist
zmian materii odpowiadajc troistej zmianie wiadomoci.
Rys. 2.: Przejawienie wiadomoci u Logosa
Przyjrzyjmy si najpierw przejawieniu si wiadomoci po wyznaczeniu miejsca

wszechwiata (zob. rys. 2):
1. Logos pojawia si jako punkt wewntrz sfery.
2. Logos promieniuje z tego punktu w trzech kierunkach ku obwodowi sfery lub koła materii.
3. wiadomo Logosa powraca ku sobie, przejawiajc w kadym punkcie zetknicia si z

kołem jeden z trzech zasadniczych aspektów wiadomoci, znanych jako wola, mdro i
działanie, jak równie pod innymi nazwami. Przez połczenie trzech aspektów lub faz
przejawiania w zewntrznych punktach kontaktu z kołem powstaje podstawowy trójkt
kontaktu z materi. Trójkt ten, wraz z trzema trójktami, utworzonymi przez linie łczce
punkty na obwodzie z punktem rodkowym, stanowi “bosk tetraktys", zwan te czasem
Kosmiczn Czwórni (Ewaternerem).
7
Przyjrzyjmy si z kolei zmianom w materii powszechnej, które odpowiadaj przejawieniem

wiadomoci (zob. rys. 3). W sferze z substancji pierwotnej, czyli dziewiczej materii
przestrzeni:
1. Logos pojawia si jako punkt opromieniajcy sfery materii.
2. Punkt drga pomidzy rodkiem i obwodem, tworzc w ten sposób lini rozdzielajc ducha
i materi.
3. Punkt wraz z lini, po której si porusza, drga pod ktem prostym w stosunku do kierunku
poprzedniego drgania i tworzy wewntrz koła pierwotny krzy.
Powiada si wobec tego o krzyu, e “pochodzi" od Ojca (punktu) i Syna (rednicy) i
reprezentuje trzeci Logos, Twórczy Umysł lub Bosk Działalno, gotow do przejawienia si
w charakterze, Stwórcy.
Rys. 3.: Odpowied materii
ROZDZIAŁ III: WYŁONIENIE SI MONAD
Zanim przystpimy do omówienia działalnoci Trzeciego Logosa i szczegółów

przygotowania pola ewolucji, musimy odnotowa pojawienie si monad, czyli jednostek
wiadomoci, dla których zostało przygotowane pole ewolucji w materii wszechwiata.
Dokładniej omówimy je w nastpnym rozdziale.
Miriady tych jednostek, które maj si rozwija w powstajcym wszechwiecie, rozchodz si
po obrbie boskiego ycia, zanim utworzy si pole ich ewolucji. O tym ich pojawieniu si
napisano; To chciało; rozmno si i narodz si (Czandopaniszad VI, 11, 3); tak to dziki
aktowi woli powstaje wielu w jednym. Jest to akt woli Pierwszego Logosa, niepodzielnego
Pana, Ojca.
O monadach pisze si, e s iskrami Najwyszego Ognia, lub “boskimi czstkami".

Katechizm okultystyczny, cytowany w Doktrynie Tajemnej, powiada: Podnie głow, o łanu;
8
czy widzisz jedno, czy te niezliczone wiatła palce si ponad tob na ciemnym niebie o
północy? Czuj jeden płomie, o Guru-dewa; widz janiejce w nim niezliczone, nie
oddzielone iskry. Płomieniem jest Iwara, przejawiajcy si jako Pierwszy Logos; nie
oddzielonymi iskrami s monady, ludzkie i inne. Naley zwróci szczególn uwag na
okrelenie “nie oddzielone", które oznacza, e monady s samym Logosem.
Mona zatem okreli monad jako czstk boskiego ycia, wydzielon jako indywidualn
istot za pomoc najsubtelniejszej osłony materii, materii tak rzadkiej, e cho uycza kadej
monadzie odrbnej formy, to nie stanowi wcale przeszkody w swobodnym wzajemnym
kontaktowaniu si tak wyodrbnionego ycia z innym podobnym yciem w otoczeniu.
Monada nie jest wic czyst wiadomoci, czyst jani. Jest to abstrakcja. W konkretnym
wszechwiecie istnieje zawsze ja i jej powłoki, chociaby najsubtelniejsze, tak e jednostka
wiadomoci jest nierozdzielna od materii. Dlatego monada jest wiadomoci i materi.
Według teozofii monada jest tym samym co diwatma w filozofii indyjskiej.
Poniewa ycie monad jest yciem Pierwszego Logosa, mona je nazwa synami Ojca,
podobnie jak sam Drugi Logos jest synem Ojca; monady s jednak młodszymi synami,
niezdolnymi do działania w materii gstszej ni materia ich sfery – to jest sfery anupadaka;
natomiast Drugi Logos, majcy za sob wieki ewolucji, pierworodny wród wielu braci, jest
gotowy do przejawienia swych boskich mocy.
Chocia korzenie ycia monad znajduj si w sferze adi, to jednak one same przebywaj w
sferze anupadaka, gdy jeszcze nie maj ciał, w których mogłyby si przejawia; czekaj na
dzie “przejawienia synów Boych". Gdy tam pozostaj, Trzeci Logos rozpoczyna dzieło
przejawienia, kształtujc materi obiektywnego wszechwiata. Zostanie to opisane w
nastpnym rozdziale.
Rysunek 4 przedstawia monady, czekajce we własnej sferze, podczas gdy kształtuje si
wiat, w którym maj si one rozwija.
9
Rys. 4.: Zstpienie monad
Te jednostki wiadomoci zwane monadami s te okrelone mianem synów, którzy

przebywaj od pocztku stworzenia w “łonie ojca" i jeszcze nie stali si doskonali przez
cierpienie. Kada monada jest naprawd równa Ojcu
jako uczestniczca w Jego Bóstwie, ale nisza od Ojca jako uczestniczca w

człowieczestwie – według słów anastezyjskiego kredo. Kada ma z nim pój w głb
materii, aby podda sobie rzeczy wszystkie (l. Kor. IV, 25). Ma by posiadana w słaboci, aby
mogła powsta z mocy (tame IV, 43). Rozwijajc owe moliwoci, ze stanu statycznego ma
si sta dynamiczna i rozwija wszystkie boskie zdolnoci.
Chocia we własnej sferze – anupadaka – monada jest wszystkowiedzca i wszechobecna, to

w innych sferach jest niewiadoma, “bez czucia"; musi zasłoni sw chwał pograjc si w
materi, która j olepia, aby mogła si sta wszystkowiedzca i wszechobecna we
wszystkich sferach, zdolna do reagowania na wszystkie boskie wibracje we wszechwiecie, a
nie tylko na wibracje najwyszych sfer.
Poniewa monady wywodz swój byt od Pierwszego Logosa, jego wola przejawienia si jest
take ich wol. Dlatego cały proces ewolucji indywidualnego “ja" jest wybran przez nie
same działalnoci. Znajdujemy si tutaj, w materialnych wiatach, poniewa my sami jako
monady chcielimy y; jestemy zdeterminowani przez samych siebie, kierujemy si własn
wol. Ten boski impuls, zmierzajcy zawsze do pełniejszego przejawienia ycia, daje si
dostrzec wszdzie w naturze i czsto okrelany jest jako wola ycia. Przejawia si w nasieniu,
które wypuszcza swój kiełek ku wiatłu, w pczku rozbijajcym swe wizienie i rozwijajcym
si ku słocu. Działa w twórczym geniuszu malarza, rzebiarza, poety, muzyka, rzemielnika.
Z tego impulsu wewntrznego do stwarzania rodzi si najsubtelniejsza przyjemno,
najdelikatniejszy smak czy zapach rozkoszy. Wszystkie istoty odczuwaj swe ycie
najbardziej wtedy, gdy rozmnaaj si przez stwarzanie. Rozprzestrzenianie si, wzrastanie,
wynika z woli ycia, a jego owocem jest szczliwo istnienia, rado ycia.
10
ROZDZIAŁ IV: FORMOWANIE PICIU SFER
Kontynuujc proces stwarzania, Trzeci Logos, czyli Umysł Powszechny, oddziaływa na

materi przestrzeni – mulaprakriti, niebiask Dziewic Mari – wytrcajc jego trzy cechy:
tamas (bezwładno), radas (ruchliwo) i sattv (rytm) z równowagi stałej w niestał i
wprowadzajc j przez to w stan cigłego ruchu.
Trzeci Logos stwarza w ten sposób atomy piciu niszych sfer: atmy, buddhi, manasu, karny i
sthuli; Fohat elektryzuje budzc do ycia i rozdziela pierwotn substancj, czyli
pragmatyczn materi na atomy.
Moemy tu zauway, e istniej trzy stadia formowania tych atomów:
1. Ustanowienie granicy, wewntrz której ycie Logosa ma wibrowa; granica ta znana jest
jako “boska miara" lub tanmatra, dosłownie “miara Tego", a “Tym" jest Duch Boski.
2. Wyznaczenie osi wzrostu atomu, linii okrelajcych jego kształt; odpowiadaj one osiom
kryształów.
3. Miara wibracji i ktowe połoenie osi wzgldem siebie wyznaczaj powierzchni lub
cian atomu.
Pod wpływem kierowniczej działalnoci Trzeciego Logosa, w atomach kadej sfery budz si
nowe siły i moliwoci przycigania i odpychania, dziki czemu skupiaj si one w drobiny, a
prostsze drobiny w złoone, a w kocu w kadej z piciu sfer kształtuje si sze niszych
stanów skupienia, wskutek czego w kadej sferze powstaje siedem podsfer (stanów skupienia
materii).
Tak ukształtowana materia wszystkich sfer nie jest jednak obecnie istniejc materi; energia
Drugiego Logosa, aspektu mdroci lub miłoci, powoduje dalsz integracj materii w formy,
które obecnie znamy.
Co wicej, wirujce prdy w atomach, znane jako spiryle, nie zostały stworzone przez Trzeci
Logos, lecz przez monady, którymi si teraz zajmiemy. Aktywno spiryl rozwija si w pełni
w toku ewolucji, zwykle jednej w kadym obiegu (rundzie). Wiele wicze jogi zmierza do
przyspieszenia rozwoju spiryl.
Tak wic w kadym atomie znajduj si utajone niezliczone moliwoci reagowania na trzy
aspekty wiadomoci; moliwoci te rozwijaj si w atomie w cigu ewolucji.
Prac Trzeciego Logosa nazywa si Pierwsz Wielk Fal ycia.

11
Rys. 5.: Formowanie piciu niszych sfer
Rysunek 5 obrazuje t prac Trzeciego Logosa, czyli Pierwszej Fali ycia. Kwesti t oraz
wznoszenie si Pierwszej Fali ycia omówimy nieco szerzej w nastpnym rozdziale i dalej,
po omówieniu Drugiej Fali ycia.
ROZDZIAŁ V: KRÓLESTWA YCIA
W materi oywion przez Trzeci Logos wstpuje Druga Wielka Fala boskiego ycia, która
przechodzi od Drugiego Logosa, czyli Drugiej Osoby Trójcy; znana jest ona zwykle jako
drugi wylew ycia. Druga Osoba Trójcy przybiera zatem form nie z “dziewiczej" czyli
bezpłodnej materii, lecz z materii ju zapłodnionej yciem Trzeciej Osoby, tak i otacza j
szata zarówno ycia, jak i materii. Poprawne jest zatem twierdzenie, e narodził si on z
Ducha witego i Marii Panny, jak mówi wierny przekład znanego wstpu chrzecijaskiego
kredo.
Powoli i stopniowo ta nieodparta fala ycia spływa w dół przez rozmaite sfery i królestwa
ycia, spdzajc w kadym z nich okres równy czasowi trwania jednej pełnej inkarnacji
łacucha planetarnego, a wynoszcy wiele milionów lat (uwaga: łacuch planetarny składa
si z siedmiu globów zbudowanych z materii o rónym stopniu gstoci; strumie
rozwijajcego si ycia przechodzi kolejno siedem razy przez te globy).
Na rónych stopniach zstpowania w dół ycia Drugiej Fali znane jest ono pod rónymi
nazwami. O jego całoci mówi si czsto jako o esencji monadycznej, chocia termin ten
lepiej by si nadawał do tej jego czci, która przybrana jest tylko w materi atomow
rónych sfer. Nazw t nadano jej pierwotnie dlatego, e dostarczyła ona monadom
permanentnych atomów.
12
Gdy ta fala ycia oywia materi niszych podsfer poszczególnych sfer, to znaczy wszystkie
stany skupienia poniej atomowego, które składaj si z materii molekularnej, wówczas
nazywa si esencj elementaln. Nazwa ta pochodzi z pism redniowiecznych okultystów,
którzy nadali j materii, z jakiej składaj si ciała duchów przyrody; nazwali oni bowiem te
duchy “elementami", dzielc je na klasy przynalene do “elementów" ognia, powietrza, wody
i ziemi.
Gdy ta fala boskiego ycia – która w jakim poprzednim eonie zakoczyła sw ewolucj w
sferze buddhi – spływa w dół na najwyszy poziom sfery mentalnej, wówczas oywia wielkie
masy mentalnej materii atomowej. W tym najprostszym swym stanie nie łczy ona atomów w
molekuły, aby stworzy sobie ciało, lecz po prostu udziela materii mentalnej, dziki swemu
przyciganiu, ogromnej sprajcej siły.
Moemy sobie wyobrazi, e gdy ta siła dociera po raz pierwszy do owej sfery zstpujc w
dół, nie jest wcale przystosowana do wibracji i z pocztku nie potrafi na nie reagowa. W
cigu całego eonu, jaki spdzi ona na tym poziomie, ewolucja jej polega na “przyzwyczajaniu
si" do wibrowania z wszystkimi moliwymi na tym poziomie prdkociami, dziki czemu
bdzie mogła w kadej chwili oywi kad kombinacj materii tej sfery oraz ni si
posługiwa. W cigu tego długiego okresu ewolucji bdzie ona wiza si ze wszystkimi
moliwymi kombinacjami materii trzech najwyszych stanów materii arupy (bez kształtu),
czyli poziomu przyczynowego, ale na kocu tego okresu powróci na poziom atomowy –
oczywicie nie w tym samym jak na pocztku stanie, lecz majc ju w sobie utajone
zdolnoci, jakie zdobyła.
Fala ycia przyciga zatem ku sobie materi sfery przyczynowej, łczy j w kombinacje, na
tym poziomie odpowiadajce substancjom, i z tych substancji buduje formy, które
zamieszkuje. Tak powstaje pierwsze królestwo elementalne.
Zajmujemy si tu esencj monadyczn na jej łuku zstpnym, a postp oznacza dla niej
pogrenie si w materi, podczas gdy dla nas wznoszenie si w wysze sfery. Dlatego
esencja ta, nawet w sferze przyczynowej, jest dla nas mniej rozwinita; by moe bardziej
precyzyjne byłoby powiedzenie, e jest mniej wcignita w inwolucj, gdy jej ewolucja w
cisłym znaczeniu tego słowa jeszcze si nie rozpoczła.
W pierwszym królestwie elementalnym istnieje siedem działów; najwyszy z nich odpowiada

najwyszemu stanowi materii mentalnej (pierwsza podsfera lub strefa). Drugi, trzeci i czwarty
dział odpowiada drugiemu z kolei stanowi skupienia materii mentalnej (druga podsfera lub
strefa); pity, szósty i siódmy dział odpowiada trzeciemu stanowi skupienia.
Po przejciu przez cały łacuch planetarny w rónych formach bytu na tym poziomie, fala
ycia prca przez cały czas stale w dół utosamia si z tymi formami tak całkowicie, e
zamiast zajmowa je okresowo i porzuca, potrafi trwa w nich stale i czyni z nich cz
siebie. Gdy ten stopie zostaje osignity, fala moe si posun jeszcze niej, by zajmowa
czasowo formy na jeszcze niszym poziomie. Obejmuje ona wtedy formy w niszej czci
strefy mentalnej (poziom rupa, czyli kształtu) i nosi wówczas nazw drugiego królestwa
elementalnego. Czytelnik zechce zauway, e ycie tworzce dusz form pozostaje nadal w
wyszej czci sfery mentalnej, czyli duszy na poziomie przyczynowym, podczas gdy formy,
w których si ono przejawia, znajduj si w niszej czci sfery mentalnej.
13
Drugie królestwo elementalne dzieli si równie na siedem poddziałów; najwyszy z nich
odpowiada czwartemu stanowi skupienia (czwarta podsfera lub strefa), drugi i trzeci dział
pitemu, czwarty i pity – szóstemu, szósty i siódmy dział – siódmemu stanowi skupienia.
Dla przejrzystoci podajemy podział pierwszego i drugiego królestwa elementalnego w

postaci tabeli:
Elementalne
Sfera Podsfera lub strefa
Działy Królestwo
1 1
Wysza mentalna 2 2, 3 i 4 Pierwsze
3 5, 6 i 7
4 1
5 2i3
Nisza mentalna Drugie
6 4 i5
7 6 i7
Po pobycie na tym etapie przez cały okres łacucha, nieustanne parcie w dół sprawiło, e ten
proces si powtórzył. ycie jeszcze raz utosamiło si ze swymi formami i zamieszkało w
poszczególnych strefach niszej czci wiata mentalnego. Przybiera wtedy formy z materii
astralnej i staje si trzecim królestwem elementalnym.
Jak widzielimy w ksikach: Ciało astralne i Ciało mentalne, zarówno mentalna, jak i
astralna esencja elementalna jest bardzo cile zwizana z człowiekiem, gdy stanowi wany
składnik tych jego ciał.
Po upływie całego okresu łacucha planetarnego, ycie przebywajce w trzecim królestwie

elementalnym znów utosamia si ze swymi formami i wobec tego potrafi z kolei oywi
eteryczn cz królestwa mineralnego, stajc si yciem, które je oywia.
W toku ewolucji mineralnej napór ycia w dół powoduje, e utosamia si ono z formami
eterycznymi i działajc w tych formach oywia gstsz materi minerałów, dostpnych
postrzeganiu naszych zmysłów.
Królestwo mineralne obejmuje oczywicie nie tylko to wszystko, co zwykle nazywamy

minerałami, ale take płyny, gazy i wiele substancji eterycznych, na razie nie znanych
zachodniej nauce. ycie istniejce w królestwie mineralnym bywa czasem nazywane monada
mineraln, podobnie jak na póniejszych etapach monada rolinn i monada zwierzc.
Nazwy te jednak łatwo wprowadzaj w błd, bo sugeruj, e jedna wielka monada oywia
całe królestwo; nie jest to zgodne z rzeczywistoci, gdy nawet wtedy, gdy esencja
monadyczna pojawia si po raz pierwszy jako pierwsze królestwo elementalne, nie jest ju
jedn monada, lecz bardzo wielu monadami; nie jest to jeden wielki strumie ycia, lecz
wiele równoległych strumieni, z których kady ma swe charakterystyczne cechy.
Gdy fala ycia osiga najniszy rodkowy punkt w królestwie mineralnym, wówczas ustaje
parcie w dół, a pojawia si denie w gór. Ustaje “wydech", a zaczyna si “wdech".
14
Naley zauway, e gdyby była tylko jedna fala ycia, które przechodzi z jednego królestwa
do nastpnego, to w okrelonym czasie istniałoby tylko jedno królestwo. Tak jednak, jak
wiemy, nie jest; wynika to std, e Logos wysyła fale ycia w stałej kolejnoci, dziki czemu
w kadym czasie działa pewna ich liczba. W ten sposób my sami jako ludzko
reprezentujemy jedn tak fal; fala, która nastpiła bezporednio po naszej fali, oywia
obecnie królestwo zwierzce, za ni idzie fala tworzca obecnie królestwo rolinne; czwarta
fala znajduje si na poziomie mineralnym, a pita, szósta i siódma to trzy królestwa
elementalne. Wszystkie one s kolejnymi falami tego samego ycia, które płynie z Drugiego
Aspektu Logosa.
Płynce ycie przejawia skłonno do coraz dalej idcego zrónicowania, gdy fale ycia
przechodzce z jednego królestwa do nastpnego dziel si na coraz mniejsze strumienie.
Dlatego mona przypuszcza, e przed rozpoczciem ewolucji istniał stan, w którym wielka
fala ycia była jednorodna, ale o tym nic nie wiemy.
Proces coraz bardziej postpujcego dzielenia si trwa do chwili, gdy na kocu pierwszego
wielkiego okresu ewolucji dochodzi wreszcie do podziału na indywidualnoci, to znaczy na
ludzi, bo kady człowiek stanowi odrbn dusz, cho naturalnie na pocztku nierozwinit.
Patrzc na dzieje Drugiej Fali jako na pewn cało moemy słusznie sdzi, e jej
zstpowanie w dół w materi zwizane jest ze stworzeniem pierwotnych tkanek, z których we
właciwym czasie formuj si subtelne i gste ciała. W pewnym staroytnym Pimie witym
proces ten trafnie został nazwany “tkaniem".
Z materiałów przygotowanych przez Trzeci Logos, Drugi Logos przdzie nici i tkaniny, z
których utworz si przyszłe szaty, to znaczy ciała.
Trzeci Logos to jakby chemik pracujcy w laboratorium; Drugi Logos to jakby tkacz
pracujcy w fabryce. Chocia s to przenonie materialistyczne, jednak ułatwiaj
zrozumienie.
W ten sposób Drugi Logos “tka" rónego rodzaju odzienia, to znaczy materiał, z którego
póniej powstan przyczynowe i mentalne ciała człowieka; z materiału astralnego, czyli
materiału poda, zostan utworzone ciała astralne ludzi.
Tak to powstaj materiały na narzdzia wiadomoci, a cechy charakterystyczne kadej klasy

materiału s wyznaczone przez natur skupie czstek – ich budow, barw, gsto itd.
Całe to zstpowanie fali ycia w dół przez poszczególne sfery wyposaajce liczne stopnie
materii w róne własnoci stanowi przygotowanie do ewolucji i czsto jest trafnie nazywane
inwolucj.
Gdy zostaje osignity najniszy stopie pogrenia w materi, zarówno Pierwsza jak i Druga
Fala ycia zwraca si w gór i rozpoczyna długi okres wznoszenia si przez poszczególne
sfery; nazywa si to trafnie ewolucj.
Rysunek 6 stanowi prób graficznego przedstawienia Pierwszej Fali ycia, płyncej z

Trzeciego Logosa i formujcej materi piciu niszych sfer, czas Drugiej Fali ycia, która
kształtuje materi oywion ju przez Trzeci Logos i wyposaa j w dusz, tak e wytwarza
15
trzy królestwa elementalne i królestwo mineralne oraz w nalenej kolejnoci królestwo

rolinne i zwierzce.
Rys. 6.: Królestwa ycia
Zaznaczona jest te na tej tablicy Trzecia Fala ycia płynca od Pierwszego Logosa, której
rezultatem jest powstanie indywidualnych istot, czyli ludzi. T spraw zajmiemy si jednak
obszerniej w dalszej czci naszego studium.
Czytelnik powinien zwróci szczególn uwag na dokładne połoenie poszczególnych

królestw na rysunku 6. l tak królestwo mineralne umieszczone zostało w całoci w gstszej
czci sfery fizycznej, co oznacza, e ycie znajduje si całkowicie pod panowaniem gstszej
materii fizycznej, ale pasmo na rysunku stopniowo si zwa, w miar jak wznosi si w gór
przez eteryczn cz sfery fizycznej, co oznacza, e ycie nie rozwinło jeszcze w pełni
panowania nad materi eteryczn. Mały szpic sigajcy w sfer astraln wskazuje, e troch
wiadomoci działa w sferze materii astralnej. Stanowi to zacztek pragnienia, które w
wiecie (królestwie) mineralnym wyraa si jako chemiczne powinowactwo. Bdzie o tym
jeszcze mowa, gdy dojdziemy do dusz grupowych wiata mineralnego.
Pasmo przedstawiajce królestwo rolinne ma pełn szeroko w sferze fizycznej. Cz

reprezentujca wiadomo astraln jest oczywicie nieco wiksza ni poprzednio, poniewa
pragnienie jest w rolinach bardziej rozwinite ni w królestwie mineralnym. Badacze ycia
rolinnego wiedz, e wielu przedstawicieli królestwa rolinnego wykazuje du
pomysłowo i spryt w osiganiu swych celów, chocia cele te z naszego punktu widzenia
mog si wydawa ograniczone. Jest o tym mowa w ksice, J. B. Taylora The Sagacity and
Morality of Plants (Rozsdek i moralno rolin).
16
W wiecie zwierzcym pasmo to wskazuje, e istnieje ju pełny rozwój w niszej czci sfery
astralnej, co oznacza, e zwierz jest zdolne do doznawania wyszych pragnie w pełnym
zakresie, jednak zwajce si pasmo w górnej czci sfery astralnej wiadczy o tym, e jego
zdolno do odczuwania wyszych pragnie jest jeszcze bardzo ograniczona. Niemniej
istnieje, dziki czemu zdarza si w wyjtkowych wypadkach, e potrafi ono przejawi
niezwykle wysok jako uczucia i oddania.
Pasmo przedstawiajce królestwo zwierzce wskazuje, e mamy ju do czynienia take z

rozwojem inteligencji, która do swego przejawienia potrzebuje materii mentalnej. Obecnie
przyjmuje si powszechnie, e niektóre zwierzta, zarówno domowe, jak i dzikie, posługuj
si niewtpliwie zdolnoci rozumowania prowadzcego od przyczyny do skutku, chocia na
razie zdolno ta nie jest jeszcze zbyt rozwinita.
Ze wzgldu na to, e pasmo ma symbolizowa przecitne zwierz, jego szpic przenika tylko
do najniszej czci sfery mentalnej; u wysoko rozwinitych zwierzt domowych mógłby on
siga do najwyszego z czterech niszych stanów materii mentalnej, cho oczywicie bdzie
to tylko punkt, a nie pełna szeroko pasma.
Poniewa omawiamy tu wzgldne stopnie wiadomoci w rozmaitych królestwach, moemy

równie posun si nieco naprzód i wskaza stopie osignity przez człowieka. Pasmo
reprezentujce królestwo ludzkie ma pełn szeroko a do najniszych czci sfery
mentalnej, co oznacza, e a do tego poziomu rozwinł w pełni zdolno rozumowania.
Jednake w wyszych czciach niszej sfery mentalnej jego zdolno rozumowania nie jest
jeszcze w pełni rozwinita; symbolizuje to zwanie si pasma.
Szpic znajdujcy si na rysunku w wyszej, czyli przyczynowej, sferze mentalnej oznacza
całkiem nowy czynnik; człowiek posiada bowiem ciało przyczynowe i trwale inkarnujce si
ego.
U ogromnej wikszoci ludzi wiadomo nie wznosi si poza trzeci stref wiata
mentalnego. Tylko stopniowo, w miar swego rozwoju, ego potrafi wznie si do drugiej i
pierwszej strefy mentalnej.
Ostatnie pasmo po prawej stronie reprezentuje człowieka uduchowionego, bardzo

wyprzedzajcego w rozwoju człowieka przecitnego. Mamy tu wiadomo, która rozwinła
si poza granice ciała przyczynowego, tak e moe on swobodnie działa w sferze buddhi, jak
równie ma wiadomo – przynajmniej kiedy jest poza ciałem – w sferze atmy.
Zwrómy uwag, e jak na to wskazuje najszersza cz pasma, centrum jego wiadomoci
nie znajduje si jak u wikszoci ludzi w sferach fizycznej i astralnej, lecz pomidzy wysz
sfer mentaln i sfer buddhi. W wyszej czci sfery mentalnej i wyszej czci sfery
astralnej jest ona bardziej rozwinita ni w niszych ich czciach, a chocia człowiek ten
zatrzymuje jeszcze ciało fizyczne, na rysunku zaznaczone jest ono tylko wskim trójktem;
tłumaczy si to tym, e zachowuje je tylko po to, by pracowa, a nie dlatego, e jego myli i
pragnienia s z nim zwizane. Taki człowiek znajduje si poza zasigiem wszelkiej karmy,
która by mogła zmusi go do inkarnowania si, tote zachowuje nisze ciało tylko po to, by
pracowa dla dobra ludzkoci oraz promieniowa w tych sferach sił, która w przeciwnym
razie nie mogłaby do nich dotrze.
17
Po tej niezbdnej dygresji, majcej wyjani, jaki jest wzgldny stopie wiadomoci
osigany w kadym z królestw przyrody, wana jest uwaga, e ten ewolucyjny proces
prowadzcy do przejawienia si utajonej wiadomoci musi si zacz od kontaktów
odbieranych przez najbardziej zewntrzne narzdzie, to znaczy w sferze fizycznej.
wiadomo moe uwiadomi sobie zewntrzny przedmiot tylko pod wpływem bodców
działajcych na jej zewntrzne ciało. Do tego czasu jest zatem upiona w swym wntrzu, trwa
jako słabe wewntrzne drganie, nieustannie pulsujce z monady i powodujce lekki nacisk na
diwatm (atma-buddhi-manas), podobnie jak strumie podziemnej wody szukajcy ujcia.
Tym procesem wznoszenia si, jak i Trzeci Fal ycia, której rezultatem jest utworzenie si
ciała przyczynowego człowieka, zajmiemy si w nastpnych rozdziałach.
Powracajc do Drugiej Fali ycia zauwaamy, e nie tylko dzieli si ona w nieskoczonym
niemal stopniu, lecz take zdaje si rónicowa sama w sobie, tak i w kadej sferze i na
kadym jej poziomie pojawia si za porednictwem niezliczonych milionów przewodów, l tak
w sferze buddhi przejawia si jako pierwiastek Chrystusowy w człowieku; w ciałach
mentalnym i astralnym człowieka oywia rozmaite warstwy materii, przejawiajc si w
wyszej czci ciała astralnego jako szlachetne uczucia, a w niszej jego czci jako sam prd
yciodajnej siły, energia oywajca to ciało. Z ciała astralnego przepływa do eterycznych
czakr, czyli orodków siły, gdzie spotyka si z kundalini dobywajcym si z wntrza
ludzkiego ciała.
Zauwamy, e kundalini, czyli ogie wowy, jaki wzbiera z wntrza ludzkiego ciała, naley
do Pierwszej Fali ycia i istnieje we wszystkich sferach, o których nam co wiadomo. Ta siła
kundalini jest naturalnie całkiem odmienna od prany, czyli siły witalnej, która naley do
Drugiej Fali ycia, jak równie od fohatu, to znaczy od wszystkich postaci fizycznej energii,
takich jak elektryczno, wiatło, ciepło itd. (zob.: Ciało eteryczne, Ciało astralne i Ciało
mentalne).
Kundalini w ciele ludzkim pochodzi z owego Laboratorium Ducha witego, które znajduje
si głboko w ziemi, gdzie wci wytwarzaj si nowe pierwiastki chemiczne, o coraz
wikszej złoonoci formy i coraz wikszej energii wewntrznego ycia i aktywnoci.
Ale kundalini nie jest t czci Pierwszej Fali ycia, która pracuje nad budowaniem
chemicznych pierwiastków; ma ona raczej charakter rozwijajcej si nadal siły, która znajduje
si w ywym rodku takich pierwiastków, jak radium. Kundalini stanowi cz Pierwszej Fali
ycia po osigniciu najgłbszego zanurzenia w materii, która potem z powrotem wznosi si
ku wyynom, z których pochodzi.
Jak ju zauwaylimy, fala ycia zstpujca w dół przez wiaty materii powoduje coraz
wiksze zrónicowanie; natomiast podczas swego powrotu w gór wywołuje proces odwrotny
– proces integracji.
ROZDZIAŁ VI: WIZANIE ATOMÓW – I WYSZA TRIADA

18
Jak widzielimy w poprzednim rozdziale, Druga Fala ycia nie tylko spływa w dół do piciu
sfer, powołujc do istnienia elementalne i inne królestwa ycia, lecz powoduje równie
aktywno monad, które gotowe do rozpoczcia swej ewolucji czekały w sferze anupadaka na
moment, kiedy materia sfer bdzie dla nich gotowa.
Powiedzenie, e monady “wyłaniaj si" byłoby nieco niecisłe. One raczej janiej, wydajc
z siebie promienie ycia. Same pozostaj zawsze “w łonie Ojca", podczas gdy ich yciodajne
promienie płyn w ocean materii przyswajajc sobie, jak to zaraz zobaczymy, materiały
niezbdne im do ewolucji w niszych sferach.
H. P. Bławacka tak przedstawia promieniowanie monad: Pierwotny trójkt (to jest troista
Monada Woli, Mdroci i Działania), gdy tylko odzwierciedlił si w “Niebiaskim
człowieku" (to znaczy Atma-Buddhi-Manas), w najwyszym z siedmiu – matka wracajc w
“Milczenie i Ciemno".
Same zatem monady pozostaj zawsze poza piciorakim wszechwiatem i w tym znaczeniu
s widzami. Znajduj si poza picioma sferami materii. S one jani, samowiadom i
samookrelon. Króluj w niezmiennym pokoju i yj w wiecznoci. Ale jak widzielimy,
przyswajaj sobie materi przybierajc atomy rónych sfer. Monady nale do siedmiu
typów, czyli “promieni", tak samo jak materia naley do siedmiu typów lub promieni. Proces
powstawania siedmiu typów jest nastpujcy: wiadomo Logosa, czyli jani powszechnej,
ma trzy aspekty: wol, mdro i działanie. Odpowiadaj im trzy własnoci materii –
bezwładno (tamas), ruchliwo (radas) i rytm (sattva). Wi si one ze sob nastpujco:
aspekt woli uycza materii własnoci bezwładnoci, czyli tamasu, zdolnoci stawiania oporu,
stałoci, spokoju.
Rys. 7.: Aspekty wiadomoci i właciwoci materii
Aspekt działania udziela materii zdolnoci odpowiadania na działanie, czyli radasu,

ruchliwoci.
19
Aspekt mdroci udziela materii rytmu, czyli sattvy, harmonii. Tablica siódma ilustruje te
odpowiednioci.
Kada zatem monada ma te trzy aspekty wiadomoci, ale ich proporcje mog si zmienia na
siedem sposobów, a mianowicie:
Aspekt dominujcy Aspekt wtórny Aspekt trzeciorzdny

Wola Mdro Działanie
Wola Działanie Mdro
Mdro Wola Działanie
Mdro Działanie Wola
Działanie Wola Mdro
Działanie Mdro Wola
W siódmym typie wszystkie trzy aspekty wystpuj na równi. Podobnie powstaje siedem
typów materii przez zmian proporcji trzech: tamasu, radasu i sattvy. Strumie ycia
okrelany nazw Drugiej Fali ycia, składa si z siedmiu strumieni, a w kadym z nich
znajduje si jeden z siedmiu typów materii.
Rysunek 8 stanowi prób przedstawienia siedmiu typów monad i odpowiadajcych im

siedmiu typów materii.
Inaczej mówic, kada monada naley do jednego z siedmiu promieni, co oznacza, e

wyłoniła si ona pierwotnie z jednego z siedmiu Logosów Planetarnych, które mona uwaa
za centra siły wewntrz Logosa Słonecznego lub za kanały, którymi płynie Jego siła.
Niemniej, cho jak powiedziano, kada monada naley zasadniczo do jednego promienia, ma
w sobie co ze wszystkich promieni. Nie ma ani odrobiny siły, ani odrobiny materii, która by
nie była aktualnie czstk tego lub innego z siedmiu Logosów Planetarnych. Jest dosłownie
zagszczon ich substancj, substancj nie jednego, lecz wszystkich, cho zawsze jeden
przewaa. Dlatego nie moe by najlejszego nawet ruchu któregokolwiek z tych wielkich
Aniołów Gwiezdnych, który by w jakim stopniu nie oddziaływał na kad monad, gdy s
one ich czstk. Ten fakt stanowi oczywicie właciw podstaw astrologii.
Co wicej, ciała tych monad, które pierwotnie wyłoniły si z okrelonego Logosa
Planetarnego, bd nadal w cigu swej ewolucji miały wicej czsteczek tego Logosa ni
innych, i dlatego mona rozpozna, e kady człowiek naley do którego z siedmiu promieni
lub Logosów:
20
Rys. 8.: Siedem monad i siedem typów materii
Chocia w myl zwykłego prawa monada przynaley do tego samego promienia w cigu całej
swej ewolucji, tak i jej ewentualny powrót do ródła odbywa si przez tego samego Anioła
Planetarnego, przez którego wyłoniła si na pocztku, to jednak zdarzaj si stosunkowo
rzadkie wyjtki. Monada moe bowiem zmieni swój promie, tak e powróci przez innego
Anioła Planetarnego ni ten, z którego si pierwotnie wyłoniła. Zazwyczaj jest to przejcie na
pierwszy lub drugi promie, gdzie znajduje si stosunkowo mało osób na niszych stopniach
ewolucji.
Zanim przejdziemy do opisu, w jaki sposób monada przyłcza do siebie atomy, musimy si
jeszcze zaj innym czynnikiem.
Druga Fala ycia, niezalenie od utworzenia królestw elementalnych i innych, niesie równie
ze sob istoty na rozmaitym poziomie rozwoju, które s normalnymi i typowymi
mieszkacami trzech królestw elementalnych. Istoty te zostały przeniesione przez Logosa z
poprzedniej ewolucji. Obecnie maj one zamieszka w sferze, do której si nadaj ze wzgldu
na stopie rozwoju; współdziałaj one z Logosem, a póniej z człowiekiem w ogólnym planie
ewolucji. Od nich człowiek bierze swe przemijajce ciało.
Znane s w niektórych religiach jako aniołowie, u Hindusów jako dewy – dosłownie

wietliste istoty. Platon mówi o nich jako o “mniejszych bogach". Fakt, e słowo dewa
tłumaczono jako bóg, dał powód do błdnego rozumienia myli Wschodu. Trzydzieci trzy
krory [330 milionów] bogów to nie bogowie w zachodnim rozumieniu tego słowa, lecz dewy,
czyli istoty wietliste.
Istnieje wiele ich stopni obejmujcych przedstawicieli kadej z piciu sfer, to znaczy
przedstawicieli sfer atmy, buddhi, manasu, karny i eterycznej czci sfery fizycznej.
Ciała ich s zbudowane z esencji elementalnej królestwa, do którego nale, s wietliste,

maj wiele odcieni barw, zmieniaj posta zalenie od swej woli. Tworz one ogromny
zastp, nieustannie zajty prac nad ulepszeniem esencji elementalnej, wchłaniaj j w swoje
ciała, potem wyrzucaj i znów wchłaniaj inn jej porcj, aby uczyni j bardziej wraliw.
21
W pierwszym królestwie elementalnym, znajdujcym si w wyszej czci sfery mentalnej,

przygotowuj one materi, która by mogła by szat abstrakcyjnej myli. W drugim
królestwie elementalnym, w niszej czci sfery mentalnej, przysposabiaj materiał do
przyobleczenia myli konkretnej. W trzecim królestwie elementalnym, w sferze astralnej,
przygotowuj materiał, który bdzie szat pragnie.
Na rozwaanym teraz przez nas stopniu to ulepszanie esencji elementalnej stanowi jedyn ich
prac. W póniejszym okresie bd równie stale zajte kształtowaniem form i pomaganiem
ludzkim ego na ich drodze do inkarnacji, budowaniem im nowych ciał, dostarczaniem
potrzebnego rodzaju materiałów i pomoc w ich zuytkowaniu. Im mniej rozwinite jest ego,
tym wiksza jest praca kierownicza dewów. Wykonuj one niemal cał tego rodzaju prac dla
zwierzt, a take dla rolin i minerałów. Działaj jako wykonawcy Logosa, realizujc
wszystkie szczegóły jego planów i niosc pomoc niezliczonym rozwijajcym si istotom, gdy
musz znale potrzebny im materiał do zbudowania ich ciała. Nale do nich ogromne
zastpy królestwa wróek, znanych jako duszki przyrody, trolle, gnomy, krasnoludki i pod
wielu innymi nazwami.
Opis tych istot podany został w Ciele astralnym i Ciele mentalnym, nie ma wic potrzeby
opisywania ich w tym miejscu. Interesuje nas w tej chwili tylko ich pochodzenie i rola, jak
odgrywaj pomagajc monadom, gdy te rozpoczynaj sw ewolucj w niszych sferach.
cile mówic, termin dewa nie jest na tyle szeroki, by mógł obj wszystkie ywe czynniki
zajte prac z monadami i ich dług wdrówk przez nisze wiaty. Prac t wykonuj istoty
siedmiu stopni, znane zbiorowo jako hierarchie twórcze, przy czym, rzecz dziwna, same
monady stanowi jeden z tych siedmiu stopni. Aby jednak nie komplikowa zbytecznie opisu,
wystarczy jeli okrelimy wszystkie te czynniki jednym mianem – dewy. W dalszym
rozdziale powrócimy do tej sprawy, omówimy j bardziej szczegółowo oraz podamy nazwy i
funkcje (o ile s znane) siedmiu twórczych hierarchii.
Widzimy z tego, e zanim mogła si przejawi jakakolwiek wcielona wiadomo, z

wyjtkiem Logosa i Jego twórczych hierarchii, musiała by wykonana ogromna wstpna
praca przygotowujca “stron formy" pola ewolucji.
Mamy obecnie trzy niezbdne czynniki, które pozwol nam omówi łczenie atomów z
monadami. S nimi:
1. Atomy rozmaitych sfer.
2. Obecno monad w sferze anupadaka.
3. Pomoc dewów, bez których same monady nie mogłyby podj swojej ewolucji.
Monada, jak widzielimy, ma trzy aspekty wiadomoci, z których kady w chwili

rozpoczcia procesu ewolucyjnego wzbudza fal wibracyjn; ta z kolei pobudza do wibracji
otaczajc j materi atomow sfer atmy, buddhi i manasu.
Dewy pochodzce z poprzedniego wszechwiata, które same przeszły przedtem przez

podobne dowiadczenie, kieruj fal wibracyjn płync z aspektu woli monady do jakiego
atomu atmy, który wskutek tego zostaje “przyłczony" do monady i staje si jej
22
permanentnym atomem atmicznym; ma tak nazw, poniewa pozostaje złczony z rnonad

przez cały okres jej ewolucji.
Podobnie fala wibracyjna płynca z aspektu mdroci monady zostaje skierowana do atomu
sfery buddhi, który staje si permanentnym atomem buddhicznym. Równie fala wibracyjna
płynca z aspektu działania zostaje skierowana przez dewy i złczona z atomem manasu,
który staje si trzecim permanentnym atomem – mentalnym. Tak powstaje trójca atma-
buddhi-manas, zwana czsto promieniem monady. Ilustracj tego procesu mamy na rysunku
9.
Rys. 9.: Powizanie permanentnych atomów atmicznego, buddhicznego, mentalnego
Obrazowy opis tego procesu jest nastpujcy: ze wietlistego oceanu atmy oddziela si
delikatna nitka wiatła za pomoc osłony z materii buddhicznej, a na niej znajduje si iskra,
która zostanie zasłonita w jajowatej powłoce materii nalecej do wyszej czci sfery
mentalnej: Iskra zwisa z płomienia na najdelikatniejszej nici fohatu (Ksiga Dzyan, VII, 5).
Jak ju powiedzielimy, atomy zwizane z monad staj si atomami permanentnymi; H. P.
Bławacka nazywa je “atomami ycia" (Doktryna tajemna, II). Pozostałe atomy
poszczególnych sfer, które nie s zwizane z monadami, pozostaj wolne i nosz nazw
esencji monadycznej tych sfer. Nazwa ta moe nieco myli, ale została tu podana, bo jak
wspominalimy w rozdziale V, esencja na tym poziomie nadaje si do przyłczenia jej do
monad w postaci atomów permanentnych, chocia aktualnie wcale nie jest
tak połczona.
Atma-buddhi-manas, promie monady, ma równie wiele innych nazw, takich jak człowiek
niebiaski, człowiek duchowy, duchowa lub wysza trójca, wysze “ja", ja oddzielona itd.
Nazywa si go te czasem diwatm, chocia nazwa diwatma, czyli dosłownie “ywe ja",
moe by równie dobrze stosowana do monady. Znany jest take jako “człowieczestwo"
Boskiego Syna Pierwszego Logosa, ywione przez “bóstwo", to znaczy przez monad.
Mona go równie uwaa za naczynie, do którego monada wlewa swoje ycie.

23
Spotykamy si tu z tajemnic stranika, widza, bezczynnej atmy, to znaczy monady, która w
swej najgłbszej naturze przebywa zawsze we własnej sferze, a yje w wiecie za pomoc
swego promienia (atma-buddhi-manas), który z kolei oywia jej “cienie", czyli ycia lub
inkarnacje niszego “ja" na ziemi.
Rysunek 10 przedstawia monad i jej wysz trójc.
Rys. 10.: Monada i wysza trójca
Wan rzecz jest pamita, e atma-buddhi-manas, wysza trójca jest z natury swej tosama
z monad, faktycznie jest monad, chocia o zmniejszonej sile z powodu otaczajcej j
zasłony materii. Ale to zmniejszenie siły nie powinno nam zasłania tosamoci jej natury;
musimy zawsze pamita, e wiadomo człowieka stanowi jedno, cho jej przejawienia
zmieniaj si zalenie od dominowania jednego z jej aspektów oraz z powodu wzgldnej
gstoci materii, przez któr w okrelonej chwili działa jaki jej aspekt.
Po takim przyłczeniu na swój uytek trzech atomów, monad rozpoczyna sw prac. Ona
sama we własnej swej naturze nie moe zej poniej sfery anupadaka, dlatego mówi si o
niej, e pozostaje w milczeniu i ciemnoci, to znaczy nieprzejawiona. Ale yje i działa w
atomach i za porednictwem atomów, które ze sob zwizała.
Chocia we własnej sferze, anupadaka, monad w swym yciu wewntrznym jest mocna,
wiadoma i zdolna, to jednak w niszych sferach, z powodu ogranicze w czasie i przestrzeni,
jest tylko zarodkiem, bezsilnym embrionem, nie majcym czucia i bezradnym. Chocia z
pocztku materia wyszych sfer obezwładnia j, to jednak powoli i pewnie j urabia dla
przejawienia siebie. Czuwa nad ni i wspiera j w tym ycie Drugiego Logosa, które
wszystko podtrzymuje i zachowuje, a wreszcie potrafi y w niszych sferach tak samo w
24
pełni, jak yje w wyszych; stanie si z kolei twórczym Logosem, który wyłoni z siebie
wszechwiat. Logos bowiem nie stwarza z niczego; rozwija On wszystko z Siebie.
Pełne przejawienie si trzech aspektów wiadomoci monady dokonuje si w tej samej
kolejnoci, jak przejawienie troistego Logosa we wszechwiecie. Trzeci aspekt, działanie,
który przejawia si jako twórczy umysł, gromadzcy wiedz, pierwszy doskonali swe
narzdzia. Drugi aspekt, mdro, który przejawia si jako czysty i współczujcy rozum lub
intuicja, jest drugim, który janieje; jest nim Kriszna-Chrystus w człowieku. Trzeci aspekt,
wola, boska siła jani, atma przejawia si ostatni.
ROZDZIAŁ VII: WIZANIE ATOMÓW – II NISZA TRIADA
Gdy triada duchowa, atma-buddhi-manas, ju si uformowała, wówczas ciepło strumienia
ycia Logosowego wzbudza w niej słabe drgnienia ycia. Po długim przygotowaniu cienka
ni podobna do delikatnego kordonku, złota nitka ycia utworzona z materii sfery buddhi,
wyłania si z triady.
T ni nazywa si czasem sutratma, dosłownie ja-ni, poniewa czstki permanentne
znajduj si na niej nawleczone jak perły. Nazwy tej jednak uywa si w rozmaity sposób, ale
zawsze w celu wyraenia pojcia nici łczcej oddzielne czstki. Tak na przykład stosuje si
j do reinkarnujcego si ego, majc na myli ni, na której znajduje si wiele oddzielnych
y; podobnie stosuje si j do Drugiego Logosa jako ni, na której znajduj si wszystkie
istoty Jego wszechwiata, i tak dalej. Oznacza ona zatem raczej funkcj ni jak szczególn
istot lub klas istot.
Z kadej duchowej triady unosi si jedna z tych nici, które na pocztku błkaj si w siedmiu
wielkich strumieniach ycia. Potem kada z nich zakotwicza si przy pomocy dewów w
czsteczce mentalnej, podobnie jak to si działo z wysz triad; zakotwicza si w czsteczce
mentalnej, czyli w jednostce mentalnej, jak si j zwykle nazywa, która jest czsteczk
czwartego stanu skupienia sfery mentalnej, to znaczy najwyszej sfery (podsfery) w niszej
czci mentalnej.
Dokoła tej jednostki mentalnej gromadz si nietrwałe skupiska esencji elementalnej drugiego
królestwa elementalnego, przyłczajc si i odpadajc raz za razem. Wibracje esencji budz
stopniowo jednostk mentaln i wywołuj w niej słab odpowied, która z kolei wysyła słabe
drgnienie wzwy do zalka wiadomoci w triadzie, wytwarzajc w niej słabe nieokrelone
ruchy wewntrzne.
Nie naley sdzi, e jednostka mentalna ma zawsze dokoła siebie własn form, gdy w
jakim skupieniu esencji moe by zanurzonych kilka lub wicej jednostek mentalnych,
podczas gdy w innych tylko jedna. Moe te nie by ich wcale.
Tak to z niesłychan powolnoci jednostki mentalne przyswajaj sobie pewne własnoci, to

znaczy uzyskuj zdolno wibrowania w pewien sposób, który wie si z myleniem, a w
póniejszym okresie umoliwia mylenie.
25
Pomagaj im w tym dewy drugiego królestwa elementalnego, kierujce ku nim wibracje, na

które one stopniowo zaczynaj odpowiada; dewy otaczaj je esencj elementaln, wyrzucan
z własnych ciał.
Co wicej, kada z siedmiu typowych grup zostaje oddzielona od innych za pomoc

delikatnej ciany z esencji monadycznej, czyli materii atomowej obdarzonej yciem Drugiego
Logosa, stanowicej zacztek osłony przyszłej duszy grupowej.
Rysunek 11 przedstawia opisany proces graficznie.
Rys. 11.: Powizanie jednostki mentalnej i permanentnych atomów: astralnego i fizycznego
Potem cały ten proces powtarza si na nastpnym niszym poziomie (zob. rys. 12). Ni ycia
w osłonie materii buddhicznej, razem z przyłczon do niej jednostk mentaln, przedłua si
do sfery astralnej, gdzie w zupełnie taki sam sposób zostaje przyłczony do niej atom
astralny. Dokoła tego astralnego atomu permanentnego gromadz si nietrwałe skupienia
esencji elementalnej trzeciego królestwa elementalnego, które podobnie jak poprzednie
przyłczaj si lub odpadaj, wci na nowo.
Gdy atomy astralne budz si stopniowo i reaguj słabo na zewntrzne bodce, pojawiaj si
podobne skutki jak poprzednio; reakcje te przechodz wzwy do zalka wiadomoci i
wytwarzaj w nim jeszcze raz najsłabsze wewntrzne ruchy. W ten sposób astralne atomy
permanentne uzyskuj zdolno wibrowania w wieloraki sposób zwizany z odczuwaniem
26
dozna, który w dalszym stadium umoliwi wraenia. Tak samo jak poprzednio pomagaj w
tym dewy trzeciego królestwa elementalnego.
Osłona oddzielajca kad z siedmiu grup uzyskuje obecnie drug warstw zbudowan z
astralnej esencji monadycznej i w ten sposób upodabnia si u jeden stopie bardziej do osłony
przyszłej duszy grupowej.
Ale proces ten powtarza si jeszcze raz, gdy wielka fala ycia posuwa si do sfery fizycznej.
Ni ycia, majc osłon z materii buddhicznej, oraz przyłczon jednostk mentaln i
permanentny atom astralny prze na zewntrz i anektuje permanentny atom fizyczny. Dokoła
tego atomu gromadzi si, jak poprzednio, materia eteryczna. Jednake cisza materia
fizyczna jest bardziej spójna ni subtelna materia wyszych sfer i dlatego daje si zauway
duo dłuszy okres ycia.
Potem, gdy ju uformowały si eteryczne typy protometali, a póniej protometale, metale,
niemetale i minerały, dewy wiata eterycznego zanurzaj permanentne atomy fizyczne w tym
lub owym typie sporód siedmiu typów eterycznych, do których same przynale. W ten
sposób rozpoczła si długa fizyczna ewolucja permanentnego atomu.
W strefie atomowej wiata fizycznego tworzy si trzecia warstwa powłoki przyszłej duszy
grupowej.
W ten sposób powstaje to, co czsto nazywa si nisz triad, która składa si z jednostki
mentalnej, permanentnego atomu astralnego i permanentnego atomu fizycznego.
Rysunek 12 przedstawia osignity w ten sposób stopie ycia, monad z trzema jej
aspektami, zwizan z ni wysz triad: atma-buddhi-manas, oraz nisz triad: niszy
manas, karne i sthul, połczon z wysz triad.
27
Rys. 12.: Monada i jej atomy
Naley przypomnie, e materia kadej sfery naley do jednego z siedmiu zasadniczych

typów, zalenie od przewagi jednego z trzech podstawowych atrybutów materii: kamasu,
radasu i sattvy. Dlatego te atomy permanentne mog pochodzi z któregokolwiek z tych
typów. Wydaje si jednak, e kada monada wybiera wszystkie swe atomy permanentne z
tego samego typu materii. Wyboru dokonuje ona sama, chocia, jak widzielimy, wizanie
naley do dewów.
Sama monada naley oczywicie do jednego z siedmiu podstawowych typów monad, i to

stanowi jej pierwsz zasadnicz cech dominujc, jej podstawow “barw", “zasadniczy ton"
lub “temperament".
Monada moe postanowi, e sw now pielgrzymk wykorzysta na wzmocnienie i

spotgowanie tej szczególnej cechy, a wtedy dewy przyłcz do jej sutratmy atomy
permanentne przynalene do grupy lub typu materii odpowiadajcego typowi monady. Takie
postanowienie przyniesie w rezultacie wtórn barw – mianowicie barw atomów
permanentnych – podkrelajc i wzmacniajc pierwsz; w dalszej ewolucji zaznacz si z
wielk sił zdolnoci i słabe strony tego zdwojonego temperamentu.
Z drugiej strony monada moe postanowi, e sw now wdrówk zuytkuje na rozwinicie
innego aspektu swej natury. Wówczas dewy przyłcz do jej sutratmy atomy przynalene do
innej grupy materii, gdzie góruje ten aspekt, który monada pragnie rozwin. Rezultatem tego
postanowienia bdzie wtórny “ton zasadniczy" lub “temperament" modyfikujcy pierwszy
“ton zasadniczy" oraz odpowiednie skutki póniejszej ewolucji. Tego rodzaju postanowienie
jest oczywicie o wiele czstsze i prowadzi do wikszej złoonoci charakteru, zwłaszcza w
kocowych okresach ludzkiej ewolucji, gdy wpływ monady mocniej si zaznacza.
28
Gdy atomy permanentne wyszej i niszej triady, przynale do tego samego typu, wówczas
ciała wyszej triady, jako stosunkowo trwałe, odtwarzaj wyranie ton zasadniczy swych
atomów permanentnych. Natomiast w odniesieniu do ciał niszej triady działaj róne inne
przyczyny, które decyduj o doborze materiału do tych ciał.
Monada nie moe wywiera bezporedniego wpływu na atomy permanentne; niemoliwe jest
takie bezporednie oddziaływanie, dopóki wysza triada nie osignie wysokiego stopnia
ewolucji. Ale monada moe oddziaływa, i faktycznie oddziaływa, na wysz triad i dziki
temu wywiera poredni i trwały wpływ na atomy permanentne.
Wysza triada czerpie wikszo swej energii i cał sw zdolno kierowania z Drugiego
Logosa. Ale jej własna specjalna działalno nie wie si z prac Drugiego Logosa, bo jest
skierowana raczej na ewolucj samych atomów, powizan z Trzecim Logosem. Działanie
energii wyszej triady ogranicza si do sfer atomowych i a do czwartego obiegu (rundy)
skupia si głównie na atomach permanentnych.
Rola atomów permanentnych polega na przechowywaniu w sobie, w formie zdolnoci do

wibracji, rezultatów wszystkich dowiadcze, przez które przeszły. Dla zobrazowania tego
procesu wemy pod uwag permanentny atom fizyczny.
Wszelki fizyczny bodziec wywołuje w ciele fizycznym, na które działa, wibracje

odpowiadajce jego własnym. Jeli wibracje te s gwałtowne, zostaj bezporednio
przekazane do fizycznego atomu permanentnego, a we wszystkich innych wypadkach dzieje
si to przez buddhiczn “tkanin ycia".
Taka wibracja, wymuszona w atomie przez zewntrzny bodziec, staje si zdolnoci
wibracyjn atomu, skłonnoci do powtarzania tych wibracji. W ten sposób w cigu całego
ycia ciała fizycznego kade zewntrzne oddziaływanie pozostawia swój lad w
permanentnym atomie fizycznym. Wskutek tego pod koniec ycia ciała fizycznego
permanentny atom fizyczny ma zgromadzon niezliczon ilo wibrujcych zdolnoci.
Ten sam proces dokonuje si z kadym atomem permanentnym lub jednostk w kadym z
ciał człowieka. Co wicej, czytelnik zechce zapozna si teraz z faktem, e atomy
permanentne – jak to wyraa ich nazwa – pozostaj stale zwizane z ludzk istot w cigu
wszystkich licznych jej inkarnacji, bo w istocie rzeczy s one jedynymi czstkami rozmaitych
jego ciał, które w cigu wszystkich inkarnacji pozostaj trwale połczone z rozwijajcym si
ego w ciele przyczynowym.
Wir, bdcy atomem, jest yciem Trzeciego Logosa; ciana atomu, jaka stopniowo tworzy si
na powierzchni tego wiru, powstaje dziki zstpujcemu w dół yciu Drugiego Logosa. Ale
Drugi Logos tylko słabo zaznacza zarys spiryl jako delikatnych kanalików; on ich nie oywia.
Dopiero płynce w dół ycie monady oywia pierwsz spiryl, czynic z niej aktywn cz
atomu. Dokonuje si to w pierwszym obiegu (rundzie). Podobnie w kadym nastpnym
obiegu zostaje oywiona i pobudzona do działania kolejna spiryla.
Pierwszym układem spiryl posługuje si prana działajca w ciele fizycznym; układem drugim
posługuje si prana ciała eterycznego; trzeci układ słuy pranie działajcej w ciele astralnym,
29
rozwijajcej dziki temu zdolnoci czucia; czwarty układ słuy pranie kama-manasu, dziki
czemu prana ta moe by uyta do budowania mózgu jako narzdzia myli.
Poniewa znajdujemy si obecnie w czwartym obiegu (rundzie) normalna liczba czynnych
spiryl, zarówno w atomach permanentnych, jak i w zwykłych nie przyłczonych atomach,
równa si cztery. Ale u człowieka wysoko rozwinitego atom permanentny moe mie
czynnych pi lub nawet sze spiryl. Pita spiryla rozwija si w normalnym toku ewolucji w
pitym obiegu; ale jak si twierdzi, ludzie rozwinici mog za pomoc pewnych wicze jogi
rozwin obecnie nawet pity i szósty układ spiryl.
Ponadto niezalenie od atomów permanentnych monada zaczyna równie oddziaływa w

podobny sposób na inne atomy, które s skupione dokoła atomu permanentnego. Jednake
takie oywienie atomów jest tylko chwilowe, gdy po rozpadniciu si ciała fizycznego
powracaj one do ogólnego zasobu materii atomowej. Mog by potem przycignite i uyte
przez inne monady i oczywicie dziki poprzedniemu dowiadczeniu łatwiej zostaj
oywione ponownie.
Dzieje si to ze wszystkimi atomami permanentnymi monady; dziki swemu zwizkowi z

monad ewoluuj one prdzej od innych.
ROZDZIAŁ VIII: HIERARCHIE TWÓRCZE
Zgodnie z obietnic dan w rozdziale VI przechodzimy obecnie do szczegółowego opisu

hierarchii istot rozmaitego stopnia mocy i inteligencji, które buduj wszechwiat i pomagaj
monadom w ich ogromnej wdrówce przez wiat materii.
Informacje dostpne nam obecnie s fragmentaryczne i niedokładne; zdajc sobie z tego

spraw, musimy wykorzysta jak najlepiej te nieliczne fakty, którymi rozporzdzamy.
Widzielimy ju, e Jedyny Byt, Najwyszy, od którego wszelkie przejawione ycie

pochodzi, wyraa siebie w troisty sposób jako Trimurti, Trójca. Uznaj to oczywicie
wszystkie religie, posługujc si rónymi nazwami, na przykład; Sat, Czit, Ananda; Brahma,
Wisznu, Sziwa; Iczkha, Dnana, Krya; Ojciec, Syn, Duch wity; Mdro, Miło, Wola itd.
Dokoła tej pierwotnej Trójcy, w wyłaniajcym si z Niej wietle, znajdujemy Tych, których
okrela si mianem “Siedmiu". Hindus mówi o siedmiu synach Aditi; nazywa si ich te
siedmioma Duchami w Słocu; w Egipcie znano ich jako siedmiu Tajemnych Bogów; w
judaizmie nazywaj ich siedmioma Sefirotami; u chrzecijan i mahometan to siedmiu
Archaniołów, siedem Duchów stojcych przed Tronem. W teozofii nazywa si ich zwykle
siedmioma Logosami Planetarnymi, z których kady zarzdza własnym działem Układu
Słonecznego. Utosamiano ich zawsze z siedmioma witymi Planetami, których ciałem
fizycznym s planety.
Dokoła “Siedmiu" pojawiaj si w szerszym krgu hierarchie twórcze, jak si je zwykle
nazywa, dwanacie twórczych zastpów wszechwiata. Na ich czele znajduje si dwunastu
wielkich Bogów, pojawiajcych si w staroytnych odmianach, a ich symbolami s znane
30
znaki zodiaku. Zodiak bowiem jest bardzo star symboliczn koncepcj, w której zapisany
jest plan Układu Słonecznego.
Gdy si powiada, e jaka planeta “rzdzi" którym ze znaków zodiaku lub jest jego panem,
to oznacza to, e Duch lub Logos Planetarny ma władz nad jedn z dwunastu twórczych
hierarchii, która pod Jego kierunkiem buduje Jego królestwo i pomaga rozwija si monadom.
Tak wic dwanacie twórczych hierarchii pozostaje w cisłym zwizku z budowaniem

wszechwiata. Te hierarchie inteligencji ukoczyły sw ewolucj w minionych
wszechwiatach i dziki temu stały si współpracownikami Jedynej Woli, Iwary, w
kształtowaniu nowego wszechwiata. S one architektami, budowniczymi Słonecznych
Układów. Wypełniaj nasz Układ Słoneczny, a my, ludzkie istoty, zawdziczamy im sw
ewolucj duchow, intelektualn i fizyczn. One to budz wiadomo monady i jej promie,
by czuła mglicie innych, miała wiadomo “ja" i wraz z tym drgnienie pragnienia
wyraniejszego poczucia swego “ja" i innych oraz stania si indywidualn wol ycia, która
prowadzi j w gstsze wiaty, w których jedynie takie ostrzejsze okrelenie jest moliwe.
Na obecnym stopniu ewolucji cztery sporód dwunastu hierarchii przeszło próg wyzwolenia,
a jedna zblia si do tego progu. Tak wic pi hierarchii znalazło si poza zasigiem wzroku
nawet najwikszych i najbardziej rozwinitych Nauczycieli naszego wiata. Pozostaje wic
tylko siedem, z którymi mamy do czynienia.
Cz pracy niektórych z nich, mianowicie wizanie atomów permanentnych, została ju
opisana w rozdziałach VI i VII. Powtórzymy to obecnie dla uzyskania pełnego obrazu,
dodajc nieco dalszych dostpnych szczegółów. Cał ich prac klasyfikujemy według
działów, za które kada z siedmiu hierarchii jest odpowiedzialna.
Twórcze zastpy arupa
1. Pierwsze twórcze zastpy arupa, czyli bez kształtu, opisuje si za pomoc stów zwizanych
z ogniem. Daje si im nazwy: bezkształtne ogniste tchnienie, władcy ognia, boskie płomienie,
boskie ognie, ogniste lwy, lwy ycia. Okrela si je równie jako ycie i serce wszechwiata,
atm, kosmiczn wol.
Przez nie biegnie boski promie praatmy, który budzi w monadach atm.
2. Drugi zastp ma dwoist natur i znany jest pod nazw “dwoistych jednostek",
reprezentujcych ogie i eter. Reprezentuje on kosmiczny pierwiastek buddhi, mdro
układu, przejawiony rozum.
Ich funkcja polega na budzeniu pierwiastka buddhi w monadach.
3. Trzeci zastp jest znany jako triady, reprezentujce ogie, eter i wod. Przedstawiaj one
mahat, czyli kosmiczny manas lub działanie.
Ich funkcja polega na tym, aby budzi manas w monadach.
Twórcze zastpy rupa

31
4. Czwart twórcz hierarchi stanowi same monady. Na pierwszy rzut oka moe si
wydawa dziwne, e zostały one umieszczone wród innych zastpów, ale po chwili namysłu
mona stwierdzi, e jest to klasyfikacja właciwa, bo monady maj wyranie duy wpływ na
własn ewolucj. To nie tylko zewntrzne czynniki determinuj ich inwolucj i ewolucj.
Dokonajmy krótkiej rekapitulacji niektórych czynników zwizanych z monadami:
– poniewa pochodz od Pierwszego Logosa, Jego wola przejawiania si jest równie ich
wol; poruszaj si same przez si;
– to sama monada “promieniuje", wysyłajc na zewntrz swe ycie, które buduje promie,
czyli wysz triad, oraz przez ni działa;
– monada wybiera typ permanentnych atomów, które zostaj z ni zwizane;
– Trzecia Fala ycia, dziki której powstałe ciało przyczynowe płynie przez monady;
– monady napełniaj swym yciem i oywiaj spiryle atomów permanentnych i innych;
– w miar postpu ewolucji monady stale przekazuj coraz wicej swego ycia w dół,
wchodzc stopniowo w coraz cilejszy kontakt ze swymi promieniami – indywidualnoci –
oraz za porednictwem indywidualnoci z osobowoci.
5. Pita twórcza hierarchia nazywa si hierarchi ma-kara, a jej symbolem jest pentagon.
Przejawiaj si w niej dwoiste duchowe i dwoiste fizyczne aspekty natury, pozytywne i
negatywne, wzajemnie si ze sob cierajce. One to s “buntownikami" wielu mitów i
legend. Niektóre z nich maj nazw asurów i s wytworem pierwszego łacucha. S to istoty
o wielkiej duchowej mocy i wiedzy. Głboko w nich kryje si zarodek ahamkary, zdolnoci
wytwarzania poczucia “ja", która jest niezbdna dla ludzkiej ewolucji.
Pita hierarchia kieruje fal wibracyjn płync od aspektu atmy w monadzie do atomu, który
zostaje przyłczony do niej jako atom permanentny.
6. Szósta twórcza hierarchia obejmuje istoty znane pod mianem agniszwatta, jak równie
“szeciorakich dhyanich". S one wytworem drugiego łacucha planetarnego.
Hierarchia ta obejmuje równie wielkie zastpy dewów, które kieruj fal wibracyjn płync
od aspektu mdroci w monadzie do permanentnego atomu ze sfery buddhi.
Uyczaj one człowiekowi wszystkich pierwiastków oprócz atmy i fizycznego ciała, i wobec
tego nazywa si ich “dewami piciu rodkowych pierwiastków". Pomagaj monadom przy
przyswajaniu atomów permanentnych (włczajc w to, naturalnie, jednostk mentaln)
zwizanych z tymi pierwiastkami, to znaczy z buddhi, manasem, niszym manasem, karn i
ciałem eterycznym.
Maj one szczególne znaczenie dla intelektualnej ewolucji człowieka.

32
7. Siódma twórcza hierarchia obejmuje istoty zwane Barhiszada, znane te pod nazw
ksiycowych pitrich lub sarhiszad pitrich. S one owocem trzeciego łacucha. Maj wpływ
na ewolucj fizyczn człowieka.
Do siódmej hierarchii nale równie ogromne zastpy dewów, niszych duchów natury,
które zajmuj si budowaniem ciała ludzkiego.
Na uytek czytelnika podajemy tabelaryczne zestawienie twórczych hierarchii.
Siedem twórczych hierarchii

Grupa Nr Nazwa Funkcja w ewolucji monady Uwagi
A 1 Ogniste tchnienia Budzenie atmy
R 2 Dwoiste jednostki Budzenie buddhi
U
P 3 Triady Budzenie manasu
A
Wola przejawienia si.
Promieniowanie i budowanie promienia.
Wybór typu permanentnych atomów.
4 Monady
Przewód dla Trzeciej Fali ycia.
Oywianie spiryl atomów.
R Wpływ na indywidualno i osobowo.
U Makara Asury były wytworem
5 Wizanie atomu atmy
P (łcznie z asurami) pierwszego łacucha
A Uyczanie piciu “rodkowych pierwiastków"
Łczenie czterech permanentnych atomów Wytwór
6 Agniszwatty
i jednostki mentalnej drugiego łacucha
Zajmowanie si intelektualn ewolucj człowieka
Wytwór
7 Barhiszady Zajmowanie si fizyczn ewolucj człowieka
trzeciego łacucha
ROZDZIAŁ IX: DUSZE GRUPOWE
Dotarlimy teraz do etapu, na którym kada monada jest ju wyposaona w wysz triad,
składajc si z permanentnych atomów sfer atmy, buddhi i manasu, oraz w nisz triad,
składajc si z jednostki mentalnej oraz z permanentnych atomów, astralnego i fizycznego.
Te czsteczki materii stanowi oczywicie tylko zalki, które pozwalaj monadzie za
porednictwem jej “promienia" wchodzi w kontakt z rónymi sferami, budowa ciała
(noniki), za pomoc których bdzie mogła gromadzi dowiadczenia z tych sfer istnienia,
oraz uczy si w nich wyraa.
W celu zrozumienia mechanizmu, za pomoc którego osiga si te rezultaty, musimy

najpierw przestudiowa zjawiska zwizane z duszami zbiorowymi.
Wiemy ju, e gdy atomy niszej triady zostan przyłczone do sutratmy, czyli nici ycia,
wówczas powstaj cienkie materialne człony, oddzielajce siedem głównych typów triady od
33
siebie. W ten sposób powstaje siedem pierwotnych grup lub “promieni" triad, które przez
powtarzajce si podziały dadz pocztek duej liczbie dusz grupowych w rozmaitych
królestwach ycia.
Te siedem wielkich typów lub “promieni" dusz grupowych zachowuje sw odrbno i
oddzielno w cigu wszystkich zmian ewolucyjnych; oznacza to, e siedem typów rozwija
si jako równoległe strumienie, przy czym strumienie te nigdy si ze sob nie jednocz ani nie
mieszaj. We wszystkich królestwach ycia mona wyranie rozróni te siedem typów, a
kolejne formy, jakie kady z nich przyjmuje, tworz powizane szeregi elementali,
minerałów, rolin lub zwierzt – zalenie od sytuacji.
Te pierwotne dusze grupowe w liczbie siedmiu pojawiaj si jak mgliste błoniaste kształty,
unoszce si w wielkim oceanie materii. Daj si one dostrzec najpierw w sferze mentalnej,
potem zarysowuj si wyraniej w sferze astralnej i jeszcze wyraniej w sferze fizycznej.
Kada z nich unosi si w jednym z siedmiu głównych strumieni Drugiej Fali ycia.
W obrbie wszystkich pierwotnych dusz grupowych znajduj si oczywicie niezliczone

nisze triady, z których kada łczy si promienn złot nici ze sw wysz triad, która z
kolei zaley od unoszcej si nad ni monady. Złota osłona pojawia si wokół triady dopiero
wtedy, gdy fala ycia dotrze do królestwa mineralnego.
Rysunek 13 obrazuje z grubsza osignity dotd stopie rozwoju. Stosunkowo bardzo mała
liczba triad, co jest wynikiem ograniczonoci miejsca w obrbie siedmiu dusz grupowych, ma
reprezentowa ogromne rzesze triad oraz zwizanych z nimi wyszych triad i monad.
Rys. 13.: Siedem pierwotnych dusz grupowych
Na rysunku mamy przedstawiony stopie rozwoju, na którym cienka osłona oddzielajca

siedem pierwotnych dusz grupowych ma trzy warstwy; warstwy te składaj si z mentalnej
esencji elementalnej, astralnej esencji monadycznej i z materii atomowej sfery fizycznej. Jak
ju stwierdzilimy, te osłony bd stanowi cianki lub powłoki właciwych dusz grupowych.
Naley zauway, e owe powłoki powstaj z materii tej samej grupy, do której przynale
triady.
34
Ogólny plan procesu ewolucyjnego, a cilej mówic procesu inwolucyjnego, przewiduje, jak
widzielimy, stopniowe rónicowanie si wielkiego strumienia boskiego ycia, a po wielu
ponawianych podziałach dojdzie do indywidualizacji istoty ludzkiej, po której nie jest ju
moliwy aden dalszy podział, gdy istota ludzka jest niepodzieln jednostk, czyli “dusz".
Dusze grupowe, jakie istniej w królestwach: mineralnym, rolinnym i zwierzcym,

reprezentuj zatem porednie stopnie, które prowadz do całkowitego ich zrónicowania w
oddzielne ludzkie istoty lub jednostki. Dlatego we wspomnianych trzech królestwach nie
znajdujemy jednej duszy w bloku minerału, rolinie lub zwierzciu. Znajdujemy natomiast
jeden blok ycia – jeli wolno uy takiego okrelenia – który jest dusz ogromnej iloci
mineralnej substancji, wielkiej liczby rolin lub drzew albo pewnej liczby zwierzt.
Szczegółami tej sprawy zajmiemy si póniej, a na razie ograniczymy si do omówienia
ogólnej funkcji i zadania dusz grupowych.
Najlepsze pojcie o duszy grupowej da nam chyba wschodnie porównanie jej z wod w
wiadrze. Jeli szklanka wody z wiadra przedstawia dusz lub czstk duszy jakiej roliny lub
zwierzcia, to chwilowo woda w szklance jest całkiem oddzielona od wody w wiadrze i, co
wicej, ma kształt szklanki, w której si znajduje.
Podobnie czstka duszy grupowej moe zajmowa i oywia jaki rolinny lub zwierzcy
kształt.
W cigu swego ycia w sferze fizycznej, a póniej przez pewien czas w wiecie astralnym,
zwierz ma dusz tak samo oddzielon jak człowiek. Gdy jednak koczy si jego ycie
astralne, dusza nie inkarnuje si ponownie w jakim ciele, lecz powraca do duszy grupowej,
która stanowi swego rodzaju zbiornik substancji duszy grupowej.
mier zwierzcia mona w naszej terminologii porówna z wlaniem wody ze szklanki z

powrotem do wiadra. Podobnie jak woda ze szklanki miesza si i jednoczy z wod w wiadrze,
tak te porcja duszy danego zwierzcia miesza si i zlewa z cał dusz grupow, I tak samo
jak nie mona z wiadra zaczerpn szklanki wody składajcej si z tych samych co
poprzednio czsteczek, nie mona te mie tej samej czci duszy grupowej, która by
zamieszkała w jakim innym konkretnym zwierzcym kształcie.
Prowadzc dalej nasz analogi dostrzegamy jasno, e woda z wiadra moe napełni
jednoczenie wiele szklanek; tak samo jedna dusza grupowa moe dostarczy duszy wielu
kształtom zwierzcym i oywi je.
Jeli przyjmiemy, e woda w szklance zostanie zabarwiona jakim charakterystycznym

barwnikiem, to po wlaniu wody z powrotem do wiadra barwnik ten rozpłynie si w całym
wiadrze i wskutek tego zmieni si nieco zabarwienie całej wody w wiadrze.
Jeli barwnik ten reprezentuje dowiadczenia lub cechy nabyte przez jakie zwierz, to po
powrocie duszy tego zwierzcia do macierzystej duszy grupowej, te dowiadczenia i cechy
stan si własnoci całej duszy. Bd one na równi udziałem kadej innej czci, cho w
mniejszym stopniu ni tego zwierzcia, które te dowiadczenia zebrało. Moemy powiedzie,
e dowiadczenia skoncentrowane w jakim okrelonym zwierzciu staj si udziałem, w
rozwodnionej postaci, całej duszy grupowej, do której to zwierz naleało.
35
Istnieje cisłe podobiestwo pomidzy dusz grupow w królestwach mineralnym, rolinnym

i zwierzcym a ludzkim niemowlciem w okresie przed urodzeniem. Podobnie jak dziecko
jest oywiane strumieniem ycia matki, tak te ochronna osłona duszy grupowej oywia
znajdujce si w niej istoty, zbierajc i rozdzielajc zgromadzone dowiadczenia.
ycie potomstwa jest yciem rodziców; młode roliny lub zwierzta nie s jeszcze gotowe do
indywidualnego ycia, a ich oywianie musi zalee od rodziców. W ten sposób ycie
kiełkujce w minerale, rolinie i zwierzciu jest oywiane przez powłok elementalnej i
monadycznej esencji, w której drga ycie Logosa.
Na tych wczesnych stopniach ewolucja ycia w duszy grupowej zaley od trzech czynników:
1. Od zasilajcego ycie Logosa.
2. Od współdziałajcej opieki dewów.
3. Od własnego lepego parcia na ograniczenia formy, w której si znajduje.
Ogólny mechanizm procesu budzenia si, dziki tym trzem czynnikom i zdolnociom
wibracyjnym atomów w niszej triadzie, jest nastpujcy:
Drugi Logos, działajc wewntrz powłoki duszy grupowej, zasila fizyczne atomy
permanentne energi. Dziki działaniu dewów atomy te dostaj si w rozmaite warunki, jakie
istniej w królestwie mineralnym, gdzie kady atom powizany jest z wieloma mineralnymi
czstkami. Dowiadczenie, na które składa si ciepło, zimno, uderzenia, cinienie, wstrzsy
itd., przez które przechodz mineralne substancje, przekazywane s fizycznym atomom
permanentnym i wywołuj w nich mglist odpowied w postaci
odpowiednich wibracji głboko upionej w nich wiadomoci.
Gdy jaki atom permanentny osignie pewien stopie zdolnoci reagowania lub gdy
mineralna forma, złoona z czsteczek, z którymi atom permanentny jest zwizany, rozpadnie
si, wówczas dusza grupowa wycofuje ten atom.
Dowiadczenia zebrane przez ów atom – to znaczy wibracje, które zostały wzbudzone –

pozostaj w nim jako zdolno wibrowania w okrelony sposób, czyli krótko mówic jako
zdolnoci wibracyjne. Potem atom permanentny utraciwszy swe ciało, jakim była mineralna
forma, pozostaje – mona powiedzie – nagi w swej duszy grupowej. Kontynuuje w niej
wibracje, których si nauczył, powtarzajc dowiadczenia swego ycia i wywołujc
pulsowanie, które rozchodzi si wewntrz powłoki duszy grupowej i dziki temu udziela si
innym znajdujcym si w niej atomom permanentnym. W ten sposób kady atom
permanentny oddziaływa na wszystkie pozostałe i im pomaga.
Z kolei pojawia si inne wane zjawisko. Jest rzecz jasn, e te atomy permanentne, które
miały podobne dowiadczenia, oddziałuj nawzajem na siebie silniej ni te atomy, których
dowiadczenia były odmienne. Wskutek tego dokonuje si wewntrz duszy grupowej pewna
segregacja atomów i niebawem pojawia si wewntrz powłoki delikatna cianka, która
oddziela te wysegregowane grupy atomów.
36
Wracajc do porównania z wod w wiadrze, moemy obecnie zauway słabo widoczn

błon, powstajc wewntrz wiadra. Z pocztku woda przedostaje si w pewnej mierze przez
t przegrod, szklanki wody pobieranej po jednej stronie tej przeszkody powracaj jednak
zawsze na t sam stron, wskutek czego stopniowo woda po jednej stronie róni si coraz
bardziej od wody po drugiej stronie przegrody. Potem przegroda stopniowo zagszcza si i
staje si nieprzenikalna, tak e mamy do czynienia z dwoma odmiennymi zbiornikami wody,
a nie z jednym.
W podobny sposób dusza grupowa po pewnym czasie dzieli si i tworzy dwie dusze grupowe.
Proces ten powtarza si raz za razem i wytwarza coraz wiksz liczb dusz grupowych,
których zawarto wykazuje coraz wiksze rónice wiadomoci, chocia materialnie dusze te
maj nadal pewne wspólne cechy zasadnicze.
Prawa, według których atomy permanentne znajdujce si w jakiej duszy grupowej zostaj
zanurzone w którym z królestw przyrody, nie s na razie wcale jasne. Istniej fakty
wiadczce o tym, e ewolucja w królestwie mineralnym, rolinnym i niszej czci wiata
zwierzcego naley raczej do ewolucji ziemi, anieli do ewolucji triad reprezentujcych
monady, które ewoluuj w Układzie Słonecznym i które we właciwym momencie
przybywaj na ziemi, by kontynuowa sw ewolucj korzystajc z warunków, jakich ona
dostarcza.
Trawy i drobne roliny wszelkiego rodzaju zdaj si przynalee do samej ziemi, tak jak
włosy człowieka przynale do jego ciała, a nie s zwizane z monadami i ich triadami. ycie
istniejce na przykład w trawach jest yciem Drugiego Logosa, który utrzymuje je w
pewnych formach, natomiast ycie w atomach i składajcych si na nie molekułach jest
oczywicie yciem Trzeciego Logosa, zmodyfikowanym nie tylko przez Logosa Planetarnego
naszego układu łacuchów, lecz równie przez nieco zagadkow istot znan jako Duch
Ziemi. Wobec tego, cho królestwa te stanowi pole ewolucji monad i ich triad, nie wydaje
si wcale, e istniej one tylko w tym celu.
Tak wic znajdujemy atomy permanentne rozsiane w królestwach rolinnym i mineralnym,

cho na razie nie rozumiemy zasad ich rozmieszczenia. Atom permanentny moe si na
przykład znajdowa w perle, rubinie lub diamencie, wiele z nich mona znale w yłach
kruszców.
Z drugiej jednak strony duo mineralnej substancji zdaje si nie zawiera wcale atomów
permanentnych.
Podobnie jest z krótko yjcymi rolinami. Ale w rolinach o długim ywocie, takich jak
drzewa, atomy permanentne zawsze si znajduj. W tym wypadku jednak ycie drzewa jest,
jak si zdaje, cilej uwarunkowane ewolucj dewów ni z ewolucj wiadomoci, z któr
atom permanentny jest zwizany.
Zdaje si wic, e dla dobra atomu permanentnego wykorzystuje si moliwoci ewolucji
ycia i wiadomoci w drzewie. Mona by zatem powiedzie, e atom permanentny jest
wtedy raczej pasoytem korzystajcym z wyej rozwinitego ycia, w którym si kpie.
Trzeba podkreli, ze obecna nasza wiedza w tym zakresie jest bardzo fragmentaryczna.
37
Po zapoznaniu si z ogólnym charakterem i funkcjami duszy grupowej, moemy przej do

bardziej szczegółowego omówienia mineralnej, rolinnej i zwierzcej duszy grupowej,
zaczynajc od duszy grupowej mineralnej.
ROZDZIAŁ X: MINERALNA DUSZA GRUPOWA
Rysunek 14 stanowi prób obrazowego przedstawienia mineralnej duszy grupowej. Wida na

nim, e osłona duszy grupowej ma trzy warstwy; zewntrzna składa si z fizycznej materii
atomowej; rodkowa z astralnej esencji monadycznej; wewntrzna z mentalnej esencji
elementalnej, to znaczy z czwartego stanu skupienia materii mentalnej.
Mona wic mineraln dusz grupow okreli jako zbiór triad zamknitych potrójn osłon,
zbudowan z mentalnej esencji elementalnej, astralnej esencji monadycznej i z fizycznej
materii atomowej.
Wewntrz duszy grupowej zaznaczono kilka niszych triad, zwizanych naturalnie z

odpowiadajcymi im wyszymi triadami, które z kolei powizane s z unoszcymi si nad
nimi monadami. Te triady wewntrz duszy grupowej nie s na razie zanurzone w substancji
mineralnej.
Poniej duszy grupowej narysowano pewn liczb nieregularnych kształtów, które maj
reprezentowa grupy lub bloki mineralnej substancji. Wewntrz niektórych z tych bloków
mona zauway nisze triady, a linie wznoszce si od nich w gór wskazuj, e przynale
one do macierzystej duszy grupowej, która unosi si nad nimi.
Na skraju po prawej stronie rysunku znajduje si blok substancji mineralnej, który doznał
jakich silnych wstrzsów, tak i rozpadł si na czci. Nisza triada, która była w nim
zanurzona, jest, jak zaznaczono na rysunku, w trakcie wycofywania si do swej duszy
grupowej.
rodowiskiem mineralnym duszy grupowej jest, mona rzec, rodowisko jej najgstszej
osłony, to znaczy fizycznej; innymi słowy mineralna dusza grupowa działa najskuteczniej w
sferze fizycznej.
Kada nisza triada musi przej przez królestwo mineralne, w którym materia przybiera
najgstsz posta i gdzie wielka fala ycia dociera a do granicy swego zstpowania w dół i
zawraca, by rozpocz swe wspinanie si wzwy.
38
Rys. 14.: Mineralna dusza grupowa
Co wicej, wiadomo fizyczna musi by obudzona jako pierwsza; w sferze fizycznej ycie
musi zwróci si wyranie na zewntrz i rozpocz swe kontakty z zewntrznym wiatem.
wiadomo uczy si stopniowo rozpoznawa zewntrzne bodce, odnosi je do
zewntrznego wiata i dostrzega własne zmiany, którym podlega pod wpływem tych
bodców. Innymi słowy, w sferze fizycznej wiadomo zaczyna stawa si
samowiadomoci.
Pod wpływem przedłuajcego si dowiadczenia wiadomo odczuwa przyjemno lub ból
powstajcy pod wpływem bodca, utosamia si z t przyjemnoci lub bólem i zaczyna
uwaa, e to, co dotyka jej zewntrznej powierzchni, nie jest ni sam. Tak powstaje
pierwsze mgliste rozrónienie midzy “ja" i “nie-ja". W miar narastania dowiadcze “ja"
cofa si wci do wewntrz, w cigu całej swej przyszłej ewolucji odrzucajc jedn osłon
materii za drug jako nalec do “nie-ja". Cho “nie-ja" stale si zmienia, to zasadnicza
rónica pomidzy podmiotem a przedmiotem zawsze si utrzymuje. “Ja" jest wiadomoci,
która chce, myli, czuje i działa; “nie-ja" jest tym, czego wiadomo chce, o czym myli, co
czuje lub na co działa.
W ten sposób wiadomo budzi si w sferze fizycznej i, jak powiedzielimy przed chwil,
wyraa to za porednictwem swego fizycznego atomu permanentnego. W tym stanie
spoczywa upiona: “pi w minerale"; według dobrze znanego aforyzmu, musi si w pewnym
stopniu obudzi, aby mogła si podnie z tego snu bez marze i sta si dostatecznie
39
aktywna lub przej na nastpny stopie – stopie królestwa rolinnego, gdzie jej
przeznaczeniem jest “marzy".
W królestwie mineralnym reakcja wiadomoci na zewntrzne bodce jest o wiele wiksza,

ni wielu z nas moe to zrozumie, a niektóre z tych reakcji wiadcz, e wiadomo wita
nawet w astralnym atomie permanentnym. Pierwiastki chemiczne ujawniaj wyranie
wzajemne przyciganie, a zwizki chemiczne wci si rozpadaj, gdy wedrze si inny
pierwiastek. Tak na przykład dwa pierwiastki tworzce sól srebra rozdziel si nagle w
obecnoci kwasu wodorochlorowego, gdy srebro połczy si z chlorem znajdujcym si w
kwasie, a wodór stanie si partnerem nowego zwizku z wydzielonym pierwiastkiem, który
wczeniej był połczony ze srebrem.
Gdy dokonuje si tego rodzaju aktywna wymiana, wówczas pojawia si lekkie pobudzenie w
stanie astralnym, które jest nastpstwem gwałtownej fizycznej wibracji powstałej przez
rozerwanie dotychczasowych cisłych wizów i utworzenie nowych.
W ten sposób budzi si powoli wiadomo astralna, przy czym dokoła astralnego atomu
permanentnego skupia si pod wpływem tych lekkich drga obłoczek materii astralnej.
Znajduje si ona w stanie całkiem lunym i jest zupełnie niezorganizowana.
Na tym stopniu ewolucji nie ma jeszcze wibracji w jednostce mentalnej.
Nie opracowano dotd szczegółowego zestawienia minerałów rolin i zwierzt według

siedmiu promieni lub typów, do których one nale; ponisze zestawienie szlachetnych
kamieni stanowi zacztek klasyfikacji, która niewtpliwie pewnego dnia zostanie
opracowana.
Promie Główny klejnot promienia Inne klejnoty tego samego promienia

