Aralin1.

Panuto: Isulat ang tama kung ang pahayag ay tama at isulat naman ang mali kung ang pahayag ay
mali.
______1. “Patay ang pananampalatayang walang kalakip na gawa”.
______2. Likas sa tao ang umibig sa Diyos.
______3. Isinilang ang tao na isang perpekto.
______4. Nasa pagtulong sa kapwa ang pagsasabuhay ng pananampalataya.
______5. Kung tayo ay gumagawa ng kabutihan itoy nag-iiwan ng marka.
______6. Likas sa tao ang pagiging maka-Diyos.
______7. Likas sa tao na tumulong kung may bayad ito.
______8. Kung mayroon kang nakitang naghihirap wala kang gagawin kundi ay ipagdasal mo lang sa Diyos.
______9. Nabubuhay ang tao kahit hindi siya naniniwala sa Diyos.
______10. Hindi lang sapat na ipagdasal natin ang taong nagugutom.
______11. Tinulungan mo ang iyong inang nagluluto ng pagkain.
______12. Gumagaan ang iyong kalooban sa pagtugon ng pangangailangan.
______13. Ang pagdarasal araw-araw ay nakakatulong sa pagpapalalim ng pananampalataya sa Diyos.
______14. Nakagagaan sa kalooban kung ikaw ay tumulong na walang hinihintay na kapalit.
______15. Ang pagdududa ng tao sa kapangyarihan ng Diyos ay walang patutunguhan.

Aralin 2. Panuto: Isulat ang T kung ang pahayag ay tama at M kung mali.
______1. Ang tao ay sumasampalataya sa kanyang
tagapaglikha.
____2. Walang dapat asahan ang tao kung hindi ang kanyang sarili upang umunlad sa buhay.
_____3. Sa pagharap sa buhay, ang guhit ng tadhana ang dapat maging pamantayan ng tao.
_____4. Ang pananalig sa Diyos ang naging lakas ng tao sa mga hamon ng pang- araw-araw ng pamumuhay.
_____5. Hindi na kailangang magtrabaho kung meron tayon pananampalataya sa Diyos.
_____6. Nagpapakita ang Diyos sa tao sa pamamagitan ng pagtulong sa mga naghihirap at nangangailangan.
_____7. Nagsisilbing gabay sa ating buhay ang pagbabasa ng banal na aklat.
_____8. Ang mga taong may mahina na pananamplataya ay puno ng pag-asa at pagmamahal sa kapwa.
_____9. Ang ispiritwalidad ay pinakaruruk na pagkatagpo sa Panginoon.
______10. Ang pagkakaroon ng matatag ng buhay ispiritwal ay walang pinipiling kalagayan sa buhay.
______11. Higit na mas mahalaga ang pananampalataya sa sarili at kapwa kaysa Diyos.
______12. Ang tao ay hindi malayang pumili ng relihiyong kanyang sasamahan.
______13. Ang pagdarasal ay paraan ng pakikipag-usap sa Diyos.
______14. Sa sarili nating pagsisikap ay makamit natin ang ating mithiin.
______15. Sa panahon ngayon hindi na mahalaga ang pagsisimba.

Aralin 3. Basahin at intindihin bago mo isulat sa iy0ng kuwaderno ang bawat sitwasyon. Isulat sa sagot sa linya.
1. Si Carlos ay labing-anim na taong gulang. Siya ay mabait ang magaling na mag-aaral ngunit siya ay sumasama sa mga
kaibigang umiinom ng alak. Bilang isang matalik na kaibigan ni Carlos, ano ang gagawin mo?
2. Nabalitaan mo ang si Manny na iyong pinsan ay gumagamit ng ipinagbabawal na gamot. Ano ang dapat mong gawin?
3. Ang iyong kaklase na si Annie ay mahilig kumain ng junk foods. Alam niya na ito ay hindi nakakabuti sa kalusugan
ngunit patuloy pa rin siya sa pagkain nito. Ano ang dapat mong gawin?
4. Si Memie na isang membro sa grupo ng kabataan sa inyong simbahan ay humintong magsimba dahil napagalitan siya
ng inyong lider. Bilang isang membro rin sa naturing grupo. Ano ang maipapayo mo sa kanya?
Basahin ng mabuti ang bawat pahayag. Isulat ang Tama Kung ang pahayag ay tama, Mali naman kung ito ay mali sa
iyong kuwaderno.
________1. Ang tao ay binigyan ng buhay at ginawang kawangis ng Diyos.
________2. Ang pagpapahalaga ng buhay ay nagpapakita ng ating pagtanggap sa biyaya ng Diyos.
________3. Ang bawat buhay ng tao ay isang paglalakbay.
 ________4.Sa paglalakbay sa buhay hindi natin malalampasan ang mga pagsubok.
________5. Ninanais ng tao na makasama sa Diyos sa kanyang buhay.
________6. Kung tayo ay nahihirapan at napapagod na sa ating buhay, alam natin na may Diyos na gagabay.
________7. Ang tao ay walang kakayahang marating ang buhay na walang hanggan.
________8. Ang bawat buhay ay sagrado.
________9. Likas sa tao ang magpapasalamat sa Diyos sa mga biyayang natanggap.
________10. Ang teknolohiya ay walang kabuluhan sa buhay ng tao.
________11. Ang pamilya ang tanging makasama mo sa buhay.
________12. Ang ibang tao ang nagpapasya sa buhay na mayroon ka.
________13. Walang kahulugan ang buhay kung tayo ay hihiwalay sa Diyos.
________14. Mahalagang alamin ng tao ang tamang patutunguhan ng kanyang buhay.
________15. Hindi natin kailangan ang kapwa upang maging makulay an gating paglalakbay sa buhay.

