Professional Documents
Culture Documents
com
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
2 x + 3 y =5 (1)
Bài 1 . Giải hệ phương trình 2
3 x − y + 2 y =
2
4 (2)
Lời giải.
5 − 3y 5 − 3y
2
3 x3 + (6 − y ) x 2 − 2 xy =
0
Bài 3 Giải hệ : 2
x − x + y =−3
PT (2) là bậc nhất với y nên Từ (2) y =−3 − x + x thay vào PT (1).
2
-
- Nghiệm (0; −3); ( −2;9)
3 x3 + (5 − y ) x 2 − 2 xy − 2 x =
0
Bài 4 a) Giải hệ : 2
x − x + y =−4
PT (2) là bậc nhất với y nên Từ (2) y =−4 − x + x thay vào PT (1).
2
-
3 x + (6 + y ) x + 2 xy =
3 2 2 2
0
b) Giải hệ : 2
x − x + y =−3
2
x 2 + y 2 + xy + 1 =
4y
Bài 6 (Thử ĐT2012) Giải hệ : .
y ( x + y )2 = 2 x 2 + 7 y + 2
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
x 4 + 2 x3 y + x 2 y 2 =2 x + 9 (1)
Bài 7. Giải hệ phương trình 2
x + 2 xy =6 x + 6 (2)
Phân tích. Phương trình (2) là bậc nhất đối với y nên ta dùng phép thế.
Lời giải.
TH 1 : x = 0 không thỏa mãn (2)
6 x + 6 − x2
TH 2 : x ≠ 0, (2) ⇔ y = thế vào (1) ta được
2x
2
6 x + 6 − x2 2 6 x + 6 − x2
x + 2x
4 3
+ x =
2x + 9
2x 2x
(6 x + 6 − x 2 ) 2 x = 0
⇔ x + x (6 x + 6 − x ) +
4 2 2
= 2 x + 9 ⇔ x( x + 4)3 = 0 ⇔
4 x = −4
17
Do x ≠ 0 nên hệ phương trình có nghiệm duy nhất −4;
4
Chú ý.: Hệ phương trình này có thể thế theo phương pháp sau:
x 2 + 6 x + 6 2
( x 2 + xy )2 = 2x + 9
=2x + 9
- Hệ ⇔ ⇔
2
x2 + 6 x + 6
= x + xy
2
2 x + 6x + 6
2
2 x + xy = 2
- Phương pháp thế thường là công đoạn cuối cùng khi ta sử dụng các phương pháp khác
x( x + y + 1) − 3 = 0
3
Bài 8 (D – 2009 ) Giải hệ : 5 . Từ (1) thế x + y = − 1 và thay vào PT (2).
( x + y ) − x 2 + 1 =
2
0 x
x 2 + y 2 + 2( x + y ) =7
Bài 9 Giải hệ :
y ( y − 2 x) − 2 x = 10
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
* Cơ sở phương pháp. Kết hợp 2 phương trình trong hệ bằng các phép toán: cộng, trừ, nhân, chia ta thu
được phương trình hệ quả mà việc giải phương trình này là khả thi hoặc có lợi cho các bước sau.
* Nhận dạng. Phương pháp này thường dùng cho các hệ đối xứng loại II, hệ phương trình có vế trái đẳng
cấp bậc k.
x − 5 y + 4 =
2
0
Bài 1 Giải hệ phương trình
y − 5 x + 4 =
2
0
2
y +2
3 y = 2
x
Bài 2. Giải hệ phương trình 2
3 x = x + 2
2
y
Lời giải.
- ĐK: xy ≠ 0
3 x 2=
y y2 + 2 (1)
- Hệ ⇔ 2 . Trừ vế hai phương trình ta được
3 y =
x x2 + 2 (2)
x − y = 0
3 x 2 y − 3 xy 2 =y 2 − x 2 ⇔ 3 xy ( x − y ) + ( x − y )( x + y ) =0 ⇔
3 xy + x + y =0
Lời giải.
1 1
- ĐK: x≥ ,y≥ .
2 2
1 1 1 1
- Trừ vế hai pt ta được − + 2− − 2− =
0
x y y x
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
1 1
2− − 2 −
y− x y x y−x y−x
⇔ + =
0⇔ + =
( )
0
xy 1 1 xy x+ y 1 1
2− + 2− xy 2 − + 2 −
y x y x
1 1
- TH 1. y−x=0⇔ y= x thế vào (1) ta được + 2− =2
x x
1
- =
Đặt t , t > 0 ta được
x
2 − t ≥ 0 t ≤ 2
2 − t2 = 2 − t ⇔ ⇔ 2 ⇔ t =1⇒ x =1
2 − t =4 − 4t + t t − 2t + 1 =0
2 2
và y = 1
1 1
+ =
0 . TH này vô nghiệm do ĐK.