1 Diament Kryształ górski
2 Szafir Lazuryt, turkus, sadalit
3 Szmaragd Akwamaryna, adeit, malachit
4 Jaspis Chalcedon, agat, serpentyn
5 Topaz Cytryn, stestyt
6 Rubin Turmalin, granat, karmelian, karbun, kak, tulit, rodamit
7 Ametyst Perfir, wiolan
ROZDZIAŁ XI: ROLINNA DUSZA GRUPOWA
Rolinn dusz grupow przedstawia nam rysunek 15, Mona zauway, e osnowa duszy
grupowej ma teraz tylko dwie warstwy; warstwa zewntrzna składa si z astralnej esencji
monadycznej, to znaczy z astralnej materii atomowej; warstwa wewntrzna z mentalnej
esencji elementalnej, czyli z materii czwartego stanu skupienia w sferze mentalnej. Zniknła
zatem warstwa fizyczna, któr posiadała powłoka mineralna duszy grupowej; została jakby
wchłonita przez zawarto duszy grupowej w celu wzmocnienia ciał eterycznych rolin.
40
Wewntrz duszy grupowej zaznaczono niektóre nisze triady, powizane z odpowiadajcymi

im wyszymi triadami, które z kolei połczone s z unoszcymi si nad nimi monadami.
Nisze triady wewntrz duszy grupowej nie s na razie połczone bezporednio z yciem
rolinnym.
Poniej duszy grupowej znajduje si pewna liczba form, które maj oznacza grupy rolin,
czyli rolinnych y. Wewntrz niektórych z nich znajduj si nisze triady, a linie pomidzy
nimi i dusz grupow wskazuj, e przynale one do unoszcej si nad nimi macierzystej
duszy grupowej.
Podobnie jak przy mineralnej duszy grupowej, zaznaczono pod liter “A" po prawej stronie
rysunku form rolinn, która została zniszczona jako organizm; nisza triada, która była z ni
zwizana, została po zniszczeniu formy uwolniona, a dusza grupowa wycofuje j i wchłania,
jak to wskazuje strzałka na rysunku.
Rys. 15.: Rolinna dusza grupowa
Aktywno duszy grupowej jest teraz przeniesiona ze sfery fizycznej do astralnej, a jej
działalno polega na oywianiu ciał astralnych rolin, które do niej przynale.
Dokładnie tak samo, jak przy omawianiu mineralnych dusz grupowych wypada nam tu
powtórzy, e nie naley sdzi, i kade dbło trawy, kada rolina czy kade drzewo ma w
sobie atom permanentny, który rozwija si w cigu ycia naszego układu do poziomu
41
ludzkiego. Naley raczej sdzi, e królestwo rolinne samo w sobie stanowi równie pole
ewolucji dla omawianych atomów permanentnych; dewy kieruj te atomy permanentne od
jednej do drugiej formy rolinnej, dziki czemu mog doznawa wibracji oddziałujcych na
wiat rolinny i gromadzi te dowiadczenia jako zdolnoci wibracyjne, podobnie jak to
czyniły, gdy znajdowały si w królestwie mineralnym.
Metoda wymiany wibracji, a w konsekwencji segregacji, jest taka sama jak poprzednio. W
wyniku tego dusze grupowe stale i to coraz bardziej si dziel, a wskutek tego nie tylko jest
ich coraz wicej, ale take coraz bardziej si róni midzy sob pod wzgldem głównych
swych cech.
W okresie pobytu astralnego atomu permanentnego w królestwie rolinnym daje si zauway
w nim wicej aktywnoci, anieli miało to miejsce w okresie jego pobytu w królestwie
mineralnym. W rezultacie astralny atom permanentny przyciga do siebie materi astraln,
któr dewy porzdkuj w pewien okrelony sposób.
W cigu długiego ycia drzewa lenego powikszajce si skupienie materii astralnej rozwija
si we wszystkich kierunkach jako astralna posta drzewa. Ta astralna posta dowiadcza
wibracji, które wywołuj silne uczucia przyjemnoci lub niewygody; powstaj one w
fizycznym drzewie pod wpływem wiatła słonecznego i burzy, wiatru i deszczu, gorca i
zimna itd., a te dowiadczenia docieraj w pewnej mierze do atomu permanentnego,
znajdujcego si w tym konkretnym drzewie. Jak stwierdzilimy poprzednio, gdy drzewo
ginie, atom permanentny powraca do duszy grupowej, zabierajc ze sob bogaty zasób
dowiadcze, którym dzieli si w opisany poprzednio sposób z innymi triadami duszy
grupowej.
Co wicej, gdy wiadomo reaguje coraz bardziej w sferze astralnej, wysyła lekkie drgnienia
w dół do sfery fizycznej; wywołuj one uczucia, które cho w rzeczywistoci pochodz ze
sfery astralnej, s odczuwane jako fizyczne.
Gdy roliny, na przykład drzewa, ciesz si długim yciem, wówczas budzi si te jednostka
mentalna, która gromadzi dokoła siebie mały obłoczek materii mentalnej; powtarzanie si pór
roku itp. zaznaczy si w niej powoli jako słaba pami, która bdzie mglistym
przewidywaniem.
W istocie rzeczy wydaje si powszechn reguł, e kada nisza triada w póniejszym okresie
swej ewolucji w wiecie rolinnym ma dłuszy okres dowiadcze w jakiej jednej formie,
tak aby mogła dozna nieco wibracji ycia mentalnego; w ten sposób nisza triada
przygotowuje si, by we właciwym czasie korzysta w wdrownego ycia zwierzcia.
Reguła ta jednak nie jest powszechna, gdy w niektórych wypadkach okazuje si, e przejcie
do królestwa zwierzt dokonuje si we wczesnym okresie, tak i pierwsze drgnienia jednostki
mentalnej pojawi si w niektórych stacjonarnych formach zwierzcego ycia i w bardzo
prostych organizmach zwierzcych. Podobne bowiem warunki do opisanych w królestwie
mineralnym i rolinnym zdaj si równie przewaa wród najniszych typów zwierzt.
Innymi słowy królestwa zdaj si do pewnego stopnia zachodzi na siebie.
ROZDZIAŁ XII: ZWIERZCA DUSZA GRUPOWA

42
Zwierzc dusz grupow przedstawia nam rysunek 16. Powłoka duszy grupowej ma teraz
tylko jedn warstw, która składa si z esencji elementalnej czwartego stanu skupienia sfery
mentalnej. Warstwa astralna, jak posiadała rolinna dusza grupowa, została wchłonita w
celu wzmocnienia mglistych ciał astralnych triad nalecych do duszy grupowej.
Aktywno duszy grupowej przenosi si teraz do wyszej strefy, a mianowicie do niszej
czci sfery mentalnej, i oywia nierozwinite ciała mentalne przynalenych do niej triad;
dziki temu stopniowo je wzmacnia, nadajc im bardziej okrelony zarys.
Wykres na rysunku 16 jest bardzo podobny do wykresów na rysunkach 14 i 15. Pod liter “A"
zaznaczono zwierz, którego zewntrzna forma została zniszczona. Wobec tego nisza triada
wycofuje si z niej do duszy grupowej, jak to wskazuje strzałka na wykresie.
Rys. 16.: Zwierzca dusza grupowa
Podobnie jak w królestwach: mineralnym i rolinnym, atom permanentny pojawia si od

czasu do czasu jako go równie w niszych formach zwierzcego ycia, takich jak mikroby,
ameby, hydry itd. Oczywicie nie zaley od nich wcale w swym yciu i rozwoju ani te one
nie rozpadaj si, gdy atom permanentny zostanie wycofany. Tak wic te zwierzce formy s
tylko tłumem, w którym od czasu do czasu zjawiaj si atomy permanentne jako chwilowi
gocie; nie s te one w adnym sensie ciałami utworzonymi wokół permanentnego atomu.
43
W istocie rzeczy, zanim dewy na o wiele póniejszym stopniu rozwoju zbuduj formy
zwierzce dokoła atomów permanentnych, atomy te musz w królestwie zwierzcym ebra i
nagromadzi wiele dowiadcze.
Co wicej, warto zauway, e na tym szczeblu złota tkanka ycia nie przedstawia wcale
organizacji ciała ywiciela. Tkanka ycia działa raczej podobnie jak korzonki w glebie, które
przyswajaj sobie czstki gleby i czerpi z nich poywienie potrzebne organizmowi, któremu
słu.
Nie potrzeba wspomina, e w królestwie zwierzcym atomy permanentne doznaj o wiele

rónorodniejszych wibracji ni w niszych królestwach; w rezultacie rónicuj si o wiele
szybciej. W miar jak postpuje to rónicowanie, mno si z coraz wiksz szybkoci dusze
grupowe, przy czym liczba niszych triad kadej duszy grupowej stale si zmniejsza.
Rysunek 17 przedstawia podział zwierzcej duszy grupowej. Jak opisano poprzednio,

mineralne i rolinne dusze grupowe dziel si w podobnym procesie.
Rys. 17.: Podział zwierzcej duszy grupowej
Dusza grupowa dzieli si raz za razem, a w kocu kada nisza triada posiada własn
oddzieln powłok.
Triada znajduje si nadal wewntrz tej spowijajcej j powłoki z esencji elementalnej, która j
osłania i oywia. Zblia si ona do “indywidualizacji", a termin “dusza grupowa" ju si dla
niej nie nadaje, poniewa jedna nisza triada nie stanowi grupy. Jest to pojedyncza nisza
triada, która oddzieliła si od grupy, do której poprzednio naleała.
Rysunek 18a przedstawia osignity teraz stopie; w powłoce duszy grupowej znajduje si
tylko jedna nisza triada, ale naley do niej jeszcze kilka zwierzt. Na kolejnym stopniu do
duszy grupowej przynaley ju tylko jedno zwierz. Obrazuje to wykres 18b. Dua liczba
wyszych zwierzt domowych osiga ten poziom i staje si naprawd oddzielnymi istotami,
44
inkarnujcymi si kolejno w ciałach zwierzcych, chocia na razie nie osignły jeszcze
poziomu, na którym posiada si ciało przyczynowe – prawdziw oznak indywidualizacji.
Rys. 18.: Zwierzca dusza grupowa zawierajca tylko jedn triad

a) zwizana z grup zwierzt
b) zwizana z jednym zwierzciem
Zanim przejdziemy do opisu bardzo ciekawego procesu indywidualizacji, moemy tu

zauway analogi pomidzy zwierzciem zbliajcym si do indywidualizacji a yciem
człowieka przed urodzeniem. ycie zwierzce na tym stopniu odpowiada ostatnim dwom
miesicom ycia ludzkiego płodu.
Wiadomo, e siedmiomiesiczne dziecko moe si urodzi i utrzyma przy yciu, ale bdzie
silniejsze, energiczniejsze i zdrowsze, jeli wykorzysta jeszcze w cigu dalszych dwóch
miesicy okres ycia w ochraniajcym je i ywicym łonie matki. Lepiej te jest dla
normalnego rozwoju ego, jeli osłona duszy grupowej nie zostanie zbyt wczenie rozerwana,
ale pozostanie ono wewntrz niej, wchłaniajc nadal przez ni ycie i wzmacniajc
najsubtelniejsz cz swego ciała mentalnego jej składnikami. Gdy ciało mentalne osiga
granic swego rozwoju w tych ochronnych warunkach, wówczas przychodzi czas na
indywidualizacj.
Znajomo tych faktów skłania niekiedy okultystów do wypowiadania przestrogi, aby ludzie,
którzy lubi zwierzta, nie przesadzali w swym uczuciu ani nie objawiali go w niemdry
sposób. Moe si bowiem zdarzy, e rozwój zwierzcia bdzie formowany w niezdrowy
sposób, a indywidualizacja dokona si przed właciwym czasem. Oczywicie, o wiele lepiej
jest pozwoli zwierzciu rozwija si naturalnie, a bdzie ono w pełni gotowe do
45
indywidualizacji, ni forsowa to sztucznie i spowodowa, e stanie si indywidualnoci,

zanim bdzie naprawd zdolne istnie o własnych siłach i y w wiecie jako oddzielna istota.
Wypada przypomnie, e znajdujemy si obecnie nieco dalej ni w połowie drogi czwartego
obiegu w czwartym łacuchu, to znaczy nieco dalej ni w połowie ewolucji tego łacucha
wiata, i e dopiero pod koniec tej ewolucji królestwo zwierzce ma osign poziom
ludzkoci. Dlatego kade zwierz, które obecnie osiga indywidualizacj lub nawet tylko
zblia si do niej, musi bardzo wyranie wyprzedza inne; jest ich wobec tego bardzo mało;
jednak od czasu do czasu to si zdarza. cisły zwizek z człowiekiem jest niezbdny do
osignicia tego rezultatu.
Działaj tu dwa czynniki:
1. Uczucia i myli człowieka wywieraj stały wpływ na uczucia i myli zwierzcia oraz
podnosz je na wyszy poziom uczuciowy i intelektualny.
2. Zwierz traktowane przyjanie rozwija uczucie miłoci i przywizania do przyjaznego mu

człowieka, jak równie rozwija swe zdolnoci intelektualne starajc si zrozumie swego
przyjaciela i odgadn jego yczenia.
Stwierdzono, e indywidualizacja, która podnosi na stałe jak istot ze wiata zwierzcego

do wiata ludzkiego, moe si dokona tylko w obrbie pewnych gatunków zwierzt – w
jednym dla kadego z siedmiu wielkich typów, czyli promieni. W istocie rzeczy,
indywidualizacja odbywa si tylko wród zwierzt domowych, cho wcale nie we wszystkich
ich rodzajach. Nale do nich na pewno sło, małpa, pies i kot, a prawdopodobnie take ko.
Do kadego z tych przodujcych typów prowadzi długa linia rozwoju od zwierzt dzikich,
której jednak dotd w pełni nie zbadano. Wiadomo jednak, e szczytem rozwoju wilków,
lisów, szakali i wszystkich zwierzt tego typu jest pies; podobnie szczytem rozwoju lwów,
tygrysów, jaguarów i ocelotów jest domowy kot.
Pszczoły i mrówki (które wraz z pszenic zostały przyniesione przez Władców Płomienia z
Wenus) yj w sposób całkiem odmienny od czysto ziemskich istot, gdy dusza grupowa
oywia cał ich społeczno, dziki czemu kieruje ni jedna wola, a poszczególne jej
jednostki s istotnie członkami jednego ciała, w tym samym znaczeniu jak rce i nogi s
członkami ludzkiej postaci. Mona nawet powiedzie, e maj nie tylko dusz grupow, ale i
ciało grupowe.
Potwierdzaj to w pełni badania Maeterlincka. Pisze on bowiem [w: The Life of the White
Ant – przyp. aut.]: Społeczno ula, kopiec mrówek lub termitów wydaje si stanowi jedn
indywidualn, jedn pojedyncz yjc istot, której organy złoone s z niezliczonych
komórek, a tylko pozornie rozproszone, bo zawsze podlegaj tej samej energii lub witalnej
osobowoci, temu samemu centralnemu prawu. Dziki tej zbiorowej niemiertelnoci zagłada
setek termitów, które natychmiast zostaj zastpione przez inne, nie wywiera wpływu na
centraln istot. W cigu milionów lat ten sam owad utrzymał si przy yciu nie tracc ani
jednego ze swych dowiadcze. Nie było nigdy przerwy w jego istnieniu ani zaniku jego
pamici, która nigdy nie przestaje działa i gromadzi centralnie dorobku zbiorowej duszy.
Kpi si one w takim samym witalnym fluidzie jak komórki naszego ciała, lecz wydaje si
on bardziej rozproszony, elastyczniejszy, subtelniejszy, bardziej psychiczny lub bardziej
46
eteryczny ni fluid naszego ciała. A ta centralna jedno jest niewtpliwie zwizana z
powszechn dusz pszczół i prawdopodobnie z tym, co stanowi aktualnie dusz powszechn.
Jeli chodzi o liczb oddzielnych stworze przynalenych do duszy grupowej, mog to by
kwadryliony much lub komarów, setki tysicy królików czy wróbli, kilka tysicy takich
zwierzt, jak lew, tygrys, leopard, jele, wilk, dzik. Jeli chodzi o zwierzta domowe takie jak
owce i woły, liczba ta jest jeszcze mniejsza.
Do kadej duszy grupowej siedmiu zwierzt, dla których indywidualizacja jest moliwa,
naley zwykle kilkaset sztuk, a w miar ich rozwoju dusza ta prdko si rozpada. Cho do
jednej duszy grupowej moe nalee tysic bezdomnych psów, to dusza grupowa naprawd
inteligentnych lubianych psów lub kotów moe obejmowa nie wicej jak dziesi lub
dwanacie ciał.
Zwierzce dusze grupowe otrzymuj wielk pomoc od Mistrzów Mdroci, dziki stale przez
nich roztaczanemu wpływowi o szerokim zasigu.
ROZDZIAŁ XIII: INDYWIDUALIZACJA JEJ MECHANIZM I CEL
Doszlimy do punktu, w którym ma si dokona zmiana o ogromnym znaczeniu dla

rozwijajcego si ycia – mianowicie do indywidualizacji zwierzcia, utworzenia si ciała
przyczynowego i wejcia do królestwa ludzkiego.
Aby lepiej zrozumie całe zjawisko i pozna w pełni jego znaczenie, dokonajmy krótkiego
przegldu przebytych stopni. Widzielimy, e monady pochodzce od Pierwszego Logosa
pojawiaj si najpierw i przebywaj w sferze anupadaka w cigu wszystkich wieków, których
przegldu dokonalimy. Dziki pomocy dewów kada monada przyswoiła sobie trzy atomy
permanentne, które reprezentuj j jako diwatm w sferach atmy, buddhi i manasu, tworzc
wysz triad. Do kadej wyszej triady została dołczona nisza triada, która składa si z
jednostki mentalnej oraz z astralnego i fizycznego atomu permanentnego.
Nisza triada została zanurzona kolejno do wczeniejszych królestw ycia, ochraniana i

ywiona przez sw dusz grupow. Dziki powtarzajcemu si podziałowi, wywoływanemu
przez rónicowanie si dowiadcze, kada nisza triada posiada w kocu własn powłok,
pochodzc od pierwotnej duszy grupowej. Po wielu kolejnych dowiadczeniach w szeregu
pojedynczych form zwierzcych, nisza triada jest wreszcie dostatecznie rozbudzona, aby
mógł si dokona nastpny krok w schemacie ewolucji, krok, który przyniesie dalszy postp
lub aspekt boskiego ycia.
Podobnie jak płód ludzki ywi si w łonie matki a do czasu, kiedy dziecko stanie si
dostatecznie silne, aby y niezalenie w zewntrznym wiecie, tak triada korzysta z osłony i
ycia duszy grupowej, za porednictwem której Drugi Logos chroni i ywi swe niemowlce
dzieci do chwili, gdy triada bdzie do mocna, by istnie w zewntrznym wiecie jako
odrbna jednostka ycia, zdolna do niezalenego własnego rozwoju.
Tak dobiega kresu przedurodzeniowe ycie diwatmy (wyszej triady atmy-buddhi-manasu)

zamykajcej w sobie ycie monady, gdy dojrzał czas na jej urodzenie w niszym wiecie.
47
Macierzyskie ycie Drugiego Logosa zbudowało dla niej ciała, w których moe y jako
odrbna istota w wiecie formy; obecnie ma ona wej w bezporednie posiadanie tych ciał
oraz rozpocz ludzk ewolucj.
A do tej chwili wszelka komunikacja monady z niszymi sferami dokonywała si przez
sutratm, czyli nitk jani, na której znajduj si atomy permanentne (zob. rys. 19a). Teraz
jednak nadszedł czas na pełniejsz komunikacj ni przez t delikatn ni w pierwotnej jej
postaci. Sutratma poszerza si (zob. rys. 19b), promie płyncy z monady zwiksza si
przyjmujc posta lejka, nisza ni pomidzy Milczcym Stranikiem a jego cieniem staje si
coraz mocniejsza i promienniejsza (Doktryna tajemna, I).
Rys. 19.: Indywidualizacja
Temu przepływowi ycia monadycznego w dół towarzyszy znacznie wzmoony przepływ

pomidzy buddhicznym a mentalnym atomem permanentnym.
Permanentny atom mentalny budzi si i wysyła drgania we wszystkich kierunkach. Inne
atomy mentalne i drobiny gromadz si dokoła niego; powstaje wir w trzech górnych strefach
48
sfery mentalnej. Podobny ruch wirowy tworzy si w obłoku otaczajcym jednostk mentaln,
która, jak widzielimy, jest objta osłon duszy grupowej.
Osłona duszy grupowej zostaje wtedy rozerwana i wcignita w wir górny. Tu rozbija si na
materi trzeciej strefy mentalnej, a gdy wir ustaje, kształtuje si delikatna powłoka, która jest
ciałem przyczynowym (zob. rys. 20).
Rys. 20.: Formowanie si duszy grupowej i ciała przyczynowego
Przy opisywaniu tego procesu uywa si zwykle na Wschodzie porównania z trb wodn.
Najpierw mamy wielk chmur unoszc si nad morzem, na którego powierzchni
nieustannie tworz si i poruszaj fale. W pewnym momencie z chmury wynurza si
odwrócony stoek gwałtownie wirujcej pary wodnej podobny do wielkiego palca. Na dole
formuje si nagle wir w oceanie, ale zamiast zagłbienia w jego powierzchni, jak to si dzieje
przy zwykłym wirze, wyłania si wirujcy stoek wznoszcy si nad powierzchni. Oba te
stoki przycigaj si mocno coraz bliej ku sobie, a wreszcie znajduj si tak blisko, e siła
przycigania potrafi pokona dzielc oba stoki przestrze, a wtedy tworzy si nagle
ogromny słup wody i pary tam, gdzie nic podobnego przedtem nie było.
W ten sam sposób zwierzce dusze grupowe stale rzutuj swe czstki w inkarnacj, jak
przemijajce fale na powierzchni morza. W kocu gdy proces rónicowania osignł swój
kres, nadchodzi chwila, kiedy jedna z tych fal wznosi si dostatecznie wysoko, aby unoszcy
si nad ni obłok mógł si z ni połczy. Zostaje wtedy wcignita w nowy rodzaj istnienia,
który nie jest ani chmur, ani morzem, lecz czym porednim, i uczestniczy w naturze obu. W
taki sposób oddziela si od duszy grupowej, której czstk dotd stanowiła, i ju nigdy nie
opada do morza. Wyraajc si technicznie, ycie zwierzcia działajcego w niszej materii
mentalnej formuje si w wir na spotkanie płyncego w dół ycia monady, przejawiajcej si
za porednictwem wyszej mentalnej, czyli przyczynowej, materii.
49
Moemy zatem wyobrazi sobie, e monada czeka w swej wysokiej sferze, podczas gdy
wokół atomów z ni zwizanych tworz si nisze ciała, oraz opiekuje si nimi w cigu
długich wieków powolnej ewolucji. Gdy ciała te s dostatecznie rozwinite, jednym rzutem w
dół bierze je w posiadanie i posługuje si nimi dla własnej ewolucji. Gdy spotyka si z
rosnc i rozwijajc si substancj umysłu, jednoczy si z ni, zapładnia j i w chwili tego
zjednoczenia stwarza ciało przyczynowe, nonik lub narzdzie indywidualnoci.
Przepływ ycia zwizany z utworzeniem ciała przyczynowego okrelany jest jako Trzecia
Fala ycia lub trzeci wielki wylew, a pochodzi on od Pierwszego Logosa, wieczystego,
wszystko miłujcego Ojca, od którego, jak widzielimy, pochodz równie same monady.
Działalno trzech fal ycia, prowadzca do wytworzenia indywidualnej ludzkiej istoty,

znalazła wyraz graficzny w dobrze znanym diagramie znajdujcym si w ksikach
Leadbeatera: Ma Yisible and lnvisible {Człowiek widzialny i niewidzialny), oraz The
Chakras (Czakry). Omielilimy si nieco zmieni ten diagram (zob. rys. 21) zgodnie z
dodatkowymi informacjami podanymi w ksice The Chakras oraz The Masters and the Path
(Mistrzowie i cieka, take C. W. Leadbeatera).
Rys. 21.: Trzy fale ycia
Oto objanienie rysunku 21:

50
Pierwsza Fala ycia płynca od Trzeciego Logosa, czyli Aspektu poda prosto w dół w
materi, co ilustruje linia coraz grubsza i ciemniejsza w miar posuwanie si w dół; oznacza
to, e Duch wity oywia materi rónych sfer, budujc najpierw atomy, a potem skupiajc
je w pierwiastki (jak to opisano w rozdziale pitym).
W tak oywion materi wstpuje Druga Fala ycia, płynca od Drugiego Logosa, czyli
Aspektu, Boga Syna; zstpuje ona przez pierwsze, drugie i trzecie królestwo elementalne do
królestwa mineralnego; potem wznosi si przez królestwo rolinne i zwierzce do wiata
ludzkiego, gdzie spotyka si z sigajc w dół sił Pierwszego Logosa – czyli Trzeci Fal
ycia płync od Pierwszego Logosa lub Aspektu.
Tymczasem siła Trzeciego Logosa, czyli Pierwsza Fala ycia płynca z Trzeciego Aspektu,
po osigniciu najniszego punktu równie si wznosi z powrotem. Na tej drodze powrotu lub
wznoszenia si jest ni kundalini; siła ta działa w ciałach rozwijajcych si stworze w
cisłym kontakcie z pierwotn sił yciow; obie siły działaj razem, by doprowadzi to
stworzenie do momentu, kiedy bdzie mogło zetkn si z fal ycia Pierwszego Logosa i
sta si ego, czyli ludzk istot, i by nawet jeszcze potem oddziaływa na jego narzdzia
(ciała). Moemy wobec tego powiedzie, e czerpiemy potn sił zarówno z ziemi pod
nami, jak i z nieba nad nami, e jestemy dziemi Ziemi, jak i dziemi Słoca. Te dwie siły
spotykaj si w nas i działaj razem dla naszej ewolucji. Nie moemy mie jednej z nich bez
drugiej, ale jeli jedna z nich wystpuje w wielkim nadmiarze, pojawiaj si powane
niebezpieczestwa. Std si bierze, mówic nawiasem, niebezpieczestwo rozwijania
głbszych pokładów kundalini, zanim oczyci si i wysubtelnieje ycie w człowieku.
Chocia wszystkie trzy fale ycia s naprawd yciem samego Boga, to jednak zachodzi
istotna i wana rónica pomidzy Pierwsz i Drug Fal ycia a Trzeci. Pierwsza bowiem i
Druga Fala ycia płyn powoli i stopniowo przez wszystkie sfery skupiajce materi, w
kadej z nich łczc si z ni tak całkowicie, e niemal nie mona ich rozpozna i dostrzec w
nich boskiego ycia.
Natomiast Trzecia Fala ycia zda prosto w dół jak błyskawica prosto ze swego ródła, nie
wic si wcale ze znajdujc si na drodze materi. Jest ona czystym białym wiatłem, nie
skaonym niczym po drodze.
Co wicej, chocia na wykresie, w pierwotnej jego postaci zaznaczono, e Trzecia Fala ycia
płynie bezporednio od Logosa, to jednak w istocie rzeczy (jak to widzielimy w rozdziale
czwartym), wyłoniła si z Niego dawno temu i unosi si w porednim miejscu, to jest w
drugiej sferze, czyli w sferze anupadaka, gdzie znamy j jako monad. Dlatego pozwolilimy
sobie zmieni pierwotny diagram umieszczajc trójkt, reprezentujcy monad, na
właciwym miejscu w strumieniu Trzeciej Fali ycia.
Ten “monadyczny dopływ", bdcy rezultatem ewolucji monady od królestwa zwierzcego

do ludzkiego, trwał a do rodkowego momentu istnienia czwartej rasy (atlantyckiej),
wskutek czego populacja ludzka obejmowała stale nowe jednostki. Moment ten jest równie
punktem rodkowym planu ewolucji w naszym łacuchu planetarnym i po jego miniciu
bardzo mało zwierzt osiga indywidualizacj. Zwierz, któremu udaje si osign
indywidualizacj, wyprzedza swych towarzyszy tak bardzo, jak istota ludzka osigajca
poziom Adepta wyprzedza przecitnego człowieka. Oboje dokonuj w rodkowym momencie
ewolucji tego, czego mieli dokona dopiero przy jej kocu. Ci, którzy osign ten cel w
51
normalnym czasie, to znaczy na kocu siódmego obiegu (rundy), zbli si do niego tak
stopniowo, e nie bdzie przy tym prawie wcale walki.
W Doktrynie Tajemnej stwierdza si, e po rodkowym punkcie zwrotnym cyklu ewolucji

adna wicej monada nie moe wej do królestwa ludzkiego. Brama została zamknita na
ten cykl.
Czytelnik zauway, e Trzecia Fala ycia róni si od pozostałych w innym jeszcze wanym
punkcie, a mianowicie w tym, e pierwsza i druga fala oddziaływa równoczenie na tysice i
miliony, natomiast trzecia fala dociera do kadego indywidualnie tylko wtedy, kiedy jest
gotowy na jej przyjcie.
Trzecia Fala ycia zstpiła ju, jak widzielimy, do wiata buddhi, ale nie posunie si dalej,
dopóki dusza zwierzca nie dokona skoku wzwy. Wówczas nastpi połczenie si obu i
utworzy si ego jako trwała indywidualno w opisany poprzednio sposób.
Jeli mówimy, e indywidualno człowieka jest trwała, to naley rozumie, e jest to tylko
trwało wzgldna, gdy na o wiele wyszym stopniu ewolucji człowiek wykracza poza ni i
siga z powrotem do boskiej jednoci, z której si wyłonił. Bdzie o tym mowa w
póniejszym rozdziale.
Streszczajc to wszystko, widzimy, e Logos wysyła trzy potne fale Swego ycia, kolejno
od Trzech Aspektów: pierwsza kształtuje i oywia materi, druga uycza własnoci i formy
ycia, a trzecia sprowadza w dół monad ludzk, aby zjednoczyła si z formami
przygotowanymi przez Drug Fal ycia.
Czytelnik powinien zwróci uwag, e przed indywidualizacj czstka duszy grupowej

pełniła rol oywiajcej siły. Po indywidualizacji jednak to, co było dusz grupow,
przekształca si w ciało przyczynowe i dziki temu staje si nonikiem oywiajcego – Iskry
Boej, która zstpiła w nie z wyszego wiata.
W ten sposób to, co stanowiło dotd oywiajc dusz, samo z kolei j otrzymało, gdy
przekształciło si w form, któr mitologia staroytnych Greków przedstawiała jako krater,
czyli czar, a redniowieczna legenda jako witego Graala. Graal bowiem, czyli czara, jest
udoskonalonym skutkiem całej niszej ewolucji i do niego wlewa si wino boskiego ycia,
dziki czemu moe si narodzi dusza człowieka. Tak tedy to, co poprzednio było dusz
zwierzc, staje si u człowieka ciałem przyczynowym, w którym przebywa ego, czyli dusza
ludzka. Cały dotychczasowy jej dorobek ewolucyjny został w ten sposób przeniesiony do tego
nowego centrum ycia.
Z chwil utworzenia si ciała przyczynowego, wysza, czyli duchowa triada ma trwałe
narzdzie (nonik lub ciało) do dalszej ewolucji. Gdy we właciwym czasie wiadomo
nauczy posługiwa si tym narzdziem, wówczas wysza triada bdzie umiała kontrolowa i
kierowa o wiele skuteczniej ni dotd ewolucj niszych narzdzi (noników).
Pierwsze wysiłki zmierzajce do kontrolowania nie s zbyt rozumne, podobnie jak pierwsze
ruchy niemowlcia, chocia wiadomo nam, e zwizana jest z nimi jaka inteligencja.
Monada rodzi si teraz, całkiem dosłownie, w sferze fizycznej, ale naley j traktowa jako
52
niemowl; jest prawdziw indywidualnoci, ale niemowlcym ego i bdzie musiał upłyn
długi czas, zanim jej władza nad fizycznym ciałem wyjdzie poza okres niemowlctwa.
Dusz lub ego moemy uwaa za czynnik indywidualizujcy Ducha Powszechnego, który
ogniskuje wiatło Powszechne w jednym punkcie; punkt ten jest jak gdyby naczyniem, do
którego duch spływa; wskutek tego to, co samo w sobie jest powszechne, przedstawia si jako
co oddzielnego, w swej treci zawsze z Nim identyczne, lecz oddzielone w przejawieniu. Jak
widzielimy, cel tego okrelenia polega na tym, e indywidualna jednostka rozwija si i
ronie; e zindywidualizowane ycie moe istnie utajone w kadej sferze wszechwiata; e
poznaje ono w sferze fizycznej i innych, tak jak poznaje w sferach duchowych, i ma cigło
wiadomoci; e potrafi ono tworzy sobie narzdzia, potrzebne wiadomoci do działania
poza własn sfer, i stopniowo oczyszcza je kolejno, by nie stanowiły ju dłuej zasłony lub
przeszkody, lecz były czystymi i przejrzystymi narzdziami, za których porednictwem
mona uzyska wszelk wiedz w kadej sferze.
Nie naley jednak pojmowa procesu indywidualizacji jako tylko utworzenia formy lub
naczynia, a potem wlania czego do niej, wskutek czego to, co zostało wlane, przyjmuje
natychmiast zarys lub kształt naczynia. Rzeczywiste zjawisko jest raczej podobne do
kształtowania si Układu Słonecznego z mgławicy. Wród pierwotnej materii przestrzeni
pojawia si najpierw lekka mgła, zbyt nawet delikatna, by j nazwa mgł; stopniowo jednak
zagszcza si, w miar jak czsteczki zbliaj si do siebie; wewntrz mgły tworz si pewne
kształty, które z biegiem czasu staj si coraz bardziej wyrane, a wreszcie powstaje układ z
centralnym Słocem i otaczajcymi je planetami.
Podobnie dzieje si z duchem podczas indywidualizacji. Z pocztku przedstawia si jako
słaby cie w powszechnej próni; cie staje si mgiełk, która zarysowuje si coraz
wyraniej, a wreszcie rodzi si indywidualno. Dusza, czyli indywidualno, nie jest zatem
na pocztku tworem zupełnym, który zanurza si jak nurek w oceanie materii; raczej powoli
si zagszcza i buduje, a w kocu staje si indywidualn jednostk, która w miar postpu
ewolucji coraz bardziej ronie.
W ten sposób Trzecia Fala ycia stwarza w kadym człowieku tego odrbnego ducha
człowieka, który idzie w gór, w przeciwstawieniu do ducha zwierzcia, który idzie w dół, co
oznacza w interpretacji, e podczas gdy dusza zwierzcia wraca po mierci ciała do duszy
grupowej, do której naley, to boski duch w człowieku nie moe ju w ten sposób si cofn,
lecz wznosi si coraz wyej ku bóstwu, od którego pochodzi.
Jak ju była o tym mowa, boskie ycie reprezentowane przez Trzeci Fal ycia nie moe
bezporednio zstpi niej ni do sfery buddhi, gdzie unosi si jak potna chmura czekajca
na sprzyjajc sposobno połczenia si z yciem Drugiej Fali ycia, która wznosi si na
spotkanie.
Cho ta chmura wywiera stale przycigajcy wpływ na znajdujc si poniej esencj, to
jednak wysiłek umoliwiajcy zjednoczenie musi by dokonany na dole. O rodzaju tego
wysiłku bdzie mowa w nastpnym rozdziale.
Połczenie si Trzeciej Fali ycia z Pierwsz i Drug stanowi pocztek intelektualnej
ewolucji; oznacza ona pojawienie si ego, które bierze w posiadanie fizyczny przybytek i
53
łczy si z duchem, który nad nim si unosił i kształtował go swym subtelnym
oddziaływaniem.
H. P. Bławacka tak o tym powiada: Istnieje w naturze potrójny plan ewolucyjny majcy na
celu utworzenie trzech periodycznych upadhi, czy raczej trzy oddzielne plany ewolucji, które
w naszym systemie splataj si nierozerwalnie i stapiaj si w kadym punkcie [...] I. Plan
monadyczny dotyczy, jak mówi nazwa, wzrostu i rozwoju Monad do coraz wyszej
aktywnoci w zwizku z: II. Planem intelektualnym, reprezentowanym przez Manasa-
Bhyanich (Dewy słoneczne lub Agniszyatta Pitris), którzy dali człowiekowi inteligencj i
wiadomo oraz III. Plan fizyczny, reprezentowany przez Ksiycowych Pitrich, dokoła
których natura skonkretyzowała obecne ciało fizyczne. Zjednoczenie tych trzech strumieni
czyni człowieka t złoon istot, jak jest obecnie. (Doktryna tajemna, I).
Trafnie okrela si w okultyzmie człowieka jako t istot we wszechwiecie – w

jakiejkolwiek czci wiata si znajduje – w której najwyszy duch i najnisza materia s
połczone inteligencj, dziki czemu jest ona przejawieniem Boga, który bdzie parł naprzód
w nieograniczon przyszło, jaka si przed nim rozciga.
Samego człowieka, czyli reinkarnujce si ego, naley raczej uwaa za myliciela ni za
umysł, gdy słowo myliciel oznacza indywidualn istot, natomiast słowo umysł nasuwa na
myl raczej co mglistego i ogólnego.
Zastanawiajc si nad fazami inwolucji i ewolucji w najogólniejszym zarysie, mona

wyróni siedem etapów. W cigu pierwszych trzech duch zstpuje w dół i zapładnia materi
uyczajc jej własnoci i siły. Czwarty etap jest wyjtkowy, gdy materia wyposaona w
rozmaite siły i własnoci wchodzi wtedy w rónorodne zwizki z duchem, który teraz w ni
wstpuje i oywia. Etap ten to wielka bitwa we wszechwiecie, walka pomidzy duchem a
materi, bitwa ogromnych zastpów wrogich armii na polu Kurukszetry. W tej czci pola
znajduje si punkt równowagi. Duch wchodzcy w niezliczone zwizki z materi zostaje
najpierw obezwładniony; potem przychodzi moment równowagi, kiedy adna ze stron nie ma
przewagi; potem powoli duch zaczyna triumfowa nad materi, tak i po czwartym etapie
panuje nad ni i jest gotowy do wznoszenia si w cigu dalszych trzech etapów.
Na tych etapach duch organizuje materi, któr oywił i opanował, kieruje j ku własnym
celom i kształtuje w celu swego wyraenia si, wskutek czego materia moe sta si
narzdziem, dziki któremu wszystkie siły i zdolnoci przejawi si i uaktywni. Ostatnie trzy
etapy słu takiemu włanie duchowemu wznoszeniu. W formie tabelarycznej mona
przedstawi te siedem etapów nastpujco:
Siedem etapów ewolucji i inwolucji

I, II, III Zstpowanie Uyczanie materii cechy Materializacja Inwolucja
Punkt zwrotny;
IV Ustanowione powizanie Konflikt Zmiana inwolucji w ewolucj
równowaga
V, VI, VII Wznoszenie si Budowanie organizmów Uduchowienie Ewolucja
Na I, II, III etapie duch zstpuje w materi uyczajc jej własnoci (oznaczonych strzałkami
skrcajcymi w bok).
54
Na etapie IV duch i materia znajduj si w konflikcie, oznaczonym za pomoc dwóch

przeciwległych strzałek oraz krzyujcych si linii, które symbolizuj pole bitwy, jakim jest
ycie.
Na V, VI i VII etapie duch wznosi si, osigajc stopniowo panowanie nad materi.
Diagram przedstawia równie prób zobrazowania rozszczepienia si linii ducha, wieloci
wyłaniajcej si wskutek tego z jednoci oraz powrót ducha do jego ródła po wzbogaceniu
si w dowiadczenie i zapanowaniu nad materi.
Rysunek 22 stanowi prób przedstawienia tych samych poj w graficznej postaci.
Rys. 22.: Siedem stopni ewolucji i inwolucji
Zasada, której mamy tutaj konkretny przykład, wystpuje wci na nowo w procesach
przyrody, na przykład w cyklu reinkarnacji człowieka. Dlatego trzeba w pełni j zrozumie,
gdy pomoe to poj wiele innych zagadnie “odwiecznej mdroci".
Cały okres zstpowania w dół ma w Indiach nazw prawritti marga, czyli droga wyjcia. Po
dotarciu do najniszego punktu człowiek wstpuje na nivritti marga, czyli drog powrotu. Po
dniu zbierania niwa człowiek powraca niosc swój plon w postaci rozbudzonej w pełni
wiadomoci, dziki czemu moe by nieporównanie poyteczniejszy, anieli mógłby by
przed zstpieniem w materi.
W cigu rozwoju człowieka intelektualna jego ewolucja musi na pewien czas przesłoni
ewolucj duchow. Ewolucja duchowa musi ustpi miejsca rozwojowi inteligencji i usun
si na drugi plan, pozwalajc inteligencji obj kierownictwo w nastpnych stopniach
ewolucji.
Monada zacznie w milczeniu i subtelnie wpływa na inteligencj, działajc przez ni

porednio, pobudzajc j sw energi i rozwijajc nieustannym oddziaływaniem od wewntrz,
podczas gdy inteligencja zmaga si bdzie z niszymi nonikami, ulegajc im z pocztku i
popadajc w ich niewol, ale potem opanowujc je i nimi kierujc.
Tak to przejciowo duch ulega zamroczeniu, lecz dojrzewa w milczeniu, podczas gdy
wojowniczy intelekt prowadzi walk; przyjdzie czas, kiedy intelekt złoy sw zdobycz u stóp
ducha, a człowiek stawszy si boskim bdzie rzdził “na ziemi", to znaczy w niszych
sferach, stajc si ich panem, a nie niewolnikiem.
55
Z istoty swej intelekt jest pierwiastkiem separujcym, który oddziela “ja" od “nie-ja"; jest
wiadomy siebie, a wszystko inne widzi zewntrz siebie jako obce. Jest on pierwiastkiem
wojowniczym, walczcym, apodyktycznym; człowiekowi patrzcemu ze sfery intelektu w dół
wiat przedstawia si jako pole walki, której zaciekło zaley od stopnia udziału w niej
intelektu. Nawet natura emocjonalna rzuca si spontanicznie do walki tylko wtedy, kiedy
pobudza j jakie pragnienie i znajduje przeszkod pomidzy sob i upragnionym
przedmiotem. Walka staje si coraz bardziej agresywna, w miar jak umysł pobudza jej
aktywno, gdy stara si on zapewni zaspokojenie przyszłych pragnie i usiłuje
przywłaszczy sobie coraz wicej zasobów przyrody. Ale intelekt, jak si okazuje, jest
spontanicznie wojowniczy, bo w jego naturze ley umacnianie swej odrbnoci wobec
innych. Dlatego to w intelekcie znajdujemy ródło oddzielnoci, nieustanne ródło podziałów
wród ludzi.
Z drugiej strony po osigniciu sfery buddhi odczuwa si natychmiast jedno. Ale tym
zajmiemy si póniej.
Czytelnik nie powinien jednak wyobraa sobie, e człowiek jest tylko tym, co działa jako
umysł lub intelekt w jego ciele przyczynowym. W istocie swej, jak widzielimy, człowiek jest
iskr boskiego ognia, to znaczy monad, która przejawia si w trzech aspektach jako duch w
wiecie atmy, jako intuicja w wiecie buddhi i jako inteligencja w wiecie manasu. Te trzy
aspekty tworz razem ego, które przebywa w ciele przyczynowym, zbudowanym z czci
duszy grupowej. Wskutek tego człowiek, jakiego znamy, cho w rzeczywistoci jest monad
przebywajc w wiecie monadycznym, przedstawia si nam jako ego w wyszym wiecie
mentalnym, przejawiajc swoje trzy aspekty, które nazywamy duchem, intuicj i inteligencj.
Ego to człowiek w okresie ludzkiego stopnia ewolucji. Odpowiada ono najzwyklejszemu i w

pewnej mierze nienaukowemu pojciu duszy. yje nie zmieniajc si (z wyjtkiem wzrostu)
od chwili indywidualizacji a do przekroczenia poziomu ludzkoci i zanurzenia si w
boskoci. Nie dotyka go wcale to, co nazywamy narodzeniem i mierci gdy to, co
pospolicie nazywamy yciem, jest jednym dniem w jego rzeczywistym yciu. Nisze ciała,
które si rodz i umieraj, to tylko szaty, które ono wkłada dla osignicia swego celu w
pewnym okresie ewolucji. Mona to zwile uj mówic, e człowiek jest niemierteln
indywidualnoci, która ma mierteln osobowo.
W całym okresie egzystencji ludzkiej zaznaczaj si trzy wyrane zmiany, które znaczeniem
swym i doniosłoci góruj nad wszystkimi innymi.
1. Chwila indywidualizacji i wejcie w królestwo ludzkie, wyłonienie si ze wiata

zwierzcego i rozpoczcie swej drogi ludzkiej jako ego.
2. Przejcie przez pierwsze wielkie wtajemniczenie.
3. Osignicie stopnia Adepta.
Punktem drugim i trzecim zajmiemy si w dalszych rozdziałach. Tutaj omówimy tylko punkt
pierwszy – osignicie indywidualizacji.
Stanowi to zadanie zwierzcej ewolucji, ale jej rozwój słuy okrelonemu celowi. Jest nim
wytworzenie mocnego indywidualnego centrum, przez które mogłaby płyn siła Logosa.
56
Po utworzeniu takiego centrum, jest w nim pocztkowo oczywicie tylko niemowlce ego,
słabe i niepewne. Aby mogło sta si silne i wyranie zarysowane, musi by otoczone osłon
samolubstwa – intensywnym samolubstwem człowieka dzikiego. W cigu wielu y
potrzebna mu jest mocna osłona egoizmu, aby wewntrz niej mogło rosn i rozwija si.
Mona wic uwaa egoizm za rodzaj rusztowania, które jest absolutnie konieczne do
wzniesienia budynku; musi by jednak rozebrane z chwil jego ukoczenia, aby mógł on
spełni zadanie, dla którego został wzniesiony. Rusztowanie nie jest pikne i gdyby nie
zostało usunite, budynek nie nadawałby si do zamieszkania; ale bez rusztowania w ogóle by
go nie było.
Centrum zostało stworzone po to, by siła Logosa mogła promieniowa przeze na wiat; takie
promieniowanie byłoby jednak zgoła niemoliwe, gdyby egoizm si utrzymał; jednak we
wczeniejszym okresie ewolucji mocne centrum nie mogłoby si nigdy rozwin bez niego.
W wietle tej analogii widzimy, e nawet najbardziej niemiłe cechy maj swe miejsce w
planie ewolucji – we właciwym czasie. Wielu jednak ludzi ma ju t prac za sob i dlatego
powinno całkowicie wyzby si egoizmu. Bezsensem i głupot jest gniewa si na ludzi,
którzy s egoistami, gdy ich postpowanie oznacza, e to, co było niezbdn cnot
człowieka dzikiego, utrzymuje si jeszcze w warunkach cywilizowanych. Mdrzej jest
przyj, e postawa samolubnych ludzi jest anachronizmem, przeytkiem z prehistorycznego
okresu dzikoci; s to ludzie pozostajcy w tyle za swymi czasami.
Rys. 23.: Od minerału do człowieka
Rysunek 23 przedstawia podsumowanie ostatnich czterech rozdziałów i obrazuje wzgldne

miejsce w planie ewolucyjnym czterech stopni, które poznalimy jako mineraln dusz
grupow, rolinn dusz grupow, zwierzc dusz grupow, zwierz gotowe do
indywidualizacji i istot ludzk w ciele przyczynowym.
ROZDZIAŁ XIV: METODY I STOPNIE INDYWIDUALIZACJI

57
Zaznaczyłem w poprzednim rozdziale, e wysiłek powodujcy indywidualizacj musi by

dokonany z dołu, to znaczy przez zwierz. Wysiłek ten moe si dokona na trzech rónych
drogach, co wywiera daleko sigajcy wpływ na całe ycie zindywidualizowanej istoty.
Przy formowaniu ego musz by przywołane wszystkie trzy aspekty wyszej triady, to znaczy
atma, buddhi i manas; pierwsze połczenie moe powsta na jednej z trzech nastpujcych
dróg:
1. Pomidzy wyszym i niszym umysłem.
2. Pomidzy ciałem astralnym i buddhi.
3. Pomidzy ciałem fizycznym i atm.
W ten sposób zwierz indywidualizuje si w pierwszym wypadku na drodze intelektu, w

drugim na drodze uczucia, a w trzecim przez wol. Omówimy teraz zwile kad z tych
trzech metod.
Indywidualizacja przez intelekt – jeli zwierz pozostaje w bliskim zwizku z człowiekiem,

który nie jest typem wybitnie emocjonalnym, ale zajmuje si głównie działalnoci
umysłow, to wówczas rodzce si ciało mentalne zwierzcia jest pobudzane przez ten cisły
zwizek i prawdopodobnie indywidualizacja dokona si dziki wysiłkowi umysłu zwierzcia,
które stara si bdzie zrozumie swego pana.
Indywidualizacja przez uczucie – jeli pan zwierzcia jest człowiekiem uczuciowym,

zdolnym do silnych wzrusze, to prawdopodobnie zwierz rozwinie si głównie przez rozwój
ciała astralnego, a ostateczne zerwanie przez nie zwizku z dusz grupow dokona si przez
nagły wybuch intensywnego uczucia, który dotrze do aspektu buddhi unoszcej si nad nim
monady i dziki temu spowoduje utworzenie si ego.
Indywidualizacja przez wol – jeli pan zwierzcia jest człowiekiem wysoce uduchowionym
lub majcym wybitnie siln wol, to cho zwierz rozwinie w stosunku do niego duo uczucia
i podziwu, to jednak pobudzona zostanie w zwierzciu przede wszystkim wota. Przejawia si
to w intensywnej aktywnoci fizycznego ciała i niezłomnym deniu do osignicia
wszystkiego, co to zwierz zechce podj, zwłaszcza w słubie swego pana.
Widzimy z tego, e charakter i typ pana wywiera wielki wpływ na los zwierzcia. Wiksza
cz dzieła dokonuje si oczywicie bez bezporedniej woli którejkolwiek strony, po prostu
przez oddziaływanie bliskoci obu istot. Wibracje astralne i mentalne człowieka s o wiele
silniejsze i bardziej złoone anieli wibracje zwierzcia i dlatego wywieraj nieustajcy napór
na jego ciało astralne i mentalne.
Czytelnik nie powinien popełni błdu sdzc, e “odległo" midzy atm i ciałem
fizycznym jest wiksza ni midzy niszym i wyszym umysłem lub ciałem astralnym i
pierwiastkiem buddhi. Nie jest to w ogóle kwesti odległoci w przestrzeni, lecz raczej
przekazywania sympatycznych wibracji i odbicia od ródła. Patrzc w ten sposób na t
spraw jasne jest, e kade odbicie musi pozostawa w jakim bezporednim zwizku ze
swym ródłem, bez wzgldu na ewentualn midzy nimi “odległo" – i to w cilejszym z
58
jakimkolwiek przedmiotem znajdujcym si poza bezporedni lini, chociaby był o wiele
bliej w przestrzeni.
Pragnienie zwierzcia, by wznie si wyej, stanowi nieustajc sił działajc wzwy na
kadej ze wspomnianych trzech dróg, a moment, w którym ta siła przełamuje w kocu
wszystkie ograniczenia i stwarza podane połczenie pomidzy monad i osobowoci,
przesdza o pewnych charakterystycznych cechach nowego ego, które w ten sposób powstaje.
Powstanie tego połczenia jest zazwyczaj momentalne przy indywidualizacji przez uczucie
lub wol; natomiast raczej stopniowo indywidualizacja odbywa si na drodze intelektu.
Powoduje to równie znaczn rónic w przebiegu przyszłej ewolucji człowieka.
Z wielkiej masy ludzi, którzy indywidualizowali si w pewnym momencie w łacuchu

ksiycowym, ci, którzy osignli indywidualizacj stopniowo przez rozwój intelektualny,
zaczli si inkarnowa na ziemi około miliona lat temu; od tego czasu przecitna przerwa
pomidzy ich yciami doszła do około tysica dwustu lat.
Ci, którzy osignli indywidualizacj przez nagły wybuch uczucia lub woli, rozpoczli swe
inkarnacje ziemskie około szeset tysicy lat temu; przerwa pomidzy ich inkarnacjami
wynosi obecnie przecitnie około siedmiuset lat. Poziom ewolucji obu grup jest mimo to
obecnie mniej wicej taki sam.
Wydaje si, e ludzie, którzy indywidualizowali si na drodze uczucia, potrafi wytwarza
nieco wicej siły anieli ci, którzy indywidualizowali si przez intelekt. Ale lepiej okrelimy
rónic pomidzy tymi dwoma klasami ludzi, jeli powiemy, e wytwarzaj oni róny rodzaj
siły. Krótsza przerwa pomidzy inkarnacjami tłumaczy si tym, e ludzie tej grupy
przeywaj swe szczcie w sposób bardziej skoncentrowany i dlatego osigaj ten sam
rezultat przez wydatkowanie tej samej iloci siły w o wiele krótszym czasie.
W istocie rzeczy wydaje si prawdopodobne, e póniejsze wejcie w ycie na ziemi drugiej
grupy zostało zarzdzone specjalnie po to, aby po upływie mniej wicej tej samej liczby
inkarnacji osignli ten sam poziom i mogli współdziała z pierwsz grup. Konieczno
zetknicia obu grup ludzi w ziemskiej inkarnacji, aby nie tylko rozwizywali swe wzajemne
karmiczne powikłania, lecz równie nauczyli si wszyscy współdziała dla jednego wielkiego
celu – to wyranie dominujcy czynnik, który reguluje prdko wydatkowania siły.
Oprócz rónic w metodzie indywidualizacji, istniej równie rónice w stopniu

indywidualizacji, zalene od poziomu, na którym si ona dokonuje. Poziom rozwoju, na
którym indywidualizacja zwierzcia staje si faktem, decyduje o duym zrónicowaniu. Tak
na przykład, jeliby si indywidualizował bezdomny pies – co zasadniczo jest moliwe – to
byłby to bardzo niski stopie indywidualizacji. Prawdopodobnie jej wynikiem byłaby
najwyej oddzielna czstka duszy grupowej połczona z monad jedn lub dwiema liniami
duchowej materii.
Miało to miejsce u “ksiycowych ludzi zwierzcych". Ich ego indywidualizowało si na

najniszym poziomie królestwa zwierzcego, na którym indywidualizacja była moliwa.
Rozpoczli oni swe ludzkie ycie nie majc tego, co nazywa si normalnie ciałem
przyczynowym, lecz z monad unoszc si nad osobowoci i połczon z ni za pomoc
kilku nielicznych nici z nirwanicznej materii. Takie istoty ludzkie zamieszkiwały w formach,
59
stworzonych w pierwszym obiegu (rundzie) rozwoju ziemi przez Panów Ksiyca i dokonały
pionierskiej pracy dla wszystkich królestw ycia.
Z drugiej strony prawdziwie inteligentny i uczuciowy pies lub kot domowy, którym właciciel
opiekuje si naleycie i budzi w nim przyja, bdzie miał po osigniciu indywidualizacji
ciało przyczynowe co najmniej takie samo, jak ciało przyczynowe ludzi ksiycowych
pierwszego stopnia.
Rozmaite porednie typy zwierzt domowych mog wytworzy niedoskonałe ciało

przyczynowe w rodzaju “plecionki", jakie uzyskali ludzie ksiycowi drugiego stopnia.
Ludzie nalecy do tej klasy ego, nie rozwinli w pełni ciała przyczynowego, lecz mieli jakby
tylko szkielet tego ciała – pewn liczb przeplatajcych si strumieni sił, które wyznaczały
zarys majcego dopiero powsta owoidu. Wskutek tego wygldali oni nieco dziwnie, tak
jakby byli zamknici w jakim plecionym koszu z wyszej materii mentalnej.
Determinujcym czynnikiem tak rozwinitych ciał przyczynowych jest poziom, na którym

dokonała si indywidualizacja. Jeli zwierz, na przykład pies, pozostawało przez długi czas
w kontakcie z człowiekiem i naley do małej grupy dziesiciu lub dwudziestu osobników,
wówczas podczas indywidualizacji tworzy si ciało przyczynowe zupełne. Jeli grupa liczy
około stu osobników – na poziomie owczarka – tworzy si ciało przyczynowe “plecionkowe".
Jeli w grupie znajduje si kilkaset sztuk – na poziomie bezpaskiego psa – to istniej
przesłanki, e ciało przyczynowe składa si bdzie tylko z łczcych linii.
Ilo pracy potrzebnej do osignicia jakiego poziomu ewolucji jest w praktyce zawsze ta
sama, ale w niektórych wypadkach wiksza w jednym królestwie, a mniejsza w innym. Róne
bowiem królestwa przyrody w duej mierze na siebie zachodz, tak i zwierz, które
osignło najwyszy poziom inteligencji i uczucia, jaki jest moliwy w wiecie zwierzcym,
przeskoczy poziom absolutnie pierwotnych warunków ludzkoci i od pocztku swej kariery
ludzkiej pojawi si jako indywidualno pierwszej klasy. Z drugiej strony zwierz, które
opuszcza wiat zwierzcy na niszym poziomie, bdzie musiało rozpocz dalsze ycie na
odpowiednio niszym szczeblu ludzkoci.
Tak mona wyjani sens uwagi jednego z Mistrzów, gdy mówic o okruciestwie i
przesdach przejawiajcych si w wielkiej masie ludzkoci, powiedział: Ci ludzie
indywidualizowali s/ za wczenie, nie s oni jeszcze godni ludzkiej postaci.
Podane trzy metody indywidualizacji – przez intelekt, uczucie i wol – s normalnymi

metodami. Niekiedy indywidualizacja jednak dokonuje si na innej drodze, któr mona
nazwa anormaln lub nieregularn.
Na przykład, na pocztku siódmego obiegu (rundy) w łacuchu ksiycowym pewna grupa

istot była na progu indywidualizacji i w zwizku z tym znalazła si blisko doskonałych
mieszkaców, których nazywano Panami Ksiyca. Jednake w rozwoju tych istot dokonało
si niefortunne skrzyowanie; zaczły one tak bardzo si pyszni swym intelektualnym
postpem, e stało si to wybitn cech ich charakteru. Pracowały nie tyle dla pozyskania
uznania lub uczucia swych panów, ile dla wykazania swej wyszoci nad innymi bliskimi im
zwierztami i wywołania ich zazdroci.
60
Ten ostatni motyw pobudził je do wysiłków, których rezultatem była indywidualizacja, ale
wskutek tego utworzone ciała przyczynowe nie miały niemal adnej innej barwy prócz
pomaraczowej. Indywidualizacja została im dozwolona zapewne dlatego, e gdyby dalej
yły w wiecie zwierzcym, stałyby si jeszcze gorsze, a nie lepsze.
To oddzielenie – lub “statek pasaerów", jak to si czasem okrela – trwało około dwóch
milionów lat. Istoty te indywidualizowały si przez pych i chocia były na swój sposób
sprytne, miały mało innych dodatnich cech.
Uczestnicy tego pomaraczowego statku pasaerów z planety A łacucha ksiycowego

odmówili wejcia w ciała, przygotowane dla nich w łacuchu ziemskim, podczas gdy
zabarwione złotawe ega z globu B oraz zabarwione na róowo ega z globu C zaakceptowały
warunki, zamieszkały w dostarczonych im ciałach i wypełniły swe przeznaczenie.
W cigu całej historii te pomaraczowe ega sprawiły kłopoty sobie i innym z powodu swej
arogancji i niewiadomoci. Były one buntownicze i agresywne, niezawisłe i separatystyczne,
skłonne do niezadowolenia i dne zmian.
Niektóre najbystrzejsze sporód nich stały si osławionymi “panami ciemnego oblicza" w
Atlantydzie, a póniej wyniszczajcymi wiat zdobywcami, którzy nie dbali wcale o tysice
zabijanych ludzi lub gincych z głodu, zaspokajajc swoj szalon ambicj; jeszcze póniej
stali si nie majcymi skrupułów milionerami, słusznie zwanymi “Napoleonami pienidza".
Inna anormalna metoda indywidualizacji to strach. Niektóre zwierzta traktowane okrutnie

przez człowieka rozwinły sw przebiegło przez wytony wysiłek włoony w zrozumienie
i prób uniknicia tego okruciestwa, a wskutek tego oderwały si od duszy grupowej i
utworzyły ego reprezentujce tylko bardzo niski stopie intelektu.
Nieco odmienny typ ego powstał wskutek okruciestwa wywołanego przez nienawi zamiast
przez strach, Tym tłumaczy si fanatyczne okruciestwo i zwierzco ludzi dzikich, o
których czasem słyszymy, redniowiecznych inkwizytorów oraz ludzi traktujcych okrutnie
dzieci za naszych czasów.
Jeszcze inn odmian przedstawiaj ludzie, którzy indywidualizowali si wskutek

intensywnego pragnienia władzy nad innymi, takiej, jak czasem przejawia byk bdcy
przewodnikiem stada. Ego, które rozwinło si na tej drodze, przejawia czsto wielkie
okruciestwo i zda si nim rozkoszowa, prawdopodobnie dlatego, e zadawanie innym
cierpienia jest sposobem manifestowania swej władzy nad nimi.
Z drugiej strony ci, którzy indywidualizowali si na stosunkowo niskim poziomie, lecz na
jednej z regularnych dróg – na przykład przez uczucie – reprezentuj typ równie
prymitywnych, lecz radosnych i yczliwych ludzi dzikich – dzikich tylko z nazwy, gdy w
rzeczywistoci s łagodni i yczliwi, jak wiele plemion yjcych na wyspach mórz
południowych.
ROZDZIAŁ XV: FUNKCJE CIAŁA PRZYCZYNOWEGO

61
Ciało przyczynowe zawdzicza sw nazw faktowi, e w nim znajduj si przyczyny, które
przejawiaj si jako skutki w naszych sferach.
Dowiadczenia bowiem z przeszłych ywotów, zgromadzone w ciele przyczynowym, s

przyczyn ogólnej postawy człowieka wobec ycia oraz podejmowanych przez niego działa.
W sanskrycie ciało przyczynowe nazywa si karana siarira, przy czym karana oznacza
przyczyn.
Moemy powiedzie w skrócie, e ciało przyczynowe ma dwie główne funkcje:
1. Działa jako nonik ego; ciało przyczynowe jest “ciałem manasu", aspektem formalnym
jednostki, prawdziwym człowiekiem, mylicielem.
2. Działa jako zbiornik lub magazyn treci dowiadcze człowieka w rónych jego
inkarnacjach. W ciało przyczynowe wplecione jest wszystko, co moe trwa poprzez
inkarnacje, i w nim przechowuj si zalki cech, które maj by przeniesione do nastpnej
inkarnacji. Z tego wynika, e nisze przejawienie si człowieka, to znaczy jego sposób
wyraania si w mentalnym, astralnym i fizycznym ciele, zaley ostatecznie od wzrostu i
rozwoju rzeczywistego człowieka, tego “dla którego godzina nigdy nie wybije".
Jak ju wiemy z rozdziału XIII, nie ma człowieka, nie ma prawdziwej ludzkiej istoty, dopóki
nie powstanie ciało przyczynowe. Kada indywidualna istota musi nieodzownie mie ciało
przyczynowe; w istocie rzeczy posiadanie ciała przyczynowego kontynuuje indywidualn
jednostk.
Ogromna praca w cigu długich eonów poprzedzajcych narodzenie si ciała przyczynowego
polega na rozwijaniu i budowaniu materii sfer: fizycznej, astralnej i niszej mentalnej, a
wreszcie nadaje si ona na mieszkanie dla ducha boskiego, który przebywa w nim jako
człowiek.
Ciało przyczynowe, czyli aspekt formalny prawdziwego człowieka w pocztkowej jego

postaci, opisywane jest jako delikatna błona z najsubtelniejszej materii, zaledwie widzialnej i
zaznaczajcej miejsce, gdzie indywidualna jednostka zaczyna swe oddzielne ycie. Ta
delikatna, prawie bezbarwna błona z najsubtelniejszej materii stanowi ciało, które trwa
bdzie przez cał ewolucj człowieka; na nie jak na nitk – sutratm, jak to si czsto okrela
– bd si nakłada wszystkie przyszłe inkarnacje.
Ciało przyczynowe jest, jak si twierdzi, zbiornikiem tego wszystkiego, co trwałe – to znaczy
tylko tego, co szlachetne i harmonijne oraz zgodne z prawem ducha; kada bowiem wielka i
szlachetna myl, kade czyste i wzniosłe uczucie zostaje w swej treci utrwalone w substancji
ciała przyczynowego. Dlatego stan ciała przyczynowego jest prawdziwym rejestrem –
jedynym prawdziwym rejestrem – ewolucji człowieka i poziomu, który on osignł.
Wszystkie ciała człowieka mona traktowa jako osłony lub narzdzia, które umoliwiaj
jani działalno w okrelonej dziedzinie wszechwiata. Podobnie jak człowiek moe si
posługiwa powozem na ldzie, okrtem na morzu, samolotem w powietrzu, aby podróowa
z miejsca na miejsce, a jednak wszdzie pozostaje sob, tak te czyni ja, rzeczywisty
człowiek, posługujc si rónymi ciałami, kadym dla okrelonego celu, lecz zawsze
62
pozostaje sob, bez wzgldu na to, w jakim noniku działa za kadym razem. Dla człowieka
wszystkie te ciała s rzecz przemijajc, jego narzdziami lub sługami; zuywaj si i po
pewnym czasie odnawiaj, przygotowuj si do zmieniajcych si jego potrzeb i coraz
wikszych zdolnoci i moliwoci.
Poniewa funkcje umysłu s w zasadzie dwojakie, przeto człowiek potrzebuje dwóch jego
ciał i nimi dysponuje. Jak ju wiemy, ciało mentalne słuy człowiekowi jako umysł
konkretny, który ma do czynienia z konkretnymi mylami; ciało przyczynowe jest organem
abstrakcyjnego mylenia.
W mylicielu, przebywajcym w ciele przyczynowym, znajduj si wszystkie zdolnoci, które

okrelamy razem jako umysł, to znaczy pami, intuicja i wola. Myliciel zbiera
dowiadczenia wszystkich ziemskich ywotów, przez które przechodzi, i za pomoc swej
boskiej alchemii przeobraa je w sobie w esencj dowiadczenia i wiedzy, któr jest mdro.
Nawet w jednym krótkim yciu ziemskim rozróniamy nabywan wiedz i mdro, któr
stopniowo – czsto zbyt rzadko – destylujemy z tej wiedzy. Mdro jest owocem
dowiadczenia yciowego, właciwoci wieczc aktywno ludzi w podeszłym wieku. W
jeszcze pełniejszym i bogatszym znaczeniu mdro jest owocem wielu inkarnacji, wytworem
wielu dowiadcze i duej wiedzy. W mylicielu zatem mamy magazyn dowiadcze,
stanowicych plon wszystkich naszych przeszłych ywotów, zbieranych jako niwo wielu
inkarnacji.
W klasyfikacji ciał człowieka jako jego “powłok" ciało przyczynowe okrelane jest jako
powłoka rozpoznajca; podaje to ponisza tabela:
Kosza lub powlok

Pierwiastki człowieka
sanskryt nazwa polska
Buddhi Anandamayakosza Powłoka szczcia
Wyszy manas Widnanamayakosza Powłoka rozpoznawania
Niszy manas i karna Manomayakosza Powłoka czucia
Prana Pranamayakosza Powłoka siły witalnej
Sthula Annamayakosza Powłoka odywiania
W słowie Widnanamayakosza zgłoska wi oznacza rozpoznawanie, rozdzielanie i

porzdkowanie rzeczy, gdy jest to szczególna funkcja tej powłoki. W Widnanamayakosza,
czyli w ciele przyczynowym, dowiadczenia pochodzce z manomayakoszy odzwierciedlaj
si jako pojcia idealne. Manomayakosza zbiera i przerabia, a Widnanamayakosza
porzdkuje i rozpoznaje. Nisze ciała odbieraj wraenia i spostrzeenia, wypracowuj
pojcia, ale dziełem ciała przyczynowego jest ich porzdkowanie, rozpoznawanie i
abstrakcyjne rozumowanie, zajmowanie si wszystkimi ideami oddzielonymi od konkretnych
ich przedstawie.
W ciele przyczynowym mamy do czynienia z abstrakcyjnym, a nie konkretnym, czystym

wewntrznym działaniem, ju nie zakłóconym przez zmysły ani te przez wiat zewntrzny.
Jest tu czysta inteligencja, jasne widzenie spraw, inteligencja wolna od zmysłowych zaburze,
spokojna, mocna i pogodna.
63
W ciele przyczynowym ma te swe ródło twórcza siła motywacji, energia, jaka si rodzi ze
skoncentrowanej kontemplacji. Jest to twórcza powłoka człowieka, gdy manas w człowieku
odpowiada nabatowi w kosmosie, Umysłowi Powszechnemu, boskiemu tworzeniu idei,
kształtujcej i kierujcej sile, bdcej twórcz potg, od której wszystko pochodzi. W tej
powłoce człowieka istnieje wszystko, co moe si z niego zrodzi, co dziki tej twórczej
potdze moe uzyska obiektywn realno.
Doktryna tajemna powiada: Kriyasiakti to tajemnicza siła myli, która pozwala jej wytwarza
zewntrzne, postrzegalne, zjawiskowe skutki wrodzon jej energi. Staroytni utrzymywali,
e kada idea przejawia si zewntrznie, jeeli uwaga człowieka jest głboko na niej
skoncentrowana. Podobnie intensywna wola przynosi podane skutki. Na tym oczywicie
polega tajemnica wszelkiej prawdziwej “magii".
Inteligencja człowieka jest zatem, jak powiedziano, odbiciem Brahmy, Umysłu