Pagmamahal sa Kapwa
Isang mataas na bundok ang tinangkang akyatin ng isang grupo ng kalalakihan. Ngunit sa proseso ng kanilang
pag-akyat, isang Pagguho ng yelo ang nagaganap at marami sa kanila ang nasalanta at namatay.
Tatlong lalaki mula sa grupong iyon ang milagrosong nakaligtas. Ngunit malubhang napilayan ang
isa.Mamamatay na rin lang ang lalaking iyan, iwan na natin! Ang pagyayaya ng isa. Hindi. Hindi natin siya maaring
iwanan hangga’t may buhay pang nalalabi sa kanya, wika naman ng ikalawa.
Ako ay nagagalak na ikaw ay pagtuloy na gumagawa sa ating mga gawain. Huwag kang mag-alala, ito na ang
panghuling gawin. Kaya kapit lang mahal kong mag-aaral.
At anong gagawin mo? Bubuhatin ang lalaking iyan hanggang makababa tayo isang baliw! Mas hindi ko
makakayang iwan siya rito….. ang tugon lamang nito.Kaya’t nagpatiuna na ang lalaking iyon at iniwan ang dalawa.
Samantala, buong pagtitiyaga ngang binuhat ng lalaki ang sugatan. Isinakay niya ito sa kanyang likuran, at
yumakap naman sa kanya ang lalaki upang hindi mahulog.
Naglalakbay sila sa ganitong ayos, kahit na nga mahirap ay tiniis ng lalaki, mailigtas lamang ang kasama.
Makalipas ang dalawang araw ng paglalakbay, laking gulat ng dalawang lalaki nang madaanan ang isang
bangkay.Bangkay iyon ng lalaking nagpatiuna sa kanila.Ano ang nangyari? Tanong nagyari?tanong ng napilayang lalaki
sa kasama.Hindi niya marahil nakayanan ang lamig, at bumigay ang kanyang baga.Pero tayo….
Nakayanan natin ang lamig. Dahil magkasama tayo at magkaniig ng ganito. Ang init n gating mga katawan ang
naging proteksiyon natin sa matinding lamig.Isang mahalagang aral ang natutunan nila habang bumababa na sila ng
bundok tungo sa kaligtasan. Na ang pagmamahal sa kapwa ay parating may magandang kinahihinatnan, kaysa sa mga
nang-iiwan.
Ikaw ba’y nasisiyahan at nakapagnilay-nilay sa iyong binasang kwento. Ngayon, ikaw anong kwento mo? Ikaw
ba yong iniwan o ikaw ‘yong tipong nang-iwan. Isulat mo ang kwento mo sa kahon.

Aralin 4.

1. Si Babae: kung ikaw ang nasa kalagayan ni Amanda, ano ang gagawin mo?
Si Lalaki: Kung ikaw si Carlos ano ang pwede mong magawa sa minamahal mo?
________________________________________________________________
2. Si Babae: Itutuloy mo ba ang iyong pagbubuntis na nagpapa-alala ng masakit mong karanasan?
Si Lalaki: Ano ang pwede mong ipayo sa mahal mo?
 ________________________________________________________________
3. Si Babae: Maaari bang solusyong maituturing ang naisip ni Amanda na ipalaglag ang dinadala niya?
Si Lalaki: Mamahalin mo pa rin ba si Amanda? Oo o Hindi? Bakit?