( )
- TH 2.
xy x+ y 1 1
xy 2 − + 2 −
y x
Vậy hệ có nghiệm duy nhất (1; 1)
x 2 + 2 xy − y 2 = 2
Bài 5 Giải hệ phương trình: 2
x + xy + y =
2
3
3 x + 5 xy − 4 y =
2 2
38
Bài 3. Giải hệ phương trình 2
5 x − 9 xy − 3 y =
2
15
Phân tích. Đây là hệ phương trình có vế trái đẳng cấp bậc hai nên ta sẽ cân bằng số hạng tự do và
thực hiện phép trừ vế.
Lời giải.
45 x 2 + 75 xy − 60 y 2 = 570 2 2
- Hệ ⇔ ⇒ −145 x + 417 xy + 54 y =0
190 x 2 − 342 xy − 114 y 2 = 570
1 145
- Giải phương trình này ta được y= x, y = − x thế vào một trong hai phương trình của
3 18
hệ ta thu được kết quả (3;1); ( −3; −1)
* Chú ý
- Cách giải trên có thể áp dụng cho pt có vế trái đẳng cấp bậc cao hơn.
- Cách giải trên chứng tỏ rằng hệ phương trình này hoàn toàn giải được bằng cách đặt=y tx, x ≠ 0
=
hoặc đặt x ty, y ≠ 0 .
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
3 x 2 + 2 xy + y 2 =
11
Bài 4. Tìm các giá trị m để hệ 2 có nghiệm.
x + 2 xy + 3 y =17 + m
2
y 2 = 11
y 2 = 11
- TH 1. x = 0⇒ 2 ⇔ 2 m + 17
3 y = m + 17 y =
3
m + 17
Vậy hệ có nghiệm x =0 ⇔ =11 ⇔ m =16
3
3 x 2 + 2tx 2 + t 2 x 2 =11
- TH 2. x ≠ 0 , Đặt y = tx . Hệ ⇔
x + 2tx + 3t x = 17 + m
2 2 2 2
2 11
x =
(3 + 2t + t ) x =
2 2
11 3 + 2t + t 2
⇔ ⇔
(1 + 2t + 3t ) x = 17 + m
2 2
(1 + 2t + 3t 2 ). 11
= 17 + m
3 + 2t + t 2
2 11
x =
⇔ 3 + 2t + t 2
(m − 16)t 2 + 2(m + 6)t + 3m + 40 =
0 (*)
11
- Ta có > 0, ∀t nên hệ có nghiệm ⇔ pt (*) có nghiệm. Điều này xảy ra khi và chỉ khi
3 + 2t + t 2
m = 16 hoặc m ≠ 16, ∆=' (m + 6) 2 − (m − 16)(3m + 40) ≥ 0
⇔ 5 − 363 ≤ m ≤ 5 + 363
m −1
Lời giải.
5 x 2 + 2 xy − y 2 ≥ 3
- Nhân 2 vế của bpt thứ hai với -3 ta được 1
−6 x − 6 xy − 3 y ≥ −3 −
2 2
m −1
1 1
Cộng vế hai bpt cùng chiều ta được − x − 4 xy − 4 y ≥ − ⇔ ( x + 2 y)2 ≤
2 2
-
m −1 m −1
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
1
- Điều kiện cần để hệ bpt có nghiệm là > 0 ⇔ m >1
m −1
5 x 2 + 2 xy − y 2 =
3
- Điều kiện đủ. Với m > 1 . Xét hệ pt 2 (II)
2 x + 2 xy + y 2
=
1
- Giả sử ( x0 ; y0 ) là nghiệm của hệ (II). Khi đó
5 x 2 + 2 x0 y0 − y02 ≥ 3
5 x02 + 2 x0 y0 − y02 =
3 0
2 ⇒ 2 m
0 + + = 2 x0 + 2 x0 y0 + y0 ≤
2 2
2 x 2 x y y 1
m −1
0 0 0
- Phân tích. Các biểu thức trong ngoặc có dạng a + b và a – b nên ta chia hai vế pt thứ nhất cho 3x
và chia hai vế pt thứ hai cho 7y .
Lời giải.
- ĐK: x ≥ 0, y ≥ 0, x + y ≠ 0 .
- Dễ thấy x = 0 hoặc y = 0 không thỏa mãn hệ pt. Vậy x > 0, y > 0
1 2 2 4 2 1 2 2
1 + = 2 = + + =1 (1)
x + y 3x 3x 7y 3x 7y
- Hệ ⇔ ⇔ ⇔
1−
= 1 −2 2= 1
1 4 2 2 2 4 2
= −
x + y x + y 3x 7y x + y
7y 3x 7y
1 2 2 1 2 2 1
- Nhân theo vế hai pt trong hệ ta được + − =
3x 7 y 3 x 7y x + y
y = 6x
1 8 1
⇔ − = ⇔ 7 y − 38 xy − 24 x =0 ⇔
2 2
4
3x 7 y x + y y = − x
7
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
- TH 1. y = 6x thế vào pt (1) ta được
1 2 11 + 4 7 22 + 8 7
+ =1 ⇔ x = ⇒y=
3x 21x 21 7
4
- TH 2. y = − x không xảy ra do x > 0, y > 0 .