Powszechnego, twórczej energii, Twórcza zdolno wyobrani człowieka, która obecnie
działa w subtelnej materii, bdzie tak samo działa, gdy człowiek stanie si doskonały w
grubszej materii, poniewa, jak powiedziano, siła wyobrani człowieka jest odbiciem siły,
która stworzyła wszechwiat. Brahma medytował i pojawiły si wszelkie formy; tak samo w
twórczej sile umysłu kryje si moliwo powstania wszelkiej formy.
Dlatego H. P. Bławacka okrela niekiedy manas mianem dewa-ego czyli boskie “ja" w
odrónieniu od “ja" osobowego. Wyszy manas jest boski, poniewa rozporzdza pozytywn
myl, jak jest kriyasiakti, zdolnoci stwarzania rzeczy. Manas, umysł, jest zatem z samej
swej natury działaniem. W istocie rzeczy, wszelkiej pracy dokonujemy dziki sile myli; to
nie rka rzebiarza, lecz siła myli, która t rk kieruje. Banalna to prawda, e myl
poprzedza działanie, chocia zdarza si, e człowiek działa, jak to powiadamy, bezmylnie,
ale nawet wtedy jego działanie jest skutkiem wczeniejszej myli; wytworzył on nawyk
mylenia w pewien okrelony sposób i działa instynktownie zgodnie ze swym sposobem
mylenia.
Wyszy manas jest boski, gdy jak powiedziałem, jest pozytywnym mylicielem,
posługujcym si właciwoci swego ycia, która promienieje z jego wntrza. To włanie
znaczy słowo boski (divine) pochodzce od div – janie, promieniowa.
Promieniujca energia atmy, działajca w ciele przyczynowym, stanowi sił, która włada
wszystkim i kształtuje wszystko, co jest na zewntrz. Z drugiej strony promieniujca energia
atmy, działajca w manomayakoszy, to pragnienie, a charakterystyczn jego cech jest pocig
do zewntrznych przedmiotów; jego kierunek wytyczaj rzeczy zewntrzne. Ale atma
działajca w ciele przyczynowym stanowi wol, która ju nie działa w kierunku narzuconym
z zewntrz, lecz na podstawie wewntrznego wyboru, opierajcego si na wewntrznych
przedstawieniach i rozpoznajcej refleksji. Tak wic płynca energia jest w ciele
przyczynowym kierowana od wewntrz, podczas gdy w niszych ciałach przycigana z
zewntrz. Stanowi to zasadnicz rónic pomidzy wol a pragnieniem. Co wicej, wola jest
z istoty swej właciwoci ego, a nie osobowoci.
Czit, czyli aspekt inteligencji w człowieku, ma si rozwija pierwszy; jest on zdolnoci
analizy, która postrzega wielko i rónice; potem przychodzi kolej na anand, czyli mdro,
rozumiejc jedno rzeczy i dokonujc zjednoczenia, znajdujc w tym rado i szczcie,
64
które stanowi sens ycia; w kocu przychodzi kolej na trzeci i najwyszy aspekt – sat, byt
sam z siebie, jedno sigajc nawet poza zjednoczenie.
W cyklu ras: pita rozwija czit, czyli aspekt inteligencji, szósta bdzie rozwija anand, czyli
aspekt zjednoczenia i szczcia – “królestwo szczcia", siódma – sat, czyli aspekt
niezalenego bytu.
ROZDZIAŁ XVI: SKŁAD I STRUKTURA
Ciało przyczynowe składa si z materii pierwszej, drugiej i trzeciej strefy sfery mentalnej,
czyli trzech najsubtelniejszych stanów skupienia materii mentalnej.
Czytelnik zechce sobie przypomnie, e stan materii mentalnej zawiera 494 czyli 5.764.801 –
w zaokrgleniu 5,75 milionów “baniek w koilonie".
Ciało przyczynowe przecitnego człowieka nie jest jeszcze czynne i dlatego jest w nim
oywiona tylko ta materia, która naley do trzeciej strefy. W miar jak ego w cigu długiego
okresu swojej ewolucji rozwija utajone moliwoci, uaktywnia si stopniowo w ciele
przyczynowym subtelniejsza materia; ale dopiero u dorosłego i doskonałego człowieka,
którego nazywamy Adeptem lub Mistrzem, jest ona rozwinita w całej pełni.
Trudno opisa ciało przyczynowe wyczerpujco, poniewa zmysły działajce w wiecie

przyczynowym s zgoła odmienne i wysze od tych, jakimi posługujemy si w wiecie
fizycznym. Według tego, jak jasnowidzcy odtwarza wygld ciała przyczynowego w swym
fizycznym mózgu, ma ono kształt jajowaty, to znaczy kształt wszystkich wyszych ciał
człowieka; otacza ciało fizyczne i rozciga si na odległo około pół metra od powierzchni
ciała fizycznego.
Istota ludzka bezporednio po indywidualizacji ze wiata zwierzcego ma ciało przyczynowe

najmniejszej wielkoci.
Ciało przyczynowe człowieka pierwotnego jest podobne do baki, która robi wraenie pustej.
Jest to tylko bezbarwna błona, która zaledwie moe zachowa sw spójno i tworzy
reinkarnujc si istot, lecz nic wicej. Cho jest napełniona wysz materi mentaln, to
jednak materia ta nie jest jeszcze uaktywniona i dlatego pozostaje bezbarwna i przejrzysta. W
miar rozwoju człowieka materi t pobudzaj stopniowo wibracje, które docieraj do niej z
niszych ciał. Dzieje si to jednak powoli, gdy działalno człowieka we wczesnych stadiach
ewolucji nie ma takiego charakteru, by mogła znale wyraz w materii tak subtelnej jak
materia ciała przyczynowego. Gdy jednak człowiek osiga taki poziom, na którym potrafi
myle abstrakcyjnie lub przeywa bezinteresowne uczucia, wówczas w odpowiedzi na nie
uaktywnia si materia ciała przyczynowego.
Wywołane w ten sposób w ciele przyczynowym wibracje przedstawiaj si jako barwy,
wskutek czego ciało przyczynowe nie jest ju tylko przejrzyst bak lecz stopniowo napełnia
si materi o bardzo miłych i delikatnych odcieniach barw i staje si pikne ponad wszelkie
wyobraenie.
65
Czytelnik moe pozna znaczenie rónych barw na i podstawie studium tego samego
zjawiska zachodzcego w ciele astralnym i mentalnym człowieka. Tak na przykład
bladoróowa barwa wyraa bezinteresown miło; ółta wiadczy o wysokich zdolnociach
intelektualnych, błkitna oznacza głbok pobono i skłonno do powicenia; sympatia
wyraa si jako barwa zielona; a wietlista barwa fioletowa oznacza wysokie uduchowienie.
Te same barwy w niszych ciałach s oczywicie o wiele mniej delikatne i mniej ywe.
Chocia w toku swej ewolucji w niszych wiatach człowiek czsto wprowadza do swych ciał
cechy niepodane i całkiem nieodpowiednie dla jego ycia z punktu widzenia ego – takie jak
na przykład pycha, duma, skłonno do irytacji, zmysłowo – to jednake adna z nich nie
moe znale swego wyrazu w ciele przyczynowym. Rysunek 24 pozwala zrozumie
przyczyn tego wanego zjawiska. Kada cz ciała astralnego oddziaływa mocno na
materi odpowiedniej strefy mentalnej. Poniewa za brutalniejsze wibracje ciała astralnego
znajduj wyraz tylko w materii niszych stref wiata astralnego, dlatego oddziałuj wyłcznie
na ciało mentalne, a nie na ciało przyczynowe. Na ciało przyczynowe oddziałuj zatem tylko
trzy wysze czci ciała astralnego, a wibracje tych trzech czci reprezentuj wyłcznie
dobre cechy.
Rys. 24.: Oddziaływanie ciała astralnego na ciało mentalne i przyczynowe
W rezultacie człowiek moe wprowadza do swego ego, czyli swego prawdziwego “ja" tylko
dobre cechy. Cechy ujemne lub złe, które człowiek w sobie rozwija, s z punktu widzenia ego
66
tylko przemijajce i musz odpa w miar postpu człowieka, poniewa nie bdzie miał ju
w sobie materii, w której mogłyby si one wyrazi.
Strefy sfer astralnej i mentalnej przedstawione zostały na rysunku 24 w pomniejszonej

wielkoci w celu zobrazowania faktu coraz wikszej ich subtelnoci, w miar jak wznosimy
si z najniszego poziomu na najwyszy.
Otwory pomidzy ssiadujcymi ze sob strefami oznaczaj, e pewne wibracje danej strefy
mog by przekazane do strefy bezporednio wyszej. Te otwory lub przejcia staj si coraz
wsze, co wskazuje, e tylko najsubtelniejsze wibracje mog dotrze do najwyszego
poziomu.
Otwory pomidzy kad stref wiata astralnego i odpowiadajc jej stref wiata mentalnego
oznaczaj, e i tu istnieje moliwo przekazywania astralnej wibracji o oktaw wyej, do
odpowiedniej strefy wiata mentalnego. Rysunek obrazuje nastpnie fakt, e ciało mentalne
podlega bezporedniemu oddziaływaniu czterech niszych stref materii astralnej, podczas gdy
ciało przyczynowe podlega oddziaływaniu tylko trzech wyszych stref materii astralnej.
Czytelnik moe znale barwne ilustracje ciała przyczynowego ludzi na rónym poziomie
rozwoju w ksice C. W. Leadbeatera pt. Człowiek widzialny i niewidzialny (Man Visible
and lnvisible).
Jak ju była o tym mowa, ciało przyczynowe człowieka nierozwinitego (dzikiego) podobne
jest do olbrzymiej baki mydlanej, przejrzystej, lecz opalizujcej. Jest ona niemal pusta, a to,
co si da w niej dostrzec, to pewne cechy rozwinite ju w duszy grupowej, której czstk
przedtem ona stanowiła. Słabe lady wibracji tych cech, dostrzegalne w młodym ciele
przyczynowym, s zapowiedzi przyszłej gry barw.
Mona by pomyle, e ciało przyczynowe człowieka pierwotnego powinno by z pocztku

bardzo małe; takie jednak nie jest; ma tak sam wielko, jak u innych ludzi. W póniejszym
okresie powikszy ono sw wielko, ale nie wczeniej, a oywi si i napełni aktywn
materi.
U człowieka przecitnego mona zauway wyrane zwikszenie si zawartoci wielkiej

jajowatej błony. Znajduje si teraz wewntrz niej pewna ilo delikatnego i eterycznego
zabarwienia, chocia nie wypełnia ono jeszcze nawet jej połowy. Mona w niej dostrzec nieco
wyszego intelektu i zdolnoci do powicenia i bezinteresownej miłoci. Znajduje si w niej
równie lad niezmiernie delikatnego fioletu, który oznacza zdolno do miłoci i
powicenia zwróconych ku najwyszemu ideałowi, jak równie słaby lad jasnej zieleni –
sympatii i współczucia,
Gdy tylko zacznie si rozwija w człowieku uduchowienie lub nawet wyszy intelekt,
nastpuje zmiana. Indywidualno człowieka zaczyna wtedy przejawia własny trwały
charakter, niezaleny od cech wyrabianych w kadej z jego kolejnych osobowoci przez
wiczenie i przez warunki, w których yje. Charakter ten zaznacza si w wielkoci, barwie,
wietlistoci i wyrazistoci ciała przyczynowego, podobnie jak charakter osobowoci
przejawia si w ciele mentalnym, z t jednak rónic, e wysze ciało jest oczywicie
subtelniejsze i pikniejsze.
67
W ciele przyczynowym człowieka duchowo rozwinitego daje si zauway ogromna

zmiana. Opalizujca, wspaniała błona jest teraz całkowicie wypełniona najpikniejszymi
barwami, przedstawiajcymi wysze formy miłoci, samooddania i sympatii, jak równie
oczyszczonego i uduchowionego intelektu oraz aspiracji sigajcych zawsze ku temu, co
boskie. Niektórych z tych barw nie ma w fizycznym widmie wietlnym.
Niewyobraalnie subtelna i delikatna materia takiego ciała przyczynowego jest intensywnie

ywa, pulsuje ywym ogniem i tworzy promienn kul połyskujcych barw, których wibracje
wywołuj falowanie zmiennych odcieni barw na jego powierzchni – odcieni zupełnie na
ziemi nieznanych, promiennych i wietlistych ponad wszelkie słowa.
Takie ciało przyczynowe pełne jest ywego ognia pochodzcego z jeszcze wyszej sfery, z
któr zdaje si połczone drgajc nici intensywnego wiatła – sutratm – przypominajc
ywo stare Ksigi Dzyan: Iskra zwisa z płomienia na najdelikatniejszej nici Fohatu. Gdy
dusza ronie i potrafi odbiera coraz wicej z niewyczerpanego oceanu boskiego ducha,
którego siła spływa w dół t nici jako swym przewodnikiem, przewód ten rozszerza si i
umoliwia szerszy przepływ fali ycia, a w najbliszej niszej strefie wyglda bdzie
podobnie jak trba wodna łczca niebo i ziemi, a wyej w górze jak kula, przez któr pdzi
ywy strumie, a wreszcie ciało przyczynowe zdaje si stapia z tym spływajcym
strumieniem – wiatłem. Stanca powiada: Ni pomidzy stranikiem a jego cieniem staje si
coraz mocniejsza i promienniejsza z kad zmian. wiatło słoneczne poranka zmieniło si w
chwał południa. Oto twoje obecne koło, powiedział płomie do iskry. Ty jeste mn, moim
obrazem i cieniem, ubrałem si w ciebie jako w sw szat, a ty jeste moim wahaniem a do
dnia “Bd z nami", kiedy ty znów staniesz si mn i innymi, sob i mn.
Tak wic ciało przyczynowe człowieka nierozwinitego jest z pocztku niemal puste, a w
miar jak człowiek si rozwija, stopniowo si napełnia. Gdy całkowicie si napełni, wówczas
nie tylko zacznie si powiksza, ale równie promieniowa sił w rozmaitych kierunkach. W
istocie rzeczy jedn z najwaniejszych cech charakterystycznych rozwinitego człowieka jest
zdolno słuenia za przewód wyszej siły. Jego bowiem postawa i zdolno pomagania i
dawania sprawia, e boska moc spływa na niego stałym strumieniem, a przez niego dociera
do wielu ludzi, którzy jeszcze nie s do mocni, aby otrzymywa j bezporednio.
Nastpnie w górnej czci ciała przyczynowego pojawia si korona wietlistych iskier
oznaczajca aktywno duchowej aspiracji i zwikszajca wybitnie pikno i dostojestwo
tego ciała człowieka. Niezalenie od tego, czym zajmuje si osobowo człowieka w sferze
fizycznej, ów strumie iskier trwa nieustannie. Tłumaczy si to tym, e z chwil gdy dusza
lub ego człowieka przebudzi si we własnej sferze i zaczyna rozumie siebie i swój stosunek
do tego, co boskie, spoglda zawsze wzwy ku ródłu, z którego pochodzi, całkiem
niezalenie od wszelkiej działalnoci, jak inspiruje w niszych sferach.
Naley przypomnie, e nawet najszlachetniejsza osobowo stanowi tylko bardzo mały i

czstkowy przejaw prawdziwej wyszej jani, tote gdy tylko wysze “ja" zaczyna si
rozglda wokół siebie, postrzega, e otwieraj si przed nim niemal nieograniczone
moliwoci, o których my w tym ciasnym yciu fizycznym nie moemy mie wyobraenia.
Ten wznoszcy si strumie duchowej aspiracji, tworzcy ow wspaniał koron u
rozwinitego człowieka, jest te przewodem, którym boska moc spływa w dół; im pełniejsza i
mocniejsza jego aspiracja, tym wiksza jest miara spływajcej z góry łaski.
68
W ciele przyczynowym arhata, to znaczy człowieka, który przeszedł czwarte wielkie

wtajemniczenie, barwy maj dwie charakterystyczne cechy, nie dajce si wyrazi w sferze
fizycznej. S one delikatniejsze i bardziej eteryczne od kadej poprzednio opisanej, a zarazem
pełniejsze, promienniejsze i wietlistsze. Wielko ciała przyczynowego jest wielokrotnie
wiksza od rozmiarów ciała fizycznego; wyraa ono wspaniały rozwój najwyszego typu
intelektu, miłoci i powicenia, wielkie bogactwo sympatii, współczucia oraz najwysze
uduchowienie.
Pasma barw układaj si teraz w koncentryczne promienie, chocia przebijaj si i przez nie
strumienie białego wiatła, promieniujcego ze rodka na zewntrz. Fala boskiej siły jest
niezmiernie spotgowana, gdy arhat stał si niemal doskonałym przewodem ycia i mocy
Logosa. Promieniuje z niego nie tylko fala białego wiatła, ale take wszystkie barwy tczy
graj dokoła niego jak nieustannie zmieniajcy si blask masy perłowej. W promieniowaniu
tym znajduje si co, co wzmacnia najlepsze cechy czy właciwoci kadego człowieka, który
si do niego zblia, niezalenie od tego, jakie to s cechy. Nikt nie moe znale si w krgu
jego oddziaływania, nie stajc si przez to lepszym; rzuca on wiatło na wszystko dookoła jak
Słoce, gdy podobnie jak ciało wietlne stał si przejawem Logosa.
Ciało przyczynowe arhata lub Mistrza ma ogromnie powikszone rozmiary i janieje jak
słoce wspaniałoci ponad wszelkie wyobraenie. Piknoci jego i barw, jak twierdzi biskup
Leadbeater, adne słowa nie mog wyrazi, gdy jzyk miertelny nie ma odpowiednich słów
do opisania tych promiennych sfer. Owo ciało mogłoby by przedmiotem oddzielnego
studium, ale przekracza to całkowicie moliwoci kadego, kto jeszcze si nie znajduje
daleko na ciece.
W ciele przyczynowym arhata barwy nie poruszaj si w postaci wirujcych obłoków, lecz
układaj w wielkie koncentryczne sfery, przez które przebija si wszdzie promieniowanie
ywego wiatła, płyncego stale ze rodka jego postaci.
Porzdek barw moe by rozmaity zalenie od typu, do którego Adept naley, tote istnieje
kilka wyranie zarysowanych odmian ich wspaniałoci. Wierna tradycja tego faktu zachowała
si w wielu obrazach Buddy, jakie si znajduj na cianach wity na Cejlonie. Na obrazach
tych Wielkiego Nauczyciela otacza aura, a chocia barwy i ich ogólny układ wydaj si
bardzo nieprecyzyjne, a nawet nieprawdopodobne, gdyby chodziło o aur zwykłego
człowieka lub nawet Mistrza, to jednak stanowi ona z grubsza obraz rzeczywistego wyszego
ciała Adepta tego szczególnego typu, do którego ów Wielki Nauczyciel naley.
Ciału przyczynowemu nadaje si czasem nazw “aurycznego jaja". Gdy jednak H. P.
Bławacka pisze o witym jaju aurycznym, to prawdopodobnie ma na myli cztery atomy
permanentne – dokładniej: atomy permanentne fizyczny i astralny, jednostk mentaln i
permanentny atom mentalny – wewntrz powłoki z materii sfery atmicznej lub nirwanicznej.
Ciało przyczynowe znane jest równie jako augosides, czyli człowiek chwały; nie jest ono
obrazem adnego z dawnych ciał człowieka, lecz zawiera w sobie esencj wszystkiego, co w
kadym z nich było najlepsze. Dziki dowiadczeniu wskazuje ono mniej lub bardziej
doskonale, czym człowiek ma si sta według boskiego zamierzenia. Jak ju bowiem wiemy,
na podstawie obserwacji ciała przyczynowego mona rozpozna, jaki stopie ewolucji
człowiek osignł, pozna nie tylko jego przeszło, ale take w znacznej mierze czekajc go
przyszło.
69
Pełna chwały posta wewntrz ciała przyczynowego stanowi odbicie archetypu i

odzwierciedla go coraz lepiej w miar rozwoju człowieka. Posta ludzka wydaje si modelem
najwyszej ewolucji w naszym systemie. Zmienia si ona na poszczególnych planetach, ale
ogólnie mówic ma ten sam zarys ogólny. W innych Układach Słonecznych posta ta jest by
moe całkiem inna, ale o tym nic nie wiemy.
Prana, czyli siła witalna, istnieje we wszystkich sferach i dlatego te musi spełnia pewn rol
w ciele przyczynowym, ale na razie nie rozporzdzamy w tej sprawie adnymi informacjami.
Moemy natomiast stwierdzi, e po utworzeniu si ciała przyczynowego zwiksza si

znacznie zaleno prany krcej w układzie nerwowym ciała fizycznego i, jak si zdaje,
wzbogaca si ona znacznie w miar postpu ludzkiej ewolucji. Gdy bowiem wiadomo
działa aktywniej w sferze mentalnej, prana tej sfery miesza si z pran niszej sfery, gdy
wiadomo działa w wyszych dziedzinach.
Równie w ciele przyczynowym, podobnie jak w innych ciałach, istniej czakry, czyli centra
siły, słuce obok innych swych funkcji za punkty łcznoci, przez które płynie siła z jednego
ciała do drugiego. Nie mamy jednak na razie na ich temat adnych informacji.
ROZDZIAŁ XVII: MYL W SFERZE PRZYCZYNOWEJ
Sfera mentalna jest, jak wiemy, sfer działania tego, co nazywamy umysłem lub manasem
człowieka. Wiemy ju te, e sfera ta dzieli si na dwie czci, z których wysza składa si z
trzech stref (czyli stanów skupienia), a nisza z czterech niszych stref. Czci te znane s
równie jako arupa, czyli bez formy oraz rupa, czyli zawierajce formy.
Narzdzie intelektu człowieka stanowi ciało przyczynowe, którego funkcj jest myl
abstrakcyjna, natomiast narzdzie umysłu – ciało mentalne, którego funkcj jest mylenie
konkretne.
Umysł zdobywa wiedz posługujc si podczas obserwacji zmysłami; opracowuje on swe
spostrzeenia i przerabia je w pojcia. Do jego zdolnoci nale: uwaga, pami,
rozumowanie indukcyjne i dedukcyjne, wyobrania itp.
Nazwy arupa i rupa maj wskazywa pewn właciwo materii sfery mentalnej. W niszej
jej czci materia daje si bardzo łatwo kształtowa pod wpływem myli ludzkiej w rozmaite
formy; w wyszej czci tak si nie dzieje, a bardziej abstrakcyjna myl na tym poziomie
przedstawia si oku jasnowidza jako błyski lub strumienie.
Na poziomie arupa rónica w działaniu myli zaznacza si bardzo wyranie, zwłaszcza w
odniesieniu do elementalnej esencji. Zaburzenia wywołane w samej materii tej sfery, w tej o
wiele subtelniejszej postaci materii, s podobne, cho wybitnie wzmoone. Ale z esencji
elementalnej nie tworzy si teraz adna forma, a sposób działania jest całkowicie inny.
W niszych strefach elemental lub mylokształt, jaki tam powstaje, unosi si nad osob, która
go sw myl stworzyła, oraz czeka na sprzyjajc chwil, aby wyładowa sw energi bd
na jego ciało mentalne, bd astralne czy nawet fizyczne. Natomiast w trzech wyszych
70
strefach rezultatem myli jest rodzaj błyskawicy biegncej od ciała przyczynowego myliciela
bezporednio do ciała przyczynowego przedmiotu jego myli.
A zatem, podczas gdy w niszych strefach myli zawsze kieruje si tylko ku osobowoci, to w
wyszych oddziałujemy na reinkarnujce si ego, czyli na rzeczywistego człowieka. Jeli to
oddziaływanie ma jaki wpływ na osobowo, to dociera do niej tylko z góry, za
porednictwem ciała przyczynowego.
Uderzajcy to widok, gdy si obserwuje zmian, jaka zachodzi, kiedy abstrakcyjne pojcie
przeobraa si w konkretn, czyli majc kształt myl – ubiera si w materi z czterech
niszych stref.
Typowym i prostym przykładem jest trójkt. Abstrakcyjne pojcie trójkta, trudne do opisania
za pomoc słów, które nale do sfer formy, jest czym rzeczywistym na poziomie arupa.
Przedstawia ono “nie-figur", która jednak jest figur. Figur, która jeszcze nie jest okrelona,
wyznaczaj trzy odcinki; nie s one jednak wcale jakimi okrelonymi odcinkami; trzy jej
kty tworz razem dwa kty proste, ale nie s to adne okrelone kty.
Na poziomie arupa to abstrakcyjne pojcie trójkta rzeczywicie istnieje. Za pomoc zmysłu

ciała przyczynowego jest ono widziane, czyli rozumiane. Stanowi ono fakt wiadomoci,
zewntrzny dla obserwatora, jeli nawet nie jest on tym, co rozumiemy zwykle przez form.
Jeli ten abstrakcyjny trójkt zostanie rzucony w materi strefy rupa, to natychmiast staje si
nieskoczon liczb trójktów, z których kady ma okrelony kształt. Bd to trójkty
wszelkiej znanej postaci: równoboczne, równoramienne, rónoboczne, prostoktne,
ostroktne, rozwartoktne – wszystkie w widzialnej postaci.
Gdy abstrakcyjne pojcie spływa do ciała przyczynowego, obserwator staje si ródłem
trójktów, rozbiegajcych si we wszystkich kierunkach niczym woda, która mniej lub
bardziej zwartym strumieniem spada w dół jako fontanna, rozpadajc si w niezliczone krople
i pył wodny. Jest to chyba najlepsza fizyczna analogia do wyej opisanego procesu, jak
mona poda.
Jak o tym była mowa w Ciele mentalnym, myl konkretna przyjmuje zawsze posta
przedmiotu, o którym mylimy; pojcia abstrakcyjne, rzutowane w dół na poziom rupa,
przedstawiaj si zwykle jako wszelkiego rodzaju doskonałe i bardzo pikne figury
geometryczne. Naley tu jednak przypomnie, e wiele myli, które tu na dole s zaledwie
słab abstrakcj, staj si w sferze mentalnej konkretnymi faktami.
wiadomo w ciele przyczynowym zajmuje si istot rzeczy, podczas gdy niszy umysł
interesuje si jej szczegółami. Za pomoc umysłu omawiamy przedmiot wszechstronnie lub
usiłujemy go sobie wyjani; wiadomo w ciele przyczynowym ujmuje istot lub tre
pojcia przedmiotu i operuje nim jako całoci, podobnie jak poruszamy pionkiem podczas
gry w szachy. Sfera przyczynowa jest wiatem rzeczywistych bytów; nie mamy tu ju do
czynienia z uczuciami, spostrzeeniami, lub wyobraeniami, lecz z rzecz sam w sobie.
Warto tu opisa dokładniej proces dochodzenia do abstrakcyjnej myli. Podczas gdy niszy
umysł zajmuje si wyłcznie obrazami mentalnymi, powstajcymi dziki wraeniom,
rozmyla nad czysto konkretnymi przedmiotami i zajmuje si przymiotami, które stanowi o
71
rónicy pomidzy dwoma przedmiotami, to ego posługujc si wiadomoci przyczynow i

umiejc ju dobrze rozrónia przedmioty dziki skupieniu uwagi na ich rónicach, zaczyna
je grupowa według pewnych cech, które wystpuj w danej ich liczbie, poza tym do siebie
niepodobnych, oraz stwarza zwizek midzy nimi.
Wydobywa, abstrahuje t wspóln własno i wyodrbnia wszystkie przedmioty, które t

cech posiadaj, oraz oddziela je od innych, które tej cechy nie maj. W ten sposób rozwija
si zdolno rozpoznawania wród rónorodnoci, a to stanowi krok ku o wiele póniejszemu
rozpoznawaniu jednoci u podstaw wieloci.
W ten sposób wiadomo w ciele przyczynowym klasyfikuje wszystko dokoła siebie

rozwijajc zdolno syntezy i uczy si konstruowa i analizowa.
Niebawem czyni ona nastpny krok i spostrzega jak wspóln własno jako pewne pojcie,
oderwane od wszystkich przedmiotów, w których ta własno wystpuje; konstruuje w ten
sposób swego rodzaju obraz mentalny, wyszy od obrazu konkretnego przedmiotu – obraz
pojcia, które nie istnieje zjawiskowo w wiecie form, ale istnieje w wyszej czci sfery
mentalnej i dostarcza materiału dla ego, czyli myliciela, który moe nim operowa.
Niszy umysł dochodzi do abstrakcyjnego pojcia drog rozumowania, a czynic to osiga

swój najwyszy wzlot, dotykajc progu wiata bez kształtu i dostrzegajc mglicie to, co si
za nim znajduje.
Myliciel posługujcy si wiadomoci przyczynow widzi te pojcia i yje wród nich
normalnie. W miar jak wiczy i rozwija zdolno abstrakcyjnego mylenia, staje si
wydajniejszy w swym wiecie i zaczyna prowadzi aktywne ycie we własnej sferze.
Taki człowiek niewiele dba o ycie zmysłowe lub o zewntrzne obserwacje, jak i o
zastosowanie umysłu do obrazów zewntrznych przedmiotów. Jego siła i zdolnoci skupiaj
si wewntrz niego i ju nie płyn na zewntrz w poszukiwaniu satysfakcji. Skupia si on
spokojnie wewntrz siebie, pogrony w problemach filozofii, w głbszych aspektach ycia i
myli, starajc si zrozumie raczej przyczyny ni zajmowa si skutkami, i zbliajc si
coraz bardziej do poznania Jedynego, który znajduje si u podstaw całej rónorodnoci
zewntrznej natury.
W Ciele mentalnym opisalimy szczegółowo metod przechodzenia od niszej wiadomoci

mentalnej do wiadomoci przyczynowej za pomoc procesu koncentracji, medytacji i
kontemplacji, a wobec tego nie ma potrzeby powraca do tej sprawy.
Na najwyszych poziomach sfery mentalnej myl działa z o wiele wiksz sił ni w niszych
strefach; jedna z przyczyn tego faktu ley w tym, e stosunkowo niewielu ludzi jest zdolnych
do mylenia na tak wysokim poziomie i wobec tego kada myl tu zrodzona ma dla siebie
szerok przestrze, to znaczy nie spotyka wielu innych myli, które by w tej dziedzinie mogły
si z ni ciera.
Wikszo myli przecitnego człowieka poczyna si w ciele mentalnym, w niszych strefach
mentalnych, i przyobleka si, w miar jak zstpuj w dół, w odpowiedni astraln esencj
elementaln. Gdy jednak człowiek działa na poziomie przyczynowym, wówczas jego myl
rodzi si na tym poziomie i przyobleka najpierw w elementaln esencj niszej czci sfery
72
mentalnej; w rezultacie jest ona o wiele subtelniejsza, o wiele wnikliwsza i pod kadym
wzgldem skuteczniejsza.
Jeli myl kieruje si wyłcznie ku wyszym przedmiotom, to jej wibracje mog mie zbyt
subtelny charakter, aby w ogóle znalazły wyraz w sferze astralnej. Jeli jednak oddziałuj na
nisz materi, to czyni to z o wiele wiksz skutecznoci ni wibracje zrodzone o wiele
bliej poziomu tej niszej materii.
Kierujc si t zasad na stopniu wyszym, dostrzeemy, e myl wtajemniczonego, która

rodzi si w sferze buddhicznej, a wic powyej wiata mentalnego, ubiera si w szat z
esencji elementalnej wiata przyczynowego. Podobnie myl Adepta spływa bdzie ze sfery
atmy, niosc ogromne i zgoła nie dajce si obliczy siły, znajdujc si całkowicie poza
zasigiem normalnej ludzkoci.
Na tym opiera si prawda powiedzenia, e praca jednego dnia na takim wysokim poziomie
moe przewysza sw wydajnoci wysiłek tysicy lat w sferze fizycznej.
Czytelników, którzy nie s przyzwyczajeni do myli w sferze przyczynowej, to jest do

mylenia w kategoriach zasad, naley przestrzec, aby swym wysiłkiem abstrakcyjnego
mylenia nie nabawili si z pocztku bólu głowy, który w tym wypadku oznacza naturalnie,
e mechanizm mózgu jest zbyt napity. Medytacja uprawiana regularnie przez szereg lat
przyzwyczai wiadomo w ciele przyczynowym do oddziaływa pochodzcych z ciała
mentalnego. Gdy to si stanie, wówczas bdzie moliwe abstrakcyjne mylenie na poziomie
przyczynowym bez ryzyka nadmiernego obcienia fizycznego narzdu myli.
Gdy powiedzie si wysiłek utworzenia abstrakcyjnego pojcia, na przykład trójkta, czytelnik
moe by z pocztku nieco oszołomiony przy próbie jego zrozumienia; póniej wiadomo
nagle si zmieni i stanie si jasna. Bdzie to oznacza, e centrum wiadomoci przesunło
si z ciała mentalnego do przyczynowego, a czytelnik stanie si w swym ciele przyczynowym
wiadomy oddzielnego mylenia poza sob.
Tym jest intuicja ciała przyczynowego, rozpoznajca to, co zewntrzne. Intuicja buddhiczna,
jak to zobaczymy w nastpnym rozdziale, rozpoznaje to, co wewntrzne, a to pozwala
widzie rzecz od wewntrz. Za pomoc intuicji intelektualnej człowiek rozumie rzeczy, które
s poza nim.
Naley tu znowu przypomnie, e pomimo zewntrznych rónic pomidzy działaniem

wyszego i niszego umysłu, manas, czyli myliciel, jest jeden – ja w ciele przyczynowym.
Jest on ródłem nieprzebranych energii, wibracji niezliczonych rodzajów; wysyła je
promieniujc z siebie na zewntrz. Najsubtelniejsze i najdelikatniejsze z nich znajduj wyraz
w materii ciała przyczynowego, jedynej, która jest do subtelna, by mogła na nie reagowa.
Stanowi one to, co czasem nazywa si czystym rozumem, którego myli s abstrakcyjne, a
który zdobywa wiedz za pomoc intuicji. Jego prawdziw natur jest wiedza i rozpoznaje on
od razu prawd jako z nim zgodn.
Mniej subtelne wibracje pochodz od myliciela, przycigaj materi niszego wiata

mentalnego i staj si, jak ju o tym wspominalimy, aktywnoci niszego umysłu.
73
Nie jest moe zbyt fortunne, e niekiedy mówi si o buddhi jako o czystym rozumie, a jego
zdolno okrela si mianem intuicji. Niewtpliwie w miar postpu w psychologii zostan
dobrane właciwe terminy, które bdzie si stosowa wyłcznie do okrelonych funkcji
wiadomoci w ciele przyczynowym i do zdolnoci buddhicznych.
Napisano wyej o manasie, e jego prawdziw natur jest wiedza. Jest tak, poniewa manas
stanowi odzwierciedlenie astralnej materii w sferze mentalnej, poznawczego aspektu jani –
jani jako Poznajcego. Dlatego moe on rozwija zdolno natychmiastowego poznawania
prawdy. Tak si dzieje jednak tylko wtedy, gdy zostan przekroczone granice niszego
umysłu z jego powolnymi procesami rozumowania. Ilekro bowiem “ja" – bdce wyrazem
jani, której natur jest wiedza – spotyka si z jak prawd, tylekro stwierdza, e jej
wibracje s regularne i dlatego potrafi wytworzy w nim logicznie spójny obraz; natomiast
fałsz wytwarza obraz zniekształcony, pozbawiony proporcji, który ju samym odbiciem
zdradza swój charakter. W miar jak niszy umysł zajmuje coraz bardziej podporzdkowan
pozycj, regularne wibracje utwierdzaj sw przewag, a intuicja – która stanowi analogi do
bezporedniego widzenia w sferze fizycznej – zastpuje rozumowanie, słusznie porównywane
w sferze fizycznej ze zmysłem dotyku.
Tak intuicja rozwija si w rozumowaniu w ten sam nieprzerwany sposób i bez zmiany tej
istotnej natury, jak wzrok rozwija si z dotyku. Zmiana “sposobu" nie powinna nam
przesłania widoku regularnej i konsekwentnej ewolucji zdolnoci.
Czytelnik powinien oczywicie starannie rozrónia właciw intuicj od pseudointuicji,

która jest tylko impulsem zrodzonym z pragnienia i nie jest wcale wysza, lecz nisza od
rozumowania.
Akt mylenia rozwijaj spiryle w atomach fizycznych; dlatego osoby, które codziennie myl
jasno i starannie, nie tylko doskonal swe zdolnoci mylenia, ale równie doskonal dla
innych pewn ilo materii wyszego rodzaju, ułatwiajc im wyszy rodzaj mylenia.
W ciele eterycznym człowieka czakra czołowa, czyli centrum siły pomidzy brwiami, które
zuywa ciemnobłkitn pran, jest zwizana z pierwiastkiem wyszego manasu.
ROZDZIAŁ XVIII: ROZWÓJ I ZDOLNOCI CIAŁA PRZYCZYNOWEGO
W rozdziale XV dowiedzielimy si, e tylko dobre składniki s gromadzone w ciele

przyczynowym, a złe nie znajduj w nim monoci wyraenia si. Obecnie moemy ju
omówi t kwesti nieco szerzej i zapozna si ze skutkami, jakie uprawianie zła powoduje
mniej lub bardziej bezporednio w ciele przyczynowym.
U człowieka pierwotnego rozwój ciała przyczynowego jest z koniecznoci niezmiernie

powolny. Jak ju widzielimy, metoda pobudzajcych wibracji powoduje rozwój wyszych
własnoci w cigu ycia w niszych sferach i te własnoci zostaj stopniowo utrwalone w
ciele przyczynowym. Jednak w yciu człowieka nierozwinitego bardzo mało jest uczu lub
myli przynalecych do wyszego wiata, które by mogły słuy za materiał do wzrostu
rzeczywistego człowieka. Dlatego rozwój jest powolny, gdy cała reszta ycia nic nie daje.
74
Ale nawet najgorszy z ludzi istnieje w sferze przyczynowej, cho jako istota nie całkiem
rozwinita. Jego błdy czy grzechy, nawet jeli si cign ycie za yciem, nie mog
wzbogaci ciała przyczynowego. Mog natomiast sprawi, e rozwój przeciwnych im zalet
bdzie coraz trudniejszy.
W kadym razie istnienie jakiej złej cechy w osobowoci oznacza brak odpowiedniej dobrej
cechy w ciele przyczynowym. Ego bowiem nie moe by złe czy grzeszne, cho moe by
niedoskonałe. Cechy, które w sobie rozwija, mog by tylko dobre, a gdy s wyrane,
wówczas pojawiaj si w kadej z licznych jego osobowoci; w rezultacie adna z tych
osobowoci nie moe mie wad przeciwnych do tych dobrych cech.
O dobrej cesze, której brakuje w ciele przyczynowym, mona jednak powiedzie, e istnieje
w ego, cho jeszcze nie została pobudzona do działania. Gdy tylko to si stanie, wówczas jej
intensywne wibracje działaj na nisze ciała człowieka, wskutek czego przeciwne złe cechy
nie znajduj ju w nich miejsca.
Gdy w ciele przyczynowym istnieje luka, wiadczca o tym, e pewna cecha nie została
rozwinita, wówczas w osobowoci niekoniecznie musi wystpi pewna okrelona wada, ale
te nie ma w niej nic pozytywnego, co by przeszkodziło rozwojowi tej wady. Poniewa
najprawdopodobniej wielu innych ludzi w najbliszym otoczeniu ma t wad, a człowiek jest
stworzeniem naladujcym, bardzo moliwe, e j w sobie rozwinie. Wada jednak, jak
widzielimy, naley tylko do niszych ciał, a nie do rzeczywistego człowieka w ciele
przyczynowym. Powtarzanie si tej wady moe wytworzy w niszych ciałach skłonno
trudn do przezwycienia; gdy jednak ego zdecyduje si wytworzy w sobie przeciwn
zalet, wówczas wada zostaje podcita u korzenia i nie moe ju pojawi si ani w tym, ani w
adnym nastpnym yciu.
Tak wic najkrótsz drog do uwolnienia si od wady i zła oraz zapobieenia ich ponownemu
pojawieniu si jest uzupełnienie luki w ciele przyczynowym, tak aby dobra cecha w ten
sposób rozwinita stała si integraln czci charakteru człowieka we wszystkich jego
przyszłych ywotach.
Chocia złych cech nie mona gromadzi w ciele przyczynowym, to jednak praktykowanie
zła moe oddziała na ciało przyczynowe; kade bowiem wzmoenie si zła w niszych
ciałach, kade pobłaanie sobie w niszych wiatach zaciemnia nieco wietlisto
przeciwnych zalet w ciele przyczynowym.
“Ja" nie moe asymilowa niczego, co jest złe, gdy zło nie dosiga poziomu wiadomoci
“ja". Ego nie jest wiadome zła; nie wie o nim nic, tak e nie wywiera ono wcale na nim
wraenia. Cały skutek, jaki w ciele przyczynowym wywołuje bardzo długi szereg ywotów
niszego rodzaju, sprowadza si do tego, e jest ono niezdolne przez dłuszy okres do
odbierania przeciwnych dobrych wrae z powodu swego rodzaju niemocy lub
sparaliowania materii. Jest to nie tyle wiadomo, ile niewiadomo; niewiadomo, która
stawia opór, gdy chodzi o przyjcie wrae dobra przeciwnego rodzaju. Taka jest granica
wyrzdzonej szkody. Std te, gdy złe ycie trwa bardzo długo, trzeba bdzie wiele y, aby
wywoła pierwsz reakcj na pozytywn działalno.
Zaobserwowano ten rezultat podczas badania dawnych ywotów, kiedy starano si
zrozumie, jak to si stało, e w cigu szeregu ywotów człowieka pierwotnego ciało
75
przyczynowe nie doznało szkody. Wówczas gdy wystpowała nadmierna liczba takich
ywotów, stwierdzono zdrtwienie wywołane przez powtarzajce si w cigu długiego czasu
oddziaływanie złych czynów. Potem potrzebna była pewna liczba ywotów na przywrócenie
wraliwoci tej czci ciała przyczynowego. Takie wypadki s jednak rzadkie.
Jeli człowiek nieustannie trwa w złym, ciało mentalne tak splata si z ciałem astralnym, e
po mierci nie moe si od niego uwolni całkowicie; pewna cz jego substancji odrywa si
i gdy z kolei umiera ciało astralne i rozkłada si, wówczas ta oderwana cz ciała
mentalnego równie wraca do ogólnego zasobu materii mentalnej, wskutek czego zostaje
stracona dla indywidualnoci. W zwykłych wypadkach szkoda wyrzdzona ciału
przyczynowemu nie siga dalej. Zajmiemy si t stron zagadnienia w rozdziale XXIII.
Gdy jednak ego stało si silne pod wzgldem intelektu i woli, ale bez równoczesnego rozwoju
bezinteresownoci i miłoci, wówczas skupia i zacienia si dokoła swego oddzielnego
centrum, zamiast rozszerza si w miar swego wzrostu; buduje w ten sposób dokoła siebie
mur egoizmu i posługuje si swymi rozwijajcymi si zdolnociami dla siebie, zamiast dla
drugich. W takich wypadkach pojawia si moliwo, o której wspominaj tak liczne Pisma
wite wiata, e ego wiadomie przeciwstawi si “dobremu prawu" i bdzie rozmylnie
walczy przeciw ewolucji. Wtedy w ciele przyczynowym ukazuj si ciemne odcienie
wywołane przez jego kurczenie si, a ono samo traci sw styczn właciwoci. Takiego zła
nie moe wyrzdzi ego, które jest słabo rozwinite, a take wskutek zwykłych
emocjonalnych lub umysłowych błdów. Aby spowodowa tak du szkod, ego musi by
wysoko rozwinite i rozporzdza energiami rozbudzonymi w sferze mentalnej.
Z tej to przyczyny ambicja, pycha i zdolnoci intelektualne uywane do celów egoistycznych

s o wiele niebezpieczniejsze i bardziej zabójcze w swych skutkach ni inne bardziej
oczywiste wady niszej natury. Dlatego to “faryzeusz" jest czsto o wiele dalej od “Królestwa
Boego" ni “celnik i grzesznik". Tak rozwija si czarny mag, człowiek, który przezwycia
swe namitnoci i pragnienia, rozwija wol i wysze zdolnoci umysłu nie w celu pomagania
i posuwania naprzód całej ewolucji, lecz w zamiarze pochwycenia wszystkiego, co zdoła, dla
siebie, aby to zatrzyma i nie dzieli si tym z innymi. Tacy ludzie staraj si podtrzyma sw
odrbno wbrew jednoci, usiłuj opóni, zamiast przypieszy, ewolucj. Wibracje ich s
niezgodne z wibracjami całoci; grozi im niebezpieczestwo oderwania si ego, co
oznaczałoby utrat wszystkich owoców ewolucji.
Mówilimy dotd głównie o wpływie zła na rozwój człowieka; spójrzmy teraz na drug stron
medalu. Kady człowiek, który zaczyna rozumie cho troch ciało przyczynowe, moe
uczyni jego rozwój wyranym celem swego ycia. Moe stara si myle, odczuwa i
działa bezinteresownie, i w ten sposób przyczynia si do jego wzrostu i aktywnoci. ycie
za yciem ewolucja ta postpuje naprzód, a wspierajc j wiadomym wysiłkiem, działamy w
harmonii z wol Boga i wypełniamy swe zadanie, dla którego yjemy na ziemi. Nic z dobra,
które zostanie wplecione w ciało przyczynowe, nie moe nigdy by stracone czy rozproszone;
po to człowiek yje, jak długo pozostaje człowiekiem.
Widzimy wic, e dziki prawu ewolucji wszelkie zło, niezalenie od tego jak mocne
mogłoby si wydawa, nosi w sobie zalek własnego zniszczenia, podczas gdy wszelkie
dobro ma w sobie zarodek niemiertelnoci. Tajemnica tego kryje si w fakcie, e wszelkie
zło oznacza brak harmonii, poniewa przeciwstawia si kosmicznemu prawu. Dlatego prdzej
czy póniej zostaje ono złamane przez prawo i rozbite na szcztki. Z drugiej strony, wszystko
76
co dobre pozostaje w harmonii z prawem i ogarnite jest fal postpu; staje si czci
strumienia ewolucji, który “pracuje dla sprawiedliwoci" i dlatego nigdy nie moe zgin ani
by zniszczone.
Wszystkie dowiadczenia człowieka przechodz jakby przez gste sito, które przepuszcza
tylko to, co dobre. To, co jest złe, pozostaje na sicie i zostaje odrzucone. W tym przedziwnym
mechanizmie, jaki istnieje w ciele przyczynowym, trwajcym przez wszystkie ycia
człowieka, ley nie tylko jego nadzieja, ale te pewno ostatecznego triumfu. Jakkolwiek
powolny jest jego wzrost, to jednak istnieje, jakkolwiek długa jest jego droga, ma ona swój
kres. Indywidualno, bdca nasz jani, rozwija si i nie moe by całkowicie zniszczona.
Nawet jeli przez swoje szalestwa moemy zwolni jej wzrost, to jednak wszystko, co do
niej wnosimy, chociaby było bardzo małe, trwa w niej na zawsze i jest nasz własnoci w
cigu wszystkich wieków, jakie s przed nami.
Chocia w ciele przyczynowym nie moe si zbiera nic złego, to jednak gromadzi si to,
jeli wolno uy tego słowa, w niszych ciałach, do których naley. Według bowiem prawa
sprawiedliwoci, kady człowiek musi otrzyma owoce swoich czynów, dobre i złe. Ale zło
wyczerpuje si w niszych sferach, poniewa tylko w materii tych sfer mog znale wyraz
jego wibracje, i nie ma ono nadtonów, które by mogły wywoła odpowied w ciele
przyczynowym. Dlatego jego siła wyładowuje si w całoci na jego własnym poziomie i
oddziaływa z powrotem całkowicie na swego stwórc w jego yciu astralnym i fizycznym,
czy to w tej, czy w przyszłej inkarnacji.
Mówic dokładniej, rezultat zła magazynuje si w jednostce mentalnej oraz w permanentnych
atomach: astralnym i fizycznym; wskutek tego człowiek spotyka si z nim wci na nowo, ale
to oczywicie nie ma nic wspólnego z wchłoniciem go przez ego, tak aby stało si naprawd
jego czstk.
Dobre czyny i myli przynosz równie swoje skutki w niszych sferach, ale oprócz tego
wywołuj nieporównanie wikszy i trwalszy wpływ na ciało przyczynowe.
Tak wic wszystkie czyny, uczucia i myli wywołuj swój skutek i w niszych strefach, które
przejawiaj si w niszych przemijajcych ciałach, ale tylko dobre cechy zostaj przyswojone
przez ciało przyczynowe jako wyrana korzy prawdziwego człowieka.
W ten sposób ciało przyczynowe człowieka rozwija si z pocztku powoli, a w póniejszych
okresach coraz szybciej. Na kadym stopniu tego rozwoju mona na podstawie barw i ich
rozmieszczenia w ciele przyczynowym pozna, jakiego postpu dokonało ego od czasu
uformowania si ciała przyczynowego, kiedy to nowa istota wyłoniła si z królestwa
zwierzcego, oraz okreli dokładnie poziom ewolucji osignity przez człowieka.
Jak widzielimy, w póniejszych stadiach ewolucji zarówno ciało przyczynowe, jak i

mentalne ogromnie si rozszerza, janieje najwspanialsz gr wielobarwnych wiateł, jarzy
si intensywn wspaniałoci w czasie wzgldnego spoczynku oraz promieniuje
olepiajcymi błyskami podczas wysokiej aktywnoci.
W miar jak ciało przyczynowe staje si zdolne wyraa coraz lepiej ego, rozpociera si
coraz dalej od swego fizycznego rodka, a wreszcie człowiek potrafi ogarn sob setki lub
nawet tysice osób i wywiera w ten sposób wielki wpływ, działajc na rzecz dobra.
77
Wchłanianie przez ciało przyczynowe zdolnoci nabytych przez osobowo stanowi analogi
do przekazywania do duszy grupowej dowiadcze zebranych przez indywidualne formy
ycia, w których inkarnowały si czstki duszy grupowej. Przypumy dla przykładu, e
osobowo rozwija cech dokładnoci; gdy ta cecha przechodzi do ciała przyczynowego,
rozprzestrzenia si na całe to ciało. Cecha, która w pełni wystarczała, by osobowo była
bardzo dokładna, po przejciu do ciała przyczynowego zaspokaja jego potrzeby tylko
ułamkowo. Dlatego by moe potrzeba bdzie wielu ywotów do rozwinicia tej cechy w
takim stopniu, aby zaznaczała si wyranie w nastpnym yciu; zwłaszcza e ego nie wkłada
w nastpn osobowo tej samej czstki siebie, lecz po prostu jak cz swojej masy.
Czytelnik powinien stale pamita, e ciało przyczynowe to nie ego, lecz tylko materia
wyszej sfery mentalnej, która została oywiona i wyraa nabyte przez ego właciwoci.
Człowieka prawdziwego – boskiej trójcy w nim – moemy nie widzie, ale w miar
wzmacniania si naszego wzroku i zwikszania wiedzy, zbliamy si coraz bardziej do tego,
co si w nim kryje. Tak wic trzeba przyj, e ciało przyczynowe daje nam najlepsze pojcie
o prawdziwym człowieku, jakie jest obecnie dostpne dla naszego wzroku.
Pamitajmy, e wielko i kształt ciała przyczynowego determinuj rozmiary i posta ciała

mentalnego. W istocie rzeczy aura człowieka, która ma okrelone rozmiary, jest taka sama jak
pewna cz ciała przyczynowego; gdy ciało przyczynowe wzrasta, wówczas ta cz te si
powiksza i człowiek ma wiksz aur.
Co wicej, u człowieka rozwinitego ciało mentalne odzwierciedla w sobie ciało

przyczynowe, gdy człowiek ten uczy si i wyłcznie za impulsami płyncymi od wyszego
“ja" i kieruje swym rozumem tylko zgodnie z nimi.
Podczas medytacji (zob. Ciało mentalne), gdy ciało mentalne ucisza si, wiadomo wymyka
si z niego i przechodzi przez “centleya", neutralny punkt kontaktu pomidzy ciałem
mentalnym a ciałem przyczynowym. Przejciu temu towarzyszy chwilowe omdlenie lub
utrata przytomnoci – nieunikniony skutek zniknicia przedmiotów wiadomoci – po czym
nastpuje wiadomo w wyszej sferze. Po odpadniciu przedmiotów wiadomoci
nalecych do niszych wiatów, nastpuje w ten sposób pojawienie si przedmiotów
wyszego wiata. Ego moe wtedy kształtowa ciało mentalne według swych wzniosłych
myli i przenikn je własnymi wibracjami. Moe je urabia zgodnie ze swymi wzniosłymi
wizjami sfer jeszcze wyszych, do których zdoła sign w najwzniolejszych swych
chwilach i dziki temu przekaza w dół i na zewntrz idee, na które ciało mentalne nie
potrafiłoby inaczej zareagowa.
Takie idee stanowi natchnienie ludzi genialnych, s błyskiem olniewajcego wiatła w

umyle i rozwietlaj wiat.
Warto tu powtórzy myli wypowiedziane w Ciele mentalnym, które zwracaj nasz uwag
nie tyle na nisz wiadomo mózgow, ile na działajc w ciele przyczynowym
wiadomo ego. Geniusz, który jest cech ego, widzi, a nie argumentuje. Jedn z jego
zdolnoci jest prawdziwa intuicja. Niszy manas, czyli umysł posługujcy si aparatem
mózgu, porzdkuje fakty zebrane na drodze obserwacji, zestawia je i porównuje oraz
wysnuwa wnioski. W procesie rozumowania posługuje si metodami indukcji i dedukcji.
78
Z drugiej strony intuicja, jak na to wskazuje etymologia, jest wgldem, spojrzeniem do

wntrza – procesem tak bezporednim i szybkim, jak fizyczne widzenie. Posługuje si ona
oczyma inteligencji, bezbłdnym rozpoznawaniem prawdy dostrzeonej w sferze mentalnej.
Dowód jej niepotrzebny, poniewa intuicja jest wysza od rozumu i siga poza jego granice.
Naley jednak oczywicie zachowa wielk ostrono, aby odróni impulsy karny od
prawdziwej intuicji. Tylko wtedy, gdy cichn pragnienia i zachcianki niszej kamicznej
natury, głos wyszego umysłu moe by słyszany w niszej osobowoci.
W Izis bez zasłony (Isis unveiled) H. P. Bławacka wyjania t spraw jasno i przekonujco. Z
fizyczn połow ludzkiej natury zwizany jest, mówi ona, rozum; z duchow jej czci
zwizane jest sumienie, które jest mentalnym rozrónieniem dobra od zła; rozpoznania tego
moe dokona duch, bdcy czstk boskiej mdroci i czystoci, który jest te absolutnie
czysty i mdry. Jego podszepty s niezalene od rozumu i mog si przejawia wyranie tylko
wtedy, kiedy nie przeszkadzaj temu polednie atrakcje niszej natury. Rozum, pisze dalej
Bławacka, jako całkowicie zaleny od wiadectwa innych zmysłów, nie moe by cech
przysługujc bezporednio boskiemu duchowi. Duch bowiem wie i wobec tego nie
potrzebuje rozumowania. Dlatego to staroytni theurgowie utrzymywali, e rozumna cz
duszy ludzkiej (duch) nigdy nie wchodzi całkowicie do ciała ludzkiego, lecz tylko unosi si
nad nim i oddziaływa w mniejszym lub wikszym stopniu za porednictwem irracjonalnej lub
astralnej duszy, która słuy za porednika pomidzy duchem i ciałem. Człowiek, który
pokonał materi na tyle, by otrzymywa bezporednie wiatło od swego wietlistego
augosidesu, odczuwa prawd intuicyjnie. Nie moe on błdzi w swych sdach, pomimo
wszelkich sofizmatów podsuwanych mu przez rozum, gdy jest owiecony. Dlatego
prorokowanie, wróenie i tak zwane boskie natchnienie s po prostu skutkami tego
owiecenia płyncego z góry od naszego niemiertelnego ducha.
Podobnie jak od płomyka moe zapali si knot, a barwa płomienia płoncego knota bdzie
zalee od jego jakoci i płynu, którym jest on nasycony, tak w kadej ludzkiej istocie
płomie manasu spala knot naszego umysłu i pragnie, a barwa tego wiatła zaley od
właciwoci, pragnie i rozwoju aparatu mózgowego.
W artykule Geniusz H. P. Bławacka wyłoyła t kwesti jasno: to, co nazywamy w jakiej

osobie przejawami geniuszu, jest tylko wyrazem mniej lub bardziej skutecznych wysiłków
ego majcych na celu wypowiedzenie si w zewntrznej obiektywnej formie. Ego Newtona,
Ajschylosa lub Szekspira zbudowane jest z tej samej substancji, co ego jakiego prostaczka,
głupca czy nawet idioty. Pewno wypowiadania si geniusza zaley od fizjologicznej i
materialnej budowy fizycznego człowieka. adne ego nie róni si od innych w swej
pierwotnej czy pocztkowej treci i naturze. Tym, co czyni jednego człowieka wielkim, a
drugiego prostackim i głupim, jest tylko jako i struktura fizycznej powłoki, podatno lub
niepodatno mózgu i ciała do przekazywania wiatła prawdziwego wewntrznego człowieka
– ego.
Posługujc si znan przenoni powiemy, e człowiek fizyczny jest instrumentem, a ego
grajcym na nim artyst. Moliwoci wydobycia doskonałej melodii zale od instrumentu i
nawet najwiksza sprawno artysty nie wydobdzie bezbłdnej harmonii z zepsutego lub le
zbudowanego instrumentu. Harmonia ta zaley od wiernoci przekazania za pomoc słowa i
czynu do obiektywnej sfery niewypowiedzianej myli boej, znajdujcej si w głbi
subiektywnej lub wewntrznej natury człowieka, a wic w jego ego.
79
Umysłowe zdolnoci, siła intelektualna, cisło i subtelno s przejawami niszego manasu

w człowieku; mog one siga do poziomu, który H. P. Bławacka okreliła mianem
sztucznego geniusza, bdcego owocem kultury i intelektualnej bystroci. O jego charakterze
wiadczy czsto obecno kamicznych elementów, to znaczy namitnoci, prónoci,
zarozumiałoci.
Na obecnym stopniu ludzkiej ewolucji wyszy manas przejawia si rzadko. Jego przebłyski
nazywamy prawdziwym geniuszem. Zauwa, e w kadym przejawieniu si geniusza, kiedy
połczony jest z cnot, mamy do czynienia z niezaprzeczaln obecnoci niebiaskiego
wygnaca, boskiego ego, którego dozorc wiziennym jeste ty, materialny człowieku. Tego
rodzaju przejawy geniuszu zale od nagromadzenia uprzednich indywidualnych
dowiadcze ego w dawniejszym jego yciu lub yciach, cho bowiem ego jest w swej istocie
i naturze wszystkowiedzce, to jednak potrzebuje dowiadczenia rzeczy ziemskich, zebranego
dziki swym osobowociom, aby mogło odnosi do nich owoce swego abstrakcyjnego
dowiadczenia. Uprawianie pewnych sprawnoci w cigu długiego szeregu inkarnacji musi w
kocu osign swój szczyt w którym yciu jako geniusz w tym lub innym kierunku.
Wynika z tego jasno, e dla przejawienia si prawdziwego geniuszu czysto ycia jest
istotna.
Wan rzecz jest poznanie roli, jak ego gra w ciele przyczynowym przy tworzeniu si
naszych poj o zewntrznych przedmiotach. Wibracje włókien nerwowych dostarczaj
mózgowi tylko wrae, rzecz ego jest ich klasyfikowanie, łczenie, porzdkowanie.
Zdolno rozpoznawania naleca do ego, a działajca za porednictwem umysłu jest
stosowana do wszystkiego, co zmysły przekazuj do mózgu; co wicej, ta zdolno
rozpoznawania nie jest wrodzonym instynktem umysłu, doskonałym od pocztku, lecz
wynikiem porównywania wielu dowiadcze.
Zanim zastanowimy si nad moliwoci wiadomego ycia w sferze przyczynowej,

przypomnijmy sobie, e aby człowiek zwizany z ciałem fizycznym mógł si porusza z
pełn wiadomoci w sferze mentalnej – to znaczy w niszej lub wyszej sferze wiata
mentalnego – musi by bd Adeptem, bd jednym z wtajemniczonych uczniów; dopóki
bowiem Mistrz nie nauczy ucznia, jak ma si posługiwa swym ciałem mentalnym, nie potrafi
on porusza si swobodnie nawet w niszych strefach tego wiata.
wiadoma działalno w wyszych strefach mentalnych w cigu fizycznego ycia oznacza

oczywicie jeszcze wyszy stopie rozwoju, gdy wiadczy o takiej integracji człowieka, e
tu na dole nie jest ju tylko osobowoci, mniej lub bardziej kierowan z góry przez
indywidualno, lecz sam jest t indywidualnoci lub ego. Jest on niewtpliwie jeszcze
skrpowany i ograniczony swym ciałem, niemniej jednak ma w sobie sił i wiedz wysoko
rozwinitego ego.
Na razie wikszo ludzi ma słab wiadomo w ciele przyczynowym; potrafi ona działa
tylko w materii trzeciej strefy, to znaczy w najniszej czci ciała przyczynowego, i istotnie
tylko najnisza jego materia jest zwykle w uyciu. Gdy człowiek wejdzie na ciek, otwiera
si przed nim druga strefa. Adept posługuje si oczywicie całym ciałem przyczynowym, gdy
równoczenie jego wiadomo działa w sferze fizycznej. O szczegółach tej sprawy bdzie
mowa nieco szerzej w dalszym rozdziale.
80
Przechodzc teraz do bardziej specyficznych i szczegółowych zdolnoci ciała

przyczynowego, musimy przypomnie, jak ju wyjanilimy w dwóch poprzednich tomach
tej serii, e człowiek nie ma moliwoci dostania si na inn planet naszego łacucha – czy
to w astralnym, czy mentalnym ciele. Mona to jednak osign w ciele przyczynowym, jeli
jest ono bardzo wysoko rozwinite; ale nawet wtedy nie da si tego dokona łatwo ani z tak
szybkoci, z jak mog to uczyni w sferze buddhi ci, którzy zdołali wznie sw
wiadomo na ten poziom.
Wydaje si jednak, e normalne ciało przyczynowe nie potrafi si porusza w
midzygwiezdnej przestrzeni. Atomy le tam z dala od siebie w równych odległociach, i to
jest prawdopodobnie ich stan normalny, gdy go nic nie zakłóca. Taki jest sens powiedzenia,
e atomy s “wolne". W obrbie atmosfery planety nie znajduj si one nigdy w tym stanie,
gdy nawet jeli nie zgrupowane w jakiej formie, s w kadym razie ogromnie cienione
pod wpływem siły przycigania.
W przestrzeni midzyplanetarnej warunki prawdopodobnie nie s cile takie same jak w

przestrzeni midzygwiezdnej, gdy w tej pierwszej moe by duo zakłóce z powodu komet
i meteorów, jak równie wystpowa silne oddziaływanie słoca.
Dlatego materia atomowa w ciele przyczynowym człowieka jest skupiona pod wpływem
przycigania w okrelon i do gst posta, nawet jeli atomy nie uległy adnej zmianie i
nie s połczone w molekuły. Cho takie ciało moe całkiem dobrze istnie w swej strefie
atomowej w ssiedztwie jakiej planety, gdzie materia atomowa jest zwarta, to jednak nie
potrafi porusza si lub działa w odległej przestrzeni, gdzie atomy s “wolne" i nie
zagszczone.
Zdolno powikszania przynaley do ciała przyczynowego i wie si z czołow czakr

ciała, czyli orodkiem siły midzy brwiami. Ze rodkowej czci tej czakry tworzy si co w
rodzaju malekiego mikroskopu, którego soczewk jest tylko pojedynczy atom. W ten sposób
powstaje organ współmierny co do wielkoci z malekimi przedmiotami, które maj by
obserwowane. Uyty w ten sposób atom moe by fizyczny, astralny lub mentalny;
jakikolwiek jednak jest, wymaga specjalnego przygotowania. Wszystkie jego spiryle musz
by otwarte, aby był taki, jak w siódmym obiegu (rundzie) naszego łacucha wiatów.
Jeli za okular słuy atom niszej sfery ni przyczynowa, trzeba zastosowa system
odzwierciedlajcych czci. Atom naley przystosowa do kadej strefy (stanu skupienia), tak
aby mona było uzyska podany stopie powikszenia, odpowiedni do badanego
przedmiotu. Dalsze rozszerzenie tej samej zdolnoci pozwala obserwatorowi zogniskowa
sw wiadomo w soczewce, przez któr patrzy, a nastpnie rzutowa j do odległych
punktów.
T sam zdolno mona zastosowa do zmniejszenia przedmiotów, kiedy chce si zobaczy
jako cało przedmiot zbyt wielki do ogarnicia od razu za pomoc zwykłego widzenia.
Wzrok ciała przyczynowego pozwala przewidywa w pewnym stopniu przyszło. Nawet

posługujc si fizycznymi zmysłami, mona czasem co przepowiedzie. Na przykład, gdy
widzimy człowieka prowadzcego rozpustne ycie, moemy przewidzie, e jeli si nie
zmieni, to na pewno utraci niebawem zdrowie i majtek. Nie moemy jednak posługujc si
fizycznymi zmysłami przewidzie, czy ów człowiek si zmieni.
81
Natomiast kto, kto posługuje si ciałem przyczynowym, mógłby to przepowiedzie, gdy
widzi zasób sił tego człowieka, a take to, co myli o tym wszystkim jego ego i czy jest ono
do mocne, aby mogło interweniowa. adna czysto fizyczna przepowiednia nie jest pewna,
poniewa na ycie wpływa tak wiele przyczyn, których nie mona dostrzec w naszej niszej
sferze. Gdy jednak wiadomo nasza wznosi si w wysze sfery, wówczas moemy dostrzec
wicej przyczyn i dziki temu dokładniej oceni ich skutki.
Łatwiej jest oczywicie przepowiedzie przyszło człowieka nierozwinitego ni takiego,

który posunł si dalej w swym rozwoju. Zwykły człowiek bowiem ma słab sił woli; karma
wyznacza mu pewne rodowisko, którego jest wytworem; akceptuje wyznaczony mu los,
poniewa nie wie, e mógłby go zmieni.
Natomiast człowiek wyej rozwinity bierze los we własne rce i sam go kształtuje; stwarza
sobie tak przyszło, jak chce mie, przeciwdziałajc karmie przeszłoci przez
wprowadzenie w ruch nowych sił. Dlatego niełatwo jest przepowiada jego przyszło. Nie
ulega jednak wtpliwoci, e nawet w tym wypadku Adept, który widzi utajon wol,
potrafiłby przewidzie, jak ten człowiek jej uyje.
Czytelnicy Ciała mentalnego przypomn sobie, e w ksice tej został podany opis kroniki
akaszy, czyli pamici przyrody, jak si j czasem nazywa. Odczytywanie tej kroniki odbywa
si za pomoc ciała przyczynowego, a ciało mentalne wibruje tylko w odpowiedzi na
aktywno ciała przyczynowego. Dlatego nie jest moliwe, zadowalajce i zasługujce na
zaufanie odczytywanie tej kroniki, jeli odczytujcy człowiek nie ma naleycie rozwinitego
ciała przyczynowego.
Biskup Leadbeater opisuje interesujcy i niezwykły wypadek, w którym wskutek szaleczego

przepracowania umysłowego pewien człowiek tak pobudził zdolnoci swego ciała
przyczynowego, e potrafił w paroksyzmie czyta kronik z wielk jasnoci szczegółów.
Ponadto umiał korzysta w pewnym stopniu ze zdolnoci powikszania, szczególnie w
odniesieniu do zapachów. W rezultacie, co jest charakterystyczn cech tej zdolnoci,
nastpiło zbrutalnienie wchu, który stracił sw delikatno, i zapachy stały si podobne do
zapachu wełnianej przdzy lub piasku. Tłumaczy si to tym, e zdolno powikszania,
przynalena do ciała przyczynowego, powoduje, e drobne fizyczne czstki wywołujce w
nas wraenie zapachu staj si oddzielnie postrzegane, podobnie jak ziarna piasku na
papierze, i wskutek tego wytwarza si poczucie wzmoenia zapachu.
Zbytecznym byłoby dodawa, e ta metoda pobudzania zdolnoci ciała przyczynowego przez

przepracowanie zasługuje na mocne potpienie, gdy najprawdopodobniej jej skutkiem
bdzie załamanie si mózgu lub systemu nerwowego, a nie pobudzenie zdolnoci ciała
przyczynowego, jak to si stało w opisanym wyej rzadkim przypadku.
Jeli człowiek wznosi sw wiadomo do najwyszego poziomu ciała przyczynowego i

ogniskuje j wyłcznie w materii atomowej sfery mentalnej, to ma przed sob trzy
moliwoci jej ukierunkowania, które w pewnej mierze odpowiadaj trzem wymiarom
przestrzeni:
1. Droga w dół do drugiej strefy mentalnej lub w gór do najniszej strefy sfery buddhi, o ile
naturalnie człowiek rozwinł dostatecznie swe ciało buddhiczne, aby posługiwa si nim jako
nonikiem.
82
2. Skrócenie przejcia od strefy atomowej jednej sfery do odpowiedniej strefy wyszej lub
niszej bez przechodzenia przez strefy porednie.
3. Moliwo spogldania w gór w kierunku łczcym ego i monad, tak jak człowiek
znajdujcy si na dnie [ studni moe spoglda w gór na gwiazd na niebie.
Istnieje bowiem bezporednia linia łczca stref mentaln w tej najniszej sferze kosmicznej
z odpowiedni atomow czci w kosmicznej sferze mentalnej. Chocia na razie jestemy
nieskoczenie daleko od tego, by wspina si wzwy po tej linii, to jednak Leadbeater
twierdzi, e przynajmniej raz potrafił przez chwil spojrze w ten sposób. To, co si wtedy
widzi, powiada on, nie da si zupełnie opisa, gdy adne ludzkie słowo nie moe da o tym
najmniejszego wyobraenia. Jedno jednak z tego wynika, i to z pewnoci, której nic nie
moe podway, e to, co uwaalimy dotd za sw wiadomo, za swój intelekt, nie jest
wcale nasze, lecz Jego. Nie jest to nawet odbiciem Jego wiadomoci i intelektu, lecz
dosłownie i naprawd ich czci. Moe lepiej zrozumiemy t spraw wiedzc, e ludzkie ego
jest przejawem Trzeciej Fali ycia, która pochodzi od Jego Pierwszego Aspektu, wiecznego i
wszystko miłujcego Ojca.
Du pomoc dla wzrostu i rozwoju ciała przyczynowego stanowi praca Mistrzów, gdy
zajmuj si oni raczej ludzkim ego w ciele przyczynowym ni niszymi ciałami człowieka.
Roztaczaj duchow opiek nad ludmi, oddziałujc na nich podobnie, jak wiatło słoneczne
oddziałuje na wiat, pobudzajc w nich wszystko co najszlachetniejsze i najlepsze oraz
przyspieszajc w ten sposób ich wzrost. Wielu ludzi ma niekiedy wiadomo tego rodzaju
dodatniego wpływu, ale nie potrafi odnale jego ródła. Nieco szerzej omówimy t prac
Mistrzów w jednym z póniejszych rozdziałów.
ROZDZIAŁ XIX: YCIE PO MIERCI
Pite niebo
W ksikach: Ciało astralne i Ciało mentalne zajmowalimy si yciem człowieka po mierci
w sferze astralnej, jak równie w niszej sferze mentalnej, w jego ciele mentalnym: w
pierwszym, drugim, trzecim i czwartym wiecie niebiaskim znajdujcym si odpowiednio w
siódmej, szóstej, pitej i czwartej strefie wiata mentalnego. Obecnie wypada nam opisa
ycie po mierci w ciele przyczynowym w trzech wyszych strefach sfery mentalnej.
Rónica pomidzy dwiema wielkimi czciami sfery mentalnej – czyli nisz – bdc
wiatem form (rupa) i wysz, czyli bez form (arupa) – jest bardzo wyrana; s to doprawdy
dwa tak róne wiaty, e niezbdne jest posiadanie do działania w nich osobnych narzdzi
wiadomoci (ciał).
W ksice Ciało mentalne wyjanilimy ju sens i cel ycia w dewakanie i wobec tego nie ma
potrzeby powtarzania tego tutaj. Wyjanilimy tam równie, dlaczego dewakan jest niezbdny
dla ogromnej wikszoci ludzi. W pewnych jednak wyjtkowych wypadkach człowiek
dostatecznie rozwinity moe za zezwoleniem bardzo wysokiego autorytetu “wyrzec si
dewakanu" i podj szereg szybkich inkarnacji bez znacznej przerwy pomidzy nimi.
83
W niszej sferze mentalnej dominuje materia; rzuca si to w oczy przy pierwszym spojrzeniu;
wiadomo z trudem przewieca przez form. Ale w wyszych sferach góruje ycie, a formy
istniej tylko ze wzgldu na jego potrzeby. W niszych sferach trudne jest wyraenie ycia w
formach; w wyszych odwrotnie – trudno nada form fali ycia. Tylko ponad lini
rozgraniczajc wysz i nisz cz sfery mentalnej wiatło wiadomoci nie doznaje
przeszkód i janieje sw moc. Bardzo trafnym symbolem wiadomoci na tym poziomie jest
ogie duchowy, w odrónieniu od niszych sfer, gdzie właciwszym symbolem jest ogie
spalajcy paliwo.
Na poziomie arupa materia jest podporzdkowana yciu i zmienia si w kadej chwili. Istota
yjca w tej sferze zmienia sw form z kad zmian myli. Materia jest narzdziem jej
ycia, a nie wyrazem samej siebie. Forma tworzy si momentalnie i zmienia si wraz z kad
zmian w yciu tej istoty. Odnosi si to nie tylko do poziomu arupa sfery mentalnej, ale
równie w pewien subtelny sposób do sfery buddhi i jest prawd równie w stosunku do
duchowego ego.
Cho wspaniałe jest ycie w niebiaskich wiatach w niszej czci sfery mentalnej, to jednak
ma ono swój kres. Odpada z kolei ciało mentalne, podobnie jak przedtem stało si to z innymi
ciałami, i rozpoczyna si ycie człowieka w ciele przyczynowym. Przez całe dotychczasowe
ycie niebiaskie istniała wyranie osobowo z ostatniego ycia fizycznego i dopiero teraz,
gdy wiadomo wycofała si w kocu z ciała przyczynowego, poczucie osobowoci stapia
si z indywidualnoci, a człowiek po raz pierwszy od rozpoczcia swej inkarnacji poznaje,
e jest prawdziwym i stosunkowo trwałym ego.
W ciele przyczynowym człowiek nie potrzebuje ju adnych “okien" które – jak czytelnik
zechce sobie przypomnie – były tworzone jego własn myl w niszym niebie, sfera
przyczynowa bowiem jest jego prawdziwym domem, a wszystkie ograniczenia odpadły.
Wikszo ludzi ma na razie na tym wysokim poziomie bardzo słab wiadomo –

wypoczywaj marzc, nie patrzc i zaledwie nieco rozbudzeni. Jednake wizja, jak maj, jest
prawdziwa, mimo e moe by ograniczona z powodu niedostatecznego rozwoju ciała
przyczynowego.
ycie w wyszym wiecie niebiaskim odgrywa bardzo mał rol w yciu przecitnego
człowieka, gdy jego ego nie jest do rozwinite, aby miało pełn wiadomo w ciele
przyczynowym. Ego opónione w rozwoju nigdy nie osiga wiadomie wiata niebiaskiego,
a jeszcze wiksza liczba ego spotyka si powierzchownie z któr z niszych jego sfer.
ycie człowieka duchowo rozwinitego jako ego we własnym jego wiecie jest pełne chwały
i w pełni zadowalajce.
Jednak kada ludzka istota, wiadomie lub niewiadomie, musi dotkn wyszych sfer wiata
mentalnego, zanim bdzie mogła rozpocz now inkarnacj. W miar postpu jej ewolucji
dotknicie to staje si oczywicie coraz bardziej wyrane i coraz realniejsze. Nie tylko staje
si bardziej wiadoma, ale równie okres jej pobytu w tym rzeczywistym wiecie staje si
dłuszy, gdy jej wiadomo powoli, lecz stale, wznosi si przez róne sfery systemu.
Czas pobytu w wyszym wiecie mentalnym moe by dłuszy lub krótszy zalenie od
stopnia rozwoju, od dwóch lub trzech dni niewiadomego pobytu dla zwykłego mało
84
rozwinitego człowieka do długiego okresu wielu lat wiadomego i wspaniałego ycia dla
ludzi wybitnie rozwinitych.
Długo pobytu w wiatach niebiaskich pomidzy dwiema inkarnacjami zaley od trzech

głównych czynników:
1. Klasa, do której ego naley.
2. Sposób uzyskania indywidualizacji.
3. Długo i rodzaj ostatniego ycia człowieka.
Poniewa kwestia ta została szczegółowo omówiona w Ciele mentalnym, w rozdziale XVIII,

nie ma potrzeby powtarzania tutaj tego samego.
Nawet jeli w pełni zrozumielimy, jak mał cz kadego cyklu ycia spdzimy w sferze
fizycznej, to dla uzyskania poprawnej oceny jej stosunku do całego cyklu ycia, musimy
równie zdawa sobie w pełni spraw z o wiele wyszego stopnia realnoci ycia w wyszych
wiatach. Niepodobna podkreli zbyt mocno tej sprawy, gdy ogromna wikszo ludzi
pozostaje na razie całkowicie pod władz swych fizycznych zmysłów, wskutek czego
nierzeczywisto niszego wiata wydaje si im jedyn rzeczywistoci; a im jaka sprawa
blisza jest prawdziwej rzeczywistoci, tym bardziej wydaje si im nierzeczywista i niepojta.
Z przyczyn, które s dostatecznie zrozumiałe, wiat astralny został nazwany wiatem ułudy, a
przecie jest on przynajmniej o jeden krok bliszy rzeczywistoci; wzrok astralny cho daleki
od wyranego, wszechogarniajcego widzenia, jakim rozporzdza człowiek we własnej
sferze, jest jednak bystrzejszy ni zmysł fizyczny i bardziej mona na nim polega. Ten sam
stosunek, jaki zachodzi pomidzy wzrokiem astralnym i fizycznym, istnieje pomidzy
wzrokiem mentalnym i astralnym, z tym e jeszcze bardziej spotgowany. Tote nie tylko
dłuszy jest czas pobytu w tych wyszych sferach ni ycie fizyczne, ale te kada jego
chwila, jeli naleycie wykorzystana, moe by nieporównanie owocniejsza od takiego
samego okresu spdzonego w sferze fizycznej.
W miar ewolucji, yciem człowieka po mierci rzdzi zasada, e dalsze jego ycie w
niszych sferach, zarówno astralnej jak i mentalnej, stopniowo si skraca, natomiast wydłua
si okres ycia wyszego, które take staje si pełniejsze. Przychodzi wreszcie czas, kiedy
wiadomo jest zjednoczona, to znaczy kiedy wysze i nisze “ja" s nierozerwalnie
połczone, a człowiek nie potrafi ju otoczy si chmur własnych myli i sdzi błdnie, e
ta odrobina, jak widzi, stanowi cało otaczajcego go wielkiego niebiaskiego wiata;
wówczas rozumie moliwoci swego ycia i odtd po raz pierwszy zaczyna prawdziwie y.
Ale wtedy gdy osiga tak wysoki poziom, znajduje si ju na ciece i spraw swego
przyszłego postpu wził zdecydowanie we własne rce.
Dopiero wtedy, gdy wiadomo wycofała si z niszych ciał i skupiła ponownie w ego,
mona pozna, jaki jest ostateczny rezultat zakoczonej dopiero co inkarnacji. Wtedy wida,
jakie nowe właciwoci przyswoił sobie człowiek w tym konkretnym małym cyklu swej
ewolucji. W tej chwili ma on równie przebłysk widzenia całoci swego ycia; ego przeywa
chwil błysku janiejszej wiadomoci oraz widzi rezultaty ukoczonego dopiero ycia, jak
równie co z tego, co nastpi w jego najbliszej inkarnacji.
85
Nie mona powiedzie, e ten przebłysk oznacza wiedz o charakterze najbliszej inkarnacji;
jest jak najbardziej ogólny i mglisty. Niewtpliwie ego ujrzy główny cel przyszłego ycia
oraz postp, jakiego powinno dokona, ale ta wizja ma warto głównie jako lekcja o
karmicznych skutkach jego działania w przeszłoci. Stanowi to dla niego pewn sposobno,
z której moe odnie mniejsz lub wiksz korzy, zalenie od osignitego ju stopnia
rozwoju.
Z pocztku człowiek korzysta z tego mało, gdy jest bardzo mglicie wiadomy i niezbyt
zdolny do zrozumienia faktów i ich rónych powiza, ale stopniowo jego zdolno
pojmowania tego, co widzi, zwiksza si, a póniej pojawia si zdolno przypomnienia sobie
takich przebłysków na kocu poprzednich y oraz porównywania ich, a dziki temu oceny
dokonanego postpu na drodze, któr ma do przebycia; powici on ponadto nieco czasu na
planowanie ycia, które go czeka. Jego wiadomo stopniowo si zwiksza, a wreszcie
dochodzi do tego, e moe y w wyszej czci wiata mentalnego, ilekro do niej signie.
Pite niebo – trzecia strefa
Jest to oczywicie, najnisza ze stref arupa, czyli nie zawierajcych kształtów stref wiata
mentalnego; jest te najbardziej zaludniona ze wszystkich nam znanych stref, poniewa
przebywa tu niemal całe szedziesit miliardów dusz ludzkich, które jak si powiada, s
objte obecn ewolucj ludzk – wszystkie z wyjtkiem stosunkowo małej liczby dusz, które
potrafi y w drugiej i pierwszej strefie.
Jak ju wiemy, kad dusz reprezentuje jajowata forma, która z pocztku jest tylko
bezbarwn błon, a póniej w miar rozwoju ego zaczyna opalizowa jak baka mydlana, na
której powierzchni mona obserwowa gr barw podobn do mienicego si wiatła
słonecznego w pyle wodnym wodospadu.
Ludzi zwizanych z ciałem fizycznym mona odróni od ludzi pozbawionych tego ciała na
podstawie typu wibracji wystpujcych na powierzchni ich ciała przyczynowego; dlatego w
tej sferze łatwo mona pozna ju na pierwszy rzut oka, czy jaka jednostka jest w danym
czasie inkarnowana.
Ogromna wikszo ludzi, czy to majcych ciało fizyczne, czy te go pozbawionych, znajduje
si w stanie sennej półwiadomoci, chocia tylko nieliczni przedstawiaj si obecnie w tej
sferze jako bezbarwne błony. Ci, którzy s w pełni wiadomi, stanowi wyrane, wietliste
wyjtki i wród mniej promiennych tłumów przedstawiaj si jako gwiazdy pierwszej
wielkoci. Pomidzy nimi i najmniej rozwinitymi znajduj si ludzie kadej wielkoci i
wszelkiego pikna, a kady reprezentuje w ten sposób osignity przez siebie stopie
ewolucji.
Wikszo ludzi nie jest jeszcze dostatecznie dojrzała, nawet przy posiadanym przez nich
poziomie wiadomoci, by zrozumie cel praw ewolucji, której podlega. D oni do nowej
inkarnacji poddajc si impulsowi kosmicznej woli, jak równie tanhy, czyli lepemu
pragnieniu przejawionego ycia, pragnieniu znalezienia dla siebie takiego miejsca, w którym
mogliby czu ycie i mie tego wiadomo. We wczeniejszych okresach swego rozwoju
ludzie ci nie mog odczuwa szybkich i przenikliwych wibracji bardzo delikatnej materii
własnej sfery; potrafi wywoływa i reagowa tylko na mocne i brutalne, cho stosunkowo
powolne ruchy ciszej materii fizycznego wiata. Dlatego tylko w wiecie fizycznym czuj
86
oni, e naprawd yj, i tym si tłumaczy ich silne pragnienie ponownego narodzenia si na
ziemi.
To ich pragnienie zgadza si na razie z prawem ewolucji. Mog si rozwija tylko dziki
bodcom zewntrznym, które stopniowo budz w nich reakcj, a w tym wczesnym okresie
mog doznawa takich bodców tylko w yciu ziemskim. Stopniowo, cho powoli, zwiksza
si ich zdolno reagowania, budzi si ona najpierw w odpowiedzi na wysze i subtelniejsze
wibracje fizyczne, a jeszcze wolniej na wibracje sfery astralnej. Z kolei ich ciała astralne,
dotd stanowice tylko pomost do przekazywania wrae do ego, stopniowo staj si
nonikami wiadomoci, których zaczyna si uywa, a ich wiadomo skupia si raczej na
emocjach ni na samych fizycznych doznaniach.
Na dalszym stopniu rozwoju, lecz zawsze dziki temu samemu procesowi kształcenia reakcji
na bodce zewntrzne, ego uczy si skupia sw wiadomo w ciele mentalnym, by y w
nim, zgodnie przy tym z umysłowymi wyobraeniami i pojciami, które sobie ukształtowało,
a przez to rzdzi swymi uczuciami za pomoc umysłu.
Jednake w cigu dalszej długiej ewolucji centrum wiadomoci przesuwa si do ciała
przyczynowego i ego poznaje swe prawdziwe ycie. Gdy jednak osignie ten stopie,
wówczas znajdzie si w wyszej ni dotd strefie (w trzeciej), a nisze, ziemskie ycie nie
bdzie ju dla niego konieczne. Na razie jednak zajmujemy si mniej rozwinit wikszoci
ludzi, unoszcych si na fali w oceanie bytu, których osobowo znajduje si w niszych
sferach ycia. Ludzie ci jednak nie maj wcale wiadomoci, e ich osobowo jest
narzdziem, za pomoc którego mog si odywia i wzrasta. Nie znaj zupełnie swojej
przeszłoci ani przyszłoci, nie s te jeszcze wiadomi w swej własnej sferze. Jednak w
miar jak powoli gromadz dowiadczenia i asymiluj je, rozwija si w nich poczucie, e
pewne rzeczy s dobre, a inne złe, i to poczucie wyraa si, w sposób zreszt niedoskonały, w
ich osobowoci jako zacztek sumienia. Stopniowo w miar ich rozwoju poczucie to coraz
wyraniej zarysowuje si w ich wyszej naturze i staje si nieco skuteczniejszym
przewodnikiem w postpowaniu.
Dziki moliwociom, jakie daje przebłysk wiadomoci, o którym poprzednio była mowa,
najbardziej rozwinite ega, jakie znajduj si w tej strefie, rozwijaj si do takiego stopnia, e
zaczynaj studiowa sw przeszło, odszukiwa wprawione kiedy w ruch przyczyny i ucz
si na podstawie retrospekcji, dziki czemu impulsy działajce z góry w dół staj si
janiejsze i wyraniejsze, tłumacz si same przez si w niszej wiadomoci jako mocne
przekonania i imperatywne intuicje.
Zbyteczne jest chyba mówi o tym, e mylokształty tworzone w strefach rupa, czyli formy,
nie maj dostpu do wyszego niebiaskiego wiata. Wszelkie złudzenie naley w tym
wiecie do przeszłoci, a kade ego zna swoj prawdziw rodzin, widzi j i jest samo
widzialne w swej prawdziwej królewskiej naturze jako prawdziwy niemiertelny człowiek,
który posuwa si z jednego ycia do drugiego z wszystkimi wizami, łczcymi jego
prawdziw istot z innymi.
W tej trzeciej strefie mona równie spotka ciała przyczynowe stosunkowo nielicznych
członków wiata zwierzcego, którzy przeszli indywidualizacj. cile mówic istoty te nie s
ju, jak wiemy, zwierztami. S one w praktyce jedynymi, jakie obecnie mona widzie,
przykładami całkiem prymitywnego ciała przyczynowego, nierozwinitego, jeli chodzi o
87
wielko, i bardzo słabo zabarwionego pierwszymi wibracjami dopiero co narodzonych

