‫‪Available online at http://jgu.garmian.edu.

krd‬‬

‫‪Journal of University of Garmian‬‬

‫‪https://doi.org/10.24271/garmian.1006‬‬

‫وهی ڕووناكبیری‌ كىردیدا‬

‫ئهحمد مىختار جاف له‌ بسووتنه‌ ‌‬
‫ڕۆ ڵی شیعری‌ ‌‬

‫‪2‬‬
‫مهجید‬
‫یهق ‌‬ ‫مهحمىد‪‌ ‌, 1‬‬
‫سهردار فا ‌‬ ‫مهجید ‌‬
‫فا ‌زیل ‌‬
‫بهش ی وىردی‬‫‪‌ 1‬ساهيۆی ضلێماوی‪ ،‬وۆلێژی سمان‪‌ ،‬‬
‫بهش ی وىردی‬
‫جیهوان ‪‌ ،‬‬
‫مزۆڤایه ‌‬
‫‌‬ ‫‪ 2‬ساهيۆی گه‌رمیان‪‌،‬وۆلێژی سمان و ساوطخه‌‬

‫پىخته ‌‬
‫‌‬
‫‪Article Info‬‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‌‬ ‫بشووجىه ‌‬
‫‌‬ ‫ئه خمذ مىخخار جاف له‌‬ ‫یػاوی(ڕۆڵی غیعزی‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫هههاوه‬
‫وٍیه ‌‬ ‫ئهم ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬
‫‌‬
‫‪Received: January, 2019‬‬
‫‌‬
‫بخاجه‬ ‫دٍبی‬
‫ئه ‌‬
‫یهوی ‌‬ ‫ڵذٍداث ساراوٍ‌ و چه‌مً و مێژووی‌ ڕووهاهبیری‌ ‌‬
‫وٍوى دیاردٍ‌ ‌‬ ‫َه ‌و ‌‬
‫وىردیذا)یه‪‌ ‌ ،‬‬
‫‪Revised:February,2019‬‬
‫‪Accepted:April,2019‬‬
‫خمهد مىخخار جاف ‪ ،)1935-1898 /‬هه‌ضیما و‬ ‫(ئه ‌‬ ‫ئهو غیعزاهه‌ی ‌‬ ‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫بهرباص و ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬ ‫‌‬
‫وٍ‪‌ .‬‬
‫جه ‌‬
‫یارهزدووٍ ‌‬
‫‌‬ ‫گهلی وىردی َىغ‬ ‫وٍ ‌‬ ‫لهڕێیاهه‌ ‌‬
‫ێىٍ دیارٍ‌‌‪‌ ،‬‬
‫جمههذی ڕووهاهبیریان پ ‌‬ ‫یبه ‌‬‫جا ‌‬
‫ههم‬
‫یه ‌‬
‫بهش ی ‌‬‫یه ‪‌ :‬‬ ‫یىٍ ‌‬
‫بهم غ ‌‬ ‫ێىهاجىوٍ‌‪‌ ،‬‬
‫‌‬ ‫ێػهوی و دوو به‌ ع و ئه‌هجامێً پ‬ ‫لهپ ‌‬ ‫هه ‌‬‫وٍ ‌‬‫پالوی ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬
‫‪Keywords‬‬ ‫بههاوهیػاوی‬‫دووٍ‌م ‌‬
‫بهش ی ‌‬ ‫وٍ‌‪‌ ،‬‬‫جه ‌‬‫بههاوهیػاوی (ساراوٍ‌ و چه‌مً و مێژووی‌ ڕووهاهبیری‌)‪ ،‬ڕووهىزاوٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ڕووناكبیری‪ ،‬ىۆشیاركردنووهی‬ ‫ێرٍدا‬
‫وٍ‪ ،‬ل ‌‬
‫جه ‌‬ ‫ی‬
‫وٍی ڕووهاهبیر ‌ وىردیذا)‪ ،‬ڕووهىزاوٍ‌ ‌‬ ‫بشووجىه ‌‬
‫‌‬ ‫خمهد مىخخار جاف له‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ی‬
‫(ڕۆڵی غیعز ‌ ‌‬
‫كۆموڵگا‪ ،‬پێشكووتن‪ ،‬ئازاد ی‪،‬‬
‫ڕهخنوگرتن ‪.‬‬ ‫ڵهحی ڕووهاهبیرییان‬ ‫خهض ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫خمهد مىخخار جاف‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫یعزٍواوی ‌‬
‫ضهر هاوٍ‌ڕۆوی غ ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫جیػً خزاوٍ‌ ‌‬
‫دٍضتی َێىاون‌‪‌ .‬‬ ‫به ‌‬
‫هه ‌‬‫وٍ ‌‬‫ههج ‌ىێژیىه‌ ‌‬
‫جهڕو ‌و ‌‬‫هجامهوان خزاوهه‌ ‌‬
‫‌‬ ‫لهوۆجاییذا ‌‬
‫ئه‬ ‫لهخۆگزجىوٍ‌‪‌ ،‬‬ ‫‌‬

‫‪Corresponding Author‬‬
‫‪Fazil.Majid@univsul.edu.iq‬‬

‫ێشهكی‬
‫‪:‬پ ‌‬
‫یهحی و خ ‌ىێىذن و‬ ‫جهوا ‌‬
‫هه ‌‬
‫لهی ‌‬‫ضه ‌‬
‫مه ‌‬
‫له ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫بياجه ‌‬
‫ۆغیار ‌‬ ‫‌‬ ‫ۆمهڵگا َ‬‫و ‌‬ ‫خمهد‬‫ئه ‌‬‫ی ‌‬‫له ‌ژ ‌ێز هاوهیػاوی ڕۆڵی غیعز ‌‬ ‫هه ‌‬‫وەیە‪‌ ،‬‬
‫ئهم ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬ ‫‌‬
‫هذییهواوی ڕووهاهبیرییه‌‪‌ .‬‬
‫جمه ‌‬ ‫یبه ‌‬
‫مياهه ع له‌ جا ‌‬
‫ئهم چه‌ ‌‬ ‫هه ‌‬‫ساهیاری‪‌ ،‬‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‌ دا ‌‬
‫یه‪ ،‬ج ‌ىێژیىەوەیەهە‌‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫مىخخار جاف له‌‬
‫یڕٍ ‌و‬
‫په ‌‬ ‫وٍضفی غیياریمان ‌‬ ‫یهدا ڕێباسی‌ مێژووی‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫لهم ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ڵهحی ڕووهاهبیرییان‬ ‫خهض ‌‬
‫هه ‌‬ ‫لهو غیعزاهه‌ی ‌‬ ‫بهغێً ‌‬ ‫دٍربارٍ‌ی ‌‬ ‫‌‬
‫هزدووٍ‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫وٍی غاع ‌یر لە وۆجایی ضەدەی‬ ‫بهرئه‌ ‌‬
‫له ‌‬
‫ههیً‪‌ ،‬‬ ‫دٍ ‌‬ ‫بهدی ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬‫پ ‌‬
‫گهڕێخه‌ ‌‬
‫وٍ‪،‬‬ ‫دٍ ‌‬
‫ضهرٍ‌وی ‌‬‫جه ع ب ‌ۆ دوو َۆواری‌ ‌‬ ‫ئهم بابه‌ ‌‬ ‫َهڵبژاردوی ‌‬ ‫‌‬ ‫ئهو‬ ‫هۆسدەیەم و هیىەی یەهەمی ضەدەی بیطخەمذا ‌ژیاوە‪‌ ،‬‬
‫هامهی دهخۆراهەم‬ ‫له ‌‬ ‫ێىه ‌‬
‫یه‪ :‬به‌غ ‌‬‫وٍ ‌‬
‫ئهم ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬
‫ئهواهیؼ ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫‌‬ ‫ێػمههێؼ و داگیرواری‌ وىردضخان بىوٍ‌‬ ‫مه ع ضه‌ردٍ‌می ه ‌‬ ‫ضهردٍ‌ ‌‬
‫‌‬
‫یهوی‬ ‫گهرچی ج ‌ىێژیىەوەیەوی‪ ،‬جا ڕادٍ‌ ‌‬
‫ئه ‌‬‫یىه ‌‬‫یهوی د ‌‬ ‫له ‌ل ‌‬
‫یهن‪‌ ،‬‬ ‫له ‌ل ‌‬‫‌‬ ‫ڕووهاهبیر‬
‫‌‬ ‫َهوڵی‬
‫یاجز ‌‬
‫ۆیه غاع ‌یر ‌س ‌‬
‫َهرب ‌‬
‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫واهه ‌‬
‫ێزٍ ‌‬
‫اڵجه سله ‌‬
‫یهن ‌و ‌‬ ‫له ‌ل ‌‬
‫‌‬
‫ئههجام دراوٍ‌‪‌ ،‬‬
‫به‬ ‫خمهد مىخخار جاف)‌ ‌‬ ‫(باع) ضه‌بارٍ‌ث به (ئه‌ ‌‬ ‫هاوٍڕۆوی‬
‫مه ع له‌ ڕێگه‌ی ‌‬ ‫ئه ‌‬
‫داوٍ ‌‬
‫ۆمهڵگای ‌‬ ‫وٍی و ‌‬ ‫هزدن و چاوهزاهه‌ ‌‬
‫ههواوی عیػم و دڵذاری‌ و ڕٍ‌واهبێژی‌‪َ....‬خذ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه ‌‬‫له ‌ل ‌‬
‫یبهث ‌‬ ‫جا ‌‬ ‫به ڕوون‌ و ڕٍ‌واوی ئاضتی ڕووهاهبیری‌ غاع ‌یر‬ ‫ۆر ‌‬‫وٍ ‌س ‌‬
‫واهیه ‌‬
‫یعزٍ ‌‬
‫غ ‌‬
‫یه ‌‬
‫له‬ ‫یهوی گزهگ َه‌ ‌‬ ‫چههذیً ‌ل ‌‬
‫هه‪ ،‬جاوى ئێطخا ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ێمه پێمان وا ‌‬ ‫ئ ‌‬ ‫َهوڵی ‌‬
‫داوٍ‬ ‫وٍ ‌‬‫خىه گزجىه‌ ‌‬
‫لهڕێگه‌ی ڕٍ‌ ‌‬ ‫ۆر جا ‌ریؼ ‌‬ ‫هه ‌وێذ ‌س ‌‬
‫دٍردٍ‌ ‌‬
‫به ‌‬‫‌‬
‫وٍ و‬‫ێيۆڵیىه ‌‬
‫‌‬ ‫به ل‬
‫یرٍدا پێىیطدیان ‌‬
‫ئهم غاع ‌‬ ‫خهباح ی غیعزی‌ ‌‬ ‫وارواوی ‌‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫گهر چی جیاواسییه‌وی‬ ‫ئه ‌‬‫هزێذ‪‌ ،‬‬ ‫دٍ ‌‬‫بهدی ‌‬ ‫بۆچىووی ساها یان ‌‬ ‫یههێيی‬ ‫ضهر ‌ل ‌‬ ‫له ‌‬ ‫داوٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫َه ‌وڵمان‬ ‫ێمهع ‌‬ ‫یه‌‪ ،‬ئ ‌‬ ‫َه ‌‬
‫وٍ ‌‬ ‫ضاغىزدهه ‌‬
‫‌‬
‫یه ‌‬
‫هه‬ ‫وٍ بۆچىووی ابً مىظىر وا ‌‬ ‫ڕووٍ ‌‬
‫لهم ‌‬ ‫دٍبینرێذ‪‌ ،‬‬ ‫بهرچا ‌ویؼ ‌‬ ‫‌‬ ‫یهن‬ ‫وٍَا ج ‌ىێژیىەوٍ‌ ‌‬ ‫یرٍ ‌‬ ‫ئهم غاع ‌‬ ‫یعزٍواوی ‌‬ ‫هاوٍڕۆوی غ ‌‬ ‫یىهی ‌‬ ‫د ‌‬
‫بهیان و پزغىگ‬ ‫بهرٍ‌ ‌‬‫یىٍی ‌‬ ‫له ((وا ‌س ‌‬ ‫ساراوٍ‌ی ڕووهاهبیری‌ ‌بز ‌‬
‫یدیه ‌‬ ‫یهوی ڕووهاهبیرییه‌‪َ ،‬ەربۆیە (ڕۆڵی‬ ‫ئه ‌ویؼ ‌ل ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ئههجام بذٍ‌یً‪‌ ،‬‬ ‫‌‬
‫وٍ‪‌ .(( .‬‬
‫داهه ‌‬
‫‌‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‌‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫خمهد مىخخار جاف له‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫غیعزی‌ ‌‬