7
11 + 4 7 22 + 8 7
- Vậy hệ pt có nghiệm duy nhất ( x; y ) = ; .
21 7
=a + b m = m + n 2a
- Chú ý. Hệ phương trình có dạng ⇔ . Trong trường hợp này, dạng thứ
=a − b n =m − n 2 b
nhất có vế phải chứa căn thức nên ta chuyển về dạng thứ hai sau đó nhân vế để mất căn thức.
a n
= m+
bx px + qy
- Tổng quát ta có hệ sau:
c n
= m+
dy px + qy
x 2 ( y + z )=2 2 2 2
(3 x + x + 1) y z
2 2 2 2 2
Bài 7. Giải hệ phương trình y ( z + x )= (4 y + y + 1) z x
z 2 ( x + y )=
2 2 2 2
(5 z + z + 1) x y
- Phân tích. Nếu chia hai vế của mỗi phương trình cho x 2 y 2 z 2 thì ta được hệ mới đơn giản hơn.
y = 0 z = 0
TH 1. xyz = 0 . Nếu x = 0 thì hệ ⇔ y z = 0⇔
2 2
- hoặc
=z t, t ∈ =
y t, t ∈
- Tương tự với y = 0 và z = 0 ta thu được các nghiệm là (0;0; t ), (0; t ;0), (t ;0;0), t ∈
TH 2. xyz ≠ 0 . Chia hai vế của mỗi pt trong hệ cho x y z ta được
2 2 2
-
1 1 2 1 1
+ =3 + + (1)
z y x x
2
2
1 1 1 1
+ =4 + + (2) . Cộng vế 3 phương trình của hệ ta được :
x z y 2
y
2
1 + 1 =5 + 1 + 1
y x
(3)
z 2
z
2 2 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
z + y + x + z + y + x = 12 + x + y + z + 2 + 2 + 2
x y z
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
1 1 1
1 1 1 1 1 1
2 x + y + z = 4 (4)
⇔ + + − + + − 12 =0 ⇔
x y z x y z 1 1 1
x + y + z =−3 (5)
2
1 1 1 9 9
- Từ (4) và (1) ta có 4 − = 3 + + 2 ⇔ =13 ⇔ x =
x x x x 13
3 9
- Tứ (4) và (2) ta có y = . Từ (4) và (3) ta có z =
4 11
5 5
- Tương tự, từ (5), (1), (2), (3) ta có x =− , y= −1, z =
− .
6 4
- Vậy hệ có tập nghiệm là
9 3 9 5 5
S= (t ;0;0); (0; t ;0); (0;0; t ); ; ; ; − ; −1; − , t ∈
13 4 11 6 4
- Nhận xét. Qua ví dụ trên ta thấy: từ một hệ phương trình đơn giản, bằng cách đổi biến số (ở trên là
phép thay nghịch đảo) ta thu được một hệ phức tạp. Vậy đối với một hệ phức tạp ta sẽ nghĩ đến phép
đặt ẩn phụ để hệ trở nên đơn giản.
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
* Cơ sở phương pháp. Phân tích một trong hai phương trình của hệ thành tích các nhân tử. Đôi khi cần kết
hợp hai phương trình thành phương trình hệ quả rồi mới đưa về dạng tích.
xy + x − 2 =0 (1)
Bài 1 (Khối D – 2012) Giải hệ
2 x − x y + x + y − 2 xy − y =
3 2 2 2
0 (2)
ĐK: x ≥ 1, y ≥ 0
(1) ⇔ y ( x + y ) + ( x + y ) = x 2 − y 2 ⇔ ( x + y )( y + 1 − x + y ) = 0
TH 1. x+ y=
0 (loại do x ≥ 1, y ≥ 0 )
TH 2. 2 y + 1 − x = 0 ⇔ x = 2 y + 1 thế vào pt (2) ta được
(2 y + 1) 2 y − y 2 y = 4 y + 2 − 2 y ⇔ ( y + 1) 2 y = 2( y + 1)
y +1= 0 y = −1
⇔ ⇔ . Do y ≥ 0 ⇒ y =2 . Vậy hệ có nghiệm ( x; y ) = (5;2)
2 y = 2 y = 2
- Chú ý. Do có thể phân tích được thành tích của hai nhân tử bậc nhất đối y (hay x) nên có thể giải pt
(1) bằng cách coi (1) là pt bậc hai ẩn y (hoặc x).
1 1
x − = y − (1)
Bài 3. (A – 2003) Giải hệ phương trình x y
2 =
y x +1
3
(2)
- Phân tích. Từ cấu trúc của pt (1) ta thấy có thể đưa (1) về dạng tích.