Tama o Mali. Isulat ang salitang tama kung naaayon ang sagot mo sa katanungan at Mali naman kung hindi ito
naaayon sa linya bago ang bawat numero.
_______1. Ang pagkitil sa sariling buhay o buhay ng iba kailanman ay hindi kabahagi sa katauhan ng tao.
_______2. Ang aborsiyon ay isang krimen na maaring makulong ang sinumang gagawa nito.
_______3. Hindi laganap ang iligal na droga kung walang tulak o nagbebenta nito.
_______4. Ang paggamit ng illegal na droga ay nakakapag relax sa tao.
_______5. Euthanasia ay ligal na pamamaraan upang mapadali ang kamatayan ng sinuman.
_______6. Uminon ng alak upang maging agresibo at malakas.
Pagpipili-pili: Bilugan ang titik sa tamang sagot.
7. Ito ay ang pagwawakas o pagpapaalis sa buhay ng sanggol sa sinapupunan sa pamamagitan ng pag opera o pag
inom ng mga gamot pampalaglag.
a. Aborsiyong Alam ng iba c. Aborsiyong Tinatago
b. Aborsiyong Kusa d. Aborsiyong Sapilitan
8. Ang lahat ng sobra para sa katawan ay nakakasama
a. Tama, dahil wala ng para sa iba
b. Tama, dahil ito ay nakalabag sa balance sa anumang bagay.
c. Mali, dahil karapatan ng bawat isa ang magkaroon marami.
D. Mali, dahil kasalanan ng iba kung wala sila.
9. Ito ay ang pagkawala ng isang sanggol sa natural na mga pangyayari at hindi ginagamitan ng medical o
artipisyal na pamamaraan.
a. Aborsiyong Alam ng iba c. Aborsiyong Tinatago
b. Aborsiyong Kusa d. Aborsiyong Sapilitan
10. Ito ang tawag sa resultang dulot ng isang kilos na kailangan magdesisyon na maaaring magdala ng mabuti o
masamang epekto.
a. Prinsipyo ng Buhay c. Prinsipyo ng Pagdedesisyon
b. Prinsipyo ng Double Effect d. Prinsipyo ng Tao
11. Ang droga ay magiging iligal lamang kung…
a. gagamitin ng walang nakakaalam c. bibilhin ng walang resita
b. Gagamitin ng labis d. gamiting panggamot
Punan ang Patlang: punan ang kulang sa apat na kondisyon kung gagamiting batayan ang Prinsipyo ng Double
Effect.
12. Ang layunin ng kilos ay
________________________________________________________________
13. Ang masamang epekto ay
________________________________________________________________
14. Ang mabuting layunin ay
________________________________________________________________
15. Kinakailangan ang pagkakaroon ng
________________________________________________________________

Aralin 5. May Kanta

 Panuto: Sagutin ng Tama kung ang nakasulat ay nagpapahayag ng kaukulang kasagutan, at Mali kung ang
nakasulat ay nagpapahayag ng maling kasagutan. Isulat ang sagot sa linyang nakalaan bago ang bilang.
_______1. Tunay na Pagpapahalaga sa kalikasan at kapaligiran ang pag tapon ng basura sa tamang lalagyan.
_______2. Ang Nasyonalismo at Patriyotismo ay magkatulad.
_______3. Ang pagmamahal sa sarili lamang ang susi ng pagmamahal sa Bayan.
_______4. Nakikita ang tunay na kahulugan ng patriyotismo sa pagka Pilipino kung isasaalang-alang nito ang kalikasan
ng iyong pagkatao.
_______5. Pagiging tapat sa sarili, sa kapwa, sa gawain at sa lahat ng pagkakataon ay hindi angkop na kilos sa
pagpapahalaga ng pagmamahal sa Bayan.
______ 6. Ang Patriyotismo ay galing sa salitang “Pater” ang ibig sabihin ay ama.
_______7. Ang pagiging malaya ay ang kalayaang pag lathala sa FB o Face book ng kahit ano ang gusto ko.
_______8. Ang relihiyon ng bawat pamilya ay dapat iisa lamang.
_______9. Katahimikan, Kapanatagan at Kawalan ng dahas ay indikasyon ng isang mapayapang mamamayan.
_______10. Ang pagsunod sa utos na “Physical Distancing” ay isang halimbawa sa kaayusan na nagpapahalaga sa buhay
at sa bayan.
_______11. Ang pagsasabuhay ng pagmamahal sa Bayan ay nasa salita at gawa.
_______12. Upang mapatunayan kung sino ang nasasabi ng katotohan ay suriin muna ang magkabilang panig.
_______13. Iboboto dapat ang may malaking perang maibigay sa bawat pamilya.
_______14. Ang Pagtulong sa paghatid ng mga ayuda sa mga biktima ng sakuna ay nagpapakita ng angkop na kilos ng
pagmamahal sa Bayan.