‫یهوی دیاریىزا ‌و ‌‬
‫به‬ ‫بهواردٍ‌ ‌بزێذ ب ‌ۆ واجا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ ساراوٍ‌ ‌‬ ‫ههمان‪‌ .‬‬ ‫وٍ ‌‬ ‫وىردیذا) بىو به‌ هاوهیػاوی ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬
‫َه ‌‬
‫یه‬ ‫یهوی ڕوون‌ و ئاغىزای ‌‬ ‫ۆمهڵگادا واجا ‌‬ ‫ئههذاماوی و ‌‬ ‫جۆرێً ‌لی ‌‬ ‫بهش ی‬ ‫له ‌‬ ‫ێىهاجىوٍ‪‌ ،‬‬
‫‌‬ ‫له دوو به‌ ع و ئه‌هجام پ‬ ‫یه ‌‬‫وٍ ‌‬
‫ئهم ج ‌ىێژیىه‌ ‌‬ ‫‌‬
‫یهوی د یاریىزاوی‌‬ ‫بهڵي ‌ى واجا ‌‬ ‫َهڵىاگزێذ‪‌ ،‬‬ ‫یاواس ‌‬‫((هه جێڕواهیيێيی ج ‌‬ ‫‌‬ ‫ضهرَه‌ڵذاوی ڕووهاهبیری‌‬ ‫ههمذا باس ی (ساراوٍ‌‪ ،‬چه‌مً‪ ،‬مێژووی‌ ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫‌‬
‫وٍ‪،‬‬
‫ێىه ‌‬
‫بىز ‌‬
‫ضهرٍ‌وی دا و ‌ۆ ‌‬ ‫هزێذ له‌ دوو جێڕواهینی ‌‬ ‫دٍ ‌‬‫هه ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫َه ‌‬
‫‌‬ ‫ضهرٍ‌وی‬ ‫بابهحی ‌‬ ‫دووٍمذا هه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫بهش ی‬‫ئهوروپی )مان هزدووٍ‌‪ .‬له‌ ‌‬ ‫‌‬
‫یه‪،‬‬
‫به ضذ لێی (ڕووهاوی خىدا) ‌‬ ‫مه ‌‬‫هه ‌‬ ‫ئهواهیؼ جێڕواهینی ئاینی ‌‬ ‫‌‬ ‫هزدووٍ ‌‬
‫هه‬ ‫‌‬ ‫یيار‬
‫له ‌و غیعزاهه‌مان غ ‌‬ ‫بهغێً ‌‬ ‫ماهه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫باضه ‌‬
‫‌‬
‫به ضذ لێی (ڕووهاوی‬ ‫مه ‌‬
‫هه ‌‬ ‫لطهفی ‌‬ ‫فه ‌‬ ‫روٍَا جێڕواهیيێيی ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬ ‫ههیً‪ ،‬لەواهە ‪ :‬گزهگیذان بە‬ ‫دٍ ‌‬‫بهدی ‌‬ ‫ڵهحی ڕووهاهبیریان جێذا ‌‬ ‫خهض ‌‬ ‫‌‬
‫ئهكڵ)ٌ‪‌ .(( .‬‬ ‫‌‬ ‫ڕۆغيبیر هزدوی‬ ‫‌‬ ‫ساوطذ و خ ‌ىێىذەواری‌ لە پێىا ‌و پ ێػىەوجً و‬
‫یيیهواهذا‬
‫ێبه ئا ‌‬ ‫له هخ ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫بهضتی ساراوٍ‌ ‌‬ ‫ضهبارٍ‌ث واجا و مه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ههسان‬ ‫خهڵيی ‌‬ ‫له ‌‬ ‫ۆمهڵگا ‌‬ ‫وٍی و ‌‬ ‫یاهزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫جاهەواوی هەجەوەی وىرد‪ ،‬ور‌‬
‫گهغتی‬ ‫روٍوى له‌ هخێبی ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫ۆمهڵێً ئاماژٍ‌ی ب ‌ۆ هزاوٍ‌ ‌‬ ‫و ‌‬ ‫یاضهحی‬ ‫له ض ‌‬ ‫ۆمهڵگا ‌‬ ‫لپهرضذ‪َ ،‬ۆغیارهزدهەوەی و ‌‬ ‫و َه‌ ‌‬
‫دروضدبىون (ضفز الخي ‌ىیً)دا َاجىوٍ‌‪( :‬ثم وجذ هللا ان الىىر‬ ‫خىهگزجً لە داب و هەریخە‬ ‫َه ‌رێمی(ئیللیمی)‪َ ،‬ۆغیاری‌ ئاینی و ڕٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫روٍردگا ڕووهاوی ‌‬
‫به‬ ‫خطً وفصل بین الىىر و الظلماث)‪(( ،‬په‌ ‌‬ ‫دواهەوجىوەواوی وۆمەڵگا و و ‌سڵم و ضخەمياری‌ دەضخەاڵجذاران‪‌ .‬‬
‫َهر‬‫له جا ‌ریيی‪‌ ،‬‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ۆجه ‌‬
‫جىاوی ضزوغذ هزدووٍ‌ و جیای هزد ‌‬ ‫چههذ‬ ‫‌‬ ‫گهیػخىویً ‌‬
‫به‬ ‫یهدا ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫ئهم ج ‌ىێ ژیىه‌ ‌‬ ‫له وۆجایی ‌‬ ‫‌‬
‫َهجا‬‫به (ڕووهاوی ‌‬ ‫جهوراجذا خۆی‌ ‌‬ ‫مهسن له‌ ‌‬ ‫یه خىدای ‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫بهرئه‌ ‌‬
‫له ‌‬‫‌‬ ‫جه ڕوو‪‌ .‬‬‫یهوی وىرث و پىخذ خطخىوماهه‌ ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫به غ ‌‬ ‫دٍرئه‌هجامێً ‌‬ ‫‌‬
‫ێىهی‬‫َهمان ‌و ‌‬ ‫یػهیی) هاو دٍ‌باث‪ ،‬پاغان له‌ ئیىجیلذا ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫َهجایی ‌‬ ‫‌‬ ‫ۆمهڵگا‪،‬‬ ‫وٍی و ‌‬ ‫ۆغیارهزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫وغهوان‪ :‬ڕووهاهبیری‪َ ،‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫ولیله‬
‫وٍ))‪‌ .‬‬
‫ۆجه ‌‬
‫دووبارٍ‌ هزد ‌‬ ‫خىهگزجً‪‌ .‬‬ ‫ێػىهوجً‪ ،‬ئاسادی‪ ،‬ڕٍ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫پ‬
‫به ها ‌وی‌ (الىىر) َاجىوٍ‌‪َ ،‬ه‌ر وٍ‌ن‬ ‫ضىرٍجێً ‌‬ ‫‌‬ ‫له كىرئاوی پیرۆسدا‬ ‫‌‬ ‫بەش ی یەكەم‪ /‬ساراوٍ‌ و چەميی ڕووهاهبیری‌‪‌ :‬‬
‫ئهم ساراوٍ‌ ‌‬
‫یه‬ ‫یهحی كىرئاهیی پیرۆسدا ئاماژٍ‌ ب ‌ۆ ‌‬ ‫چههذیً ئا ‌‬ ‫له ‌‬ ‫چۆن‌ ‌‬ ‫یهوی فیىزی‌ و ڕووهاهبیری‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫اڵهه ‌‬
‫وٍن ج ‌ى ‌‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬
‫واهه ((}هللا هىر الطماواث والارض{‪} ،‬كذ جاءهم مً هللا‬ ‫هزاوٍ‌‪ ،‬له‌ ‌‬ ‫ۆیهوی‬ ‫لطهفی‪ ،‬جىاو ی ئاض ‌‬ ‫خىهی و ضیاس ی و فه‌ ‌‬ ‫اڵیهحی و ڕٍ‌ ‌‬ ‫ۆمه ‌‬ ‫وو ‌‬
‫هىر هخاب مبین{‪} ،‬و أغزكذ الارض بىىر ربها)‪‌ .‬‬ ‫له بيیادی بڕوا بىون به‌‬ ‫یفهجذا‪‌ ،‬‬ ‫عز ‌‬ ‫وٍ و مه‌ ‌‬ ‫یرهزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫ه ‌ىێ‌ ل‌ه جیهاوی ب‬
‫لهڕووهاوی‬ ‫ضىفهوان باضیان ‌‬ ‫‌‬ ‫((فه ‌‬
‫یله‬ ‫دواجز لە ضەردەمى ه ‌ىێذا ‌‬ ‫وٍ‪،‬‬ ‫ێىێخه وای‌ه ‌‬
‫ێػىهوجً به ‌‬ ‫‌‬ ‫ئاوٍس و به‌َاواو ی ساوطذ و ئاسادی و پ‬ ‫‌‬
‫َهر وٍ‌وى‬ ‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫ڵه ‌‬
‫عهك ‌‬‫به ڕووهاوی ‌‬ ‫داوٍ ‌‬‫گزێیان ‌‬ ‫ضزوغذ هزدووٍ‌ و ‌‬ ‫له د ‌ژی‌‬ ‫یههطاوی و مافه‌واوی جان و مافی م ‌زۆڤ ‌‬ ‫بهدیهێىاوی ‌‬ ‫لهپێىا ‌و ‌‬ ‫‌‬
‫ههوجىاو ی دیيارجیؼ ‌‬
‫به‬ ‫وٍ و دواجز غ ‌ىێً ‌‬ ‫ۆجه ‌‬‫(دیيارث) ڕوووی هزد ‌‬ ‫وٍ‪‌ .‬‬
‫وضاهه ‌‬
‫‌‬ ‫دواههوجىو و ضخه‌م و چه‌‬ ‫‌‬ ‫خىرافاث و بیری‌‬
‫ۆچىوههواوی ڕینێ دیيارث‬ ‫‌‬ ‫هزدووٍ )) ‪ .‬ب ‌یر و ب‬
‫‌‬ ‫یڕٍویان‬
‫په ‌‬ ‫گػتی ‌‬ ‫چههذ چه‌ غً و غێىاسێً‬ ‫به ‌‬ ‫به سا راوٍ‌ی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫ضهبارٍ‌ث ‌‬ ‫‌‬
‫بهرپاهزد‪،‬‬ ‫فهی ه ‌ىێذا ‌‬ ‫لطه ‌‬‫فه ‌‬ ‫له ‌‬ ‫ههم غۆڕش ی ‌‬ ‫یه ‌‬‫(‪‌ )1650_1596‬‬ ‫هه و چ له‌ ڕووی‌‬ ‫ئاماژٍ‌ی پێذراوٍ‌‪ ،‬چ له‌ ڕووی‌ واجای ساراوٍ‌ ‌‬
‫ێذٍچێذ (دیيارث) ((‬ ‫ێىایه گۆڕێ پ ‌‬ ‫ساراوٍ‌ی ڕووهاوی ضزوغتی َ ‌‬ ‫یهوی‬ ‫یهن ساراوٍ‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫جه ‌‬ ‫َهر هه‌ ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬
‫وٍ‪ ،‬له‌ ‌‬ ‫هه ‌‬
‫فهرَه‌هگی ساراوٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ههی و‬ ‫ێیه ‌‬
‫به واجا ه ‌ى ‌‬ ‫ی‬
‫هه ص بێذ ساراوٍ‌ی ڕووهاهبیر ‌ ‌‬ ‫ههمین ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫‌‬ ‫یبهحی خۆیان ‪ ،‬به‌‬ ‫فهرَه‌هگی جا ‌‬ ‫به پێی ‌‬ ‫بهوا ردٍ‌َێىێذ ‌‬ ‫یبهحی ب ‌ۆ ‌‬ ‫جا ‌‬
‫ئهو باص له‌‬ ‫ۆهمىهه ‌‬
‫‌‬ ‫بهوار َێىابێذ‪ ،‬ب‬ ‫ههی ‌‬ ‫یيیه ‌‬
‫له ماها ئا ‌‬ ‫یاواس ‌‬
‫ج ‌‬ ‫ۆرٍواوی‬‫به ج ‌‬ ‫وٍ جۆر ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫له سماو ی ‌‬ ‫یهن ساراوٍ‌ی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫غ ‌‬
‫یه‪َ :‬ه‌مىو ئه‌و‬ ‫وٍ ‌‬‫ئه ‌‬
‫ێی ‌‬ ‫بهضت ی ل ‌‬ ‫مه ‌‬‫هه ‌‬ ‫ڕووهاوی ضزوغذ دٍ‌واث ‌‬ ‫بهواردٍ‌بزد ‌رێذ ‪.‬‬ ‫یاواس ‌‬
‫ضخهواژٍ‌ی ج ‌‬ ‫چههذیً ساراوٍ‌ و دٍ‌ ‌‬ ‫ئهوروپیذا ‌‬ ‫‌‬
‫وٍ پێیان‬‫ڵه ‌‬
‫عهك ‌‬‫بهوارَێىاوی ‌‬ ‫جهنها له‌ ڕێی ‌‬ ‫هه م ‌زۆڤ ‌‬ ‫ڕاضخییاهه‌ ‌‬ ‫فهرٍ‌وطیذا )‪ (Lumiere‬و ‌لی ئیىگلیزیؼ )‪(Enlighlement‬‬ ‫له سماوی ‌‬ ‫‌‬
‫وٍوى چه‌هێً دژ به‌ ئایً‪ ،‬یان‬ ‫یه ‌‬‫ئهم سا راوٍ‌ ‌‬ ‫دٍگاث‪ ،‬به‌اڵم دیيارث ‌‬ ‫‌‬ ‫روٍَا لە‬ ‫و ئیخاڵیا )‪ٌ‌ (Illumismo‬و ئه‌ڵماهیا)‪َ ، (Aufklarung‬ه‌ ‌‬
‫ڤۆلخێر و دیذرۆ‬
‫‌‬ ‫وٍوى ئەوەی دوای ئەو‬ ‫بهوارهاَێىێذ‪‌ ،‬‬ ‫پیاواوی ئاینی ‌‬ ‫له سماو ی‬ ‫بهوارَاجىوٍ‌ ‪ ،‬به‌اڵم ‌‬ ‫ئیطپاهیا )‪ (Ilustracion‬ی ب ‌ۆ ‌‬
‫یىهن))‪‌ .‬‬
‫دٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫َهردوو ساراوٍ‌ی ( الاضدىارة ‪ -‬الخىىيز ) به‌وارَاجىوٍ‌‪ ،‬له‌‬ ‫عهرٍ‌بیذا ‌‬ ‫‌‬
‫بگهڕێىیىه‌ ‌‬
‫وٍ‬ ‫یه ‌‬ ‫ئهم ساراوٍ‌ ‌‬ ‫رههوجن ی ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫هزێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫یهوی گػتی ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫به غ ‌‬ ‫‌‬ ‫فهرَه‌هگی وىردیذا‬ ‫له ‌‬ ‫ڕۆغىگهری‌)‪ ،‬هه‌چی ‌‬ ‫‌‬ ‫‌لی فارضه‌واهیؼ (‬
‫ێىاهه جۆر‬
‫ێػىهوجً و داَ ‌‬ ‫‌‬ ‫یهم و پ‬ ‫ڤذٍ ‌‬
‫خه ‌‬ ‫دٍی ‌‬ ‫ضه ‌‬‫ۆجاییهواوی ‌‬‫ب ‌ۆ و ‌‬ ‫ڕۆغىگهری‌) به‌وارَاجىوٍ‌‪‌ .‬‬ ‫‌‬ ‫(ڕووهاهبیری‌ و‬
‫یه ‪‌ .‬‬
‫دٍ ‌‬‫ئهو ضه‌ ‌‬ ‫ۆرٍواوی ‌‬ ‫بهج ‌‬ ‫‌‬ ‫وٍ ‪ ،‬یاخىد له ‌ڕووی‌ واجای‬ ‫له ڕووی‌ واجا ‌‬
‫ییه ‌‬ ‫ساراوٍ‌ی ڕووهاهبیری‌ ‌‬
‫ضهبارٍ‌ث به ‌ڕا ‌و و‬ ‫َههذێً لێىچىون ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یه ‌‬‫فهرَه‌هگی سماهه‌واه ‌‬ ‫‌‬

‫‪Page 74‬‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫مهضیحی‬ ‫له دیذێيی دۆگمای ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫دٍواوی ڕابزدوو ‌‬ ‫ضه ‌‬‫اههی ‌‬ ‫ێچه ‌و ‌‬
‫پ ‌‬ ‫ههوا بۆ ڕووهاهبیری‌‬ ‫ێىاضاههی ‌‬
‫‌‬ ‫لهو پ‬‫وٍ ‌‬ ‫به جێڕواهین و وورد بىوهه‌ ‌‬ ‫‌‬
‫یڕواهیه ‌ژیاوی م ‌زۆڤ‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫دٍ‬ ‫یلهضىفان‬ ‫فه ‌‬ ‫به ‌لی ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ێخه ‌‬
‫دٍب ‌‬ ‫وٍمان بۆ ڕوون‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬
‫ئههجام دراوٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ضهبارٍ‌ث به‌ مێژووی‌‬ ‫بهرئه‌هجامێيی ساوطتی ‌‬ ‫گهر بماهه‌ ‌وێذ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬ ‫ضهربه‌خۆی‌ و‬ ‫به ‌‬ ‫یه م ‌زۆڤ ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫هگتریً غذ ئه‌ ‌‬ ‫وٍ گز ‌‬ ‫و ڕووهاهبیراهه‌ ‌‬
‫‌‬
‫ێىیطخه‬ ‫ئهوا پ‬‫دٍ ضذ بهێىین ‌‬ ‫به ‌‬ ‫ئهوروپ ی ‌‬ ‫ضهرَه‌ڵذاوی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫یفهی خىدی خۆی‌‬ ‫عز ‌‬ ‫بێ جزص و فػار پػذ به‌ ‌ژیزی‌ و ‌‬
‫مه ‌‬
‫وجه (ئاینی‪ ،‬ضیاس ی‪،‬‬ ‫ێىه ‌‬
‫ئهو دیاردٍ‌ و ل ‌‬ ‫ضهرجه‌می ‌‬ ‫ضهرهجی ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕۆغىگهری‌ ‌بز ‌‬
‫یدیه‬ ‫‌‬ ‫وٍ (واهذ) دٍ‌ڵێذ‪( :‬دروغمی‬ ‫ڵه ‌‬‫لهم خا ‌‬ ‫ببهضت ێ‪‌ ،‬‬ ‫‌‬
‫لهم‬ ‫یهن ‌‬ ‫َهر ‌‬ ‫چىهىه ‌‬
‫‌‬ ‫ئهور وپا بذٍ‌یً‪،‬‬ ‫یاههی ‌‬ ‫اڵیهحی) ‌‬ ‫ۆمه ‌‬‫ئابىو ‌ری‪ ،‬و ‌‬ ‫ێىه )) ‪.‬‬ ‫بهوار به ‌‬ ‫ضهربه‌خ ‌ۆ ‌‬ ‫له ئاسابه ‌ و ب ‌ىێزبه‌ و عه‌كڵی خۆث ‌‬ ‫‌‬
‫َهر‬ ‫یه‪‌ ،‬‬ ‫َه ‌‬ ‫ۆڤایهحی ‌‬ ‫ضهر م ‌ز ‌‬ ‫له ‌‬ ‫یگهری‌ ڕاضخه‌وخۆی‌ ‌‬ ‫ایاهه وا ‌ر ‌‬ ‫پ ‌‬ ‫وٍی‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫ضهرٍ‌وی‬
‫هه دروغمی ‌‬ ‫یه دێذ ‌‬ ‫مه ع به‌و ماها ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫یهحی‬ ‫بىوٍ له‌ مێژووی‌ غارضخاه ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫بهرچا ‌ویان ‌‬ ‫غه ڕۆڵێيی ‌‬ ‫ماهه ‌‬‫ئه ‌‬ ‫‌‬ ‫چاوههجزص و ئاسا بێذ‪‌ ،‬‬
‫له‬ ‫‌‬ ‫دٍبێذ م ‌زۆڤ‬ ‫هه ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫ئه ‌‬‫ڕووهاهبیری‌ ‌‬
‫بىوٍ‪،‬‬ ‫َه ‌‬ ‫هه ‌رێيیان ‌‬ ‫یهوی گػتی ڕۆڵێيی ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫ئهو وپیذا و به‌ غ ‌‬ ‫ر‬ ‫‌‬ ‫ڵیهواوی‬ ‫ێىیطخه پػذ به‌ جىاها َشری و عه‌ك ‌‬ ‫‌‬ ‫وٍ پ‬
‫غه ‌‬
‫یىه ‌‬ ‫یهوی د ‌‬ ‫‌ل ‌‬
‫َاجىه ئاراوٍ‌ ب ‌ۆ گۆڕینی‬ ‫ههس ی ‌‬ ‫چههذ ڕۆڵێيی گػتی و جاهه‌ ‌‬ ‫ۆیه ‌‬ ‫َهرب ‌‬ ‫‌‬ ‫ی‬
‫هه ڕووهاهبیر ‌‬ ‫دٍبێذ ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫مه ع به‌و واجا ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ببهضخێذ‪‌ ،‬‬ ‫خۆ ‌ ‌‬‫ی‬
‫گىسٍرا‪‌ .‬‬
‫دٍ ‌‬ ‫ۆمهڵگا پێیذا ‌‬ ‫هه گ ‌‬ ‫اكیعهی ‌‬ ‫ئهو ‌و ‌‬ ‫‌‬ ‫ضهاڵحی)) ‪ .‬به‌م‬ ‫ێذٍ ‌‬‫له ب ‌‬ ‫((دٍرباس بىوو ی م ‌زۆڤ ‌‬ ‫دٍواث به‌ ‌‬ ‫یىٍضذ ‌‬ ‫په ‌‬ ‫‌‬
‫وٍی ڕووهاهبیری‌ بىو‪ ،‬هه‌‬ ‫وٍ‪ ،‬بشوجىه‌ ‌‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫هگتریً‬‫گز ‌‬ ‫لهم‬ ‫بهوارَێىاوی جىاها ‌ژیزییه‌واوی خۆی‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫اڵجه ‌‬
‫ضه ‌‬ ‫ێذٍ ‌‬‫ێیه م ‌زۆڤ ب ‌‬ ‫پ ‌‬
‫له مێژووی‌‬ ‫بىوٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫یه خ‬
‫یهوی َشری و عه‌كڵی پ ‌ڕ با ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫اڵهه ‌‬
‫ج ‌ى ‌‬ ‫هزێذ‪‌ .‬‬ ‫دٍ ‌‬
‫ضخهم ‌ۆ ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یىه ‌‬
‫ههضاوی د ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫بارٍ‌غذا له‌ ‌ل ‌‬
‫یه ڕٍ‌گ و ڕیػه‌ی‬ ‫وٍ ‌‬‫ئهم بشرجىه‌ ‌‬ ‫یه ‌‬‫ئهوروپ یذا‪ ،‬ئاغىزا ‌‬ ‫یهحی ‌‬ ‫غارضخاه ‌‬ ‫ڵهحی‬ ‫لهو خا ‌‬ ‫ۆڤه ‌‬ ‫((دٍرچىووی م ‌ز ‌‬ ‫بگىجزێذ ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫هزێذ‬‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫وٍ ب ‌ۆ چاخی ڕێىیطاوظ‪‌ .‬‬ ‫گهڕێخه‌ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫بهرپزضیاری‌‬ ‫َهر م ‌زۆڤ خۆی‌ ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ضخاههی ‌‬‫‌‬ ‫ضخه ‌‬
‫وٍ‬ ‫ئیفلیجی و دٍ‌ ‌‬
‫هذٍ بىو هه‌ ڕۆژئاوا‬ ‫َه ‌‬ ‫وٍ فزاوان و فزٍ‌ ڕٍ‌ ‌‬ ‫ئهو بىژاهذهه‌ ‌‬ ‫ڕێىیطاوظ ‌‬ ‫هه م ‌زۆڤ‬ ‫یه ‌‬ ‫ۆخه ‌‬
‫ئهو بارود ‌‬ ‫یهحی و ئیفلیجیؼ ‌‬ ‫وٍ و به‌ ردٍ‌وام ‌‬ ‫ماهه ‌‬
‫‌‬
‫ضهردٍ‌می جان ڕٍ‌وی‌‬ ‫به ‌‬ ‫وٍ وۆجای ‌‬ ‫ۆیه ‌‬