Lời giải.
1 1 x− y 1
ĐK: xy ≠ 0 . (1) ⇔ x − y − + =0⇔ x− y+ = 0 ⇔ ( x − y ) 1 + = 0
x y xy xy
−1 ± 5
TH 1. x= y thế vào (2) ta được x 3 − 2 x + 1 = 0 ⇔ x = 1 hoặc x = (t/m)
2
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
1 1
TH 2. 1 + = 0⇔ y= − thế vào (2) ta được
xy x
1 1 3
x 4 + x + 2 = 0 ⇔ ( x 2 − )2 + ( x + )2 + = 0 .
2 2 2
PT này vô nghiệm.
−1 + 5 −1 + 5 −1 − 5 −1 − 5
Vậy tập nghiệm của hệ là S = (1;1); ; ; ;
2 2 2 2
1 1
x − 3 =y − 3 (1)
Bài 3. (Thi thử GL) Giải hệ phương trình x y
( x − 4 y )(2 x − y + 4) =−36
(2)
Lời giải.
x= y
( y − x)( y 2 + xy + x 2 )
⇔ y 2 + xy + x 2
1 1
x − 3 =y − 3 ⇔ ( x − y ) =
x y xy3 3 = −1
x3 y 3
x = −6
TH 1. x= y thế vào pt thứ hai ta được x 2 + 4 x − 12 =0 ⇔
x=2
y 2 + xy + x 2
TH 2. =−1 ⇒ xy < 0 .
x3 y 3
(2) ⇔ 2 x 2 + 4 y 2 − 9 xy + 4 x − 16 y =
−36 ⇔ 2( x + 1) 2 + 4( y − 2) 2 − 9 xy =
−18
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
⇔ ( x + y ) ( x + y ) 2 − 16 − 2 xy ( x + y − 4) =
0
⇔ ( x + y − 4) [ ( x + y )( x + y + 4) − 2 xy ] =
0
x =−3 ⇒ y =7
TH 1. x+ y−4=0 thế vào (2) ta được x 2 + x − 6 = 0 ⇔
x =2 ⇒ y =2
TH 2. ( x + y )( x + y + 4) − 2 xy = 0 ⇔ x 2 + y 2 + 4( x + y ) = 0 vô nghiệm do ĐK
y + xy − 2 1
⇔ ( x − y) + =0 (3)
xy + ( x − y )( xy − 2) + y x+ y
4 4
- Từ PT (2) ta có y + xy = x 2 − x + = ( x − 1) 2 + x + 1 + −2≥ 2
x +1 x +1
y + xy − 2 1 0,25
⇒ + >0
xy + ( x − y )( xy − 2) + y x + y
1 + 17
- Kết hợp với điều kiện ta có x = 1 , x =
2
0,25
1 + 17 1 + 17
- KL: Vậy hệ đã cho có hai nghiệm (x; y) là : (1; 1); ;
2 2
5 x y − 4 xy + 3 y − 2( x + y ) =
2 2 3
0 (1)
Bài 6 (A – 2011 ) Giải hệ PT :
xy ( x + y ) + 2 = ( x + y )
2 2 2
(2)
xy = 1
HD : Biến đổi PT (2) thành tích ta có .
x + y =
2 2
2
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
1
- TH1: y = thay vào PT (1).
x
- TH 2: PT(1) ⇔ 3 y ( x + y ) + 2 x y − 4 xy − 2( x + y ) ⇔ ( xy − 1)(2 x − 4 y ) =
2 2 2 2
0
x3 − y3 = 4(4 x − y )
Bài 7 (Thử GL 2012) Giải hệ :
2 2
1 + y = 5(1 + x )
HD : Từ (2) =
4 y 2 − 5 x 2 thay vào (1) ta có : x3 − y 3 = ( y 2 − 5 x 2 )(4 x − y )
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
x + y + xy =−1
Bài 1. Giải hệ phương trình 2
x + y − xy =
2
7
Lời giải.
Đây là hệ đối xứng loại I đơn giản nên ta giải theo cách phổ biến.
( x + y ) + xy = −1
Hệ ⇔
( x + y ) − 3 xy =
2
7
x + y = S + P = −1 S = 1, P = −2
( ∃x, y ⇔ S 2 ≥ 4 P ) ta được
S
Đặt 2 ⇔
xy = P S − 3P = 7 S = −4, P = 3
S =
1 x + y =1 x =−1, y =2
TH 1. ⇒ ⇔
P =−2 xy =−2 x =2, y =−1
x + y =
1
Bài 2 (D – 2004 )Tìm m để hệ có nghiệm :
x x + y y =
1 − 3m
x2 + y 2 + x + y = 18
Bài 4. Giải hệ phương trình
xy ( x + 1)( y + 1) =
72
Phân tích. Đây là hệ đối xứng loại I
- Hướng 1. Biểu diễn từng pt theo tổng x + y và tích xy
- Hướng 2. Biểu diễn từng pt theo x 2 + x và y 2 + y . Rõ ràng hướng này tốt hơn.