własnoci.
Gdy zindywidualizowane zwierz wycofuje swe ycie do ciała przyczynowego, by czeka na

czas, kiedy obrót koła ewolucji da mu sposobno do prymitywnej ludzkiej inkarnacji,
wówczas wydaje si, e traci ono prawie całkowicie wiadomo rzeczy zewntrznych i e
czas upływa mu w swoistym rozkosznym transie, w najwikszym pokoju i zadowoleniu.
Nawet wtedy odbywa si w nim jaki wewntrzny rozwój, cho trudno jest nam zrozumie
jego natur. W kadym razie zaywa ono najwyszej szczliwoci, do jakiej jest zdolne na
swoim poziomie.
Szóste niebo – druga strefa
Z tłumnie zapełnionego pitego nieba przechodzimy teraz do rzadziej zaludnionego wiata,

jak z wielkiego miasta na spokojn wie. Na obecnym bowiem stopniu ewolucji ludzkiej
tylko mniejszo wzniosła si na ten wyszy poziom, gdzie nawet najsłabiej rozwinita
jednostka jest wyranie wiadoma siebie i swego otoczenia. Potrafi ju, przynajmniej w
pewnym stopniu, widzie przeszło, jak ma za sob, i jest wiadoma celu i metody
ewolucji. Wie, e jest zaangaowana do pracy nad własnym rozwojem, rozumie rol ycia
fizycznego i ycia po mierci, przez które przechodzi w swych niszych ciałach. Widzi, e
zwizana z ni osobowo stanowi jej cz i stara si ni kierowa, posługujc si
znajomoci swej przeszłoci i zasobem wyniesionego z niej dowiadczenia, na podstawie
którego formułuje zasady postpowania, jasne i niezmienne przekonanie o tym, co dobre i złe.
Przekazuje to w dół do niszego umysłu, nadzorujc i kierujc jego działalnoci.
W pocztkowym okresie ycia w tej strefie człowiek moe czsto spotyka si z
niepowodzeniem, gdy stara si, aby niszy umysł zrozumiał logicznie podstawy zasad, które
mu przekazuje; niemniej jednak udaje mu si wywrze swój wpływ, dziki czemu takie
abstrakcyjne pojcia, jak prawda, sprawiedliwo i honor staj si niezmiennymi i
przewodnimi ideami w jego niszym yciu umysłowym.
Zasady te utrwalaj si tak głboko w jego istocie, e bez wzgldu na napór okolicznoci czy
udrk pokusy, staje si dla niego rzecz niemoliw działanie wbrew nim. Zasady te bowiem
s yciem ego.
Cho udaje mu si kierowa w ten sposób swym niszym ciałem, to jednak wiedza o nim i
jego działaniu czsto daleka jest od cisłoci i jasnoci. Widzi nisze sfery tylko mglicie i
rozumie raczej ich zasady ni szczegóły, a cz jego ewolucji w tej strefie polega na coraz
bardziej wiadomym i bezporednim kontakcie z osobowoci, która go tak niedoskonale
reprezentuje na dole.
W tej strefie yj tylko tacy ludzie, którzy wiadomie d do rozwoju duchowego i którzy
dziki temu stali si wybitnie wraliwi na wpływy pochodzce z wyszych sfer. Droga
komunikacji powiksza si i umacnia, a dziki temu moliwy jest pełniejszy przepływ siły.
Pod tym wpływem myl człowieka staje si jakociowo wyjtkowo jasna i przenikliwa, nawet
u osób mniej rozwinitych; rezultat tego objawia si w niszym umyle jako skłonno do
filozoficznego i abstrakcyjnego mylenia.
88
U człowieka wyej rozwinitego zdolno widzenia siga daleko, obejmuje jasnym

widzeniem przeszło, poznaje przyczyny, ich działanie oraz skutki, które si jeszcze nie
ziciły.
Ego yjce w tej sferze, gdy jest wolne od ciała fizycznego, ma szerokie moliwoci rozwoju,
tu bowiem moe otrzymywa nauki od istot bardziej rozwinitych, wchodzc w bezporedni
kontakt ze swym nauczycielem. Tre pojcia przepływa do wiadomoci ju nie za pomoc
obrazów mylowych, lecz wiatła, nie dajcego si opisa, rozbłyskujcego na podobiestwo
gwiazdy leccej od jednego ego do drugiego, wyraajcej si jako fala płynca z centralnej
gwiazdy i nie wymagajca osobnych wyjanie. Myl jest tu podobna do wiatła wniesionego
do pokoju; ukazuje wszystkie przedmioty i nie potrzebuje słów do ich opisania.
W tym szóstym niebie człowiek widzi równie ogromne skarby umysłu boskiego zajtego
twórcz działalnoci i moe studiowa archetypy (prawzory) wszystkich form, jakie
stopniowo rozwijaj si w niszych wiatach. Moe rozwizywa problemy zwizane z
działaniem tych archetypów, widzie czciowe dobro w tym, co ograniczonemu wzrokowi
człowieka zamknitego w ciele wydaje si złem. Człowiekowi rozporzdzajcemu szerszym
spojrzeniem na tym poziomie zjawiska ukazuj si we właciwych proporcjach, dziki czemu
widzi on usprawiedliwienie dróg boych, jeli chodzi o ewolucj w niszych wiatach.
Siódme niebo – pierwsza strefa
Jest to najwspanialsza cz niebiaskiego wiata, ma ona jednak tylko niewielu

mieszkaców sporód naszej ludzkoci, gdy na tych wysokociach przebywaj tylko
Mistrzowie Mdroci i Współczucia oraz ich wtajemniczeni uczniowie.
W jednym z najdawniejszych listów otrzymanych od jednego z Mistrzów znajduje si zdanie,

e zrozumienie warunków pierwszego i drugiego królestwa elementalnego – to jest królestw
znajdujcych si w sferze przyczynowej i w niszej mentalnej – jest moliwe tylko dla
wtajemniczonego, dlatego nie moemy mie nadziei, e uda si nam opisa je w sferze
fizycznej.
O piknie form, barwie i dwiku w sferze przyczynowej niepodobna nic powiedzie, gdy
jzyk miertelny nie ma słów, które by mogły wyrazi t promienn wspaniało.
Stykajc si z siódmym niebem wchodzimy po raz pierwszy w kontakt ze sfer, która ma
kosmiczne rozmiary; ta bowiem atomowa cz naszej sfery mentalnej stanowi najnisz
stref ciała mentalnego Logosa Planetarnego. Tote na tym poziomie mona spotka wiele
istot, których jzyk Judzki nie zdoła adnym słowem okreli. Ze wzgldu jednak na nasze
obecne zadanie, najlepiej bdzie pomin te ogromne zastpy istot majcych rang kosmiczn
i ograniczy si cile do mieszkaców przynalecych do sfery mentalnej naszego własnego
łacucha wiatów.
Przebywajcy w tej sferze ukoczyli sw mentaln ewolucj, dziki czemu wysze janieje w
nich zawsze poprzez nisze. Przed ich oczyma podniosła si zasłona ułudy osobowoci; widz
dobrze i rozumiej, e nie s sw nisz natur, lecz posługuj si ni tylko jako narzdziem
do zbierania dowiadczenia.
89
Mniej rozwinitych sporód nich nisza natura moe jeszcze wiza i krpowa, ale nigdy nie
popadaj oni w błd utosamiania narzdzia z bdc poza ni jani. S ju od tego wolni,
poniewa ich wiadomo zachowuje cigło nie tylko z dnia na dzie, lecz take od jednej
inkarnacji do drugiej, dziki czemu dawne ycia znajduj si zawsze w obecnej ich
wiadomoci; człowiek odczuwa je raczej jako jedno ni wiele y.
W tej strefie ego jest wiadome zarówno niszego wiata niebiaskiego, jak i swego
własnego. Jeli ma w tym niszym wiecie jak sw manifestacj, jak na przykład
mylokształt wytworzony przez swego przyjaciela w jego yciu niebiaskim, moe w pełni
si nim posłuy.
Gdy ego znajdowało si w trzeciej strefie, a nawet w niszej czci drugiej, wówczas jego
wiadomo stref znajdujcych si niej była jeszcze mglista, a działanie za pomoc
mylokształtów instynktowne i automatyczne. Gdy jednak znalazło si w drugiej strefie,
wówczas jego widzenie stało si nagle janiejsze i wyraniejsze; z przyjemnoci spostrzegło,
e za pomoc mylokształtów moe si pod pewnymi wzgldami lepiej przejawi, ni
mogłoby to uczyni za porednictwem swej osobowoci.
Poniewa ego działa obecnie w ciele przyczynowym, wród wspaniałej wiatłoci i blasku
najwyszego nieba, jego wiadomo funkcjonuje doskonale w niszych strefach, ku którym
zechce j skierowa. Moe wobec tego wiadomie rzutowa dodatkow energi do takiego
mylokształtu, którym pragnie si posłuy.
Z tego to najwyszego poziomu sfery mentalnej spływa w dół wikszo sił przekazywanych
przez Mistrzów Mdroci, gdy pracuj na rzecz ewolucji ludzkoci, oddziałujc bezporednio
na dusze, czyli ega ludzi, dajc im natchnienie i uyczajc energii, która pobudza ich
duchowy wzrost, owieca intelekt i oczyszcza uczucia.
Z tej sfery docieraj do geniusza błyski wiatła, std te kieruje si wszystkie wysiłki wzwy.
Jak promienie słoca biegn wszdzie z jednego rodka, a kade ciało, do którego one
dochodz, korzysta z nich zgodnie ze sw natur, tak. od Starszych Braci ludzkoci płynie ku
wszystkim ludziom wiatło i ycie, którego rozdawnictwo zaley od ich funkcji. Kady
czerpie z tego tyle, ile potrafi sobie przyswoi, a dziki temu wzrasta i rozwija si. Tak tedy,
jak wszdzie indziej, najwysz chwał niebiaskiego wiata okazuje si chwała słuenia, a
ci, którzy zakoczyli sw ewolucj mentaln, s krynic, z której płynie siła dla tych, którzy
jeszcze si w gór wspinaj.
W trzech wyszych strefach wiata mentalnego znajduj si zastpy dewów arupa, czyli bez
kształtów, które w ogóle nie maj ciała gstszego ni przyczynowe. Ich ycie okazuje si tak
zasadniczo odmienne od naszego, e niepodobna go opisa za pomoc słów wiata
widzialnego.
Dewy arupa s zwizane z kierowaniem wiatami, rasami i narodami.
Istnieje te bardzo ograniczona klasa ludzi wiadomych w strefach arupa wiata mentalnego,
którzy w przeszłoci byli “czarownikami". Maj oni rozbudzony wyszy intelekt, a dziki
temu intelektualne zrozumienie jednoci. Widz obecnie, e znajdowali si na złej drodze, e
nie mona zatrzyma wiata i przeszkodzi mu w posuwaniu si wzwy. Zwizani jeszcze
wytworzon przez siebie karm, musz pracowa dalej po złej stronie, to znaczy po stronie
90
dezintegracji. Kieruj si jednak odmiennym motywem i staraj si skierowa swe siły
przeciw tym ludziom, którzy potrzebuj wzmocnienia przez walk z przeciwnociami swego
duchowego ycia. T prawd dostrzegła zapewne Maria Corelli, która napisała na ten temat
ksik Smutki szatana (The Sorrows of Satan). Szatan w tej powieci jest zawsze
zadowolony, gdy ponosi klsk; usiłuje stawia opór, ale cieszy si, gdy człowiek okazuje si
dostatecznie uduchowiony, aby mu si przeciwstawi.
T stron ycia uznaj równie hinduskie purany. Czasami człowiek, który osignie bardzo
wysoki poziom wiedzy, inkarnuje si, aby odpokutowa cz swej dawnej karmy w formie
przeciwstawienia si dobru, podobnie jak Rawana. W nastpstwie dawnej karmy musi on
skupi w sobie złe siły wiata, aby mogły by zniszczone. Inne religie zawieraj t sam ide
w odmiennej postaci.
ROZDZIAŁ XX: TRISZNA PRZYCZYN REINKARNACJI
Zakoczylimy nasze studium o naturze, funkcjach, wzrocie i rozwoju ciała przyczynowego,

to znaczy o tym, co mona nazwa formaln stron ego; musimy si teraz zapozna z samym
ego jako wiadom, działajc istot.
W tym rozdziale rozpoczniemy studiowanie ego, biorc pod uwag jego stosunek do
osobowoci; bdzie to w praktyce dotyczy dynamicznej strony reinkarnacji. Pierwsz czci
naszego tematu bdzie triszna – pragnienie, które jest pierwsz przyczyn, dla której ego dy
do reinkarnacji. W nastpnym rozdziale zajmiemy si dokładnie formaln stron reinkarnacji,
to znaczy jej mechanizmem, a potem innymi aspektami postawy ego wobec osobowoci.
Nastpnie przejdziemy do zapoznania si z yciem ego w jego własnej sferze. Na koniec
poznamy o tyle, o ile pozwoli nam nasz materiał, stosunek ego do monady.
Pierwotn i istotn przyczyn reinkarnacji jest wola kosmiczna, która działa na ego,
uobecniajc si w nim jako pragnienie przejawiania si. Poddajc si temu posłusznie, ego
naladuje działanie Logosa zstpujc w nisze sfery.
W sanskrycie pragnienie to znane jest jako triszna, a w jzyku palijskim jako taaha. Jest to
lepe pragnienie przejawionego ycia, pragnienie znalezienia jakiej dziedziny, gdzie by ego
mogło:
1. Przejawi siebie.
2. Otrzymywa takie wraenia i oddziaływanie z zewntrz, które by mu pozwoliły by

wiadomym ycia, mie poczucie, e yje.
Nie jest to pragnienie ycia w zwykłym znaczeniu tego słowa, lecz raczej pragnienie
doskonalszego przejawiania si, pełniejszego ycia oraz działania; pragnienie takiej pełni
wiadomoci, która oznacza zdolno reagowania na wszelkie moliwe wibracje otoczenia w
kadej sferze, tak aby ego mogło osign doskonało współczucia, to znaczy czucia razem.
91
Jak zobaczymy to póniej dokładniej, ego w swej sferze jest dalekie od pełni wiadomoci,
ale ta posiadana przez nie daje mu uczucie wielkiej przyjemnoci i budzi w nim rodzaj głodu
pełniejszego urzeczywistnienia. W istocie rzeczy ten głód odczuwany przez ego kryje si za
wielkim pdem wiata do pełni ycia.
Nie ma zewntrznego nacisku, który by zmuszał człowieka do inkarnacji; przychodzi na

wiat, poniewa chce przyj. Gdyby ego nie chciało powróci, nie wracałoby; dopóki jednak
istnieje w nim pragnienie czegokolwiek, co by mu ten wiat mógł da, bdzie chciało wraca.
Tak wic ego nie jest zmuszane wbrew swej woli do powracania na ten wiat pełen trosk, lecz
sprowadza go jego własny intensywny głód.
Moemy si tu posłuy analogi do fizycznego ciała. Gdy spoyty pokarm jest ju
całkowicie przyswojony, ciało pragnie nowego poywienia i jest głodne. Nikt nie zmusza
człowieka do jedzenia; je, gdy tego pragnie. Podobnie dopóki człowiek jest niedoskonały,
dopóki nie przyswoi sobie wszystkiego, co mu ten wiat da moe i nie zuytkuje tego w
pełni, tak aby ju niczego wicej z niego nie pragnł, dopóty bdzie powracał i rodził si na
nowo.
Triszn mona pojmowa jako jeden z wielu sposobów przejawiania si powszechnego prawa
okresowoci. W filozofii ezoterycznej uznaje si, e prawo to mona rozcign na
wyłanianie si i wchłanianie wszechwiata, na noce i dnie Brahmy, na wydech i wdech
Wielkiego Oddechu.
Dlatego Hindusi wykazywali impuls do przejawiania si w postaci Boga Pragnienia. Karna, w
Rig Vedzin (K, 129) jest personifikacj uczucia, które skłania i prowadzi do stworzenia. Był
to pierwszy ruch, który pobudził do stwarzania JEDYNE, po jego przejawieniu si z czysto
abstrakcyjnego pierwiastka. Najpierw obudziło si w nim pragnienie, które było pierwotnym
zarodkiem umysłu i które, jak odkryli mdrcy swym badawczym intelektem, jest wzłem
łczcym Istot z Nie-lstot (Doktryna tajemna, II).
Karna (pragnienie) jest w istocie swej deniem do aktywnego czujcego istnienia, istnienia
pełnego ywych wrae, kłbicych si niepokojów namitnego ycia.
Gdy inteligencja duchowa styka si z tym pragnieniem wrae, wówczas pierwsze jej
działanie polega na jego wzmocnieniu. Z własnej swej treci napełnili [to znaczy wzmocnili]
karne. Tak to Rama, zarówno w stosunku do jednostki, jak i kosmosu, staje si pierwotn
przyczyn reinkarnacji i jako Pragnienie rónicuje si na mniejsze pragnienia, które
przywizuj myliciela do ziemi i wci co pewien czas sprowadzaj go tu z powrotem, aby
si na nowo narodził. W hinduskich i buddyjskich pismach witych ta prawda jest czsto
wyraana.
Dopóki nie urzeczywistni si Brahman, musi by zawsze triszna. Gdy człowiek przyswoił
sobie wszystko, co osignł, i gdy stało si to czci jego istoty, wówczas budzi si triszna i
pobudza go do szukania nowych dowiadcze.
Z pocztku jest to pragnienie zewntrznych dowiadcze i zazwyczaj w tym znaczeniu uywa

si terminu triszna. Istnieje jednak inne silniejsze pragnienie, które dobrze wyraone jest w
zdaniu: Dusza moja głodna jest Boga, zaiste ywego Boga. Jest to pragnienie czstki dcej
do odnalezienia całoci, do której sama naley. Jeli pomylimy, e czstka wyłania si z
92
całoci, lecz nigdy nie zatraca z ni zwizku, wtedy zawsze istnie bdzie siła przycigajca,
starajca si sprowadzi t czstk z powrotem. Duch, bdcy boskim, nie moe znale sobie
trwałego zadowolenia poza bóstwem. To niezadowolenie, to pragnienie szukania jest ródłem
triszny i ono wyprowadza człowieka z dewakanu i z wszelkich warunków, dopóki nie
zostanie osignity cel poszukiwa.
Człowiek ma moliwo osignicia czego, co stanowi niszy rodzaj mokszy – czasowe

wyzwolenie od koniecznoci reinkarnacji. Tak na przykład, niektórzy mniej rozwinici
jogowie w Indiach wiadomie zabijaj w sobie wszelkie pragnienia nalece do tego wiata.
Rozumiejc, e jest on przemijajcy i e nie warto zbyt troszczy si o pozostawanie w nim,
zwłaszcza jeli powodował duo cierpienia lub rozczarowania, człowiek osiga tak form
yairagyi (nieprzywizywania), któr nazywa si technicznie yairagy palcego si gruntu; rrte
prowadzi to do pełni wyzwolenia, ale przynosi czciowe.
Jak to stwierdza jedna z upaniszad, człowiek rodzi si w wiecie, do którego prowadz go
jego pragnienia. Wobec tego, gdy zabił w sobie wszelkie pragnienie wice go z tym
wiatem, odchodzi od niego i nie rodzi si w nim powtórnie. Dostaje si wtedy do wiata
loka, który nie jest trwały, ale moe w nim pozostawa przez długie wieki. Istnieje pewna
liczba takich wiatów, zwizanych bardzo czsto z kultem jakiej szczególnej postaci Boga,
zwizanej na przykład ze szczególnymi formami medytacji, a człowiek moe wej do
jednego z nich i pozostawa w nim przez nieokrelony czas. U osób, które oddawały si
medytacji, pragnienie zwraca si całkowicie do ich przedmiotu; wobec tego przebywaj w
wiecie mentalnym, dokd zaprowadziły ich własne pragnienia.
Chocia ludzie ci wydostali si z trosk tego wiata, to jednak w kocu wróc do niego, jeli
bdzie jeszcze istniał, albo do podobnego wiata, gdzie bd mogli podj sw ewolucj w
punkcie, w którym j przerwali. Troski i kłopoty zostaj zatem tylko odłoone i dlatego nie
wydaje si, aby warto było kierowa si tym wzorem.
Poniewa istnieje moliwo “zabicia" pragnienia, okultystyczni nauczyciele doradzaj raczej

jego przemian. To, co zostanie zabite, odyje z powrotem; to co zostanie przemienione,
przeobraone, jest na zawsze. Człowiek, który bdc w bardzo niedoskonałych warunkach
ewolucji zabija swe pragnienie, zabija zarazem wszelk moliwo wyszej ewolucji,
poniewa nie ma nic do przeobraenia. Na czas obecnego ycia pragnienie jest w nim
martwe, a to znaczy, e na razie jest w nim zabite wszelkie wysze ycie uczuciowe i
umysłowe.
Fałszywa vairagya jest odpychaniem od niszego, spowodowanym przez rozczarowanie,

kłopoty lub znuenie; prawdziwa obojtno na nisze rzeczy rodzi si z pragnienia wyszego
ycia i przynosi całkiem odmienny rezultat.
W Głosie milczenia powiada si, e dusza pragnie: celów, które pocigaj j wzwy; przez
zabicie pragnienia człowiek odcina si tylko chwilowo od smaku ycia; smak ten pozostaje
nadal utajony i we właciwym czasie odyje.
Jeli człowiek, który zabił pragnienie w opisany wyej sposób, jest osob całkiem przecitn,
bez jakichkolwiek szczególnych intelektualnych lub moralnych własnoci, to pozostanie – jak
powiedzielimy – z dala od tego wiata zupełnie szczliwy, ale nie przynoszc adnego
poytku ani sobie, ani nikomu innemu.
93
Z drugiej strony, jeli człowiek posunł si znacznie na ciece, mógł osign taki stopie w
medytacji, na którym jego umysłowe zdolnoci maj bardzo du warto. Moe nawet
niewiadomie oddziaływa na wiat i w ten sposób przyczyni si do wielkiego strumienia
umysłowej i duchowej energii, z którego czerpi Mistrzowie w Swej pracy dla wiata. Jest to
zbiornik napełniany energi duchow przez Nirmanakayów (zob. Ciało mentalne).
Taki człowiek, pełen chci słuenia, przejdzie do wiata, by nadal pracowa. Bdzie to wiat
na poziomie ciała przyczynowego, gdzie ma mono słuenia dosłownie przez wieki,
wydajc z siebie strumie skoncentrowanej myli, by pomaga innym i wypełnia zbiornik
duchowej mocy.
ROZDZIAŁ XXI: ATOMY PERMANENTNE A MECHANIZM REINKARNACJI
W rozdziale tym zajmiemy si rol, jak odgrywaj atomy permanentne w inkarnacji, jak
równie dalszymi szczegółami mechanizmu ponownych narodzin.
Wyjanilimy ju w tej serii ksiek, e po mierci fizycznego ciała ego wycofuje si stale z
kolejnych sfer, a wreszcie pozostaje w samym tylko ciele przyczynowym. W chwili
fizycznej mierci tkanka ycia razem z pran zostaje wycofana do serca i skupiona dokoła
fizycznego atomu permanentnego. Fizyczny atom permanentny wznosi si nastpnie wzdłu
suszumnanadi, czyli kanału biegncego od serca do trzeciej komory mózgu – do głowy.
Potem cała tkanka ycia, skupiona dokoła atomu permanentnego wznosi si powoli do punktu
połczenia szwów ciemieniowego i potylicznego oraz opuszcza ciało fizyczne – teraz ju
martwe.
Gdy ego opuszcza kade ze swych ciał, ich atomy permanentne przechodz w stan upienia i
w tym stanie spoczynku zostaj przechowane w ciele przyczynowym. Gdy wic człowiek
przebywa w samym ciele przyczynowym, ma w nim fizyczny atom permanentny, czyli, jak
si to zwykle nazywa, jednostk. Te trzy atomy (lub czsteczki) spowite w buddhiczn tkank
ycia wygldaj jak błyszczca, podobna do jdra, czsteczka w ciele przyczynowym.
Stanowi one oczywicie wszystko, co obecnie pozostaje dla ego z fizycznego, astralnego i
mentalnego ciała z poprzedniej inkarnacji.
Te rónorodne stadia mamy przedstawione po lewej stronie rysunku 25. Gdy człowiek
posiada wszystkie swe ciała, wówczas atomy permanentne promieniuj, co wiadczy, e
czynnie działaj; gdy kade z ciał umiera i zostaje porzucone, odpowiedni atom permanentny
zapada w stan upienia, jak to zaznaczono na rysunku za pomoc osobnych piercieni
pozbawionych promieni, oraz wycofuje si do ciała przyczynowego. Gdy w ten sposób atomy
usypiaj, normalny przepływ ycia w spirylach ulega osłabieniu i w cigu całego okresu
odpoczynku przepływ ten jest mały i powolny. Na rysunku 25 narysowano ciało przyczynowe
na poziomie przyczynowym z trzema upionymi w nim czsteczkami.
94
Rys. 25.: Cykl reinkarnacji
Czytelnik powinien zrozumie, e dla ewolucji jest niezbdne, aby te atomy permanentne
zostały przeniesione do nastpnej inkarnacji, a to dlatego, e człowiek rozwinity musi by
panem wszystkich sfer lub wiatów, a atomy permanentne tworz jedyny bezporedni, cho
niedoskonały, kanał pomidzy duchow triad, czyli ego, a ciałami, z którymi jest ono
zwizane. Gdyby ego mogło si rozwija bez atomów permanentnych, to moe stałoby si
wspaniałym archaniołem w wyszych sferach, ale byłoby całkiem nieprzydatne w niszych
wiatach, pozbawione zdolnoci mylenia i przeywania uczu. Dlatego nie moemy odrzuci
atomów permanentnych; nasz rzecz jest oczyszcza je i rozwija.
Zauwamy tu, e atomy permanentne s o wiele bardziej rozwinite ni inne atomy, osigaj
one bowiem pełni rozwoju siódmej rundy u ludzi majcych sta si Adeptami. S one zatem
tak wysoko rozwinite, jak to tylko moliwe dla atomów, oraz, jak widzielimy, s
wyposaone we wszystkie cechy, jakie przyniosły ze sob z poprzednich inkarnacji.
Gdy człowiek osiga poziom Buddy, wówczas nie moe znale uytecznych atomów poza
tymi, które słuyły istotom ludzkim za atomy permanentne.
Wszystkie atomy permanentne tych ludzi, którzy w tym wiecie, a moe nawet w tym
łacuchu wiata, osignli poziom Adepta i odrzucili je, zostały zebrane razem i uyte w
ciałach Gautamy Buddy. Poniewa atomów tych nie starczyło na zbudowanie całego ciała,
uyto równie najlepszych dostpnych atomów, których działalno została zgalwanizowana
przez inne atomy. S one wymieniane na atomy permanentne otrzymywane od kadego
nowego Adepta, który wkłada na siebie szat samchagakaya lub dharmakaya. Ten układ ciał
jest jedyny i nie ma materiału do zbudowania innego. Posługiwał si nimi Gautama Budda, a
potem zostały one zachowane.
Przyczynowym, mentalnym i astralnym ciałem Buddy posługiwał si równie Chrystus, obok
fizycznego ciała Jezusa, oraz Siankaraczaria, a obecnie uywa ich znowu Pan Maithrewa.
Kiedy zakoczy si ycie w wyszych strefach wiata mentalnego, postrzegamy, e triszna, to
znaczy pragnienie dalszych dowiadcze, odzywa si na nowo, a ego jeszcze raz zwraca sw
95
uwag na zewntrz, przekracza próg dewakanu i wchodzi w to, co si nazywa planem
reinkarnacji, niosc ze sob rezultaty, mniejsze lub wiksze, swej pracy w dewakanie.
Majc uwag zwrócon na zewntrz, ego wydaje z siebie drgnienia ycia, które budz
mentaln jednostk. Zwiksza si wskutek tego przepływ ycia w spirylach tej jednostki, a po
kolei take w innych atomach permanentnych, w których w okresie odpoczynku przepływ ten
był mały i powolny; tak pobudzona jednostka mentalna zaczyna mocno wibrowa.
Zaznaczono to na rysunku 25 po prawej stronie w postaci promieni dokoła jednostki
mentalnej.
Tkanka ycia zaczyna si tworzy na nowo, a wibrujca jednostka mentalna działa jak
magnes, przycigajc dokoła siebie materi mentaln, zdoln do podobnych wibracji.
Dewy drugiego królestwa elementalnego dostarczaj t materi w poblie jednostki

mentalnej, a we wczeniejszych stadiach ewolucji układaj j w luny obłok dokoła jednostki
permanentnej; w miar ewolucji samo ego wywiera coraz wikszy wpływ na układ tego
materiału. Ten obłok materii, który nie jest jeszcze ciałem, został zaznaczony na rysunku jako
wykropkowany owal.
Gdy ciało mentalne jest ju czciowo zbudowane, wówczas drgnienia ycia płynce od ego
budz astralny atom permanentny i nastpuje podobny proces: dokoła astralnego atomu
permanentnego zostaje skupiony obłok materii astralnej.
Jak widzimy, ego na swej drodze do inkarnacji nie otrzymuje gotowego ciała mentalnego i
astralnego, ale materiał, z którego zbuduje sobie te ciała w toku rozwijajcego si nowego
ycia. Co wicej, z otrzymywanej materii moe stworzy sobie ciało mentalne i astralne
dokładnie tego samego typu, jakie miało przy kocu swego ostatniego ycia w wiecie
mentalnym wzgldnie astralnym.
W ksice Ciało eteryczne opisalimy sposób, w jaki ego otrzymuje nowe ciało eteryczne,
które słuy jakby za model przy budowie nowego ciała fizycznego; nie ma wic potrzeby
opisywa tu tego ponownie. Moemy jednak doda, e w okresie przed urodzeniem
człowieka zostaje przedłuona sutratma, składajca si z pojedynczej nici, z której tka si
siatk, błyszczc tkanin o niezwykłej subtelnoci i delikatnym piknie, z drobnymi
oczkami, przypominajc gsto tkany kokon jedwabnika.
W oczka tej tkaniny wbudowywane s grubsze czsteczki ciał. Jeli na to ciało spoglda si z
poziomu sfery buddhi, to wszystkie one znikaj; widzi si na ich miejscu tylko tzw. tkank
ycia, która podtrzymuje i oywia wszystkie te ciała.
W cigu ycia płodowego nitka ta ronie z fizycznego atomu permanentnego, rozgałzia si
we wszystkich kierunkach i rozrasta a do czasu, gdy ciało fizyczne w pełni doronie.
Podczas ycia fizycznego prana, czyli siła yciowa, kry wzdłu tych rozgałzie i oczek.
Wydaje si, e zwykle obecno atomu permanentnego umoliwia zapłodnienie jajeczka, z

którego rozwija si nowe ciało. Jeli dziecko rodzi si martwe, nie ma przy nim ego (i
zapewne te atomu permanentnego) ani oczywicie eterycznego elementala (zob. Ciało
eteryczne). Chocia istniej ogromne zastpy ego szukajcych inkarnacji i wiele z nich
znajduje si na tak wczesnym etapie rozwoju, e niemal kade zwykłe rodowisko mogłoby
96
si jednakowo dla nich nadawa, to jednak zdarza si niekiedy, e w danej chwili nie ma ego,
które by potrafiło skorzysta z istniejcych moliwoci: w takim wypadku, cho ciało moe
si uformowa do pewnego stopnia pod wpływem matki, to jednak nie jest ono naprawd
ywe, gdy brakuje w nim ego.
Ale zwykłe ego nie ma oczywicie moliwoci wybierania sobie ciała. Miejsce jego
narodzenia jest przewanie wyznaczone przez wypadkow działania trzech sił; s nimi:
1. Prawo ewolucji, które powoduje, e ego rodzi si w warunkach pozwalajcych rozwija mu
dokładnie te cechy, których ono najbardziej potrzebuje.
2. Prawo karmy – ego mogło sobie nie zasłuy na najlepsze moliwe warunki i wobec tego
musi urodzi si w drugorzdnych lub trzeciorzdnych. Moe nawet nie zasłuy sobie wcale
na nic lepszego i wobec tego mie burzliwe ycie i mały postp. Powrócimy nieco póniej do
kwestii karmy ego.
3. Siła osobistych zwizków miłoci lub nienawici dawniej wytworzonych. Czasem człowiek
moe by przycignity do ycia w warunkach, na które zasłuył sobie tylko wielk miłoci
do kogo wyej od siebie stojcego w ewolucji.
Człowiek bardziej rozwinity, który ju znajduje si na ciece, moe do pewnego stopnia
dokona wyboru kraju i rodziny, w której si narodzi. Ale taki człowiek pierwszy odrzuciłby
całkowicie wszelkie osobiste yczenia w tej kwestii i podporzdkował si całkowicie
wieczystemu prawu, ufny, e cokolwiek mu ono przyniesie, bdzie dla niego o wiele lepsze
ni jego własny wybór.
Rodzice nie mog sobie wybra ego, które zamieszka w ciele majcym si z nich narodzi,
ale prowadzc ycie, umoliwiajce postp rozwinitemu ego, mog sprawi, e
najprawdopodobniej takie ego do nich przybdzie.
Widzielimy, e gdy ego rozpoczyna now inkarnacj, musi wzi na siebie brzemi swej
przeszłoci, zmagazynowane w postaci wibracyjnych skłonnoci w jego atomach
permanentnych, Zarodki te lub nasiona znane s buddystom jako skandhy; słowo to nie ma
jak dotd cisłego odpowiednika w jzyku angielskim czy polskim. Składaj si one z
materialnych cech, wrae, abstrakcyjnych poj, skłonnoci umysłu, zdolnoci umysłowych,
których czysty aromat skupiany był w ciele przyczynowym; pozostałe za magazynowane s
w atomach permanentnych i w jednostce mentalnej.
H. P. Bławacka, posługujca si ywym, dobitnym i niemoliwym do naladowania jzykiem

podaje nastpujcy opis ego majcego narodzi si na nowo i spotykajcego si ze swymi
skandhami: Karma, z otwartymi ramionami skandhy, czeka na progu dewakanu, skd
wynurza si ego, aby rozpocz now inkarnacj. W tym to momencie przyszłe przeznaczenie
wypocztego ego way si na szalach sprawiedliwej odpłaty, gdy teraz popada ono z
powrotem pod władz działajcego prawa karmy. W tym to nowym, przygotowanym dla
niego yciu, yciu wybranym i przygotowanym przez to tajemnicze, nieubłagane, lecz w swej
mdroci i sprawiedliwoci nieomylne prawo, ukarane zostan grzechy dawnego ycia ego.
Nie do jakiego zmylonego piekła z teatralnymi płomieniami i miesznymi diabłami,
majcymi ogony i rogi, zostaje rzucone, lecz zaprawd na t ziemi, sfer i dziedzin jego
grzechów, gdzie musi odpokutowa kad zł myl i uczynek. Co człowiek posiał, bdzie
97
zbierał. Reinkarnacja zgromadzi dokoła niego te wszystkie ega, które przez niego
bezporednio lub porednio ucierpiały, czy nawet przez niewiadome działanie dawnej
osobowoci. Nemesis rzuci na drog nowego człowieka, kryjcego w sobie stare, wieczne
ego... Nowa “osobowo" nie jest niczym innym, jak tylko nowym garniturem szat o
specyficznych cechach, barwie, formie i właciwociach; ale rzeczywisty człowiek, który nosi
na sobie ten garnitur, jest tym samym co dawniej winowajc. (Key to Theosophy).
Prawo karmy zatem skierowuje człowieka bezbłdnie do rasy i narodu, gdzie znajd si
ogólne warunki do dostarczenia mu ciała i rodowiska społecznego, nadajcego si do
przejawienia ogólnego charakteru, zbudowanego przez ego w poprzednich ywotach
ziemskich, oraz do zebrania plonu, jaki zasiał.
Karma wic wytycza lini drogi ego w nowej inkarnacji, przy czym jest ona zespołem
przyczyn, które samo ego stworzyło.
Przy omawianiu tej gry sił karmicznych naley jednak zwróci naleyt uwag na jeden
czynnik, a mianowicie na chtn akceptacj przez ego, dziki jego własnej wizji, warunków
swej osobowoci, zgoła innych niby sobie yczyła sama osobowo. Nauczanie przez
dowiadczenie nie zawsze jest przyjemne, a osobowoci o ograniczonej wiedzy niejedno
ziemskie dowiadczenie musi si wydawa niepotrzebnie bolesne, nieusprawiedliwione i
bezuyteczne. Ale ego, zanim si zanurzy w “lethe ciała", widzi przyczyny, których
rezultatem s warunki inkarnacji, jak rozpoczyna, oraz sposobnoci, które bd korzystne dla
jego wzrostu; dlatego łatwo mona zrozumie, jak mało bd way wszystkie przemijajce
cierpienia i smutki, jak błahe bd dla tego przenikliwego i daleko sigajcego wzroku
radoci i ndze ziemi.
Czyme jest kade ycie, jak nie krokiem w nieustannym postpie kadego inkarnujcego si
ego, czyli boskiej duszy, krokiem w ewolucji od wiata zewntrznego do wewntrznego, od
materialnego do duchowego, duszy docierajcej w kocu do absolutnej jednoci z boskim
pierwiastkiem. Od mocy do wikszej mocy, od pikna i doskonałoci jednej sfery do jeszcze
wikszego pikna i doskonałoci nastpnej; wznoszeniem si do nowej chwały, siganiem po
now wiedz i moc w kadym cyklu – oto jest przeznaczenie kadego ego, (Key to
Theosophy).
Jak to obrazowo wyraa Annie Besant: wobec takiego przeznaczenia, có znaczy
przemijajce cierpienie chwili, czy nawet udrka mrocznego ycia?
Kontynuujc nasze krótkie rozwaania nad kwesti karmy ego, dodajmy, e mona widzie
wielk mas nagromadzonej karmy – znanej jako sanczita, czyli uzbierana karma – unoszcej
si nad ego. Zazwyczaj nie jest to przyjemny widok, gdy z natury rzeczy ma w sobie wicej
złego ni dobrego. Przyczyna tego jest nastpujca:
We wczeniejszych stadiach rozwoju wikszo ludzi z powodu swego ograniczenia

popełniła wiele rzeczy, których nie powinna była robi i wskutek tego zgotowała sobie jako
fizyczny skutek duo cierpienia w wiecie fizycznym. Z drugiej strony, przecitny
cywilizowany człowiek stara si raczej czyni dobro ni wyrzdza krzywd i dlatego
przygotowuje sobie na ogół wicej dobrej ni złej karmy. Ale cała ta dobra karma wcale nie
idzie do nagromadzonej masy, i std wraenie, e przewaa w niej zło nad dobrem.
98
Wymaga to znowu nieco dalszego wyjanienia. Naturalnym skutkiem dobrych myli lub
dobrych czynów jest rozwój samego człowieka, ulepszenie jego ciał, rozwinicie w nim
odwagi, miłoci, oddania itd. Te skutki ujawniaj si zatem w samym człowieku i jego
ciałach, a nie w masie nagromadzonej karmy, która nad nim wisi.
Jeli jednak dokonuje dobrych czynów z myl o nagrodzie, wówczas dobra karma tych
czynów przypadnie jemu i dołczy si do masy nagromadzonej karmy a do czasu, kiedy
bdzie mogła si ujawni w zmaterializowanej postaci.
Taka dobra karma wie naturalnie człowieka na ziemi równie skutecznie jak zła, dlatego
kto, kto dy do rzeczywistego postpu, uczy si robi wszystko nie mylc o sobie czy o
skutkach swego działania. Nie znaczy to jednak, e człowiek moe unikn skutków swego
działania, dobrego czy złego, ale jest zdolny zmieni charakter tych skutków. Jeli zapomina
całkiem o sobie i czyni dobrze z całego serca, wówczas cała siła skutku zuywa si na
budowanie jego charakteru i nie pozostaje z niej nic, co by go wizało z niszymi sferami.
Faktem jest, e człowiek zawsze otrzymuje to, czego chce. Chrystus powiedział: Zaprawd,
powiadam wam, maj oni sw zapłat.
Ego moe czasem wybiera, czy chce podj pewn karm w obecnym yciu, czy te nie,
chocia czsto wiadomo zwizana z mózgiem o tym wyborze nic nie wie; bardzo trudne
warunki, na które człowiek narzeka, mog by zatem dokładnie takie, jakie sam dobrowolnie
wybrał w celu przyspieszenia swej ewolucji.
Ucze Mistrza moe czsto zapanowa nad sw karm i wybitnie j zmieni wprawiajc w
ruch nowe siły w wielu kierunkach, które naturalnie modyfikuj działanie sił dawnych.
Kady z nas ma za sob mniej lub wicej złej karmy i dopóki si ona nie wyczerpie, bdzie
dla nas cigł przeszkod w pracy na wyszym poziomie. Dlatego to jednym z pierwszych
kroków w kierunku prawdziwego postpu jest wyczerpanie tej złej karmy, jaka jeszcze
pozostała. Zaley to od władców karmy, którzy mog nam da sposobno do spłacenia
wikszej iloci tych długów, aby si oczyciła droga do naszej przyszłej pracy; ale to moe
oczywicie oznacza zwikszenie si cierpienia.
Cz karmy, która ma si wyładowa w biecym yciu, okrelana jest mianem “dojrzałej",
czyli karmy prarabda. Zgodnie z ni zostaj zbudowane ciała mentalne, astralne i fizyczne.
Tym si tłumaczy, dlaczego samobójstwo jest tak cikim błdem; oznacza ono wyran
odmow spłacania karmy, wyznaczonej na dane ycie i tylko odsuwa na póniej cały kłopot,
a zarazem stwarza now karm o nieprzyjemnym charakterze.
Inna racja przemawiajca przeciwko samobójstwu polega na tym, e przygotowanie kadej

inkarnacji stanowi dla ego powany kłopot, jak równie wymaga mudnego okresu
wczesnego dziecistwa, w cigu którego zdobywa ono stopniowo i z duym wysiłkiem jak
władz nad nowymi ciałami. Dlatego oczywistym obowizkiem, jak i interesem człowieka
jest uywanie tych ciał jak najlepiej i utrzymywanie ich moliwie w jak najlepszym stanie. Na
pewno nie powinien on adn miar wyrzeka si ich, dopóki do tego nie zmusi go wielkie
prawo lub nakaz wyszego i przemonego wewntrznego obowizku, takiego jak obowizek
ołnierza wobec swego kraju.
99
Dobór dojrzałej karmy na biec inkarnacj jest oczywicie bardzo złoonym procesem;
musi on by, na przykład, tak dobrany, aby karma mogła si wyładowa w o-krelonej epoce,
w okrelonej rodzinie oraz w okrelonym rodowisku ludzi i okolicznociach. Poniewa wola
człowieka jest wolna, moe si zdarzy, e wyznaczona dla niego na biece ycie karma
wyczerpie si prdzej, ni władcy karmy si spodziewali. W takim wypadku daj mu jej
wicej, co stanowi wyjanienie niezrozumiałego skdind twierdzenia, e: kogo Bóg kocha,
tego dowiadcza.
Prarabda-karma indywidualnego człowieka dzieli si na dwie czci. Ta, która si wyraa w
ciele fizycznym, jest włczona przez dewaradów w elementy budujce ciało, jak to zostało
opisane w Ciele Eterycznym (rozdz. VII).
Druga i o wiele wiksza cz tej karmy, która okrela przeznaczenie człowieka w cigu
ycia, czekajcy go dobry lub zły los wyraa si w innym mylokształcie, który unosi si nad
embrionem, pozostajc w sferze mentalnej; wykorzystuje lub stwarza okolicznoci, aby si
wyładowa, wysyłajc w dół jakby błysk lub palec majcy dotkn, czasem daleko w dole w
sferze fizycznej, czasem tylko w sferze astralnej. Niekiedy jest to jakby poziomy błysk lub
palec w sferze mentalnej.
Ten mylokształt wyładowuje si stopniowo, a wreszcie staje si całkiem pusty, a wtedy
rozpływa si w materii sfery mentalnej. Człowiek moe oczywicie zmienia jego działanie
za pomoc stale wytwarzanej nowej karmy. Przecitny człowiek nie ma jednak zwykle do
siły woli, by stwarza jakie nowe, wane przyczyny i wobec tego elemental wyładowuje sw
zawarto zgodnie z wyznaczonym mu pierwotnie (jeli mona tak to nazwa) programem,
wykorzystujc dogodne okresy astrologiczne i warunki rodowiskowe, dziki czemu jego
działanie jest łatwiejsze i skuteczniejsze. Charakter człowieka moe wtedy ujawni si z du
dokładnoci.
Jeli jednak człowiek jest dostatecznie rozwinity i ma siln wol, to działanie elementala
ulegnie prawdopodobnie znacznym zmianom i ycie człowieka nie musi wcale płyn
zgodnie z horoskopem.
Czasem wprowadzone przez człowieka modyfikacje mog by takie, e elemental nie potrafi
si w pełni wyładowa a do chwili mierci człowieka. Wówczas pozostała karma powraca
do wielkiej masy karmy-samczity, czyli nagromadzonej, a potem zostanie z niej utworzony
mniej lub bardziej podobny elemental na nastpne ycie fizyczne.
O czasie i miejscu fizycznego narodzenia decyduje temperament, zwany niekiedy barw lub
tonem zasadniczym osoby, który z kolei jest w pewnej mierze zdeterminowany przez atom
permanentny. Ciało fizyczne musi si narodzi na wiecie w chwili, kiedy fizyczne wpływy
planetarne s zgodne z temperamentem; dlatego rodzi si ono pod sw astrologiczn gwiazd.
Nie ma potrzeby wyjania, e to nie gwiazda wyznacza temperament, lecz temperament
okrela chwil urodzenia pod t gwiazd. Na tym opieraj si zalenoci pomidzy
gwiazdami i charakterami oraz uyteczno dla celów wychowawczych dobrze
sporzdzonego horoskopu jako klucza do temperamentu dziecka.
Prawdopodobnie w wikszoci wypadków dokładny moment i sposób mierci człowieka – nie

jest wyznaczony z góry przed jego urodzeniem ani w chwili urodzenia. Astrologowie nieraz
owiadczaj, e nie s w stanie przepowiedzie mierci człowieka, cho potrafi obliczy, e
100
w pewnym czasie ujemne wpływy bd silne i człowiek moe wtedy umrze. Jeli jednak to
si nie stanie, ycie jego trwa bdzie dalej, a w innym czasie znów zagro mu ujemne
wpływy. Prawdopodobnie zaley to od zmian wywołanych działalnoci człowieka w cigu
ycia oraz od sposobu wykorzystania przez niego nadarzajcych si sposobnoci.
W kadym razie powinnimy unika błdów przywizywania nadmiernej wagi do czasu i

sposobu mierci. Moemy by pewni, e Ci, którzy maj władz w tych sprawach, o wiele
słuszniej oceniaj wzgldn warto rzeczy i zdarze; zwracaj Oni uwag na postp ego jako
na jedyn rzecz, która ma znaczenie.
Gdy zajmujemy si spraw mierci, warto zaznaczy, e zasadniczym zarzutem przeciw
zabijaniu jest to, e zakłóca ono tok ewolucji. Zabi człowieka to pozbawi go sposobnoci
do ewolucji, której mógł dokona w tym ciele. Oczywicie bdzie on miał póniej nowe
moliwoci w innym ciele, ale spowodowana zostaje zwłoka, a władcy karmy maj
dodatkowy kłopot ze znalezieniem innego miejsca dla jego ewolucji.
Zabicie człowieka jest rzecz duo powaniejsz ni zwierzcia; człowiek musi rozwija
całkiem now osobowo, podczas gdy zwierz powraca do duszy grupowej, dla której inna
inkarnacja jest stosunkowo łatwa, jednake nawet tej mniejszej iloci karmy nie powinno si
stwarza bezmylnie czy bez potrzeby.
Dla rozwinitego ego wszystkie okresy dziecistwa s niezmiernie uciliwe. Niekiedy

człowiek naprawd rozwinity unika tego wszystkiego proszc kogo innego, aby mu uyczył
dorosłego ciała, co stanowi ofiar, jak kady z jego uczniów zawsze chtnie dla niego
uczyni.
Metoda ta jednak ma równie swe ujemne strony. Kade ciało ma drobne właciwoci i
nawyki, których nie mona łatwo zmieni, wskutek czego nie całkiem si nadaje dla innego
ego. W rozwaanym przypadku człowiek zachowa swe dawne ciało mentalne i astralne, które
stanowi odpowiednik jego poprzedniego ciała fizycznego. Dostosowanie ich do nowego
ciała fizycznego, które wyrosło dla kogo innego, moe czsto stanowi bardzo trudne
zadanie. Jeli nowe ciało fizyczne jest niemowlciem, to przystosowanie odbywa si
stopniowo; jeli za jest to ciało dorosłe, trzeba tego dokona natychmiast, co oznacza due i
nieprzyjemne napicie.
W Ciele eterycznym wyjanilimy, w jaki to sposób buduje si stopniowo nowe ciało
fizyczne według modelu dostarczonego przez ciało eteryczne; samo ciało eteryczne dla
majcego si narodzi ego zostaje zbudowane wczeniej przez elementala, który jest
mylokształtem stworzonym przez czterech dewaradów.
Elemental ten obejmuje od pocztku opiek nad ciałem, ale w pewnym momencie przed
fizycznym narodzeniem równie ego nawizuje kontakt z przyszłym swym mieszkaniem i
odtd obie te siły działaj jedna obok drugiej. Niekiedy cechy charakterystyczne, które
elemental ma narzuci, s nieliczne i wobec tego moe on wycofa si w stosunkowo
wczesnym wieku dziecka i odda ego pełn władz nad ciałem. W innych wypadkach, kiedy
ograniczenia karmiczne s tego rodzaju, e potrzeba duo czasu na rozwój wyznaczonych
cech, pozostaje on na swoim stanowisku a do siódmego roku ycia dziecka.
101
Ale w wikszoci wypadków faktyczny wpływ ego na nowe ciało a do chwili wycofania si
elementala jest nieznaczny. Ego pozostaje na pewno w kontakcie z ciałem, ale na ogół mało
zwraca na nie uwagi, gdy woli zaczeka, kiedy osignie ono taki stopie rozwoju, e bdzie
wraliwsze na jego oddziaływanie.
W okresie embrionalnym, kiedy ciało fizyczne buduje si z substancji matki, ego unosi si
nad matk, ale ma mały wpływ na kształtowanie si ciała. Embrion jest niewiadomy
przyszłoci, ma tylko mglist wiadomo przepływu macierzyskiego ycia, podlega
nadziejom i obawom matki, jej mylom i pragnieniom. Nie moe do niego nic dotrze od razu
poza słabym wpływem dochodzcym przez fizyczny atom permanentny; embrion nie moe
uczestniczy w yciu ego, poniewa nie potrafi reagowa na dalekosin myl, na pełne
aspiracji uczucia ego płynce z jego ciała przyczynowego.
W cigu lat, w których ego wchodzi powoli w pełny kontakt z nowymi ciałami, yje ono we
własnej sferze, prowadzc szersze i bogatsze ycie. Jego kontakt z nowym ciałem fizycznym
przejawia si w postaci rozwoju mózgowej wiadomoci.
Poszczególne ega róni si wybitnie stopniem zainteresowania nowym ciałem fizycznym;
jedne z nich unosz si nad nim od pocztku z niepokojem i zadaj sobie duo trudu, podczas
gdy inne niemal zupełnie o nie nie dbaj.
Zupełnie inaczej jest z Adeptem. Poniewa nie ma on do wyczerpania złej karmy, nie działa
sztuczny elemental i wyłcznie ego zajmuje si od pocztku rozwojem ciała, majc do
czynienia tylko z ograniczeniami wynikajcymi z dziedzicznoci.
Pozwala to zbudowa o wiele subtelniejsze i delikatniejsze narzdzie, ale te przysparza ego
wicej kłopotu i przez szereg lat pochłania du ilo czasu i energii. W konsekwencji tego
faktu, jak te niewtpliwie z innych przyczyn, Adept nie pragnie powtarza tego procesu
czciej ni to jest konieczne, i dlatego stara si zachowa swe ciało fizyczne w zdrowiu
moliwie jak najdłuej.
Podczas gdy nasze ciała starzej si i umieraj z rónych przyczyn – z powodu
odziedziczonej słaboci, choroby, wypadku, rozwizłoci, zmartwienia i przepracowania – to
w odniesieniu do ciała Adepta nie działa adna z nich, chocia naley oczywicie pamita,
e jego ciało potrafi pracowa i jest wytrzymalsze bez porównania bardziej ni ciało
zwykłego człowieka.
U przecitnego człowieka rzadko zachowana jest cigło zewntrznego wygldu w kadym

yciu, chocia zdarza si czasem due podobiestwo. Poniewa ciało fizyczne stanowi w
pewnej mierze zewntrzny wyraz ego, a ego pozostaje to samo, musi si zdarza, e przejawia
si ono w podobnej formie. Normalnie jednak cechy rasowe, rodzinne i inne góruj nad t
tendencj.
Gdy jednostka rozwinie si do tego stopnia, e osobowo jednoczy si z ego, wówczas w
osobowoci zaznacza si skłonno do wyraania cech charakterystycznych ciała
przyczynowego, które jest stosunkowo trwałe.
Kiedy człowiek staje si Adeptem, wówczas cała jego karma jest ju wyczerpana, a ciało
fizyczne reprezentuje moliwie dokładnie jego wspaniałe ciało przyczynowe. Dlatego w cigu
102
wielu inkarnacji Mistrzowie maj ten sam wygld zewntrzny i nie naley si spodziewa, e
znajdziemy wiksz rónic w Ich ciałach, nawet jeli bd nalee do innej rasy.
Widziano ju prototypy ciał siódmej rasy i opisywano je jako niezmiernie pikne.
W zwizku z obejmowaniem przez ego fizycznego ciała, kładzie si czsto nacisk na okres
siedmiu lat. Ma to fizyczne uzasadnienie. W embrionie ludzkim znajduje si pewien zespół
komórek, które nie podlegaj, tak jak inne komórki, procesowi podziału. Ten zespół komórek
toruje sobie drog do górnej czci embrionu, ale si nie dzieli; gdy dziecko si rodzi, s one
nadal oddzielone i pozostaj takie przez znaczny okres czasu po jego urodzeniu. Dokonuj si
jednak zmiany w komórkach, które przejawiaj si w postaci odgałzie. Odgałzienia te po
pewnym czasie spotykaj si, a oddzielajce je cianki ulegaj wchłoniciu, tak i komórki
łcz si i tworz pewien przewód. Proces ten trwa około siedmiu lat, zanim uformuje si
odpowiednia siatka, która póniej staje si coraz bardziej złoona.
Fizjologowie i psychologowie zaznaczaj, e dopóki ona nie powstanie, dziecko nie potrafi
rozumowa w szerszym zakresie i nie naley mu dawa zada umysłowych wymagajcych
złoonego mylenia, gdy stwarzałoby to w nim zbyt due napicie. Nauka materialistyczna
stwierdza, e wraz z rozwojem tego układu (siatki) wzrasta zdolno rozumowania. Nauka
okultystyczna wyjania to zjawisko tym, e gdy fizyczny mechanizm został udoskonalony,
wówczas zdolno rozumowania, która zawsze istnieje w ego, moe si przejawi. Ego musi
czeka, a mózg bdzie gotowy, by mogło go w pełni obj i przenikn.
Stwierdzilimy wyej, e w okresie zstpowania ego w now inkarnacj atomy permanentne

gromadz dokoła siebie materiał potrzebny do zbudowania nowego ciała mentalnego i ciała
astralnego. Jeli małe dziecko jest pozostawione całkowicie samemu sobie, to automatyczne
działanie permanentnego atomu astralnego doprowadzi do wytworzenia si ciała astralnego,
które bdzie podobne do ciała astralnego dziecka w poprzednim jego yciu. Nie ma jednak
powodu, dla którego by wszystkie te materiały miały by uyte; jeli dziecko jest mdrze
traktowane i rozumnie kierowane, to bdzie rozwija w sobie w całej pełni zalki dobra,
przeniesione z poprzedniego ycia, podczas gdy zalki zła pozostan w upieniu. Jeli tak si
stanie, to zalki zła ulegn stopniowemu zanikowi i odpadn, a ego rozwinie w sobie
przeciwne zalety; dziki temu w przyszłych swych yciach bdzie wolne od tych złych cech,
które zapowiadały zalki zła.
Rodzice i nauczyciele mog pomóc dziecku w rozwoju w tym bardzo podanym kierunku,
nie tyle przez nauczanie go o okrelonych faktach, ile przez zacht, przez rozumne i łagodne
traktowanie, a nade wszystko przez otoczenie go miłoci.
W ksikach Ciało astralne i Ciało mentalne, w rozdziałach o reinkarnacji, połoylimy ju

wielki nacisk na ogromn przysług, jak mog i powinni wywiadczy ego ci, którzy
ponosz odpowiedzialno za wychowanie dziecka; nie ma wic potrzeby tego powtarza.
Moemy natomiast doda, e ten, kto zamiast budzi miło i dobre zalety w swym
wychowanku, budzi w nim złe cechy, takie jak strach, skłonno do oszustwa i tym podobne,
hamuje postp ego i wyrzdza mu powan krzywd. Naduycie takiej sposobnoci oznacza
straszny błd. W niektórych wypadkach, na przykład w wyniku okruciestwa, mona
spowodowa pomieszanie zmysłów, histeri lub neurasteni. Kiedy indziej moe doj do
103
katastrofalnego obnienia si na drabinie społecznej; na przykład bramin inkarnuje si

ponownie jako parias, ponoszc skutki okruciestwa wobec dzieci.
Na tej samej zasadzie człowiek rozporzdzajcy bogactwem i władz, a naduywajcy swego

stanowiska przez uciskanie swych podwładnych, stwarza sobie bardzo zł karm. Władców
karmy interesuje tylko jeden aspekt tej sprawy, a mianowicie to, e człowiek zajmujcy takie
stanowisko ma mono pomagania duej liczbie ludzi. Zaniedbuje on t sposobno lub
naduywa władzy ku własnej zgubie.
ROZDZIAŁ XXII: EGO I REINKARNACJA
Omówimy teraz bardziej szczegółowo postaw ego wobec swej inkarnacji w pewnej
osobowoci.
Poniewa przyjta metoda ewolucji utajonych cech ego opiera si na oddziaływaniu
zewntrznych bodców, to oczywicie konieczne jest zstpowanie ego w wiat materii, by
mogło spotyka si z oddziaływaniem takich bodców. Metod osigania tego rezultatu jest,
jak wiemy, reinkarnacja, polegajca na tym, e ego kieruje czstk siebie w nisze sfery w
celu zebrania w nich dowiadczenia, a potem wycofuje j, zabierajc z ni wyniki swego
wysiłku.
Nie naley jednak sdzi, e ego robi jaki ruch w przestrzeni. Stara si ono raczej skupi
swoj wiadomo na niszym poziomie, aby przejawi si w gstszym rodzaju materii.
To wysyłanie czstki siebie w inkarnacj porównywane jest czsto z dokonywaniem

inwestycji. Ego spodziewa si, e jeli wszystko pójdzie dobrze, to nie tylko wycofa cały
zainwestowany kapitał, ale take osignie znaczny zysk; i tak zazwyczaj jest. Ale jak to bywa
przy inwestycji, zdarza si niekiedy strata zamiast zysku; czasem bowiem jaka cz
skierowana w dół tak si zapłacze w nisz materi, e nie bdzie mona jej wycofa w
całoci. Tym “inwestycyjnym" aspektem reinkarnacji zajmiemy si szerzej w nastpnym
rozdziale.
Rozumiemy teraz, e kady stopie zstpowania ego w reinkarnacj oznacza poddanie si
ograniczeniu, dlatego ego nigdy nie moe si przejawi w niszych sferach w sposób
doskonały. Zaznacza ono tylko swoje cechy, podobnie jak artysta przedstawia trójwymiarowy
obraz na dwuwymiarowej powierzchni. Zupełnie tak samo adna zaleta istniejca w ego nie
moe si w pełni wyrazi w materii którejkolwiek niszej sfery. Wibracje niszej sfery s w
ogóle zbyt powolne i ospałe, by mogły j reprezentowa; struna nie jest dostatecznie napita,
by mogła odpowiedzie na ton, który rozbrzmiewa z góry. Moe jednak by tak nastrojona,
by odpowiadała na w niszej oktawie, podobnie jak głos mczyzny, który piewajc
unisono z chłopcem, wydobywa te same tony, tak jak na to pozwalaj moliwoci jego
organizmu.
W jzyku fizycznym nie mona opisa dokładnie zstpowania ego; dopóki jednak nie
potrafimy wznie swej wiadomoci na odpowiedni poziom i obserwowa dokładnie tego, co
si dzieje, moe najlepiej wyrazi to myl, e ego opuszcza w dół sw czstk, podobn do
jzyka ognia, do sfery materii grubszej od jego własnej.
104
Ego, które naley do wyszej sfery, jest czym o wiele wikszym i wspanialszym, ni moe
by jakiekolwiek jego przejawienie. Jego stosunek do osobowoci to stosunek jednego
wymiaru do drugiego – wymiaru kwadratu do odcinka albo szecianu do kwadratu. adna
liczba kwadratów nie moe nigdy złoy si na szecian, bo kwadrat ma tylko dwa wymiary,
podczas gdy szecian trzy. Podobnie te adna liczba przejawów w niszej sferze nie moe
nigdy wyczerpa pełni ego. Nawet gdyby mogło ono mie tysic osobowoci, to jeszcze nie
wyraziłoby si w pełni. Moe si najwyej spodziewa, e osobowo nie bdzie zawiera
niczego, czego by ego nie zamierzyło, przejawia tylko tyle ego, ile zdoła w tym niszym
wiecie.
Chocia ego moe mie tylko jedno fizyczne ciało, bo takie jest prawo, to jednak jest zdolne
oywia dowoln ilo mylokształtów, jakie kochajcy go przyjaciele mog w nim
wytworzy; cieszy si, jeli ma t dodatkow moliwo przejawienia si, gdy dziki tym
mylokształtom moe rozwija w sobie pewne cechy.
Podobnie jak w fizycznej wiadomoci ego moe by równoczenie wiadome wielu
fizycznych kontaktów, zarówno uczu, jak myli, bez ich pomieszania, tak te moe by
równoczenie wiadome i aktywne za porednictwem swej osobowoci i wielu
mylokształtów, jakie jego przyjaciele o nim tworz.
Prawdziwym człowiekiem jest zatem ego, a nie osobowo czy ciało fizyczne; naprawd
znaczenie ma tylko ycie ego, a wszystko, co jest zwizane z ciałem, musi by bez wahania
podporzdkowane temu, co wysze. Mdry człowiek rozumie, e ycie ziemskie jest mu
dane, by dokona postpu i e ten postp jest jedyn wan rzecz. Rzeczywistym celem jego
ycia jest rozwój zdolnoci ego, rozwój jego charakteru. Rozumie, e rozwój ten spoczywa w
jego własnych rkach i e im prdzej si dokona, tym człowiek bdzie szczliwszy i
uyteczniejszy.
Co wicej, dowiadczenie wnet go uczy, e nie moe by nic naprawd dobrego dla ego, ani
te dla nikogo innego, co nie jest dobre dla wszystkich; we właciwym czasie uczy si w ten
sposób zapomina w ogóle o sobie i domaga si tylko tego, co bdzie najlepsze dla całej
ludzkoci.
Rozwój ego jest zatem celem całego procesu zstpowania w materi; ego przywdziewa
zasłon materii włanie po to, by dziki niej mogło odbiera wibracje, na które potrafi
reagowa, i aby jego utajone zdolnoci mogły si dziki temu rozwija.
Cały cel ego, zwizany z jego zstpowaniem w dół, polega na tym, e dziki temu moe si
bardziej okreli, e wszystkie jego pikne uczucia mog si skrystalizowa w okrelonym
postanowieniu działania. Wszystkie jego inkarnacje stanowi proces, dziki któremu moe
ono osign dokładno i okrelono.
Dlatego specjalizacja stanowi drog jego postpu. Rodzi si ono kolejno w kadej rasie lub
podrasie, aby przyswoi sobie te cechy, nad których udoskonaleniem pracuje ta podrasa.
Czstka ego, która zostaje opuszczona w dół, jest wysoce wyspecjalizowana. Gdy pewna
cecha zostaje rozwinita, ego wchłania j w odpowiednim momencie i tak postpuje raz za
razem. Osobowo dzieli si wówczas swymi szczególnymi osigniciami z całym ego,
dziki czemu staje si ono nieco mniej nieokrelone ni przedtem.
105
W Kluczu do teozofii (The Key to Theosophy) H. P. Bławacka opisuje w ywych słowach

cele reinkarnacji: Staraj si wyobrazi sobie “ducha", istot niebiask, obojtne jakim
nazwiemy j imieniem, bosk w swej zasadniczej naturze, a jednak nie do czyst, by
stanowiła jedno z WSZYSTKOCI oraz majc dla osignicia tego celu tak oczyci
sw natur, by w kocu go zdobyła. Moe tego dokona tylko przez przejcie indywidualnie i
osobowo, to znaczy duchowo i fizycznie, przez wszelkie dowiadczenie i poznanie, e istnieje
w wielorakim, czyli zrónicowanym wszechwiecie. Musi zatem po zebraniu tego
dowiadczenia w niszych królestwach ycia i po okresie wznoszenia si coraz wyej na
drabinie bytu, przej przez wszystkie dowiadczenia w sferach ludzkiego bytu. W swej
najgłbszej treci istota ta jest Myl i dlatego bywa nazywana zbiorowo Synowie Umysłu
[Powszechnego]. Ta zindywidualizowana Myl jest tym, co my teozofowie nazywamy
rzeczywistym ludzkim ego, istot mylc, uwizion w klatce ciała. Jest to na pewno istota
duchowa, a nie materia (to znaczy nie taka materia, jak znamy w sferze obiektywnego
wiata); takie istoty s inkarnujcymi si ego, które oywiaj zbiorowo zwierzcej materii
zwanej ludzkoci i nazywaj si manasa czyli umysły.
Czytelnik powinien zwróci uwag, e termin manasa-putra, -który dosłownie znaczy

“Synowie Umysłu"; został uyty w powyszym cytacie w specjalnym znaczeniu. Znaczenie
tego terminu jest szerokie i obejmuje wiele stopni inteligencji, od samych “Synów
Płomienia", istot, które si indywidualizowały w łacuchu ksiycowym i inkarnowały jako
ludzie po raz pierwszy w łacuchu ziemskim.
Aby zobrazowa stosunek pomidzy ego i jego osobowociami, czyli inkarnacjami,

posługiwano si wieloma porównaniami i metaforami. Tak na przykład kad inkarnacj
porównywano do jednego dnia pobytu w szkole. O poranku kadego nowego ycia ego
podejmuje sw nauk ponownie w miejscu, gdzie przerwało j poprzedniego wieczora. Czas
potrzebny uczniowi na uzyskanie kwalifikacji zaley wyłcznie od jego decyzji i energii.
Mdry ucze dostrzega, e szkoła ycia nie stanowi sama dla siebie celu, lecz tylko
przygotowuje do wspanialszej przyszłoci. Współdziała wic rozumnie ze swymi
nauczycielami i przykłada si jak najbardziej do pracy, aby moliwie szybko osign
dojrzało i wej do królestwa doskonałego ego.
Zstpowanie ego w wiat fizyczny na krótki okres miertelnego ycia porównywano równie
do zanurzenia si w morzu ptaka, który poluje na ryby. Osobowoci s te podobne do lici
drzewa; czerpi materiał z zewntrz, przekształcaj go w uyteczn substancj i oddaj
drzewu jako sok, którym si ono ywi. Potem, po spełnieniu swej roli, w cigu lata licie
widn i opadaj, aby we właciwym czasie mogły pojawi si na drzewie nowe.
Jak nurek zanurza si w głbi oceanu, by szuka pereł, tak ego zanurza si w głbi oceanu
ycia, by szuka dowiadczenia; ale nie moe przebywa tam długo, gdy nie jest to jego
własny ywioł. Wznosi si wic z powrotem w gór do własnej atmosfery i strzsa z siebie
cisze składniki, pozostawiajc je za sob. Dlatego trafnie powiedziano, e dusza, która
uchodzi z ziemi, powraca do właciwego sobie miejsca, gdy jej dom to "kraj bogów", a na
ziemi jest ona tylko wygnacem i winiem.
Ego mona porówna do rolnika, który wychodzi w pole, pracuje tam w deszczu lub w
palcym słocu, w chłodzie lub upale i wraca wieczorem do domu. Ale rolnik jest w tym
wypadku take włacicielem i wszystkie owoce jego pracy napełniaj mu spichlerze i
wzbogacaj go samego. Kada osobowo stanowi bezporednio produktywn cz
106
indywidualnoci, reprezentujc j w niszym wiecie. W losie przypadajcym osobowoci

nie ma niesprawiedliwoci, gdy ego posiało w przeszłoci karm i musi j zbiera. Rolnik,
który posiał zboe, musi zbiera niwo, chocia ubranie, w którym pracował jako siewca,
mogło si zuy w okresie pomidzy siewem a niwami. Ten, kto zbiera niwo, jest tym
samym, który zasiał, a jeli zasiał mało ziarna, bdzie zbierał skpe niwo.
Pisze si równie, e ego porusza si w wiecznoci jak wahadło pomidzy okresami ycia
ziemskiego i pomiertnego. Dla człowieka, który naprawd rozumie, tylko czas ycia po
mierci stanowi rzeczywisto. Bardzo czsto ego rozpoczyna swój osobisty cykl ycia
dopiero od wejcia w wiat niebiaski i nie zwraca zbytniej uwagi na osobowo wtedy, gdy
gromadzi ona materiał.
Jak widzielimy w całym cyklu inkarnacji, okres spdzony w dewakanie, który, wyłczajc z
tego ludzi bardzo prymitywnych, trwa nieporównanie dłuej ni okres ycia fizycznego na
ziemi, moe słusznie by uwaany za stan normalny. Innym powodem do uznania tego stanu
za normalny, a ycia ziemskiego za anormalny jest ten, e w dewakanie człowiek znajduje si
duo bliej ródła swego boskiego ycia.
Mona te traktowa ego jako aktora, a liczne i rozmaite inkarnacje jako jego role. Podobnie
jak aktor, ego musi gra wiele ról, które s dla niego nieprzyjemne, ale tak jak pszczoła, która
z kadego kwiatu zbiera miód, zbiera tylko nektar moralnych zalet i wiadomoci z kadej
ziemskiej osobowoci, a w kocu zjednoczy wszystkie te zalety w jedn i stanie si
doskonał istot, nazywan niekiedy Dhyan Czochanem.
Głos milczenia nazywa osobowo “cieniem"; kandydata do wtajemniczenia upomina si

nastpujco: Bd wytrwały jak ten, kto ma trwa zawsze. Twoje cienie yj i znikaj; tym,
co w tobie bdzie y zawsze, jest to, co w tobie wie, gdy jest to wiedza nieprzemijajca; dla
człowieka, który był, który jest i który bdzie, godzina nigdy nie wybije.
Tak to w cigu wieków ego, niemiertelny myliciel, cierpliwie trudzi si prowadzc
zwierzcego człowieka wzwy, a bdzie on mógł zjednoczy si z pierwiastkiem boskim. Z
kadego poszczególnego ycia moe uzyska tylko czstk swego dzieła; jednake temu
nieznacznemu ulepszeniu zawdzicza to, e ukształtuje si lepiej nastpna osobowo, a
kada inkarnacja bdzie wykazywa pewien postp, chocia w pierwszych etapach rozwoju
moe on by niemal niedostrzegalny. Powoli dokonuje si dzieło osłabienia pierwiastków
zwierzcych i wzmocnienia pierwiastków ludzkich. Na pewnym stopniu tego postpu
osobowo zaczyna stawa si przejrzysta i odpowiada na wibracje myliciela oraz
odczuwa mglicie, e jest czym wicej ni izolowanym yciem, e przynaley do czego
trwałego i niemiertelnego. Moe nie całkiem rozpoznawa swój cel, lecz zaczyna drga i
oywia si pod dotkniciem ego. Dlatego postp staje si odtd szybszy, a tempo rozwoju w
póniejszych stadiach ogromnie si zwiksza.
Powysze rozwaania to tylko analogie, by moe uyteczne, ale tylko przyblione, gdy
bardzo trudno jest wyrazi stosunek ego do osobowoci. Na ogół moe najlepiej wyraa go
powiedzenie, e osobowo stanowi czstk ego i to drobn czstk, przejawiajc si z
duymi trudnociami. W wiecie fizycznym bliskie prawdy jest powiedzenie, e znamy tylko
tysiczn cz rzeczywistego człowieka; co wicej, ta cz, któr widzimy, jest czci
najgorsz. Nawet gdybymy potrafili zobaczy ciało przyczynowe drugiego człowieka, to
widzielibymy tylko przejaw ego w jego własnej sferze, a nie prawdziwego człowieka.
107
Traktujc ego jako rzeczywistego człowieka i ogldajc go w jego własnej sferze, poznajemy,
e jest on naprawd wspaniał istot. Jeli tu na dole pragniemy wytworzy sobie
wyobraenie o tym, czym jest naprawd, powinnimy wyobraa go sobie jako wspaniałego
anioła. Ale przejawienie si tej piknej istoty w sferze fizycznej moe by bardzo od niej
odległe; w gruncie rzeczy tak by musi – po pierwsze dlatego, e jest to tylko drobna czstka,
po drugie, bardzo skrpowana warunkami.
Jeli człowiek włoy palec w dziur w cianie lub do małej metalowej rurki, tak e trudno mu
nawet go zgi, to oczywicie za pomoc tego palca bardzo mało bdzie mógł z siebie
wyrazi. Podobny jest los tej czstki ego, która znajduje si w ciele fizycznym.
Moemy poprowadzi t analogi jeszcze dalej, zakładajc, e palec ma znaczn własn

wiadomo i zapomina chwilowo, i stanowi tylko cz całego ciała. Zapominajc o
swobodzie szerszego ycia, stara si przystosowa do otworu, pozłaca jego ciany i czyni z
niego przyjemne miejsce, zdobywajc pienidze, majtek, sław itd., lecz nie zdajc sobie
sprawy, e zacznie y naprawd dopiero wtedy, kiedy si std całkiem wycofa i pozna, i
jest czci ciała. Cho to porównanie jest niezbyt zgrabne, to przecie daje pewne
wyobraenie o stosunku osobowoci do ego.
Inne, bardziej malownicze, analogie znajdujemy w niektórych staroytnych mitach. Tak na

przykład Narcyz był piknym młodziecem, który zakochał si we własnym odbiciu w
wodzie, a wpadł do niej i utonł, a potem został przemieniony przez bogów w kwiat i
przywizany do ziemi. Odnosi si to oczywicie do ego, które zaglda do wody sfery astralnej
i niszego wiata, odbija si w osobowoci, utosamiajc si z ni, zakochuje si w swym
obrazie i zostaje przywizane do ziemi.
Podobnie równie Prozerpina podczas zrywania narcyzów została opanowana i porwana

przez Pragnienie do podziemnego wiata; chocia ocalona z niewoli dziki wysiłkom swojej
matki, musiała jednak potem spdzi połow ycia w niszym wiecie, a połow w wyszym,
to znaczy czciowo w materialnej inkarnacji, a czciowo poza ni.
Inna staroytna nauka misteriów zawarta jest w podaniu o Minotaurze, oznaczajcym nisz
natur człowieka – osobowo, która jest na pół człowiekiem, na pół zwierzciem. Miał on
by zabity przez Tezeusza, symbolizujcego wysze “ja", czyli indywidualno, która
stopniowo dojrzewa i gromadzi siły, a wreszcie moe uy miecza swego Boskiego Ojca,
Ducha.
Prowadzony przez labirynt ułudy, jaki stanowi nisze sfery, za pomoc nitki wiedzy
tajemnej danej mu przez Ariadn (która obrazuje intuicj), wysze “ja" moe zabi nisze “ja"
oraz uciec bezpiecznie z sieci ułudy. Grozi mu jednak nadal niebezpieczestwo, e wskutek
rozwoju intelektualnej dumy moe zlekceway intuicj, podobnie jak Tezeusz zapomniał o
Ariadnie i wskutek tego nie zdołał tym razem zrozumie swych wyszych moliwoci.
Jest to całkiem jasne, e właciwy pogld na reinkarnacj i we właciwej perspektywie

moemy uzyska tylko wtedy, gdy patrzymy na ni z punktu widzenia ego. Kady ruch ego w
kierunku niszych sfer jest szerokim ruchem kolistym. Osobowo, majca ograniczony
zakres widzenia, skłonna jest uwaa mały fragment dolnego łuku koła za lini prost i
przywizywa całkiem błdne znaczenie do jego pocztku i koca, natomiast nie dostrzega
rzeczywistego punktu zwrotnego koła.
108
W pocztkowej czci tego krótkiego fragmentu istnienia w sferze fizycznej, które nazywamy
yciem, zewntrzna siła ego jest jeszcze mocna; w rodkowej czci siła ta zwykle zostaje
wyczerpana, a wtedy rozpoczyna si odwrót do wewntrz.
Niemniej jednak nie nastpuje adna nagła zmiana, gdy nie ma tu kta, lecz nadal jest
krzywizna tego samego koła – cile odpowiadajca momentowi afelium w obiegu planety po
jej orbicie. Jest to prawdziwy punkt zwrotny w tym krótkim łuku ewolucji, chocia wcale dla
nas niewidoczny. W staroytnym indyjskim planie ycia był on okrelany jako koniec okresu
ycia grihasty, czyli “gospodarza domu" w obrbie ziemskiej egzystencji człowieka.
Według tego staroytnego systemu człowiek jest przez pierwszych dwadziecia jeden lat
swojego ycia wychowywany, nastpne dwadziecia jeden lat spdza na spełnianiu swego
obowizku jako gospodarz i głowa rodziny. Potem jednak, po osigniciu rodka ycia,
całkiem si wyrzeka wiatowych trosk, oddaje swój dom i majtek w rce syna i wycofuje si
z on do pobliskiej małej chaty, gdzie w cigu dalszych dwudziestu jeden lat odpoczywa i
oddaje si uduchowionym rozmowom i medytacji. Póniej, jeli tego zapragnie, nastpuje
czwarty okres całkowitego odosobnienia i kontemplacji w dungli. W całym tym yciu
rodkowy moment był prawdziwym punktem zwrotnym i jest rzecz oczywist, e jest on o
wiele waniejszy ni chwila fizycznego narodzenia lub mierci. Oznacza bowiem kres
kierowania energii ego na zewntrz oraz przejcie jakby od wydechu do wdechu.
Od tego momentu zaczyna si stałe wycofywanie wszystkich sił człowieka, a jego uwaga
powinna si coraz bardziej odwraca od czysto ziemskich rzeczy i skupia na sprawach
wyszych sfer. Na podstawie tych rozwaa nie podobna nie dostrzec, jak bardzo
niedostosowane do prawdziwego postpu s warunki współczesnego europejskiego ycia.
Na tym łuku ewolucji moment, w którym człowiek porzuca ciało fizyczne, nie ma
szczególnego znaczenia; nie jest on w istocie rzeczy tak wany, jak nastpna zmiana,
mianowicie mier w sferze astralnej i narodzenie w wiecie niebiaskim, czyli inaczej
mówic przesunicie si jego wiadomoci ze sfery astralnej do mentalnej w procesie
zapomnianego ju stałego wycofywania si.
Jak wspomnielimy w rozdziale XIII, cała droga zstpowania w materi nazywa si w Indiach
pravritti marga, dosłownie cieka poszukiwania lub wyjcia; nivritti marga jest ciek
powrotu, wycofywania, wyrzeczenia. Terminy te maj znaczenie wzgldne i mona je
stosowa do całego okresu ewolucji ego, jak i do indywidualnej inkarnacji okrelonej
osobowoci.
Na pravritti marga, na której znajduje si ogromna wikszo ludzi, pragnienia s niezbdne i
poyteczne, gdy stanowi motyw pobudzajcy człowieka do działania. Na nivritti marga
pragnienie musi zanika. To, co było pragnieniem na pravritti marga, staje si wol na nivritti
marga; podobnie myl ywa, zmienna i lotna staje si rozumem; praca, aktywno,
niespokojne działanie staje si z kolei ofiar, a jego wica siła zostaje przez to złamana.
ROZDZIAŁ XXIII: EGO I JEGO “INWESTYCJE"

