LIT 1 – PRELIM
ARALIN 1 - PANITIKAN
 Para kay Arrogante (1983), isang talaan ng
buhay ang panitikan kung saan nagsisiwalat ang
isang tao ng mga bagay na kaugnay ng
napupuna niyang kulay ng buhay at buhay sa
kanyang daigdig na kinabibilangan. Ginagawa
ito ng isang tao sa pamamagitan ng malikhain
pamamaraan.
 Inilarawan ni Salazar (1995), ang panitikan
bilang isang lakas na nagpapagalaw sa lipunan.
Dinagdag pa niyang isa itong kasangkapang
makapangyarihan na maaaring magpalaya sa
isang ideyang nagpupumiglas upang makawala.
Para sa kanya, isa rin itong kakaibang
karanasang pantaong natatangi sa
sangkatauhan
 Ayon naman kay Azarias sa kaniyang Pilosopiya
ng Literatura, “ang panitikan ay pagpapahayag
ng mga damdamin ng tao tungkol sa iba’t ibang
bagay sa daigdig, sa pamumuhay, sa
pamahalaan sa lipunan at sa kaugnayan ng
kanilang kaluluwa sa “Dakilang Lumikha.
 Ayon sa Webster’s New Collegiate Dictionary,
ang panitikan ay kabuuan o kalipunan ng mga
pinagyamang isinulat o inilimbag sa isang
tanging wika ng mga tao
DALWANG ANYO NG PANITIKAN
1. Anyong Patula o Poesya
2. Anyong Tuluyan o Prosa
1. PATULA O POESYA
 Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng
pagsasama-sama ng maaanyong salita
sa mga taludtod, may sukat o bilang ng
mga pantig at pagtutugma ng mga salita
sa hulihan ng mga taludtod sa bawat
saknong
TULA
o Nagpapahayag ng tiyak na diwa at damdamin ng
makata sa mga karanasan niya sa buhay,
maaaring may sukat at tugma o di kaya’y
malaya.
o (HALIMBAWA) Ang Guryon, Isang Dipang Langit,
Isang Punongkaho
EPIKO
o Ang karaniwang paksa nito ay tungkol sa
pakikipagsapalaran, katapangan at kabayanihan
ng mga tao noong unang
panahon.Kinapapalooban ito ng mga
pangyayaring hindi kapani-paniwala at mga
kababalaghan.
o (HALIMBAWA) Maragtas, Hinilawod, Biag ni
Lam-An
SONETO
o Tulang may labing apat na taludtud hinggil sa
damdamin at kaisipan. Ito ay naghahatid ng aral
sa mga mambabasa
BALAGTASAN
o Ito ay isang pagtatalo o pagdedebate na
binibigkas nang patula. Ipinangalan ito sa
tanyag na manunulat na si Francisco "Balagtas"
Baltazar, ang tinaguriang "Ama ng Balagtasan.”
Pinatanyag naman ito ng "Hari ng Balagtasan"
na si Jose Corazon de Jesus
DULA
o Ito ay nagsisimula sa tula o sa tuluyang
pangungusap na naglalarawan ng buhay o ugali
sa pamamagitan ng mga usapan at kilos ng mga
tauhan upang itanghal sa dulaan.
 AWIT
o May sukat na 12 pantig at inaawit nang mabagal
sa saliw ng gitara o bandurya.
o (HALIMBAWA) Florante at Laura
 Sa isang madilim, gubat na mapanglaw,
dawag na matinik ay walang pagitan,
halos naghihirap ang kay Pebong silang
dumalaw sa loob na lubhang masukal.
KORIDO
o May sukat na walong pantig at binibigkas sa
kumpas ng martsa.
o (HALIMBAWA) Ibong Adarna
 “O, Birheng kaibig-ibig, Ina naming nasa
langit, liwangan yaring isip nang sa
layo’y di malihis.”
AWITING BAYAN
o Karaniwang paksa nito ay pag-ibig kawalang
pag-asa o pamimighati, kaligayahan, pag-asa at
kalungkutan.
o (HALIMBAWA) Leron Leron Sinta, Ati Cu Pung
Singsing, Paruparong Bukid
2. TULUYAN O PROSA
 Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng malayang
pagsasama-sama ng mga salita sa mga
pangungusap. Hindi limitado o pigil ang
paggamit ng mga pangungusap ng may-akda.