Lời giải.
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
2 1
( x + x) + ( y + y ) =
2 2
x +=x a , a ≥ −
18 4
Hệ ⇔ 2 . Đặt ta được
( x + x)( y + y ) =
2
72 y 2 += 1
y b, b ≥ −
4
a + b= 18 a= 6, b= 12
⇔
=
ab 72 = =
a 12, b 6
a = 6 x 2 + x =6 x =2, x =−3
TH 1. ⇒ 2 ⇔
b = 12 y + y = 12 y = 3, y = −4
x = 3, x = −4
TH 2. Đổi vai trò của a và b ta được . Vậy tập nghiệm của hệ là
y = 2, y = −3
S= {(2;3); (2; −4); (−3;3); (−3; −4); (3;2); (−4;2); (3; −3); (−4; −3)}
Nhận xét. Bài toán trên được hình thành theo cách sau
a + b =18
- Xuất phát từ hệ phương trình đơn giản (I)
ab = 72
1) Thay a =x 2 + x, b =y 2 + y vào hệ (I) ta được hệ
x2 + y 2 + x + y = 18
(1) đó chính là ví dụ 2.
xy ( x + 1)( y + 1) =
72
1 1
4) Thay a= x+ ,b= y + vào hệ (I) ta được hệ
x y
( x + y ) xy + x + y =18 xy
(4) 2
( x + 1)( y + 1) =
2
72 xy
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
a. Như vậy, với hệ xuất (I), bằng cách thay biến ta thu được rất nhiều hệ pt mới.
a + b = 7
b. Thay hệ xuất phát (I) bằng hệ xuất phát (II) 2 và làm tương tự như trên ta lại
a − b 2
= 21
thu được các hệ mới khác. Chẳng hạn :
6) Thay a=x2 + y 2 , b =xy vào hệ (II) ta được hệ
x + y + xy =
2 2
7
(6) 4
x + y + x y =
4 2 2
21
1 1
7) Thay a= x+ ,b= y + vào hệ (II) ta được hệ
x y
1 1
x + y + x + y =7
(7)
x2 − y 2 + 1 − 1 = 21
x2 y 2
1 x
8) Thay a=
x+ , b =vào hệ (II) ta được hệ
y y
xy + x + 1 =7y
(8)
( xy + 1) + x =
2 2
21 y 2
1
9) Thay a =+ x y, b = vào hệ (II) ta được hệ
y
( x + y ) y + 1 = 9y
(9)
( x + y − 2) y − 21 y =
2 2 2
1
1 1
x + x + y + y =5
Bài 5 (D – 2007 ) Tìm m để hệ có nghiệm : .
1 1
x + + y + = 15m − 10
3 3
x3 y3
1 Điều kiện a ; b ≥ 2
a= x +
x
Đặt ẩn phụ a + b =5
b= y + 1 Ta có hệ
a − 3a + b − 3b= 15m − 10
3 3
y
Bài 6 Giải hệ phương trình :
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
2 2 x + y =3 − 2 x − y 3 x − y = x − y
a) (CĐ – 2010 ) b) (B – 2002)
x − 2 xy − y = x + y = x+ y+2
2 2
2
x − 2 y = 2 − x + 2 y
c) 3 d)
4 − 2 x − 2 y + 4 = 1
Bài 7 (Sát hạch khối 10 năm 2012) Giải hệ :
3 x3 + (6 − y ) x 2 − 2 xy − 18 =
0 2 x3 + (6 − y ) x 2 − 3 xy − 18 =
0
a) b) 2
x − x + y =−3 x + x + y =−7
2
x( x + 2)(3 x − y ) − 18 = 0 =a x( x + 2)
a) Hệ ⇔ ⇒ Đặt Nghiệm x= 1; − 3
x ( x + 2) − (3 x + y ) =0 =
b 3 x − y
x( x + 3)(2 x − y ) − 18 = 0 =a x( x + 3)
b) Hệ ⇔ ⇒ Đặt ⇒ Nghiệm
x ( x + 3) − (2 x + y ) =0 =
b 2 x − y
x( x + y + 1) − 3 =0
Bài 8 (D – 2009 ) Giải hệ phương trình : 5
( x + y ) − x 2 + 1 =
2
0
1
x + y + 1 − 3. =0
x 1
- ĐK. x ≠ 0 . Hệ ⇔ 2 Đặt x + y= a, = b ta được hệ :
( x + y ) 2 − 5. 1 + 1 = x
0
x
a= 2, b= 1 x= y= 1
a + 1 − 3b = 0 a = 3b − 1
2 ⇔ ⇔ 1 1⇒ 3
a − =5b + 1 0 (3b − 1) − =
2 2
5b + 1 0
2
a = , b = x = 2, y = −
2 2 2
2 5
x + y + x y + xy + xy = −
3 2
4
Bài 9 (A – 2008) Giải hệ phương trình :
x 4 + y 2 + xy (1 + 2 x) = 5
−
4
2 5
( x + y ) + xy ( x 2
+ y + 1) =−
4 x2 + y =
a
- Hệ ⇔ . Đặt ta được :
( x + y ) + xy = 5 xy = b
2 2
−
4
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
5 5
a + b ( a + 1) =− a 2
− a − ab =0 a =0, b =−
4⇔ 4
5 ⇔
b = − −a 2
a 2 + b =− 5 a =− 1 , b =− 3
4
4 2 2
3 3 5 3 25
- Vậy tập nghiệm của hệ pt là S = 1; − ; ;−
2 4 16
x 2 + y 2 + 2( x + y ) = 7
Bài 10 Giải hệ phương trình :
y ( y − 2 x) − 2 x = 10
x 2 + y 2 + 2( x + y ) =7 ( x + 1) 2 + ( y + 1) 2 =9
- Hệ ⇔ .