109
Przechodzimy teraz do zagadnienia reinkarnacji z punktu widzenia wkładu, jaki czyni ego w
osobowo jako sw “inwestycj".
Inwestycja ta nie stanowi metafory, ale ma te okrelon materialn stron. Gdy ego
przebywajce w ciele przyczynowym wchodzi jeszcze w ciało mentalne i astralne, wówczas
operacja ta pociga za sob faktyczne mieszanie czci materii ciała przyczynowego z materi
tych niszych ciał: astralnego i mentalnego. Ten “wkład" czci samego siebie jest zatem
całkiem podobny do inwestycji.
Jak to bywa przy wszelkich inwestycjach, ego spodziewa si, e uzyska wicej, ni włoyło;
istnieje jednak niebezpieczestwo zawodu, moliwo utraty czci wkładu;
w istocie rzeczy w bardzo wyjtkowych okolicznociach moe doj nawet do całkowitej

straty, wskutek czego ego nie zostaje wprawdzie absolutnym bankrutem, ale pozbawione jest
kapitału obrotowego.
Rozwijajc t analogi przypomnijmy sobie, e ciało przyczynowe składa si z materii

pierwszej, drugiej i trzeciej strefy (stanu skupienia) sfery mentalnej. Najwiksza jego cz
naley do pierwszej strefy, mniejsza do drugiej, a najmniejsza do trzeciej.
U ogromnej wikszoci ludzi czynna jest materia najniszej z tych stref, a i ta zwykle tylko w
małej czci. Dlatego jedynie ten najniszy rodzaj materii przyczynowej moe stanowi
wkład w niszych sferach, a przy tym tylko drobny ułamek tej czci moe si zmiesza z
materi mentaln. Dlatego jedynie mała czstka ego pozostaje w aktywnym stosunku do
osobowoci.
U ludzi nierozwinitych prawdopodobnie jest aktywna zaledwie setna cz materii trzeciej
strefy. U uczniów okultyzmu jest zwykle czynna równie mała cz materii drugiej strefy.
Uczniowie bardziej zaawansowani maj czynn du cz materii tej strefy, a na stopniu
niszym od arhata mniej wicej połowa ego jest czynna.
Ego, pozostajce jeszcze na wpół w upieniu, ma bardzo słab i niedoskonał władz nad sw
czstk skierowan w dół. W miar jednak jak jego ciało fizyczne ronie i jak rozwijaj si
równie jego ciała: astralne i mentalne, materia ciała przyczynowego, która jest z nimi
zmieszana, budzi si pod wpływem silnych wibracji, jakie docieraj do niej za porednictwem
tych ciał. Ta czstka czstki, całkowicie zmieszana z ciałem mentalnym i astralnym obdarza
te ciała yciem i energi oraz poczuciem indywidualnoci, a one z kolei oddziałuj na ni i
budz w niej silne poczucie ycia.
To silne poczucie ycia jest oczywicie tym, czego jej potrzeba, prawdziwym celem, dla
którego ta czstka została skierowana w dół; pragnienie tego odczucia to triszna, któr ju
zajmowalimy si w poprzednim rozdziale.
Ale włanie dlatego, e ta drobna czstka przeyła swe dowiadczenia i wskutek tego jest
bardziej rozbudzona ni reszta ego, yje nieraz tak bardzo intensywnie, e uwaa siebie za
cało i na razie zapomina o swym stosunku do “Ojca w niebiesiech". Moe chwilowo
utosami si z materi, za której porednictwem działa, i przeciwstawi si wpływowi innej
czstki skierowanej w dół, lecz nie zmieszanej z niszymi ciałami – mianowicie tej czstki,
która tworzy połczenie z całoci ego w jego własnej sferze.
110
Rys. 26.: Ciało przyczynowe jako kielich (czara)
Rysunek 26 pozwala przedstawi janiej t spraw. Ciało przyczynowe ma na niej posta

kielicha narysowanego w przekroju. Ta cz ego, która jest rozbudzona w trzeciej strefie
wiata przyczynowego, podzielona jest na trzy czci, oznaczone literami a, b i c;
“a" stanowi bardzo mał cz ego i pozostaje we własnej sferze;
“b" stanowi cz “a", jest skierowane w dół, ale pozostaje nie zmieszane z materi niszych
sfer; działa ono jako połczenie pomidzy “a" i “c";
“c" z kolei to mata cz “b" i jest całkowicie zmieszane z nisz materi ciała mentalnego i
astralnego.
Czstk “a" moemy sobie wyobrazi jako ciało człowieka; czstk “b" jako jego wycignite
rami, a “c" jako dło, która chwyta, czy moe raczej jako koce palców zanurzone w
materii.
Mamy tutaj bardzo delikatne urzdzenie, które moe działa w rozmaity sposób. Zadanie jego
polega na tym, e dło (c) ma mocno chwyta i kierowa materi, z któr jest zwizana, przy
czym przez cały czas powinno ni w pełni kierowa ciało (a) za porednictwem ramienia (b).
W sprzyjajcych warunkach ciało (a) moe skierowa za porednictwem ramienia (b) do
dłoni (c) dodatkow sił, a nawet dodatkow materi, tak aby władza dłoni stawała si coraz
doskonalsza.
Dło (c) moe si powiksza, jak równie zwiksza sw sił; im czciej tak si dzieje, tym
lepiej, dopóki komunikacja za porednictwem ramienia (b) jest swobodna, a ciało (a)
zachowuje władz. Samo bowiem powizanie materii ciała przyczynowego, stanowicej dło
(c), pobudza j do ywej działalnoci i daje jej dokładno reakcji na subtelne odcienie
wibracji, czego ciało przyczynowe nie mogłoby uzyska w aden inny sposób; te wibracje
przekazywane za porednictwem ramienia (b) do ciała (a) oznaczaj rozwój ego.
Niestety przebieg zdarze nie zawsze si zgadza z przedstawionym wyej idealnym planem.
Gdy władza ciała (a) jest słaba, wówczas si zdarza, i dło (c) tak całkowicie zapltuje si w
nisz materi, ze – jak to widzielimy – utosamia si z ni, zapomina chwilowo o swej
rzeczywistej pozycji i uwaa si za całe ego.
111
Jeli materia ta naley do niszej sfery mentalnej, to mamy wówczas do czynienia z

człowiekiem, który jest zupełnym materialist. Moe on si odznacza intelektualn
bystroci, ale nie cechami duchowymi; prawdopodobnie bdzie w sprawach duchowych
nietolerancyjny i całkiem niezdolny do ich zrozumienia oraz właciwej oceny ich wartoci.
Zapewne on sam uwaa si za praktycznego, rzeczowego, niesentymentalnego, cho w
rzeczywistoci jest twardy jak kamie; z powodu tej twardoci jego ycie, z punktu widzenia
ego, jest upadkiem, gdy nie czyni on adnego duchowego postpu.
Jeli z drugiej strony materia, z któr ego zostało tak fatalnie spltane, jest astralna, człowiek
ten w sferze fizycznej myli tylko o swych przyjemnociach; nie ustaje nigdy w pogoni za
przedmiotem, którego mocno poda, jest człowiekiem całkiem pozbawionym zasad, cechuje
go brutalny egoizm; yje swymi namitnociami, podobnie jak człowiek zapltany w materi
mentaln yje swym umysłem. Mówimy wtedy, e s to “zgubione dusze"; nie s one jednak
zgubione bezpowrotnie.
H. P. Bławacka powiada o takich ludziach: Istnieje jednak jeszcze nadzieja dla ludzi, którzy
wskutek grzechu zgubili swe wysze “ja", dopóki jeszcze maj ciało fizyczne. Człowiek taki
moe by jeszcze ocalony i nawróci si w swej materialnej naturze. Intensywne uczucie alu
bd prosty powany apel do ego, które si oddaliło, bd (co jest najlepsze ze wszystkiego)
aktywny wysiłek naprawienia swego postpowania moe sprowadzi wysze “ja" z
powrotem; łczca ni nie jest bowiem całkiem zerwana. (Secret Doctrine, III).
Powracajc do analogii z inwestycjami zauwamy, e ego dokonujc swej inwestycji

spodziewa si nie tylko wycofania dłoni (c), lecz równie oczekuje, i dło ta ulepszy si
jakociowo i ilociowo. Spodziewana jest jej lepsza jako, poniewa powinna sta si
wraliwsza i zdolna do natychmiastowej i właciwej odpowiedzi na o wiele bardziej
zrónicowan ni przedtem gam wibracji. Dło (c), po wycofaniu si, przekazuje t zdolno
ciału (a), cho naturalny zasób energii, który był tak duy w dłoni (c), bdzie mógł
wytworzy tylko słab fal, kiedy rozpłynie si w całej substancji ciała (a).
Powinnimy sobie przypomnie, e chocia ciała mog reagowa na złe myli i uczucia oraz
je wyraa, a ich podniecenie pod wpływem takich wibracji moe spowodowa perturbacje w
zwizanej z nimi materii przyczynowej (a), to jednak sama materia (c) nie moe wcale
odtworzy tych wibracji ani ich przekaza do ramienia (b) lub ciała (a) po prostu z tej
przyczyny, e materia wyszych sfer mentalnych nie potrafi wirowa z prdkoci właciw
niszej sferze, podobnie jak struna skrzypiec nastrojona na pewn wysoko nie moe wyda
tonu niszego.
Dło (c) powinna te zyska ilociowo, gdy ciało przyczynowe, podobnie jak inne ciała,
stale zmienia sw materi i gdy jaka jego cz jest wiczona, wówczas powiksza si i staje
si mocniejsza, zupełnie tak samo jak uywany misie fizyczny.
Kade ycie ziemskie stanowi starannie obliczon sposobno do takiego rozwoju

ilociowego i jakociowego, jaki jest najbardziej potrzebny ego ; niewykorzystanie takiej
sposobnoci oznacza trudnoci i opónione wzrastanie w nastpnej podobnej inkarnacji oraz
cierpienie prawdopodobnie zwikszone wskutek stworzonej dodatkowej karmy.
Temu przyrostowi korzyci, których ego ma prawo spodziewa si z kadej inkarnacji,
musimy przeciwstawi pewne straty, których we wczeniejszych stadiach rozwoju nie da si
112
unikn. Spltanie z nisz materi, jeli ma by skuteczne, musi by cilejsze; stwierdzono,
e wskutek tego prawie niemoliwe jest odzyskanie kadej czstki dłoni (c), zwłaszcza
powizanej z ciałem astralnym.
Gdy przychodzi czas na odrzucenie ciała astralnego, wówczas prawie zawsze pozostaje w
sferze astralnej cie, a nie tylko powłoka (zob. Ciało astralne); oznacza to, e jaka czstka
materii ciała przyczynowego została stracona. Ta stracona ilo jest jednak o wiele mniejsza
od uzyskanego wzrostu, tak i ogólnie biorc przewaaj korzyci, chyba e ycie było
wyjtkowo złe.
Rysunek 27 A jest tego ilustracj.
Rys. 27.: Ego i jego "inwestycja" (I)
Czytelnik nie powinien da si wprowadzi w błd analogii z ramieniem oraz z dłoni i
sdzi, e rami (b) i dło (c) s stał czci ego. W cigu ycia ziemskiego mona na pewno
uwaa je za co oddzielnego, ale z kocem kadego okresu ycia wycofuj si one do ciała
(a), a rezultat dowiadczenia zostaje rozprowadzony w całej masie jego substancji. Kiedy
wic nadchodzi czas, aby ego ponownie skierowało sw czstk do inkarnowania si,
wówczas nie moe ono wysun ponownie dawnego ramienia (b) i dawnej dłoni (c), gdy
zostały one wchłonite, tak jak szklanka wody wlana do wiadra staje si czci wody w tym
wiadrze i nie moe ju by od niej oddzielona.
Wszelka zabarwiajca materia, jaka si znajdowała w szklance, rozpływa si w całym
wiadrze wody. Dzieje si to zatem według bardzo podobnego planu, jaki ju poznalimy w
odniesieniu do duszy grupowej, z t jednak rónic, e dusz grupow moe reprezentowa
jednoczenie wiele osobników w sferze fizycznej, podczas gdy ego tylko jeden. W kadej
zatem inkarnacji osobowo zbudowana jest z całkiem odmiennej materii ni w poprzednich,
chocia oczywicie ego pozostaje to samo.
Jeli ludzie yj całkowicie swymi namitnociami lub umysłem, ego nie odnosi korzyci ani
jakociowych, ani ilociowych, gdy ich wibracje nie nale do tych, które mog by
gromadzone w ciele przyczynowym. Z drugiej strony, poniewa powizanie z niszymi
ciałami jest tak silne, pojawia si na pewno znaczna strata, gdy nastpi oddzielenie ego od
niszego ciała.
113
Kiedy dło (c) przeciwstawia si ramieniu (b) i odpycha je od ciała (a), rami (b) zostaje
osłabione i niemal sparaliowane, a jego siła i substancja wycofuj si do ciała (a), podczas
gdy dło (c) uniezalenia si i dokonuje na własny rachunek nagłych spazmatycznych
ruchów, których nie kontroluje mózg. Gdyby to oddzielenie mogło by doskonałe, byłoby
podobne do amputacji dłoni. Jednak podczas fizycznego ycia zdarza si to bardzo rzadko,
chocia komunikacja z ego ogranicza si do tego, co jest niezbdne, aby utrzyma osobowo
przy yciu. Rysunek 27 B obrazuje opisany przypadek.
Moe jednak nawet w ostatniej chwili spłyn przez sparaliowane rami nowe ycie, jeli
tylko osobowo uczyni dostatecznie duy wysiłek; wówczas ego zdoła odzyska jak cz
dłoni (c), podobnie jak ju odzyskało w wikszoci rami (b). Niemniej takie ycie jest
zmarnowane, bo jeli nawet człowiek zdołał unikn powanej straty, to w kadym razie nic
nie zyskał, natomiast zmarnował duo czasu.
Najtragiczniejsza katastrofa moe si zdarzy ego wtedy, gdy osobowo pochwyci w
niewol skierowan w dół jego cz i oderwie j od niego. Takie wypadki s niezmiernie
rzadkie, ale si zdarzaj. W tym wypadku dło (c) zamiast odepchn rami (b) i odsuwa je
stopniowo od ciała (a), powoli wchłania rami (b) i odrywa je od ciała (a). Rysunek 28 C to
ilustruje. Tak moe si sta z powodu rozmylnego, zdecydowanego trwania w złym, krótko
mówic wskutek czarnej magii. Rozwijajc powysz analogi, jest to równowane z
amputacj ramienia lub utrat przez ego prawie całego płynnego kapitału. Na szczcie nie
moe ono straci wszystkiego, gdy rami (b) i dło (c) stanowi tylko mał cz ciała (a), a
poza (a) znajduje si wielka nierozwinita cz ego w pierwszej i drugiej strefie mentalnej.
Na szczcie człowiek, chociaby był niewiarygodnie głupi lub przewrotny, nie moe
całkowicie zgubi siebie, gdy nie jest zdolny doprowadzi do działania tej wyszej czci
ciała przyczynowego, dopóki nie osignie poziomu, na którym zło stanie si niemoliwe.
Rys. 28.: Ego i jego "inwestycja" (II)
Niektórzy ludzie przeciwstawiaj si naturze i zamiast działa na rzecz jednoci, ku której
prze ich cała siła wiata, naduywaj kadej posiadanej zdolnoci wyłcznie dla celów
egoistycznych. Całe swe ycie trawi na deniu do oddzielnoci i przez długi czas j
114
osigaj; powiada si, e uczucie całkowitej samotnoci w przestrzeni jest najstraszniejszym

losem, jaki moe spotka człowieka.
Ten niezwykły rozwój egoizmu stanowi oczywicie cech charakterystyczn czarnych magów
i tylko w ich szeregach mona znale ludzi, którym grozi ten straszny los. Liczne i wstrtne
ich odmiany mona podzieli na dwie wielkie klasy. Obydwie posługuj si tak sztuk
okultystyczn, jak opanowali, do celów egoistycznych, ale cele te s róne.
Dla pospolitego i mniej odraajcego typu celem tym jest zaspokojenie jakiego rodzaju
pragnienia zmysłowego; rezultatem takiego ycia jest naturalnie skupienie energii człowieka
w jego ciele astralnym. Jeli udało mu si zabi w sobie wszelkie bezinteresowne uczucie,
wszelk iskr wyszych impulsów, to pozostaje tylko pozbawiony sumienia bezlitosny
potwór namitnoci, który po mierci nie potrafi wznie si ponad najnisze strefy
naturalnego wiata ani te tego nie pragnie. Cały jego umysł znajduje si absolutnie w
szponach pragnienia, a jeli pojawi si midzy umysłem a pragnieniem, ego nie moe nic
odzyska i w rezultacie ulega powanemu osłabieniu.
Na pewien czas człowiek taki moe si odci od potoku ewolucji i wskutek tego, dopóki nie
narodzi si ponownie, znajduje si – lub tak mu si wydaje – na zewntrz tej ewolucji, w
stanie awiczi, “bez fali". Nawet wtedy, gdy narodzi si ponownie, nie moe si znale wród
znanych mu przedtem ludzi, gdy nie pozostało mu do “kapitału", aby zapewni sobie
umysł i ciało na poprzednim poziomie rozwoju. Dlatego musi si teraz zadowoli ciałami o
wiele mniej rozwinitymi, nalecymi do której z dawniejszych ras. W ten sposób sam si
cofa w ewolucji i musi na nowo wspina si po wielu szczeblach drabiny.
Prawdopodobnie narodzi si jako człowiek dziki, ale zapewne zostanie wodzem, gdy ma
jeszcze nieco intelektu. Moe si cofn w ewolucji nawet tak bardzo, e nie znajdzie ciała
ludzkiego dostatecznie niskiego typu, by si w nim przejawi. Moe to mu uniemoliwi
dalszy udział w obecnym planie ewolucji i dlatego bdzie musiał czeka w stanie zawieszenia
na pocztek nastpnego planu.
Tymczasem amputowana osobowo, która zerwała srebrn ni łczc j z Mistrzem, nie jest
ju oczywicie trwał rozwijajc si istot, niemniej jednak pozostaje pełnym energii i
diabelskiego ycia tworem, pozbawionym zupełnie skrupułów i odpowiedzialnoci. Poniewa
jej przeznaczeniem jest rozpad w nieprzyjemnym rodowisku ósmej sfery, stara si
podtrzyma, dopóki to moliwe, jaki rodzaj istnienia w fizycznej sferze. Jedynym sposobem
przedłuenia tej fatalnej egzystencji jest wampiryzm; gdy to si nie udaje, wówczas moe
opanowa jakiekolwiek dostpne jej ciało, wypdzajc z niego prawowitego właciciela.
Ciałem tym bdzie najprawdopodobniej ciało jakiego dziecka, zarówno dlatego, e mona w
nim y dłuej, jak i dlatego, e łatwiej wywłaszczy ego, które jeszcze nie objło w pełni
władzy nad ciałem.
Pomimo szalonych wysiłków jej siła niebawem si załamie. Nie zanotowano wypadku, eby
udało si jej ukra drugie ciało, gdy pierwsze ukradzione si zuyje. Stwór ten jest demonem
najstraszniejszego typu, potworem, dla którego nie ma stałego miejsca w planie ewolucji, do
której naleymy.
Dlatego naturaln tendencj tego tworu jest wydobycie si z tej ewolucji i dostanie do owej
astralnej kloaki, zwanej ósm sfer. To, co si do niej dostanie, pozostaje poza piercieniem
115
naszych siedmiu wiatów, czyli globów, i nie moe powróci do ich ewolucji. Tam wród
odraajcych szcztków wszelkiej skoncentrowanej podłoci minionych wieków, płonc
nieustannie pragnieniem, które nie moe by zaspokojone, ta potworna istota powoli si
rozpada, a jej mentalna i przyczynowa materia w kocu si uwalnia. Materia ta nigdy nie
złczy si z ego, lecz rozproszy si wród innej materii swej strefy, stopniowo wejdzie w
nowe kombinacje i bdzie słuy lepszym celom. Jak ju powiedzielimy, istoty takie s
niezmiernie rzadkie; co wicej, mog one zawładn tylko tymi, którzy w swej naturze maj
podobne braki.
Drugi typ czarnego maga ma wygld zewntrzny, który bardziej zasługuje na szacunek, ale w
rzeczywistoci stanowi nawet wiksze niebezpieczestwo, gdy jest potniejszy. Jest to
człowiek, który zamiast oddawa si zaspokajaniu zmysłowej dzy, stawia sobie
subtelniejszy, ale pozbawiony skrupułów egoistyczny cel, którym jest zdobycie wikszej
okultystycznej mocy; uywa jej jednak zawsze do osignicia własnej satysfakcji i postpu,
do zaspokojenia swej ambicji lub dzy zemsty.
Jest surowym ascet, jeli chodzi o pragnienia czysto cielesne, oraz nka głodem cisze
czsteczki swego astralnego ciała równie wytrwale, jak ucze Wielkiego Białego Braterstwa;
a chocia umysłowi swemu pozwala wiza si tylko z mniej materialnymi pragnieniami, to
jednak energia jego jest całkowicie skupiona na osobowoci. Kiedy wic przy kocu ycia
astralnego nastpuje oddzielenie si ciała astralnego, wówczas ego nie moe odzyska nic ze
swego wkładu. Skutek jest zatem taki sam, jak u pierwszego czarnego maga, z t tylko
rónic, e ten drugi typ pozostaje o wiele dłuej w kontakcie z osobowoci i w pewnej
mierze uczestniczy w jej dowiadczeniach.
Osobowo t spotyka jednak całkiem odmienny los. Stosunkowo delikatna astralna powłoka
nie jest do mocna, by podtrzymywa j przez dłuszy czas w sferze astralnej; z drugiej
strony, na skutek prowadzonego ycia, osobowo utraciła całkowicie kontakt z niebiaskim
wiatem, który powinien by miejscem jej pobytu. Człowiek ten usiłował przeciwstawi si
naturalnej ewolucji, oddzieli si od wielkiej całoci i walczy przeciw niej. Na skutek tego
osobowo zostaje odcita od wiatła i ycia Układu Słonecznego; ma poczucie absolutnego
odosobnienia i samotnoci we wszechwiecie.
Utracona osobowo dzieli wówczas los ego, od którego stopniowo si odłcza. Dla ego takie
dowiadczenie jest jednak tylko chwilowe, chocia według naszego pojcia moe trwa
bardzo długo, a jego kocem bdzie reinkarnacja i nowa sposobno ewolucji.
Losem osobowoci bdzie natomiast rozkład i rozpad – nieunikniony koniec tego, co si
odciło od własnego ródła.
Kiedy dochodzi do utraty całej osobowoci, ego nie popełnia umylnego grzechu. Wypuciło
z rk osobowo i za to ponosi odpowiedzialno, a wic raczej za słabo ni za
bezporednie zło. Cho wskutek tego musi si cofn, to jednak póniej pójdzie dalej;
prawdopodobnie nie nastpi to od razu, gdy z pocztku jest jakby ogłuszone.
Po takim dowiadczeniu ego bdzie zawsze niezadowolone, majc wspomnienia czego

wyszego i wikszego, ni obecnie moe osign. Jest to stan pełen lku, ale ego musi
ponie swoj karm i zrozumie, e samo j stworzyło.
116
Istnieje równie inna moliwo. Podobnie jak dło (c) moe wchłon rami (b) i zbuntowa
si przeciw ciału (a), działajc na własny rachunek i odrywajc si zupełnie, tak te (tak
przynajmniej było w przeszłoci) skłonno do odrbnoci i egoizmu moe równie zarazi
ciało. Wówczas i ono zostanie wchłonite przez t potworn narol zła i moe by oderwane
od nierozwinitej czci ego, tak i nawet ciało przyczynowe, a nie tylko osobowo,
stwardnieje i oderwie si. Rysunek 28 D to włanie obrazuje.
Odpowiadałoby to nie amputacji, lecz zniszczeniu całego ciała. Takie ego nie mogłoby si
reinkarnowa wród ludzkoci; popadłoby w otchła zwierzcego ycia i potrzebowałoby co
najmniej okresu całego łacucha planetarnego, aby odzyska utracon pozycj. Cho jest to
teoretycznie moliwe, w praktyce nie do pomylenia. Naley jednak zauway, e nawet w
tym wypadku nierozwinita cz ego pozostaje nonikiem monady.
Chocia niektóre staroytne pisma mówi o ludziach, którzy cofnli si do zwierzcego
wiata, nie ma na to bezporedniego dowodu. Zdarza si natomiast, e człowiek wchodzi w
kontakt ze zwierzc wiadomoci i wskutek tego straszliwie cierpi (zob. Ciało astralne), ale
nie moe si reinkarnowa jako zwierz.
Z faktu, e dobre myli i uczucia działaj w wyszym rodzaju materii i e ta subtelniejsza

materia daje si o wiele łatwiej poruszy ni cisza, wynika, e okrelona ilo siły włoonej
w dobr myl lub uczucie wytworzy moe sto razy wikszy skutek ni ta sama ilo siły
włoona w materi cisz. Gdyby tak nie było, to oczywicie przecitny człowiek nie
mógłby w ogóle dokona postpu.
Jeli człowiek wkłada pewn ilo energii w jak zł cech, to musi si ona wyrazi za
porednictwem niszej i ciszej materii astralnej; a chocia wszelki rodzaj materii astralnej
jest w porównaniu z materi sfery fizycznej niezmiernie subtelny, to jednak niszy jej rodzaj
w porównaniu z wyszym rodzajem materii teje sfery jest tak gruby czy ciki, jak w sferze
fizycznej ołów w porównaniu z najsubtelniejszym eterem.
Dlatego jeli człowiek wydatkuje dokładnie t sam ilo energii w kierunku dobra, bdzie
ona działa w o wiele subtelniejszej materii wyszych sfer i wywoła skutek wikszy co
najmniej sto lub, jeli wemiemy pod uwag najwysz moliw energi, tysic razy.
Cho moemy przyj, e dziewidziesit procent myli i uczu nierozwinitego człowieka

naley do egocentrycznych, jeli nie egoistycznych, to jednak jeeli dziesi procent ma
charakter bezinteresowny i uduchowiony, człowiek musi ju si wznie nieco wyej. W
istocie rzeczy, gdyby ilo wydatkowanej energii i skutki pozostawały w tym samym
stosunku, to ogromna wikszo ludzkoci cofałaby si dziesi kroków, robic jeden do
przodu; mielibymy wtedy do czynienia z tak szybkim upadkiem, e w cigu kilku inkarnacji
znalelibymy si w królestwie zwierzcym, z którego przedtem wyszlimy.
Ale na szczcie dla nas skutek dziesiciu procent siły skierowanej ku dobremu celowi
znacznie przewysza skutek owych dziewidziesiciu zuytych egoistycznie, i dlatego
ogólnie biorc taki człowiek uzyskuje z ycia na ycie wyrany postp.
Kto, kto moe si wykaza choby jednym procentem dobra, dokonuje małego postpu;
mona wobec tego łatwo zrozumie, e człowiek, którego bilans dokładnie si równoway,
tak e ani nie uczynił postpu, ani si nie cofnł, musiał prowadzi wyranie złe ycie;
117
natomiast, by cofn si w ewolucji, człowiek musi by niezwykle zatwardziałym

nikczemnikiem.
Niezalenie od tych rozwaa trzeba pamita, e sam Logos Sw nieodpart sił stale pcha
cały układ naprzód i wzwy i e cho ten cykliczny postp moe si nam wyda powolny, to
jednak jest on faktem, którego nie moemy lekceway, gdy w jego rezultacie człowiek,
który dokładnie równoway w sobie dobre i złe, cofa si nie do tej samej aktualnej pozycji,
lecz do relatywnie takiej samej; dlatego nawet on dokonuje niewielkiego postpu i znajduje
si w pozycji nieco korzystniejszej od tej, na któr sobie zasłuył i jak sobie przygotował.
Z tego wida jasno, e jeli kto jest na tyle głupi, by naprawd si cofa, poda przeciw
prdowi ewolucji, to musi ciko i zdecydowanie na to pracowa, czynic zło. Nie ma obawy,
e człowiek “zelizgnie si" do tyłu. S to złudzenia, pozostałe z wiary w ortodoksyjnego
diabła, który był o tyle mocniejszy od Boga, e wszystko na wiecie działało na jego korzy.
Rzeczywisto jest zupełnie inna, a wszystko obliczone na to, by człowiekowi pomaga.
ROZDZIAŁ XXIV: EGO I OSOBOWO
W Ciele mentalnym rozpatrywalimy stosunek pomidzy ego a osobowoci głównie z

punktu widzenia osobowoci. Obecnie zrobimy to z punktu widzenia ego.
Przypomnijmy najpierw główne fakty dotyczce budowy człowieka jako monady, ego i
osobowoci.
Czstka boskiego ycia, któr nazywamy monad, przejawia si w sferze atmy jako troisty
duch (zob. rys. 12). Z tych trzech aspektów jeden – sam duch – pozostaje we własnej sferze
atmy. Drugi, aspekt intuicji jako czystego rozumu, jak si go czasem nazywa, zstpuje w dół
o jeden stopie i przejawia si w materii sfery buddhi. Trzeci aspekt, aspekt inteligencji,
zstpuje o dwie sfery niej i przejawia si w wyszej czci sfery mentalnej.
To przejawienie si monady w sferach atmy, buddhi i manasu stanowi ego lub
indywidualno.
Ego z kolei przejawia si w niszych sferach jako osobowo, która jest troista; co wicej jest
dokładnym odzwierciedleniem struktury ego. Ale, jak kade odbicie, jest odwrócone.
Inteligencja, czyli wyszy manas, odzwierciedla si w niszym manasie. Czysty rozum, czyli
buddhi, odzwierciedla si w ciele astralnym; wreszcie duch atmy odzwierciedla si, co
trudniej zrozumie, w sferze fizycznej.
Istnieje zawsze łcznik, czyli linia komunikacji pomidzy wyszym “ja", czyli ego, a niszym
“ja", czyli osobowoci. Łcznik ten znany jest jako antahkarana. To sanskryckie słowo
oznacza wewntrzny organ, czyli wewntrzne narzdzie. H. P. Bławacka mówi o nim jako o
łczniku, kanale lub mocie pomidzy wyszym manasem a kama-manasem podczas
inkarnacji. Wypowiadajc si o czynniku, mogcym jednoczy kama-manas z wyszym
manasem za porednictwem niszego manasu, mówi, e niszy manas, gdy czysty i wolny od
karmy, jest antahkarana.
118
Antahkaran mona uwaa za rami wycignite pomidzy mał rozbudzon czci ego a
czci wysunit w dół – dłoni. Gdy ego i osobowo s ze sob doskonale
zharmonizowane i zjednoczone, wówczas cienka ni antahkarany przestaje istnie.
Zniszczenie jej oznacza, e ego nie potrzebuje ju narzdzia, lecz samo oddziaływa
bezporednio na osobowo: gdy jedna wola kieruje działalnoci ego i osobowoci, wtedy
nie potrzeba ju antahkarany.
Terminu antahkarana uywa si te w innym znaczeniu, a mianowicie na okrelenie całego
troistego wyszego “ja", czyli ego, gdy stanowi ono kanał lub most pomidzy monad a
niszym “ja".
We wczeniejszym okresie ewolucja człowieka polega na otwarciu tej antahkarany, czyli linii
komunikacyjnej, aby ego mogło w coraz wikszej mierze si przejawia, a w kocu
zapanowa nad osobowoci. Chodzi o to, aby osobowo nie miała odrbnych myli lub
woli, lecz była, tak jak by powinna, tylko wyrazem ego w niszych sferach, oczywicie w
tych granicach, na jakie one pozwalaj.
O łczniku midzy niszym i wyszym “ja" mówi si czsto jako o nici – nici srebrzystej, jak
przystoi emblematowi czystoci.
Serce jest w ciele fizycznym centrum dla wyszej triady, atma-buddhi-manasu, tote gdy
podczas medytacji wiadomo skupia si na sercu, wówczas jest najbardziej podatna na
wpływ wyszego “ja", czyli ego. Głowa jest siedzib psycho-intelektualnego człowieka;
skupia ona róne funkcje w siedmiu komorach, włcznie z szyszynk i przysadk. Człowiek,
który w czasie koncentracji potrafi przenie sw wiadomo z mózgu do serca, powinien te
umie zjednoczy kama-manas z wyszym manasem za porednictwem niszego manasu,
który jeli czysty i wolny od karmy, jest antahkarana. Potrafi wtedy pochwyci niektóre
impulsy wyszej triady.
Człowiek nie wywiczony nie ma łcznoci z ego; natomiast wywiczony moe si w pełni z
nim komunikowa. Pomidzy tymi dwiema skrajnociami istniej ludzie na wszystkich
szczeblach.
Czytelnik zrozumie obecnie ogromne znaczenie urzeczywistnienia tego połczenia pomidzy

wyszym i niszym “ja" oraz potrzeb doskonalenia wszystkiego, co by mogło wzmocni to
połczenie, tak aby ego i osobowo mogły stopniowo działa jako jedna istota. Ułatwienie
mu tego zadania mona uwaa za grand motif napisania tej serii czterech ksiek,
wyjaniajcych budow człowieka i rónych jego ciał, za których porednictwem on działa.
Jednake usiłujc w rozmaity sposób zrozumie i oceni wielk rónic, jaka istnieje
pomidzy punktem widzenia osobowoci i ego, powinnimy zawsze pamita, jak to
wielokrotnie powtarzalimy, e istnieje tylko Jedna wiadomo; czsto jednak wyranie
czujemy dwie, i to kae nam si zastanawia, czy ego jest całkiem oddzielone od fizycznego
ciała. Musimy zrozumie, e ta pozorna rónica ma przyczyn tylko w ograniczeniach
poszczególnych noników.
Nie powinnimy wic sobie wyobraa, e w człowieku istniej dwie istoty. Nie ma niszego
“ja" jako oddzielnej istoty lecz, jak widzielimy, ego wkłada czstk siebie w osobowo, aby
móc dowiadcza wibracji niszych sfer.
119
O zasadniczej jednoci niszego i wyszego manasu naley zawsze pamita. Dla wygody
odróniamy je, ale rónica pomidzy nimi jest rónic funkcji, a nie ich natury. Niszy manas
stanowi jedno z wyszym manasem, tak jak promie stanowi jedno ze słocem.
Drobna czstka ego, skierowana w dół do osobowoci, jest punktem wiadomoci, który
jasnowidzcy widz jako poruszajcy si w człowieku. Zgodnie z jednym systemem
symboliki jest to złoty człowiek wielkoci kciuka, przebywajcy w sercu. Inni natomiast
widz go raczej w postaci promiennej gwiazdy wiata.
Człowiek moe zatrzymywa t gwiazd wiadomoci tam, gdzie zechce, to znaczy w kadej
z siedmiu głównych czakr lub orodków ciała. Które z tych miejsc jest najbardziej naturalne
dla człowieka, zaley głównie od typu lub “promienia", a by moe te od jego rasy i
podrasy.
Ludzie pitej rasy głównej niemal zawsze utrzymuj t wiadomo w mózgu, w centrum
zalenym od przysadki. Zdarzaj si jednak ludzie innych ras, którym w sposób naturalny
łatwiej jest utrzymywa t wiadomo w sercu, gardle lub splocie słonecznym.
Gwiazda wiadomoci jest zatem reprezentatywnym ego w niszych sferach; a e przejawia

si za porednictwem niszych noników, nazywamy j osobowoci, człowiekiem, jakiego
znaj jego przyjaciele tu na dole.
Chocia, jak powiedzielimy, ego stanowi tylko czstk monady, to jednak jako ego w ciele
przyczynowym jest czym zupełnym, nawet jeli jego zdolnoci s nierozwinite; natomiast
w osobowoci mamy tylko lad jego ycia.
Co wicej, cho u zwykłego człowieka wiadomo ego w jego własnej sferze jest tylko
czstkowa i mglista, to jednak – jeli jest aktywna – zawsze znajduje si po stronie dobra,
gdy pragnie tego, co sprzyja jego ewolucji jako duszy.
W istocie rzeczy niezmiennym pragnieniem ego jest postp, rozwój wyszego “ja" oraz
zharmonizowanie niszych ciał jako jego narzdzi.
adna z myli uwaanych przez nas za złe nie jest moliwa dla ego, gdy kada cecha
rozwinita w ego jest czysta. Jeli na przykład t cech jest miło, to nie kala jej zazdro,
zawi czy sobkostwo. Stanowi ona odbicie boskiej miłoci w stopniu, do jakiego zdolne jest
ego na swym poziomie.
Co wicej, ego nigdy nie jest skłonne do zła. Nie podlega ono złudzeniom, ale jest całkiem
jasne, e w pewnych kwestiach nie ma rozeznania; przecie celem inkarnacji jest włanie
usunicie tej niewiedzy.
Ale jak widzielimy, ta czstka ego, któr skierowało ono w wiat niszej materii, staje si w
niej tak ywo i głboko wiadoma, e myli i działa tak, jakby była oddzieln istot;
zapomina, e przynaley do nie do rozwinitej, lecz o wiele szerszej wiadomoci ego i
prowadzi sprawy ycia na własny rachunek, stara si postpowa tak, jak jej si podoba, a nie
tak, jak tego chce ego.
120
Co wicej, ego przy wszystkich swych wielkich zdolnociach jest o wiele mniej dokładne ni
umysł, a osobowo cenica nade wszystko zdolnoci rozpoznawcze niszego umysłu, które
ma włanie rozwija, czsto zaczyna lekceway o wiele wysze, lecz bardziej mgliste “ja"
oraz nabiera zwyczaju mylenia o sobie jako o czym niezalenym od ego.
Moemy tu zauway, e w toku całej naszej ewolucji zawsze grozi człowiekowi

niebezpieczestwo utosamiania si z t spraw lub z tym ciałem, którego jest najbardziej
wiadome.
Std te, jak to widzielimy, niekiedy si wydaje, e czstka działa przeciw całoci; ale
człowiek, który ma wiedz, odrzuca to złudzenie i przez ostr a yw wiadomo czstki
siga ku ukrytej za ni prawdziwej wiadomoci, która na razie jest jeszcze tak mało
rozwinita. Sinnett nazywał to oddawaniem hołdu wyszemu “ja".
Wiemy ju, e z natury rzeczy nie moe by zła w ciele przyczynowym lub w ego. Jeli
jednak istnieje w ciele przyczynowym jaka luka, wówczas jest moliwe, e nisze ciała
podejm złe działania. Tak na przykład elemental astralny moe opta człowieka i skłoni go
do popełnienia zbrodni. W takim wypadku ego nie jest jeszcze dostatecznie rozbudzone, by
wkroczy i temu zapobiec; moe te nie rozumie, e namitno lub dza ciała astralnego
potrafi zmusi nisze “ja" do popełnienia zbrodni. Zło zatem nie pochodzi od wyszego “ja",
cho ma ródło w pewnym jego “braku"; gdyby bowiem ego było bardziej rozwinite, to
powstrzymałoby człowieka na krawdzi złej myli i do zbrodni by nie doszło.
U zwyczajnego człowieka ego nie ma wielkiej władzy nad osobowoci ani nie moe mu
przekaza jasnego wyobraenia o swym celu; w rezultacie, jak widzielimy, mała czstka ego,
jak znajdujemy w osobowoci, przyzwyczaja si do chodzenia własnymi drogami i
posiadania własnych opinii. Osobowo rozwija si przez dowiadczenie, które jest
przekazywane do ego, ale razem z tym rzeczywistym rozwojem gromadzi ona duo materiału,
który nie zasługuje na uwag. Zdobywa wiedz, ale równie przesdy, które w ogóle nie s
wiedz. Nie uwalnia si całkowicie od tych przesdów – w zakresie wiedzy, uczucia i
działania – dopóki człowiek nie osignie poziomu Adepta. Stopniowo człowiek odkrywa w
sobie te przesdy i wydobywa si z nich, ale zawsze doznaje wielu ogranicze, od których
ego jest zupełnie wolne.
Rodzice i nauczyciele mog bardzo duo zrobi dla ego w okresie niemowlctwa i wczesnego
dziecistwa, by dopomóc mu w opanowaniu jego ciał i posługiwaniu si nimi. Ogromna to
rónica, czy najpierw zostan obudzone dobre, czy te złe zarodki w ciałach dziecka. Jeli
dziki wielkiej troskliwoci przed urodzeniem i przez kilka lat po narodzinach dziecka
rodzice potrafi pobudza tylko dobre jego skłonnoci, wówczas ego bdzie mogło łatwo
wypowiada si w tym kierunku; powstanie zdecydowany nawyk. Jeli potem pojawi si
impuls do złego, to napotyka opór duego momentu bezwładnoci w kierunku dobra, którego
impuls ten nie bdzie mógł przezwyciy. Istnieje naturalna, silna odraza do zła, dziki
której działanie ego jest o wiele łatwiejsze.
Podobnie, jeli najpierw zostan rozbudzone złe skłonnoci, wówczas kady impuls w
kierunku dobra musi walczy z predyspozycj do złego. Poniewa w tym wypadku
osobowo zasmakowała w złym, istnieje w niej gotowo do ulegania złemu impulsowi i do
pobłaania sobie.
121
U przecitnego człowieka istnieje stałe napicie pomidzy ciałem astralnym i mentalnym,

przy czym adne z nich nie jest wcale zharmonizowane z ego ani te przygotowane do
działania jako jego narzdzie. Niezbdne jest oczyszczenie osobowoci, jak równie otwarcie
i poszerzenie przewodu pomidzy ni i ego.
Dopóki to si nie stanie, osobowo bdzie patrze na kadego i na wszystko ze swego bardzo
ograniczonego punktu widzenia. Ego nie moe wiedzie, co si naprawd dzieje; dostrzega
tylko zniekształcony obraz osobowoci, która działa podobnie jak kiepskie soczewki,
zniekształcajce bieg promieni wietlnych i powodujce, e obraz na fotografii jest zamazany,
niewyrany i nierówny.
Dlatego u wikszoci ludzi ego nie moe odczuwa zadowolenia z osobowoci, dopóki nie
znajdzie si ona w wiecie niebiaskim. Ego odrónia prawd od fałszu; rozpoznaje prawd,
gdy j widzi, a odrzuca fałsz. Na ogół jednak, gdy spoglda w dół w osobowo, znajduje
tak dziwaczn mieszanin niekonsekwentnych mylokształtów, e nie moe rozpozna
niczego wyranie. Odwraca si wtedy w rozpaczy i postanawia czeka na okres uspokojenia
w wiecie niebiaskim, zanim spróbuje wydoby fragmenty prawdy z tego chaosu. W
spokojniejszych warunkach dewakanu, gdy ju kolejno wygasły emocje oraz myli minionego
fizycznego ycia i gdy ukazuj si one w ywym wietle tego subtelniejszego wiata, mog
by dokładnie zbadane; mieci zostaj wtedy odrzucone, a to, co ma warto, zachowane.
Ucze powinien oczywicie stara si stworzy te warunki jeszcze podczas ycia fizycznego,
przez oczyszczenie osobowoci i zharmonizowanie jej z ego, czyli dusz.
Chocia ego znajduje niewtpliwie tylko bardzo czstkowy wyraz w swym ciele fizycznym,
to jednak byłoby niecisłoci, gdyby si powiedziało, e jest od tego ciała odłczone. Jeli
wyobrazimy sobie ego jako jakie ciało stałe, a sfer fizyczn jako płaszczyzn, a potem, e
ciało to zostało połoone na płaszczynie, to figura płaska złoona z punktów zetknicia si
ciała stałego z płaszczyzn bdzie niewtpliwie tylko czciowym obrazem ciała stałego.
Gdyby nastpnie kładziono na płaszczynie róne strony ciała stałego, to otrzymalibymy
obrazy, które si bardzo od siebie róni. Kady z nich byłby niedoskonały i czstkowy, gdy
ciało stałe miałoby wtedy jeszcze jeden wymiar, którego adn miar nie mona by było
przedstawi na płaszczynie.
W odniesieniu do zwykłego człowieka otrzymamy do dokładny obraz faktów, jeli

przyjmiemy, e ciało stałe ma wiadomo ograniczon do punktów zetknicia si z
płaszczyzn. Niemniej wyniki uzyskane przez tak ograniczon wiadomo stan si
własnoci ciała stałego jako całoci i bd obecne w kadym jego przejawie, nawet jeliby
si powanie rónił od poprzednich przejawów.
Gdy ego jest jeszcze nierozwinite, wówczas moe odpowiada tylko na bardzo nieliczne z
niezmiernie subtelnych wibracji wyszej sfery mentalnej, które zwykle przez nie przechodz,
nie oddziałujc na nie wcale. Z pocztku potrzebne s potne i stosunkowo brutalne
wibracje, aby mogło ono je odczu; poniewa nie ma takich wibracji w jego własnej sferze,
musi skierowa czstk siebie w nisze sfery, aby tam je znale.
Dlatego pełn wiadomo ma ono z pocztku tylko w najniszych i najciszych ze swych

ciał, a jego uwaga ogniskuje si przez długi czas w sferze fizycznej; tote cho sfera ta jest
122
duo nisza od jego własnej i daje mu o wiele mniejszy zakres działania, to jednak w owym
wczesnym okresie odczuwa ycie o wiele silniej, gdy w niej działa.
Gdy wiadomo zwiksza si i rozszerza swój zakres, wówczas ego zaczyna stopniowo
działa w materii o jeden stopie wyszej, to znaczy w astralnej. Póniej, gdy ego nauczy si
działa w sferze astralnej, zacznie równie si wyraa w materii ciała mentalnego. Jeszcze
póniej celem jego wysiłku bdzie osignicie równie pełnej sprawnoci w materii ciała
przyczynowego w wyszej czci ciała mentalnego, tak jak przedtem było to jego celem w
sferze fizycznej.
Gdy ego jest dostatecznie rozwinite, by przej pod bezporedni wpływ którego z
Mistrzów, wówczas rozmiary tego wpływu na osobowo zale od połczenia pomidzy
osobowoci i ego; jest ono rozmaite w poszczególnych przypadkach; w istocie rzeczy
odgrywa wtedy rol nieskoczona rónorodno ludzkiego ycia.
Gdy siła duchowa opromienia ego, wówczas zawsze musi z niej co spłyn do osobowoci,
poniewa nisze “ja" jest złczone z wyszym, podobnie jak dło jest połczona z ciałem za
pomoc ramienia. Ale osobowo moe otrzyma tylko tyle, ile sama jest zdolna odebra.
Wchodzi tu w gr jeszcze jeden wany czynnik. Mistrz oddziaływa czsto na własnoci ego,
które w osobowoci s jeszcze niewidoczne i wskutek tego bardzo mało z tego wpływu
dochodzi do osobowoci. Wiemy, e do ego mog by przekazane tylko te dowiadczenia
osobowoci, które s zgodne z jego natur i zainteresowaniami; tak samo tylko te impulsy, na
które potrafi odpowiedzie osobowo, mog znale w niej wyraz. Musimy równie
pamita, e o ile ego stara si eliminowa to, co materialne, a odbiera to, co duchowe, o tyle
ogóln skłonnoci osobowoci – przynajmniej we wczesnym okresie rozwoju – jest
pomijanie tego, co duchowe, a odbieranie tego, co materialne.
Jasnowidzcy moe niekiedy obserwowa działanie tych wpływów. Tak na przykład pewnego
dnia moe zauway, e pewna charakterystyczna cecha osobowoci jest bardzo wzmoona
bez jakiejkolwiek zewntrznej przyczyny. Wyjanienie czsto znajdujemy w tym, co si
dzieje na jakim wyszym poziomie – w budzeniu tej cechy ego. Człowiek moe na przykład
stwierdzi w sobie wielki przypływ miłoci i powicenia, i nie potrafi wyjani w sferze
fizycznej, dlaczego tak si dzieje. Przyczyn tego jest zazwyczaj pobudzenie ze strony ego,
cho z drugiej strony moe te si zdarzy, e ego w danej chwili zainteresowało si w
szczególny sposób osobowoci.
Stosunek pomidzy uczniem i jego Mistrzem nie jest wcale niepodobny do stosunku midzy
osobowoci i ego. Tak jak ego skierowało swoj czstk do osobowoci i wyraa si przez
ni, chocia w sposób niedoskonały, tak te w ten sam sposób ucze reprezentuje Mistrza;
jest te Mistrzem, ale pozostajcym pod wpływem ogromnych ogranicze, na które składaj
si nie tylko warunki niszych sfer, lecz oczywicie równie osobowo ucznia, która nie
została wcale przezwyciona.
Co wicej, jeli nawet ego ucznia osignło doskonał władz nad swymi niszymi ciałami, to
jednak nadal istnieje rónica pomidzy wielkoci ego ucznia i Mistrza. Ego ucznia jest
oczywicie mniejsze ni Mistrza, któremu słuy, i dlatego moe go reprezentowa tylko
czciowo.
123
Medytacja stanowi metod przycigania uwagi ego; uprawiajc j naley jednak pamita, e
zamiast stara si dotrze do ego i ciga je w dół do osobowoci, powinnimy sign do
jego wyszej działalnoci. Medytacja na pewno przyciga oddziaływania z góry i zawsze
jest skuteczna, nawet jeli w sferze fizycznej wydaje si nudna i pozbawiona zapału. Uczucie
nudy moe wynika std, e ego zwrócone jest wzwy i wskutek tego nie posyła energii do
osobowoci.
Medytacja i studiowanie duchowych zagadnie podczas ycia ziemskiego maj niewtpliwie

duy wpływ na ycie ego; jeli jest bowiem sumiennie prowadzona, otwiera przewód
pomidzy osobowoci a ego i utrzymuje go. Naley jednak pamita, e fizyczna medytacja
słuy bezporednio nie ego, lecz wiczeniu rónych ciał, aby mogły by przewodem dla ego.
W istocie rzeczy podczas fizycznej medytacji ego traktuje osobowo na ogół tak jak zwykle
– odnosi si do niej z lekk pogard. Siła spływajca w dół pochodzi zawsze od ego;
poniewa jednak stanowi tylko mał czstk, daje jednostronne wyobraenie o rzeczy.
U zwykłego człowieka, który nie bierze powanie spraw ducha, osobowo z ego łczy tylko
nitka; przewód ten jest czsto tak cienki, e nieraz wydaje si niemal zatkany. W
szczególnych okolicznociach, na przykład przy tak zwanym nawróceniu, siła moe si
ponownie przebi. U osób bardziej rozwinitych pomidzy ego i osobowoci przepływa
pewna stała siła.
Rozwaania te powinny nas nauczy, e adn miar nie mona osdza ego na podstawie
jego przejawienia si w osobowoci. Tak na przykład ego człowieka bardzo praktycznego
moe w sferze fizycznej dokonywa bez porównania wicej ni inne o wiele bardziej
rozwinite, których energia jest skupiona niemal wyłcznie na poziomie przyczynowym lub
buddhicznym. Dlatego ludzie, którzy sdz tylko na podstawie przejawów w wiecie
fizycznym, oceniajc rozwój innych osób, czsto si myl.
Kade kolejne zstpienie ego w nisze sfery jest tak ogromnym ograniczeniem, e człowiek, z
którym si spotykamy w sferze fizycznej, jest w najlepszym razie czstk czci, a jako
przejawienie rzeczywistego człowieka nie moe nam dostarczy niczego, co choby w duym
przyblieniu dawało wyobraenie, czym bdzie przy kocu swej ewolucji.
Dopóki człowiek nie potrafi widzie ego, nie ma pojcia, jak wielkie jest ono w
rzeczywistoci, o ile jest mdrzejsze i mocniejsze ni wcielona istota. Najwikszy wity nie
zdoła nigdy wyrazi w pełni swego ego; w wyszej sferze jest on jeszcze wikszym witym,
ni kiedykolwiek moe nim by tu na ziemi. Jest jednak w tej wspaniałoci nieokrelony.
Istniej trzy drogi, na których ego moe si rozwija i wpływa na ycie:
1. Droga uczonego i filozofa – rozwijaj oni nie tylko niszy, ale i wyszy umysł, dziki
czemu dua ilo bardziej abstrakcyjnej i szerszej myli dociera do ich wiadomoci. Rozwój
wiadomoci buddhicznej nastpi u nich póniej.
2. Metoda posługujca si wyszymi uczuciami, takimi jak miło, samooddanie czy
współczucie – dziki czemu budzi si w duej mierze pierwiastek buddhi, cho nie rozwija si
specjalnie porednie ciało przyczynowe. Niemniej wywiera ona wpływ na ciało przyczynowe,
gdy rozwój buddhi oddziaływa na nie bardzo silnie. Ludzie idcy t drog nie zawsze
124
rozwijaj nonik buddhi, ale posługiwanie si wyszymi uczuciami wywołuje niewtpliwie
wibracje w buddhicznej materii, pobudza nierozwinity jeszcze buddhiczny nonik, tak i
liczne jego wibracje dochodz w dół do ciała astralnego i na nie oddziałuj. W ten sposób
moe dociera do człowieka znaczna ilo siły ze sfery buddhi, zanim jeszcze nonik
buddhiczny w pełni si rozwinie.
3. Metoda pobudzajca do działania wol, przy czym ciało fizyczne reaguje w pewien sposób
na materi atmiczn. Jest ona mniej zrozumiała; bardzo mało wiadomo o sposobie jej
działania.
Wikszo uczniów posługuje si metod powicenia i ywego współczucia w stosunku do

blinich.
Zaawansowane w rozwoju ego moe czasem nie zwraca uwagi na swoje ciało, gdy wszelki
wkład w osobowo oznacza odpowiedni ubytek w ego; dlatego czasem ałuje ono tego
rodzaju wydatkowania siły. Ego moe si nieco zniecierpliwi i w pewnym stopniu wycofa z
osobowoci; zawsze jednak w takim wypadku istnieje przepływ midzy ego i osobowoci,
niemoliwy u przecitnego człowieka, u którego czstka ego zostaje umieszczona na dole i
musi sama o siebie dba, cho nie jest całkowicie odcita. Na poziomie dalej posunitego
rozwoju istnieje jednak stała komunikacja pomidzy ego i t czstk. Ego moe zatem si
wycofa, kiedy zechce, i pozostawi bardzo skromn reprezentacj prawdziwego człowieka.
Jak widzimy, stosunek midzy niszym i wyszym “ja" moe si bardzo zmienia w
zalenoci od stopnia rozwoju ludzi.
Ego zajte własnymi sprawami w swej sferze moe chwilowo zapomnie o osobowoci i nie
zwraca na ni uwagi, podobnie jak nawet dobry i roztropny człowiek moe niekiedy pod
szczególnym naporem rónych spraw zapomnie o swym koniu czy psie. Gdy to si zdarzy,
osobowo niekiedy przypomina o swym istnieniu, popełniajc jakie głupstwo, które
powoduje powane cierpienie.
Mona zauway, e czasem po dokonaniu jakiej szczególnej pracy, wymagajcej w duym

stopniu współdziałania ego – jak na przykład podczas wykładu przed liczn publicznoci –
ego wycofuje sw energi i pozostawia jej tak mało osobowoci, e ta czuje si raczej
przygnbiona. Czasem uznawało ono, e wykonywana praca ma pewne znaczenie i dlatego
dostarczało nieco wicej siły, ale potem pozostawiało nieszczsn osobowo w stanie
depresji.
Powinnimy zawsze pamita, e ego kieruje w dół do osobowoci tylko bardzo mał swoj
czstk; a e wpltuje si ona stale w sprawy, które jako błahe dalekie s od ogólnej
działalnoci ego, nie zwraca ono wikszej uwagi na nisze ycie osobowoci, jeli nie zdarzy
si nic niezwykłego.
Fizyczne ycie przecitnego człowieka i wiata mało interesuje ego i tylko od czasu do czasu,
kiedy dzieje si co naprawd wanego, zwraca ono na nie uwag i czerpie z tego to, co ma
jak warto.
Przecitny człowiek przez ponad połow swego czasu nie jest wcale wiadomy rzeczywistego
i wyszego ycia. Jeli kto narzeka, e ego zwraca na niego za mało uwagi, powinien zada
sobie pytanie, ile on sam powica uwagi swemu ego. Jeli pragnie przycign uwag ego,
125
musi si postara, aby osobowo była dla niego uyteczna. Gdy zacznie powica
wikszo swych myli sprawom wyszym, inaczej mówic, gdy zacznie naprawd y,
wówczas ego skłonne bdzie zwraca na niego wiksz uwag.
Ego ma pełn wiadomo, e pewna niezbdna cz jego ewolucji moe si dokona tylko
za porednictwem osobowoci, w jej ciałach: mentalnym, astralnym i fizycznym, a wic musi
jej powici nieco czasu i podporzdkowa swej władzy. Zadanie to moe by czsto niezbyt
przyjemne.
Jeli przyjrzymy si osobowociom dokoła siebie, ich ciałom fizycznym zatrutym
narkotykami, ich ciałom astralnym cuchncym dzami oraz ich ciałom mentalnym nie
interesujcym si niczym poza pienidzmi i ewentualnie brutalnym sportem, to nietrudno
bdzie nam zrozumie, dlaczego ego obserwujc to wszystko ze swej wysokoci moe
zdecydowa si na odłoenie powaniejszego wysiłku do innej inkarnacji, w nadziei e
przyszły układ ciał bdzie bardziej podatny na jego wpływ ni te ciała, na które obecnie
patrzy z przeraeniem. Moemy sobie wyobrazi, e mówi sobie: Nic nie mog z nimi
pocz; moe wiksz szans bd mie nastpnym razem; gorzej chyba ju by nie moe, a
tymczasem mam tu waniejsze sprawy.
Nierzadko podobna sytuacja zdarza si we wczesnym okresie nowej inkarnacji. Jak ju
wiemy, od chwili narodzin dziecka ego unosi si nad nim i stara si oddziaływa na jego
rozwój. Na ogół jednak a do mniej wicej siódmego roku ycia, kiedy to w praktyce koczy
si działalno karmicznego elementala, zwraca na nie mał uwag.
Rónice midzy dziemi s jednak tak due, e równie stosunki pomidzy ego i osobowoci
s bardzo róne. Osobowo niektórych dzieci jest ywa i łatwo reaguje, podczas gdy u
innych tpa i niesforna. Gdy u dziecka wystpuje dua tpota i słabo reakcji, wówczas ego
czsto przestaje si nim interesowa w nadziei, e kiedy podronie, stanie si bystrzejsze i
bdzie lepiej reagowa.
Decyzja taka moe si wydawa niemdra, bo jeli ego zaniedbuje sw obecn osobowo,
jest mało prawdopodobne, e nastpna bdzie lepsza; a jeli pozwala, aby ciało dziecka
rozwijało si pozbawione jego wpływu, to niepodane cechy, które ju si pojawiły, mog
si jeszcze bardziej umocni, zamiast zanikn. Nie mamy jednak naleytych podstaw do
wydawania sdu, gdy nasza znajomo problemu jest zgoła niedoskonała i nie moemy
wnikn w te wysze sprawy, którymi si ego zajmuje.
Na tej podstawie mona zrozumie, e niepodobna w sposób cisły oceni miejsce w ewolucji
człowieka, którego znamy w sferze fizycznej. Przyczyny karmiczne mog wytworzy bardzo
udan osobowo, cho ego ma za sob tylko umiarkowany stopie rozwoju, lub wytworzy
osobowo gorsz i wadliw, cho ego jest stosunkowo zaawansowane w rozwoju.
Gdy ego postanowi energicznie zaj si swoj osobowoci, wówczas potrafi wywoła
wielk zmian. Nikt, kto osobicie nie badał tej sprawy, nie moe sobie wyobrazi, jak
zadziwiajca, jak nagła i radykalna moe by ta zmiana, gdy warunki s korzystne – to
znaczy, gdy ego jest dostatecznie silne, a osobowo nie jest nieuleczalnie wystpna –
szczególnie wtedy, kiedy podejmuje ze swej strony zdecydowany wysiłek, by sta si
doskonałym wyrazem ego i by dla niego pocigajc.
126
By zrozumie, e jest to moliwe, trzeba koniecznie spojrze na t spraw z dwóch punktów

widzenia. Wikszo z nas, tu na dole, jest przede wszystkim osobowoci – mylimy i
działamy wyłcznie jako osobowo; wiemy jednak, e w rzeczywistoci kady z nas jest ego,
a ci, którzy dziki medytacji w cigu wielu lat stali si wraliwsi na subtelne oddziaływania,
czsto maj wiadomo interwencji wyszego “ja".
Im bardziej wyrabiamy w sobie nawyk utosamiania si z ego, tym janiejszy i rozsdniejszy
jest nasz pogld na problemy ycia. Jeli jednak czujemy, e jestemy osobowoci, to
oczywicie naszym obowizkiem jest otworzy si na ego i wytrwale rozwija w sobie takie
wibracje, które mog by dla niego uyteczne. Powinnimy uzyska pewno, e mu nie
przeszkadzamy, e zawsze staramy si postpowa jak najlepiej dla niego.
Poniewa egoizm oznacza wzmocnienie osobowoci, pierwszym naszym krokiem powinno

by uwolnienie si od tej wady. Po wtóre, umysł nasz powinien wypełnia si wzniosł
myl, kiedy bowiem stale zajmuje si niszymi sprawami – nawet jeli s one na swój
sposób godne – ego nie moe posługiwa si nim jako swym przewodem.
Gdy ego podejmuje prób, wyciga w dół swój palec wskazujc drog, powinnimy to
przyj z zapałem i podporzdkowa si jego nakazom, tak aby mogło coraz pełniej panowa
nad umysłem i w ten sposób posi swe dziedzictwo w tych niszych sferach.
Osobowo powinna sta z boku i pozwoli, by jako “wojownik" walczyło ego. Musi jednak
dba o to, by oddawa si pracy, a nie myli o osobistym w niej udziale lub roli. Człowiek
powinien zawsze pamita, e to ego w nim działa.
Chocia nieokrelono ego, jeli nie jest ono jeszcze rozwinite, nie wskazuje okrelonej
linii działania, to jednak moe skierowa w dół do osobowoci sw energi i umoliwi jej o
wiele lepsze działanie.
Ale jeli człowiek (osobowo) nie bdzie szukał ego, jeli si z nim rozminie, wówczas nie
ma dla niego osłony ni zabezpieczenia. Mózg mu si zmci, serce ogarnie niepewno, a w
kurzawie bitwy wzrok i zmysły zwiod, tak i nie zdoła odróni przyjaciół od wrogów. Tak
si dzieje, gdy osobowo nie szuka wyszego kierownictwa ego.
Poszukiwanie przez osobowo wyszego kierownictwa ego jest krokiem niezbdnym dla
człowieka, który zamierza wej na ciek prowadzc do wtajemniczenia; podczas
wtajemniczenia nisze i wysze “ja" jednocz si, czy raczej mniejsze zostaje wchłonite
przez wiksze, wskutek czego nie pozostaje w osobowoci nic, co by reprezentowało ego, bo
nisze jest wtedy tylko wyrazem wyszego. T spraw zajmiemy si szerzej w rozdziale
XXIX, który dotyczy wtajemniczenia.
Jest wic oczywiste, e osobowo powinna stara si osign to, czego pragnie ego i
zapewni mu takie moliwoci, jakich ono chce. Studiowanie wewntrznych zagadnie, jak o
tym była mowa, oraz prowadzenie duchowego ycia budzi ego i przyciga jego uwag.
Przypumy dla przykładu, e główn metod przejawiania si pewnego ego jest uczucie.
Wówczas chce ono, aby ta cecha wybijała si w osobowoci; jeli wobec tego osobowo
stara si przeywa silne uczucia miłoci i w tym si specjalizuje, to ego kieruje do niej
wicej siły, poniewa znajduje w niej włanie to, czego pragnie.
127
W człowieku pierwotnym jego “ja" przejawia si we wszelkiego rodzaju uczuciach i

namitnociach, których ego nie moe aprobowa; człowiek rozwinity nie ma innych uczu
prócz tych, które sam wybierze. Zamiast da si ponosi uczuciom i traci grunt pod nogami,
po prostu dokonuje wród nich selekcji. Moe na przykład powiedzie: miło jest dobr
rzecz, chc wic odczuwa miło. Dobr rzecz jest samooddanie. Współczucie jest pikne;
bd wic odczuwał współczucie. Czyni to wiadomie, z wyran intencj. W ten sposób
uczucia pozostaj pod władz umysłu, a umysł wyraa ciało przyczynowe, dziki czemu
człowiek bardzo si zblia do stanu zupełnej jednoci wyszego i niszego “ja".
Zwizek pomidzy ego i ciałem mentalnym ma jak najwiksze znaczenie i naley dokłada
wszelkich sił, aby był ywy i czynny. Ego bowiem jest sił stojc poza ciałem mentalnym i
czyni uytek z cech i zdolnoci osobowoci. By móc o czym pomyle, musimy najpierw to
zapamita; abymy mogli co zapamita, musimy na to zwróci uwag, a zwrócenie uwagi
oznacza zstpienie ego do jego ciał, aby za ich porednictwem patrze.
Niejeden człowiek majcy subtelne ciało mentalne i sprawny mózg mało z nich korzysta,
poniewa niewiele interesuje si yciem; ego zwraca za mało uwagi na inne sfery ycia i
wobec tego jego noniki buntuj si i działaj jak chc. Jak ju mówilimy, naley stworzy
dla ego warunki, jakich ono potrzebuje, a nie bdzie powodu do narzekania na brak
odpowiedzi z jego strony.
Jak si okazuje, nie mona przekaza ego aktualnych dowiadcze osobowoci, ale ich tre
jest w stanie do niego dotrze. Ego nie troszczy si o szczegóły, ale chce mie esencj
dowiadczenia. Wobec tego bardzo mało przey przecitnego człowieka jest dla ego
przydatne.
System przekazywania wzwy wyników z niszego wiata, a nie szczegółów dowiadczenia,

działa przez cały czas a do osignicia poziomu Adepta.
Czytelnik postpi słusznie kierujc si wskazówk podan w wietle na ciece: patrz na ego
i niech ono walczy poprzez ciebie; równoczenie pamitaj zawsze, e ty jeste ego. Dlatego
utosamiaj si z nim i staraj si, by nisze ustpowało wyszemu. Jeli nawet wielokrotnie
upadasz, nie ma powodu, by upada na duchu; nawet upadek jest w pewnej mierze
osigniciem, gdy dziki temu uczymy si i jestemy mdrzejsi, spotykajc si z nastpnym
problemem. Nikt nie oczekuje, e zawsze wszystko bdzie si nam udawało, ale zawsze
powinnimy si stara działa jak najlepiej.
Naley te pamita, e ego złczyło si z osobowoci, poniewa odczuwa głód lub
pragnienie (triszn) ywego dowiadczenia. W miar jak człowiek si rozwija, głód ten
stopniowo słabnie, a niekiedy, gdy ego jest zaawansowane w rozwoju i wraliwsze na
przyjemnoci oraz działania we własnej sferze, człowiek popada w drug skrajno –
zaniedbuje osobowo schwytan w kleszcze karmy i pogron w warunkach, które dla ego
s pełne smutku i nudne, poniewa czuje ono, e ju z nich wyrosło.
To zmniejszenie si pragnienia dokonuje si po osigniciu pewnego stopnia rozwoju

osobowoci. Gdy człowiek uzyskuje pełn wiadomo w sferze astralnej, wówczas sfera
fizyczna zaczyna mu si wydawa nudna i nieciekawa; po osigniciu niszego wiata
mentalnego człowiek stwierdza, e wiat astralny jest mroczny i mtny; z kolei nisza cz
128
wiata mentalnego przestaje go pociga, gdy jego udziałem zaczyna by o wiele ywsze i
wietlistsze ycie w ciele przyczynowym.
Jak ju to podkrelałem trzeba zawsze pamita, e wiadomo jest jedna; dlatego byłoby
całkowitym błdem wyobraenie sobie, e ego, czyli wysze “ja" jest czym “w górze",
czym zasadniczo nam obcym i wobec tego trudno do niego dotrze. Czsto mówimy o
ogromnym wysiłku potrzebnym, aby dotrze do wyszego “ja"; kiedy indziej o natchnieniu,
które spływa do nas z wyszego “ja". Popełniamy wówczas zasadnicz pomyłk,
utosamiajc si z tym, czym nie jestemy, zamiast z tym, czym w istocie swej jestemy.
Pierwszym warunkiem duchowego osignicia jest pewno, ponad wszelk wtpliwo, e
jestemy ego, czyli wyszym “ja"; drugim warunkiem jest pełnia zaufania we własne siły oraz
odwaga swobodnego posługiwania si nimi.
Wobec tego zamiast uwaa wiadomo osobowoci za zwykł i normaln, powinnimy j

uzna za anormaln i nienaturaln, natomiast ycie ego za swoje prawdziwe ycie, od którego
z powodu nieustannego wysiłku trzymamy si z dala.
Taki powinien by nasz stosunek do poszczególnych ciał w codziennym yciu. Nie naley
wic pozwala ciału fizycznemu, by działało na własny rachunek, lecz trzeba je wiadomie i
celowo wiczy w posłuszestwie w stosunku do nakazów ego. W ten sposób dokona si to,
co filozofowie hermetyczni nazywali regeneracj ciała. Stanowi to istotn zmian, gdy po jej
dokonaniu załamuje si na zawsze dominacja fizycznego ciała nad wiadomoci i ciało staje
si narzdziem ego.
Podobna zmiana powinna si dokona w odniesieniu do ciała astralnego. Zamiast pozwala,
by wiat uczu oddziaływał na ego i wyznaczał jego działalno, ego powinno samo
rozstrzyga i postanawia, jakie uczucia chce podtrzymywa i jakim uczuciom pozwala
promieniowa ze swego ciała astralnego. W ten sposób wiadomo ego uwalnia si od ciała
astralnego, które podporzdkowuje si yczeniom ego.
Moe najistotniejsze ze wszystkiego jest panowanie nad ciałem mentalnym, gdy myl jest
przejawieniem najwyszej Twórczej Energii. Nie powinnimy nigdy dopuszcza, by nasze
myli były wywoływane czym z zewntrz; powinny by tworzone rozmylnym i wiadomym
działaniem ego.
Wielkie niebezpieczestwo kryje si w niezdyscyplinowanej wyobrani. Gdyby nie

wyobrania, zewntrzne przedmioty pragnie nie miałyby adnej władzy nad nami. Dlatego
ego powinno całkowicie zapanowa nad wyobrani i pozwala na jej działanie tylko w
wyznaczonym kierunku.
Nie kontrolowana wyobrania działa równie jako potny czynnik podminowujcy i

osłabiajcy wol. A nazbyt czsto po dokonaniu jakiego postanowienia pozwalamy
wyobrani, by zajmowała si nieprzyjemnymi aspektami powzitej decyzji, a wreszcie wyda
si nam ona tak nieprzyjemna, e w ogóle porzucimy myl o jej realizacji. Szekspir wyraził t
głbok psychologiczn prawd w słowach Hamleta: Przyrodzona barwa decyzji blednie pod
wpływem myli.
129
eby temu zapobiec, wola i uwaga powinny by nieodwracalnie skupione na zadaniu, które
mamy wykona, a nie na trudnociach ani przykrociach, z którymi spodziewamy si spotka.
Dodawajmy sobie odwagi przez stałe utwierdzanie si, powiedział Emerson.
Analizujc rzecz dalej, powinnimy odrzuci rozpowszechnione wyobraenie, e wola czego

dokonuje, e osigamy co dziki wysiłkowi woli. Działanie i wykonywanie czego nie jest
funkcj woli, lecz całkiem innego aspektu ego, mianowicie twórczej aktywnoci.
Wola jest władc lub królem, który powiada: to naley zrobi, jednak sam tego nie robi. Z
punktu widzenia psychologicznego wola jest zdolnoci skupienia wiadomoci na
okrelonym zadaniu lub okrelonej rzeczy i wyłczenia wszystkiego innego. Sama w sobie
jest doskonale pogodna, spokojna i nieruchoma, zdolna do podtrzymywania jednej rzeczy i
wyłczenia wszystkich innych.
Niepodobna ustali zasigu siły ludzkiej woli naleycie skierowanej. Jest on o wiele wikszy,
ni przecitny człowiek mógłby przypuci, tak i osigane przez ni rezultaty wydaj mu si
zdumiewajce i nadnaturalne. Zgłbienie jej moliwoci doprowadza nas stopniowo do
zrozumienia, e wiara moe przenosi góry i rzuca je do morza; nawet ta wschodnia
przenonia nie wydaje si przesadna, gdy si bada autentyczne osignicia dokonane za
pomoc tej cudownej siły. Najpowaniejszym chyba czynnikiem posługiwania si wol jest
doskonała ufno, któr oczywicie mona osign w rozmaity sposób, zalenie od typu
człowieka.
Gdy tylko człowiek zrozumie, e istnieje wewntrzny, duchowy wiat ego, który pod kadym
wzgldem ma nieporównanie wiksze znaczenie ni wiat zewntrzny, moe przyj postaw
aktora, który gra sw rol tylko dziki prawdziwemu yciu wewntrznemu. Aktor gra w
rónych czasach rozmaite role, podobnie jak my wracamy w rónych inkarnacjach i nosimy
róne rodzaje ciał. Zawsze jednak ma jako człowiek i jako artysta własne rzeczywiste ycie i
chce dobrze odegra sw rol na scenie. Podobnie i my powinnimy odegra dobrze sw rol
w przemijajcym yciu fizycznym, a to ze wzgldu na kryjc si w nas wielk
rzeczywisto, której tylko bardzo mał czstk stanowimy.
Jeli to jasno rozumiemy, zdajemy sobie te spraw, e znaczenie tego zewntrznego ycia
jest wzgldne; jego wyłczna warto dla nas polega na tym, e powinnimy dobrze odegra
sw rol bez wzgldu na to, jaka ona jest. Spraw aktora jest przeywanie wszelkiego rodzaju
udawanych smutków i trudnoci, które go jednak wcale nie obchodz. Moe na przykład co
wieczór pada trupem w pojedynku; có jednak go obchodzi ta fikcyjna mier? Interesuje go
jedynie to, czy właciwie si zachowa.
Nietrudno wic zrozumie, e otaczajcy nas wiat jest teatrem i e naprawd nie ma to
znaczenia, jakie dowiadczenie moe nas spotka. Wszystko, co przydarza si ludziom pod
wpływem zewntrznego wiata, jest rezultatem ich karmicznych obcie. Przyczyny zostały
stworzone dawno temu w innym yciu i obecnie nie mog by zmienione. Dlatego bezcelowe
jest martwienie si o to, co si stało, naley to znosi filozoficznie. Sposób w jaki si to znosi,
kształtuje charakter na przyszło i tylko to jest wane. Naley wykorzysta karm,
rozwijajc odwag, wytrzymało i inne zalety, a potem o niej zapomnie.
W ten sposób szukajc po omacku, wysilajc si i walczc, boskie “ja" staje si w miar
ewolucji prawdziwym władc, wewntrznym niemiertelnym władc. Człowiek, który
130
pojmuje, e jest tym niemiertelnym władc, znajdujcym si wewntrz stworzonych przez
siebie narzdzi przejawienia, zdobywa poczucie dostojestwa i mocy, które jest coraz
silniejsze, i coraz lepiej podporzdkowuje sobie nisz natur. Poznanie tej prawdy czyni nas
wolnymi.
Władca wewntrzny moe by jeszcze ograniczony przez formy, jakie stworzył w celu
przejawienia si, ale wiedzc, e sam jest władc, wytrwale działa w celu całkowitego
podporzdkowania sobie swej dziedziny. Wie, e pojawił si w tym wiecie po to, by
przygotowa si do współpracy najwysz wol, i dlatego potrafi uczyni i cierpie
wszystko, co jest niezbdne do tego celu.
Wie, e jego natura jest boska i e urzeczywistnienie tej prawdy jest tylko kwesti czasu.
Odczuwa wewntrznie t bosko, cho zewntrznie jeszcze jej nie przejawił; jego zadaniem
jest sta si w przejawieniu tym, czym jest w swej istocie. Jest królem de jur, ale jeszcze nie
de facto.
Jak ksi urodzony do korony poddaje si cierpliwie dyscyplinie, która go do niej
przygotowuje, tak suwerenna wola rozwija si w nas a do osignicia wieku, kiedy bdzie
mogła przej królewsk władz; dlatego cierpliwie poddaje si niezbdnej dyscyplinie ycia.
Właciwy pogld na stosunek ego do jego kolejnych osobowoci powinien wystarczy do

usunicia nieporozumie, jakie powstały w odniesieniu do nauk Buddy. Budda wypowiadał
si stale przeciw pogldowi, jaki panował za jego czasów, na temat dalszego ycia
osobowoci po mierci. Nauczajc, e nic z tego wszystkiego, z czym si ludzie powszechnie
utosamiaj, nie trwa wiecznie, wypowiedział si te jak najbardziej jednoznacznie o
kolejnych yciach ludzkich. Podawał przykłady poprzednich y i porównywał kolejne
inkarnacje do dni, które mona spdzi w tej lub innej miejscowoci.
Mimo to Południowy Kociół Buddyjski naucza obecnie, e trwa tylko karma, a nie ego; to
tak jakby człowiek wytworzył w jednym yciu pewn ilo karmy, a potem zmarł i nic po nim
nie zostało, a rodzca si inna osoba musiała ponosi karm, której nie wytworzyła.
Z zadziwiajc jednak nielogicznoci, wbrew nauce, utrzymuje si w praktyce wiara w

dalsze istnienia indywidualnoci, gdy na przykład mnisi buddyjscy mówi o osigniciu
nirwany i uznaj, e zajmie to wiele ywotów.
Rzeczywiste znaczenie tej nauki Buddy polega na silnym akcencie, jaki kładł on na
zewntrzn, przemijajc cz człowieka, która jest miertelna, i na wynikajcy z tego
wniosek, e te składniki człowieka, które nie s przemijajce czy zewntrzne, yj dalej jako
trwałe ego, rzeczywisty człowiek.
Nauka jogi szła jednak jeszcze dalej. W Shri Makya Sudha znajduje si ustp, który
przestrzega aspiranta, e gdy powtarza wielk formuł: Jam jest Tym, powinien zwraca
uwag na to, co rozumie przez “ja", wyjania, e oddzielna indywidualno jest troista i e
formuła Ty jeste Tym i inne podobne powiedzenia oznaczaj zjednoczenie z Brahmanem
tylko najwyszego z tych trzech aspektów, Wiemy ju, e “ja" to nie osobowo i e nawet
“ty" we mnie nie jeste “mn"; “ja" jest czym nierozdzielnym od
131
powszechnej jani, w której wielu i jedyne s jednym. Nauka Buddy przeczy trwałoci
istnienia “ty", które ludzie nazywaj “ja".
Czsto w etymologii kryje si duo mdroci. Tak na przykład znane słowo persona (osoba)
składa si z dwóch łaciskich słów: per i sona, dlatego oznacza to “przez co dochodzi
dwik" – to znaczy mask, któr nosił rzymski aktor, aby okreli rol, jak aktualnie grał.
Tak wic bardzo słusznie mówimy, o zespole przemijajcych niszych ciał, które ego
przywdziewa jako sw osobowo, gdy rozpoczyna now inkarnacj.
Niemal równie pouczajce s słowa indywidualny i indywidualno, które okrelaj ego.