‫بهَ ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫وٍ بینی‪‌ ،‬‬ ‫ۆیه ‌‬‫به خ ‌‬ ‫‌‬ ‫یىهدا‬ ‫ههضاوی د ‌‬ ‫وٍی ڕێبه‌رایه‌حی ‌‬ ‫دٍرٍ‌ ‌‬‫له ‌‬ ‫هاجىاهێذ َشری خۆی‌ ‌‬
‫دٍواوی‬ ‫ضه ‌‬
‫ضهاڵحی وڵێطا و پیاواوی ئاینی و دواهه‌وجىویی ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫ۆههوٍ‪‌ ،‬جا ضه‌ردٍ‌ماوی‬ ‫له مێژووی‌ و ‌‬ ‫جه ‌‬‫ڵه ‌‬‫بخاجه وار )) ‪ .‬ئه‌م خا ‌‬ ‫‌‬
‫ێػىهوجىو خىاساه‌ه‬ ‫هاوٍڕاضذ َاث و به‌رٍ‌و كۆهاغی ڕووهاهبیری‌ و پ ‌‬ ‫‌‬ ‫هزێذ‪‌ ،‬‬
‫هه‬ ‫دٍ ‌‬ ‫بهدی ‌‬ ‫ۆمهڵگا جیاواسٍ‌وان بىووی ‌‬ ‫به پێی و ‌‬ ‫ئێطخاع ‌‬
‫((بهو ماوٍ‌ ‌‬
‫یه‬ ‫یهوی ڕووهتر ڕێيطاوظ ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫َههگا ‌ویان ها‪ ،‬به‌ غ ‌‬ ‫‌‬ ‫ۆمهڵێً‬ ‫وٍ و ‌‬ ‫یه ‌‬
‫وٍی ڕووهاهبیری ‌‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫له ‌لی ڕابه‌راوی‬ ‫ئهم بارٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫‌‬
‫جىرهه‬ ‫یهن‬‫له ‌ل ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یىیه ‌‬
‫كىضخههخ ‌‬‫‌‬ ‫له داگیرهزدوی‬ ‫هه ‌‬ ‫گىجزێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫یاجز‬‫ضهاڵث‪‌ ،‬س ‌‬ ‫ێذٍ ‌‬ ‫یهی دروضذ بىووی م ‌زۆڤی ب ‌‬ ‫ۆوار بىون به‌ ما ‌‬ ‫َ ‌‬
‫ێذٍواث و به‌ مزدو ی‬ ‫له ضاڵی ‪1435‬س دٍ‌ ضذ پ ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫واهه ‌‬
‫یه ‌‬ ‫عىضماه ‌‬ ‫مبهڵی‪‌ ).‬‬ ‫له (جزص و جه‌ ‌‬ ‫هه ‌بزیخین ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫گهڕێىه‌ ‌‬‫دٍ ‌‬ ‫ۆوار ‌‬‫مه ع بۆ دوو َ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫له ضاڵی ‪1603‬س وۆجایی دێذ))‪‌ .‬‬ ‫به هاوباهگی ئیىگلیزی‌ ‌‬ ‫غاژوی ‌‬ ‫جهخذ له‌ ‌‬
‫وٍ‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫له ڕابه‌راوی‬ ‫ۆمهڵێً ‌‬ ‫و ‌‬
‫خػهی فیىزی‌ و ضه‌ربا ‌سی‌ گۆڕی‬ ‫((هه ‌‬ ‫مهدا ڕێيطاوظ ‌‬ ‫لهم ضه‌ردٍ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫وٍ‪،‬‬ ‫هه ‌‬‫بىه ‌‬
‫عهك ڵ ‌‬ ‫بهوارَێىاوی ‌‬ ‫له ئاسادی ‌‬ ‫ێىیطخه ب ‌یر ‌‬
‫‌‬ ‫هه پ‬
‫وٍ ‌‬ ‫هه ‌‬
‫هه ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫یهن‬ ‫له دوای ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫یػىٍرٍ‌ ڕٍ‌خطاهذ و ‌‬ ‫ئهو ه ‌‬ ‫و ڕۆژگارێيی ه ‌ىێی ب ‌ۆ ‌‬ ‫له ئاساد ی َیچی‬ ‫وٍ (واهذ) دٍ‌ڵێذ ((ڕووهاهبیری‌ ‌‬
‫جگه ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫لهم بارٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫هزێذ‬ ‫دٍ ‌‬
‫هه ‌‬ ‫َهڵذا‪‌ ،‬‬ ‫ضه ‌ریان ‌‬ ‫ێػىهوجً ‌‬ ‫‌‬ ‫داَێىان و فاهخه‌ ‌ری‌ پ‬ ‫به ماها ‌سۆر ڕوون‌ و ئاغىزاهه‌ی‬ ‫ییه‪،‬ئاسادی ‌‬ ‫به ضذ ه ‌‬ ‫مه ‌‬ ‫یىهی ‌‬ ‫د ‌‬
‫یىخههىا گىجێىبرگ)ی‬ ‫یهن ( ‌‬ ‫داَێىاوی چاپ له‌ ضاڵی ‪1436‬س له‌ ‌ل ‌‬ ‫َهمىو بىارٍ‌واهذا))‪‌ .‬‬ ‫له ‌‬ ‫عهكڵە ‌‬ ‫بهوارَێىاوی ڕاغياواهه‌ی ‌‬ ‫ئه ‌ویؼ ‌‬ ‫‌‬
‫یه بێذ‪‌ )) .‬‬ ‫وٍ ‌‬‫ئهو بىژاهذهه‌ ‌‬ ‫بهَ ‌ێز و پخه‌ ‌وی‌ ‌‬ ‫یهوی ‌‬ ‫هه ‌‬
‫ۆڵه ‌‬
‫وٍ و ‌‬ ‫ڵماهیه ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ئه‬ ‫ێػىهوجً‬ ‫ضهر چه‌ميی پ ‌‬ ‫((له ‌‬‫ههی ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫لطهف ‌‬
‫به واجا فه‌ ‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ ‌‬
‫وٍی‬‫یىه ‌‬
‫ضهر هىض ‌‬ ‫به ‌‬ ‫گهو ٍ‌ی ‌‬ ‫ر‬ ‫چهرخاهێيی ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ێىاهه هاواسٍ‌ ‌‬
‫ئهم داَ ‌‬ ‫‌‬ ‫عهكڵی م ‌زۆڤ‬ ‫َهڵلىاڵو ‌ بڕوا بىون به‌ جىاهای ‌‬ ‫ی‬ ‫هه ‌‬ ‫بىهیاد هزاوٍ‌ ‌‬
‫غههزدوی‬ ‫وٍ و گه‌ ‌‬ ‫اڵوبىوهه ‌‬
‫‌‬ ‫له ب‬
‫پهرجىهذا َێىا و ڕۆڵێيی گزهگی بینی ‌‬ ‫‌‬ ‫ێػىهوجً و گۆڕان و به‌رٍ‌و پێشچىون و به‌رٍ‌و‬ ‫بىو‪ ،‬له‌ پێىا ‌و پ ‌‬
‫یهوی‬ ‫ئهوروپا به‌ غ ‌‬
‫ێىٍ ‌‬ ‫یهحی ‌‬ ‫ب ‌یر و َشری ڕووهاهبیری‌ و غارضخاه ‌‬ ‫خشمهحی‬‫‌‬ ‫چاهتر و باغتر وۆهتڕۆڵىزدوی ضزوغذ و خطدىه‌‬
‫یار بىو ب ‌ۆ‬ ‫ێىاهه َۆوارێيی گزهگ و د ‌‬ ‫ههوا بىو ئه‌م داَ ‌‬ ‫گػتی‪‌ ،‬‬ ‫بهرٍ‌هگار‬ ‫له ‌‬‫روٍَا جىاهای م ‌زۆڤ ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫یهواوی م ‌زۆڤ‪‌ ،‬‬ ‫وٍهذ ‌‬ ‫بهرژٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫دٍبی و‬ ‫مه فیىزی‌ و ئه‌ ‌‬ ‫بهرَه‌ ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بىوهه ‌‬
‫‌‬ ‫ئاضان چاپىزدن و باڵ ‌و‬ ‫وٍ ع به‌ َۆی‌‬ ‫ئه ‌‬
‫َاجه ڕێگه‌ی‪‌ ،‬‬ ‫دٍ ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫هگاههی ‌‬
‫ئهو ئاضخه‌ ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بىوهه ‌‬
‫‌‬
‫ۆر‬ ‫وٍ ‌س ‌‬‫یىه ‌‬
‫یهوی د ‌‬ ‫له ‌ل ‌‬ ‫یهن‪‌ ،‬‬ ‫له ‌ل ‌‬‫مه ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫یهوان ‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ و ساوطد ‌‬ ‫وٍ )) ‪ .‬ڕووهاهبیری‌‬ ‫ۆڤه ‌‬
‫هیهواوی م ‌ز ‌‬ ‫ۆغه ‌‬
‫لێهاجىوی و جىاها َ ‌‬
‫ڵگهدا‬
‫ۆمه ‌‬‫ێژٍ جیاواسٍ‌واوی و ‌‬ ‫له هێىان چین و ج ‌ى ‌‬ ‫به ئاضاوی و خێرایی ‌‬ ‫‌‬ ‫ڵیهجێيی‬ ‫عهك ‌‬‫یه خ بىو له‌ ‌‬ ‫به با ‌‬ ‫ۆر ‌‬ ‫ی ‌س ‌‬ ‫گۆڕاهيارییه‌وی فیىز ‌‬
‫ههوجً‪‌ .‬‬ ‫دٍ ضذ دٍ‌ ‌‬ ‫وٍ و ضاهاجز به‌ ‌‬ ‫بىوٍ ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫باڵ ‌و ‌‬ ‫له ‌ژێز‬‫وٍ‪ ،‬ڕامان و ڕاڤه‌ هزدوی د یاردٍ‌واوی ‌ژیاوی م ‌زۆڤ ‌‬ ‫یخۆلۆژییه ‌‬
‫‌‬ ‫م‬
‫هاوٍڕاضخذا‬ ‫‌‬ ‫دٍواوی‬ ‫ضه ‌‬‫‌‬ ‫یبهث ‌‬
‫له‬ ‫ئهوروپا و به‌ جا ‌‬ ‫له ‌‬ ‫‌‬ ‫اڵهیهث‬
‫عهك ‌‬ ‫یهوی ‌‬ ‫َهڵگزی‌ ‌‬
‫بىهما ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ڕووهاوی جێڕواهیيێيی ڕٍ‌خىەیی ‌‬
‫یهوی‬ ‫وٍ ‌‬
‫چهق به‌ ضخىودا بىون و هزاهه‌ ‌‬ ‫له ئاضتی ‌‬ ‫گۆڕاهيارییه‌وان ‌‬ ‫ههوا له‌‬ ‫اڵهیهث ‌‬ ‫عهك ‌‬ ‫له بىوهێيی ‌‬ ‫واجه ڕووهاهبیری‌ ف ‌‬
‫ۆرمه ‌‬ ‫بێذ‪‌ ،‬‬
‫یه ئاضتی‬ ‫وٍ‪ ،‬جا ئه‌و ڕادٍ‌ ‌‬ ‫ئهوروپادا هه‌هزا ‌‬
‫یه ‌‬ ‫بهڕووی‌ گەلوی ‌‬ ‫ئهو ج ‌ۆ ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕواهێخه جیهان و‬ ‫‌‬ ‫خىهیی ب‬ ‫دٍواث به‌ جێڕواهیيێيی ڕٍ‌ ‌‬ ‫م ‌زۆڤ ‌‬
‫مه ع وا ‌رێيی‬ ‫ئه ‌‬‫غدبىوٍ ج ‌زۆپً‪‌ ،‬‬ ‫‌‬ ‫ضخهبىون گه‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫دواههوجىوی و ‌ژ ‌ێز ‌‬ ‫‌‬ ‫ێىذهه ‌و و ڕاڤه‌هزدو ی دیاردٍ‌واوی ‌ژیاوی م ‌زۆڤ‪‌ ،‬‬
‫به‬ ‫دٍوروبه‌ ‌ری‌ ب ‌ۆ خ ‌ى ‌‬ ‫‌‬

‫‪Page 75‬‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫َیچ ضالح چاجزله‌ عیلم و ضىعه‌ث و عیرفان هییه‌ ‌‬ ‫ئهو ج ‌ۆ‬ ‫وٍ و جه‌ژمێيی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫ێخه ‌‬‫به ئاگا ب ‌‬ ‫ۆمهڵگا ‌‬ ‫وای هزد هه‌ و ‌‬