y ( y − 2 x) − 2 x = ( y − x) − ( x + 1) =
2 2
10 9
a 2 + b 2 =9
- Đặt a = x + 1, b = y + 1 ⇒ b − a = y − x ta được hệ
(b − a ) − a =
2 2
9
⇒ a 2 + b2 =
(b − a ) 2 − a 2 ⇔ a 2 =
−2ab ⇔ a =
0 hoặc a = −2b
x 2 + 2 xy + 4 x + 2 y + 3 =0 ⇔ ( x + 1)( x + 2 y + 3) =0
x + y − xy = 3
Bài 11 (A – 2006) Giải hệ phương trình :
x + 1 + y + 1 =4
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
=b 3=x 3
⇔ ⇒ (thỏa mãn đk)
=a 6=y 3
x + y =
8
Bài 12 (Thử ĐT2010) Giải hệ phương trình: . Bình phương cả 2 PT.
2 2
x + 9 + y + 9 =
10
2 1 1
x + 2 + y + 2 =
2
2 7
x y
Bài 13 (Thử GL 2012) Giải hệ :
6 + 1 = −1
x + y xy
1 1
- PT (1) ⇔ ( x + )2 − 2 + ( y + )2 − 2 = 2 7
x y
x+ y 1 1
- PT (2) ⇔ 6 + =−( x + y ) ⇔ ( x + ) + ( y + ) =−6 Ta có
xy x y
a + b =−6
2
a − 2 + b − 2 =
2
2 7
y ( x − 7) + x + 1 =0
Bài 14 (ĐT 2011) Giải hệ : . Lần lượt chia cho y; y và đặt ẩn phụ.
2
2 2
21y − x = ( xy + 1)
2
xy + x + 1 =7y
. Lần lượt chia cho y; y và đặt ẩn phụ.
2
Bài 15 (B – 2009 ) Giải hệ :
x y + xy + 1 =
2 2 2
13 y
x 2 + y 2 + xy + 1 =
4y
Bài 16 (Thử ĐT2012) Giải hệ : Chia 2 vế của 2 PT cho y và đặt ẩn phụ.
y ( x + y )2 = 2 x 2 + 7 y + 2
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
* Cơ sở phương pháp. Nếu f ( x) đơn điệu trên khoảng (a; b) và x, y ∈ (a; b) thì :
f ( x=
) f ( y) ⇔ =
x y
Bài 1 Giải các HPT sau :
x3 + x = y 3 + y x5 + x = y 5 + y
a) b)
x + y = x + y =
2 2 2 2
2 2
x5 − 5 x = y 5 − 5 y (1)
Bài 2 Giải hệ phương trình : 2
x + y 2 = 1 (2)
x3 − 3 x = y 3 − 3 y (1)
Bài 3. Giải hệ phương trình 2
x + y 2 = 1 (2)
Phân tích. Ta có thể giải hệ trên bằng phương pháp đưa về dạng tích. Tuy nhiên ta muốn giải hệ này
bằng phương pháp sử dụng tính đơn điệu của hàm số. Hàm số f (t )= t 3 − 3t không đơn điệu trên toàn
trục số, nhưng nhờ có (2) ta giới hạn được x và y trên đoạn [ −1;1] .
Lời giải.
Từ (2) ta có x 2 ≤ 1, y 2 ≤ 1 ⇔ x, y ∈ [ −1;1]
Hàm số f (t )= t 3 − 3t có f '(t =
) 3t 2 − 3 < 0, ∀t ∈ (−1;1) ⇒ f (t ) nghịch biến trên đoạn
2
x= y= ± .