Słowo indywidualny oznacza to, co nie jest podzielne bez utraty tosamoci, istnieje jako
jedno. A indywidualno okrela si jako oddzielny i odrbny byt. Idc krok dalej, słowo
exist (istnie) pochodzi od ex (zewntrz) i sisteve (postawi). Zatem ego lub indywidualno
postawione jest na zewntrz (monady) i przejawia si przez mask osobowoci.
Rys. 29.: Ego i osobowo
Rysunek 29 przedstawia prób zobrazowania jednego aspektu stosunku ego i kolejnych jego
osobowoci. Widzimy, e monada czerpie swe ycie z nieprzejawionego i rzutuje poniej
siebie swe ego o trzech charakterystycznych cechach, czyli aspektach. Ego z kolei rzutuje z
siebie w nisze sfery szereg kolejnych osobowoci. Te osobowoci stopniowo poszerzaj si
w miar swego rozwoju i ewentualna ostatnia osobowo jest trójktem równobocznym jako
132
całkowicie i symetrycznie rozwinita, a dziki temu wyraajca w pełni, o ile przyrodzone

ograniczenia na to pozwalaj, natur i zdolnoci ego.
W miar rozwoju człowieka wiadomo osobowa moe si zjednoczy – w granicach

moliwoci – z yciem ego i wówczas istnieje ju tylko jedna wiadomo; nawet w
wiadomoci osobowej bdzie wtedy istnie wiadomo ego, która wie o wszystkim, co si
dzieje. Obecnie jednak u wielu ludzi wystpuje przeciwstawno osobowoci i ego.
Człowiek, któremu udało si wznie sw wiadomo na poziom ciała przyczynowego i
dziki temu zjednoczy wiadomo niszego i wyszego “ja", osobowoci i indywidualnoci,
czyli ego, rozporzdza w cigu całego swojego fizycznego ycia wiadomoci ego. Nie ma
na to wpływu mier fizycznego ciała ani nawet druga i trzecia mier, kiedy ego odrzuca
ciało astralne, a potem mentalne.
wiadomo jego stale przebywa w ego i działa przez to ciało, którym w danej chwili si
posługuje. Dla niego długi łacuch inkarnacji stanowi tylko jedno długie ycie; to, co my
nazywamy inkarnacj, jest dla niego jednym dniem jego ycia. W cigu całej ludzkiej
ewolucji jego wiadomo jest w pełni aktywna, przy czym wytwarza on karm zarówno w
jednym, jak i w drugim okresie; cho w kadym czasie jego warunki s rezultatem przyczyn
wprawionych w ruch w przeszłoci, to jednak nie ma chwili, w której by ich nie modyfikował
wysiłkiem myli i woli. Uwaga ta odnosi si do wszystkich ludzi, ale jasne jest, e człowiek
rozporzdzajcy wiadomoci ego moe modyfikowa sw karm bardziej wiadomie i
lepiej obliczy efekt ni człowiek, który nie ma jeszcze cigłej wiadomoci ego.
H. P. Bławacka mówi o wyszej jani jako o “wielkim Mistrzu", chocia uywa w tym
wypadku słowa Mistrz w znaczeniu niezwykłym, rónym od tego, jakim współczenie
posługujemy si najczciej. Oznacza ono to samo co Awalokitewara, to samo co Adi-
Buddha u buddyjskich okultystów, Atma u braminów i Christos u staroytnych gnostyków.
ROZDZIAŁ XXV: EGO W OSOBOWOCI
Istnieje szereg sposobów działania ego i obserwacji tego działania przez wiadomo
osobowoci. Przede wszystkim, jak to nieraz wskazywalimy, nic złego ani egoistycznego nie
jest w stanie oddziaływa na ego, ze wzgldu na sam mechanizm wyszych sfer, i dlatego
moemy powiedzie, e ego nie ma z tym nic wspólnego. Mog na nie oddziaływa tylko
bezinteresowne myli i uczucia. Wszelkie nisze myli i uczucia oddziałuj na atomy
permanentne, a nie na ego; odpowiadaj im, jak wiemy, luki w ciele przyczynowym, a nie
“złe" barwy. Ego interesuje si tylko czystymi, bezinteresownymi uczuciami i mylami.
Wikszo ludzi przeywa czasem chwile, kiedy przepełnia ich wspaniałe natchnienie i
uniesienie, arliwe powicenie i rado. S to włanie te chwile, w których udaje si ego
wyrazi w niszej wiadomoci; ale to, co człowiek wtedy czuje, istnieje w rzeczywistoci
stale, cho osobowo nie zawsze jest tego wiadoma. Aspirant powinien stara si poj,
zarówno rozumem jak i sercem, e istnieje to zawsze, a wtedy pojawi si w nim, jakby
faktycznie to czuł, nawet wtedy, kiedy łcznik jest niedoskonały i nie odczuwa tego w swej
osobowej wiadomoci.
133
Co wicej, jest rzecz oczywist, e cho umysł odpowiada na bodce fizycznego, astralnego
i niszego wiata mentalnego, to nie jest skłonny słucha ego, które stara si przekazywa
osobowoci wskazania ze swych wyszych sfer.
Niekiedy błdnie uwaa si emocjonalny impuls, przynaleny do sfery astralnej, za

prawdziw duchow aspiracj, gdy to, co si dzieje w sferze buddhi, jeli dociera w dół do
osobowoci, odzwierciedla si w ciele astralnym. Typowy przykład tego zjawiska mona
obserwowa na religijnych zebraniach “odrodzeniowych". Takie wielkie emocjonalne
uniesienia, cho czasem s dobroczynne, wyrzdzaj w wielu wypadkach szkod, gdy
wytrcaj ludzi z umysłowej równowagi.
Mona tu poda dwa proste, lecz znakomite wskazania, jak rozróni prawdziw intuicj od
zwykłego impulsu, Po pierwsze, jeli si spraw odłoy i “przepi", to prawdopodobnie
impuls zniknie, natomiast prawdziwa intuicja bdzie równie mocna jak przedtem. Po wtóre,
prawdziwa intuicja jest zawsze zwizana z czym bezinteresownym; jeli istnieje jakikolwiek
lad egoizmu, mona uwaa za pewne, e jest to tylko astralny impuls, a nie prawdziwa
intuicja ze sfery buddhi.
Czsto odczuwa si wpływ ego wtedy, kiedy wydaje si nam na podstawie wewntrznego
przekonania, e wiemy co, co jest prawd, cho nie potrafimy tego rozumowo uzasadni.
Ego wie i ma słuszn podstaw swej wiedzy, ale nieraz nie potrafi przekaza swych racji do
fizycznego mózgu, cho sam znany mu goły fakt dociera do ciała. Dlatego gdy stykamy si z
now prawd, wiemy natychmiast, czy moemy j przyj, czy te nie.
Nie jest to przesd, lecz ywe wewntrzne przekonanie. Pozornie moe si zdawa, e w ten
sposób porzucamy rozum na rzecz intuicji; powinnimy jednak pamita, e buddhi, które
tłumaczy si jako “intuicja" oznacza w Indiach “czysty rozum". Jest to rozum ego, stanowicy
wyszy typ ni rozum znany nam w niszych sferach.
Mówic dokładnie, manas daje nam natchnienie (inspiracj), buddhi intuicj co do prawdy i
błdu, atma stanowi sumienie, które nadaje kierunek i nakazuje, e człowiek powinien i za
tym, co uwaa za najlepsze, czsto wtedy, gdy umysł stara si wyszuka jak wymówk, by
postpi inaczej.
Przejawy geniuszu s tylko chwilami, w których szersza wiadomo ego ogarnia mózg,
narzucajc mu intuicj i szeroko spojrzenia, umoliwiajce mu szlachetne osignicia. Ta
szeroka wiadomo jest prawdziwym “ja", prawdziwym człowiekiem. Wiele rzeczy, które
widzimy dokoła siebie lub które nam si przydarzaj, stanowi przejaw tej szerszej
wiadomoci, poszept jeszcze nieartykułowany, lecz zawierajcy w sobie wszelk obietnic
przyszłoci, pochodzc z kraju naszego pochodzenia, ze wiata, do którego naprawd
naleymy. Jest to głos ywego ducha, nie narodzonego, niemiertelnego, odwiecznego i
niezniszczalnego. Jest to głos wewntrznego Boga, przemawiajcy w ciele człowieka.
ycie naucza nas w dwojaki sposób: przez lekcje, jakich udziela nam wiat, oraz przez
intuicj, działanie wewntrznego “ja". W miar rozwoju człowieka jego intuicja si zwiksza
i ju nie zaley on tak bardzo jak przedtem od nauk dawanych mu przez wiat. Wyraa to w
odmienny sposób prawd, e człowiek, który posługuje si swymi wewntrznymi
zdolnociami, moe si nauczy duo wicej z małego dowiadczenia, ni inni ludzie z
wielkiego. Dziki działaniu wrodzonej inteligencji człowiek rozwinity potrafi dostrzec
134
wielkie znaczenie nawet małych rzeczy. Umysł nierozwinity pełen jest ciekawoci, pragnie
ywo nowoci, gdy bdc słabym w myleniu, szybko wyczerpuje oczywiste znacznie
pospolitych rzeczy. Umysł taki, w zwizku ze swym religijnym dowiadczeniem, dny jest
cudu i lepy na niezliczone cuda, wród których yje.
To, co nazywamy nakazem sumienia, pochodzi z góry i reprezentuje zwykle wiedz ego o
przedmiocie. Niezbdne jest jednak tutaj słowo przestrogi. Samo ego jest na razie tylko
czciowo rozwinite. Jego wiedza o dowolnym przedmiocie moe by całkiem skromna lub
nawet niedokładna, a rozumowa potrafi ono tylko na podstawie posiadanych informacji. Z
tego powodu sumienie człowieka czsto si myli. Zdarza si czasem, e ego, które jest młode
i mało wie, moe by jednak zdolne do narzucenia swej woli osobowoci. Jednake
nierozwinite ego nie ma równie rozwinitej zdolnoci wyraania si za porednictwem
niszych ciał, i moe tak włanie jest dobrze.
Czasem jednak ego, któremu brakuje rozwinitej tolerancji i szerokiej wiedzy, moe mie
dostatecznie siln wol, by przekaza do fizycznego mózgu nakazy, wiadczce o tym, e jest
to bardzo młode ego i e czego nie rozumie.
Gdy wic sumienie zdaje si nakazywa co, co jest wyranie sprzeczne z wielkimi prawami
miłosierdzia, prawdy i sprawiedliwoci (jak to mogło by z niektórymi inkwizytorami),
człowiek powinien si dobrze zastanowi, czy powszechne prawo nie jest wysze i
waniejsze ni konkretne zastosowanie prawa, które pozostaje z nim w sprzecznoci.
Intelektem naley si posługiwa zawsze w taki sposób, aby był narzdziem ego, a nie
przeszkod na drodze jego rozwoju.
W ksice Ciało mentalne opisany jest ciekawy przykład ilustrujcy, w jaki sposób ego moe
si przejawia w stosunku do osobowoci. Pewien mówca podczas wypowiadania jednego
zdania widział nastpne zdanie, które materializowało si przed nim w powietrzu w trzech
rónych formach, a on wiadomie wybierał t, któr uwaał za najlepsz. Jest to wyrane
działanie ego, cho troch trudno zrozumie, dlaczego obiera tak metod przekazu, a nie
dokona samo wyboru najlepszej formy i nie przekae jej do osobowej wiadomoci.
To, co mistycy znaj jako Głos milczenia, rónie si przedstawia u ludzi bdcych na
rozmaitym stopniu rozwoju. U kadego z nich głos milczenia pochodzi od czstki wyszej ni
ta, do której moe dotrze jego wiadomo, a to naturalnie zmienia si w miar jego
ewolucji.
Dla ludzi pracujcych obecnie w osobowoci, głosem milczenia jest głos ego, ale gdy
człowiek zapanuje całkowicie nad osobowoci i zjednoczy j z ego, tak i moe ono
doskonale działa za jej porednictwem, wówczas jest to głos atmy – troistego ducha w sferze
nirwany. Gdy osignity zostanie poziom nirwany, wtedy głosem milczenia bdzie głos
monady. A gdy ego utosami si z monad i człowiek osignie stopie Adepta, nadal usłyszy
głos milczenia dochodzcy do niego z góry, lecz wówczas bdzie to głos moe jednego z
ministrów Boga, głos Planetarnego Logosa Słonecznego. Głos milczenia jest zatem zawsze w
swej istocie boski, niezalenie od poziomu, z którego pochodzi.
W ciele fizycznym ego działa za porednictwem dwóch wielkich czci systemu nerwowego:
układu współczulne-go i nerwowo-rdzeniowego. Układ współczulny jest zwizany głównie z
135
ciałem astralnym, a mózgowo-rdzeniowy z mentalnym, przy czym układ ten podlega coraz
bardziej wpływowi ego, w miar jak si zwiksza jego intelektualna siła.
W miar rozwoju układu mózgowo-rdzeniowego, ego przekazuje układowi współczulnemu

coraz wicej czci swej wiadomoci, definitywnie ukształtowanych, na które nie potrzebuje
zwraca ju dalej uwagi w celu utrzymania ich działania w naleytym stanie. Za pomoc, na
przykład, metod hatha-jogi ego moe obj na nowo bezporedni władz nad czciami
układu współczulnego; nie stanowi to jednak kroku naprzód, lecz cofnicie si o krok w
ewolucji.
Czytelnik powinien przypomnie sobie, e ego zawsze dy wzwy, starajc si wyzwoli z
niszych sfer i usiłuje zrzuci z siebie brzemi, które przeszkadza mu we wspinaczce. Nie
chce kłopota si, na przykład, o funkcje witalne ciała i na jego maszyneri zwraca uwag
tylko wtedy, gdy co idzie le. Jak powiedzielimy poprzednio, władz nad tymi czciami
mona odzyska, ale nie jest to warte zachodu. Wrcz przeciwnie, im wicej moemy
przekaza temu automatyzmowi, tym lepiej, im mniej bowiem musimy korzysta z
codziennej wiadomoci w odniesieniu do procesów stale si powtarzajcych, tym wicej
jestemy w stanie jej powici sprawom, które naprawd wymagaj naszej uwagi i które
prawdopodobnie s z punktu widzenia ego nieporównanie waniejsze.
Czasem moe opanowa człowieka jaka stała idea {idee fixe), co w niektórych wypadkach
jest skutkiem obłkania, a w innych niewzruszonego oddania i determinacji człowieka
witego lub mczennika. Te dwa typy maj odmienne psychologiczne pochodzenie, którym
teraz si zajmiemy.
Stała idea bdca obłkaniem jest pojciem przekazywanym przez ego do układu
współczulnego, wskutek czego staje si czci “podwiadomego" umysłu. Moe to by jaka
dawna postawa lub pojcie, z którego ego wyrosło lub jaki zapomniany fakt, który nagle si
przypomniał, oderwany od towarzyszcych mu okolicznoci, albo te połczenie dwóch
niezgodnych ze sob poj.
Istnieje niezliczona liczba takich poj, z którymi ego miało do czynienia w przeszłoci i
których nie wyrzuciło całkowicie z mechanizmu wiadomoci; wobec tego pozostały one w
nim, cho samo ego z nich wyrosło. Dopóki jaka cz mechanizmu wiadomoci jest zdolna
na nie reagowa, pojcia te mog wynurza si ponad horyzont, czyli “próg" wiadomoci.
Gdy takie pojcie wyłania si bez uzasadnienia, ale z całym napiciem i namitn sił
przeszłoci, wówczas bierze gór nad subtelniejszym mechanizmem, rozwinitym przez ego
dla jego wyszych celów. Takie pojcia bowiem s w sferze fizycznej silniejsze anieli te,
które nazywamy zwykłymi pojciami umysłowymi; ich wibracje s powolniejsze i
brutalniejsze i dlatego wywołuj wikszy skutek w gstszej materii. O wiele łatwiej jest
oddziała na ciało fizyczne przez wyzwolenie, na przykład, barbarzyskiej namitnoci ni za
pomoc subtelnego rozumowania filozofa.
Moemy zatem stwierdzi, e idee fixe człowieka obłkanego jest zwykle pojciem, które
pozostawiło swój lad w układzie współczulnym i które w okresie jakiego zakłócenia lub
osłabienia układu mózgowo-rdzeniowego zdołało umocni si w wiadomoci. Wyłania si
ono z dołu.
136
Z drugiej strony stała idea witego czy mczennika to całkiem odmienna sprawa. Pochodzi
ona od ego, które stara si wyrazi w mózgu fizycznym swe wzniolejsze uczucia i własn
szersz wiedz. Ego, które w wyszych sferach moe widzie dalej anieli człowiek w
fizycznej klatce, stara si przekaza mu własn wol, własne pragnienie wyszego i
szlachetniejszego ycia. Dociera to do mózgu z przemon sił; nie moe jednak wykaza
swej wartoci rozumowi, gdy nie jest on jeszcze przygotowany do rozumowania zgodnie z
wysz wiedz i głbsz intuicj, czy szerszym widzeniem rzeczy. Dociera w dół do ciała,
przygotowanego ju na ni i wobec tego umacnia si w nim jako dominujca siła, pchajca
człowieka do bohaterskiego działania, mczestwa czy witoci. Tego rodzaju idee
pochodz nie z dołu, jak w poprzednim wypadku, lecz z góry: nie z podwiadomoci, lecz z
nadwiadomoci.
Jak to podano w Ciele mentalnym, nie powinien nas zraa fakt, e geniuszowi towarzyszy
czsto psychologiczna niestało; czsto si mówi, e geniusz jest spokrewniony z
szalestwem, a Lombroso i inni stwierdzali, e wielu witych było neuropatami. Im
delikatniejsza jest maszyneria, tym łatwiej mona j przeciy czy zepsu, dlatego czsto
niestało geniusza czy witego to istotny warunek ich natchnienia, bo normalny mózg nie
jest jeszcze dostatecznie rozwinity ani do delikatny, by reagował na subtelne fale płynce z
wyszej jani.
Tak wic owe impulsy, które nazywamy poszeptami geniusza, płyn w dół od
nadwiadomoci, ze wiata samego ego. Natchnienia te, pochodzce z wyszej wiadomoci,
nie tylko powoduj nerwow niestało, lecz take czsto maj za towarzysza wielk
nierówno moralnego postpowania. Przyczyna tego zjawiska jest interesujca i wana.
Gdy jaka siła płynie w dół z wyszej do niszej sfery, podlega przemianie w ciele, do
którego dociera. Przemiana ta odbywa si zgodnie z natur tego ciała, przy czym cz siły
przeobraa si w ciele, do którego dopływa, w tak form energii, do której to ciało najlepiej
si nadaje.
Jeli wic, na przykład, jaki organizm łatwo ulega seksualnemu pobudzeniu, to dopływ sił
geniusza niezmiernie zwikszy t skłonno seksualn, przez wpływ tej jej czci, która
przeobraa si w sił witaln. Moemy tu przytoczy jako przykład działania tej zasady, e w
trzeciej rasie głównej dopływ ycia duchowego do człowieka zwierzcego tak ogromnie
zwikszył jego zwierzce siły, e konieczne si stało przyjcie z pomoc Synów Umysłu,
gdy inaczej ludzko pogryłaby si w najniegodziwszych zwierzcych ekscesach, a siła
duchowego ycia zwikszyłaby głbi degradacji. Wynika z tego jasno nauka, e zanim
spowodujemy dopływ sił wyszych, powinnimy nade wszystko oczyci najpierw nisz
natur. Zgodnie z nauk Buddy pierwsza reguła brzmi: Zaprzesta czyni zło.
Według słów Głosu milczenia: Strze si, aby nie postawił zbłoconych jeszcze nóg na
najniszym szczeblu drabiny. Biada temu, kto omieli si zbruka choby jeden szczebel sw
zbłocon stop. Cuchnce i lepkie błoto stwardnieje, przylgnie do jego stóp i w miejscu go
przygwodzi; jak ptak schwytany w podstpne sidła bdzie unieruchomiony i nie pójdzie
dalej. Wady jego przybior widzialny kształt i w dół go pocign. A grzechy jego swój głos
podnios, podobny do chichotu i wycia szakali o zachodzie słoca, złe jego myli powstan
legionem i pochwyc go w niewol.
137
Zabij swe pragnienia, łanu, obezwładnij swe wady, zanim pierwszy krok uczynisz w tej
uroczystej wdrówce.
Wyple swe grzechy i spraw, by znikły na zawsze, zanim podniesiesz stop, by wej na
drabin.
Ucisz swe myli i cał uwag zwró ku swemu Mistrzowi, cho go jeszcze nie widzisz, lecz
czujesz jego obecno.
Nie trzeba chyba czytelnikowi mówi, e jednym ze znacze słów twój Mistrz jest własne
ego.
Człowiek na ciece musi działa całym sob. Pomyłki popełnione na progu łatwo mona
poprawi. Jeli jednak ucze nie uwolni si całkowicie na przykład od pragnienia we
wczesnym okresie swego duchowego przygotowania, to bdzie ono coraz mocniejsze. Jeli
nie wypleni go u samych korzeni w sferach: fizycznej, astralnej i mentalnej, lecz pozwoli mu
zakorzeni si w duchowej sferze ego, przekona si, e bardzo trudno jest je wykorzeni.
Ambicja tak zaszczepiona w ciele przyczynowym zostaje przeniesiona z jednego ycia do
nastpnego. Ucze powinien si strzec i nie dopuci, by duchowa ambicja powstała w ciele
przyczynowym i stała si elementem oddzielnoci, która coraz bardziej wizi ycie.
Człowiek genialny w jakim kierunku moe nieraz z łatwoci wykaza w swej pracy
ogromn koncentracj, ale kiedy jej zaprzestanie, zwykle jego ycie w ciele mentalnym i
astralnym staje si pełne zamtu. Wiry w tych ciałach mog si krystalizowa w postaci
trwałych przesdów i wytwarza zagszczenie materii bardzo podobne do naroli na ciele
mentalnym (zob. Ciało mentalne). Oczywicie nie jest to wcale podane; ucze okultyzmu
zmierza do zupełnego wyniszczenia takich wirów, do “przeczesania" niszego umysłu,
uspokojenia go i podporzdkowania jak posłusznego sługi wyszemu “ja" w kadym czasie.
Podczas snu ciała fizycznego – ego, cho je opuszcza, zawsze jednak utrzymuje z nim cisły
zwizek, tak i w kadej sytuacji moe by szybko przywołane, jeliby co ciału groziło, na
przykład obsesja.
Istnieje szereg bardzo rónych przyczyn takich zjawisk, jak chodzenie we nie, czy wypadki,
w których człowiek potrafi podczas snu pisa poezje, malowa obrazy, które o wiele
przewyszaj jego moliwoci na jawie (zob. Ciało astralne). S to sytuacje, w których, jak
si zdaje, ego potrafi działa bezporednio na swe ciało fizyczne podczas nieobecnoci
porednich ciał: mentalnego i astralnego.
Ego czsto przekazuje osobowoci podczas snu swe pojcia, posługuje si szeregiem symboli,
z których składa si jego własny system, chocia niektóre z nich wystpuj w snach
powszechnie. Tak na przykład powiada si, e gdy ni si woda, to oznacza to jaki rodzaj
kłopotów, chocia nie wida adnego realnego zwizku pomidzy jednym a drugim. Ale ego,
lub jaka inna istota, która pragnie co przekaza, moe posłuy si tym symbolem tylko
dlatego, e jest on dla osobowoci zrozumiały i e w ten sposób przestrzee j przed jakim
grocym niepowodzeniem.
Prorocze sny naley przypisywa wyłcznie działaniu ego, które albo samo przewiduje, albo
te dowiaduje si o jakim przyszłym zdarzeniu, na które pragnie przygotowa sw nisz
138
wiadomo. Takie sny mog mie róny stopie jasnoci i dokładnoci, zalenie od tego,
jak zdolno przyswajania sobie wiedzy o przyszłoci oraz przekazywania jej do mózgu
posiada ego.
Czasem zdarzenie ma powane znaczenie; moe to by na przykład mier czy nieszczcie, a
wtedy motyw ego, które stara si o tym uprzedzi, jest oczywisty. Kiedy indziej jednak
przepowiadany fakt jest pozornie bez znaczenia, tak i trudno zrozumie, dlaczego ego
miałoby si nim przejmowa. Naley jednak wówczas pamita, e dany fakt stanowi tylko
błahy szczegół o wiele szerszej wizji, która w wikszoci nie dotarta do fizycznego mózgu.
Czsto słyszy si opowiadania o takich proroczych snach.
Oczywiste jest, e przekazywane przez ego wraenia mog dotrze do fizycznego mózgu
tylko pod warunkiem, e mózg ten jest spokojny. Wszystko, co płynie z ciała przyczynowego,
musi przej przez ciało mentalne i astralne; jeli które z nich jest zakłócone, odzwierciedla
to w sposób niedoskonały, tak jak najmniejsza fala na powierzchni jeziora załamuje i
zniekształca odbite w wodzie obrazy. Niezbdne jest równie wyplenienie wszelkich
przesdów, gdy w przeciwnym razie wytworz one podobny efekt jak kolorowe szkło, które
zabarwia wszystko, co człowiek przez nie oglda i wskutek tego wytwarza błdne wraenia.
Jeli człowiek ma dokładnie usłysze cichy, słaby głos, musi sam by cichy; nie moe si
poddawa zewntrznym wpływom, powinien by niewzruszony wobec zgiełku ycia, jaki w
niego uderza, i niewraliwy na delikatny szmer łagodniejszych fal. Musi nauczy si by
bardzo wyciszonym, nie mie pragnie ani nie czu odrazy. Tylko w tych rzadkich chwilach,
kiedy zanikły w człowieku osobiste pragnienia i niechci, a głos zewntrznego wiata nie ma
ju na niego wpływu, moe on dosłysze wewntrzny głos, który powinien by jego
niezawodnym przewodnikiem.
ROZDZIAŁ XXVI: EGO I OSOBOWO – POMOCE SAKRAMENTALNE
Sakramenty religii chrzecijaskiej, jak równie ceremonie wolnomularskie maj tak istotne
znaczenie dla stosunku pomidzy ego i osobowoci, e usprawiedliwia to powicenie temu
wanemu tematowi osobnego rozdziału. Zajmiemy si najpierw sakramentami
chrzecijaskimi w formie stosowanej w Liberalnym Kociele Katolickim.
Kociół chrzecijaski wychodzi na spotkanie duszy, czyli ego, gdy tylko zjawia si ona w
nowym zespole ciał, i ofiaruje jej swe powitanie i pomoc; słuy temu ceremonia chrztu.
Poniewa w praktyce nie mona dosign bezporednio samego ego, ceremonia dotyczy
jego ciał w sferze fizycznej. Jak widzielimy, ego najbardziej potrzebuje tego, by jego nowy
zespół ciał był zharmonizowany, tak by mogło przez nie działa. Dziecko przychodzi
obcione skutkami poprzednich y i ma w sobie zalki zalet i wad. Zalki wad s czsto
nazywane “grzechem pierworodnym" i całkiem błdnie wizane ze zmylonym czynem
Adama i Ewy.
Ma to oczywicie wielkie znaczenie dla dziecka, aby uczyniono wszystko, co moliwe, eby
stłumi zarodki zła i pobudzi do rozwoju zarodki dobra. To włanie stanowi cel sakramentu
chrztu. Uywana podczas chrztu woda jest magnetyzowana z wyran intencj, aby jej
139
wibracje oddziaływały na wysze ciało w taki sposób, by wszelkie zarodki dobra w

nieukształtowanych ciałach: astralnym i mentalnym dziecka zostały mocno pobudzone,
podczas gdy w tym samym czasie zarodki zła maj by izolowane i zasuszone.
Ceremonia ma jeszcze inny aspekt – nowy zespół ciał zostaje powicony i oddany duszy – i
jeli dokonana jest właciwie i rozumnie, to nie ulega wtpliwoci, e ten wpływ jest potny
i moe oddziała na całe przyszłe ycie dziecka.
Ceremonia chrztu uruchamia po stronie ego now sił, która ma oddziaływa na jego ciała we
właciwym kierunku. Wiara, i podczas chrztu przydany zostaje dziecku anioł stró, opiera
si na tym, e powstaje nowy mylokształt, czyli sztuczny elemental, który zostaje napełniony
bosk sił i zamieszkany przez ducha przyrody wyszego rodzaju, nazywanego sylfem.
Pozostaje on przy dziecku jako czynnik dobra, tak i według wszelkich intencji i zada jest
aniołem stróem. Nawiasem mówic, dziki tego rodzaju pracy sylf osiga indywidualizacj i
wyrasta na serafa, zwizany z mylokształtem przeniknitym yciem i myl głowy Kocioła.
Sakrament chrztu nie jest w stanie zmieni dyspozycji człowieka, ale moe sprawi, e łatwiej
jest kierowa jego ciałami. Nie przeobraa nagle diabła w anioła, czy bardzo złego człowieka
w dobrego, ale na pewno daje mu lepsz szans. To jest jego zadaniem i taki jest zasig jego
siły.
Ponadto ceremonia chrztu ma otworzy czakry, czyli orodki siły i pobudzi je do szybszego
ruchu. Kiedy zostaj pobudzone oraz powstaje mylokształt “anioła stróa", nastpuje za
porednictwem wiconej wody dopływ troistej siły duchowej.
Gdy wzywa si imienia Trójcy witej, wówczas niewtpliwie spływa siła Trzech Osób
Słonecznego Bóstwa, chocia dociera ona do nas za porednictwem Chrystusa, który jest
głow Kocioła, oraz wywiconego ksidza.
Myl, która napełnia mylokształt anioła stróa, jest naprawd myl samego Chrystusa.
Chrzest jest zasadniczo przeznaczony dla niemowlt, a zaniechanie go w okresie

niemowlcym nie moe by w pełni zastpione w póniejszym okresie ycia. Człowiek
dorosły z koniecznoci dawno ju sprawdził materiał swych ciał, a prdy ycia płyn w nim w
duej mierze tak, jakby to było wynikiem chrztu; zazwyczaj okazuje si jednak, e “kty" nie
s oczyszczone, e znaczna cz aury nie jest oywiona i e znajduje si w niej dua ilo
materii nie uywanej; ma ona wic skłonno do wypadnicia z ogólnej cyrkulacji, do
osadzenia si i utworzenia złogu, a przez to do stopniowego zahamowania maszynerii i
zakłócenia jej skutecznego działania. Chrzest w wieku niemowlcym zapobiega w duej
mierze tym nieprzyjemnym skutkom.
Przy chrzcie starszych ludzi przydzielony zostaje całkiem odmienny typ sylfa, o wikszym
dowiadczeniu yciowym, zdolnego do rozwijania bystrzejszej inteligencji. Mona o nim
powiedzie, e ma nieznuon cierpliwo, ale niewielkie nadzieje, podczas kiedy anioł
niemowlcia jest optymistyczny – by moe bardziej mglisty od tamtego, ale pełen miłoci i
nadziei oraz planów na przyszło.
Niemniej chrzest wywiera na dorosłych korzystny i dobroczynny wpływ: namaszczenie

witym krzyem nie pozostaje bez skutku, gdy oczyszcza bram, przez któr człowiek
140
podczas snu opuszcza ciało i do niego wraca. Korzystne jest stworzenie tarczy z przodu i z
tyłu, szczególnie dla tych, którzy s młodzi i w stanie wolnym.
Podczas sakramentu bierzmowania biskup wypowiada na wstpie błogosławiestwo, które

ma poszerzy łcznik pomidzy ego i ciałami w celu przygotowania drogi do tego, co ma
nastpi. Moemy powiedzie, e jego celem jest maksymalne powikszenie pojemnoci
duszy i ciał, aby mogły przyj wicej boskiej siły.
Gdy biskup czyni znak krzya w odpowiednich miejscach, przelewa w kandydata sił, która
wyranie jest sił Trzeciej Osoby Trójcy. Siła ta przychodzi w trzech falach i działa na trzech
poziomach na pierwiastki kandydata.
Boska siła płynie poprzez ego biskupa do wyszego umysłu kandydata, potem dy wzwy
do buddhi, a w kocu dalej do atmy. W kadym z tych pierwiastków dzieło to zostaje
dokonane przez aspekt Trzeciej Osoby Trójcy.
Niektórzy kandydaci s oczywicie bardziej podatni na proces otwierania czakr. U jednych

wywołany efekt jest powany i trwały, u innych czsto słaby, gdy na razie to, co ma by
rozbudzone, jest tak mato rozwinite, e zaledwie reaguje.
Gdy rozbudzenie to ju si dokonało w osigalnych granicach, przychodzi chwila napełnienia
i zamknicia atmy, buddhi i manasu. Oddziaływanie na atm odzwierciedla si w sobowtórze
eterycznym w tym stopniu, na jaki pozwala jego rozwój; oddziaływanie na pierwiastek
buddhi odzwierciedla si w ciele astralnym, a oddziaływanie na wyszy manas odbija si w
ciele mentalnym.
Intencj bierzmowania jest zatem zacienienie wszystkich tych połcze – doprowadzenie do

cisłego zwizania osobowoci z ego, jak równie ego i monady. Skutek nie jest tylko
chwilowy; otwarcie połczenia poszerza przewód, którym moe płyn stały prd.
Bierzmowanie uzbraja i wyposaa chłopca lub dziewczyn do ycia oraz ułatwia ego wpływ
na jego narzdzia i działanie za ich porednictwem.
Przechodzc do niszych wice stwierdzamy, e kleryk powinien stara si zapanowa nad
swym ciałem fizycznym; odwierny – oczyszcza i opanowywa swe ciało astralne; lektor ma
uczy si włada siłami swego umysłu; wicenie egzorcysty oddziaływa na ciało
przyczynowe, ma rozwija wol i da ego pełniejsz władz nad niszymi ciałami. Stopie
akolity ma pomóc człowiekowi w szybszym rozwoju intuicji, zdolnoci buddhicznej.
W szeregu dalszych wykresów zastosowano nastpujce symbole:

141
Rys. 30.: Symbole znajdujce si na dalszych rycinach
Rysunek 31 przedstawia stan inteligentnego i kulturalnego człowieka wieckiego.

Prawdziwego człowieka, monad, mamy tu w jego własnej sferze – sferze anupadaka.
Wyraa si on lub przejawia w trzech aspektach w sferze atmy; nazwalimy je atma 1, atma 2
i atma 3, a na wykresie oznaczylimy je odpowiednio A1, A2 i A3.
142
Rys. 31.: Pierwiastki inteligentnego i kulturalnego człowieka wieckiego
Z tych trzech aspektów pierwszy (A1) pozostaje w sferze atmy; drugi zstpuje lub porusza si
na zewntrz do strefy buddhi, gdzie nazywa go bdziemy buddhi 1, a oznacza na wykresie
jako B1. Trzeci zstpuje o dwie sfery i ukazuje si w wyszym wiecie mentalnym jako
manas lub M; aspekt ten zstpuje w dół przechodzc przez sfer buddhi, w której zwa go
bdziemy buddhi 2 lub B2.
Te trzy zewntrzne lub nisze przejawienia: A1, B1 i M razem wzite stanowi, jak wiemy,
dusz lub ego w ciele przyczynowym, jak to na wykresie wskazuje przerywana linia, która je
obejmuje.
Widzimy wic, e oprócz pierwiastków atmy, buddhi i manasu, wyraajcych si w ego jako
A1, B1 i M, istnieje jeszcze utajony i nierozwinity inny aspekt buddhi (B2), oraz dwa
aspekty atmy (A2 i A3), czyli razem trzy dalsze aspekty czekajce na wydobycie ze stanu
utajenia i na rozwinicie do stanu działania.
Pierwiastki te istniej równie w samym Chrystusie, Człowieku Doskonałym, cile w tym

samym porzdku; ale u Niego s oczywicie w pełni rozwinite i, co wicej, stanowi
mistycznie jedno z Drug Osob Trójcy. Jednym z darów przekazywanych podczas
wywicania jest połczenie niektórych z tych pierwiastków u osoby wywicanej z
analogicznymi pierwiastkami w Chrystusie, dziki czemu powstaje przewód, którym płyn
bdzie w dół siła duchowa i mdro w stopniu, w jakim wywicona osoba jest zdolna je
odbiera.
wicenie na stopie subdiakona nie przekazuje adnych władz, ale pomaga w

przygotowaniu do otrzymania wicenia na stopie diakona, który jest najniszym z trzech
wice wyszych. Dlatego biskup stara si łagodnie poszerzy to połczenie (antahkarana)
pomidzy ego i niszymi ciałami subdiakona (zob. rys. 32 A).
143
Rys. 32.: Pierwiastki subdiakona i diakona
Podczas wywicania diakona rozszerzony zostaje łcznik pomidzy ego i jego nonikami,
tak i staje si on przewodem, oraz wyszy manas zostaje połczony z odpowiednim
pierwiastkiem w Chrystusie. W niektórych wypadkach moe by te przebudzony pierwiastek
buddhi (B1), który zaczyna wtedy lekko janie, ustanawiajc słab lini połczenia
pomidzy sob a wyszym manasem. Zjawiska te mamy przedstawione na rysunku 32 B.
Otwarcie tego przewodu oznacza tak wielkie odsunicie si od zwykłego ycia, e moe si
ono dokona tylko stopniowo, a pierwszy krok w tym kierunku – wywicenie diakona –
mona uwaa w praktyce za psychiczn operacj chirurgiczn.
Troista siła, której stranikiem jest (jak niebawem zobaczymy) biskup, zostaje zdecydowanie
przywołana i przekazana, tak i działajc na odpowiednie pierwiastki wywicanego
kandydata pobudza je do wibracji; pierwiastki staj si przynajmniej pocztkowo niezmiernie
aktywne i bardziej ni kiedykolwiek odbiorcze.
Na zakoczenie ceremonii wywicania biskup czyni na koniec znak krzya, by wzmocni

cianki tak bardzo rozszerzonego połczenia pomidzy ego i osobowoci, pogrubi je i
utrwali w nowej formie. Podobne jest to do wzniesienia wewntrz rusztowania, które
powinno zapobiec skurczeniu si rozszerzonego przewodu.
Ustanowienie łcznika pomidzy diakonem a Chrystusem umoliwia oddziaływanie

wyszego manasu Chrystusa na wyszy manas diakona i pobudza go do korzystnego
działania. Wcale nie wynika z tego, e tak bdzie oddziaływa; zaley to od diakona. W
kadym razie droga jest otwarta, a komunikacja umoliwiona.
U kapłana połczenie to jest o stopie wzmocnione i dokonuje si wany rozwój w kilku
kierunkach.
Przy pierwszym połoeniu rk atma i buddhi kapłana A1, B1 i M rozjaniaj si bardzo
mocno pod wpływem olepiajcego wiatła analogicznych pierwiastków w Chrystusie.
wiatło to jest zwykle słabsze w pierwiastku atmy, a mocniejsze w buddhi. Siła działajca
144
spływa do pierwiastków atma, buddhi i manas u wywicanego kandydata przez odpowiednie

pierwiastki samego biskupa.
Nastpnie ustanowiona zostaje linia połczenia midzy atma i buddhi, a istniejce ju
połczenie pomidzy buddhi i wyszym manasem wzmocnione. Poszerzony równie zostaje
przewód pomidzy wyszym manasem a niszymi ciałami (zob. rys. 33 C).
Rys. 33.: Pierwiastki kapłana
Przy drugim połoeniu rk upiony dotd pierwiastek buddhi (B2) zostaje pobudzony do
działania i połczony z tyme pierwiastkiem w Chrystusie; zarazem wzmocniony zostaje
łcznik pomidzy nim a wyszym manasem.
Łcznik pomidzy własnymi pierwiastkami kapłana:
atma, buddhi i manasem (A1, B1 i M), zostaje jeszcze bardziej otwarty, aby mogła płyn
jeszcze wiksza siła (zob. rys. 33 D).
W ten sposób kapłan staje si w prawdziwym znaczeniu tego słowa wysunit placówk
wiadomoci Chrystusa, tak i jest “Jego człowiekiem" – reprezentujcym Chrystusa w
okrelonym miejscu.
Podczas wywicania kapłana jego ego zostaje w wikszym stopniu obudzone, tak i moe
działa bezporednio na inne ego na poziomie ciała przyczynowego. W istocie rzeczy ten to
zwizek daje kapłanowi moc wyrównywania zniekształce i zaburze spowodowanych przez
zejcie ze cieki dobra, która to moc w terminologii Kocioła oznacza “władz odpuszczania
grzechów".
Namaszczenie dłoni kapłana olejem katechumenów, nioscym konstruktywne skutki, ma na

celu przysposobienie ich do jego urzdu i do przekazywania siły Chrystusa. Dło kapłana jest
dziki temu wyspecjalizowanym narzdziem, mogcym przekazywa błogosławiestwo.
Namaszczenie sprawia, e pewne siły działaj na dłonie i wyposaaj je w zdolnoci
przewodzenia siły wzdłu linii nakrelanych podczas namaszczenia.
Proces ten jest poniekd podobny do magnetyzowania stali; namaszczenie działa w ten
sposób, e siły mog płyn przez dłonie, a zarazem hartuje je, aby mogły wytrzyma
działanie tych sił i bezpiecznie je przekazywa.
145
Biskup czyni znak krzya, który ma uruchomi przepływ siły, spływajcej w dół po
przektnej pomidzy atm 1, buddhi 1 i manasem, oraz drugi znak krzya, który umoliwia
rozdawnictwo siły płyncej z pierwiastka buddhi 2.
Idealnym kapłanem moe zosta człowiek o wielkiej determinacji, który przez lata pracuje
nad wzmocnieniem połczenia pomidzy swymi własnymi pierwiastkami a pierwiastkami
Chrystusa. Moe wzmocni połczenie z buddhi 2 i manasem oraz pobudzi do działania
atm 1 i buddhi 1, stajc si dziki temu przewodem niezwykłej siły (zob. rys. 33 E).
Podczas konsekracji biskupa w chwili wypowiadania słów konsekracji utworzone zostaje

połczenie midzy buddhi 2 i atm 3 oraz przewody pomidzy buddhi 2, manasem a
odpowiednimi pierwiastkami Chrystusa zostaj niezmiernie poszerzone (zob. rys. 34).
Rys. 34.: Pierwiastki biskupa
W ten sposób przez atm 3 pierwiastek buddhi zostaje połczony bezporednio z troistym
duchem Chrystusa, dziki czemu z tego poziomu płynie przez biskupa błogosławiestwo,
gdy te trzy aspekty stanowi naprawd jedno; tym si tłumaczy, e biskup egna wiernych
potrójnym krzyem, a nie jednym jak kapłan.
Kapłan czerpie i sprowadza w dół swe błogosławiestwo poprzez swe pierwiastki: atm 1,
buddhi 1 i manas, oraz emituje je przez swe ciało przyczynowe. Biskup jako bardziej
rozwinity potrafi przekazywa sił bardziej bezporednio i dlatego moe jej przekaza
wicej.
U biskupa zostaje równie otwarta całkiem nowa linia łczca pierwiastek buddhi 2 biskupa
bezporednio z takim samym pierwiastkiem Chrystusa i dajca moliwo rozwoju ponad
nasze wyobraenie. Ta cudowna siła Chrystusa pozwala mu przekazywa sw władz innym.
Z kolei zostaje otwarta moliwo oddziaływania niezwykłego rozwoju buddhi na ciało

mentalne i ciało astralne.
Podczas namaszczenia krzyem głowy biskupa wzmocniona zostaje zdolno

odzwierciedlania troistego ducha w niszych ciałach, rozjarza si troisty duch atma 1, atma 2 i
atma 3 oraz zostaje oczyszczona droga dla przepływu nowych sił do fizycznego mózgu (zob.
rys. 34 G).
146
Trzy linie łczce atm 3, buddhi 2 i manas wskazuj, e biskup moe w czasie
błogosławiestwa przycign do ciała przyczynowego troist sił ducha i nastpnie j
wypromieniowywa. Działanie krzya sprawia, e centrum siły na szczycie głowy –
brahmarandraczakra, która u wikszoci ludzi podobna jest do zagłbienia spodka, przemienia
si w szybko obracajcy si stoek, rozszerzajcy si do góry.
Namaszczenie krzyem dłoni biskupa stwarza mechanizm do rozdawania trzech rodzajów

siły, pochodzcych od trzech aspektów Trójcy.
Bezporednia linia połczenia pomidzy buddhi i ciałem astralnym jest w pełni otwarta, tote
intuicja – pierwiastek buddhi – jest rozwinita; moe ona przepływa natychmiast w form,
która ma by jej wyrazem w fizycznym yciu.
Rozwój idealnego biskupa jest moliwy, jeli wykorzystuje on kad słuc temu
sposobno. Wszystkie jego pierwiastki staj si wtedy przewodami siły Chrystusa;
biskup staje si prawdziwym słocem duchowej energii i błogosławiestwa. Ten stopie
mamy przedstawiony na rysunku 34 H.
Człowiek doskonały połczony jest nie tylko z Chrystusem i z własn najwysz jani,
monad, lecz staje si równie coraz bardziej przejawem Logosa, czyli bóstwa, które wyłoniło
Układ Słoneczny. Staje si Mistrzem, dla którego inkarnacja nie jest ju konieczna. Ten
stopie przedstawiony jest na rysunku 35.
Innym rytuałem religii chrzecijaskiej jest nadawanie kapłanom władzy absolucji. Poniewa
oddziaływa ona na stosunki pomidzy rónymi ciałami człowieka, warto j tu pokrótce
omówi.
Rys. 35.: Człowiek doskonały
Ciała człowieka nie s oczywicie oddzielone w przestrzeni, lecz wzajemnie si przenikaj.
Ogldane z dołu robi wraenie, e s połczone niezliczonymi, delikatnymi przewodami lub
liniami ognia. Kade działanie przeciwne ewolucji wywołuje w nich napicia, skrca je i
plcze. Gdy człowiek postpuje le, powstaje w nich tak due zamieszanie, e komunikacja
147
pomidzy wyszymi i niszymi ciałami jest powanie utrudniona; człowiek przestaje by
swym prawdziwym “ja" i moe przejawia w pełni tylko nisz sfer swego charakteru.
Chocia w odpowiednim czasie naturalne działanie sił wyprostuje te zniekształcenia, to

jednak Kociół ma moliwo dokonania tego prdzej, gdy władza wyprostowywania tych
zniekształce w wyszej materii naley do władz nadawanych specjalnie kapłanowi podczas
wywicania. Potrzebne jest oczywicie równie współdziałanie samego człowieka, bo: jeli
my wyznajemy nasze grzechy, wówczas On jest miłosierny i przebacza nam grzechy oraz
oczyszcza nas z wszelkiej niesprawiedliwoci.
Skutek absolucji ogranicza si cile do opisanego powyej skorygowania zniekształcenia.

Otwiera ono na nowo przewody, które w znacznym stopniu zostały zamknite przez zł myl
lub działanie; adn jednak miar nie znosi ono fizycznych skutków tego działania ani te nie
usuwa koniecznoci naprawy dokonanego zła. Działanie kapłana wyprostowuje eteryczne,
astralne i mentalne powikłania wytworzone przez zły czyn lub raczej umysłow postaw,
która dopuciła do tego czynu; nie uwalnia jednak wcale człowieka od karmicznej kary za
jego czyny. Nie oszukujcie si; nie mona z Boga artowa; co człowiek posieje, to te bdzie
zbierał.
Mona tu wspomnie o innym szczególe, dotyczcym działania kapłana podczas mszy

witej. Gdy przy słowach: pobłogosławił, uznał i zatwierdził czyni trzy krzye nad ofiarami,
wówczas wysuwa sw “sond" przez materi eteryczn, astraln i nisz mentaln; podobnie
potem, gdy czyni dwa krzye oddzielnie nad opłatkiem i kielichem, przedłua t sam sond
w postaci dwóch odgałzie przez nisz sfer mentaln do wyszej sfery. Czynic to
powinien posługiwa si siłami swojego ciała przyczynowego, wytajc sw myl wzwy na
moliwie najwyszy poziom.
Zwracajc si teraz w stron wolnomularstwa stwierdzamy, e trzej główni urzdnicy

przedstawiaj pierwiastki atmy, buddhi i manasu w człowieku, a trzej nisi niszy umysł,
natur emocjonaln, czyli ciało astralne, oraz sobowtóra eterycznego; odwierny reprezentuje
ciało fizyczne. Poniewa w tej ksice interesujemy si głównie ciałem przyczynowym,
moemy tu zanotowa specjalnie, e wyszy umysł reprezentowany jest przez M. D.
U dewów, duchów przyrody i elementali zwizanych z M. D. przewaa barwa złota.
Gdy N. M. mianuje, przyjmuje i zatwierdza kandydata na U. W. M., trzy dotknicia o...m...

przekazuj róne aspekty siły odpowiadajce trzem aspektom trójcy, przy czym pierwsze
przekazuje do mózgu moc, drugie – do serca miło, a trzecie do prawego ramienia zdolno
wykonawcz.
Ogólny efekt tego dopływu siły polega na pewnym poszerzeniu przewodów komunikacji
pomidzy ego i osobowoci kandydata.
Stopie U. W. M. odpowiada stopniowi subdiakona w systemie chrzecijaskim.
W analogicznym momencie ceremonii drugiego stopnia dokonuje si bardziej zdecydowane

poszerzenie połczenia pomidzy ego i osobowoci, tak i zostaje otwarty przewód dla
przepływajcej w dół siły. Kandydat moe korzysta z tego przewodu w rónym stopniu; jeli
bdzie nad nim pracował i posługiwał si nim, moe to czyni nawet z wyranym skutkiem.
148
Na tym stopniu istnieje pewna paralela pomidzy przejciem Oz a wiceniami diakona w

Kociele. Tak samo powstaje połczenie pomidzy kandydatem a G. W. P. W. Z. w tych
loach, które go uznaj
Podobnie jak przy rozszerzeniu wiadomoci, połczenie, które zostało ustanowione, ma

słuy kandydatowi, jeli on tego zechce. Moe to mu przynie najwiksz korzy, zmieni
jego całe ycie i umoliwi mu szybki postp na ciece prowadzcej do wtajemniczenia. Z
drugiej strony, jeli je zaniedbuje, moe nie mie ono dla niego prawie adnego znaczenia.
Wypróbowywanie M. W. M. wgielnic i cyrklem wskazuje na to, e wysze i nisze “ja"

działaj u niego prawidłowo i zgodnie – w harmonii.
M. W. M. oznacza symbolicznie wtajemniczonego czwartego stopnia, arhata. Na tym stopniu

cieki okultystycznej walka z nisz czwórni jest praktycznie zakoczona; jest ona
posłusznym narzdziem w rkach wyszej triady, ju rozbudzonej i aktywnej we wszystkich
swych czciach.
M. W. M. ma znale z...z... w c...; inaczej mówic, przez odnalezienie w sobie owej głbszej
jani, która jest monad stojc nawet poza wysz triad, M. W. M. odkryje w kocu
najwysz tajemnic ycia i przekona si osobicie, e zawsze był i jest jednym z bogiem.
Na poprzednich stopniach wiadomo kandydata musiała by podniesiona ze stanu z... do

c..., to znaczy, z niszego do wyszego “ja". Teraz z kolei M. W. M. ma by podniesiona z
trójkta do punktu – jak to wyranie wskazuje W. T. – od wyszego “ja" do monady.
Teraz monada zaczyna wprowadza swoj wol do wyszego “ja", podobnie jak przedtem
wysze “ja" oddziaływało sw wol na nisze “ja". S... t... przedstawia działanie monady, gdy
obraca si dokoła centralnej osi tworzc linie, snujc przdz ycia, podobnie jak pajk
wysnuwa swoj przdz z własnego ciała.
C... oznacza wybran drog lub promie monady, lini ycia i pracy, któr arhat musi odkry,
aby dokona szybkiego postpu. C... przedstawia jeszcze raz trójkt władzy troistego ducha,
którym musi si posługiwa w pracy.
W celu przyspieszenia ewolucji kandydata, pobudza si w wolnomularstwie prdy siły

elektrycznej, które płyn wzdłu i dokoła krgosłupa kadej ludzkiej istoty. Pobudzenie to
dokonuje si w chwili gdy N. M. mianuje, przyjmuje i zatwierdza. Na pierwszym stopniu
oddziaływa ono na id, eski aspekt siły; ułatwia to kandydatowi opanowanie namitnoci i
uczu. Na drugim stopniu pobudza ono pingal, czyli mski aspekt siły, który zostaje
wzmocniony w celu ułatwienia panowania nad umysłem. Na trzecim stopniu zostaje
pobudzona centralna energia euszumana, dziki czemu zostaje otwarta droga dla czystego
ducha działajcego z góry.
Przechodzc tym przewodem euszumany jogin opuszcza ciało fizyczne zalenie od swej woli
i zachowuje przy tym pełn wiadomo w wyszych sferach, a wracajc do fizycznego
mózgu przenosi wyran pami swych dowiadcze.
Ida ma barw szkarłatn, pingala ółt, a euszumana ciemnobłkitn.

149
Pobudzenie tych nerwów i sił, które przez nie płyn, stanowi tylko mał cz poytków,
jakie N. M. przekazuje, kiedy w chwili przyjcia posługuje si mieczem. Była ju mowa o
rozszerzeniu połczenia pomidzy indywidualnoci a osobowoci, jak równie o
utworzeniu łcznika pomidzy pewnymi pierwiastkami kandydata a odpowiednimi nonikami
G. W. P. W. M. Wywołane zmiany maj podobny charakter jak opisane, lecz słabiej si
zaznaczaj.
Cho efekty te s rzeczywiste, nieomylne i powszechne, to jednak ich skutek w yciu

duchowym kandydata zaley oczywicie od niego samego.
W. jako osobowo powinien zaj si zorganizowaniem swego fizycznego ycia do

wyszych celów; równoczenie jako ego powinien rozwija czynn inteligencj w ciele
przyczynowym, podobnie jak to czyni ucze Mistrza, który przygotowuje si do
wtajemniczenia.
Tak samo Cz. organizuje swe ycie emocjonalne, rozwijajc zarazem intuicyjn miło w
ciele buddhicznym.
M. W. M. porzdkuje tu na dole swe ycie umysłowe, a zarazem jako ego powinien umacnia
duchow wol, czyli atm.
ROZDZIAŁ XXVII: PAMI DAWNYCH YWOTÓW
Rzut oka na rysunek 25 powinien wystarczy do wyjanienia mechanicznej przyczyny, dla

której mózg fizyczny człowieka nie jest zdolny pamita swoich dawnych ywotów.
Oczywiste jest bowiem, e ciało fizyczne nie moe ani pamita, ani mie w sobie
jakiegokolwiek ladu z dawnej inkarnacji, w której nie uczestniczyło. Ta sama uwaga odnosi
si równie do ciała astralnego i mentalnego, gdy kady z tych noników jest nowy w kadej
inkarnacji.
Widzimy wic, e jedynie ciało przyczynowe trwa od jednej inkarnacji do nastpnej i ono
stanowi najniszy poziom, na którym mona si spodziewa uzyskania najbardziej godnych
zaufania informacji o dawnych yciach; adne z niszych ciał nie moe nam dostarczy
wiadomoci z pierwszej rki.
W owych dawnych ywotach uczestniczyło ego w ciele przyczynowym, czy raczej pewna
jego cz; wobec tego jest ono obecnie wiadkiem przeszłoci. Wszystkie nisze ciała, które
nie były wiadkiem dawnych ywotów, mog przekazywa tylko to, co otrzymuj od ego.
Gdy wic mamy w pamici, jak niedoskonała jest komunikacja pomidzy ego a osobowoci
u przecitnego człowieka, od razu dostrzegamy, jak mało mona polega na takim
wiadectwie z drugiej, trzeciej lub czwartej rki.
Chocia czasem ciało astralne i mentalne moe nam dostarczy izolowanych obrazów zdarze
z dawnego ycia człowieka, to nie moemy uzyska cigłej i zwartej o nim relacji; nawet te
obrazy s tylko odbiciem z ciała przyczynowego i przy tym prawdopodobnie bardzo
mglistymi i zniekształconymi, które czasem znajduj drog do niszej wiadomoci.
150
Jest wic całkiem jasne, e w celu cisłego odczytania dawnych ywotów konieczne jest
przede wszystkim rozwinicie zdolnoci ciała przyczynowego. Mona by jednak osign to
samo na niszym poziomie przez psychometryzacj atomów permanentnych; poniewa
byłoby to jednak o wiele trudniejsze anieli rozwinicie zmysłów ciała przyczynowego, próba
taka prawdopodobnie by si nie powiodła.
Łcznie ze wspomnian wyej metod istniej cztery metody odczytywania dawnych

ywotów:
1. Psychometryzacja permanentnych atomów.
2. Czerpanie z pamici ego.
3. Psychometryzacja ego, czy raczej jego ciała przyczynowego i poznanie dowiadcze, przez
które człowiek przeszedł. Metoda ta jest pewniejsza ni druga, gdy nawet ego, które
ogldało dawne zdarzenia poprzez dawn osobowo, moe mie wspomnienia niedoskonałe
lub obcione uprzedzeniem.
4. Posługiwanie si zdolnociami buddhicznymi przez zupełne zjednoczenie si z ego

badanego człowieka i odczytanie jego dowiadcze, tak jakby to były nasze własne, to znaczy
od wewntrz, a nie od zewntrz. Oczywicie metoda ta wymaga o wiele wyszego rozwoju.
Druga i czwarta metoda były stosowane przez osoby, które przygotowały opisy szeregu
inkarnacji, jakie w cigu kilku lat zostały opublikowane w miesiczniku “The Theosophist";
niektóre z tych opisów wydane zostały równie w postaci ksiki. Badacze ci korzystali te z
inteligentnego współdziałania ego, których inkarnacje zostały opisane.
Fizyczna obecno podmiotu, którego ywoty si odczytuje, stanowi okoliczno korzystn,
ale niekonieczn. Jest ona uyteczna, pod warunkiem e przedmiot potrafi utrzyma swe ciało
w doskonałym spokoju; jeeli ulega podnieceniu, wszystko psuje.
Warunki otoczenia nie maj szczególnego znaczenia; wany jest jednak spokój, gdy jeli
uzyskiwane wraenia maj by jasne, mózg fizyczny musi by wyciszony.
Niezbdne jest równie bezwzgldne unikanie wszelkich uprzedze, gdy mog one
spowodowa podobny skutek jak kolorowe szyby witraa, które zabarwiaj wszystko, co si
przez nie widzi, i wskutek tego dostarczaj fałszywych wrae.
Moemy stwierdzi, e istniej dwa ródła błdu:
1. Osobiste uprzedzenia.
2. Ograniczone pogldy.
Ze wzgldu na fakt istnienia zasadniczych rónic temperamentu naley stwierdzi, e musz

one zabarwia pogldy czerpane z innych sfer. Kady człowiek poniej stopnia Adepta
podlega na pewno w jakiej mierze temu wpływowi. Człowiek wiatowy wyolbrzymia błahe
szczegóły, a pomija rzeczy wane, gdy ma to zwyczaj czyni w codziennym yciu. Z drugiej
strony, człowiek wstpujcy na ciek moe wskutek swego entuzjazmu zatraci chwilowo
151
kontakt ze zwykłym ludzkim yciem, z którego si wynurzył. Ale jeli nawet tak jest, to ma
on przewag, gdy ten, kto widzi rzecz od wewntrz, bliszy jest prawdy od tych, którzy
widz tylko od zewntrz.
Po to, aby moliwo popełnienia błdu była jak najmniejsza, zazwyczaj ludzie zasadniczo
rónych typów prowadz takie badania wspólnie.
Drugie wspomniane przez nas niebezpieczestwo to ograniczony sposób widzenia, kiedy to

cz bierze si za cało. Tak na przykład mona pozna mał cz jakiej społecznoci, a
wyniki odnie do całoci; popełnia si wtedy pospolity błd uogólnienia na podstawie
niewystarczajcych obserwacji.
Istnieje jednak ogólna aura epoki lub kraju, która zwykle nie dopuszcza do wikszych
pomyłek tego rodzaju. Psychik, który nie wiczył si w odczuwaniu tej ogólnej aury, jest jej
czsto niewiadomy i wobec tego moe popełnia wiele błdów. Dłusza obserwacja
dowodzi, e wszyscy nie wywiczeni psychicy czasem zasługuj na wiar, a czasem nie
mona na nich polega; ludzie, którzy zasigaj ich rady, naraaj si na to, e zostan
wprowadzeni w błd.
Przy badaniu dawnych ywotów bezpieczniej jest zachowa pełn fizyczn wiadomo, tak
aby mona było notowa wszystko podczas obserwacji i posłuy si tym przy ich
odtwarzaniu. Ten drugi sposób musi by jednak /stosowany przez badacza, który wprawdzie
potrafi posługiwa si ciałem przyczynowym, ale tylko wtedy, gdy jego ciało fizyczne pi.
Identyfikacja ego jest niekiedy trudna, gdy ega w cigu tysicy lat zmieniaj si. Niektórzy
badacze rozpoznaj intuicyjnie tosamo okrelonego ego, ale taka intuicja, cho czsto
trafna, niewtpliwie czasem moe by błdna. Bezpieczniejsz, cho mudniejsz, metod
identyfikacji jest szybki przegld kroniki i ledzenie badanego ego w cigu kolejnych
inkarnacji do dzisiejszego dnia.
W niektórych wypadkach mona natychmiast rozpozna ego zwykłego człowieka, nawet po

tysicach lat; nie wiadczy to korzystnie o takich ludziach, gdy oznacza, e dokonali oni
małego postpu. Próba rozpoznania kogo znanego nam obecnie sprzed dwudziestu tysicy
lat podobna jest nieco do spotkania człowieka dorosłego, którego znalimy tylko jako
dziecko. Czasem rozpoznanie jest moliwe, a czasem zmiana okazuje si zbyt wielka.
Tych, którzy w tym czasie stali si Mistrzami Mdroci, czsto mona natychmiast rozpozna
nawet sprzed tysica lat, ale jest tak z zupełnie odmiennej przyczyny. Kiedy bowiem nisze
ciała znajduj si w pełnej harmonii z ego, wówczas kształtuj si one na podobiestwo
augosidesu i wobec tego zachodz małe zmiany w kolejnych yciach. Podobnie gdy samo ego
staje si doskonałym odbiciem monady, równie mało si zmienia, cho stopniowo ronie;
dlatego daje si łatwo rozpozna.
Natura kronik akaszy została ju opisana w Ciele mentalnym i dlatego wspominamy tu tylko
o kilku punktach, bezporednio zwizanych z tematem.
Najłatwiejszym sposobem badania dawnego ycia jest obserwowanie kroniki przesuwajcej

si z naturaln prdkoci; poniewa jednak oznaczałoby to konieczno ogldania przez cały
dzie kadego dnia dawnego ycia, oczywicie byłoby to całkiem niepraktyczne, chyba e
152
obejmowałoby jakie krótkie okresy. Mona jednak przyspiesza lub zwalnia bieg zdarze
do dogodnej dla nas prdkoci, i w ten sposób przejrze szybko okres tysicy lat lub
obserwowa jaki obraz dowolnie długo.
To, co opisuje si jako rozwijajc si przed oczyma badacza kronik, nie jest w
rzeczywistoci ruchem kroniki, lecz tylko wiadomoci obserwatora. Mona powiedzie, e
kroniki le jedna na drugiej warstwami, póniejsze na wierzchu, a starsze pod spodem.
Jednake nawet ta przenonia wprowadza w błd, gdy nasuwa wyobraenie gruboci,
podczas gdy kroniki w rzeczywistoci nie zajmuj wicej miejsca ni obraz odbity na
powierzchni zwierciadła. wiadomo te nie porusza si wcale w przestrzeni, lecz raczej
nakłada na siebie jakby rodzaj płaszcza, tak lub inn warstw kroniki, a czynic to znajduje
si wród zdarze przeszłoci.
Metoda ustalania dat została opisana w Ciele mentalnym.
Na ogół łatwiej jest odczytywa ycia ludzkie idc naprzód anieli wstecz, gdy wtedy
pracujemy zgodnie z naturalnym przepływem czasu. Dawne jzyki s prawie zawsze
niezrozumiałe dla badacza, ale e myli staj si dla niego jasne, małe to ma znaczenie. W
kilku wypadkach badacze skopiowali publiczne napisy, których nie mogli zrozumie, i potem
przetłumaczyli w wiecie fizycznym przy pomocy osób, które znały ten staroytny jzyk.
Nie naley sobie wyobraa, e kroniki te tkwi w jakim rodzaju materii, cho s w niej
odbite. Nie jest konieczny bezporedni kontakt z jakim skupieniem materii, gdy mona je
czyta z kadej odległoci, kiedy tylko nawie si kontakt.
Niemniej prawd jest, e kady atom zawiera kronik, czy te moe ma zdolno łczenia
jasnowidza z kronik tego wszystkiego, co zdarzyło si w jego krgu. W istocie rzeczy na
podstawie tego zjawiska moliwa jest psychometria.
Z metod t jednak zwizane jest bardzo dziwne ograniczenie, bo normalny psychometra

posługujc si ni widzi tylko to, co widziałby stojc w miejscu, z którego został wzity
psychometryczny przedmiot.
Jeeli na przykład jaki człowiek psychometryzuje kamie, który w cigu wieków leał w
jakiej dolinie, to zobaczy tylko to, co bdzie ograniczone przez otaczajce wzgórza, tak
jakby w cigu tych wieków stał w miejscu, w którym leał kamie, jako wiadek wszystkich
zdarze.
Moliwe jest jednak rozszerzenie zdolnoci psychometrycznej, dziki czemu człowiek moe
widzie myli i uczucia aktorów obserwowanego dramatu, jak równie ich fizyczne ciała.
Moliwe jest te inne rozszerzenie zdolnoci – po znalezieniu si w tej dolinie badacz moe
uczyni z niej podstaw do dalszych operacji, przej poza otaczajce wzgórza, zobaczy, co
si poza nimi znajduje oraz to, co si tam działo od czasu usunicia stamtd kamienia, a
nawet i to, co si zdarzyło wczeniej.
Ale człowiek, który potrafi to wszystko, umie równie obej si bez kamienia.
Gdy posługujemy si zmysłami ciała przyczynowego, postrzegamy, e kady przedmiot

rzutuje obrazy przeszłoci.
153
Widzielimy ju, e z chwil gdy rozwin si wewntrzne zdolnoci, ycie człowieka staje si
nieprzerwane. Mona nie tylko dotrze do wiadomoci ego, ale te podróowa w
przeszło, nawet do zwierzcej duszy grupowej i patrze oczyma zwierzcia na wiat, jaki
wtedy istniał. Twierdzi si, e rónica widzenia jest tak wielka, i niepodobna tego opisa.
Gdy nie ma takiej cigłej wiadomoci, nie ma te szczegółowej pamici przeszłoci, nawet
najwaniejszych faktów. Faktem jest jednak, e wszystko, co poznalimy w przeszłoci,
rozpoznajemy niemal na pewno i akceptujemy natychmiast, gdy współczenie napotykamy to
niejako na nowo.
Dlatego chocia mona uzna intelektualnie prawd zasady reinkarnacji, to prawdziwy dowód
uzyskamy tylko w ciele przyczynowym, w którym ego zna sw przeszło.
Gdy człowiek posługujcy si wiadomoci ciała przyczynowego ma zawsze w pamici

wszystkie swe dawne ycia, wówczas moe wiadomie kierowa niszymi poczynaniami w
kadym punkcie swego postpu.
W okresie kiedy człowiek nie jest jeszcze w pełni do tego zdolny, ego moe mimo to
zaznaczy swój cel w jego atomach permanentnych, tak i bdzie on przenoszony z jednego
ycia do drugiego. Znajomo tego celu nie jest człowiekowi wrodzona, ale z chwil kiedy w
nastpnej inkarnacji zetknie si z nim w jakiejkolwiek postaci, to natychmiast uzna jego
słuszno, przyjmie go i bdzie zgodnie z nim działał.
W razie bardzo szybkiego ponownego narodzenia si moliwo uzyskania pamici minionej
inkarnacji jest znacznie wiksza. Rysunek 21 pozwala łatwo zrozumie mechanizm tej
moliwoci. Dua liczba atomów i czsteczek starego ciała mentalnego zachowała pewne
powinowactwo z jednostk mentaln i astralnym atomem permanentnym, i wskutek tego dua
ilo starego materiału moe by uyta przy budowaniu nowego ciała mentalnego i
astralnego. Jasne jest, e dziki temu mona łatwiej odzyska pami ostatniej inkarnacji ni
wtedy, kiedy midzy dwoma yciami była długa przerwa i materiał dawnych ciał zupełnie si
rozproszył w poszczególne sfery.
Nie znamy jeszcze praw, które rzdz zdolnoci przekazywania szczegółowej wiedzy z
jednego ycia do fizycznego mózgu w nastpnym yciu. Z dotychczasowych bada wynika,
e szczegóły zazwyczaj ulegaj zapomnieniu, natomiast ogólne zasady wydaj si dla nowego
umysłu oczywiste.
Stanowi to pospolite dowiadczenie, e gdy poznajemy po raz pierwszy jak prawd, mamy
wraenie, jakbymy j ju znali przedtem, chocia nigdy nie potrafilibymy jej sformułowa
w słowach. W innych wypadkach nie ma nawet tego ladu pamici; gdy jednak spotykamy si
z now prawd, uznajemy natychmiast jej prawdziwo.
Jeli przyjmiemy za prawdziw tradycj, to nawet Budda, który inkarnował si z wyran
intencj pomoenia wiatu, nie wiedział nic o swej misji po narodzeniu si w ciele; odzyskał
pełni wiedzy dopiero po latach jej poszukiwania. Niewtpliwie mógł to wiedzie od
pocztku, gdyby zechciał, ale nie wybrał tej moliwoci, lecz raczej podporzdkował si
wspólnemu losowi ludzi.
154
Z drugiej strony moliwe jest, e Budda nie objł ciała ksicia Siddarthy od jego narodzenia,
lecz dopiero po omdleniu po długich umartwianiach i szecioletnim szukaniu prawdy. Jeli
tak, to nie mogłoby by mowy o pamitaniu, gdy istota przebywajca w ciele nie była
Budd, lecz kim innym.
W kadym jednak razie moemy by pewni, e ego bdce prawdziwym człowiekiem wie
zawsze to, czego si kiedy nauczyło; nie zawsze jednak potrafi przekaza to do nowego
mózgu bez pomocy zewntrznej sugestii.
Zdaje si, e stanowi to niezmienn reguł, i człowiek, który w jednym yciu przyjł prawd
okultyzmu, zawsze spotyka si z ni w nastpnym i w ten sposób oywia utajon pami.
Mona powiedzie, e sposobno odkrycia na nowo prawdy jest bezporedni karm uznania
tej prawdy i powanej próby ycia zgodnie z ni w poprzednim yciu.
ROZDZIAŁ XXVIII: EGO WE WŁASNEJ SFERZE
Przejdziemy teraz do omówienia ego jako wiadomej istoty we własnej sferze, to znaczy w
wyszym lub przyczynowym wiecie, niezalenie od czciowych jego przejawie w
niszych sferach.
Od chwili oderwania si ego od duszy grupowej i rozpoczcia oddzielnego istnienia w postaci
ludzkiej jest ono wiadom istot, ale wiadomo ta ma niezwykle mglisty charakter. Siły
wyszego wiata mentalnego przechodz przez ni nie oddziałujc na ni w praktyce,
poniewa ego nie potrafi jeszcze na nie odpowiada, z wyjtkiem bardzo nielicznych
niezmiernie subtelnych wibracji. Stan ten mona porówna tylko z fizycznym wraeniem,
jakie czasem niektórzy ludzie przeywaj w chwili rannego budzenia si. To stan poredni
midzy snem i jaw, kiedy człowiek jest szczliwy, e istnieje, a jednak niewiadomy
adnego z otaczajcych przedmiotów i niezdolny do jakiegokolwiek ruchu. W istocie rzeczy
wie on niekiedy, e taki ruch rozproszyłby stan szczcia i cignłby go w dół do zwykłego
wiata, i dlatego usiłuje pozosta w ciszy moliwie jak najdłuej.
Ten stan bdcy wiadomoci istnienia i intensywnego szczcia jest bardzo podobny do
stanu ego przecitnego człowieka w wyszej sferze mentalnej. Jak widzielimy poprzednio,
jest on całkowicie skupiony w tej sferze tylko przez krótki czas pomidzy kocem jednego
ycia w dewakanie a pocztkiem nastpnej inkarnacji. W cigu tego krótkiego okresu ma on
przelotne wejrzenie w swoj przeszło i przyszło, błysk widzenia tego, co było, i tego, co
ma by, błysk retrospektywny i prospektywny; w cigu wielu wieków te przebłyski s
jedynymi chwilami pełnego przebudzenia; po tym chwilowym przebudzeniu ego zapada z
powrotem w sen. Jak ju wiemy, do wysiłku inkarnowania skłania go pragnienie
doskonalszego przejawiania si, pragnienie odczuwania pełni ycia.
Na jednej ze stron w Ksidze Dzyan jest twierdzenie, e ci, którzy otrzymali tylko iskr,
zostali pozbawieni wiedzy, iskra jarzyła si słabo. H. P. Bławacka wyjania nastpnie, e ci,
którzy otrzymali tylko iskr, stanowi przecitn ludzko, która ma zdoby swe zdolnoci
intelektualne w cigu obecnej manwantarycznej ewolucji (Doktryna tajemna, II). U
wikszoci ludzi iskra ta tylko si tli i upłynie wiele wieków, zanim powolny jej wzrost
sprawi, e stanie si mocnym i wietlistym płomieniem.
155
Ciało przyczynowe przecitnego człowieka nie ma zatem na razie prawie wcale wiadomoci
niczego zewntrznego w swej własnej sferze. Ogromna wikszo ego to istoty senne, na
wpół wiadome, cho niektóre przedstawiaj si obecnie tylko jako bezbarwne błony.
Wikszo nie jest jeszcze dostatecznie rozwinita, by mogła zrozumie cel lub prawa
ewolucji, któr jest objta.
Chocia przecitne ego jest jeszcze upione, to jednak w cigu fizycznej inkarnacji potrafi w
pewnej mierze czuwa nad osobowoci i zdoby si na mały wysiłek.
Przecitne ego w ciele przyczynowym moe by porównane do kurczcia w skorupie jaja,
które jest całkowicie niewiadome ródła ciepła pobudzajcego jego wzrost.
Gdy ego osiga taki stopie rozwoju, e przebija si przez sw powłok i staje si zdolne do
jakiego reagowania, wówczas cały ten proces przybiera odmienn posta i zostaje
niezmiernie przyspieszony.
Proces budzenia si jest wybitnie wspierany przez Mistrzów Mdroci, którzy promieniuj
duchow sił jak wiatłem słonecznym, zalewajc ni cał sfer i oddziałujc w pewnej
mierze na wszystko w jej obrbie. Jak wspominalimy w rozdziale XII, wpływ ten
oddziaływa wybitnie nawet na dusze grupowe zwierzt w niszej sferze mentalnej.
Najwaniejsza praca Mistrzów odbywa si głównie w sferze mentalnej, a szczególnie w jej
czci przyczynowej, gdzie moe oddziaływa bezporednio na indywidualno, czyli ego. Z
tej sfery roztaczaj Oni najwikszy duchowy wpływ na wiat myli; z niej daj impuls do
wszelkiego rodzaju wielkich i dobroczynnych ruchów. Tutaj te rozdziela si dua cz
duchowej siły wytwarzanej przez wspaniał samoofiar Nirmanakayów. Tu równie udziela
si bezporednio nauki tym uczniom, którzy s dostatecznie rozwinici, aby j otrzymywa w
ten sposób, gdy mona tu jej udziela łatwiej i pełniej anieli w niszych sferach.
U człowieka rozwinitego ego jest w pełni obudzone i z biegiem czasu odkrywa, e istnieje
wiele rzeczy, które mona zrobi; gdy to si zdarzy, moe ono wznie si na poziom, na
którym prowadzi okrelone ycie we własnej sferze, cho w wielu wypadkach nawet wtedy
jest senne.
Jak widzielimy, ego zwykłego człowieka ma raczej wiadomo roliny i zdaje si wiadome
istnienia tylko innych ego. Gdy jednak dostatecznie si rozwinie, moe nie tylko pomaga
innym ego, lecz równie prowadzi ycie wród sobie równych, wród wielkich arupadewów,
wród wszelkiego rodzaju wspaniałych aniołów i dewów. Młode ego jest prawdopodobnie na
razie słabo rozbudzone w stosunku do tego całego pełnego chwały ycia, podobnie jak
niemowl w ramionach matki mało si interesuje otaczajcym wiatem; w miar jednak jak
jego wiadomo si rozszerza, budzi si, otwiera oczy na cał t wspaniało i zostaje
oczarowane jej ywoci i piknem.
Takie rozwinite ego cieszy si towarzystwem wszystkich najbystrzejszych intelektualnie

umysłów, jakie kiedykolwiek wiat wydał, włczajc w to zarówno królestwo dewów lub
aniołów, jak i ludzi. ycie ego w jego własnej sferze jest pełne chwały, wysze ponad
wszelkie wyobraenie dostpne osobowoci. Gdyby mona było wyobrazi sobie ycie w
towarzystwie wielkich ludzi wiata – artystów, poetów, uczonych, a nawet samych Mistrzów
156
– dodajc do tego nieosigalne tu na ziemi rozumienie, dopiero wówczas mielibymy jakie

wyobraenie o yciu ego.
Oczywicie, dopóki osobowo nie zjednoczy si z ego, nie wie, co ono robi. Tote ego moe
zna Mistrzów, podczas gdy osobowo ich nie zna. Ego musi by przez długi czas w pełni
wiadome i czynne we własnej sferze, zanim jakakolwiek wiedza o jego istnieniu moe
dotrze do jego fizycznego ycia.
Tej wiadomoci ego nie naley miesza ze wiadomoci, jaka si rodzi ze zjednoczenia
wyszego i niszego “ja", o którym była mowa w rozdziale XXIV. Gdy dokona si to
zjednoczenie, wiadomo człowieka przebywa stale w ego i z tego poziomu oddziaływa na
kade z ciał, którymi si posługuje. U człowieka, który jeszcze nie osignł tego
zjednoczenia, wiadomo ego we własnej sferze działa tylko wtedy, gdy nie przeszkadza
temu adne z niszych ciał, oraz istnieje tylko do czasu, kiedy ego rozpocznie now
inkarnacj; z chwil bowiem, gdy przywdzieje ono nisze ciało, wiadomo jego moe si
przejawia tylko przez nie.
Sfera przyczynowa to prawdziwy i stosunkowo trwały dom rodzinny ego, gdy tutaj jest po
prostu sob, reinkarnujc si istot, wolne od ogranicze osobowoci. Chocia jego
wiadomo moe by mglista, senna i zaledwie przebudzona, to jednak widzenie, cho
ograniczone, jest prawdziwe. Jest ono nie tylko wolne od złudze osobowoci i od
zniekształcajcego porednictwa niszego “ja", ale równie sama jego myl nie przybiera tych
ograniczonych form, jakie przyjmuje na poziomach niszych od przyczynowego.
W niektórych dawniejszych ksikach mona spotka opinie, które zdaj si nasuwa
wyobraenie, e wysze “ja" nie potrzebuje ju ewolucji, gdy we własnej sferze jest
doskonałe i boskie. Gdziekolwiek pojawiaj si tego rodzaju zdania, to niezalenie od
stosowanej terminologii, odnosz si tylko do atmy, do prawdziwego “boga" w człowieku,
który na pewno pozostaje całkowicie poza koniecznoci jakiejkolwiek ewolucji, o której
moemy co wiedzie.
Na przykład H. P. Bławacka twierdzi, e manas, czyli wysze “ja", jako cz Umysłu
Powszechnego jest nieuwarunkowanie wszystkowiedzce we własnej sferze; znaczy to
oczywicie, e tak jest tylko wtedy, gdy ego dziki swym dowiadczeniom ewolucyjnym
rozwinło w pełni samowiadomo i jest nonikiem wszelkiej wiedzy o przeszłoci,
teraniejszoci i przyszłoci.
Reinkarnujce si ego niewtpliwie ewoluuje, co jest całkowicie oczywiste dla tych, którzy
rozporzdzaj wzrokiem przyczynowym. Pocztkowo ma ono bardzo mał władz w kadej
ze sfer, a jego zadaniem jest osignicie pełnej aktywnoci we wszystkich sferach, nawet w
fizycznej.
Ego rozbudzone i naprawd ywe w swej sferze jest wspaniał istot i daje nam po raz
pierwszy wyobraenie, czym człowiek ma si sta. Takie rozwinite ego, cho jest jeszcze
oddzielne, to jednak intelektualnie w pełni rozumie sw wewntrzn jedno z innymi ego;
widz si one bowiem wzajemnie takimi, jakie s, i nie mog błdzi lub błdnie rozumie.
Niełatwo wyjani za pomoc fizycznych słów rónice, jakie istniej pomidzy

poszczególnymi ego, poniewa kade z nich jest pod wielu wzgldami duo wiksze od
157
wszystkiego, do czego przywyklimy tu na dole. Słaby obraz wraenia, jakie wywołuje