‫له گزهگ ی ساوطذ‬ ‫ۆر به‌ ڕوون‌ و ڕٍ‌واوی باس ی ‌‬ ‫ێڕٍدا غاع ‌یر ‌س ‌‬ ‫لهم د ‌‬ ‫‌‬ ‫بهردٍ‌م ڕووهاهبیری‌‬ ‫ضخهواوی ‌‬ ‫بهربه‌ ‌‬ ‫هه ڕٍ‌گ و ڕیػه‌ی ‌‬ ‫ێخه ئا راوٍ‌ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫چهن و‬ ‫باغتریً ‌‬ ‫جاهه ڕێگه‌ و ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫دٍواث به‌ غ ‌‬ ‫و داَێىان ‌‬ ‫مه ع به‌غێيی‬ ‫وٍی بباث‪ ،‬ئه‌ ‌‬ ‫پىوواهه ‌‬
‫‌‬ ‫ڵخههێىێذ و جا ئاضتی‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬
‫ێػىهوجنی‬ ‫به ساوطذ و پ ‌‬ ‫ێىاهه‪ ،‬گزهگیذان ‌‬ ‫ساوطذ و داَ ‌‬ ‫ئهوروپاوٍ‌ بىو‪،‬‬ ‫گهلوی ‌‬ ‫بىوههی ‌‬ ‫‌‬ ‫ێىهاڵ ‌و‬
‫وٍ و ج ‌‬ ‫ئهو هزاهه‌ ‌‬ ‫‌سۆری‌ ب ‌ۆ ‌‬
‫خمهد‬ ‫ئه ‌‬ ‫ۆیه ‌‬ ‫َهرب ‌‬ ‫ضهرٍ‌وی ڕووهاهبیرییه‌‪‌ ،‬‬ ‫یهوی ‌‬ ‫بىهما ‌‬ ‫ێىاههوان ‌‬ ‫داَ ‌‬ ‫َهبىو‬ ‫گهغدیاری‌ جیهاوی ڕۆڵێيی گزهگی ‌‬ ‫لهی ‌‬ ‫ضه ‌‬‫((مه ‌‬‫وٍ ‌‬ ‫بهر ئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫‌‬
‫ضهرجه‌م‬ ‫ێژ هزدوی ‌‬ ‫دٍواث به‌ َاهذان ب ‌ۆ ضاڕ ‌‬ ‫كىجابخاهه ‌‬
‫‌‬ ‫مىخخار‬ ‫به دوهیادا‪‌ )) .‬‬ ‫ڕۆغىگهری‌ ‌‬
‫‌‬ ‫فهی‬‫لطه ‌‬
‫فه ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بىوهه ‌‬
‫لهباڵ ‌و ‌‬ ‫‌‬
‫ڵگهدا‪‌ ،‬‬
‫له‬ ‫ۆمه ‌‬ ‫بهرٍ‌و پێؼ چىووی و ‌‬ ‫له ‌‬ ‫هه ڕێگزن‌ ‌‬ ‫ئهو بىاراهه‌ی ‌‬ ‫‌‬ ‫دٍڵێذ‬ ‫دالامبێر (‪ )1783‌ _1717‬ضه‌بارٍ‌ث به‌ چاخی ڕووهاهبیری‌ ‌‬
‫وٍمان پێ‬ ‫ئه ‌‬ ‫یهوێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬
‫ڵبه ضخڤان ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬ ‫غه ‌‬
‫وٍ‬ ‫یىه ‌‬ ‫یهوی د ‌‬ ‫‌ل ‌‬ ‫گهرچی‬ ‫چهرخی ڕووهاهبیرییە‌ )) ‪ .‬ئه‌ ‌‬ ‫ههمین ‌‬ ‫یه ‌‬‫((ضهردٍ‌می ڕێيطاوظ ‌‬ ‫‌‬
‫یللهحی وىرد به‌‬ ‫یبهیؼ م ‌‬ ‫به جا ‌‬ ‫یللهجێً ‌‬ ‫هه َیچ م ‌‬ ‫یههێذ ‌‬ ‫ڕابگه‌ ‌‬ ‫ی‬
‫دٍضدىیػاهىزدوی چاخی ڕووهاهبیر ‪،‬‬ ‫ییه ‌‬ ‫ێىذٍ ع ضاها ه ‌‬ ‫َ ‌‬
‫یهوی هاساوطتی و‬ ‫گهر بىه‌ما ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ضهرهاهه‌وێذ ‌‬ ‫غۆڕع و غه‌ ‌ڕ ‌‬ ‫ی‬
‫وٍی ڕووهاهبیر ‌ ڕٍ‌گ و ڕیػه‌ی‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫ضهرٍ‌جاواوی‬‫وٍ ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫‌‬
‫وٍن‬ ‫ههساهین ‌‬ ‫چىهىه ‌‬‫‌‬ ‫گهڵذا بێذ‪،‬‬ ‫له ‌‬ ‫دواههوجىو ی ‌‬ ‫‌‬ ‫ڵیهجێيی‬‫عهك ‌‬ ‫‌‬ ‫رگهی‬‫له هاو جه‌ ‌‬ ‫بهاڵم ‌‬ ‫ضهردٍ‌می پێؼ ڕێيطاوظ‪‌ ،‬‬ ‫وٍ ب ‌ۆ ‌‬ ‫گهڕێخه‌ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫به ڕووی‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ێخه ‌‬
‫بهضخ ‌‬ ‫دٍ ‌‬
‫خهڵيی ‌‬ ‫یه و دٍ‌ ضذ و چا ‌وی‌ ‌‬ ‫سهجیرێً وا ‌‬ ‫مه ع ئه‌و واجه‌‬ ‫ئه ‌‬‫ههرٍ‌ی هزدوو و په‌لی َا ‌ویػذ‪‌ ،‬‬ ‫چه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ڕێيطاوطه‌ ‌‬
‫خمهد مىخخار دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫ئه ‌‬ ‫گزفخهواهذا‪،‬لەم ڕووە ‌‬ ‫‌‬ ‫ۆجهر_ ‌‪َ )1519‬ێرغێيی‬ ‫یهن (مارجً ل ‌‬ ‫له ‌ل ‌‬ ‫هه ‌‬‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫بىوٍ ‌‬‫‌سیاجز ڕوون‌ ‌‬
‫َله ‌‬
‫جه ‌‬ ‫هجهیی ‌‬ ‫په ‌‬ ‫اڵجه وا ئه‌ضیری‌ ‌‬ ‫ئهم ‌و ‌‬ ‫مێىه ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫ئهو واث پ یاواوی وڵێطا‬ ‫هه ‌‬ ‫ضهر وڵێطای واضۆلیيی ‌‬ ‫هزدٍ ‌‬ ‫گهورٍ‌ی ‌‬ ‫‌‬
‫فهرجاهه ‌‬ ‫ۆبهی سٍ‌ ‌‬
‫یتر ه ‌‬ ‫وٍ ئیمزۆ ئ ‌‬ ‫یلمه ‌‬
‫ضایهی ع ‌‬ ‫له ‌‬ ‫‌‬ ‫یىه جیاواسٍ‌واوی‬ ‫وٍ چ ‌‬ ‫بهها ‌وی‌ ئا ‌‬
‫یىه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یاهه ‌‬
‫َێز و جىاها ‌‬ ‫بهو په‌ڕی‌ ‌‬ ‫‌‬
‫دواههوجىو ی و غىطخه‌واو ی ‌واڵجمان ب ‌ۆ‬ ‫‌‬ ‫ی‬
‫ێرٍدا غاع ‌یر مێژوو ‌‬ ‫ل ‌‬ ‫گهٌ‬‫له ‌‬‫جیهوی بێػىما ریان ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫وٍ‪ ،‬دژا ‌‬ ‫وضاهه ‌‬
‫چه ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫ڵگهیان ‌‬ ‫ۆمه ‌‬ ‫و ‌‬
‫ێز‬ ‫دواههوجىوی و ‌ژ ‌‬ ‫‌‬ ‫ێژوویهن لێىان و لێ ‌ى ‌‬
‫له‬ ‫‌‬ ‫وٍ‪ ،‬م‬ ‫دٍگێڕێخه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫دٍبزدن‪،‬‬ ‫دٍرچىو ها ‌ویان ‌‬ ‫دٍهزد و به‌ گىمڕا و له‌ یاضا ‌‬ ‫ههیارٍ‌واهیان ‌‬ ‫‌‬
‫جه َۆی‌‬ ‫بىوٍ ‌‬
‫ههساهین‪ ،‬هە ‌‬ ‫ئهضخۆی‌ ‌‬ ‫ئهم بارٍ‌ ع دەخاجە ‌‬ ‫ضخهیی‪‌ ،‬‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬ ‫ضهردٍ‌می‬ ‫بىهما گزهگه‌واوی ‌‬ ‫له ‌‬ ‫هێىه ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ههوا بىو ڕیفۆرمی ئاینی ‌‬ ‫‌‬
‫ضخهو داماوی و هه‌بیيینی‬ ‫دٍ ‌‬ ‫ضهردٍ‌مێيی ‌‬ ‫له ‌‬ ‫یللهث ‌‬ ‫وٍی م ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕو ‌وهاهبیری‌‪‌ .‬‬
‫هه ڕۆژێيی پ ‌ڕ‬ ‫ڕۆدا ‌‬ ‫ئهم ‌‬ ‫گىسٍراهذووٍ‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ ‌‬ ‫ضه ‌رێىذا ‌ژیاوی ‌‬ ‫چارٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫یتر‬ ‫یه ئ ‌‬ ‫ۆڵه ‌‬
‫فزضهث و ج ‌‬ ‫‌‬ ‫خه‪ ،‬ڕۆژی‌ ساوطذ و ساهیارییه‌‪ ،‬ڕۆژی‌‬ ‫یه ‌‬ ‫با ‌‬ ‫ەخمهد مىخخار جاف لەبشوجىەوەی‬ ‫بەش ی دووەم‪ :‬ڕۆڵی غیعزی‌ ئ ‌‬
‫یياجه داردٍ‌ضدێً‬ ‫دٍ ضذ هه‌داث و ب ‌‬ ‫له ‌‬‫له ‌‬ ‫ئهم َه‌ ‌‬ ‫یللهث ‌‬ ‫دٍبێذ م ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ وىردیذا‪‌ :‬‬
‫دواههوجىوی و دیلیی و ‌ژ ‌ێز دەضخەیی‪‌ .‬‬ ‫‌‬ ‫جههگی‬‫له ‌‬ ‫بۆ ڕسگاربىون ‌‬ ‫بهغێيی ‌سۆری‌‬ ‫له ‌‬ ‫ێىذٍواری‪‌ ،‬‬ ‫خهڵيی ب ‌ۆ ساوطذ و خ ‌ى ‌‬ ‫َاهذاوی ‌‬
‫خمهد مىخخار جه‌رخاهزاوٍ‌ ب ‌ۆ َاهذاو ی‬ ‫ئه ‌‬ ‫غيعزٍواوی ‌‬ ‫‌‬ ‫بهغێً ‌‬
‫له‬ ‫‌‬ ‫وٍ‪ ،‬واجا غاعیران‬ ‫جه ‌‬‫داوٍ ‌‬
‫‌‬ ‫یعزٍواوی غاعیراوی وىرددا ڕٍ‌هگی‬ ‫غ ‌‬
‫ێىذٍواری‌‪،‬‬
‫خهڵيی وىردضخان ب ‌ۆ خ ‌ىێىذن و خ ‌ى ‌‬ ‫ۆمهاڵوی ‌‬ ‫و ‌‬ ‫ۆمهڵگا و گه‌یػتن ‌‬
‫به‬ ‫ێػىهوجنی و ‌‬ ‫‌‬ ‫دٍن ب ‌ۆ پ‬ ‫یهگی پت ‌ری‌ پ ‌‬
‫ێذٍ ‌‬ ‫گزهگ ‌‬
‫ضهردٍ‌می‬ ‫وٍوى هه‌ضێيی ديار و ڕووهاهبی رێيی وارامه‌یی ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬ ‫‌‬ ‫به غێىاسێً‬ ‫ۆمهڵگا‪‌ ،‬‬ ‫َهر جاهێيی و ‌‬ ‫ییهواوی ‌‬ ‫مافه ڕٍ‌وا و ضه‌رٍ‌جا ‌‬ ‫‌‬
‫هزدووٍ و‬
‫‌‬ ‫ڵگاههی‬
‫ۆمه ‌‬ ‫خهباحی و ‌‬ ‫له ‌‬‫بهغێيی ‌سۆری‌ ‌‬ ‫ئهسمىووی ‌‬ ‫خۆی‌ ‌‬ ‫دواههوجىوی و‬ ‫‌‬ ‫دٍرباس بىون له‌‬ ‫جاهه ڕێگه‌ ب ‌ۆ ‌‬ ‫له غاعیران ‌‬ ‫بهغێً ‌‬ ‫‌‬
‫هزدووٍ‪ ،‬به‌‬
‫‌‬ ‫بهدی ‌‬
‫هه‬ ‫یههجاری‌ جێذا ‌‬ ‫پێػىهوجنی ‌‬ ‫‌‬ ‫جزوضىهی‬
‫‌‬ ‫ێػىهوجنی ساوطذ‬‫به پ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ضدىه ‌‬