2
2 2 2
2
Vậy tập nghiệm của hệ là S = ; ; − ; −
2 2 2 2
Nhận xét. Trong TH này ta đã hạn chế miền biến thiên của các biến để hàm số đơn điệu trên đoạn đó.
x3 = −3 x + y ( y 2 + 3)
(1)
Bài 4 Giải hệ phương trình:
y ( y 2 + 1) + x + y 2 + x + 2 − 5 =0 (2)
PT (1) ⇔ x + 3 x = y + 3 y
3 3
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
1 1
x − x = y − y (1)
Bài 5 (A – 2003) Giải hệ :
2=
y x +1
3
(2)
1 1
- Xét hàm số f (t ) =t − (t ≠ 0) ⇒ f '(t ) =1 + 2 > 0 nên hàm số đồng biến.
t t
- Từ (1) ⇒ f ( x=
) f ( y) ⇒ =x y
−1 ± 5
- Thay vào (2) có nghiệm x = 1;
4
1 1
x − 3 =y − 3 (1)
Bài 6 (Thử GL) Giải hệ phương trình x y .
( x − 4 y )(2 x − y + 4) =−36
(2)
1 3
- Xét hàm số f (t ) =t − 3
(t ≠ 0) ⇒ f '(t ) =1 + 4 > 0 nên hàm số đồng biến.
t t
- Từ (1) ⇒ f ( x=) f ( y) ⇒ =
x y
- Thay vào (2) có nghiệm x= 2; −6 . vậy hệ có nghiệm (2;2); ( −6; −6) .
x3 − 3 x = ( y − 1)3 − 9( y − 1) (1)
Bài 7 (Thi HSG tỉnh Hải Dương 2012)
1 + x − 1= y −1 (2)
2
1 1 2
Từ phương trình (2) ⇒ ( x − ) + ( y + ) =
2
- 1 nên
2 2
−3 1 −1 3
≤ x − 1 ≤ ; và ≤ y +1 ≤
2 2 2 2
- (1) ⇔ ( x − 1) − 12( x − 1) = ( y + 1)3 − 12( y + 1) nên xét f (t =
3
) t 3 − 12t trên
−3 3
[ ; ]
2 2
- Chỉ ra f(t) nghịch biến. Có f ( x − 1) = f ( y + 1) ⇒ x − 1 = y + 1
1 −3 3 −1
- Nghiệm ( x; y ) = ( ; ); ( ; )
2 2 2 2
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
(4 x 2 + 1) x + ( y − 3) 5 − 2 y =
0 (1)
Bài 9. (A – 2010) Giải hệ phương trình 2
4 x + y 2 + 2 3 − 4 x = 7 (2)
Lời giải.
2
- (1) ⇔ (4 x + 1)2 x + (2 y − 6) 5 − 2 y = 0
( ) ( )
2 3
⇔ (2 x ) + 1 (2 x ) = 5 − 2 y + 1 5 − 2 y ⇔ (2 x ) + 2 x =
2 3
5 − 2y + 5 − 2y
⇔ (2 x) = f ( 5 − 2 y ) với f (t )= t 3 + t . f '(t=
) 3t 2 + 1 > 0, ∀t ∈ ⇒ (t ) ĐB
2
5 − 4x
trên . Vậy f (2 x ) = f ( 5 − 2 y ) ⇔ 2 x = 5 − 2y ⇔ y = ,x ≥ 0
2
2
2 5 − 4x
2
4x +
2
- Thế vào pt (2) ta được + 2 3 − 4 x − 7 = 0 ⇔ g ( x) = 0
2
2 5 − 4x
2
3
- Với g ( x) = 4 x + + 2 3 − 4 x − 7, x ∈ 0; . CM hàm g(x) nghịch biến.
4
2
1
- Ta có nghiệm duy nhất x = ⇒y=2
2
Bài 10.(Thi thử ĐT 2011) Tìm các giá trị của m để hệ phương trình sau có nghiệm
x 3 − y 3 + 3 y 2 − 3 x − 2 =0
2
x + 1 − x − 3 2 y − y + m =
2 2
0
Lời giải.
- Điều kiện. −1 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 2
(1) ⇔ x 3 − 3 x = ( y − 1)3 − 3( y − 1)
x, y − 1∈ [ −1;1] nên f ( x) = f ( y − 1) ⇔ x = y − 1 ⇔ y = x + 1
1
Xét g ( x)= x 2 − 2 1 − x 2 , x ∈ [ −1;1] , g '( x)= 2 x 1 +
1 − x2
g '( x) = 0 ⇔ x = 0 . g (0) =−2, g (±1) =1
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
x5 + xy 4 = y10 + y 6
(1)
Bài 11 (Thử ĐT 2012) Giải hệ : .
4 x + 5 + y 2 + 8 = 6 ( 2)
TH1 : Xét y = 0 thay vào hệ thây không thỏa mãn.
x x
TH2 : Xét y ≠ 0 , chia 2 vế của (1) cho y 5 ta được ( )5 + = y 5 + y (3)
y y
- Xét hàm số f (t ) = t + t ⇒ f '(t ) = 5t + 1 > 0 nên hàm số đồng biến.