MAIKLING KWENTO
o Nagsasalaysay ng mga pangyayari na
kadalasang may suliraning nilulutas ang
pangunahing tauhan, may tagpuan,
kasukdulan at wastong pagkakasunod-
sunod ng mga pangyayari.
o (HALIMBAWA) Ang Ama, Suyuan sa
Tubigan, Ang Kuwento ni Mabuti
NOBELA
o Kadalasang nahahati sa mga kabanata,
higit na marami ang tauhan, may
masalimuot na mga pangyayari at may
kahabaan ang sakop na panahon.
o (HALIMBAWA) Noli Me Tangere, El
Filibusterismo, Bata, Bata… Pa’no Ka
Ginawa?
TALAMBUHAY
o Nagsasalaysay tungkol sa buhay na
pinagdaanan ng isang tao.
SANAYSAY
o Tumatalakay sa isang mahalaga at
napapanahong usapin sa lipunan,
anumang bagay tungkol sa pagbabago
ng ekonomiya, pulitika, sosyal, kultural
at personal ay maaaring talakayin.
TALUMPATI
o Isang akdang pasalita na naglalayong
talakayin ang isang napapanahong isyu
sa lipunan.
TALAARAWAN
o Isang kalipunan ng mga salaysay o
pangyayaring naranasan ng may-akda.
PABULA
o Ang mga karakter nito ay mga hayop,
naglalayong gisingin ang isipan ng mga
bata sa mga pangyayaring nahuhubog
sa kanilang ugali.
o (HALIMBAWA) Si Langgam at si
Tipaklong, Si Pagong at si Matsing, Si
Kalabaw at si Tagak
PARABULA
o Isang maikling kwentong may aral na
kalimitang hinahango mula sa Bibliya.
o (HALIMBAWA) Ang Alibughang Anak,
Ang Ginintuang Aral, Ang Regalo ng
Liwanag

ALAMAT
o Nagsasalaysay tungkol sa pinagmulan
ng mga bagay- bagay sa daigdig.
o (HALIMBAWA) Ang Alamat ng Pinya,
Ang Alamat ng Sampalok, Ang Alamat
ng Sampaloc Lake
BALITA
o Naglalahad ng mga mahahalagang
nangyayari sa loob at labas ng isang
bansa
ARALIN 2 - BATAYANG KAALAMAN SA
PANUNURING PAMPANITIKAN
PANUNURING PAMPANITIKAN
 Ito ay isang malalim na paghihimay sa mga
akdang pampanitikan sa pamamagitan ng
paglalapat ng iba’t ibang dulo ng kritisismo sa
mabisang pag-unawa sa malikhaing manunulat
o katha.
 Isang pag-aaral, pagtatalakay, pagsusuri, at
pagpapaliwanag ng panitikan.
MGA SIMULAIN SA PANUNURING PAMPANITIKAN
 Ang pagsusuri ng akda ay dapat may katangian
ng katalinuhan, seryoso, at marubdob na
damdamin at ng tapat na mithi sa kalayaan.
 Sa pagsusuri ng ano mang akda, kailangang
mahusay ang organisasyon o balangkas ng
lahok.
 Sa pagsusuri ng ano mang akda, dapat maging
maganda ang paksa, may kalinisan ang wika, at
organisado ang paglalahad.
 Ang susuriing akda ay kailangang napapanahon,
may kaisahan, makapangyarihan ang paggamit
ng wika at may malalim na kaalaman sa
teoryang pampanitikan.
 Ang susuriing akda ay kailangang nagpapamalas
ng masinop na pag-uugnay ng mga sangkap ng
pagsulat.
TEORYANG PAMPANITIKAN
 Ito ay sistema ng mga kaisipan at kahalagahan
ng pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng
panitikan, kabilang ang layunin ng may-akda sa
pagsulat at layunin ng tekstong panitikan na
ating binabasa.
REALISMO
 Katotohanan kaysa kagandahan ang mababakas
sa teoryang ito. Kahit sino, ano mang bagay at
lipunan ay dapat makatotohanan ang
paglalarawan o paglalahad. Nagpapahayag din
ito ng pagtanggap sa katotohanan o realidad.