‫به ‌‬ ‫دٍ ‌‬‫ضخهیی ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫سوڵم و ضخه‌م و ‌ژ ‌ێز ‌‬
‫ی‬
‫خهباحی غۆڕغگێر ‌ و‬ ‫له ‌‬ ‫ڕووهتر غاعیر به‌غێً ‌‬ ‫‌‬ ‫غێىاسێيی‬ ‫ی‬
‫ڵهجێيی دیار ‌‬ ‫ئهم بارٍ‌ ع خه‌ض ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫ێىذٍواریه‌ ‌‬
‫و خ ‌ى ‌‬
‫خهباحی ساوطذ و‬ ‫‌‬ ‫ئهسمىون هزدووٍ‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یهحی ‌‬ ‫جهوا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕووهاهبیرییه‌‪ ،‬ئەخمەد مىخخار جاف (‪(( ، ) 1935_1897‬خا ‌وەوی‬
‫ئهو‬ ‫یهن ‌‬ ‫به ماها ‌‬ ‫یيیىٍ‪‌ ،‬‬ ‫ههب ‌‬ ‫ۆڕغاههدا ‌‬
‫‌‬ ‫لهم غ‬ ‫ێىذٍواری‌ ‌‬ ‫خ ‌ى ‌‬ ‫امبەر بەهەجەوەهەی‬ ‫َەڵىێطتی ڕۆغيبیری‌ بەرپزضاهەیە بەر ‌‬
‫یاجز چینی‬ ‫مهی وىرد ‌س ‌‬ ‫ئهو ضه‌ردٍ‌ ‌‬ ‫یاضیاههی ‌‬‫‌‬ ‫ۆڕغگێڕ و ض‬ ‫‌‬ ‫غ‬ ‫لەَەمىوی گزهگتر َۆغیاری‌ ساوطذ و پ ێػىەوجً خىا ‌سی‌ بە‬
‫وار و غێخ و ئاغاوان بىون‪ ،‬لە ڕێگەی غیعزی‌ (لەخە ‌و‬ ‫ێىذٍ ‌‬
‫ههخ ‌ى ‌‬ ‫‌‬ ‫بىاغەی پێشخطخنی وۆمەڵگاهەی دەساهێذ و جەنها هەساهین و‬
‫َەڵطً)ەوە هە ضزوودێيی ور‌یابىوهەوە و ڕاپەرینی وىردایەحی و‬ ‫دواهەوجً بەدوژمنی و لەمپەری‌ ضەرەوی دەساهێذ )) ‪ ،‬له‌م ‌‬
‫ڕووٍ ‌‬
‫وٍ‬
‫ی و ڕووهاهبیرییە ‪َ ،‬ەوڵیذاوە پەیامی‬ ‫باهگذاو ی خ ‌ىێىذەوار ‌‬ ‫خمهد مىخخار به‌گی جاف ئه‌م‬ ‫ئه ‌‬ ‫یعزٍواوی ‌‬ ‫یغ ‌‬ ‫بهغێيی ‌سۆر ‌‬ ‫له ‌‬ ‫‌‬
‫دٍم ی ‌‬
‫له‬ ‫ۆیه ڕووي‌ ‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ خۆی‌ بەمیللەجیىەی بگەیەهێذ‪ ،‬ب ‌‬ ‫خمهد مىخخار ب ‌ۆ‬ ‫ئه ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫ئههذاسٍ‌ ‌‬ ‫به ‌‬ ‫ههیً ‌‬ ‫دٍ ‌‬‫بهدی ‌‬ ‫ڵهجاه‌ه ‌‬ ‫خا ‌‬
‫دٍواث و دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫خهڵيی ‌‬ ‫‌‬ ‫وٍن (ئایً‪ ،‬ضیاس ی‪ ،‬ئابىو ‌ری‪،‬‬ ‫ۆر مژا ‌ری‌ ‌‬ ‫ضهر هزدوی ‌س ‌‬ ‫چارٍ‌ ‌‬
‫لەخە ‌و َەڵطً د ‌رەهگە میللەحی وىرد خە ‌و ‌سەرەرجاهە ‌‬ ‫ێىذٍواری‌‬
‫اڵیهحی‪ ،‬هیػخماوی ) ساوطذ و خ ‌ى ‌‬ ‫ۆمه ‌‬ ‫یهحی‪ ،‬و ‌‬ ‫جهوا ‌‬ ‫هه ‌‬‫‌‬
‫َەمىو جەئزیدی عالەم غاَیذی فەسڵ‌ و َىهەرجاهە ‌‬ ‫هه ‌وێذ‪‌ :‬‬ ‫دٍردٍ‌ ‌‬‫ئهم غاعیرە ‌‬ ‫وٍ ئاضتی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫ێرٍ ‌‬
‫َهڵبژاردووٍ‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫‌‬
‫دەضا جێيۆغً ئەی كەومی هەجیبی بێىەص و مەسڵىوم ‌‬ ‫ییه ‌‬
‫دٍرمان ه ‌‬ ‫ێمه َیچ ‌‬ ‫جهدا ‌وی‌ ئ ‌‬ ‫هخهب ب ‌ۆ ‌‬ ‫مه ‌‬ ‫غهیزی‌ ‌‬ ‫‌‬

‫‪Page 76‬‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫وار‬
‫ێىذٍ ‌‬
‫خمهق و هه‌خ ‌ى ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ههضاوی ‌‬ ‫له ‌‬ ‫یػه خۆی‌ ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫‌‬ ‫بەگىرجی بیبڕن‌ ئەوڕێگە دوو ‌رە وا لەبەرجاهە ‌‬
‫روٍوى دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫َه ‌‬ ‫دٍپا ‌رێشێذ‪‌ ،‬‬ ‫‌‬ ‫چىهىه خ ‌ىێىذن ب ‌ۆ دیفاعی جیػی دوژمىخان ‌‬ ‫‌‬ ‫بخىێنن‬
‫یيطاهه ‌‬
‫‌‬ ‫فهوجاوی ئ‬ ‫خمهق باعیس ی ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫هشیيی پیاوی‌ ‌‬ ‫ۆپهرجاهه ‌‬ ‫كهڵغان و ض ‌‬ ‫عهینی ‌‬ ‫َهمىو ئان و سٍ‌ماوێ ‌‬ ‫‌‬
‫ههرهاهه‌م ‌‬ ‫كهث مً ڕٍ‌فیلی پیاوی‌ ‌‬ ‫َهجا عىمزم بب ێ ‌‬ ‫‌‬ ‫رگزیىزدن هاوسٍ‌د‬ ‫به ‌‬ ‫به غا ڕێگه‌ی ‌‬ ‫خمهد مىخخار خ ‌ىێىذن ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫خمهد) به‌خۆڕایی ‌‬ ‫(ئه ‌‬ ‫جهن ‌‬ ‫یلله ‌‬
‫به خێرم خ ‌‬ ‫هه مً مائیل ‌‬ ‫‌‬ ‫َهر‬ ‫َهرواث و ضه‌ردٍ‌مێىذا بێذ ‌‬ ‫دٍواث به‌رامبه‌ر به‌ دوژمىان له‌ ‌‬ ‫‌‬
‫یدىه ‌و غۆڕ و غه‌ڕهاهه‌م ‌‬ ‫مهیلی ف ‌‬ ‫وٍو ‌ى ئیيطاوی جاَیل ‌‬ ‫‌‬ ‫بهرامبه‌ر به‌‬ ‫ییه ‌‬ ‫رگز ‌‬‫به ‌‬ ‫یطخهمی ‌‬ ‫وٍن كه‌ڵغان و ض ‌‬ ‫ێىذهه ‌‬
‫خ ‌ى ‌‬
‫بهر ڕٍ‌خىه ‌و به‌‬ ‫ۆجه ‌‬‫خمهق و هه‌ساوی خطخ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ێرٍدا غاعیر پیاوی‌ ‌‬ ‫ل ‌‬ ‫خهڵيی و كه‌وم ی وىرد دٍ‌داث ب ‌ۆ ‌‬
‫به‬ ‫ۆیه َاوی ‌‬ ‫دوژمىان‪ ،‬ب ‌‬
‫لههاوبزدوی ئیيطاوی‬ ‫ێخه َۆی‌ ‌‬ ‫دٍب ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫داهاوٍ ‌‬
‫‌‬ ‫مهجزس ی‬ ‫به ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫غ ‌‬ ‫َهرچی َۆواری‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫ێىذٍواری‪‌ ،‬‬ ‫دٍضتهێىاوی خ ‌ىێىذن و خ ‌ى ‌‬ ‫‌‬
‫له‬ ‫ی‬
‫ههسان به‌ردٍ‌وام خه‌ ‌س ‌ ‌‬ ‫وٍ م ‌زۆڤی ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬‫له ‌‬‫عاكڵ و ڕووهاهبیر‪‌ ،‬‬ ‫به ر جیػيی ئاماژٍ‌ و‬ ‫یخاجه ‌‬‫ێػىهوجً و ساهیار ‌ بێذ غاعیر دٍ‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پ ‌‬
‫وٍن‬ ‫ی‬
‫هه وابىو هه‌ضێيی ڕووهاهبیر ‌ ‌‬ ‫ڕوغۆڕٍ‪‌ ،‬‬‫‌‬ ‫یدىه و غه‌‬ ‫ف ‌‬ ‫ضهبارٍ‌ث به‌ ڕۆژهامه‌ و‬ ‫ۆیه ‌‬ ‫وٍ‪َ ،‬ه‌رب ‌‬ ‫واجه ‌‬
‫ۆمهڵگای لێ ئاگادار دٍ‌ ‌‬ ‫و ‌‬
‫خهس‬‫یػه ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫روٍردٍ‌ هزاوٍ‌ ‌‬ ‫په ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫خمهد مىخخار به‌ غ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬ ‫گۆڤارٍ‌وان و بەجایبەث گۆڤاری‌ (باهگی وىردضخان) دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬
‫ههس ی‬ ‫مه ع ڕٍ‌فخاری‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬‫هه ‌‬ ‫ێرٍ‪‌ ،‬‬ ‫چاهه و خ ‌‬ ‫‌‬ ‫و ئارٍ‌سو ‌وی‌ ‌‬
‫له‬ ‫(باهگی وىردضخان)ە وادهیای ئیدیا هزدووە ‌‬
‫‌‬
‫چاهه‬ ‫یػه ڕو ‌و ‌‬
‫له‬ ‫َهم ‌‬ ‫ههسان هه‌ ‌‬ ‫ههس ی ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫واهه ‌‬
‫ێچه ‌‬ ‫بهپ ‌‬ ‫ڕووهاهبیرٍ‪‌ ،‬‬
‫‌‬ ‫سامی كەلبی وىردی بێچارەی مىداوا هزدەوە ‌‬
‫َهوڵی ‌‬
‫به‬ ‫جههیا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫و ئاغتی خىا ‌سی‌ هاواث به‌ غ ‌‬
‫ێىٍ ‌‬ ‫عه ‌‬
‫جبه ‌‬ ‫ئهو مه‌ ‌‬ ‫یه ‌‬‫ومه ‌‬‫ئهم كه‌ ‌‬ ‫ێػىهوجنی ‌‬ ‫‌‬ ‫باعیس ی پ‬
‫وٍوى‬ ‫دٍن هه‌ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫ههس ی خۆیان ‌‬ ‫جاهه ‌‬ ‫ضخىهوحی ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫دٍضتهێىاوی ‌‬ ‫‌‬ ‫هزدٍوٍ ‌‬‫ئهمڕۆ خاوی وىردضخاوی ‌سێبا ‌‬ ‫لحهق ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫خمهد مىخخار دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬ ‫ی‬
‫وٍی ڕووهاهبیر ‪،‬‬ ‫بىوهه ‌‬
‫‌‬ ‫ڕۆژهامه‌ و گۆڤارٍ‌وان ئامزا ‌سێىً ب ‌ۆ باڵ ‌و‬