5 4
x x
- Từ (3) ⇒ f ( ) = f ( y ) ⇒ = y ⇒ x = y 2
y y
- Thay vào (2) ta có PT 4 x + 5 + x + 8 = 6 ⇒ x = 1 . Vậy hệ có nghiệm
( x; y ) = (1;1)
2 x − 2 y = ( y − x)( xy + 2)
Bài 15. Giải hệ phương trình 2
x + y =
2
2
Phân tích. Nếu thay =
2 x + y vào phương trình thứ nhất thì ta sẽ được hđt
2 2
Lời giải.
Thay =
2 x2 + y 2 vào phương trình thứ nhất ta được
2 x − 2 y = ( y − x)( xy + x 2 + y 2 ) ⇔ 2 x − 2 y = y 3 − x 3 ⇔ 2 x + x 3 = 2 y + y 3 (1)
x + x 2 + 1 =3y
Bài 16. Giải hệ phương trình
y + y + 1 =
2
3x
Lời giải.
Trừ vế hai pt ta được
( )
x + x 2 + 1 − y + y 2 + 1 = 3 y − 3x ⇔ x + x 2 + 1 + 3x = y + y 2 + 1 + 3 y
t
f ( x) = f ( y ) với f (t ) = t + t 2 + 1 + 3t . f (t ) = 1 + + 3t ln 3 > 0, ∀∈
t2 +1
⇒ f (t ) đồng biến trên . Bởi vậy f ( x=
) f ( y) ⇔ =
x y thế vào pt thứ nhất ta được
x + x 2 + 1 = 3x ⇔ 1 = 3x ( )
x 2 + 1 − x ⇔ g (0) = g ( x)
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
Với g=
( x ) 3x ( x 2 + 1 − x= ) x
. g '( x ) 3 ln 3 ( ) x
x 2 + 1 − x + 3x 2
− 1
x +1
= 3x (
)
x 2 + 1 − x ln 3 − 2
1
> 0, ∀x ∈
x +1
do x2 + 1 − x > 0 và x2 + 1 ≥ 1
x y
=
e 2007 − 2
y −1
Bài 17. Chứng minh hệ có đúng 2 nghiệm x > 0, y > 0
=
e
y
2007 −
x
2
x −1
Lời giải.
t
Hay f ( x) = f ( y ) với f (t =
) et − , t ∈ (1; +∞) .
t −1
2
1
f '(t =
) et + > 0, t ∈ (1; +∞) ⇒ f (t ) đồng biến trên (1; +∞) .
(t 2
− 1) t − 12
Bởi vậy f ( x=
) f ( y) ⇔ =
x y thế vào pt thứ nhất ta được
x x
e x =2007 − ⇔ ex + − 2007 =0 ⇔ g ( x) =0
x2 − 1 x2 − 1
x
Với g ( x=
) ex + − 2007, x ∈ (1; +∞) . Ta có
x2 − 1
1 3 x( x 2 − 1)
g '( x=
) e − x
; g ''( x=
) e + x
> 0, ∀x ∈ (1; +∞)
( x 2 − 1) x 2 − 1 ( x 2 − 1)3 x 2 − 1
Suy ra g '( x) đồng biến trên (1; +∞) . g '( x) liên tục trên (1; +∞) và có
lim g '( x) = −∞, xlim g '( x) = +∞ nên g '( x) = 0 có nghiệm duy nhất x0 ∈ (1; +∞) và
x →1+ →+∞
g '( x) > 0 ⇔ g '( x) > g '( x0 ) ⇔ x > x0 . g '( x) < 0 ⇔ 1 < x < x0
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
Từ BBT của g ( x) ta suy ra pt g ( x) = 0 có đúng 2 nghiệm x ∈ (1; +∞) .
Vậy hệ phương trình đã cho có đúng 2 nghiệm dương.
Lời giải.
1 −t
f '(t )= − 1= = 0 ⇔ t= 0 ∈ (−1; +∞) ⇒ f (t ) ĐB trên (−1;0) và NB trên
1+ t 1+ t
(0; +∞)
TH 1. x, y ∈ (−1;0) hoặc x, y ∈ (0; +∞) thì f ( x=
) f ( y) ⇔ =
x y
Thế vào pt (2) ta được x= y= 0 (không thỏa mãn)
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC
Website:tailieumontoan.com
x 2 − 2 x − 1 + 3 x3 − 14 = x − 2
x 2 − 2 x − 1 ≥ 0 x 2 − 2 x − 1 ≥ 0
Ta có : ⇔ 2 ⇔ x2 − 2 x − 1 = 0 ⇔ x = 1 ± 2
x − 14 ≤ x − 2
3 2
x − 2 x − 1 ≤ 0
Liên hệ tài liệu word môn toán zalo và SĐT: 039.373.2038 TÀI LIỆU TOÁN HỌC