 Ang katotohanan ang binibigyang-diin at may
layuning ilahad ang tunay na buhay, pinapaksa
ang kalagayan na nangyayari sa lipunan tulad ng
korapsyon, katiwalian, kahirapan at
diskriminasyon. Madalas din itong nakapokus sa
lipunan at gobyerno
HUMANISMO
 Ipakita na ang tao ang sentro ng mundo,
binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting
katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.
IMAHISMO
 Gumamit ng mga imahen na higit na
maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya,
saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-
akda na madaling maunawaan kaysa gumamit
lamang ng karaniwang salita.
MARXISMO
 Pinakikita ang pagtutunggalian o paglalaban ng
dalawang magkasalungat na puwersa, malakas
at mahina, mayaman at mahirap,
makapangyarihan at naaapi.
 Ipinakikita na ang tao o sumasagisag sa tao ay
may sariling kakayahan na umangat, buhat sa
pagdurusang dulot ng pangekonomiyang
kahirapan at suliraning panlipunan at
pampulitika.
MORALISTIKO
 Pinahahalagahan ang moralidad at disiplina.
Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o
proposisyong nagsasaad sa pagkatama o
kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa
pamantayang itinakda ng lipunan
FORMALISMO
 Pinagtutuunan ng pansin sa ang mga istruktura
o pagkabuo kabisaan ng pagkakagamit ng
matatalinghagang pahayag
SIKOLOHIKAL
 Makikita ang takbo ng isip ng may katha, antas
ng buhay, paninindigan, pinaniniwalaan,
pinahahalagahan at mga tumatakbo sa isipan at
kamalayan ng may-akda.
SOSYOLOHIKAL
 Ipinakikita ang kalagayan at suliraning
panlipunan o lipunang kinabibilangan ng
mayakda
BIYOGRAPIKAL
 Ipinamamalas ang karanasan o kasagsagan sa
buhay ng may-akda. Ipinahihiwatig sa mga
akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay
ng may-akda na siya niyang pinakamasaya,
pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng
mga “pinaka” na inaasahang magsilbing
katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan
sa mundo
HISTORIKAL
 Ipinakikita ang karanasan ng isang lipi ng tao na
siyang masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng
kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na
ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng
mundo.
KLASISMO
 Isang pananaw sa lipunan na nagtatakwil o
nagbibigay ng mas mataas na halaga sa mga
miyembro ng mataas na uri o antas ng lipunan
at nagpapababa o nagpapawalang halaga sa
mga miyembro ng mas mababang uri o antas.
 Mas higit na pinapahalagahan ang kaisipan
kaysa damdamin.
ROMANTISISMO
 Ipinamamalas ang iba’t ibang paraan ng tao o
sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng kanyang
pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong
kinalakihan. Ipinakikita rin sa akda na gagawin
at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang
maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao
o bayang napupusuan
EKSISTENSYALISMO
 Ipinakikita na may kalayaan ang tao na pumili o
magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang
pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo.
ISTRUKTURALISMO
 Nakaugat sa paniniwalang ang kahulugan ay
maaari lamang mapalitaw kapag ito ay
tiningnan sa mas malawak na istruktura - ang
istruktura ng wika. Ang kahulugan ay
nakapaloob sa sistema ng wika na nakadepende
naman sa aktwal na sinasabi o binibigkas.
DEKONSTRUKSYON
 Ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa
tao at mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga
pilosopo at manunulat na walang iisang
pananaw ang nag-udyok sa may-akda na
sumulat kundi ang pinaghalo-halong pananaw
na ang nais iparating ay ang kabuuan ng pagtao
at mundo.
FEMINISMO
 Nagpapakilala ng mga kalakasan at kakayahang
pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan sa
mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang
isang panitikan ay feminismo sapagkat babae o
sagisag babae ang pangunahing tauhan ay
ipimayagpag ang mabubuti at magagandang
katangian ng tauhan
 NATURALISMO
 Naniniwalang sa malayang kagustuhan ng isang
tao dahil ang kanyang buhay ay hinuhubog
lamang ng kanyang heredity at kapaligiran.
Layon nito na ipakita na walang panghuhusga
ang isang bahagi ng buhay. Nabibigyang pansin
dito ang mga saloobin, damdamin, kilos at gawi
ng mga tauhan