rozmowa z nimi, daje moe powiedzenie, e rozwinite ego przypomina dostojnego,
powanego i ogromnie uprzejmego ambasadora, pełnego mdroci i uprzejmoci, podczas
gdy człowiek mniej rozwinity podobny jest raczej do rubasznego, serdecznego, wiejskiego
szlachcica. Ego, które znajduje si ju na ciece i zblia si do stopnia Adepta, ma duo
wspólnego z wielkimi aniołami i promieniuje sił duchow z cudown potg.
Dlatego nie mona si dziwi, e ego rzuca si energicznie w wir intensywnej działalnoci we
własnej sferze i e działalno ta wydaje mu si nieporównanie waniejsza i bardziej
interesujca anieli dalekie i błahe walki sptanej i na wpół ukształtowanej osobowoci,
spowitej w gste mroki niszego wiata.
Pewna osoba, która widziała ego, opisuje je jako promiennego młodzieca podobnego do
greckiego Apolla, wyrzebionego z lnicego marmuru, a jednak niematerialnego i budzcego
natchnienie. Inne ego wydawało si poniekd podobne do rzeby bogini Demeter w British
Museum, dostojnej, pogodnej i pełnej spokoju postaci, unoszcej si jakby nad wiatem, który
wspierała i ochraniała. Kade ego ma wic własne promiennie pikne oblicze, wyraajce
jego szczególn misj lub geniusz.
Wród takich istot myli nie układaj si w kształty i nie kr dokoła, jak to si dzieje na
niszym poziomie, lecz przechodz jak błyskawica od jednej do drugiej. Tu stajemy oko w
oko z trwałym ciałem ego, ciałem starszym ni wzgórza, aktualnym wyrazem boskiej chwały,
która zawsze si poza nim kryje i janieje przez nie coraz bardziej, w miar jak rozwijaj si
jego władze. Nie mamy tu do czynienia z zewntrznymi formami, lecz ogldamy rzeczy same
w sobie, rzeczywisto, jaka si kryje poza niedoskonałym przejawieniem. Tutaj przyczyna i
skutek stanowi jedno; ich jedno jest wyranie widzialna, tak jak dwie strony tej samej
monety. Tu ju odrzucilimy konkret dla abstrakcji; ju nie mamy do czynienia z wielkoci
formy, lecz z ide, która si znajduje poza tymi wszystkimi formami.
We własnej sferze ego potrafi postrzega w sposób absolutnie natychmiastowy, nie

posługujc si oczywicie nerwami; std pochodzi pewna klasa snów, w których człowiek
budzi si ze stanów upienia pod wpływem fizycznego dwiku lub dotknicia. W cigu
krótkiego okresu pomidzy bodcem a przebudzeniem ego czsto komponuje pewnego
rodzaju dramat lub szereg scen, które prowadz do zdarzenia, budzcego ciało fizyczne.
Jednak ten zwyczaj wydaje si właciwy ego, które pod wzgldem duchowym jest jeszcze
stosunkowo nierozwinite. Gdy ego rozwija si i dochodzi do zrozumienia swej pozycji i
odpowiedzialnoci, wyrasta ponad takie wdziczne zabawy swego dziecistwa.
Wydaje si, e podobnie jak człowiek pierwotny ubiera kade zjawisko w form mitu, tak
prymitywne ego dramatyzuje kade zdarzenie, na które zwróci uwag. Ale człowiek, który
osignł pełn wiadomo, znajduje tak duo zajcia w wyszych sferach, e nie traci na te
rzeczy energii i dlatego nie pojawiaj si ju sny tego rodzaju.
Podczas snu ciała charakterystyczn cech ego jest posługiwanie si symbolami; inaczej
mówic, to co w wiecie fizycznym byłoby pojciem wymagajcym wielu słów wyjanienia,
zostaje przekazane ego za pomoc jednego symbolicznego obrazu. Gdy taka myl zostaje
zapamitana w fizycznym mózgu, łatwo moe powsta nieporozumienie. Działalno ego we
własnej sferze rodzi te sny innego rodzaju; istnieje jednak oczywicie wiele innych przyczyn
snów (zob. Ciało astralne}.
158
We własnej sferze ego posługuje si abstrakcjami, tak jak my w sferze fizycznej konkretnymi
faktami. W tej sferze dostpna jest istotna tre wszystkiego; ego nie zajmuje si ju
szczegółami, nie potrzebuje ju mówi szeroko o przedmiocie, czy stara si go wyjani.
Bierze istot rzeczy lub ide przedmiotu i operuje ni jako całoci, podobnie jak podczas gry
w szachy operuje si pionkiem lub figur. Jego wiatem jest wiat rzeczywistoci, gdzie
złudzenie jest nie tylko niemoliwe, ale take nie do pomylenia. Nie ma ju do czynienia z
emocjami, pojciami czy koncepcjami, lecz z rzecz sam w sobie.
Niepodobna wyrazi w słowach zwykłego porozumiewania si ludzi działajcych w pełni

rozwinitych ciałach przyczynowych. To, co tu na dole stanowiłoby system filozoficzny,
wymagajcy wielu tomów wyjanienia, tam jest pojedynczym okrelonym przedmiotem –
myl, któr mona rzuci na stół, tak jak si rzuca kart .
Opera lu oratorium, które zajłoby orkiestrze wiele godzin, przedstawia si tam jako jeden
potny akord. Metody całej szkoły malarskiej kondensuj si w jednej wspaniałej idei. A
idee takie s intelektualnymi terminami, którymi posługuj si ega w swej rozmowie.
Jak ju wspomnielimy, w tej sferze ego ma przed sob pełen obraz wszystkich ywotów na
tym globie, ywe kroniki przeszłoci. Widzi swe ycie jako jedn wielk cało, w obrbie
której poszczególne inkarnacje były tylko szybko mijajcymi dniami. Widzi przyczyny
karmiczne, które sprawiły, e jest takie, jakie jest; widzi, jak ma jeszcze przed sob karm,
któr musi spłaci, zanim zostanie zamknity rachunek smutny i długi, a dziki temu rozumie
z bezbłdn pewnoci, jakie jest jego miejsce w ewolucji. Tu poznaje wielki plan ewolucji
oraz jaka jest wola Boa w odniesieniu do niego samego.
Gdy ego zajmuje si tymi sprawami we własnej sferze jak i w niszych sferach, wszystkie
jego pojcia s pełne, naleycie zaokrglone i doskonałe.
Co wicej, gdyby co niepewnego nie zadawalało ego, to w istocie rzeczy nie liczyłoby si
wcale jako pojcie. Dla niego przyczyna obejmuje swój skutek i dlatego na dalsz met dzieje
si zawsze zado sprawiedliwoci i adna sprawa nie moe si le skoczy.
Te jego charakterystyczne cechy odzwierciedlaj si do pewnego stopnia w niszych ciałach,

a my moemy odnale ich przejawianie si w nas samych w rozmaity sposób. Tak na
przykład dzieci domagaj si zawsze, aby kada bajka koczyła si dobrze, aby cnota została
nagrodzona, a wystpek ukarany; równie wszyscy proci i zdrowo mylcy ludzie odczuwaj
podobne pragnienie. Ci, którzy domagaj si skrajnego realizmu, to włanie ludzie, których
pogldy na ycie stały si niezdrowe i nienaturalne, poniewa z powodu owej
krótkowzrocznej filozofii nie potrafi nigdy widzie całoci adnego zdarzenia, lecz tylko
jego czstk ukazujc si w jednej inkarnacji, i to zazwyczaj tylko zewntrzn jego łusk.
W czwartej rasie głównej, w której chodziło przede wszystkim o rozwój ciała astralnego i
jego uczu, ta charakterystyczna cecha uogólniania i przesady zaznacza si czsto bardzo
wyranie; wida to na przykład jasno w starych opowiadaniach celtyckich. Pragnienie
naukowej cisłoci i prawdy jest wynikiem stosunkowo niedawnego rozwoju i przynaley
specjalnie do pitej rasy głównej, która zajmuje si przede wszystkim rozwojem umysłu i
ciała mentalnego. Ludzie pitej rasy wymagaj, aby rzecz była prawdziwa, w przeciwnym
razie mało ich interesuje; natomiast dawne rasy daj przede wszystkim, aby rzecz była
przyjemna i w ocenie swej nie chc si ogranicza takimi wzgldami, jak pytanie, czy dana
159
rzecz zmaterializowała si kiedykolwiek w sferze zjawisk fizycznych lub czy mogłaby si
zmaterializowa.
Pragnienie cisłoci ma zatem ródło w innej właciwoci ego, mianowicie w jego

zdolnociach widzenia w sposób prawdziwy, widzenia rzeczy tak, jak jest, całociowo, «
nie tylko czciowo. Rozumiejc to, powinnimy wyranie pobudzi i utrwala cech
cisłoci, odnotowa fakty odrbne od swych myli i pragnie zwizanych z tymi faktami.
Ale kultywujc prawdomówno nie mamy wcale potrzeby tpi romantycznoci. Niezbdn
rzecz jest by cisłym, ale niekoniecznie wielkim nudziarzem. Nie powinnimy traci z oczu
pikna i romantycznoci, kryjcej si za rzeczami, z tej tylko przyczyny, e posiedlimy
naukow znajomo szczegółów, z których wiele moe by suchych i powierzchownych. Tak
na przykład cukier nie musi przesta by słodki i przyjemny w smaku, cho znamy jego
chemiczn formuł.
Miara czasu i przestrzeni stosowana przez ego jest tak całkowicie róna od tej, któr
posługujemy si na co dzie, e z naszego punktu widzenia wydaje si, jakby dla niego czas
ani przestrze nie istniały.
Zdarzenia, które w sferze fizycznej nastpuj kolejno po sobie, w sferze mentalnej pojawiaj
si jako zachodzce równoczenie i w tym samym punkcie. Taki przynajmniej jest efekt
wiadomoci ego, cho wydaje si prawdopodobne, e absolutna równoczesno jest
atrybutem jeszcze wyszej sfery, a wyraenie równoczesnoci w sferze mentalnej po prostu
wynikiem tak szybkiego nastpowania faktów po sobie, i niezmiernie małe odstpy czasu
midzy faktami s nie do dostrzeenia; w podobny sposób oko ma wraenie nieprzerwanego
krgu ognia, gdy szybko obracamy płonc pochodni. Tłumaczy si to oczywicie tym, e
oko ludzkie nie potrafi odrónia oddzielnych podobnych wrae, które nastpuj po sobie w
odstpach mniejszych ni dziewita cz sekundy.
Nastpstwem tej nadnormalnej metody mierzenia czasu przez ego jest w pewnym stopniu
moliwo przewidywania przyszłoci. Jeli umie ono j zastosowa, to teraniejszo,
przeszło i do pewnego stopnia przyszło le przed nim otworem. Niewtpliwie ego
przewiduje niekiedy zdarzenia, które s interesujce lub maj znaczenie dla niszej
osobowoci, oraz stara si w mniejszym czy wikszym stopniu i z rónym powodzeniem
przekazywa je do mózgu.
Człowiek niewtpliwie ma siln wol i dlatego przewidywanie jest moliwe tylko w pewnych
granicach. W odniesieniu do zwykłego człowieka przewidywanie przyszłoci jest
prawdopodobnie moliwe w bardzo duej mierze, gdy nie rozwinł on jeszcze swej woli w
dostatecznym stopniu i wobec tego jest wybitnie wytworem okolicznoci. Jego karma
umieszcza go w pewnym rodowisku, a oddziaływanie rodowiska człowieka jest
najwaniejszym czynnikiem, i to do tego stopnia, e jego przyszło mona przepowiedzie z
matematyczn niemal dokładnoci.
Jeli zwaymy, jak wielka jest liczba zdarze, na które działanie człowieka ma bardzo mały
wpływ, a take jak złoony i daleko sigajcy jest zwizek przyczyn i skutków, to nie zdziwi
nas, e w sferze, w której widzialny jest skutek wszystkich działajcych aktualnie przyczyn,
mona przepowiedzie z du cisłoci, nawet w szczegółach, bardzo du cz
przyszłoci. e to jest moliwe, dowodz wci na nowo nie tylko prorocze sny, lecz take
160
drugi wzrok górali szkockich oraz przepowiednie jasnowidzów; równie na przewidywaniu

skutków istniejcych ju przyczyn opiera si astrologia.
Gdy jednak mamy do czynienia z człowiekiem rozwinitym, wówczas proroctwa zawodz,

gdy nie jest on ju tylko tworem okolicznoci, lecz w duym stopniu ich panem.
Niewtpliwie główne zdarzenia yciowe mog by z góry wyznaczone przez jego dawn
karm, ale sposób, w jaki pozwoli on oddziaływa im na siebie, metoda, z jak bdzie je
traktował, a moe i triumf nad nimi, nale do niego i nie mona ich przewidzie, chyba tylko
jako prawdopodobne. Z kolei take biece działania człowieka staj si now przyczyn,
wskutek czego wytwarza on w swym yciu łacuchy skutków, które nie były przewidziane
pierwotnie i dlatego nie mogły by przepowiedziane ze cisłoci.
Moemy zatem powiedzie, e przebieg ycia przecitnego nierozwinitego człowieka, który

w praktyce nie ma własnej woli zasługujcej na uwag, moe by czsto przewidziany z
dostateczn cisłoci, ale gdy ego ma władz nad swoj przyszłoci, dokładne
przewidywanie staje si niemoliwe.
Ego rozwinite bdzie medytowa we własnej sferze, a ta jego medytacja nie musi by
zsynchronizowana z medytacj, jak uprawia osobowo. Joga dobrze rozwinitego ego
polega na próbie podniesienia wzwy swej wiadomoci, najpierw do sfery buddhi, a potem
do coraz wyszych poziomów tej sfery. Czyni to nie zwracajc uwagi na to, co w tym czasie
robi osobowo. Prawdopodobnie takie ego kieruje równie czstk siebie do medytacji
osobowoci, cho jego własna medytacja jest od niej róna.
Naley stale pamita, e ego to nie tylko manas czy umysł, lecz duchowa triada, atma-
buddhi-manas. Na obecnym naszym stopniu wiadomoci ego znajduje si w ciele
przyczynowym w wyszej sferze mentalnej, lecz gdy si ona rozwinie, jego wiadomo
bdzie si skupia w sferze buddhi; jeszcze póniej, kiedy człowiek osignie stopie Adepta,
w sferze atmy.
Nie naley jednak przypuszcza, e w toku tego dalszego rozwoju manas zostanie w jakim
stopniu zagubiony. Gdy bowiem ego skupia si w wiecie buddhi, to pociga za sob manas
do tego jego przejawu, który stale istniał w sferze buddhi, lecz nie był dotd w pełni
rozbudzony i oywiony. Podobnie gdy ego skupia si w sferze atmy, wówczas manas i buddhi
nadal w nim istniej, tak i troisty duch przejawia si wtedy w pełni we własnej sferze we
wszystkich swych trzech aspektach.
Duch zatem jest naprawd siedmioraki, gdy jest troisty we własnej sferze, w sferze atmy,
dwoisty w sferze buddhi i pojedynczy w sferze mentalnej, a jedno bdca syntez
wszystkich aspektów uzupełnia siódemk. W ten sposób, cho cofa si i skupia coraz wyej,
zachowuje okrelono niszego wiata.
To, co wyej zostało podane jako najjaniejszy i najlepszy opis ludzkiej trójcy, atma-buddhi-
manas, mona znale w Kluczu do teozofii H. P. Bławackiej:
Wysze “ja" jest atm, nieoddzielnym promieniem Powszechnej i Jedynej Jani. Jest to Bóg
raczej w górze ni wewntrz nas. Szczliwy jest człowiek, któremu udało si przepoi nim
swe wewntrzne ego.
161
Duchowe boskie ego jest dusz duchow, czyli buddhi, cile zjednoczon z manasem,
pierwiastkiem umysłu, bez którego nie ma w ogóle ego lecz tylko atmiczny nonik.
Wewntrzne lub wysze ego jest manasem, zwanym pitym pierwiastkiem, niezalenie od
buddhi. Pierwiastek umysłu jest duchowym ego tylko wtedy, gdy stopi si w jedno z buddhi...
Jest to trwała indywidualno, czyli reinkarnujce si ego.
Skoro tylko ego stanie si cho w czci wiadome swego otoczenia i innych ego, yje, działa
i ma zainteresowania we własnej sferze. Lecz nawet wtedy musimy pamita, e kieruje ono
do osobowoci tylko bardzo mał sw cz i e ta cz stale ulega wpltaniu w sprawy,
które ze wzgldu na sw czstkowo czy stronniczo znajduj si z dala od ogólnego
kierunku działania ego; nie zwraca ono wobec tego szczególnej uwagi na nisze ycie
osobowoci, jeli nie zdarzy si w nim nic niezwykłego.
Po osigniciu tego stopnia, ego zazwyczaj przechodzi pod opiek Mistrza. W istocie rzeczy
czsto pierwsza wyrana wiadomo czegokolwiek poza sob jest jego zetkniciem si z
Mistrzem. Ogromna siła oddziaływania Mistrza magnetyzuje ego, harmonizuje jego wibracje
i zwiksza wielokrotnie szybko jego rozwoju. Siła ta działa na niego podobnie jak wiatło
słoca na kwiat i pod jej wpływem szybko si ono rozwija. Tym si tłumaczy, e podczas gdy
wczeniejsze stadia rozwoju s tak powolne, e niemal niedostrzegalne, to gdy Mistrz skieruje
sw uwag na człowieka, gdy rozwija go i pobudza jego wol do działania w pracy, wówczas
szybko rozwoju zwiksza si w postpie geometrycznym.
W rozdziałach o dewakanie widzielimy, e ego, które jest bardzo kochane przez wielu ludzi,
moe równoczenie uczestniczy w yciu niebiaskim wielu osób, obdarzajc dusz
mylokształty wytworzone o nim przez przyjaciół. Mylokształty te przynosz temu ego
wielk ewolucyjn korzy, gdy daj mu dodatkow sposobno do rozwijania takich cech,
jak na przykład miło. Jest to wyranie bezporednim skutkiem i nagrod za te budzce
miło cechy, które wywołuj w stosunku do człowieka yczliwe uczucia u tylu jego blinich.
Czasem oddziaływanie takiej siły na ego yjcego jeszcze przyjaciela moe si objawia w
osobowoci tego przyjaciela nawet w ciele fizycznym. Cho bowiem oddziaływanie to
dokonuje si przez specjalny mylokształt, to jednak osobowo yjcego przyjaciela jest
przejawieniem tego samego ego; jeli ego znacznie si zmienia, to istnieje moliwo, e
zmiana ta okae si te w fizycznym przejawieniu w tej niszej sferze.
Jest jednak oczywiste, e moliwe s dwa ograniczenia w porozumiewaniu si ego z osobami,
które wytwarzaj mylokształty. Po pierwsze, mylokształt moe by czstkowy i
niedoskonały, tak i nie wyraa wielu wyszych własnoci ego, które wobec tego nie mog
si w nim ukaza.
Po drugie, istnieje moliwo, e ego w rzeczywistoci nie jest tak dobre, jak wytworzony w
nim obraz, wskutek czego nie moe całkowicie wypełni go swym yciem. Jest to jednak
mało prawdopodobne i zdarza si tylko wtedy, gdy jaki całkiem niegodny tego człowiek jest
niemdrze ubóstwiany. Ta strona zagadnienia została jednak szerzej omówiona w Ciele
mentalnym.
162
Im wyej ego jest rozwinite, tym pełniej potrafi si wyraa za pomoc mylokształtów. Gdy
osiga ono poziom Mistrza, posługuje si nimi wiadomie jako rodkiem do pomagania
ludziom i do nauczania swych uczniów.
Aby ułatwi czytelnikowi uzyskanie całkiem jasnego zrozumienia mechanizmu i skutków

mylokształtów w dewakanie, załczamy rysunek 36 i 37.
Rys. 36.: Ego i mylokształty o nim w dewakanie
Rysunek 36 przedstawia nam ego X przebywajce w ciele mentalnym x w dewakanie w

otoczeniu mylokształtów a', b', c', d', e', f jego szeciu przyjaciół A, B, C, D, E, F.
Sporód tych przyjaciół A i F znajduj si równie w dewakanie w swych ciałach mentalnych
a lub f; B i E znajduj si w sferze astralnej przebywajc w ciele astralnym b lub e, C i D
“yj" jeszcze w wiecie fizycznym majc ciało fizyczne c lub d.
Rysunek pokazuje nam, e mylokształty utworzone przez X o jego szeciu przyjaciołach s

oywiane i tym samym bezporednio połczone z ego A, B, C, D, E i F, a nie z osobowymi
przejawami tych ego, niezalenie od tego, czy owe osobowe przejawy byłyby w sferze
fizycznej, astralnej czy mentalnej.
Z rysunku wida równie jasno, e osobowoci a, b, c, d, e, f nie mog nic wiedzie o tym, co
si dzieje za porednictwem mylokształtów a', b', c' itd., chyba e przez własne ega A, B, C
itd.
163
Rys. 37.: Ego w dewakanie
Rysunek 37 przedstawia cztery ega A, B, C, D pozostajce we wzajemnej przyjani, przy

czym A, B, C znajduj si w dewakanie, podczas gdy D pozostaje jeszcze w ciele fizycznym.
Kade ego A, B, C wytwarza mylokształt o kadym ze swych trzech przyjaciół, a

mylokształty te s oywiane przez odpowiednie ega.
Kade z tych ego (A, B, C) ma trzy swoje obrazy; jednym z nich jest własne ciało mentalne, a
pozostałe dwa s mylokształtami utworzonymi przez przyjaciół w dewakanie.
Natomiast D posiada cztery swoje odpowiedniki; jednym z nich jest jego własna fizyczna
osobowo, a pozostałe trzy s mylokształtami utworzonymi przez myli trzech jego
przyjaciół o nim.
Zrozumienie sposobu, w jaki ego moe ukazywa si równoczenie w dewakanie w

mylokształtach wielu ludzi (jak równie innych zjawisk w wiecie ego) pozwala poj, e do
przeniesienia si z jednego miejsca na drugie ego nie musi podróowa.
W Ciele mentalnym opisalimy akord człowieka i wyjanilimy, jak mona posłuy si tym
akordem w celu odszukania go, niezalenie od tego, w którym z trzech wiatów si znajduje.
Akord ten składa si z jego własnego tonu oraz tonów trzech niszych ciał: mentalnego,
astralnego i fizycznego. Jeli w danym czasie człowiek nie ma adnego z tych ciał, to ten sam
mechanizm działa nadal skutecznie, gdy z ciałem przyczynowym jest zwizana jednostka
mentalna oraz astralny i fizyczny atom permanentny, które potrafi wyda odróniajce je
dwiki.
Kombinacja dwików, która tworzy akord człowieka, stanowi jego prawdziwe okultystyczne
imi. Nie naley go jednak miesza z x ukrytym pod imieniem augosidesu, które jest akordem
trzech pierwiastków ego, wytworzonym przez wibracj atomów atmy, buddhi i manasu oraz
znajdujcej si poza nimi monady.
164
ROZDZIAŁ XXIX: WTAJEMNICZENIE
W Ciele astralnym i w Ciele mentalnym omówilimy zagadnienie uczniostwa w tym zakresie,

w jakim wie si ono z ciałem astralnym lub mentalnym ucznia lub Mistrza. Obecnie
podana jest krótka rekapitulacja głównych faktów dotyczcych stopni ucznia próbnego,
ucznia przyjtego i synostwa, poniewa kady z nich oddziaływa w pewnej mierze na ciało
przyczynowe; potem przejdziemy do opisu, w zakresie, w jakim dotyczy to ego w ciele
przyczynowym, wielkiego kroku, jakim jest wtajemniczenie, które stanowi najwysze
osignicie uczniostwa.
Na stopniu ucznia próbnego Mistrz stwarza ywy obraz ucznia z materii mentalnej, astralnej i
eterycznej, bdcy wiernym odpowiednikiem ciał: przyczynowego, mentalnego, astralnego i
eterycznego. Obraz ten połczony jest magnetycznie z uczniem, tak i kada zmiana myli lub
uczucia wiernie w nim si odtwarza. Dziki temu Mistrz moe ledzi postp ucznia i oceni,
czy jest ju gotowy do zrobienia nastpnego kroku.
Gdy ucze zostaje przyjty, Mistrz niszczy “ywy obraz" ucznia, poniewa nie jest ju
potrzebny. wiadomo ucznia zostaje wtedy zjednoczona ze wiadomoci Mistrza w taki
sposób, e cokolwiek ucze odczuwa lub myli, pojawia si w ciele astralnym i mentalnym
Mistrza. W razie koniecznoci Mistrz moe oddzieli si przegrod i na pewien czas oddzieli
własn wiadomo od wiadomoci ucznia.
Na stopniu synostwa połczenie ucznia i Mistrza siga jeszcze dalej, gdy nie tylko niszy
umysł, ale równie ego w ciele przyczynowym ucznia jest ogarnite wiadomoci Mistrza i
nie moe si ju On od niego oddzieli.
Chocia te stopnie pomagaj wybitnie w przygotowaniu si człowieka do pierwszego

wielkiego wtajemniczenia, to jednak, mówic technicznie, nie maj z nim nic wspólnego ani
te z krokami na ciece, które nale do całkiem odmiennej kategorii. Uczniostwo próbne,
przyjcie na ucznia i synostwo oznaczaj zwizek ucznia z jego Mistrzem; natomiast
wtajemniczenia oznaczaj stosunek człowieka do Wielkiego Białego Braterstwa i jego
Głowy.
Dlatego Wielkie Białe Braterstwo nie zajmuje si zwizkami pomidzy Mistrzem i jego
uczniem; jest to wyłcznie prywatna sprawa samego Mistrza. Gdy Mistrz uwaa, e ucze
nadaje si do pierwszego wtajemniczenia, zawiadamia o tym fakcie Wielkie Białe Braterstwo
i przedstawia go do wtajemniczenia.
Prawd jest te, e kandydata do wtajemniczenia musz proponowa i popiera dwaj wysi
członkowie braterstwa; nie ulega wic wtpliwoci, e Mistrz nie zaproponuje do próby
wtajemniczenia człowieka, jeli nie ma pewnoci co do jego gotowoci, a pewno ta moe
si opiera tylko na takim cisłym utosamieniu wiadomoci, o jakim była mowa.
Wspomnielimy ju (zob. rozdział XIII), e w yciu człowieka istniej trzy wielkie stopnie,
których znaczenie przewysza wszystko inne. S nimi:
1. Indywidualizacja, gdy człowiek rozpoczyna sw karier jako ludzkie ego.

165
2. Pierwsze wtajemniczenie, gdy człowiek staje si członkiem Wielkiego Białego Braterstwa.
3. Pite wtajemniczenie, kiedy opuszcza on królestwo ludzkie i wchodzi na stopie

ponadludzki; jest to cel postawiony przed cał ludzkoci.
O człowieku, który przeszedł przez pierwsze wtajemniczenie powiada si, e wszedł w potok.
Słowa, których uywa si przy przyjciu kandydata do braterstwa, zawieraj takie
stwierdzenie: Jeste teraz na zawsze bezpieczny; wszedłe w potok; moesz teraz wnet
osign drugi brzeg. Chrzecijanie nazywaj go zbawionym. Oznacza to, e na pewno nie
odpadnie on w dniu sdu, czyli wielkiego rozdzielenia w nastpnej (pitej) rundzie, na
podobiestwo ucznia, który zanadto jest opóniony w nauce, by mógł nadal i razem ze
swoj klas.
Znaczenie wtajemniczenia nie polega na wyniesieniu jednostki, lecz na tym, e zjednoczyła

si definitywnie z Wielkim Białym Braterstwem, czyli witych obcowaniem, jak to okrela
chrzecijaska terminologia.
Kandydat ma odtd by czym wicej ni indywidualnym człowiekiem, gdy stanowi
jednostk ogromnej siły. Braterstwo jest nie tylko zespołem ludzi, z których kady ma do
spełnienia swe obowizki, lecz równie zdumiewajc jednoci – gitkim narzdziem w rce
Pana wiata i orem, którym On włada. adna jednostka nie traci najmniejszej czstki swej
indywidualnoci, lecz wzbogaca j o co tysickrotnie wikszego.
Gdy ego zostanie wtajemniczone – czytelnik zechce zauway, e wtajemniczone jest ego, a
nie osobowo – staje si czci najbardziej zamknitej organizacji na wiecie; jednoczy si
z wielkim morzem wiadomoci Wielkiego Białego Braterstwa. Przez długi czas nowy
wtajemniczony nie jest zdolny zrozumie wszystkiego, co to zjednoczenie oznacza, i musi
wnika głboko do sanktuariów, zanim potrafi zrozumie, jak cisły jest zwizek i jak wielka
wiadomo Samego Króla, Pana wiata, w której wszyscy bracia do pewnego stopnia
uczestnicz. Tu na ziemi jest to niepojte i nie daje si wyrazi; jest metafizyczne i subtelne
ponad wszelkie słowa, niemniej jednak stanowi pełn chwały rzeczywisto, realn w takim
stopniu, e gdy zaczynamy j pojmowa, wszystko inne wydaje si nierealne.
Wiemy ju (zob. Ciało mentalne), e ucze przyjty moe porówna swoj myl z myl
Mistrza; obecnie wtajemniczony moe porówna własn myl z myl braterstwa i wchłon
w siebie tyle z tej ogromnej wiadomoci, na ile potrafi na swym poziomie reagowa.
Kiedy podczas wielkiej ceremonii ukazuje si Gwiazda Wtajemniczenia, wystrzela z niej do
serca wtajemniczajcego, a od niego do serca kandydata linia olepiajcego wiatła. Pod
wpływem tego magnetyzmu mała srebrna gwiazda wiadomoci, która reprezentuje u
kandydata monad, powiksza si jarzc si blaskiem, dopóki nie wypełni jego ciała
przyczynowego; wtedy, w tej cudownej chwili, ego jednoczy si z monad; po osigniciu
stopnia Adepta bd one zjednoczone trwale.
Przy tej sposobnoci monad utosamia si na chwil ze sw czstk, jak jest ego, i to ona
składa przysig.
Wpływ wtajemniczenia na ciało astralne opisalimy ju w Ciele astralnym.

166
Rozszerzenie si wiadomoci wtajemniczonego jest tak cudowne, e okrelenie tej zmiany
nazw “nowe narodzenie" jest jak najbardziej odpowiednie. Rozpoczyna on swe nowe ycie
“jako niemowl", ycie Chrystusa; w sercu jego narodził si Chrystus, buddhiczna lub
intuicyjna wiadomo.
Ma on obecnie równie władz udzielania błogosławiestwa Wielkiego Braterstwa, czyli

potnej i przemonej siły, któr potrafi przesła do kadego, jeli uzna to za właciwsze i
uyteczne. Siła braterstwa bdzie płyn przez niego, o ile jej na to pozwoli. Jego rzecz jest
posługiwa si t sił, a zarazem pamita, e ponosi cał odpowiedzialno za kierowanie
ni, jakikolwiek cel by wybrał. Udzielone mu przez wtajemniczajcego podczas
wtajemniczenia błogosławiestwo oznacza: Błogosławi ci, przekazuj ci moj sił i
błogosławiestwo; dbaj o to, by ty z kolei stale przekazywał to błogosławiestwo innym.
Jeli wtajemniczony ma cech saraddhy – doskonałe zaufanie do swego Mistrza i do

braterstwa oraz całkowit pewno, e ze wzgldu na zjednoczenie z Nim wszystko jest dla
niego moliwe – moe i przez wiat jako prawdziwy anioł wiatła rozdzielajcy po drodze
rado i błogosławiestwo.
Prawdopodobnie ju przed wtajemniczeniem ucze wiczył si w rozwijaniu buddhicznej

wiadomoci, tak i zazwyczaj ma ju pewne dowiadczenie na tym poziomie. Jeli jednak go
nie ma, to podczas wtajemniczenia przeywa pierwsze dowiadczenie.
Podczas wtajemniczenia człowiek nie osiga pełni wiadomoci buddhicznej ani te adn
miar nie moe w owym czasie rozwin buddhicznego nonika. Ze wzgldu jednak na fakt,
e niektóre nauki musz mu by podane na poziomie buddhicznym, gdy inaczej by ich nie
zrozumiał, wymagany jest, jak si zdaje, pewien stopie rozwoju buddhicznego nonika.
Gdy wiadomo wznosi si do buddhicznego nonika, wówczas z ciałem przyczynowym

dzieje si co bardzo ciekawego – znika, a wtajemniczony wcale nie musi do niego wraca;
oczywicie nie mona jednak tego uczyni, dopóki nie zostanie wyczerpana karma niszych
sfer. Człowiek bowiem nie jest wolny od wicych go skutków w niszych sferach, dopóki
nie jest w nich doskonale bezinteresowny. Jeli człowiek pomagajcy drugiemu odczuwa
doskonał z nim jedno, otrzymuje skutek swego działania tylko w sferze buddhi, a nie w
adnej niszej.
Naley jeszcze pamita o innym wanym czynniku, a mianowicie o istnieniu ogólnej karmy,
która naley do organizacji, zwizku (zakonu) lub narodu i e kada jednostka jest w pewnej
mierze odpowiedzialna za działanie całoci. Tak na przykład ksidz ponosi pewn
odpowiedzialno za wszystko, co duchowiestwo zbiorowo czyni, nawet jeli sam osobicie
tego nie pochwala.
Ju sam akt skupienia wiadomoci w buddhicznym noniku powoduje, e ciało przyczynowe
znika. Gdy tylko jednak wiadomo wraca w dół do wyszej sfery mentalnej, ciało mentalne
pojawia si na nowo.
Nie jest ono to samo co przedtem, gdy jego czsteczki si rozproszyły, ale wyglda pod
kadym wzgldem tak samo.
167
W sferze buddhi najdelikatniejsza ni, jak moemy dostrzec, oznacza zwykłego człowieka.
Gdy zaczyna on regularnie myle o wyszych sprawach i zwraca na nie uwag, ni grubieje.
Staje si coraz bardziej podobna do kabla, a póniej wyglda jak lejek, gdy według tego jak
przedstawia si oku jasnowidza, rozszerza si u góry, a u dołu wchodzi w ciało przyczynowe.
Póniej ciało przyczynowe powiksza si pod wpływem dopływajcych sił, a lejek staje si o
wiele wikszy, rozszerzajc si zarówno u dołu jak i u góry. Podczas pierwszego
wtajemniczenia (wiele osób jednak przeywa to dowiadczenie wczeniej) człowiek, jak ju
wiemy, opuszcza ciało przyczynowe i zanurza si w sferze buddhi. Gdy to si dzieje, lejek
przeobraa si w kul. Na tym poziomie istnieje oczywicie wicej wymiarów, wskutek czego
nie mona tego zjawiska w pełni opisa, ale tak si ono przedstawia temu, kto potrafi je
widzie.
Z tego, co powiedzielimy wyej, e nie ma koniecznoci odtworzenia ciała przyczynowego,

wynika, i czas, który pozostaje wtajemniczonemu a do osignicia stopnia Adepta, nie
wymaga od niego zstpowania w wiat fizyczny i dlatego moe si on wcale nie inkarnowa.
Jednak w przewaajcej wikszoci wypadków nastpuje inkarnacja w wiecie fizycznym,
gdy człowiek ma pracowa w tej sferze dla Wielkiego Białego Braterstwa.
wiadomo buddhiczna uycza zrozumienia Jedynej, przenikajcej wszystko, wiadomoci

– w istocie rzeczy Jedynej wiadomoci Boga. Zrozumienie tego wypełnia poczuciem
najwyszego bezpieczestwa i ufnoci oraz stanowi ogromny impuls i niewyobraalny
bodziec. Jednake z pocztku moe bardzo niepokoi, gdy człowiek odnosi wraenie, e
ginie. Oczywicie tak nie jest. Chrystus powiedział: Ten, kto traci ycie dla mnie, znajdzie je.
Chrystus reprezentuje pierwiastek buddhi i powiada: ten, kto dla mnie – to znaczy dla
rozwoju Chrystusa w sobie – odrzuca ciało przyczynowe, w którym tak długo ył, odnajdzie
siebie, odnajdzie o wiele wiksze i wysze ycie. Aby to uczyni, trzeba nieco odwagi; za
pierwszym razem jest to wstrzsajce dowiadczenie, gdy człowiek znajdzie si całkowicie w
noniku buddhicznym i spostrzee, e ciało przyczynowe, na którym polegał w cigu tysicy
lat, zni-knło. Gdy jednak dozna tego dowiadczenia, bdzie wiedział z absolutn pewnoci,
e ja jest jedna. Pojcia nie mona przekaza, ale poznaje si je przez dowiadczenie, a
wtedy nic nigdy nie podway ju tej pewnoci.
Gdy wiadomo buddhiczna w pełni przeniknie mózg fizyczny, wówczas wnosi w ycie tyle
nowych wartoci, e człowiek nie patrzy ju na osob czy przedmiot, lecz Jest t osoba lub
przedmiotem. Potrafi rozpozna motywy działania innych ludzi jak swoje własne, nawet jeli
doskonale rozumie, e inna jego cz majca wicej wiedzy lub odmienny punkt widzenia
moe działa całkiem odmiennie.
Nie naley jednak sdzi, e gdy człowiek wstpuje w najnisz sfer buddhi, to od razu jest
w pełni wiadomy swej jednoci ze wszystkim, co yje. Doskonało tego poczucia pojawia
si tylko jako rezultat duego wysiłku i pracy, gdy człowiek osignie ju najwyszy poziom
sfery buddhi. Krok za krokiem, strefa za stref aspirant musi zdobywa sw drog, gdy
nawet na tym poziomie wysiłek jest nadal konieczny, jeli ma si osign postp.
Kandydata czeka teraz praca nad własnym rozwojem w strefie za stref. Znajduje si on na
ciece witoci, a system buddyjski nazywa go sotapatti lub sohan, tym, który wszedł w
potok; Hindusi nazywaj go parivradaka, czyli wdrowcem, człowiekiem, który ju adnego
miejsca w trzech niszych wiatach nie uwaa za miejsce swego pobytu lub schronienia.
168
Sprawa buddhicznej wiadomoci bdzie przedmiotem obszerniejszych rozwaa w

nastpnym rozdziale.
O gotowoci człowieka do pierwszego wtajemniczenia decyduj trzy czynniki wzajemnie od

siebie zalene:
1. Kandydat musi mie odpowiednie kwalifikacje (zob. Ciało mentalne).
2. Ego musi tak panowa nad niszymi ciałami, aby mogło działa za ich porednictwem;
mówic inaczej, musi osign to, co nazywa si połczeniem niszego i wyszego “ja".
3. Człowiek musi by dostatecznie silny, by wytrzyma napicie podczas wtajemniczenia,

które obejmuje nawet ciało fizyczne.
Wtajemniczani nie reprezentuj wcale jednakowego rozwoju, podobnie jak ludzie, którzy
uzyskuj stopie magistra, nie s sobie równi wiedz. Cho istnieje pewien poziom rozwoju
wymagany do wtajemniczenia, to jednak niektórzy mogli osign poziom o wiele wyszy
ni wymagane minimum.
Z podobnych przyczyn mog wystpowa znaczne rónice w odstpach czasu pomidzy

wtajemniczeniami. Człowiek, który dopiero co przeszedł pierwsze wtajemniczenie, moe ju
mie w znacznej mierze kwalifikacje potrzebne do drugiego; tote dla niego przerwa
pomidzy obu wtajemniczeniami bdzie niezwykle krótka. Z drugiej strony kandydat, który
miał tylko tyle wiedzy i kwalifikacji, ile jest wymagane do przejcia przez pierwsze
wtajemniczenie, bdzie musiał powoli rozwija w sobie wszystkie dodatkowe zdolnoci i
wiedz niezbdn do drugiego wtajemniczenia, wobec czego jego przerwa bdzie
prawdopodobnie długa.
Wtajemniczenie powoduje zmian “polaryzacji" ciała mentalnego i ciała przyczynowego,

wskutek czego nie mona si wtajemniczonym posługiwa tak, jak innymi ludmi, chociaby
byli wysoce rozwinici w innych kierunkach.
Porównujc pierwsze i pite wtajemniczenie stwierdzilimy, e pierwsze wymaga

zjednoczenia niszego i wyszego “ja", tak aby w osobowoci działało tylko ego, a przy
pitym nie moe by w ego nic, czego by nie uznała lub nie inspirowała monada.
Ilekro monada dotyka naszego ycia tu na dole, pojawia si jak jaki półbóg z nieba. Podczas
kadego wtajemniczenia rzuca swe wiatło w dół i na chwil jednoczy si z ego; jednoczy si
z nim na stałe, gdy zostanie osignity stopie Adepta. Równie w niektórych innych
wanych i krytycznych chwilach monada rzuca swe wiatło w dół.
Tak wic przy pierwszym wtajemniczeniu osobowo przestaje kierowa swoj własn wol,
chyba e si zapomni i yje tylko po to, by słuy wyszemu “ja". Odtd ego działa za
porednictwem osobowoci w niszych sferach, zaczyna rozumie byt monady i y zgodnie
z jej wol. Sama monada wyznaczyła drog ewolucji ego i nie moe wybra innej, gdy sama
si staje wyzwalajc si z wizów nawet w niszych sferach.
Prawd t mona wyrazi inaczej, mówic, e tak jak człowiek na ciece próbnej ma si
nauczy uwalnia od wszystkiego, co okrelamy osobowoci, tak wtajemniczony musi si
169
uwolni od swej indywidualnoci, od reinkarnujcego si ego, a na kocu cieki swego

ycia bdzie podlegał całkowicie kierownictwu monady.
Indywidualno, czyli ego, jest najcudowniejszym tworem – złoonym, niezwykle piknym i

zadziwiajco przystosowanym do swego rodowiska; jest naprawd wspaniał istot. Pojcie
oddzielnego “ja" tkwi w nas głboko i stanowi cz samego ego, które jest w nas jedyn
trwał rzecz. We wczesnych okresach rozwoju to pojcie oddzielnego “ja" musiało si
rozwija i umacnia, gdy istotnie było ródłem naszej mocy w przeszłoci. Niemniej jednak
ten “ogromny chwast" musi by prdzej czy póniej wyrwany z korzeniami. Silny człowiek
potrafi go wyrwa na pocztku swego rozwoju. Słaby musi czeka i pozwoli mu rosn, a
rozwinie w sobie dostateczn sił, aby go wykorzeni. Jest to dla niego niepomylne, gdy im
dłuej to trwa, tym bardziej zrasta si on z natur człowieka.
Dlatego wszystkie systemy okultystycznego nauczania zgodnie radz uczniom, by starali si
od samego pocztku uwolni od złudzenia odrbnoci. Człowiek ma si uczy, e poza
indywidualnoci znajduje si monada, która – gdy si odrzuci indywidualno – przedstawi
mu si jako prawdziwa ja. We właciwym czasie dowie si i zrozumie, e nawet monada
jest tylko iskr w Wieczystym Płomieniu.
Tylko wtedy, gdy nisze “ja", czyli osobowo, oczyci si ze wszystkich ladów
namitnoci, gdy niszy manas uwolni si od karmy, moe na nie działa “wietlista". H. P.
Bławacka pisze: Gdy ta Trójca [atma-buddhi-manas] w antycypacji ostatecznego
triumfalnego zjednoczenia poza bramami cielesnej mierci stała si na kilka sekund jednoci,
dozwolone jest kandydatowi w chwili wtajemniczenia zobaczy swe przyszłe “ja", I tak
czytamy w perskim “Besatir" o “olepiajcym swym blaskiem"; u greckich wtajemniczonych
filozofów o augosidesie – o wietlistej “błogosławionej wizji przebywajcej w czystym
wietle"; u Porfiriusza, e Plotyn zjednoczył si ze swym “bogiem" sze razy za swego
ycia, i tak dalej", (Isis Unveiled, II).
Ta “trójca", która stała si jednoci, jest Chrystusem wszystkich mistyków. Gdy w
kocowym wtajemniczeniu kandydat ley wycignity na podłodze lub na kamieniu ołtarza, i
w ten sposób symbolizuje ukrzyowanie ciała, czyli niszej natury, i gdy z tej “mierci" na
nowo “powstaje" jako triumfujcy zwycizca grzechu i mierci, wówczas w najwyszej
chwili widzi przed sob wspaniał obecno i staje si “jednym z Chrystusem", on sam jest
Chrystusem. Odtd moe by nadal w ciele, ale ciało to stało si jego posłusznym
narzdziem; jest zjednoczony ze swym prawdziwym “ja"; manas zjednoczył si z atma-
buddhi i za porednictwem zamieszkiwanej przez siebie osobowoci roztacza pełni swych sił
jako niemiertelna duchowa inteligencja.
Gdy kandydat walczył jeszcze z nisz natur, Chrystus, czyli duchowe ego, był w nim
codziennie ukrzyowany; ale w doskonałym Adepcie Chrystus zmartwychwstał triumfalnie
jako Pan siebie i natury. Długa pielgrzymka manasu skoczyła si, cykl koniecznoci został
przebyty, koło narodzin i mierci przestało si obraca, Syn Człowieczy stał si przez
cierpienie doskonały.
A do osignicia tego momentu “Chrystus" jest celem aspiracji. “Promie" wci walczy, by
powróci do swego ródła, niszy manas wci dy do ponownego zjednoczenia z wyszym.
Nieustanna tsknota za ponownym zjednoczeniem przyjmuje posta modlitwy, inspiracji,
szukania Boga. Dusza moja spragniona jest Boga. Dusza moja spragniona jest Boga, ywego
170
Boga, woła gorliwy chrzecijanin. Wołanie to jest niezniszczalnym impulsem wzwy

niszego “ja" ku wyszemu. A czy kto si modli do Buddy, Wisznu, Chrystusa, Dziewicy
Marii, Boga Ojca, jest oczywicie tylko kwesti jzyka, a nie istoty rzeczy.
Zawsze rzeczywistym celem jest zjednoczenie manasu z atma-buddhi, co nazywane jest

rozmaicie: idealnym człowiekiem, osobowym Bogiem, Bogiem-Człowiekiem, Bogiem
Wcielonym, Słowem, które stało si ciałem, Chrystusem, który musi si narodzi w kadym z
nas i z którym wierny musi si zjednoczy.
Gdy wreszcie człowiek wchodzi na ciek i skupia na niej cał sw energi, prdko jego
postpu ulega ogromnemu przyspieszeniu. Postp ten nie jest podobny do postpu
arytmetycznego (na przykład w cigu 2, 4, 6, 8 itd.) ani te do postpu geometrycznego (na
przykład w cigu 2, 4, 8, 16 itd.), lecz wyraa si za pomoc potg (jak w cigu 2, 4, 16, 256
itd.). Fakt ten powinien stanowi wielk zacht dla posłusznego ucznia.
ROZDZIAŁ XXX: WIADOMO BUDDHICZNA
Z uwagi na fakt, e pierwsze wtajemniczenie łczy si z doznaniem buddhicznej

wiadomoci, podane jest szersze omówienie tego, co w poprzednim rozdziale zostało
powiedziane o naturze wiadomoci w sferze buddhi.
Czytelnikowi nie trzeba chyba mówi, e wszelki opis wiadomoci buddhicznej musi by z
natury swej niecisły. Niepodobna za pomoc słów fizycznych poda wicej ni tylko ogólne
wskazania o tym, czym jest wysza wiadomo, gdy mózg fizyczny nie jest w stanie
osign zrozumienia rzeczywistoci – całkowitego jej ogarnicia.
Trudno jest nawet wytworzy sobie naleyte pojcie o zjawiskach sfery astralnej, gdy wiat
astralny ma cztery wymiary.
W wiecie buddhi jest nie mniej ni sze wymiarów, a wskutek tego rodz si trudnoci
nieporównanie wiksze.
Pomysłowy wykres (który zawdziczam nieznanemu rysownikowi), zamieszczony na

rysunku 38, ilustruje zasadnicz rónic pomidzy sfer buddhi a wszystkimi niszymi
sferami.
171
Rys. 38.: Jedno w wieloci
Wykres składa si z pewnej iloci ostrzy lub promieni, które w pewnym miejscu zachodz na
siebie. Od tego miejsca zaczyna si sfera buddhi.
Koniuszki ostrzy przedstawiaj fizyczn wiadomo rónych ludzi; s one oddzielne i

oddalone od siebie. Idc wzdłu tych ostrzy do rodka widzimy, e wiadomoci konkretnych
ludzi s nieco bliej siebie. wiadomoci niszego wiata mentalnego s jeszcze bliej siebie,
podczas gdy wyszej sfery mentalnej spotykaj si na najwyszym swym poziomie w tym
punkcie, gdzie si zaczyna wiadomo buddhiczna.
Z kolei wida, e wiadomo buddhiczna kadego indywidualnego i oddzielnego

“człowieka" pokrywa si z inn oddzieln wiadomoci po obu stronach. Stanowi to
graficzn ilustracj tego aspektu buddhicznej wiadomoci, którym jest “pokrywanie si" i
który oznacza przeycie zjednoczenia si z innymi.
Gdy wiadomo wznosi si dalej w wysze sfery, wówczas, jak wida z wykresu, pokrywa
si coraz bardziej z ssiednimi, a wreszcie, gdy dotrze do centrum, dokonuje si całkowite
zlanie wiadomoci. Niemniej kady oddzielny promie nadal istnieje i ma własny
indywidualny kierunek i zewntrzny wygld. Patrzc na zewntrz w nisze wiaty, kada
wiadomo zwraca si w odmiennym kierunku; jest aspektem jednej centralnej wiadomoci.
Natomiast patrzc do wewntrz, rozbiene kierunki zbiegaj si i jednocz ze sob.
Poczucie zjednoczenia jest charakterystyczne dla sfery buddhi. W tej sferze wszelkie
ograniczenia zaczynaj znika, a wiadomo człowieka rozszerza si, a wreszcie poznaje
on, ju nie tylko w teorii, e wiadomo jego blinich znajduje si wewntrz jego własnej;
172
czuje wtedy, wie i dowiadcza – z absolutn doskonałoci współczucia – tego wszystkiego,

co w nich jest, poniewa ich wiadomo stanowi w rzeczywistoci jego czstk.
W tej sferze człowiek wie, nie tylko na podstawie intelektualnego zrozumienia, ale i
wyranego dowiadczenia, e ludzko stanowi naprawd braterstwo, gdy jego podstaw jest
duchowa jedno. Chocia dalej pozostaje on sob i zachowuje sw wiadomo, to jednak
jest ona o wiele szersza i tak doskonale powizana ze wiadomoci innych, e człowiek wie,
i jest naprawd tylko czstk potnej całoci.
Podobnie jak człowiek znajdujcy si na Słocu, zalany jego wiatłem i odbijajcy je w
przestrze, nie czuje rónicy pomidzy poszczególnymi dwoma promieniami, lecz odbija je
równie łatwo, tak człowiek w sferze buddhi odczuwa braterstwo ze wszystkimi i udziela si
kademu, kto potrzebuje pomocy. W kadej istocie widzi siebie i czuje, < e wszystko, co
posiada, jest w jednakowym stopniu zarówno ich, jak i jego własnoci; w wielu wypadkach
jest nawet bardziej ich ni jego, gdy maj wiksze potrzeby, a mniejsz sił.
Jak w ciele przyczynowym dominujcym elementem jest wiedza oraz w rezultacie mdro,
tak górujcym elementem wiadomoci w ciele buddhicznym jest szczliwo i miło.
Pogoda mdroci jest cech pierwszej, podczas gdy najtkliwsze współczucie płynie
niewyczerpanie z drugiej.
Dlatego ciało buddhi nazywa si u wedamtystów anan-damayakosza, czyli powłoka

szczcia. Jest to dom zbudowany nie rkami, wieczny w niebie, o którym mówił
chrzecijaski wtajemniczony, wity Paweł. Wynosił on miłosierdzie i czyst miło ponad
wszystkie cnoty, poniewa tylko dziki nim człowiek moe sobie na ziemi zgotowa to
wspaniałe mieszkanie. Z podobnej przyczyny buddyci nazywaj oddzielno “wielk
herezj", a “zjednoczenie" lub joga jest celem hindusów.
Człowiek egoistyczny nie moe działa w sferze buddhi, gdy istotn treci tej sfery jest
współczucie i doskonałe zrozumienie, które wyłczaj egoizm.
Istnieje cisłe powizanie pomidzy ciałami astralnym i buddhicznym, gdy ciało astralne jest
w pewnej mierze odbiciem ciała buddhi. Nie naley jednak z tego wnioskowa, e człowiek
moe skoczy z poziomu wiadomoci astralnej na poziom buddhiczny nie rozwinwszy
przedtem porednich ciał.
Chocia na najwyszym poziomie sfery buddhi człowiek jednoczy si ze wszystkimi, to nie
powinnimy sdzi, e ma jednakowe uczucia dla wszystkich. W istocie rzeczy nie ma
podstawy do takiego przypuszczenia. Nawet bowiem Budda miał ulubionego ucznia Anand,
a Chrystus traktował ukochanego witego Jana inaczej ni pozostałych apostołów. Prawda
polega na tym, e w niedalekim czasie ludzie bd kocha kadego tak, jak obecnie kochaj
swych najbliszych i najdroszych; jest to taki rodzaj miłoci, o jakim nieraz nie maj pojcia.
W sferze buddhi nie ma oddzielnoci. wiadomo nie musi zlewa si od razu na najniszym
poziomie, ale stopniowo rozszerza si coraz bardziej; po osigniciu najwyszego poziomu,
człowiek stwierdza, e w swej wiadomoci jest zjednoczony z ludzkoci. Taki jest najniszy
poziom, na którym oddzielno absolutnie nie istnieje; pełnia wiadomej jednoci ze
wszystkim naley do sfery atmy lub nirwany.
173
Kademu ego, które potrafi osign ten stan wiadomoci, wydaje si, e wchłonło lub
ogarnło sob wszystko inne; postrzega, e wszyscy s obliczami wikszej wiadomoci;
doszło ono w istocie rzeczy do zrozumienia staroytnej formuły: Ty jeste Tym.
Naley te pamita, e wiadomo buddhiczna daje człowiekowi poczucie zjednoczenia ze

wszystkim, co jest wspaniałe i cudowne w innych, zjednoczenia z samymi Mistrzami, ale z
koniecznoci harmonizuje te ich trwale z ludmi wystpnymi i zbrodniarzami. Człowiek
musi dowiadczy ich uczu tak samo jak chwały i wspaniałoci wyszego ycia. Gdy
człowiek wyzbywa si poczucia oddzielnoci i urzeczywistnia w sobie jedno, wówczas
postrzega, e jest zanurzony w boskim yciu i e w stosunku do swych blinich, wysoko czy
nisko stojcych, moe zachowa jedynie postaw miłoci.
Gdy ego yje w ciele przyczynowym, dostrzega bosk wiadomo we wszystkim; gdy
spoglda na inne ego, wówczas jego wiadomo dokonuje jakby skoku wzwy, by rozpozna
w nim to, co boskie.
W sferze buddhi nie wykonuje takiego skoku, by pozdrowi je od zewntrz, gdy ma je ju w
swym sercu. On sam jest t wiadomoci, a ona jest jego. Ju nie ma “ty" i “ja", gdy
stanowi one jedno – róne oblicza czego, co jest wiksze od nich i obejmuje je oba.
Nie tylko rozumiemy drugiego człowieka, ale równie czujemy, e działamy przez niego,
uznajemy jego motywy jako swoje własne, nawet jeli, jak powiedzielimy w poprzednim
rozdziale, doskonale rozumiemy, e inna nasza czstka majca wicej wiedzy lub odmienny
punkt widzenia moe działa zupełnie inaczej.
Ginie całkowicie poczucie osobistej własnoci, poniewa rozumiemy, e wszelkie rzeczy i

pojcia s naprawd wspólne, gdy stanowi cz wielkiej rzeczywistoci, która si kryje na
równi poza wszystkim.
Osobista duma z indywidualnego rozwoju staje si zupełnie moliwa, gdy wiemy teraz, e
rozwój osobisty jest podobny do rozwoju licia wród tysicy lici jednego drzewa; nie jest
wana wielko ani kształt poszczególnych lici, lecz ich stosunek do drzewa jako całoci,
gdy tylko wtedy moemy naprawd mówi o trwałym wzrocie.
Przestajemy gani innych za to, e si od nas róni; natomiast traktujemy ich po prostu jako
inne przejawienie si naszej własnej aktywnoci, gdy obecnie widzimy przyczyny, które
przedtem były dla nas ukryte. Nawet w złym człowieku widzimy cz siebie, chocia
słabsz; tote nie pragniemy go potpi, lecz raczej pomóc mu, kierujc nieco siły do tej
słabej swej czci, tak aby całe ciało ludzkoci mogło by zdrowe i pełne energii.
Gdy zatem człowiek wznosi si do sfery buddhi, moe korzysta z cudzego dowiadczenia;
nie jest wic konieczne, aby kade ego przechodziło przez wszystkie dowiadczenia jako
oddzielna jednostka. Jeliby nie chciał odczuwa cudzego cierpienia, moe wycofa sw
wiadomo, jednak jeli pragnie pomaga, zechce je odczuwa. Ogarnia sw wiadomoci
cierpicego człowieka, którego cierpienie, cho czasem nic on o tym nie wie, moe si dziki
temu w pewnej mierze zmniejszy.
W sferze buddhi pojawia si całkiem nowa zdolno, która nie ma nic wspólnego ze
zdolnociami innych sfer. Człowiek bowiem poznaje przedmioty w całkiem odmienny
174
sposób, przy którym zewntrzne wibracje nie graj adnej roli. Przedmiot staje si czci
poznajcego, który poznaje on od wewntrz, a nie od zewntrz.
Przy tej metodzie poznawania jasne jest, e wiele znanych nam przedmiotów zmienia si nie
do poznania. Nawet wzrok astralny pozwala nam widzie przedmioty od razu ze wszystkich
stron, zarówno z góry jak i z dołu; jeli do tego dodamy dalsz komplikacj, e całe wntrze
przedmiotu znajduje si przed nami, tak jakby kada czsteczka została połoona oddzielnie
na stole, i jeli ponadto uwzgldnimy fakt, e obserwujc t czsteczk jestemy zarazem
wewntrz niej i patrzymy przez ni – to oczywiste bdzie, e niemoliwe jest znalezienie
jakiegokolwiek podobiestwa do przedmiotu znanego nam w wiecie fizycznym.
Podczas gdy intuicja ciała przyczynowego rozpoznaje cechy zewntrzne, to intuicja ciała
buddhi poznaje wewntrzne. Intuicja intelektualna pozwala nam zrozumie rzecz poza sob;
za pomoc intuicji buddhicznej widzi si rzecz od wewntrz.
Tak wic, jeli posługujemy si ciałem przyczynowym i chcemy zrozumie drugiego
człowieka, aby mu pomóc, to kierujemy sw wiadomo ku jego ciału przyczynowemu i
staramy si pozna jego własnoci; s one całkiem dobrze zaznaczone i daj si wyranie
zobaczy, ale zawsze ogldamy je od zewntrz. Jeli szukajc tej samej wiedzy wznosimy
sw wiadomo na poziom buddhi, to poznajemy wiadomo drugiego człowieka jako
czci siebie samych. Znajdujemy punkt wiadomoci drugiego człowieka, który go
reprezentuje; by moe powinnimy raczej nazwa go otworem ni punktem. Moemy
napełni sob ten otwór i wej do jego wiadomoci na kadym niszym poziomie, na jakim
zechcemy, i dlatego potrafimy widzie wszystko tak dokładnie, jak on widzi – z jego wntrza,
a nie z zewntrz. Łatwo mona zrozumie, jak bardzo to sprzyja doskonałemu zrozumieniu i
sympatii.
Jednake, jak ju powiedzielimy, w całym tym dalszym rozwoju nie traci si poczucia
indywidualnoci, nawet jeli pojawi si całkowity zanik poczucia odrbnoci. Cho moe si
to wydawa paradoksalne, jednak jest prawd. Człowiek pamita wszystko, co ma ju za
sob. Jest tym samym człowiekiem, który czynił to lub tamto w odległej przeszłoci. Zmiana
polega tylko na tym, e teraz jest czym o wiele wikszym i czuje, i zawiera w sobie równie
wiele innych przejawie.
Gdyby nagle sto osób sporód nas mogło równoczenie wznie sw wiadomo do wiata
buddhi, to stanowilibymy wszyscy jedn wiadomo; kadej osobie wiadomo ta
wydawałaby si jednak jej własn, absolutnie nie zmienion z wyjtkiem tego, e obecnie
obejmowałaby równie kad inn.
W widzeniu buddhicznym człowiek przedstawia si nie jako co odgrodzonego, lecz jako
gwiazda promieniujca we wszystkich kierunkach; promienie tej gwiazdy przenikaj do
wiadomoci obserwatora, który czuje je jako czstk siebie, ale jednak niezupełnie. Wszyscy
obserwatorzy zgadzaj si, e nie mona opisa buddhicznego stanu wiadomoci inaczej jak
za pomoc szeregu sprzecznoci.
Zdolno utosamiania si, jak si uzyskuje w sferze buddhi, dotyczy nie tylko wiadomoci
ludzi, lecz take wszystkiego innego. Jak powiedzielimy, wszystko poznaje si od wewntrz
zamiast od zewntrz. To, co poznajemy, staje si nasz czci; poznajemy to jako pewnego
rodzaju symptom w nas samych. Ta cecha stanowi oczywicie zasadnicz rónic. Zanim si
175
to osignie, musi si zdoby całkowit bezinteresowno, dopóki bowiem w postawie ucznia
jest co osobistego, nie moe on dokona adnego postpu w wiadomoci buddhi; zaley on
bowiem od opanowania osobowoci.
H. P. Bławacka stwierdza, e: buddhi jest zdolnoci porozumienia, przewodem, którym

boska wiedza dociera do ego, rozpoznawaniem dobrego i złego, jak równie boskim
sumieniem i dusz duchow, która jest nonikiem atmy, (Doktryna tajemna) Czsto o tej
zdolnoci mówi si jako o pierwiastku duchowego porozumienia i rozpoznania.
W systemie jogi wzniosły stan transu turiyo wie si ze wiadomoci buddhiczn, podobnie
jak stan suszupti waz si ze wiadomoci mentaln, stan wapna z astraln, a dagraf z
fizyczn. Terminów tych jednak uywa si równie w innym znaczeniu, raczej wzgldnym
ni absolutnym (zob. Ciało mentalne).
Z szeciu stanów umysłu, podanych w Ciele mentalnym, stan niruddha, czyli

samoopanowanie, odpowiada aktywnoci w sferze buddhi.
W ciele fizycznym ółta prana płynca do czakry serca, czyli centrum siły, reprezentuje
pierwiastek buddhi.
Chocia na poziomie buddhi człowiek ma jeszcze okrelone ciało, to jednak jego wiadomo
zdaje si równie obecna w wielkiej liczbie innych ciał. Tkanka ycia, zbudowana z materii
buddhi, jest tak rozwinita, e obejmuje te innych ludzi; zamiast wic wielu oddzielnych
małych tkanek istnieje jedna wielka tkanka, która obejmuje ich wszystkich w jednym
wspólnym yciu.
Wielu z tych innych ludzi moe oczywicie nie mie wcale wiadomoci tej zmiany i ich
własna prywatna mała cz tkanki bdzie nadal si im wydawa oddzielna jak przedtem. Tak
wic z tego punktu widzenia i na tym poziomie wydaje si, e cała ludzko jest powizana ze
sob złotymi nimi i stanowi złoon jednostk, ju nie jakiego człowieka, lecz człowieka w
abstrakcji.
W sferze buddhicznej przeszło, teraniejszo i przyszło istniej równoczenie w sposób,

który oczywicie jest całkiem niezrozumiały dla fizycznego mózgu. Równie aden człowiek
w tej sferze nie podlega ograniczeniom przestrzeni, jakie mamy w sferze fizycznej. Dlatego
czytajc kronik akaszy (zob. Ciało mentalne) nie potrzebuje on ju, tak jak w sferze
mentalnej, przeglda szeregu zdarze, gdy przeszło, teraniejszo i przyszło s
równoczenie przed nim obecne.
Dlatego majc wiadomo w pełni rozwinit w sferze buddhi, mona doskonale

przewidywa przyszło, cho oczywicie człowiek nie potrafi doprowadzi wszystkiego, co
widzi, do swej niszej wiadomoci. Niemniej moe on duo wyraniej przewidywa, jeli
zechce korzysta z tej swej zdolnoci; nawet wtedy, gdy z niej nie korzysta, pojawiaj si
czsto w jego codziennym yciu przebłyski przewidywania przyszłoci, dziki czemu
natychmiast wie intuicyjnie, jak si rzeczy potocz, jeszcze zanim si zaczn.
Sfera buddhiczn rozciga si tak daleko, e to, co mona nazwa ciałami buddhicznymi
poszczególnych planet naszego łacucha, zlewa si ze sob; dla całego łacucha istnieje
176
wówczas tylko jedno ciało buddhiczne. Dlatego w ciele buddhicznym moliwe jest przejcie z
jednej planety na drug.
Moemy tu zauway, e atom materii buddhicznej zawiera 493, czyli 117 640 “baniek w
koilonie".
Człowiek, który potrafi wznie sw wiadomo a do stenicznego obszaru sfery buddhi,
znajduje si w stanie absolutnego zjednoczenia ze wszystkimi ludmi; jeli zechce odnale
jakiego człowieka, wystarczy, aby nastawił si w jego kierunku, a natychmiast go odnajdzie.
A oto przykład działania wiadomoci buddhicznej. Wszelkie pikno kształtu czy barwy,
natury czy ludzkiej postaci, wszelkiego dzieła sztuki, najskromniejszych narzdzi domowych,
jest wyrazem tylko Jednego Pikna; dlatego w najskromniejszej rzeczy zawiera si i moe by
przez ni rozumiane całe pikno, a Ten, który Sam jest Piknem, moe by osignity. Aby to
w pełni zrozumie, potrzeba wiadomoci buddhicznej, ale nawet na o wiele niszym
poziomie myl ta moe by uyteczna i owocna.
Jeden z Mistrzów tak si wyraził: Czy nie widzisz, e tak jak tylko jedna jest Miło, tak te
istnieje tylko jedno Pikno? Cokolwiek w jakiejkolwiek sferze jest pikne, jest takie dlatego,
e stanowi czstk owego Pikna, i jeli odsunie si je dostatecznie daleko, ten zwizek stanie
si widoczny. Wszelkie Pikno jest z Boga, podobnie jak wszelka Miło jest od Boga; dziki
tym Jego cechom człowiek czystego serca moe zawsze do Niego dotrze.
Pełny jednak rozwój buddhicznego nonika naley do stopnia Adepta, cho i ci, którym
jeszcze daleko do tego poziomu, mog dowiadcza w rozmaity sposób przebłysków
wiadomoci buddhicznej.
Pierwiastek buddhi w duchu człowieka to czysty i współczujcy rozum, który jest aspektem
mdroci, Chrystusem w człowieku.
W normalnym toku ewolucji wiadomo buddhiczna bdzie si stopniowo rozwija w

szóstej podrasie pitej rasy głównej, a jeszcze w wikszej mierze w samej szóstej rasie
głównej.
Mona wykry zadatki przyszłej szóstej podrasy u niektórych rozproszonych po wiecie ludzi
pitej podrasy, którzy wyróniaj si delikatnoci. Szóst podras charakteryzuje zdolno
syntezy, jej przedstawiciele potrafi jednoczy rozbiene opinie i charaktery, skupia wokół
siebie elementy i stapia je w jedn cało, gdy mog wzi w siebie te rozbienoci, a
potem przedstawi je jako jedno, wykorzystujc najrozmaitsze zdolnoci, odnajdujc
właciwe miejsce kadej z nich i zespalajc je w mocn cało.
Silnie zaznacza si w nich współczucie, jest ono cech, która natychmiast reaguje na
pojawienie si tego, co słabe, okazujc cierpliwo, delikatno i pomoc. Poczucie jednoci i
współczucie bd w szóstej podrasie sił stosowan w słueniu, przy czym wielko siły
bdzie miar odpowiedzialnoci i obowizku.
ROZDZIAŁ XXXI: EGO I MONADA

177
W rozdziale III przestudiowalimy proces wyłaniania si monad i omówilimy zwile ich
ogóln natur. W rozdziale o wtajemniczeniu zajmowalimy si skutkami, jakie wywiera ono
na stosunek midzy monada i ego. Obecnie jest właciwy moment na dalsze informacje,
jakimi rozporzdzamy, na temat stosunku midzy ego i monada oraz na bardziej szczegółowe
wyjanienie natury samej monady i jej stosunku do przejawie w niszych wiatach.
Jeli chodzi o natur samej monady, napotykamy trudno polegajc na tym, e w badaniach
swych nie moemy obserwowa monady bezporednio w jej własnej sferze. Sfera, w której
monada przebywa – anupadaka – jest na razie poza zasigiem naszych jasnowidzcych
badaczy, gdy najwysz sfer dostpn bezporednio obserwacji przez nich prowadzonej jest
sfera przejawienia si monady jako troistego ducha, to znaczy sfera atmy. Nawet na tym
stopniu jest ona niepojta; trzy bowiem jej aspekty s całkiem wyrane i pozornie oddzielone,
a jednak wszystkie stanowi zasadniczo cało – jedno.
Nikt poniej stopnia Adepta nie moe widzie monady, ale arhat wie o jej istnieniu. W sferze
atmy bowiem mona postrzega troiste przejawienie, a promienie, które je tworz, s
wyranie zbiene w najwyszym swym punkcie. Mona zatem wnioskowa, e musz one
stanowi jedno, cho ich jedno znajduje si poza zasigiem wzroku.
Wspominalimy ju o moliwoci zogniskowania wiadomoci na najwyszym poziomie

ciała przyczynowego i spojrzenia wzwy, wzdłu linii łczcej ego z monada, oraz
zrozumienia dziki temu jej tosamoci z bóstwem.
Moe najmniej mylcym sposobem wyobraenia sobie prawdziwej natury monady jest myl,
e stanowi ona czstk Boga – jednake czstk Boga, który nie moe by podzielony;
czstk Tego, co nie moe by podzielone. Chocia niestety stanowi to paradoks dla
skoczonego intelektu, to jednak zawiera w sobie wieczyst prawd, wykraczajc daleko
poza nasze rozumienie.
Kada bowiem monada jest dosłownie czstk Boga, pozornie chwilowo od niego oddzielon,
bo otoczon zasłonami materii; naprawd jednak nie jest ona nigdy nawet na chwil
oddzielona, gdy sama materia, która j spowija, jest równie przejawieniem Boga. Chocia
materia wydaje nam si czym złym, bo ciga nas w dół, pta nasze zdolnoci, zatrzymuje i
cofa z drogi, to jednak dzieje si tak dlatego, e na razie nie nauczylimy si nad ni panowa,
nie zrozumielimy, i jest ona teraz boska w swej troistoci, jako e nie ma nic oprócz Boga.
Błdna byłaby myl, e monada jest czym bardzo odległym. Jest bowiem bardzo blisko nas,
jest nasz jani, sednem naszej istoty, jedyn rzeczywistoci. Cho jest ukryta,
nieprzejawiona, spowita w milczenie i ciemno, to jednak nasza wiadomo jest
ograniczonym przejawieniem si tej jani, Bogiem w naszych ciałach, które s jego szatami.
Monad okrelamy rozmaicie: jako Wiecznego Człowieka, czstk boskiego ycia, Syna
Boego stworzonego na Jego obraz, iskr w boskim ogniu, “ukrytego Boga" znanego pod t
nazw u Egipcjan; jest ona Bogiem w nas, naszym osobowym Bogiem, naszym prawdziwym
“ja", czstk Wieczystego, rzeczywistym i Jedynym trwałym “ja" w człowieku. Okrela si
równie monady jako centra siły w Logosie.
Zamiast mówi o ludzkich monadach, poprawnie] byłoby mówi o monadzie przejawiajce]

si w królestwie ludzkim, chocia taka pedantyczna cisło budziłaby moe jeszcze wiksze
178
zakłopotanie. H. P. Bławacka napisała: Duchowa monada jest jedna, powszechna,

bezgraniczna i niepodzielna, a jej promienie tworz jednak to, co my w swej niewiedzy
nazywamy “indywidualnymi monadami" ludzi. {Doktryna tajemna).
Według słów katechizmu okultystycznego:
Czuj jeden Płomie, o Gurudeva, widz niezliczone, nie oddzielone iskry, które w Nim
płon.
Dobrze powiedziałe. A teraz spojrzyj dokoła i w siebie. To wiatło, które płonie w tobie, czy
czujesz, e jest ono w jaki sposób róne od wiatła, które wieci w twych braciach, ludziach?
Pod adnym wzgldem si nie róni, cho wizie pozostaje w wizach karmy i chocia jego
szaty myl ignoranta, który mówi “twoja dusza" i “moja dusza". (Doktryna tajemna}.
Szukajc analogii w sferze fizycznej stwierdzamy, e elektryczno jest jedna na całym

wiecie, a chocia działa w tej lub owej maszynie, aden ich właciciel nie moe twierdzi, e
jest to jego elektryczno. Podobnie równie monada jest jedna wszdzie, chocia przejawia
si w rónych kierunkach za porednictwem odrbnych istot ludzkich.
Jednake pomimo tego samego ródła i tej samej zasadniczej natury, kada monada ma
bardzo wyran własn indywidualno; przejawiajc si w sferze atmy jako troiste wiatło
olepiajcej chwały, kada monada, nawet na tym poziomie, ma pewne cechy, które j
wyodrbniaj sporód innych monad.
wiadomo monady we własnej sferze jest zupełna; uczestniczy w boskiej wiedzy we

własnym wiecie. Ale w niszym wiecie jest faktycznie niewiadoma; nie moe w aden
sposób dotkn niszych sfer ycia, gdy ich materia nie poddaje si jej wpływom. Gdyby
została pogrona w gstej materii, znalazłaby si w najskrajniejszym osamotnieniu,
niewiadoma adnych jej oddziaływa.
Wszystko jest w niej dziki Jedynemu yciu, w którym uczestniczy. Jednak trzeba to
ujawni, dlatego mówimy o budzeniu utajonej wiadomoci do ycia. W monadzie znajduje
si dosłownie wszystko, wszelka boska wiedza; włanie wydobycie jej, tak aby w kadej
sferze materii monada mogła wiedzie, stanowi całe zadanie ewolucji.
Uzasadnieniem tej ewolucyjnej podróy w dół i z powrotem w gór jest zadanie osignicia
tej wiadomoci, podporzdkowania jej sobie jako nonika, aby w kadej sferze monada
odpowiadała na wibracje podobnej materii na zewntrz i aby potrafiła wyraa stany
wiadomoci, które stanowi odpowied na zewntrzne wraenia i tym samym sprawiaj, e
moe by ich wiadoma.
Biskup Arundalo opisuje pojawienie si i ewolucj monad. Patrzc na wiat postrzega on, e
nasz Pan Słoca wyraa si w milionach słoc. Kada monada jest słocem w miniaturze, bo
Boskie Słoce wyrzuca z Siebie iskrzce si słoca, wyposaone we wszystkie Jego
właciwoci. Rozpoczyna si proces ewolucji, a iskry tryskaj barwami, tworz tcze majce
za serce słoca lub centra. Kady atom wiatła jest atomem niewiadomego bóstwa, powoli
lecz niezachwianie wypełniajcym wol Słoca, aby rozwin si w wiadome siebie bóstwo.
Kady atom jest niewiadomym słocem i stanie si wiadomy.
179
Gdy rozpoczyna si przejawienie, monada zostaje rzucona w dół w materi – aby pobudza i
wymusza ewolucj (Doktryna tajemna II); jest ona główn spryna wszelkiej ewolucji, sił
napdow u podstaw wszechrzeczy.
Wyjania to tajemnicz sił naporu, która tak bardzo kłopocze ortodoksyjn nauk, tłumaczy,
dlaczego to wszystko porusza si naprzód, jaka siła powoduje ewolucj, co wywołuje cał t
rónorodno, jak widzimy w wiecie i zawsze obecn skłonno do tworzenia odmian.
Monada zna od pocztku cel ewolucji i pojmuje ogólny jej kierunek. Dopóki jednak ta jej
czstka, która znajduje swój wyraz w ego, nie osignie dostatecznie wysokiego stopnia
rozwoju, nie jest ona wiadoma dziejcych si tu na dole rzeczy lub w kadym razie mało si
nimi interesuje. W tym okresie zdaje si nic nie wiedzie o innych monadach, lecz trwa w
nieopisanej szczliwoci, bez aktywnej wiadomoci swego otoczenia.
Celem zstpienia monady w materi jest wic uzyskanie okrelonoci i dokładnoci w

materialnych szczegółach. W tym celu monada przyłcza do siebie po atomie kadej ze sfer:
atmy, buddhi i manasu; rónice midzy tymi atomami uyczaj cisłoci, której nie było w
wiadomoci monady w jej własnej sferze.
Mona tu zapyta: jeli monada jest w treci swej boska ju na pocztku i powraca do
boskoci na kocu długiej wdrówki, jeeli jest wszystkowiedzca i doskonale dobra w
chwili, gdy rozpoczyna sw wdrówk przez wiat materii, to dlaczego konieczne jest dla niej
przejcie przez cał t ewolucj, która przyczynia tylko smutku i cierpienia, po to tylko, by w
kocu powróci do swego ródła?
Pytanie to opiera si na błdnym rozumieniu faktów. Gdy to, co nazywamy ludzk monada,
wyłoniło si z bóstwa, w rzeczywistoci nie była to ludzka monada ani tym bardziej
wszechwiedzca i doskonale dobra; powraca ona w postaci tysicy milionów potnych
Adeptów, z których kady moe si rozwin w Logos.
Z monad jest podobnie jak z człowiekiem, który nie umie pływa; rzucony na głbok wod
najpierw jest bezradny, ale zaraz potem moe si nauczy pływa i porusza swobodnie w
wodzie. Na kocu swej wdrówki i zanurzenia w materi monada bdzie wolna od Układu
Słonecznego, potrafi działa w kadej jego czci, stwarza według swej woli i porusza si z
przyjemnoci. Kad zdolno, jak rozwija w gstszej materii, zachowuje na zawsze we
wszelkich warunkach; utajone stało si ujawnione, potencjalne – aktualne. Jej własna wola
ycia we wszystkich sferach, a nie tylko w jednej, doprowadza j do przejawienia si.
Z pocztku bowiem monada nie miała za sob indywidualizacji, lecz stanowiła po prostu
mas esencji monadycznej. Rónica pomidzy jej stanem, kiedy si wyłoniła, a stanem, kiedy
powraca, jest cile taka sama jak rónica pomidzy wielk mas wieccej mgławicy a
Układem Słonecznym, który si z niej uformował. Mgławica jest niewtpliwie pikna, ale
niewyrana i w pewnym sensie bezuyteczna. Uformowane z niej Słoce w cigu powolnej
ewolucji wypromieniowuje z siebie ycie, ciepło i wiatło na liczne wiaty i ich
mieszkaców.
Moemy si te posłuy inn analogi: ciało ludzkie składa si z niezliczonych milionów
malekich czstek; niektóre z nich s stale przez nie odrzucane. Przypumy, e kada z tych
czsteczek przeszłaby przez pewnego rodzaju ewolucj, dziki czemu mogłaby si sta z
180
czasem istot ludzk; nie powiedzielibymy wtedy, e skoro czstka ta była w pewnym sensie
ludzka na pocztku ewolucji, to wskutek tego nie zyskała nic, kiedy dotarta do koca swej
drogi.
Tak wic esencja monadyczna wyłania si tylko jako fala siły, nawet jeli to nie jest boska
siła.
Pojawienie si i ewolucyjny rozwój monady mog by porównane z pojawieniem si
długiego dnia Brahmy, Saguna-Brahmy, Saczesidanandy, Boskiej Trójcy. To przejcie do
koniecznego przejawienia si zostało odtworzone w naszym Układzie Słonecznym przez
Logos Słoneczny. Gdy ewolucja ludzka si koczy, monada zbiera na nowo swe siły i
rozpoczyna si jej ponadludzka ewolucja. W ten sposób mamy długi krg ycia, zaczynajcy
si od stanu nirwany i powracajcy do nirwany, a cała ludzka ewolucja znajduje si pomidzy
tymi dwoma momentami. Koczy si ona na wtajemniczeniu Dinanmukty, Mistrza, po czym
rozpoczyna si ewolucja ponadludzka.
Chocia we własnym wiecie monada w praktyce nie ma adnych ogranicze, przynajmniej w

naszym Układzie Słonecznym, to jednak na kadym stopniu jej zstpowania w materi nie
tylko spowija si coraz głbiej w ułud, lecz równie traci swe zdolnoci i siły.
Jeli na pocztku ewolucji monady moemy przyj, e potrafi ona porusza si i widzie w
nieskoczenie wielu kierunkach przestrzeni, które nazywamy wymiarami, to potem przy
kadym kroku w dół traci jeden z nich, a wreszcie dla wiadomoci działajcej w mózgu
fizycznym pozostaj tylko trzy z nich. W ten sposób wskutek inwolucji w materi monada
zostaje odcita od wszelkiej wiedzy z wyjtkiem małej czci wiatów, które j otaczaj. Co
gorsza, nawet to, co jej zostało, widzi niedoskonale. Dla człowieka, który potrafi wiczy si
w postrzeganiu wicej ni trzech wymiarów, dostpna jest znakomita metoda osigania
swoistego zrozumienia, czym jest wiadomo w sferach wyszych ni fizyczna i co ona
obejmuje; zarazem jednak metoda ta ukazuje beznadziejno oczekiwania, e si w pełni
zrozumie monad, która wznosi si wiele sfer i wymiarów wyej ponad punkt, z którego
usiłujemy j zobaczy.
O wszystkich ofiarach i ograniczeniach, spowodowanych zstpowaniem w materi, mona