‫ڕۆژ و غه‌و ‌‬ ‫یطخفادٍی ساحی خۆیان ‌‬ ‫‌‬ ‫جاَیالن ب ‌ۆ ئ‬ ‫بهر‬ ‫به ئاضاوی ‌‬ ‫ۆر ‌‬ ‫ییهوان ‌س ‌‬ ‫جه ساوطت ی و فه‌رَه‌هگ ‌‬ ‫بابه ‌‬
‫وٍی ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬ ‫‌‬
‫ههن ‌‬‫ئه ‌‬‫مهوعی عیلم و ضىعه‌ث و عیرفان ‌‬ ‫یخه ‌‬ ‫لهم مىخ ‌‬ ‫‌‬ ‫غه ‌‬
‫وٍ‬ ‫یىه ‌‬‫یهوی د ‌‬ ‫یهن له‌ ‌ل ‌‬ ‫له ‌ل ‌‬ ‫دٍگاث‪ ،‬ئه‌مه‌ ‌‬ ‫ێىهران ‌‬ ‫دٍضتی خ ‌ى ‌‬ ‫‌‬
‫بهر لێػاوی‌ ڕٍ‌ ‌‬
‫خىهی‬ ‫یػه ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫ههسان و جاَیل ‌‬ ‫ههس ی ‌‬ ‫‌‬ ‫ئهمیؼ‬ ‫هه ‌‬ ‫دٍبێذ ‌‬ ‫ڕووداوٍواوی هاوخ ‌ۆ و جیهان ‌‬ ‫‌‬ ‫خهڵيی ئاگادا ‌ری‌‬ ‫‌‬
‫خمهد مىخخار‬ ‫وٍوى ئه‌ ‌‬ ‫ههون‪ ،‬ڕووهاهبیرێيی ‌‬ ‫دٍ ‌‬‫ڕووهاهبیران ‌‬ ‫خمهد مىخخار‬ ‫ئه ‌‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‪‌ ‌ ،‬‬ ‫بىوهه ‌‬
‫‌‬ ‫َۆوارێىه‌ ب ‌ۆ باڵ ‌و‬
‫ههسان و جاَیل ‌‬
‫به‬ ‫ضهر م ‌زۆڤی ‌‬ ‫ۆجه ‌‬ ‫خىهیی هزد ‌‬ ‫یػه َێرش ی ڕٍ‌ ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫‌‬ ‫ێخه ضخایؼ هزدوی گۆڤاری‌ (باهگی وىردضخان) و به‌ َۆواری‌‬ ‫هه ‌و ‌‬‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫داهاوٍ‪ ،‬ئه‌ ‌‬
‫مه‬ ‫‌‬ ‫وٍی ساوطذ و داَێىاهذا‬ ‫اڵوبىوهه ‌‬
‫‌‬ ‫بهردٍ‌م ب‬ ‫له ‌‬ ‫ێگز ‌‬ ‫ڕ ‌‬ ‫دٍساهێذ و دٍ‌ڵێذ َۆواری‌ جىان هزدوی‬ ‫كهومی وىردی ‌‬ ‫ێػىهوجنی ‌‬ ‫پ ‌‬
‫دٍردٍ‌خاث و جاڕادٍ‌ی هشا لێىزدن‬ ‫‌سیاجز ڕووهاهبیری‌ غاعیر وٍ‌ ‌‬ ‫ۆڤار و ڕۆژهامه‌وان‬ ‫پهرجىن و گ ‌‬ ‫به ‌‬ ‫وىردضخاهه‪ ،‬گزهگیذان ‌‬ ‫‌‬ ‫خاوی‬
‫ئهو دواهه‌وجىو ی و‬ ‫دٍواث به‌َۆی‌ ‌‬ ‫دٍچێذ و هشایان ل ێ ‌‬ ‫‌‬ ‫هىوضهران‬
‫‌‬ ‫وجهی‬‫ێىىه ‌‬
‫دٍبێذ غ ‌ى ‌‬ ‫غه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬
‫له ‌‬‫وا ‌ری‌ ڕووهاهبیراهه‪‌ ‌،‬‬
‫خمهد مىخخار دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫روٍوى ئه‌ ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫ڵپهرضخاهه‌ ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬ ‫َه رئه‌وان دٍ‌رماهیان پ ‌‬
‫ێیە‬ ‫چىهىه ‌‬‫‌‬ ‫بىه ‌ویً‪،‬‬
‫ئهم ب ‌ىاراهه‌ ‌‬ ‫و ئه‌دیباوی ‌‬
‫فاماههن هه‌وا ‌‬
‫‌‬ ‫ئهو هه‌‬‫یامهث ‌‬ ‫ڕوو ‌ڕ‌ٍش ی دهیا و ك ‌‬ ‫خمهد مىخخار دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫ئه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ێرٍ ‌‬
‫ههساهین ل ‌‬ ‫دٍردی ‌‬ ‫ب ‌ۆ ضاڕ ‌ێژ هزدوی ‌‬
‫ههن ‌‬‫به پارٍ‌ و هان ئه‌ ‌‬ ‫یلهحی خۆیان ‌‬ ‫كهوم و م ‌‬ ‫َهجىوی ‌‬ ‫‌‬ ‫یىهجان ‌‬ ‫وٍر ج ‌‬ ‫مىهه ‌‬
‫یركهی ‌‬ ‫له و ‌ىێً ف ‌‬ ‫ڵلیىه ‌‬
‫خه ‌‬ ‫وىاوێ ‌‬
‫ڵبه ‌‬
‫وٍَا چه‌رخاوٍ‌ جاَیل غا ‌‬ ‫ئاضمان ئێطخا ‌‬ ‫جهن ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫ئهساهً دٍ‌رد و ئاسا ‌ری‌ ‌‬ ‫یركه ‌‬‫ئهو ف ‌‬ ‫چىهىه ‌‬
‫‌‬
‫ههن ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫بهی غێران ‌‬ ‫مهرجه‌ ‌‬‫خهیاڵی ‌‬ ‫ی ‌‬ ‫گىربه و ڕێى ‌‬
‫‌‬ ‫یار هزدن‬ ‫ێخه پزض ‌‬ ‫هه ‌و ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ۆهۆلۆگه ‌‬
‫‌‬ ‫خمهد مىخخار له‌ ڕێگه‌ی م‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫ماههدا دٍ‌واث‬ ‫له ئاضمان و سٍ‌ ‌‬ ‫خمهد مىخخار گله‌یی ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ێرٍدا ‌‬ ‫ل ‌‬ ‫ێػىهوجً و‬ ‫ی‬
‫بىوهه َۆ ‌ پ ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕووهاهبیرٍی ‌‬
‫هه‬ ‫‌‬ ‫ێىذٍوارٍ‌‬
‫ضخه خ ‌ى ‌‬ ‫لهو دٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫لپهرضذ خۆع‬ ‫ههسان و َه‌ ‌‬ ‫ههضاوی ‌‬ ‫ههوا گۆڕاون‌ ڕێگه‌یان ب ‌ۆ ‌‬ ‫‌‬ ‫ئهو چ ‌‬
‫یىه‬ ‫ضخهیی‪‌ ،‬‬ ‫دٍ ‌‬ ‫دواههوجىوی و ‌ژ ‌ێز ‌‬ ‫‌‬ ‫ئاساد هزدهخان له‌‬
‫ڕووهاهبیر و‬
‫‌‬ ‫ضهر هه‌ضاوی‬ ‫به ‌‬ ‫هزدووٍ ‌‬
‫‌‬ ‫رههوجىو یاوی‬ ‫هزدووٍ و ضه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫جهن دٍ‌ساهێذ غاعیر‬ ‫وٍ ‌‬‫دٍرد و ئاسا ‌ری‌ ‌‬ ‫به ضاڕێژهه‌ری‌ ‌‬ ‫ڕووهاهبیرٍ ‌‬
‫‌‬
‫ضهردٍ‌می غاعیردا َه‌ضتی‬ ‫روبههذی ‌‬ ‫ضه ‌‬ ‫له ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ههجەوەییذا‪ ،‬ئاغىزا ‌‬ ‫‌‬ ‫داوٍ و به‌‬ ‫ڕووهاهبیر ‌‬
‫‌‬ ‫به خ ‌ىێىذن و هه‌ضاوی‬ ‫میػه گزهگ ی ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬
‫جهنها‬‫گهر َه‌ غبىوبێذ ‌‬ ‫ئه ‌‬‫وٍ ‌‬ ‫ههب ‌ى ‌‬
‫یهوی ڕێژٍ‌یی ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫به غ ‌‬ ‫جهوای‌هحی ‌‬ ‫هه ‌‬‫‌‬ ‫مهع‬ ‫ئه ‌‬‫دٍساهێذ‪‌ ،‬‬ ‫ێػىهوجً و ئاسادی ‌‬ ‫‌‬ ‫رههوجً و پ‬ ‫ضه ‌‬ ‫ضهرچاوٍ‌ی ‌‬ ‫‌‬
‫بىوٍ‪ ،‬له‌و هاوچاهه‌ ع خه‌ڵيی‬ ‫‌‬ ‫یهوی دیاریىزاودا‬ ‫هاوچه ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫له‬ ‫دٍواث‪‌ .‬‬ ‫دٍضدىیػان ‌‬ ‫ڵبه ضخڤان ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫ی‬
‫خاڵی ڕووهاهبیر ‌ ‌‬
‫یرههران‬
‫ێگاهه و داگ ‌‬ ‫ۆههری‌ ب ‌‬ ‫لپهرضذ بىون به‌ داردٍ‌ضتی و ه ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬ ‫خاوٍن ساوطذ و‬ ‫‌‬ ‫ڵبه ضخڤاهێيی‬ ‫خمهد مىخخار وٍ‌ن َه‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫خمهد مىخخار‬ ‫ئه ‌‬ ‫ۆیه ‌‬‫َههذێً پارٍ‌ و پىٌ‪َ ،‬ه‌رب ‌‬ ‫وٍرگزجنی ‌‬ ‫جهنها ب ‌ۆ ‌‬ ‫‌‬ ‫داوٍ ب ‌ۆ ساوطذ و ساهیاری‌ و له‌‬ ‫خهڵيی ‌‬ ‫یػه َاوی ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫ڕووهاهبیر ‌‬
‫‌‬
‫وٍ‪،‬‬
‫واجه ‌‬
‫دٍ ‌‬‫یار ‌‬ ‫ۆمهڵگایان لێ وغ ‌‬ ‫دٍداث و و ‌‬ ‫خىهیان ‌‬ ‫بهر ڕٍ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫وار و هه‌سان‬ ‫ێىذٍ ‌‬
‫ههخ ‌ى ‌‬ ‫له م ‌زۆڤی ‌‬ ‫ۆمهڵگای ‌‬ ‫َهماهياجذا گ ‌‬ ‫‌‬
‫هزدووٍ‪ ،‬واجه‌ ‌‬
‫له‬ ‫‌‬ ‫ضاههی‬
‫هه ‌‬ ‫ۆرٍ ‌‬ ‫ئهو ج ‌‬ ‫ئهسمىووی ‌‬ ‫وٍی خۆی‌ ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫‌‬ ‫یػاهذاوٍ‪،‬‬
‫‌‬ ‫وٍن همىوهه‌ پ‬ ‫ۆر واجذا خۆیص ی ‌‬ ‫وٍ و له‌ ‌س ‌‬ ‫ۆجه ‌‬
‫ئاگادارهزد ‌‬
‫هزدووٍ ‌‬
‫به‬ ‫‌‬ ‫دٍضت ی‬‫وٍ ‌‬ ‫ڕێگه‌ی ڕووهاهبیری‌ و َشر واراوٍ‌ ‌‬
‫ییه ‌‬

‫‪Page 77‬‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫وٍ چاو‬ ‫یه ‌‬‫لهم بارٍ‌ ‌‬ ‫یاجز ‌‬ ‫دٍردٍ‌خاث و ‌س ‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ غاعیر به‌ ‌‬ ‫هه ‌‬
‫ضاهه‬ ‫ۆرٍ ‌‬‫لهو ج ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ڕماهه ‌‬
‫ضهرض ‌ى ‌‬ ‫هاههث به‌ ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫خىهگزجً ‌‬ ‫ڕٍ‌ ‌‬
‫هزاوٍ‌مان دٍ‌واث و دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫دٍڕواهێذ و دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫‌‬