Aralin 2 - Pagpapaunlad sa Pagmamahal sa Diyos

Ang pananampalataya ay ang malalim na
ugnayan ng tao sa Maykapal. Ito ay isang malayang
pasya na alamin at tanggapin angkatotohanan ng
presensya ng Diyos sa kanyang buhay at
pagkatao.Ito ay isang biyaya na maaring tanggapin
o tanggihan. Dito naniniwala at umaasa ang tao sa
mga bagay na hindi nakikita.
Ang pagmamahal sa Diyos ay naipamamalas
sa pamamagitan ng pagmamahal sa kapwa at sa
bayan. Ito ay katotohanang tanggap na sa ating
lipunang kinabibilangan at bansang kinarooonan. Sa
pananampalataya, nagkakaroon ng linaw at pag-asa
ang mga bagay na hindi maunawaan lalo na sa iba’t-
ibang kaganapan sa bayan. Ang pagkakaroon ng
positibong pananaw ay tandang pagtugon sa
paniniwala ng mahal ng Diyos.
Iba’t-ibang uri ng Relihiyon
1. Pananampalatayang Kristiyano. Itinuturo dito ang
buhay, kamatayan at pagbuhay muli ni Hesukristo.
Siya ang naging halimbawa ng pag-asa, pag-ibig at
pagpapatawad. Ang Kristiyanismo ang
pinakamalaki at pinakalaganap na relihiyon sa
buong daigdig. Ang mga turo ni Hesus ay
mabubuod sa dalawang utos: “Mahalin mo ang
Diyos nang higit sa lahat. Mahalin mo ang iyong
kapwa ng pagmamahal mo sa iyong sarili”
Mayroon tayong Apat na Uri ng Pagmamahal ayon
kay C.S. Lewis
1. Affection- pagmamahal bilang magkakapatid,
lalo na sa mga magkapamilya o maaring sa taong
nagkakilala at nagging malapit o palagay na ang
loob sa isa-isa.
2. Philia- pagmamahal ng magkakaibigan. Mayroon
silang isang tunguhin o nilalayon na kung saan sila
ay magkakaugnay.
3. Eros- pagmamahal batay sa pagnanais lamang ng
isang tao. Kung ano ang makapagdudulot ng
kasiyahan sa kaniyang sarili.
4. Agape- ang pinakamataas na uri ng pagmamahal.
Ang pagmamahal na walang kapalit. Ganyan ang
Diyos sa tao, patuloy na nagmamahal sa kabila ng
mga pagkukulang at patuloy na pagkakasala ng tao
ay patuloy pa rin NIyang minamahal dahil ang tao
ay mahalaga sa kanya.
Kung tutuusin ang tatlong
pananampalatayang ito ay nagpapahayag ng
Gintong Aral (Golden Rule) “Huwag mong gawin
sa iba ang ayaw mong gawin nila sa iyo”
Magkakaiba man ang aral o turo ng bawat isa, ang
mahalaga ay nagkakaisa sa isang layuning
magkaroon nang malalim na ugnayan ang tao sa
Diyos at kapuwa.
Ang pananampalataya ay dapat pangalagaan. Ilan sa
pagpapangalaga ng ugnayan ng tao sa Diyos ay:
1. Panalangin - ang tao ay nakapagbibigay ng pauri,
pasasalamat, paghingi ng tawad at paghiling sa
Kaniya.
2. Panahon ng pananahimik o pagninilay -ito ay
makatulong upang ang tao ay makapag-isip at
maunawaan ang tunay na mensahe ng Diyos sa
kaniyang buhay.Makatutulong ito upang malaman
ng tao kung ano ang ginagawa niya sa kaniyang
paglalakbay, kung saan siya patutungo.
3. Pagsisimba o Pagsamba - ito ay makatutulong sa
tao upang lalo pang lumawak ang kaniyang
kaalaman sa Slaita ng Diyos at maibahagi ito sa
pamamagitan ng pagsasabuhay ng kaalaman na
napulot sa pagsisimba/pagsamba.
4. Pag-aaral ng salita ng Diyos - hindi lubusang
makikilala ng tao ang Diyos kung hindi siya mag-
aaral o magbabasa ng Banal na Kasulatan o Koran.
5. Pagmamahal sa kapwa - ito ang isang dahilang ng
pag-iral ng tao, ang mamuhay kasama ang kapwa.
Mahalagang maipakita ng tao ang paglilingkod sa
kaniyang kapwa.
6. Pagbabasa ng mga aklat tungkol sa espiritwalidad
- ito ay nakatutulong sa paglago at pagpapalalim ng
pananampalataya ng isang tao.
Ang espiritwalidad ng tao ang
pinaghuhugutan ng pananampalataya at ang
pananampalataya naman ang siyang nagpapataas ng
espiritwalidad ng tao. Dito ay nagkakaroon ng
malalim na ugnayan ang Diyos at ang tao. Ang
bawat isa sa atin ay inaanyayahan na tularan ang
Diyos. Sikapin natin na mahalin an gating kapwa
dahil ito ang palatandaan ng pagmamahal natin sa
Diyos na Lumikha.
2. Pananampalatayang Islam. Ito ay itinatag ni
Mohammed. Ang kanilang banal na kasulatan ay
tinatawag na Koran. Habang nabubuhay ang isang
Muslim, ang kanyang pananampalataya ay aktibo sa
lahat ng panahon. Isinakatuparan nila sa kanilang
pagsunod sa Limang Haligi.
a. Ang Shahadatain. Ito ang pagpapahayag ng tunay