słusznie powiedzie, e musz spowodowa cierpienie. Gdy jednak ego w pełni zrozumie
sytuacj, przyjmuje je chtnie. Ego nie ma doskonałoci monady i dlatego z pocztku tego nie
rozumie, musi si dopiero nauczy. W ten sposób kade ogromne ograniczenie na kadym
dalszym stopniu zstpowania w materi jest faktem nieuniknionym i z tego powodu pojawia
si tyle cierpienia nieodłcznego od przejawiania si. Musimy si zgodzi na to ograniczenie
jako na rodek prowadzcy do celu i jako na cz boskiego planu.
Wszelkie przejawione ycie jest pełne smutku w dwojakim znaczeniu, dopóki człowiek nie
wie jak y. W pierwszym z tych znacze smutek jest do pewnego stopnia nieunikniony, w
drugim polega wyłcznie na pomyłce i łatwo daje si unikn. Jak ju widzielimy, dla
monady bdcej prawdziwym duchem człowieka, wszelkie przejawione ycie jest smutne,
włanie dlatego, e ograniczone; jest ono ograniczeniem, którego my w swym fizycznym
mózgu nie potrafimy wcale poj, gdy nie mamy wyobraenia o wspaniałej wolnoci
wyszego ycia.
181
W tym to rozumieniu mówiono zawsze, e Chrystus – Druga Osoba Trójcy – składa siebie w
ofierze, gdy zstpuje w materi. Jest to niewtpliwie ofiara, gdy stanowi niewypowiedzianie
wielkie ograniczenie, pozbawia Go bowiem wszelkich wspaniałych władz, jakie posiada na
własnym poziomie.
To samo odnosi si do monady człowieka; czyni ona niewtpliwie wielk ofiar, gdy wchodzi
w kontakt z nisz materi, gdy unosi si nad ni w cigu długich wieków jej rozwoju a do
ludzkiego poziomu, kiedy to drobn sw czstk opuszcza w dół jak koniuszek palca i przez
to stwarza ego, czyli indywidualn dusz.
Drugi rodzaj smutku, którego mona zupełnie unikn, wynika z pragnienia, przy czym
uywamy tego słowa w szerokim znaczeniu, obejmujc nim wszelkie pragnienia niszych
rzeczy, takie jak dza władzy, pienidzy, stanowiska itd. Wszystkie takie pragnienia
powoduj nieuniknione zakłócenia i cierpienie; dlatego z tego punktu widzenia postp
najbardziej wymaga pogody.
Z tej to przyczyny mamy wród czterech szlachetnych prawd, których nauczał Budda, dwie
pierwsze: istnienie smutku i przyczyna smutku.
Przechodzc obecnie do bardziej szczegółowych rozwaa nad stosunkiem ego do monady,

powinnimy zrozumie, e proces indywidualizacji, dziki któremu powstaje ego, nie
dokonuje si w sferze duchowej, ale e atma-buddhi pojawia si, aby uczestniczy w
indywidualnoci manasu.
Nawet ego nie jest prawdziwym wiecznym człowiekiem, gdy ma pocztek – powstało
przecie w chwili indywidualizacji; a wszystko, co ma pocztek, musi te mie koniec.
Dlatego nawet ego, które istnieje od wyłonienia si z królestwa zwierzcego, jest równie
nietrwałe. Monada i jedynie monada jest rzeczywistym trwałym człowiekiem.
Moemy uwaa ego za przejawienie si monady w wyszej sferze mentalnej, ale
powinnimy te rozumie, e jest ono nieskoczenie dalekie od doskonałego przejawienia.
Kade zstpienie z jednej sfery do drugiej jest czym wicej ni tylko dodatkow osłon
ducha; oznacza równie rzeczywiste zmniejszenie przejawienia si ducha.
Chocia mówienie o duchu w terminach ilociowych jest niecisłe i mylce, to jednak takiej
niecisłoci nie daje si w pełni unikn, jeli usiłujemy wyrazi te wysze zagadnienia za
pomoc ludzkich słów. Najblisze prawdy wyobraenie, jakie moemy mie w fizycznym
mózgu o tym, co si dzieje z monada, kiedy spowija si w materi, to stwierdzenie, e
przejawia si tylko jej cz, i to w trzech oddzielnych aspektach, zamiast we wspaniałej swej
całoci, jak jest w rzeczywistoci we własnym wiecie.
Tak wic, gdy drugi aspekt troistego ducha zstpuje o jeden stopie i przejawia si jako
buddhi lub intuicja, to wówczas nie przejawia si cały, lecz tylko jego czstka. Podobnie, gdy
trzeci aspekt monady zstpuje o dwie sfery w dół i przejawia si jako intelekt, jest wtedy
równie tylko czstk całoci. Dlatego ego nie jest spoistym przejawieniem si monady, lecz
spowit reprezentacj małego jej ułamka.
Zgodnie ze staroytn maksym: Jak w górze, tak w dole, jaki jest stosunek ego do monady,
taki jest stosunek osobowoci do ego. Z chwil gdy doszlimy do osobowoci, proces
182
przejawiania si w coraz mniejszym ułamku przesunł si tak dalece, e cz, jak moemy
widzie, nie pozostaje wcale we właciwej proporcji do rzeczywistoci, której jest jedyn
moliw dla nas reprezentacj. Niemniej na podstawie tej zupełnie nieporównywalnej czci
usiłujemy zrozumie cało. Tego samego rodzaju trudnoci napotykamy, gdy staramy si
rozumie monad, ale ich stopie jest duo wikszy ni wtedy, gdy staralimy si poj, czym
jest ego.
Rysunek 39 stanowi niedoskonał prób przedstawienia stosunku pomidzy monada, ego i

osobowoci.
Rys. 39.: Monada, ego i osobowo (I)
Monada została tu przyrównana do płomienia; ego lub troisty duch do ognia, a osobowo do
paliwa.
Odpowiednio pomidzy monada i ego oraz ego i osobowoci moe by nieco rozszerzona.
Podobnie jak ego jest troiste, tak te jest z monada; trzy składniki monady istniej w
pierwszych trzech sferach naszego systemu, a mianowicie w sferach adi, anupadaka i atma. W
sferze atmicznej monada przejawia si w postaci, któr nazywamy monada w szacie
atmicznej albo niekiedy troist atm czy troistym duchem. Dla monady jest ona tym, czym
ciało przyczynowe dla ego.
Podobnie jak ego ma trzy nisze ciała (mentalne, astralne i fizyczne), z których pierwsze
(mentalne) znajduje si w niszej czci swej sfery, a najnisze z nich (fizyczne) o dwie sfery
183
niej, tak monada rozpatrywana teraz jako troista atma lub duch – ma trzy nisze przejawienia
(atma, buddhi, manas), z których pierwsze znajduje si w niszej czci jej własnej sfery, a
najnisze o dwie sfery poniej.
Z tego wida, e ciało przyczynowe jest dla monady tym, czym ciało fizyczne dla ego. Jeli
traktujemy ego jako dusz fizycznego ciała, to moemy z kolei uwaa monad za dusz ego.
Albowiem jak ciało przyczynowe bierze z osobowoci wszystko, co moe pomóc jego
wzrostowi, tak te przez sw wewntrzn lub wysz stron przekazuje trzeciemu aspektowi
atmy esencj wszystkich dowiadcze, które do niego dotarły. Wszystko, co w ten sposób
dochodzi do monadycznego aspektu atmy, sprawia, e moe ona działa bez ciała
przyczynowego, to znaczy bez trwałego narzdzia, które je ogranicza. Rzuca to wiatło na
zjawisko rozpadania si ciała przyczynowego, czyli indywidualnoci, o czym ju była mowa
w rozdziale XXIX.
Rysunek 40 przedstawia prób zobrazowania tych nieco zawiłych zalenoci i stosunków.
Rys. 40.: Stosunek monady do ego i ego do osobowoci
Cał wysz triad, atma-buddhi-manas, mona równie uwaa za buddhi jeszcze szerszej
triady, złoonej z monady, ego i osobowoci. To szersze buddhi jest troiste – wola, mdro i
działanie – a jego trzeci aspekt kriyaszakti zaczyna działa we właciwym czasie w ciele,
budzc jego organy i wyzwalajc utajone zdolnoci.
Twierdzenie wiatła na ciece, e wojownik w człowieku jest wieczny i niezawodny, moe

by przyjte jako wzgldnie prawdziwe, jeli chodzi o stosunek ego do niszego “ja", oraz
jako bezwzgldnie prawdziwe w odniesieniu do stosunku monady do ego. Ego moe, jak
widzielimy, popełnia pomyłki na wczesnym etapie rozwoju, ale o wiele rzadziej ni
osobowo. Z drugiej strony monada nie popełnia pomyłek, chocia jej wiedza o warunkach
panujcych tu na dole moe by nieco mglista. Jej instynkt działa jednak po stronie dobra,
gdy jest boska. Na razie ani ego, ani monada nie rozporzdzaj cisł wiedz, gdy ich
184
ewolucja nie jest zupełna. Ego i monada s naszymi przewodnikami i nie moemy uczyni nic
innego, jak tylko i za nimi. Ale ci przewodnicy sami si rozwijaj.
Moemy tu zauway, e o tym troistym przejawieniu si monady chrzecijastwo mówi jako
o trzech osobach w jednym Bogu zgodnie z kredo Atanazego, który naucza, e człowiek
powinien czci jednego Boga w Trójcy i Trójc w Jednoci bez mieszania osób i dzielenia
substancji – to znaczy nie mieszajc nigdy działania i funkcji tych trzech oddzielnych
przejawieni kadego w jego własnej sferze, ale te nie zapominajc nigdy ani na chwil o
wiecznej jednoci “substancji", która przebywa poza wszystkim na równi, w najwyszej
sferze, gdzie tych troje stanowi jedno.
Rozwaania takie maj nie tylko teoretyczn warto, ale równie pewne praktyczne
znaczenie dla ycia. Chocia nie potrafimy poj w pełni znaczenia takiej nauki, to jednak
powinnimy przynajmniej wiedzie, e istniej te trzy linie siły i e wszystkie one s jedn i
t sam. Bez tej wiedzy nie moemy poj, w jaki sposób nasz wiat zaistniał, ani te
zrozumie, e człowieka Bóg uczynił na własny swój obraz i e wobec tego człowiek jest
troisty, a jednak jeden, atma-buddhi-manas, a jednak jeden duch.
Moemy uwaa te trzy czci wyszego “ja" za trzy aspekty jakiej wielkiej wiadomoci
lub umysłu. Wszystkie s trzema sposobami poznania. Atma nie jest jani, ale wiadomoci
poznajc ja. Buddhi jest wiadomoci poznajc ycie w formach przez własne
bezporednie postrzeganie. Natomiast manas jest sam wiadomoci spogldajc na wiat
przedmiotów. Kama-manas jest czci tego ostatniego zanurzon w wiecie i podlegajc
jego oddziaływaniom. Prawdziw jani jest monada, której ycie jest czym wikszym ni
wiadomo, która z kolei jest yciem tego pełnego umysłu, wyszego “ja".
T sam prawd mona wyrazi w nieco odmiennej formie, a nawet w wielu formach. Atma,
buddhi i manas w człowieku odzwierciedlaj w swych mniejszych sferach charakterystyczne
cechy wielkiej trójcy. Atma jest wiadomoci Jani i zarazem wol, która nadaje jej
kierunek. Manas, bdcy na drugim biegunie, jest wiadomoci wiata, a jego zdolno
mylenia dokonuje wszelkiej naszej pracy, nawet tej, któr podejmuj rce. Ale buddhi,
znajdujca si midzy tymi dwoma, stanowi sam esencj wiadomoci, subiektywnoci.
Poza tym rodkowym członem, troistym w swym charakterze, znajduje si monada w
człowieku, reprezentujca w nim parabrahmana, stan jego prawdziwej i absolutnej nirwany
poza wiadomoci. Atma jest stanem jego fałszywej i wzgldnej nirwany w sferze atmy,
ostatni ułud, jaka istnieje jeszcze pomidzy wtajemniczeniem czwartym (Arhata) i pitym
(Adepta).
Podobnie jak monada znajduje si ponad trójc wiadomoci, tak ciała osobowe znajduj si
na zewntrz lub poniej niej – s one znane tylko na podstawie odbicia w manasie.
Gdy w kocu zrozumiemy w pełni, i monada jest prawdziwym człowiekiem, wówczas

prawdopodobnie odkryjemy, e poza ni istnieje dalszy, jeszcze wspanialszy wymiar.
Stwierdzimy, e iskra nigdy nie była oddzielona od ognia, ale podobnie jak ego znajduje si
poza osobowoci; jak monada poza ego, tak anioł planetarny znajduje si poza monada, a
samo bóstwo słoneczne poza aniołem planetarnym. By moe, idc jeszcze dalej, poza
bóstwem słonecznym znajduje si jeszcze wiksze bóstwo i nawet poza nim musi by
185
najwysze nad wszystkim. Ale tutaj nawet myl zawodzi i tylko milczenie wyraa prawdziw
cze.
U przecitnego człowieka monada znajduje si oczywicie w słabym tylko kontakcie z ego i
nisz osobowoci, chocia s to w jakiej mierze jej przejawy. Jak zadaniem ewolucji
osobowoci jest nauczenie si pełniejszego wyraania ego, tak ewolucja ego polega na
uczeniu si wyraania w pełni monady. Podobnie jak ego uczy si z czasem kontrolowa i
panowa nad osobowoci, tak monada z kolei uczy si panowa nad ego.
Rysunek 41 stanowi uproszczony obraz stosunku pomidzy monada, ego i osobowoci oraz
stopni, na których wchodz one w coraz cilejszy ze sob kontakt.
Rys. 41.: Monada, ego i osobowo (II)
Po lewej stronie wykresu widzimy ego przedstawione jako bardzo małe; jest to niemowlce
ego, całkowite, lecz małe i nierozwinite; osobowo jest równie drobna, co wskazuje na jej
pierwotny stan. W miar ewolucji osobowo stopniowo si poszerza, a wreszcie staje si
trójktem równobocznym, co wiadczy o tym, e jest naleycie, wszechstronnie i
systematycznie rozwinita. Mona te dostrzec, e połczenie midzy osobowoci i ego, z
pocztku bardzo wskie, poszerza si i w kocu staje si prawie tak szerokie, jak szeroko
osobowoci.
Równolegle do tego procesu zwikszało si take ego, a przewód pomidzy nimi i monada
stale si rozszerzał.
Tak wic po prawej stronie wykresu mamy mocny i szeroki przewód midzy monada a ego,
które jest w pełni rozwinite i sprawuje za porednictwem szerokiego i dobrze rozwinitego
połczenia pełn kontrol nad symetrycznie rozwinit osobowoci.
W kocu nadejdzie czas, e osobowo i ego, które si zjednoczyły, zjednocz si równie z
monada. Gdy dokona si zjednoczenie ego z monada, wówczas człowiek osignie cel swego
zstpienia w materi, stanie si nadczłowiekiem, Adeptem.
Rysunek 42 przedstawia to najwysze osignicie. Widzimy tu monad, ego i osobowo w

doskonałej harmonii. To samo ycie przenika wszystkie swe trzy przejawienia, ale
186
osobowo, ze wzgldu na wielko i budow, moe wyraa o wiele mniej z jednego ycia
anieli ego, a ego z kolei, z podobnych przyczyn, moe wyraa mniej ni monada.
Rys. 42.: Monada, ego i osobowo: "zjednoczenie"
Nawet monada nie moe ogarn, obj czy wyrazi w całoci boskiego ycia, jakie
promienieje z zasłony i spoza tej zasłony delikatnej i oddzielajcej materii, która czyni z
niego odrbn istot.
Wykres na rysunku 42 przedstawia:
1. Zupełne zharmonizowanie, czyli zjednoczenie monady, ego i osobowoci.
2. W konsekwencji jedno centrum wiadomoci.
3. Jedno ycie płynce przez wszystkie trzy.
4. Ograniczenia, którym podlegaj przejawienia jednego ycia wskutek barier osobowoci,

ego i monady.
5. Fakt, e osobowo, ego, a nawet monada s tylko złudnymi zasłonami narzuconymi na

boskie ycie.
6. Fakt, e jedno ycie jest nieograniczone i powszechne, jak na to wskazuje kolisto aury
promieniowania; przekracza ono w ten sposób ograniczenia monady, ego i osobowoci.
Czstk siebie przejawiam si, lecz Ja sam pozostaj.
Dopiero wtedy, gdy zostanie osignite to szczytowe dopełnienie, wówczas po raz pierwszy
istota wchodzi w rzeczywiste swe ycie. Cały bowiem ten zdumiewajcy proces ewolucji
stanowi tylko przygotowanie do ukształtowania prawdziwego ducha, co jest moliwe wtedy,
gdy człowiek stał si czym wicej ni człowiekiem. Ludzko stanowi ostatni klas w
187
szkole wiata i człowiek, który j ukoczy, wchodzi w ycie pełne chwały ducha, w ycie
Chrystusa.
Chwała i wspaniało tego ycia przekracza wszelkie porównania i wszelkie zrozumienie, ale
osignicie jej przez kadego z nas jest absolutn pewnoci, której nie moemy unikn,
nawet gdybymy chcieli. Jeli działamy egoistycznie, przeciwstawiamy si prdowi ewolucji,
moemy odwlec swój postp, ale nie moemy mu ostatecznie zapobiec.
Tak wic istnieje bardzo cisła odpowiednio pomidzy stosunkiem monady do ego i
stosunkiem ego do osobowoci. Podobnie jak ego stanowi przez długie wieki sił oywiajc
osobowo, tak te przychodzi czas, kiedy samo ego staje si nonikiem oywionym przez
monad, w pełni ju aktywn i rozbudzon. Wszystkie wielorakie dowiadczenia ego,
wszystkie wspaniałe cechy w nim rozwinite przechodz z kolei do monady i znajduj w niej
o wiele pełniejsze urzeczywistnienie, ni to było moliwe dla ego.
Wyłania si pytanie, czy u przecitnego człowieka monada oddziałuje w jaki sposób na jego
osobowo lub czy moe na ni oddziaływa? Takie oddziaływanie wydaje si czym jak
najbardziej niezwykłym. Ego stara si w imieniu monady uzyska pełn władz nad
osobowoci i posługiwa si ni jako narzdziem; poniewa jednak cel ten nie został jeszcze
w pełni osignity, monada moe słusznie uwaa, e jeszcze nie nadszedł czas, aby
oddziaływała ze swej sfery i włczyła cał sw sił, kiedy ta cz siły, która ju działa, jest
dostatecznie dua w stosunku do zamierzonego celu. Ale gdy ego ju zaczyna osiga
powodzenie w swym wysiłku kierowania niszymi ciałami, wówczas czasem monada
wkracza.
Badajc przeszło kilku tysicy istot ludzkich, znaleziono niewiele przykładów takiej
interwencji monady. Najwybitniejszym tego przykładem był dwudziestodziewicioletni
Alejone, który wobec Buddy lubował powici swoje przyszłe ycia osigniciu stopnia
Buddy, by pomaga ludzkoci.
Poniewa była to przysiga na odległ przyszło, jest oczywiste, e osobowo, która j

składała, nie mogła jej w adnej mierze dotrzyma. Badanie wykazało, e nawet ego, cho
pełne zapału dla tej idei, było kierowane przez potniejsz sił wewntrz niego, której nie
mogło si oprze. Jeszcze dalej idce badanie wykazało, e ta przemona siła pochodziła
niezawodnie od monady. To ona postanowiła i wyraziła sw decyzj. Jej wola, działajca
przez ego, nie bdzie mie adnych trudnoci ze zharmonizowaniem wszystkich przyszłych
osobowoci z tym wielkim zamiarem.
Napotykano równie inne przykłady tego samego zjawiska. Niektóre monady odpowiedziały
ju na wezwanie wyszych autorytetów i postanowiły, e ich osobowoci bd pomaga w
działalnoci szóstej rasy głównej w Kalifornii za jakie kilkaset lat. Ze wzgldu na to, adne
poczynania tych osobowoci w cigu lat, jakie je dziel od owego momentu, nie mog im
przeszkodzi w spełnieniu tej decyzji.
Przemona siła pochodzi wic nie z zewntrz, lecz od wewntrz, od rzeczywistego człowieka.
Jeli monada postanowiła, sprawa dojdzie do skutku, a dla osobowoci korzystniej bdzie si
podporzdkowa, chtnie i wdzicznie poddajc si głosowi z góry i radonie z nim
współdziałajc. Jeli osobowo tego nie uczyni, narazi si na due, bezuyteczne cierpienie.
188
Człowiek jako osobowo musi zrozumie, e ego to on sam i uzna, i monada jest jeszcze
bardziej nim samym – ostatecznym i najwikszym jego wyrazem.
Inny przykład to wielki Zwizek Słuebników. Słuebnicy stanowi odrbny typ, z którym
monady wydaj si zwizane od pocztku, cho moe trzeba bdzie długiego czasu, nim
zaznaczy si w zewntrznej wiadomoci. W pewnym sensie stanowi to rodzaj predyspozycji,
której poddały si monady.
Na podstawie ogólnych rozwaa, e w doskonale uporzdkowanym wszechwiecie nie ma

miejsca na przypadek, wydaje si prawdopodobne, e ju sam sposób indywidualizacji z
królestwa zwierzcego był jako z góry wyznaczony, czy to dla monady, czy przez sam
monad, z myl o przygotowaniu jej do tej czci wielkiego dzieła, któr ma w przyszłoci
podj.
Nadejdzie bowiem czas, kiedy wszyscy staniemy si czci wielkiego Niebiaskiego
Człowieka; nie bdzie to wcale mitem ani poetyckim symbolem, lecz ywym faktem,
stwierdzonym przez niektórych badaczy. To ciało niebiaskie ma wiele członków; kady z
nich spełnia własn funkcj, a ywe komórki, stanowice ich cz, musz zdoby bardzo
rónorodne dowiadczenia, by si do tego przygotowa. Moliwe wic, e w wiecie ewolucji
zostały wybrane czci, aby kada monada miała wyznaczon list ewolucji, a wolno jej
działania dotyczyła głównie prdkoci, z jak bdzie si po tej linii porusza.
W obrzdzie mszy witej znajduje si duo symbolizmu zwizanego z monada, ego i
osobowoci. Krótko mówic hostia symbolizuje pierwsz z trzech osób Trójcy witej, Boga
Ojca, jak równie całe i niepodzielne Bóstwo. Wino symbolizuje Boga Syna, którego ycie
spływa do kielicha materialnej formy. Woda przedstawia Ducha witego, który unosił si
nad obliczem wód i zarazem On Sam ma wod za symbol.
Mówic nastpnie o Bóstwie w człowieku, hostia oznacza monad, cało, niewidzialn

przyczyn wszystkiego; patena oznacza troist atm lub ducha, przez którego monada działa
na materi. Wino symbolizuje indywidualno, spływajc do kielicha ciała przyczynowego.
Woda reprezentuje osobowo, która tak cile jest z ni zmieszana.
Jeli chodzi o wpływ komunii na przyjmujcego j człowieka, to siła hostii jest w istocie swej
sił monady i najsilniej wpływa na to wszystko w człowieku, co oznacza bezporednie
oddziaływanie monady; siła kielicha jest czym wicej ni siła ego. Wino ma bardzo mocny
wpływ na wysze strefy astralne, a woda wywołuje nawet eteryczne wibracje.
Gdy kapłan kreli trzy razy krzy nad hosti, wyraa mocn wol, aby siła zstpiła z poziomu
monady do ego w troistym jego przejawieniu atmy, buddhi i manasu; potem, gdy czyni dwa
krzye pomidzy kielichem i własn piersi, przyciga t sił do swego ciała mentalnego i
astralnego, aby przez niego mogła promieniowa w pełni na wiernych.
Symbolizuje to wczeniejsze okresy ewolucji, w których monada unosi si nad niszymi
swymi przejawieniami, ogrzewajc je i działajc na nie, cho nigdy ich nie dotyka. Podobnie
kapłan trzyma hosti nad kielichem, lecz nigdy nie styka ich ze sob, dopóki nie nadejdzie
właciwy czas.
189
Gdy kapłan opuszcza cz hostii do kielicha, wówczas symbolizuje to zstpienie promienia
monady do ego.
eby ułatwi zapamitanie tego układu symboli, zamieszczamy rysunek 43.
Rys. 43.: Symbolizm eucharystii
ROZDZIAŁ XXXII: WYSZE WTAJEMNICZENIA
Kady odcinek cieki właciwej dzieli si na cztery etapy:
Pierwszym jest marga, czyli droga, na której kandydat stara si zrzuci kajdany.
Drugim jest phala, dosłownie owoc lub rezultat, kiedy to człowiek dostrzega wyniki swych
wysiłków, które okazuj si coraz lepsze.
Trzecim jest bhavagga, czyli spełnienie, okres, w którym po uzyskaniu najwyszego wyniku
kandydat potrafi wykona zadowalajco prac przynalen do tego etapu.
Czwartym jest gatrabhu, oznaczajcy czas, w którym kandydat osiga stan gotowoci do
uzyskania nastpnego wtajemniczenia; oznacza to całkowite wyzwolenie od kajdan tego
stopnia cieki.
Pierwsze z tych kajdan to samyojnana, które trzeba zrzuci, zanim kandydat bdzie mógł
otrzyma drugie wtajemniczenie, sakkavaditti, złudzenie “ja". Chodzi tu o wiadomo
oddzielnego “ja", które jako zwizane z osobowoci jest tylko złudzeniem i musi by
odrzucone ju przy pierwszym kroku na rzeczywistej ciece wzwy. Ale zupełne odrzucenie
tych kajdan oznacza jeszcze co wicej, a mianowicie zrozumienie faktu, e w istocie swej
indywidualno stanowi jedno ze wszystkim, e wobec tego nie moe ona mie nigdy
190
interesów sprzecznych z interesami jej braci i e czyni najprawdziwszy postp wtedy, kiedy
najbardziej pomaga postpowi innych.
Drugie kajdany to viczikiczcza, wtpliwo lub niepewno. Kandydat musi osign

pewno, opart na indywidualnym dowiadczeniu lub matematycznym rozumowaniu.
Wierzy on nie dlatego, e tak mu powiedziano, ale dlatego, e fakty s oczywiste. Jest to
jedyna metoda usuwania wtpliwoci, jak zna okultyzm.
Trzecie kajdany to silabbatanaramasa, czyli przesd. Termin ten obejmuje wszelkiego rodzaju
nieuzasadnione błdne wierzenia oraz wszelk zaleno od zewntrznych obrzdów i
ceremonii w celu oczyszczenia serca. Człowiek powinien zrozumie, e wyzwolenia musi
szuka w sobie i e ceremonie te, cho mog stanowi cenn pomoc w rozwijaniu woli,
mdroci i miłoci, to jednak nigdy nie zastpi osobistego wysiłku, który jest niezbdny do
osignicia celu. Wiedza o duchowej trwałoci prawdziwego ego pozwala polega na własnej
duchowej mocy i rozprasza przesdy.
wiadomo buddhiczna wie si bezporednio z tymi trzema kajdanami, gdy ona włanie
od nich uwalnia. Poznawszy jedno, człowiek nie moe ju mie złudzenia oddzielnoci.
Bdc wiadkiem działania wielkich praw ycia, nie moe ju wtpi. Widzi, e wszystkie
drogi s dobre, a wobec tego nie moe ju dłuej ulega przesdowi, e jaka jedna forma
wiary jest niezbdna dla człowieka, który osignł ten punkt.
Drugie wtajemniczenie odbywa si w niszym wiecie mentalnym i dlatego kandydat musi
ju mie rozwinit zdolno swobodnego działania w ciele mentalnym.
Wtajemniczenie to ogromnie przyspiesza rozwój ciała mentalnego i w tym momencie, lub

niedługo potem, ucze uczy si posługiwa mayavirup (zob. Ciało mentalne).
Podczas drugiego wtajemniczenia kandydat otrzymuje klucze do wiedzy, gdy

wtajemniczajcy wysyła ze swego ciała mentalnego i przyczynowego promienie siły, które
padajc na ciało mentalne i przyczynowe wtajemniczanego pobudzaj je do nagłego i
wspaniałego wzrostu zalków podobnych sił w nich istniejcych. Podobnie jak pk, na który
padnie promie słoca, pka nagle otwierajc pikno kwiatu, tak ciało mentalne i ciało
przyczynowe nagle rozwijaj utajone w nich zdolnoci ukazujc promienne pikno. Dziki
nim rozbudzona buddhi lub intuicja moe działa swobodnie, a tym samym nowa wielka siła
staje si wolna i gotowa do działania.
Okres po drugim wtajemniczeniu jest pod wieloma wzgldami najniebezpieczniejszy na

ciece; na tym stopniu musi si ujawni wszelka słabo w charakterze kandydata. Prawie
zawsze ródłem niebezpieczestwa jest pycha. Opowie Ewangelii wskazuje na to
niebezpieczestwo, opisujc kuszenie na pustyni.
Jak pierwsze wtajemniczenie odpowiada nowemu narodzeniu, tak drugie mona porówna z
chrztem z Ducha witego i ognia, gdy w tym momencie spływa na kandydata siła Trzeciej
Osoby Trójcy, co mona okreli niecile jako fal ognia.
Człowiek na tym stopniu okrelany jest przez buddystów mianem sakadaganin, czyli ten,
który powraca tylko raz; to znaczy, e potrzebuje on tylko jednej inkarnacji, aby osign
stopie arhata, czyli czwarte wtajemniczenie.
191
Hindusk nazw tego kroku jest kiticzaka, czyli człowiek budujcy chat (szałas), ten który
dotarł do miejsca pokoju.
Na tym stopniu nie ma dodatkowych kajdan do zrzucenia, ale jest to zwykle okres znacznego
psychicznego i intelektualnego rozwoju. Człowiek musi rozporzdza wiadomoci astraln
podczas fizycznego ycia na jawie, a podczas snu wiat niebiaski powinien by dla niego
otwarty.
Po przejciu przez trzecie wtajemniczenie człowiek staje si anagaminem, co oznacza

dosłownie: “ten, który nie wraca"; oczekuje si bowiem, e osignie nastpne wtajemniczenie
w tej samej inkarnacji. Hindusk nazw tego stopnia jest hamsa, co znaczy łabd, ale słowo
to uwaa si równie za form zdania S-han – “Tym jestem". Istnieje te tradycja mówica,
e łabd potrafi oddzieli mleko od wody; podobnie mdrzec potrafi zrozumie prawdziw
warto zjawisk ycia dla yjcych istot.
W chrzecijaskim symbolizmie wtajemniczenie to ma swój symbol w przemienieniu

Chrystusa. Wszedł On na wysok gór i przemienił si przed swymi uczniami: Oblicze Jego
janiało jak słoce, a szata Jego była biała jak wiatło, bielsza nad nieg, e nie moe by nic
bielszego na ziemi. Opis ten nasuwa myl o augosidesie, człowieku pełnym chwały, i stanowi
wierny obraz tego, co si dzieje podczas tego wtajemniczenia; podobnie jak przy drugim
dokonuje si głównie szybszy rozwój niszego ciała mentalnego, tak na tym stopniu rozwija
si specjalnie ciało przyczynowe. Ego wchodzi w cilejszy kontakt z monad i dziki temu
ulega naprawd przemienieniu.
Nawet osobowo podlega działaniu tej cudownej siły. Wysze i nisze “ja" zjednoczyły si
przy pierwszym wtajemniczeniu i ta jedno nie zostaje nigdy zatracona; rozwoju wyszego
“ja", jaki ma teraz miejsce, nie mona jednak nigdy zmierzy w niszych wiatach formy,
chocia wysze i nisze “ja" stanowi moliwie najwiksz jedno.
Na tym stopniu człowiek zostaje przedstawiony Duchowemu Królowi wiata, Głowie

Okultystycznej Hierarchii, który albo sam udziela wtajemniczenia, albo zleca je jednemu ze
swych uczniów, trzech Władców Płomienia. W tym drugim wypadku człowiek zostaje
przedstawiony królowi niebawem po wtajemniczeniu. W ten sposób “Chrystus" staje w
obecnoci swego “Ojca"; pierwiastek buddhi we wtajemniczanym zostaje wzniesiony wzwy,
a zjednoczy si ze swym ródłem w sferze nirwany, a tym samym dokonuje si cudowne
zjednoczenie pierwszego i drugiego pierwiastka w człowieku.
Anagamin korzysta w codziennej pracy ze wszystkich wspaniałych moliwoci, jakich mu

dostarcza pełny rozwój zdolnoci wyszej sfery mentalnej, a podczas snu ciała ma dostp do
sfery buddhi.
Na tym stopniu musi on odrzuci wszelkie resztki czwartych i pitych kajdan – przywizanie
do przyjemnoci, które reprezentuje ziemska miło, oraz wszelk moliwo gniewu lub
nienawici. Musi uwolni si od moliwoci popadniecie w niewol rzeczy zewntrznych.
Musi te wznie si ponad wszelkie wzgldy zwizane z sam osobowoci innych ludzi z
otoczenia, rozumiejc, e uczucie rozwijajce si na ciece jest uczuciem dwóch ego.
Dlatego jest ono mocne i trwałe, wolne od lku przed zmniejszeniem si lub fluktuacj, gdy
doskonała miło nie budzi strachu.
192
Czwarte wtajemniczenie jest stopniem arhata, co znaczy: godny, zdolny, czcigodny lub
doskonały. Hindusi nazywaj arhata paramahams, czyli tym, który jest ponad lub poza
hams. W systemie chrzecijaskim czwarte wtajemniczenie ma swój symbol w cierpieniu
Chrystusa w o-grodzie Getsemani, w ukrzyowaniu i zmartwychwstaniu.
Wtajemniczenie to róni si od innych podwójnym aspektem cierpienia i zwycistwa; dlatego

stosuje si szereg zdarze, aby je usymbolizowa. Cierpienie, które towarzyszy
wtajemniczeniu, usuwa wszelk karm, jaka mogła jeszcze obcia wtajemniczonego.
Cierpliwo i rado, z jakimi je znosi, maj wielk warto dla wzmocnienia jego charakteru
i okrelenia stopnia uytecznoci w czekajcej go pracy.
Wtajemniczany musi dowiadczy na chwil stanu, zwanego awiczi, to znaczy “bez fali",
czyli bez wibracji. W tym stanie człowiek znajduje si absolutnie sam w przestrzeni i czuje
si odcity od wszelkiego ycia, nawet od ycia Logosa; jest to niewtpliwie najbardziej
upiorne dowiadczenie, jakie moe przey istota ludzka. Jak si zdaje ma ono dwa rezultaty:
1. Kandydat potrafi współczu tym, którzy w wyniku swego postpowania popadaj w stan
awiczi.
2. Uczy si sta odizolowany od wszystkiego z zewntrz oraz moe wypróbowa i

urzeczywistni całkowit sw pewno, e stanowi jedno z Logosem i e wszelkie takie
uczucie osamotnienia jest tylko złudzeniem.
Awiczi czarnego maga odpowiada nirwanie białego Adepta. Oba te rodzaje ludzi,
stanowicych dla siebie antytez, s jogami i kady z nich otrzymuje skutki prawa, którym si
kierował. Jeden osiga kaivalyam – urzeczywistnienie jednoci, a drugi zupełne osamotnienie.
Dla arhata yjcego jeszcze w ciele fizycznym wiadomo na poziomie sfery buddhi jest
jego normalnym stanem.
W istocie rzeczy osignicie poziomu arhata oznacza zdolno posługiwania si w pełni
buddhicznym nonikiem.
Gdy arhat wycofuje si do sfery buddhi, to nie naley przypuszcza, e traci on w jakiej
mierze manas. Wycofuje go bowiem do tej postaci manasu, jaka zawsze istniała w sferze
buddhi, ale nigdy dotd nie była w pełni oywiona. Pozostaje nadal troisty, ale zamiast w
trzech sferach, przebywa teraz w dwóch, majc rozwinit atm w jej własnej sferze, buddhi
we własnej sferze oraz poziom manasu razem z buddhi skupiony w intuicji. Wtedy odrzuca
ciało przyczynowe, poniewa jest mu ono ju niepotrzebne. Gdy jednak zechce zej z
powrotem niej i przejawi si w sferze mentalnej, wówczas musi sobie stworzy nowe ciało
przyczynowe; jednak poza tym ju go nie potrzebuje.
W ten sam zasadniczo sposób, na nastpnym stopniu, pierwiastek buddhi i uwzniolony

intelekt zostanie skupiony w sferze atmy, a troisty duch w pełni oywiony. Wówczas trzy
przejawienia złcz si w jedno. Zdolno ta jest w zasigu Adepta, poniewa jak zobaczymy
w odpowiednim miejscu, jednoczy on monad i ego, tak samo jak ucze stara si zjednoczy
ego z osobowoci.
193
To wydobycie wyszego manasu z ciała przyczynowego, tak i znajduje si on w sferze

buddhi na równi z pierwiastkiem buddhi, jest aspektem lub stanem ego, przez H. P. Bławack
nazwany duchowym ego, który jest pierwiastkiem buddhi połczonym z aspektem
manasowym Jedynego, wcignitym na poziom buddhi, gdy ciało przyczynowe zostało
odrzucone. Ten stan – stan arhata – nazywa si u mistyków chrzecijaskich stanem
duchowego owiecenia, Chrystusem w człowieku.
H. P. Bławack podaje równie klasyfikacj, w której wymienia cztery działy umysłu:
1. Manas-tajdasi – rozbłyskujcy lub owiecony ma-nas, który naprawd jest buddhi lub
przynajmniej tym stanem człowieka, kiedy manas zanurzył si w buddhi i nie ma swej
odrbnej woli.
2. Manas właciwy – wyszy manas, abstrakcyjnie mylcy umysł.
3. Antahkarana, łcznik – przewód albo most pomidzy wyszym manasem i kama-manasem

podczas inkarnacji.
4. Kama-manas – bdcy według tej teorii osobowoci.
Gdy podczas snu lub w transie arhat opuszcza ciało fizyczne, wkracza natychmiast w
niewypowiedzian chwał sfery nirwany. W codziennym wysiłku stara si teraz dotrze coraz
dalej w sferze nirwany przez pi niszych stref, w których istnieje ludzkie ego. Ma otwarty
wstp do kilku sfer i moe zogniskowa sw wiadomo na kadym wybranym przez siebie
poziomie, chocia podłoe bdzie zawsze stanowi wiadomo buddhiczna i nirwaniczna.
Nawet na poziomie atmy istnieje jaki rodzaj powłoki ducha, gdy w jednym odczuciu
wydaje si, e jest ona atomem, a w drugim cał sfer. Człowiek czuje si tak, jakby był
wszdzie, lecz mógł si skupi w sobie w kadym miejscu i e to, gdzie przez chwil
zmniejsza przepływ siły, jest dla niego ciałem.
Arhat ma pracowa nad odrzuceniem pozostałych piciu wielkich kajdan, którymi s:
6. Ruparaga – pragnienie pikna formy lub fizycznego istnienia w formie, włczajc w to

nawet istnienie w wiecie niebiaskim.
7. Aruparaga – pragnienie ycia wolnego od form.
8. Mano – pycha.
9. Uddhcca – niepokój lub skłonno do irytacji, podatno na zakłócenie czymkolwiek.
10. Awijna – niewiedza.
Wtajemniczenie arhata mona uwaa za połow drogi pomidzy pierwszym i pitym

wtajemniczeniem.
W pierwszej połowie cieki – od pierwszego do czwartego wtajemniczenia – człowiek

uwalnia si od tych osobowych ogranicze, od złudzenia “tego". W drugiej połowie stara si
194
uwolni od złudzenia “ty". Mówi si zwykle, e przecitnie w normalnych czasach upływa
siedem y pomidzy pierwszym a czwartym wtajemniczeniem oraz tak samo siedem y
pomidzy czwartym i pitym. Ale liczby te mog by mniejsze lub wiksze. W wikszoci
wypadków rzeczywisty okres nie jest zbyt długi, poniewa zwykle ycia nastpuj
natychmiast po sobie bez okresu pobytu w wiecie niebiaskim.
Arhat, którego ego działa doskonale w ciele przyczynowym, nie potrzebuje ju inkarnowa
si ponownie w ciele fizycznym i przechodzi przez uciliwy okres narodzin i mierci, który
jest bardzo nieprzyjemny – przynajmniej z punktu widzenia samego ego. Musi on jednak
zej do sfery astralnej. Przebywajc w ciele astralnym moe w kadej chwili, kiedy tego
zapragnie, korzysta ze wiadomoci nirwanicznej. Jeli znajduje si w ciele fizycznym, to
moe osign ten stan nirwanicznej wiadomoci tylko wtedy, gdy opuszcza ciało podczas
snu lub w transie.
wiadomo nirwaniczna oznacza wiadomo w kadym punkcie Układu Słonecznego.
W pitym wtajemniczeniu człowiek staje si Mistrzem, Adeptem, nadczłowiekiem. Buddyci

nazywaj go asekha – dosłownie nie-ucze – poniewa nie ma on ju czego si uczy i
wyczerpał moliwoci królestwa ludzkiego w przyrodzie. Hindusi daj mu nazw jiwanankta,
co oznacza ycie wyzwolone, woln istot, poniewa jego wola jest jedna z Wol
Powszechn, z Wol Jedynego bez Wtórego. Przebywa on zawsze w wiecie nirwany, nawet
gdy nie pi, jeli zdecydował si pozosta na ziemi w ciele fizycznym. Gdy znajduje si poza
ciałem fizycznym, wznosi si jeszcze wyej do sfery monadycznej.
Doktryna Tajemna wyraa to w słowach: Adept rozpoczyna samadhi w sferze atmicznej, a

wszystkie sfery poniej atmicznej stanowi dla niego jedno.
Człowiek osiga stopie Adepta wtedy, gdy wznosi sw zwykł wiadomo na poziom
nirwany; tym róni si od innych i to czyni go Adeptem, e zjednoczył monad z ego.
Poniewa zjednoczył si z monad, osignł ju poziom trzeciego, czyli najniszego
przejawienia si Bóstwa lub Logosa.
W symbolice chrzecijaskiej wniebowstpienie i zstpienie Ducha witego reprezentuj

osignicia stopnia Adepta. Adept bowiem wznosi si ponad ludzko i ponad ziemi,
chocia jeli zechce, jak to uczynił Chrystus, moe powróci, by naucza i pomaga. Gdy
wstpuje w niebiosa, jednoczy si z Duchem witym i pierwsz rzecz, jak czyni z now
sw sił, jest niezmiennie posłanie jej swym uczniom, podobnie jak Chrystus posłał j w dół
w postaci ognistych jzyków nad głowami swych uczniów podczas wita pidziesitnicy.
Podczas pitego wtajemniczenia mona widzie atm jako jasne wiatło, gwiazd, a gdy
rozprzestrzenia si po ostatecznym zburzeniu muru, staje si nieskoczonym wiatłem.
Przedtem arhat moe odczuwa pokój atmy podczas medytacji, ale stale powraca do smutku.
Gdy jednak człowiek wznosi si w pełni wiadomoci do sfery atmy i gdy wiadomo
buddhiczna w niej si pogra, wówczas widzi on tylko jedno wiatło. Wyraono to w Głosie
Milczenia w słowach: owe Trzy, które w chwale i szczliwoci niewymownej przebywaj
teraz w wiecie maji, straciły swe imiona. Jedn stały si gwiazd, ogniem, który si pali, a
nie parzy, ogniem, który jest upadhi płomienia.
195
Kiedy człowiek znajdował si w ciele przyczynowym, widział wite Trzy jako oddzielne, ale
teraz widzi je jako trzy aspekty troistej atmy. Buddhi i manas, które były blinitami na linii
w wiadomoci buddhicznej poprzedniego stopnia, stanowi teraz jedno z atm, ogniem,
który jest nonikiem monadycznego płomienia.
Potem nauczyciel mówi: Gdzie jest twoja indywidualno, łanu, gdzie jest sam łanu? Jest
iskr pogron w ogniu, kropl w oceanie, zawsze obecnym promieniem, który stał si
Wszystkoci i wiecznym Promieniowaniem. Ten, co był uczniem, teraz jest Mistrzem. Stoi w
rodku, a troista atma z Niego promieniuje.
Adept ma mono uzyskania wszelkiej wiedzy, jakiej potrzebuje, niemal natychmiast. Moe
zjednoczy si z ni i od razu sign do jej sedna, a potem obserwowa szczegóły, jakie s
mu potrzebne. Moe On w ten sposób w sferze buddhi lub nirwany uchwyci zasadnicz ide,
stanowic na przykład podstaw którejkolwiek z nauk lub działów wiedzy i zjednoczy si z
ni. Wówczas z tego punktu widzenia moe sign w dół do wszelkich potrzebnych Mu
szczegółów.
Jak si zdaje, Mistrz nie musi mie nagromadzonej całej wiedzy w mózgu tak jak my, lecz
potrafi skierowa jedn ze swych zdolnoci ku temu, czego potrzebuje, i dziki temu
dowiedzie si wszystkiego o danej rzeczy, obojtnie czy to bdzie minerał, rolina, czy
dewa, oraz zrozumie j od wewntrz.
H. P. Bławacka podkrelała, e ciało fizyczne Mistrza jest tylko nonikiem. Nie przekazuje
ono niczego, lecz jest po prostu miejscem kontaktu z fizyczn sfer; ciało jest narzdziem
potrzebnym do wykonania przez Niego pewnej pracy i opuszczanym po jej wykonaniu.
Dotyczy to równie ciała astralnego i mentalnego.
Mistrzowie wspieraj niezliczonymi sposobami postp ludzkoci. Z najwyszej sfery

przekazuj całemu wiatu wiatło i ycie, które mona wchłania i asymilowa równie
swobodnie jak wiatło słoneczne, a moe to czyni kady, kto jest dostatecznie odbiorczy.
Podobnie jak wiat fizyczny yje dziki yciu Boga, zogniskowanemu w Słocu, tak wiat
duchowy yje dziki temu samemu yciu zogniskowanemu w Okultystycznej Hierarchii.
Niektórzy Mistrzowie s szczególnie zwizani z religiami i posługuj si nimi jako

zbiornikami energii, do których kieruj sw duchow energi, aby kada religia rozdzielała j
wiernym za pomoc właciwie ustanowionych “rodków łaski".
Istnieje te wielka dziedzina intelektualnej pracy, polegajca na posyłaniu przez Mistrzów
myli o wielkiej intelektualnej sile, które chwytaj ludzie genialni, asymiluj i przekazuj
wiatu. Na tym równie poziomie przekazuj Mistrzowie Swe yczenia uczniom, wskazujc
im zadania, do których powinni przyłoy sw rk.
W niszym wiecie mentalnym uczniowie wytwarzaj mylokształty, które oddziałuj na

konkretny umysł i kieruj nim w odpowiednich kierunkach oraz nauczaj ludzi, którzy
przebywaj w niebiaskim wiecie.
W wiecie porednim podejmuj oni prac majc na celu pomoc tak zwanym zmarłym,
nadzoruj nauczanie młodszych uczniów oraz w razie potrzeby udzielaj im pomocy.
196
W wiecie fizycznym czuwaj nad przebiegiem zdarze, koryguj go lub, o ile pozwala na to
prawo, neutralizuj złe prdy, równowa stale siły działajce na rzecz ewolucji lub przeciw
niej, wzmacniaj dobre i osłabiaj złe tendencje. Współdziałaj równie z aniołami lub
dewami narodów, kierujc siłami duchowymi, tak jak inni kieruj materialnymi.
Cała ziemia podzielona jest na specjalne obszary, z których kady pozostaje pod opiek
jednego z Mistrzów. Obszary te, składajce si z ogromnych krajów, nawet kontynentów,
odpowiadaj poniekd “parafiom" w kocielnej organizacji. Tak na przykład jeden z Adeptów
ma pod opiek Europ, inny czuwa nad Indiami itd.
Adept ma zwraca uwag na wszystkie rónorodne stopnie i formy ewolucji; nie tylko na
ludzko, lecz take na wielkie królestwo aniołów lub dewów, na róne klasy duchów
przyrody, na zwierzta, roliny, minerały, na królestwa elementalne i wiele innych, o których
dotd ludzko nic nie słyszała.
Dua cz pracy Adeptów odbywa si na poziomach dalekich od fizycznego, gdy zajmuj
si oni przekazywaniem nie tylko własnej siły, lecz równie siły pochodzcej z wielkich
zasobów, zgromadzonych przez Nirmanakayów. Karma wiata pozwala mu korzysta z
pewnej iloci tej siły; dziki niej ludzko rozwija si jako pewna jednostka, gdy braterstwo
pozwala kademu człowiekowi dokona duo wikszego postpu, ni mógłby to osign,
gdyby opierał si całkowicie na sobie.
Wielkie Białe Braterstwo czerpie z tego wielkiego zbiornika siły i promieniuje na wszystkie
bez wyjtku ego w wyszej sferze mentalnej; dziki temu uycza najwikszej moliwej
pomocy rozwijajcemu si w kadym ego yciu.
Mistrz moe promieniowa sw sił na ogromn liczb ludzi, wynoszc czsto równoczenie
wiele milionów; siła ta ma jednak zadziwiajc własno przystosowania si do kadej
jednostki sporód tych milionów, tak jakby stanowiła ona wyłczny przedmiot jej
oddziaływania i na ni zwrócona była całkowita uwaga.
Dzieje si tak dlatego, e nirwaniczna lub atmiczna wiadomo Mistrza stanowi rodzaj
punktu, który jednak ogarnia cał sfer. Moe On przesun ten punkt w dół przez kilka sfer i
powikszy go niby mydlan bak. Na zewntrz tej ogromnej sfery znajduj si wszystkie
ciała przyczynowe, na które stara si oddziaływa, a wypełniajc sfer wydaje si kadej
jednostce wszystkim.
W ten sposób napełnia On Swym yciem ideały milionów ludzi i jest dla nich idealnym
Chrystusem lub idealnym Ram, idealnym Kriszn, aniołem lub duchem opiekuczym.
Przy tej pracy Mistrzowie czsto korzystaj ze szczególnych okazji i miejsc, w których
znajduje si silne centrum magnetyczne. Tam, gdzie ył i umarł jaki wity człowiek lub
gdzie szcztki takiej osoby stwarzaj korzystn atmosfer, Mistrzowie korzystaj z
istniejcych warunków i kieruj tam własn sił, która promieniuje przygotowanymi ju
przewodami. Gdy gdzie zbieraj si wielkie gromady pielgrzymów, korzystaj równie ze
sposobnoci przekazania ludziom Swej siły za pomoc przewodów, do których ludzie si
przyzwyczaili i od których oczekuj pomocy i błogosławiestwa.
197
Inny przykład metod działania Mistrzów z poziomu przyczynowego stanowi talizmany,

które Mistrz moe połczy ze Swym ciałem przyczynowym, tak i ich działanie bdzie trwa
w cigu wieków. Tak uczynił Apoloniusz z Tiany, który w rónych miejscach, majcych
znaczenie w przyszłoci, zakopał pewne fizyczne przedmioty.
Adept, który zjednoczył si z Trzecim Aspektem Logosa, przejawiajcym si w sferze atmy,
ma z kolei dokona nastpnego kroku, a mianowicie zjednoczy si z tym aspektem, który
reprezentuje Chrystus na łonie Ojca. Póniej zapewne zechce zbliy si do bóstwa Układu
Słonecznego.
Gdy ycie ludzkie dopełni si, człowiek doskonały zazwyczaj odrzuca rozmaite materialne
ciała, lecz zachowuje zdolno korzystania z nich, na wypadek gdyby kiedy potrzebował ich
w swej pracy. Ten, kto osiga ów poziom, zwykle nie potrzebuje ju ciała fizycznego. Nie
zatrzymuje te ciała astralnego ani mentalnego, ani nawet ciała przyczynowego, lecz yje
stale na najwyszym swym poziomie.
Sporód tych, którzy osigaj stopie Adepta, stosunkowo niewielu pozostaje na naszej ziemi
jako członkowie Okultystycznej Hierarchii.
Po pitym wtajemniczeniu otwiera si wysza cieka, która dzieli si na siedem wielkich
dróg, sporód których Adept musi wybra sobie jedn. S to nastpujce drogi:
1. Adept moe wej w pełn szczcia wszechwiedz i wszechmoc nirwany oraz podj
działalno wykraczajc poza nasze moliwoci poznania, by sta si w jakim innym
wiecie Awatarem, czyli Bosk Inkarnacj. Okrela si to czasem mianem włoenia szaty
Bharmakayi. Bharmakaya nie zatrzymuje nic poniej monady, chocia nie wiemy, czym
moe by ta szata monady w jej własnej sferze.
2. Moe wej w “duchowy okres" – okrelenie o nieznanym znaczeniu, które

prawdopodobnie oznacza te włoenie szaty Sambhagakayi. Zachowuje Swe przejawienie w
postaci troistego ducha i prawdopodobnie moe siga w dół i ukaza si chwilowo jako
augosides.
3. Moe sta si czci swego skarbca duchowych sił, z którego przedstawiciele Logosa
czerpi w swej pracy; wkłada wtedy szat Nirmanakayi. Nirmanakaya zachowuje Swój
augosides, to znaczy Swe ciało przyczynowe oraz wszystkie swe atomy permanentne, i
dlatego moe si ukazywa na kadym, na jakim zechce poziomie. O Nir-manakayach mówi
G/os milczenia, ze tworz mur ochronny, który osłania wiat przed dalsz, duo wiksz
ndz i smutkiem.
4. Moe pozosta członkiem Hierarchii Okultystycznej, która rzdzi i ochrania wiat, w

którym osignł doskonało.
5. Moe przej do nastpnego łacucha, by pomaga w budowaniu jego formy.
6. Moe wej na drog ewolucji wspaniałych aniołów lub dewów.
7. Moe si odda bezporedniej słubie Logosa, który bdzie si nim posługiwał w dowolnej
czci Układu Słonecznego; zostanie wtedy Jego słuebnikiem i wysłacem, yjcym tylko
198
dla spełnienia Jego Woli i prowadzenia Jego dzieła w całym Układzie Słonecznym, którym
On rzdzi. Nazywa si to przyłczeniem do sztabu. cieka ta uchodzi za bardzo trudn; jest
chyba najwiksz ofiar moliw dla Adepta i dlatego uwaa si j za wielkie wyrónienie.
Członek sztabu generalnego nie ma ciała fizycznego, lecz stwarza je sobie przez kriyataki –
zdolno robienia – z materii globu, do którego zostanie wysłany. Sztab składa si z istot na
bardzo rónych poziomach, poczwszy od stopnia arhata.
Powyej wtajemniczenia Adepta istnieje szóste wtajemniczenie, wtajemniczenie Czochana

{Czochan znaczy “pan"). Tego samego słowa uywa si w stosunku do kierowników
promieni.
Promie, do którego Adept naley, zaznacza si nie tylko w jego wygldzie, lecz równie w
pracy, jak wykonuje. Ponisza tabela ukazuje krótko niektóre fakty dotyczce promieni:
Cecha
Promie Kierownik promienia Uwagi
charakterystyczna
Mistrz Jupiter naley równie do tego promienia
i jest opiekunem Indii. Jest on wybitnym
l Czochan Marya Moc
badaczem głbokich nauk, których zewntrzn
powlok stanowi chemia i astronomia
Czochan Kuthumi;
Promie ten dostarcza wiatu
II poprzednio był Pitegorasem Mdro
wielkich nauczycieli
(VI w. przed Chrystusem)
Zdolno przystosowania
III Czochan Wenecjanin Z tym promieniem wie si astrologia
si, takt
IV Czochan Serapis Pikno i harmonia Do tego promienia naley wielu artystów
Czochan Hilarien; poprzednio Nauka, wiedza
V
Jantlichus (IV w.) szczegółowa
Czochan Jezus; poprzednio
Bhakti, czyli
VI Apolloniusz Tiany (l w.) Promie mistyków
samooddanie
oraz Ramanjaczaria (XI w.)
Czochan Rakoczy; poprzednio
Sante de St. Germain (XVIII w.),
Francis Bacon (XVII w.).
Mnich Robert (XVI w.)
Ład w słueniu, Dzieła za pomoc magii ceremonialnej i
VII Hunyadi Janos (XV w.)
ceremonia korzystanie z usług wielkich aniołów
Christian Rosenkreuz (XIV w.),
Roger Bacon (XIII w.)
neoplatonik Proclus (V w.),
w. Alban (III w.)
A oto przykłady metod chtnie uywanych przez przedstawicieli rónych promieni:
Człowiek pierwszego promienia osiga swój cel sam sił nieodpartej woli, nie raczc
odwoływa si do adnych rodków.
199
Człowiek drugiego promienia działa równie sił woli, ale z pełnym zrozumieniem
rozmaitych moliwych metod oraz wiadomie kierujc sw wol najodpowiedniejszym
kanałem.
Człowiek trzeciego promienia posługuje si siłami sfery mentalnej, zwracajc bardzo
starannie uwag na czas, w którym zewntrzne oddziaływania najbardziej sprzyjaj
osigniciu powodzenia.
Człowiek czwartego promienia posługuje si subtelniejszymi siłami fizycznego eteru.
Człowiek pitego promienia uruchamia siły (prdy) tego, co si zwykle nazywa astralnym
wiatłem.
Człowiek szóstego promienia osiga swój cel sił głbokiej wiary w swe bóstwo i
skuteczno modlitwy do niego.
Człowiek siódmego promienia posługuje si złoon magi ceremonialn i prawdopodobnie

odwoła si do pomocy duchów.
Próbujc wyleczy choroby:
Człowiek pierwszego promienia bdzie po prostu czerpał zdrowie i sił z wielkiego ródła
Powszechnego ycia.
Człowiek drugiego promienia stara si zrozumie w pełni natur choroby, by wiedzie
dokładnie, jak ma zastosowa sił swej woli z najlepszym wynikiem.
Tabela wtajemnicze
Czuwajcy w milczeniu
W 9 Plan wiata
T
A 8 Budda Budda
J 7 Manu Bodhi-sattva Mahaczohan
E
M 6 Czochan Czochan Czochan
N 5 Asekha Asekha Asekha
l
4
C
Z 3
E Pierwszy Drugi Trzeci Czwarty Pity Szósty Siódmy
2 promie promie promie promie promie promie promie
N
I 1
A
Człowiek trzeciego promienia przywoła wielkie duchy planetarne i do zastosowania swych

lekarstw wybierze chwil, kiedy wpływy astrologiczne bd dobroczynne.
200
Człowiek czwartego promienia bdzie polegał głównie na rodkach fizycznych, takich jak
masa.
Człowiek pitego promienia zastosuje lekarstwa.
Człowiek szóstego promienia zastosuje uzdrawianie wiar.
Człowiek siódmego promienia posłuy si mantrami lub magicznymi inwokacjami.
Poza wtajemniczeniem Czochana, najwyszym wtajemniczeniem na promieniach od

trzeciego do siódmego, jakie mona otrzyma na naszym globie, jest wtajemniczenie
Mahaczochana; mona jednak i dalej na pierwszym i drugim promieniu, jak to pokazuje
powysza tabela wtajemnicze, z której wida, e wtajemniczenie Buddy mona otrzyma na
pierwszym i drugim promieniu i e Adept moe pój jeszcze dalej na pierwszym.
Rzd Okultystyczny wiata składa si z trzech działów, kierowanych przez trzech
urzdników, którzy nie tylko odzwierciedlaj trzy aspekty Logosa, ale te w bardzo realny
sposób je przejawiaj. S nimi:
1. Pan wiata, który w sferze adi jest zjednoczony z Pierwszym Aspektem i przedstawia wol
Boga na ziemi.
2. Budda, który stanowi jedno z Drugim Aspektem, przebywajc w sferze anupadaka i

przekazujc w dół ludzkoci Bosk mdro.
3. Mahaczochan, zjednoczony z Trzecim Aspektem znajdujcym si w sferze nirwany

luiratmy oraz prowadzcy Bosk działalno, reprezentujc Ducha witego. Ujmuje to
ponisza tabela:
Logos Boskie cechy Sfery natury Trójkty przedstawicieli Promie

Pierwszy Aspekt Wola Adi, czyli pierwsza Pan wiata 1
Drugi Aspekt Mdro Anupadaka, czyli monadyczna Budda 2
Trzeci Aspekt Działanie Atmiczna, czyli duchowa Mahaczochan 3-7
W tym wielkim trójkcie Pan wiata i Budda róni si od Mahaczochana tym, e w pracy
swej nie schodz do sfery fizycznej, lecz tylko do poziomu ciała buddhicznego, jak u Buddy,
oraz do sfery atmy, jak u Pana wiata. Jednake bez ich pracy nie byłaby moliwa adna inna,
tote troszcz si Oni o przekazanie swej siły a do najniszej sfery za porednictwem Swych
przedstawicieli: Manu i Boddhisattvy.
Manu i Boddhisattva stoj na równi z Mahaczochanem, tworzc w ten sposób drugi trójkt,
doprowadzajcy siły Logosa w dół do sfery fizycznej. Te dwa trójkty znajduj si na
rysunku 44.
201
Rys. 44.: Wielkie trójkty hierarchii
Na rysunku 45 mamy obraz rozmaitych powiza, który z nieznacznymi zmianami

reprodukujemy z ksiki Mistrzowie i cieka.
Rys. 45.: Hierarchia Okultystyczna
ZAKOCZENIE
Dochodzc do koca tej serii czterech ksiek, zajmujcych si eterycznym, astralnym,
mentalnym i przyczynowym ciałem człowieka oraz wieloma zjawiskami w rónych sferach,
202
do których nale te ciała, warto moe rzuci okiem na cało tych zagadnie i wysnu kilka
ogólnych wniosków.
Kierujc wzrok na wane zagadnienie bada za pomoc jasnowidzenia, stwierdzamy, e

obecnie obiektywne jasnowidzenie jest stosunkowo rzadkie. Przez obiektywne jasnowidzenie
rozumiemy taki okrelony i wyrany typ wyszego widzenia lub postrzegania, który
obiektywizuje postrzegane rzeczy, tak i s one dla niego naprawd rzeczami tak
obiektywnymi, jak zwykłe zjawiska w sferze fizycznej.
Istnieje jednak drugi typ jasnowidzenia, który moemy nazwa subiektywnym. W tym typie
wystpuje forma postrzegania, któr moe trafniej naleałoby nazwa zrozumieniem, które
nie obiektywizuje przedmiotu obserwacji, lecz raczej odczuwa lub poznaje w subtelniejszy i
bardziej wewntrzny sposób. Niech to objani prosty przykład.
Podczas gdy stosunkowo mało ludzi potrafi widzie aur, tak aby j opisywa całkiem
obiektywnie, to o wiele wicej osób potrafi j odczuwa i poznawa bez aktualnego widzenia,
jakie s ogólne jej cechy, takie jak wielko, jako, barwa itd. Potrafi one całkiem
dosłownie widzie “okiem umysłu".
W obu rodzajach jasnowidzenia mdry i dowiadczony badacz bdzie niezmiernie ostrony i

rozwany oraz zawsze postara si odróni to, co widzi, od tego, o czym sdzi, e widzi, jak i
to, co czuje, od tego, o czym sdzi, e czuje. Podobnie jak byłoby głupie i sprzeczne z
wszelkimi kanonami naukowej metody ignorowa lub odrzuca zbyt surowo to, co zostało
ujrzane i postrzeone, tak równ głupot, a na pewno niebezpieczniejsze, byłoby pospieszne
przyjmowanie bez starannego sprawdzenia i potwierdzenia wszystkiego, co zostało ujrzane
lub postrzeone. Wchodzc w dziedzin nieznanego, badacz powinien stara si zachowa
starann równowag pomidzy ostronoci i pochopnoci, gdy tylko ona prowadzi do
prawdziwej wiedzy i utrzymuje go na tej “rodkowej ciece", o której tak czsto si pisze, e
jest wska jak ostrze brzytwy.
Jak wspomniałem w jednym z poprzednich tomów, próba udowodnienia twierdze

wypowiedzianych w tych ksikach byłaby z wielu przyczyn niemoliwa lub co najmniej
niewykonalna. Na pewno nie mona poda chłodnego, intelektualnego dowodu na bardzo
du cz twierdze w tych tomach, gdy obecnie dowodów takich nie ma. Stosunkowo
niewielu rzeczy mona dowie w sposób bezwzgldny; fakty, zjawiska, obserwacje,
twierdzenia to jedna rzecz, a dowody, a jeszcze bardziej zdolno uznania tych dowodów to
sprawa całkiem odmienna. Jak dotd, ludzie nie potrafi ustanowi systemu dowodzenia, czy
pewne rzeczy s prawdziwe, czy te nie, systemu, na którym mona by tak polega, jak na
wadze ustalajcej ciar przedmiotu.
A przecie wród wszystkich zjawisk ycia znajduje si wiele spraw o najwyszym
znaczeniu, na temat których człowiek musi sformułowa sw opini, jeli ma y jako
rozumna istota i prawidłowo kierowa swym yciem. Nie moe on sobie pozwoli na
czekanie, a znajd si jasne, jednoznaczne dowody. Czekanie takie naraałoby go na ryzyko
odrzucenia, tylko ze wzgldu na brak dostatecznego dowodu, informacji, które jeli s
prawdziwe, mog mie dla niego niezmiernie due znaczenie i warto.
Tylko jedna postawa wydaje si rozumna i słuszna. Musimy si na co zdecydowa, nawet
gdy brakuje dowodu. Gdy zdarzy si, e brakuje intelektualnego dowodu, wówczas czsto
203
równie głupio jest nie wierzy, jak wierzy. Przesdem moe by zarówno niewiara, jak
wiara; nie wiadomo, która z tych form przesdu jest w naszych czasach bardziej szkodliwa
dla ludzkoci.
Jak zawsze, tak i dzi jest to spraw indywidualn kadego człowieka. Istnieje teoria, a jest to
teoria, której wcale nie brakuje dowodów i potwierdze, e człowiek moe si tak
wywiczy, i kiedy spotka si po raz pierwszy z jakim prawdziwym faktem, od razu uznaje
go za fakt prawdziwy. Mona to nazwa intuicj lub jakkolwiek inaczej; ma to wiele nazw,
ale jest to zjawisko, które kady moe zaobserwowa i sprawdzi na sobie.
Annie Besant powiedziała: W miar jak stopniowo bdzie si rozwijał w was ten zmysł,
rozpoznajcy prawd od pierwszego rzutu oka, bdziecie mogli czerpa coraz wicej prawdy.
Rozwinie si wówczas w was głbokie, wewntrzne przekonanie, a gdy podana wam zostanie
jaka prawda, poznacie od razu jej prawdziwo. Zmysł ten odpowiada wzrokowi w sferze
fizycznej. Jest to zdolno buddhi, czysty rozum. (Talks on the Path of Occultism).
Tote człowiek mdry obserwuje w sobie i w innych przykłady tego zjawiska i uznajc
ogromne jego znaczenie, wiadomie zabiera si do wiczenia i doskonalenia w sobie tej
zdolnoci. Oczywicie zdolno ta moe nabra dla niego ogromnej wartoci, szczególnie w
jego psychicznym i duchowym yciu.
Jakkolwiek dla niektórych czytelników wiele twierdze wypowiedzianych w tych czterech

tomach moe si wydawa dziwacznymi i niezwykłymi, a moe nawet niemoliwymi, to
jednak na pewno mdrzejsz postaw bdzie (z uwagi na fakt, i wypowiadaj je uczciwi i
rzetelni badacze) nie odrzuca ich tylko z tego powodu, e nie mona ich dowie; ale jeli
nie wywołuj one dreszczu potwierdzajcego ich prawdziwo, słusznie bdzie odłoy je na
jaki czas w celu sprawdzenia ich w przyszłoci. Jeli natomiast budz ów potwierdzajcy
dreszcz, który u ludzi majcych ju rozwinit wspomnian wyej zdolno stanowi czsto
całkiem nieomyln oznak, mona je przyj co najmniej na prób jako prawdopodobnie
prawdziwe.
Coraz wicej osób studiujcych okultyzm przekonuje si, e z biegiem czasu i w miar
rozwijania si ich wewntrznych zdolnoci potrafi sprawdzi wiele twierdze, które przed
laty lub miesicami przyjmowały w ten sposób na podstawie cudzego autorytetu.
Tyle z zawiłej i skomplikowanej kwestii dowodu prawdziwoci nauk odwiecznej mdroci w

obecnej jej teozoficznej szacie.
Przechodzc do strony etycznej zawartoci tych czterech tomów, czytelnik niewtpliwie

zauway, e rozwaania moralne i etyczne, wynikajce ze studium okultystycznej budowy
człowieka, zostały potraktowane tylko przygodnie i na drugim miejscu. Stało si to
rozmylnie z uwagi na to, e fakty mówi same za siebie i wskazuj swe moralne znaczenie.
Jeli budowa człowieka jest taka, jak opisalimy, jeli ma on ciała: eteryczne, astralne,
mentalne i przyczynowe o podanych właciwociach, to na pewno nie moe by dwóch zda
co do tego, jak powinien on we własnym interesie y i postpowa z innymi ludmi i całym
wiatem w ogóle. Czy to uczyni, czy nie, jest oczywicie wyłcznie jego spraw.
A teraz kilka słów skierowanych specjalnie do uczniów okultyzmu i odnoszcych si do

ogólnej metody traktowania zagadnie, o których była mowa w tych czterech tomach.
204
Mdro odwieczn mona niewtpliwie przedstawi w rozmaity sposób, bardzo rónicy si
od innych. Mechanik przedstawiłby j na swój sposób, artysta całkiem inaczej, a uczony
opisałby j zupełnie odmiennie ni poeta lub mistyk. Jak róne s typy lub temperamenty
ludzi, ich kwalifikacje i wiedza, tak te róne moe by ich ujcie wieczystych prawd.
Łczy si z tym pewne niebezpieczestwo zwizane z metod prezentacji. Konkretnie

mówic, sposób przedstawienia przyjty w tych czterech tomach moe si wyda wielu
osobom mechaniczny, a nawet materialistyczny. Niech tak bdzie, ale z natury rzeczy musi
by w kadym zjawisku, chociaby bardzo duchowym, aspekt mechaniczny i materialny,
gdy nie moe istnie duch bez materii. Lecz prawdziwy ucze okultyzmu bdzie si
wystrzegał zamknicia si w jakim sztywnym, mechanicznym systemie. Cho jego rzeczowy
umysł moe si rozkoszowa okrelon kategori i cisłym segregowaniem faktów, to jednak
nie powinno si pozwoli, aby te kategorie stały si wizieniem z zakratowanymi oknami,
ograniczajcymi jego widzenie do pewnego wskiego kierunku.
Rozbiór, analiza, rozrónienie kategorii s niezbdne dla intelektu, ale mimo wszystko
stanowi tylko rusztowanie pomagajce wznie budynek. Co wicej, jak to zaskakujco
stwierdził H. G. Wells: Rzeczy te – liczba, definicja, klasa i abstrakcyjna forma – s tylko,
twierdz, nieuniknionymi warunkami umysłowej aktywnoci; raczej godnymi poałowania
warunkami ni istotnymi faktami. Kleszcze naszego umysłu s niezrcznymi kleszczami i
zgniataj nieco prawd, gdy j ujmuj. (First and Last Things).
Podobnie z człowiekiem: dla celów badawczych moemy go podzieli na monad, ego i

osobowo, a jego ciała na fizyczne, eteryczne, astralne, mentalne i przyczynowe, a jednak
sam człowiek nie jest adn z tych rzeczy ani te wszystkimi razem. Stanowi one tylko
rodek umoliwiajcy mu wyraenie swych aspektów lub funkcji, ale on sam “pozostaje"
tajemnicz istot, odmienn i wiksz od wszystkich tych kategorii, na które go dzielimy.
Biskup Leadbeater (w Nauce o sakramentach) podaje analogi, która moe tu by uyteczna.
Jeli przepucimy prd elektryczny przez prt mikkiego elaza, przez zwój drutu z nowego
srebra oraz przez rurk napełnion par rtci, to pojawi si odpowiednio zjawiska
magnetyzmu, ciepła i wiatła. Prd elektryczny bdzie w kadym wypadku taki sam, ale
przejawia bdzie si rozmaicie, zalenie od natury materii, na któr oddziaływa. Podobnie
jest z człowiekiem: prd ycia, który przez niego przepływa, rozszczepia si na róne
odmiany przejawiania si, zalenie od ciał, przez które płynie. Studiujemy po kolei ciała oraz
metody ich działania, ale sam człowiek, czyli to, co przejawia si w wiadomoci w rozmaity
sposób w rónych ciałach, stanowi noumenon kryjce si za wszystkimi tymi zewntrznymi
zjawiskami; zauwaamy, e podobnie jak prawdziwa natura elektrycznoci wci wymyka si
naszym uczonym, tak te wci si nam wymyka sam człowiek w prawdziwej swej naturze.
Dlatego jest moliwy poprawny i pełny opis, na przykład wyłcznie z punktu widzenia
wiadomoci, a nie formy, prawd odwiecznej mdroci, nie wspominajc wcale o atmie,
buddhi, manasie i wielu innych technicznych nazwach, których tak duo znajduje si na tych
stronach. Prawdziwy badacz, rzetelny miłonik prawdy rozpozna prawd niezalenie od tego,
w jaki sposób lub w jakim “argonie" – by uy tego nieprzyjemnego słowa – zostanie
wyraona lub “zasłonita". Ale nade wszystko powinien by tolerancyjny i uprzejmy;
wszystkie drogi prowadz do jednego celu; niech kady pielgrzym znajduje własn ciek i
idzie ni, ofiarowujc innym pielgrzymom, którzy wol i inn drog, swoj dobr wol,
przyja i uprzejmo bez ogranicze i bez patronowania.
205
Biorc pod uwag powysze myli oraz przyrodzone braki intelektualnych procesów i
kategoryzacji, czytelnik powinien tym bardziej wystrzega si zbytniego polegania na
wykresach, które mog by uyteczne w pracach umysłu. Niechaj czytelnik uwaa je tylko za
rusztowanie, za drabin, po której si wspina, ale niech si strzee, aby nie stały si klatk,
która go bdzie wizi. A oto sprawdzian: jeli zrozumienie jest rzetelne, jeli koncepcja, jak
sobie człowiek wytworzył, jest pełna i syntetyczna, to bdzie nalee do wiata o wiele
wyszego od wiata formy lub diagramów; z chwil jednak, gdy zostanie rzucona do niszego
kategoryzujcego umysłu, wówczas wytworzy niezliczone formy i kształty, zmieniajce si
niezalenie od materiału, jaki człowiek wybierze ze swego magazynu wiedzy w celu
wyraenia tego, co w naturze tej koncepcji nie daje si zamkn w aden wykres, choby
najbardziej pomysłowy i trafny. Wykresy, jak wszelkie formy kategorii, s godnymi podziwu
sługami, ale bywaj te tyranizujcymi panami.
Autor ywi nadziej, e lata pracy, jakie powicił tym tomom, oka si uyteczne dla wielu
czytelników, przynajmniej jeli chodzi o wyklarowanie poj, a nade wszystko o entuzjazm i
coraz wiksz miło Brahma-Widyi, szlachetnej nauki, wiedzy o Bogu i człowieku. Z
wiedzy rodzi si zrozumienie; ze zrozumienia rodzi si pogoda i pokój, które s
nieporównanie wiksze ni wszelka wiedza i zrozumienie.
Warto wiedzy – napisała A. Besant – ujawnia si w jej zdolnoci oczyszczania i

uszlachetniania ycia, a wszyscy powani uczniowie pragn stosowa teoretyczn wiedz,
nabyt w toku studiowania teozofii, do rozwijania swego charakteru i pomagania blinim [...]
Uczucie, które skłania do sprawiedliwego ycia, ulega na wpół zmarnowaniu, jeli jasne
wiatło intelektu nie owieca cieki postpowania; jeli człowiek lepy bezwiednie schodzi ze
swej drogi, a wpadnie do rowu, tak ego zalepione niewiedz zbacza z drogi prawego ycia,
a wpadnie w pułapk złego czynu. Awija – brak wiedzy – stanowi naprawd pierwszy krok od
jednoci do rozdzielnoci i tylko w miar, jak ona słabnie, zmniejsza si oddzielno, a
wreszcie po jej znikniciu powraca wieczysty spokój.

A. E. Powell - Ciało Przyczynowe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

A. E. Powell - Ciało Przyczynowe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

www.teozofia.org – Teozofia w Polsce

Inne ksiki A.E.Powell'a wydane dotychczas w Polsce:

CIAŁO ETERYCZNE CIAŁO ASTRALNE CIAŁO MENTALNE

Rozdział I: Opis ogólny

20. Formowanie si duszy grupowej i ciała przyczynowego

ROZDZIAŁ I: OPIS OGÓLNY

Osobny rozdział zostanie powicony niektórym sakramentalnym rodkom, majcym

ROZDZIAŁ II: POLE EWOLUCJI

1. Pole przejawienia samego Logosa.

2. Pole normalnej ewolucji.

3. Pole normalnej ewolucji ludzkiej, zwierzcej, rolinnej, mineralnej i elementalnej.

Fakty te zestawia najblisza tabela.

Rys. 1.: Pocztek wszechwiata

T przygotowawcz prac mona zilustrowa w inny sposób za pomoc dwóch układów

Rys. 2.: Przejawienie wiadomoci u Logosa

Przyjrzyjmy si najpierw przejawieniu si wiadomoci po wyznaczeniu miejsca

1. Logos pojawia si jako punkt wewntrz sfery.

3. wiadomo Logosa powraca ku sobie, przejawiajc w kadym punkcie zetknicia si z

Przyjrzyjmy si z kolei zmianom w materii powszechnej, które odpowiadaj przejawieniem

1. Logos pojawia si jako punkt opromieniajcy sfery materii.

Rys. 3.: Odpowied materii

ROZDZIAŁ III: WYŁONIENIE SI MONAD

Zanim przystpimy do omówienia działalnoci Trzeciego Logosa i szczegółów

O monadach pisze si, e s iskrami Najwyszego Ognia, lub “boskimi czstkami".

Według teozofii monada jest tym samym co diwatma w filozofii indyjskiej.

Rys. 4.: Zstpienie monad

Te jednostki wiadomoci zwane monadami s te okrelone mianem synów, którzy

jako uczestniczca w Jego Bóstwie, ale nisza od Ojca jako uczestniczca w

Chocia we własnej sferze – anupadaka – monada jest wszystkowiedzca i wszechobecna, to

ROZDZIAŁ IV: FORMOWANIE PICIU SFER

Kontynuujc proces stwarzania, Trzeci Logos, czyli Umysł Powszechny, oddziaływa na

Moemy tu zauway, e istniej trzy stadia formowania tych atomów:

Prac Trzeciego Logosa nazywa si Pierwsz Wielk Fal ycia.

Rys. 5.: Formowanie piciu niszych sfer

ROZDZIAŁ V: KRÓLESTWA YCIA

W pierwszym królestwie elementalnym istnieje siedem działów; najwyszy z nich odpowiada

Dla przejrzystoci podajemy podział pierwszego i drugiego królestwa elementalnego w

Po upływie całego okresu łacucha planetarnego, ycie przebywajce w trzecim królestwie

Królestwo mineralne obejmuje oczywicie nie tylko to wszystko, co zwykle nazywamy

Tak to powstaj materiały na narzdzia wiadomoci, a cechy charakterystyczne kadej klasy

Rysunek 6 stanowi prób graficznego przedstawienia Pierwszej Fali ycia, płyncej z

trzy królestwa elementalne i królestwo mineralne oraz w nalenej kolejnoci królestwo

Rys. 6.: Królestwa ycia

Czytelnik powinien zwróci szczególn uwag na dokładne połoenie poszczególnych

Pasmo przedstawiajce królestwo rolinne ma pełn szeroko w sferze fizycznej. Cz

Pasmo przedstawiajce królestwo zwierzce wskazuje, e mamy ju do czynienia take z

Poniewa omawiamy tu wzgldne stopnie wiadomoci w rozmaitych królestwach, moemy

Ostatnie pasmo po prawej stronie reprezentuje człowieka uduchowionego, bardzo

ROZDZIAŁ VI: WIZANIE ATOMÓW – I WYSZA TRIADA

Rys. 7.: Aspekty wiadomoci i właciwoci materii

Aspekt działania udziela materii zdolnoci odpowiadania na działanie, czyli radasu,

Aspekt dominujcy Aspekt wtórny Aspekt trzeciorzdny

Rysunek 8 stanowi prób przedstawienia siedmiu typów monad i odpowiadajcych im

Inaczej mówic, kada monada naley do jednego z siedmiu promieni, co oznacza, e

Rys. 8.: Siedem monad i siedem typów materii

Znane s w niektórych religiach jako aniołowie, u Hindusów jako dewy – dosłownie

Ciała ich s zbudowane z esencji elementalnej królestwa, do którego nale, s wietliste,

W pierwszym królestwie elementalnym, znajdujcym si w wyszej czci sfery mentalnej,

Widzimy z tego, e zanim mogła si przejawi jakakolwiek wcielona wiadomo, z

1. Atomy rozmaitych sfer.

2. Obecno monad w sferze anupadaka.

Monada, jak widzielimy, ma trzy aspekty wiadomoci, z których kady w chwili