CHAPTER 1: PANITIKAN NG PILIPINAS
– akdang isinalasaysay ang mga kakaiba o
PANITIKAN
• Nanggaling ito sa salitang-ugat na titik na ikinabit ang
unlaping pang- at hulaping -an.
• Kabuuan ng mga akda o disiplina ng pag-aaral nito.
• “Talaan ng buhay ang panitikan sapagkat dito
isinisiwalat ng tao sa malikhaing paraan ang kulay ng
kanyang buhay, ang buhay ng kanyang daigdig, ang
daigdig na kanyang kinabibilangan at pinapangarap.”
(Arogante, 1983)
• “Ang panitikan ang siyang lakas na nagpapakilos sa
alinmang uri ng lipunan.” (Salazar, 1995)
• “Ang panitikan ay katipunan ng mga akdang nasusulat
na makikilala sa pamamagitan ng malikhaing
pagpapahayag, aestetikong anyo, pandaigdigang
kaisipan at kawalang maliw.” (Webster, 1947)
A. URI NG PANITIKAN:
• Pasalin-dila
• Pasulat
1. Pasalin-dila
• Pasalin-dila ang panitikan kung ito ay naisalin sa ibang
henerasyon sa pamamagitan ng bibig ng tao.
• Ito ang paraan ng pagsasalin ng panitikan noong unang
panahon nang ang pagsulat ay hindi pa natututunan ng
tao.
Mga Halimbawa:
 Epiko
 Awiting-bayan
 Alamat
 Salawikain
 Bugtong
 Palaisipan
2. Pasulat
 Paraan ng pagsasalin ng panitikan magmula nang
matutunan ng tao ang Sistema ng pagsulat.
B. ANYO NG PANITIKAN
• Tuluyan o Prosa
• Patula
1. Tuluyan o Prosa
• Tuluyan ang isang panitikan kung ito ay nasusulat sa
karaniwang takbo ng pangungusap at sa patalatang
paraan.
Mga akdang tuluyan
 Alamat – isang uri na kung saan nagkukuwento ito
tungkol sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa
daigdig. Minsan sa mga pinagmulan nga mga hayop
or mga halaman.
 Anekdota 
kakatuwang nangyari sa buhay ng isang sikat, o
kilalang mga tao.
 Nobela – o tinatawag ding kathambuhay, ito ay isang
mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba’t
ibang kabanata.
 Pabula – akda kun saan ang mga tauhan ay mga
hayop
 Parabula – o tinatawag ding talinhaga, ito ay mga
maikling kuwentong may aral na kalimitang
hinahango mula sa Bibliya.
 Maikling Kuwento – ito ay hinggil sa isang
mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o
ilang tauhan at may iisang kakintalano impresyon
lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan.
 Dula – uri na hinahati sa pamamagitan ng yugto at
kadalasang isinalaysay sa mga teatro.
 Sanaysay – maiksing komposisyon na kailimitang
naglalaman ng personal na kuru-kuro ng may-akda.
 Talumpati – isinalysay nito ang mga kaisipan o
opinyon ng isang tao upang humikayat,tumugon,
mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon
at maglahadng isang paniniwala.
 Balita – nagpapahayag sa mga kasalukuyang
kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa 
 Kwentong Bayan – uri na sumalaysay ng mga
likhang-isip na mga tauhan na kumakatawan sa mga
uri ng mamamayan
2. Patula
• Ang panitikang patula ay yaong nasusulat sa
taludturan at saknungan.
• Ang mga taludtod ay maaaring may sukat at tugmaan
o dili kaya’y malayang taludturan na
nangangahulugang walang sukat at tugma.
Mga Akdang Patula
 Tulang Pasalaysay
 Tulang Pandamdamin o liriko
 Tulang padula o dramatiko
 Tulang Patnigan
Tulang Pasalaysay
• Ay kwento ng mga pangyayari at nasusulat nang
patula, may sukat at tugma.
• Nauuri ito ayon sa paksa, pangyayari at tauhan.
• Halimbawa nito ay ang epiko, at awit at korido.