na pagsamba. Ayon sa kanila, walang ibang Diyos
kundi si Allah at si Mohammed ang kanyang
propeta.
b. Ang Salah. Ito ay ang pagdarasal limang beses sa
isang araw. Ito ang kanilang paraan upang malayo
sa tukso at kasalanan. Upang lalo mo pang
maintindihan ang ating aralin basahin mo ang
sumusunod.
c. Ang Sawn. Ito ang pag-aayuno tuwing Ramadan.
Ito ay ang pagdidispilina sa sarili upang malayo sa
tukso.
d. Ang Zakah. Ito ang itinakdang taunang
kawanggawa. Ito ay isang paraan ng pagpabibigay
sa kanilang kapwa Muslim.
e. Ang Hajj. Ito ay ang pagdalaw sa Mecca. Ito ay
ang pagdalaw sa Mecca.
3. Pananampalatayang Budhismo. Si Siddharta
Gautama Buddha ay isang dakilang mangangaral ng
mga Budhismo.
Apat na Mahal na Katotohanan
a. Ang buhay ng tao ay puno ng pagdurusa at
paghihirap.
b. Ang paghihirap ay sanhi ng kanyang pansariling
pagnanasa.
c. mawawala ang paghihirap at pagdurusa ng tao
kung masusupil niy ang pansariling
pagnanasa.
d. Ang pagdurusa ay maaring maiwaksi sa
pamamagitan ng pagsunod ng
8 Tamang Landas
a. tamang pananaw b. tamang intensiyon
c. tamang pananalita d. tamang kilos
e. tamang kabuhayan f. tamang pagsisikap
g. tamang kaiisipan h. tamang atensiyon
4. Hinduismo. Ang Hinduismo ay ang pangatlong
pinakamalaking relihiyon sa buong daigdig. Ito ang
pangunahing relihiyon sa India, Nepal, at ng mga
Tamil sa Sri Lanka. Ang Veda ang pangunahing
kasulatan ng mga Hindi. Ang banal na kasulatan na
ito ay tungkol sa iba’t-ibang paksa, tulad ng
pagsamba ng Diyos, gayun din ang gamot, musika,
pagsusundalo at marami pang iba. Si Brahman ang
Diyos ng mga Hindu. Karaniwang kilala sat along
katauhan ang bathalang ito.
1. Brahma- tagapaglikha at patuloy na lumilikha ng
mga bagong kaotothanan.
2. Vishnu o Krishna- tagapanatili, na nagpapanatili
ng mga bagong likha
3. Siva o Shiva- tagapagsira, na siyang sumisira
upang makalikha ng bagong bagay.
5. Judaismo. Ito ang relihiyon ng mga Hudyo. Isa
ito sa mga Abramikong relihiyon ng kinabibilangan
din ng mga Kristiyano at Islam. Torah ang tawag sa
banal na kasulatan ng mga Hudyo. Umuugat ang
relihiyong ito noong panahon ng pagtatag ng banal
na kasunduan ang Diyos at mga Israelita kasama si
Abraham.
Espiritwalidad
Ang espiritwalidad ay nagkakaroon ng diwa
kung ang espiritu ng tao ay sumasailalim sa
kaibuturan ng kaniyang buhay kasama-ang kanyang
kilos, damdamin, at kaisipan. Ito ang pinakarurok
na punto kung saan niya nakakatagpo ang Diyos.
Ang tunay na espiritwalidad ay ang
pagkakaroon ng mabuting ugnayan sa kapwa at sa
pagtugon sa tawag ng Diyos. Ang espiritwalidad ng
tao ang pinaghuhugutan ng pananampalataya at ang
pananampalataya naman ang siyang nagpapataas ng
espiritwalidad ng tao.
Mga dapat gawin upang mapangalagaan ang
ugnayan ng tao sa Diyos
1. Laging manalangin
2. Maglaan ng panahon ng pananahimik o
pagninilay
3. Pagsisimba
4. Madalas na pagbabasa ng banal na aklat
5. Pagmamahal at ang paglilingkod sa kapwa
6. Pagbabasa ng mga artikulo, aklat o kwento
tungkol sa espiritwalidad.
Aralin 3 - Pagpapahalaga Sa Buhay
Ang tao ay binigyan ng buhay at ginawang
kawangis ng Diyos. Ikaw, bilang tao ay natatangi at
naiiba sa ibang mga nilalang na may buhay. Ikaw ay
pinagkalooban ng isip, kilos-loob, puso, kamay at
katawan na siyang nagpapabukod sa iyong pagkatao
at nagpapatibay na nilikha ka na kawangis ng
Diyos. Bukod dito, maituturing din na isang kaloob
sa tao ang pagkakaroon ng kilos-loob sapagkat ito
ang nagbibigay sa tao ng kakayahang gumawa,
kumilos, pumili ag magmahal. Gayon pa man,
mahalaga na magabayan an gating kilos-loob tungo
sa kabutihan.
Ang buhay ay matituturing na paglalakbay.
Sa ating paglalakbay kailangan natin ang
makakasama natin ang ating kapwa at ang Diyos
upang maging magaan, makulay at maligaya ang
ating paglalakbay. Ang ating makakasama sa
paglalakbay ay ang ating kapwa at ang Diyos.
Kailangan natin sila upang maging makahulugan at
makabuluhan ang ating paglalakbay. Tandaan natin
na ang ating paglalakbay ay hindi laging banayad.
May mga panahon na tayoy madapa, mahirapan,
maligaw, masaktan o mahirapan. Ngunit ang
mahalaga ay ay hindi tayo lalayo at bibitiw sa ating
mga kasama. Anumang mga paghihirap at balakid
ang makatagpo mahalagang harapin natin ito na
may direksyon at determinasyon.
Makikita natin ang kahulugan ng buhay
hindi tayo hihiwalay sa Diyos at sa ating kapwa.
Maging masaya tayo sa ating paglalakbay kapag
nakapagpasya tao na piliin ang mga bagay, kilos at
tao na maaring tutulong sa atin na maging
makabuluhuhan at may
Ang pagpapahalaga sa buhay ay hindi
lamang sa pisikal na buhay, kundi sa kalidad ng
buhay na nakaugat sa dignidad ng tao. Ito ay ang
aktibo at positibong paglinang sa kalidad ng buhay
ng tao. Kaya inaasahan tayo makabubuo at
makagagawa ng isang mabuting posisyonsa kabila
ng isyu na umiiral sa ating lipunan.
Aralin 4 - Paggalang Sa Buhay
Mga Isyu tungkol sa Buhay
Droga
Isa sa matagal na isyung panlipunan ay ang
bawal na gamot. Ang pagkalulong sa ipinagbabawal
na gamot ay nagdudulot ng masamang epekto sa
isip at katawan ng tao. Maraming pamilya ang
nawasak dahil sa bawal na gamot. Maraming
krimen na nangyayari sa lipunan ay may kaugnayan
sa paggamit ng bawal na gamot. Napatunayan na ng
mga eksperto na ang taong gumagamit ng droga o
ipinagbabawal na gamot ay wala sa kanyang tamang
pag-iisip.Nahihirapan ang kanyang isip na iproseso
ang iba’t-ibang impormasyon na dumadaloy ditto.
Dahil dito, hindi na siya makakapagdesisyon ng
maayos.
Hindi lang paggamit ng bawal na gamot ang
problema ng lipunan kundi lalo na ang talamak na
pagtutulak nito. Walang gagamit ng droga kung
walang gumagawa at lumalako nito sa lipunan.
Kaya ang gobyerno mismo ang nagsulong ng iba’t-
ibang klaseng programa kaakibat ng mga batas sa
bansa na ipinapatupad para ito malimitahan kung
hindi man ito tuluyang mapuksa. Nakita ng
pamahalaan na mataas ang krimen tulad ng
panggagahasa, sa mga kababaihan, pagnanakaw at
pagpatay sa bansa dulot ng paggamit ng mga
ipinagbabawal na gamot.
Alkoholismo
Ang labis na pagkonsumo ng alak ay may
masamang epekto sa tao. ito ay nagpapahina ng
enerhiya, nagpapabagal ng pag-iisip at sumisira sa
kanyang pagkamalikhain. Ito rin ang isa sa mga
sanhi sa away o gulo sa pamilya o sa lipunan
sapagkat ang taong nakainom ng sobra ay wala na
sa kanyang tamang katinuan. Kaya nauuwi ang
away sa krimen kung minsan.
Aborsiyon
Ang aborsiyon o pagpapalaglag ay pag-alis
ng isang fetus o sanggol sa sinapupunan ng ina. Isa
rin ito sa matagal na isyu ng panlipunan. Sa ilang
mga bansa, ang aborsiyon ay tinuturing na legal sa
kanilang batas ngunit sa Pilipinas ito ay itinuturing
na isang krimen. Maraming tanong ang nakaakibat
sa aborsiyon. Kung ito ay gawing legal ibig ba
sabihin na ang kapakanang moral ay hindi
maapektuhan?
Dalawang uri ng aborsiyon:
1. Kusa (miscarriage)- Ito ay ang pagkawala ng
isang sanggol sa natural na mga pangyayari at hindi
ginamitan ng medical o artipisyal na pamamaraan.
2. Sapilitan (induced)- Ito ay ang pagwawakas ng
pagbubuntis at pagpapaalis ng isang sanggol sa
pamamagitan ng pag-opera o pagpapainom ng mga
gamot.
Prinsipyo ng Double Effect. Ang
prinsipyong ito ayon kay Sto. Tomas de Aquino, ay
may mga oras kung kalian ang isang kilos na
nararapat gawin ay maaring magdala ng mabuti at
masamang epekto. Bilang resulta, nagkakaroon ng
isang problemang etikal.
Ito ay malimit na ginagamit sa mga isyu ng
aborsiyon at euthanasia.
Kung gagamiting batayan ang Prinsipyo ng Double
Effect may apat na kondisyon ang dapat isipin.
a. Ang layunin ng kilos ay nararapat na mabuti.
b. Ang masamang epekto ay hindi dapat direktang
nilayon ngunit bunga lamang ng naunang kilos na
may layuning mabuti.
c. Ang mabuting layunin ay hindi dapat makuha sa
pamamagitan ng masamang pamamaraan.
d. kinakailangan ang pagkakaroon ng mabigat at
makatuwirang dahilan upang maging katanggap-
tanggap ang masamang epekto.
Pagpapatiwakal
Ito ay ang sadyang pagkitil ng isang tao sa
sariling buhay at naaayon sa sariling kagustuhan.
Dapat may maliwanag na intension ang isang tao sa
pagtatapos ng kaniyang buhay bago ito maituring na
isang pagpapatiwakal.
Ang kadalasan dahilan ng pagpapatiwakal