 Epiko- tulang nagsasalaysay hinggil sa
kabayanihan, katapangan at pakikipagsapalaran
ng isang pangunahing tauhan sa gitna ng mga
pangyayaring di-kapani-paniwala.
Hal: Biag ni Lam-ang at Indarapatra at Sulayman
ng mga Muslim
 Awit at korido- patulang salaysay na paawit kung
basahin.
Awit- lalabindalawahing pantig
 Korido- wawaluhing pantig
Tulang Pandamdamin o Liriko
• Mga tulang tumatalakay sa marubdob na damdamin.
• Halimbawa nito ay mga:
 Awiting bayan
 Soneto
 Elehiya
 Dalit
 Pastoral
 Oda.
Tulang padula o dramatiko
• Ito ay mga tulang isinasadula sa entablado o iba pang
tanghalan.
• Halimbawa nito:
 Sanakulo
 Panunuluyan
Kahalagahan ng Pag-Aaral ng Sariling Panitikan
 Lubos nating makikilala ang ating sarili bilang Pilipino
at malalaman natin ang minana nating yaman at
talinong taglay ng ating lahing pinagmulan.
 Mababatid natin ang kadakilaan at karangalan ng
ating mga sariling tradisyon at kultura, maging ng
mga naging impluwensiya sa atin ng ibang bansa na
siyang naging sandigan sa kabihasnang tinatamasa
natin sa kasalukuyan.
 Higit nating mapapahalagahan ang kadakilaan ng
ating kasaysayan, lalo na ang pagpapakasakit ng
ating mga ninuno upang ating Tamasin ang kalayaan
at kapayapaang pinakikinabangan natin sa
kasalukuyang panahon;
 Mababatid ang pagkakatulad at pagkakaiba ng
katangian ng mga panitikan ng iba-ibang rehiyon at
matututunan nating ipagmalaki ang ating pagka-
Pilipino;
 Matutukoy natin ang mga kalakasan at kahinaan ng
ating lahi ng sa gayo’y mapag-ibayo pa ang ating
mabubuting katangian bilang isang lipi.
 Mapahalagahan ang ating yamang pampanitikan na
isa sa ating pinakamahalagang yamang panlipi;
 Mahuhubog natin ang magiging anyo, hugis,
nilalaman at katangian ng panitikan sa kasalukuyan
na siya naming magiging sanligan ng panitikan sa
hinaharap;
 Malilinang ang ating pagmamalasakit sa ating sariling
kultura at maging ang ating malikhaing pag-iisip na
ilan sa mahahalagang pangangailangan upang tayo
ay umunlad bilang isang bansa.
AKDANG PAMPANITIKAN NA MAY MALAKING
IMPLUWENSYA SA MUNDO
Banal na kasulatan ( Bibliya)
• ay isang kalipuan ng mga kasulatang relihiyoso na
ginagamit sa Hudaismo at Kristiyanismo. Ang kanon
ng Bibliya ay magkakaiba sa iba't ibang
denominasyon.
Koran
• Banal na kasulatan para sa mga Muslim
Uncle Tom’s Cabin
• Tungkol sa pang-aapi sa mga lahing itim
Illiad at Odyssey ni Homer
• Ang Iliad ay isang tulang epikong tungkol sa salaysay
ng pagsakop ng mga Griyego sa lungsod ng Troy.
Mula ito sa Gresya, na isinulat ni Homer, at
tumatalakay sa mga pakikipagsapalaran ng mga
bayaning Griyego noong kanilang kapanahunan. Ito
ang pinakamaaga at pinakatanyag na akda mula sa
panitikan ng Gresya. Hinango ang pamagat
ng Iliada mula sa Ilium (o Ilion), ang isa pang
katawagan para sa Troy. Itinuturing ang akdang ito
bilang "Bibliya" ng mga Griyego.
Divina Comedia ni Dante Aleghieri
• Tinalakay dito ang paglalakbay ni Dante sa
impyerno,purgatory,paraiso at langit.
Mahabharata
• Pinakamahabang epiko
Canterburry Tales
• Koleksyon ng mga kwento at nagging basehan ng
pananampalataya ng mga Ingles.
El Cid Compeador ng Espanya
• nagpapahayag ng katangiang panlahi at kasaysayang
pambansa ng mga Kastila.
Isang Libo’t Isang Gabi
• mula sa Arabia at Persya.
Aklat ng mga patay
• Tungkol sa kulto ni Osiris