ay dahil sa pagkasira ng ulo o diperensya sa pag-
iisip (mental illness or mental health disorder) ay
isang karamdaman sa kaisipan na nagdudulot ng
kakaibang pag-aasal, pakiramdam o personalidad na
itinuturing na hindi bahagi ng normal na isang
indibidwal.
Isa pang karaniwang dahilan ay ang kawalan
ng pag-asa (despair) kung bakit may ilang taong
pinipiling kitlin ang sarili nilang buhay. Ito ay
tumutukoy sa pagkawala ng tiwala sa sarili at
kapuwa, gayundin ang pagkawala ng paniniwala na
may mas magandang bukas pang darating.
Euthanasia (Mercy Killing)
Isang gawain kung saan napadadali ang
kamatayan ng isang taong may matindi at wala nang
lunas na karamdaman. Ito ay tumutukoy sa
paggamit ng mga modernong medisina at kagamitan
upang tapusin ang paghihirap ng isang maysakit.
Ito ay tinatawag din na assisted suicide, sa
kadahilanang may pagnanais o motibo ang isang
biktima na wakasan ang kaniyang buhay, ngunit
isang tao na may kaalaman sa kaniyang sitwasyon
ang gagawa nito para sa kaniya.
Aralin 5 - Pagmamahal sa Bayan (Patriyotismo)
 Ang pagmamahal sa bayan ay ang pagkilala
sa papel na dapat gampanan ng bawat
mamamayang bumubuo nito.
 Tinatawag din itong patriyotismo, mula sa
salitang pater na ang ibig sabihin ay ama na
karaniwang iniuugnay sa salitang
pinagmulan o pinanggalingan.
 Ang literal na kahulugan nito ay ang
pagmamahal sa bayang sinilangan (native
land).
 Ang pagsasabuhay nito ay sa pamamagitan
ng:
 paggawa ng trabahong pinili o
ibinigay
 aktibong pakikilahok sa interes ng
mayorya o kabutihang panlahat
 pagsawata sa mga kilos na di
makatarungan at hindi moral
 Hindi magkasingkahulugan ang
nasyonalismo at patriyotismo.
 Ang nasyonalismo ay tumukoy sa mga
ideolohiyang pagkamakabayan at
damdaming bumibigkis sa isang tao at sa iba
pang may pagkakaparehong wika, kultura at
mga kaugalian o tradisyon.
 Sa patriyotismo isinasaalang-alang nito ang
kalikasan ng tao, ang pagkakaiba sa wika,
kultura at relihiyon na kung saan tuwiran
nitong binibigyang-kahulugan ang
kabutihang panlahat.
 Ang pagmamahal sa bayan ay nagiging daan
upang makamit ang mga layunin na gustong
maisakatuparan.
  Pinagbubuklod ng pagmamahal sa bayan
ang mga tao sa lipunan.
 Naiingatan at napahahalagahan ng
pagmamahal sa bayan ang karapatan at
dignidad ng tao.
 Ang kultura, paniniwala at pagkakakilanlan
ay napahahalagahan.
Mga Pagpapahalaga na Indikasyon ng Pagmamahal
sa Bayan
(Ang mga sumusunod ay nakapaloob sa Panimula
(Preamble) ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas)
1. Pagpapahalaga sa Buhay-Hiram lamang ang ating
mga buhay at dapat nating pinahahalagahan. Ito ay
moral na obligasyon natin sa Diyos na pinagmulan
ng buhay. Nararapat lang pangangalagaan ang lahat
ng Aspekto ng ating Pagkatao.
2. Katotohanan. Kailanman ay hindi naging
huwaran ang kasinungalingan at pagkukunwari.
Ang Integridad ng isang tao ang siyang nagbibigay
kasiyahan at kapayapaan sa pang araw araw na
pamumuhay.
3. Pagmamahal at pagmamalasakit sa kapuwa.
Kasama sa ating pagkatao ang responsibilidad sa
pagtulong sa kapuwa sa anumang bagay na
mayroon tayong pwedeng maiambag.
10. Kasipagan. Ang paggawa na may sipag at
tiyaga, planado at pulido, may katuturan at akma sa
tamang oras.
11. Pangangalaga sa kalikasan at kapaligiran. Ang
pagsasabuhay sa pangangalaga ng kalikasan at
kapaligiran ay hindi lamang isang oportunidad
kundi isa rin itong responsibilidad dahil ito ay ang
pinagkukunan ng ating pang kabuhayan.
12. Pagkakaisa. Mas madali kapag ‘Tayo’, kaysa
‘Ako’. Makiisa sa pang kalahatang alituntunin na
mapabuti ang Bayan sa napapanahong “WE HEAL
AS ONE.”
13. Kabayanihan. Ito ay ang lahat ng kabutihan at
pagsunod sa batas ng pamahalaan na nagawa mo
para sa isa o nakararami, at para sa Bayan.
14. Kalayaan. Huwag kalimutan na “Ang kalayaan
ang may kaakibat na pananagutan.” Malaya ang
isang tao kung ang kalayaan niya ay walang
naaapakan at naaayon sa Batas.
15. Pagsunod sa Batas. Kasabay sa pag-unlad ang
pag aaral at pagsunod sa batas na umiiral na
nangangalaga sa karapatan ng bawat mamamayan.

4. Pananampalataya. Ang pagkilala sa Diyos na 16. Pagsusulong ng kabutihang panlahat.

Siyang simula at katapusan ng lahat ng ito, na dapat
tumbasan ng pagtitiwala at pagmamahal upang
mapa-unlad ang relasyon sa Diyos at sa tao.
5. Paggalang. Ito ay unang natutunan sa mga
nakapalibot sa atin. Ang mamuhay na walang
inaapakan at pagbibigay galang sa karapatan ng
bawat mamamayan ay naaayon sa kabutihang
panlahat.
6. Katarungan. Ang paggalang sa karapatan ay
siniseguro sa hindi pagmamalabis o pagdaraya. Ang
batas ay batas na dapat sundin ano man ang estado
sa buhay.
Kooperasyon ang tugon sa pangkalahatang
pagsulong sa anumang suliranin ng Bayan. Sama-
sama sa iisang layunin, na mapabuti ang ating
Bayan.
Ang isang mamamayang may pagmamahal
sa bayan ay nauunawaan ang pangangailangang
maglingkod sa bayan at sa kapuwa. Alam niya kung
kailan siya kikilos dahil sa angking karunungan.
Ibibigay ang nararapat para sa iba, kokontrolin ang
sarili lalo na sa mga sitwasyong siya lamang ang
makikinabang at hindi ang lahat.

7. Kapayapaan. Hindi mahahawakan ngunit

mararamdaman. Ang Katahimikan, kapanatagan,
kawalan ng kaguluhan at karahasan sa paligid ay
indikasyon ng mapayapang mamamayan.

8. Kaayusan. Makakamtan natin ang kaayusan kung

may disiplina sa sarili, organisadong ideya, kilos at
pananalita.

9. Pagkalinga sa Pamilya at salinlahi. Ang pamilya

ay salamin ng ating pagkatao. Kung kaya’t
kailangan nating bumuo ng planado, at maayos na
pamilya na siyang pundasyon ng isang mabuting
mamamayan. Hubugin din ang miyembro ng
pamilya na naaayon sa kagustuhan ng Diyos at sa
Bayan na may pagsunod at paggalang sa batas at
kulturang kinagisnan.