CHAPTER 2: MGA PANANAW AT TEORYANG
PAMPANITIKAN
KLASISMO
TEORYA
• Pormulasyon ng palilinawing mga simulain ng mga
tiyak na kaisipan upang makalikha ng malinaw at
sistematikong paraan ng paglalarawan o
pagpapaliwanag ukol dito.
TEORYANG PAMPANITIKAN
 Sistema ng mga kaisipan at kahalagahan ng pag-
aaral na naglalarawan sa tungkulin ng panitikan,
kabilang ang layunin ng may-akda sa pagsulat at HUMANISMO
layunin ng tekstong panitikan na ating binabasa.
 “ Ang pinakamahalagang bagay ay hindi nakikita ng
mga mata sapagkat ang tunay na halaga ng bagay,
puso lamang ang nakadarama.” -Aral mula sa
Ang Munting Prinsipe ni Antoine de Saint-Exupery
BAYOGRAPIKAL ROMANTISISMO
 Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan
o kasagsagan sa buhay ng may-akda.
 Ipinahihiwatig ang mga bahagi sa buhay ng may-
akda.
Halimbawa:
 ‘Si Boy Nicolas’ ni Pedro L. Ricarte
 ‘Utos ng Hari’ ni Jun Cruz Reyes
 ‘Reseta at Letra: Sa daigdig ng isang Doktor-
Manunulat ni Dr. Luis Gatmaitan
 ‘Florante at Laura: Kay Selya’ ni Francisco Balagtas
NATURALISMO
 Teoryang nag-uugnay ng siyentipikong pamamaraan
sa pilosopiya sa pamamagitan ng paniniwalang lahat
ng nilalang at pangyayari sa sangkalawakan ay
natural.
 Nakikita ito sa walang katapusang paghahanap ng
tao ng mga kongkretong katibayan at batayan para sa
kanyang paniniwala at karanasan.
HISTORIKAL REALISMO
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng
isang lipi ng tao na siyang masasalamin sa
kasaysayan at bahagi ng kanyag pagkahubog.
 Ipinapakita ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng
tao at ng mundo.
Halimbawa
 ‘Noli Me Tangere’ at ‘El Filibusterismo’ ni Dr. Jose P.
Rizal
 ‘Ang Tatlong Panahon ng Tulang Tagalog’ ni Julian
Cruz Balmaceda
 “Ang Pagkaunlad ng Nobelang Tagalog’ ni Inigo ed
Regalado
 Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga
pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado
sa buhay ng dalawang nag-iibigan.
 Karaniwan ang daloy ng pangyayari, matipid at piling-
pili sa paggamit ng mga salita at lagging nagtatatpos
ng may kaayusan.
Halimbawa
 ‘Florante at Laura’ ni Francisco Balagtas
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang sentro
mundo ay tao.
 Binibigyang tuon ang kalakasan at mabubuting
katangian ng tao gaya ng talino, talent at iba pa.
 Kinikilala ang tao bilang sukatan ng lahat ng bagay
 Layunin ng teoryang ito na ipamalas ang iba’t ibang
paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng
kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong
kinalakhan.
Dalawang Uri
 Romantisismong Tradisyunal
- Nagpapahalaga sa halagang pantao.
 Romantisismong Rebolusyonaryo
- pagkamakasariling karakter ng isang tauhan.
Makatang romantiko
 Jose Corazon de Jesus
 Lope K. Santos
 Ildefonso Santiago
 Florentino Collantes
 Inigo Ed Regalado
 Teodoro Gener
 Macario Pineda
 Jose Esperanza
 Faustino Galauran
 Ipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng may-
akda sa kanyang lipunan.
 Hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo.
Halimbawa
 ‘Noli Me Tangere’ at ‘El Filibusterismo’ ni Dr. Jose P.
Rizal
 ‘Banaag at Sikat’ ni Lope K. Santos
 ‘Satanas sa Lupa’ ni Celso Carunungan
 ‘Laro sa Baga’ mi Edgar Reyes
 ‘Ito Pala ang Inyo’ ni Federico Sebastian
  ‘May Isang Sundalo’ at ‘Nana’ ni Rene Villanueva
PORMALISTIKO
 Tuwirang panitikan
 Walang simbolismo
 Tanging pisikal na katangian ng akda ang pinakabuod
ng pagdulog nito
 Tunguhin ng teoryang ito na matukoy ang nilalaman,
kaanyuan o kayarian at paraan ng pagkakasulat ng
akda.
SIKO-ANALITIKO
 Tanging ekonomiya lamang ang motibo ng lipunan.
 Nasa paghahanapbuhay ang tugon upang lasapin
ang sarap ng buhay.
 Nagkakaroon lamang ng maturidad ang isang tao
bunga ng kanyang kamalayan sa kahirapan..
EKSISTENSIYALISMO
 Ang layunin ng panitikan ay maipakita na may
kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa
kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang
pananatili sa mundo.
Halimbawa
 ‘Ako ang Daigdig’ ni Alejandro G. Abadilla
 ‘Aanhin Nino ‘Yan?’ Panitikang Thai Salin ni Lhualhati
Bautista
ISTRUKTURALISMO
 Nakaugat sa paniniwalang ang kahulugan ay maaari
lamang mapalitaw kapag ito ay tiningnan sa mas
malawak na istruktura.
 Ang kahulugan ay napapaloob sa Sistema ng wika.
DEKONSTRUKSIYON
 Ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa tao at
mundo.
 Pinaniwalaan na walang iisang pananaw ang nag-
uudyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinahalu-
halong pananaw
Halimbawa
 ‘Tata Selo’ ni Rogelio Sicat
ISTRUKTURALISMO
 Nakaugat sa paniniwalang ang kahulugan ay maaari
lamang mapalitaw kapag ito ay tiningnan sa mas
malawak na istruktura.
 Ang kahulugan ay napapaloob sa Sistema ng wika.
DEKONSTRUKSIYON
 Ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa tao at
mundo.
 Pinaniwalaan na walang iisang pananaw ang nag-
uudyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinahalu-
halong pananaw
Halimbawa
 ‘Tata Selo’ ni Rogelio Sicat
FEMINISMO
 Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng
kalakasan at kakayahang pamababae
 Iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan
Halimbawa
 ‘Sa ngalan ng Ina, ng Anak ng Diwata’t Paraluman’ ni
Lilia Quindoza Santiago (tula)
 “Sandaang Damit’ ni Fanny Garcia (maikling kuwento)
 ‘Sumpa’ ni Rowana Festin (tula)
 ‘Paano Tumutula ang Isang Ina’ ni Ligaya G.
Tiamson- Rubin (tula)
FEMINISMO
 Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng
kalakasan at kakayahang pamababae
 Iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan
Halimbawa
 ‘Sa ngalan ng Ina, ng Anak ng Diwata’t Paraluman’ ni
Lilia Quindoza Santiago (tula)
 “Sandaang Damit’ ni Fanny Garcia (maikling kuwento)
 ‘Sumpa’ ni Rowana Festin (tula)
 ‘Paano Tumutula ang Isang Ina’ ni Ligaya G.
Tiamson- Rubin (tula)
 9. PANAHON NG BAGONG DEMOKRASYA (SIMULA 1986)
• sumigla ang pamamahayag sa panahong ito.
• malayang mamahayag ang mga mamamayan at tumuligya
sa mga pangyayari sa bayan.
• nagsimula ang mapayabang rebolusyon. •humantong sa
pagsigla ng panitikan sa iba’t ibang larangan.

CHAPTER 3: MGA PANAHON NG PANITIKAN FILIPINO

1. PANAHON BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA (BAGO

MAG IKA-16 SIGLO)
• pasaling bibig lamang ang panitikan sa panahong ito.
• may impluwensiyang malayo- indonesyo.
• ang panitikan sa panahong ito ay asa anyong alamat,
kuwentong bayan, kantahing- bayan, epiko at mga
karunungang bayan.

2. PANAHON NG MGA KASTILA (1565- 1898)

• Naging panrelihiyon ang paksa sa panahong ito.
• ang layunin ng panitikan sa panahong iyo ay palaganapin
ang kristiyanismo.
• karamihan sa mga akda ay isinulat ng mga prayle.
• ito ay panahon ng panunulat at pagkabaguhan sa kaisipang
kanluranin.

3. PANAHON NG PROPAGANDA AT HIMAGSIKAN LABAN

SA MGA KASTILA (1872- 1898)
• naging makabayan at mapanghimagsik ang panitikan sa
panahong ito.

4. PANAHON NG AMERIKANO (1899- 1941)

• ang panitikang filipino sa panahong ito ay may impluwensiya
ng kaisipang demokratiko.

5. PANAHON NG HAPONES (1942- 1945)

• nakilala sa panahong ito ang malayang tula.
• tinularan ng ilang makatang pilipino ang tulang hapon na
hoccu o haiku.
• pagpaimbabaw at pagdagsa ng henyong pampanitikan ang
nangyari sa panahong ito.

6. PANAHON NG BAGONG KALAYAAN (SIMULA 1946)

• naging masiglang muli ang panitikan sa panahong ito
• maraming manunulat ang nagsisulat sa filipino at ingles.

7. PANAHON NG AKTIBISMO (DEKADA ‘70)

• sa panahong ito naging mainit ang paksa ng panitikan na
kinapapalooban ng mga tinig at titik ng protesta o paglaban sa
pamahalaan o awtoridad.

8. PANAHON NG BAGONG LIPUNAN (1972- 1986)

• Sa panahong ito ay hindi malayang magpahayag ng mga
sariling damdamin at kaisipan ang mga manunulat.