‫‌‬ ‫یىٍ سٍ‌رٍ‌ر ‌‬ ‫هه ص له‌ ئیيطاوی چی یان د ‌‬ ‫عشێ‌ ‌‬ ‫به ‌‬ ‫ڵله ‌‬ ‫خه ‌‬ ‫‌‬
‫دالهث بۆچی مىذااڵوی وىرد ‌‬ ‫عه ‌‬ ‫ەرئیطمی ‌‬ ‫ڕاضخه‌ گ ‌‬ ‫ههن ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫خهیىان ‌‬ ‫یڕٍوی‌ ‌‬ ‫وٍخص ی و په‌ ‌‬ ‫مهغلی ‌‬ ‫یػه ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫وا ‌‬
‫وٍ ‌‬
‫ێىاهه ‌‬
‫ضهره ‌‬ ‫به ‌‬ ‫رگهردان بطىوڕێى ‌ۆ ‌‬ ‫وێڵ و ضه‌ ‌‬ ‫َهوڵی‬ ‫یػه ‌‬‫َهم ‌‬ ‫وجىخىاس ‌‬
‫‌‬ ‫ڕووهاهبیر و پ ‌‬
‫ێػىه‬ ‫‌‬ ‫ههس ی‬ ‫هه ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ئاغىزا ‌‬
‫بهختی وىرد ب ‌ۆ وىغتن و جااڵهیان ‌‬ ‫یزٍ ‌‬‫َێىذٍ خ ‌‬ ‫‌‬ ‫مامه ‌‬
‫ڵه‬ ‫‌‬ ‫دٍن و وٍ‌وى م ‌زۆڤ‬ ‫دٍ ‌‬
‫ڵگاههیان ‌‬ ‫ۆمه ‌‬ ‫باغىزدوی ڕٍ‌وش ی و ‌‬
‫وۆمهڵی َاجىون به‌ ضىا ‌ریی )‪‌ (............‬‬ ‫‌‬ ‫دٍڵێذ داخ ‌ۆ چ‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ڕماهه ‌‬
‫ضهرض ‌ى ‌‬ ‫خمهد مىخخار به‌ ‌‬ ‫ههن‪ ،‬ئه‌ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫له هێىان ئاوارٍ‌ بىوو ی‬ ‫خاجه ڕو ‌و ‌‬‫دٍ ‌‬ ‫یهن ‌‬ ‫ێػه ‌‬
‫ێرٍدا غاعیر َاوه ‌‬ ‫ل ‌‬ ‫دٍ ضذ بذاث؟ و وٍ‌ن‬ ‫له ‌‬ ‫یه م ‌زۆڤ‪ ،‬م ‌زۆڤ بىوو ی خۆی‌ ‌‬ ‫َه ‌‬‫غدێً ‌‬
‫خىه ‌‬
‫له‬ ‫روٍ ‌ریذا‪ ،‬دواجز ڕٍ‌ ‌‬ ‫دادپه ‌‬
‫‌‬ ‫ی‬
‫مىذااڵوی وىرد و ها ‌و ‌‬ ‫جهماغا هزدوی م ‌زۆڤی‬ ‫ۆرٍ ‌‬‫ههن‪ ،‬به‌و ج ‌‬ ‫دٍ ‌‬
‫فخار ‌‬‫وٍخص ی و ئا ‌ژەڵ ڕٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ئهو دروغماهه‌‬ ‫یه ‌‬ ‫گزێذ و پێی وا ‌‬ ‫دٍ ‌‬‫ی ‌‬ ‫روٍ ‌ر ‌‬
‫دادپه ‌‬
‫‌‬ ‫دروغمهواوی‬
‫‌‬ ‫لهم چىار‬ ‫یە ‌‬ ‫ی‬
‫لپهرضذ جه‌هیا وا ‌ر ‌ ڕووهاهبیراهه‌ ‌‬ ‫ههسان و َه‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ییه‪،‬‬
‫یللهحی وىرد جێذا ه ‌‬ ‫بهرَه‌می هابێذ و َیچ ضىدێيی ب ‌ۆ م ‌‬ ‫َیچی ‌‬ ‫غاعیرێيی‬ ‫‌‬ ‫خمهد مىخخار‬ ‫ئه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫بگىجزێذ ‌‬ ‫‌‬ ‫ئه ‌‬
‫وٍ‬ ‫هزێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یه ‌‬‫ێىٍ ‌‬
‫چ ‌‬
‫َهر‬‫خخه ‌‬‫دبه ‌‬ ‫به ‌‬ ‫ێىذٍ ‌‬ ‫یللهحی وىرد َ ‌‬ ‫ئهی بۆچی؟ م ‌‬ ‫ههبێذ ‌‬ ‫گهر وا ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬ ‫ێىه ‌ر و ساوطذ خىاس بىوٍ‌‪‌ .‬‬ ‫هاهبیر و َشر هزاوٍ‌ و داَ ‌‬ ‫ڕو ‌و ‌‬
‫یه ث ‌‬
‫به‬ ‫روٍ ‌رییه‌ ها ‌‬
‫ئه م دادپه‌ ‌‬ ‫ئهی بۆچی؟ ‌‬ ‫اڵهییه‪‌ ،‬‬
‫بهش ی وىغتن و جا ‌‬ ‫‌‬ ‫یاضهث و‬ ‫له ض ‌‬ ‫ییهوی باش ی ‌‬ ‫هه ‌وێذ غاعیر غارٍ‌سا ‌‬ ‫روٍن دٍ‌ردٍ‌ ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬
‫یهوی‬‫وٍ ‌‬
‫هزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫یماهه و پزضیاراهه‌ ب ‌ۆ ور‌یا‬ ‫گز ‌‬ ‫ئهم ‌‬ ‫وٍ‪‌ ،‬‬ ‫یه ‌‬
‫َاها ‌‬ ‫یهوی‬ ‫یه ‌‬ ‫چههذ وا ‌‬ ‫له ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ێیهی ‌‬ ‫بىوٍ ‪ ،‬به‌و پ ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫ڕٍوایذا ‌‬ ‫فهرماه ‌‬ ‫‌‬
‫خمهد مىخخار به‌َۆی‌ لێهاجىویی و‬ ‫ئه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫جه‪‌ ،‬‬ ‫یلله ‌‬
‫ڕووهاهبیراهه‌ی م ‌‬ ‫بىوٍ ‪ ،‬به‌‬ ‫َه ‌‬ ‫بهرچا ‌وی‌ ‌‬ ‫ییهوی ‌‬ ‫بىوٍ و به‌غذا ‌ر ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫ئهسمىووی ‌‬ ‫ضیاضیذا ‌‬
‫به ضذ و دروغمه‌واوی‬ ‫هاوٍڕۆن و مه‌ ‌‬ ‫به ‌‬ ‫پهی ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یخ ‌‬
‫ۆیه ‌‬ ‫ڕووهاهبیر ‌‬ ‫داوٍ ل‌ه‬ ‫خهڵيی ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫یاهزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫ر‬
‫َهوڵی و ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یه ‌‬‫ئهو ئه‌سمىوهه‌ ‌‬ ‫ی ‌‬ ‫َۆ ‌‬
‫بهراورد هزدو ی‬ ‫ئههجامذا به‌ ‌‬ ‫بزدووٍ و له‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫روٍ ‌ری‌‬
‫دادپه ‌‬‫‌‬ ‫ئهو به‌دیذێيی‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫جه هێىخۆی‌ و َەرێمییەوان‪‌ ،‬‬ ‫یاضه ‌‬
‫ض ‌‬
‫ئهم دروغماهه‌ َیچی‬ ‫هه ‌‬ ‫ڕوایهی ‌‬ ‫ئهو ب ‌‬ ‫ۆجه ‌‬ ‫گهغخ ‌‬ ‫ێػهوان ‌‬ ‫َاوه ‌‬ ‫جیهوان ‌‬
‫به‬ ‫وڵه ‌‬‫ێىدٍ ‌‬
‫یاضیه ه ‌‬ ‫‌‬ ‫ێػه ض‬‫یڕواهییه َاوه ‌‬‫‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫دٍ‬ ‫خىه گزاهه‌ ‌‬ ‫ڕٍ‌ ‌‬
‫ییه و َیچی لێ‬ ‫یىه ه ‌‬ ‫یاجز َیچی د ‌‬ ‫ییه و جه‌نها هاو و كطه‌ ‌س ‌‬ ‫ڕاضذ ه ‌‬ ‫بهَۆی‌‬ ‫له جیهاهذا ‌‬ ‫یههطاوی ‌‬ ‫باهگهوا ‌سی‌ ئاسادی و ‌‬ ‫‌‬ ‫له واحی‬ ‫جۆرێً ‌‬
‫دٍڵێذ‪‌ :‬‬ ‫بۆیه ‌‬
‫َهر ‌‬ ‫ضهوس هابێذ‪‌ ،‬‬ ‫‌‬ ‫ئهم‬‫یىهی ‌‬ ‫وٍ‪ ،‬غاعیر دیىێيی د ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫وجهواه ‌‬
‫ضخىه ‌‬‫غۆڕع و دٍ‌ ‌‬
‫بهینی جىرن و ئێران)‪‌ (....‬‬ ‫له ‌‬ ‫خاڵی وىرد ئێطخا ‌‬ ‫له هاو وىردضخاهذا‬ ‫ههی ‌‬ ‫هجامه ‌‬
‫‌‬ ‫وٍ و به‌رئه‌‬ ‫ێىذٍ ‌‬
‫دٍخ ‌ى ‌‬ ‫غماههی ‌‬ ‫‌‬ ‫درو‬
‫وٍ ‌‬ ‫جه دا ‌وی‌ مىذا ‌‬
‫اڵهه ‌‬ ‫وجىوٍ ‌‬
‫هه ‌‬ ‫یزٍ ‌‬‫جه ‌‬ ‫بێچىٍ ‌‬
‫‌‬ ‫وٍ لەم با ‌رەوە‬ ‫هزدٍ ‌‬
‫دٍهزد و خه‌ڵيی لێیان ئاگادار دٍ‌ ‌‬ ‫جاوج ‌ىێ‌ ‌‬
‫ئهڵێن ب ‌ۆ وىرد ئه‌بێ ‌‬ ‫عىضبه وا خه‌ڵلی ‌‬ ‫‌‬ ‫كهرا ‌ری‌‬
‫ئهم ‌‬ ‫‌‬ ‫خمهد مىخخار دٍ‌ڵێذ‪‌ :‬‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫وٍ ‌‬
‫یرفاهه ‌‬
‫ێخه هاو گ ‌‬ ‫ڕووجه و كطه‌ هاچ ‌‬ ‫كطهی ‌‬ ‫َه ‌ر ‌‬ ‫‌‬ ‫كهومی وىرد ‌‬ ‫ێطخه ‌‬‫ێىه ص و مه‌ ‌سڵىومً ئ ‌‬ ‫واس و ب ‌‬ ‫لهه ‌‬‫‌‬
‫ێخه ‌‬
‫وٍ‬ ‫هه ‌و ‌‬
‫دٍردٍ‌ ‌‬ ‫خمهد مىخخار وٍ‌ن ڕووهاهبیرێً ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یطاهه ‌‬
‫د ‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫دٍضتی ئێراهه‌ ‌‬ ‫جىرههوان و گا به‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫دٍضتی‬ ‫به ‌‬ ‫گا ‌‬
‫له دروغمی‬ ‫خىه ‌‬ ‫ههن جه‌نها ڕٍ‌ ‌‬ ‫واجێً ‌سۆر ڕوون‌ و ڕاغياواهه‌ ‌‬ ‫یه و د ‌رۆ ‌‬ ‫مىضهمما ‌‬ ‫‌‬ ‫دالهث بێ‬
‫ئیطمی ‌ویجذان و عه‌ ‌‬
‫ههوا‬‫گزێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬
‫ضاهه ‌‬‫لهو هه‌ ‌‬ ‫خىهع ‌‬ ‫بهڵيى ڕٍ‌ ‌‬ ‫گزێذ‪‌ ،‬‬ ‫روٍ ‌ری‌ ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫دادپه ‌‬‫‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫ێىاهه ‌‬
‫ضهرل ‌‬ ‫ۆجه ‌‬ ‫ههوج ‌‬ ‫ئهم كطه‌ ‌‬ ‫یاضهث ‌‬ ‫ب ‌ۆ ض ‌‬
‫بهاڵم‬‫به كاساهجی وىرد دٍ‌بێذ‪‌ ،‬‬ ‫ئهم دروغماهه‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫هه ‌‬‫هه ‌‬‫دٍ ‌‬ ‫ب ‌یر ‌‬ ‫هه ‌‬
‫له‬ ‫ئهو ڕووهاهبیرییه‌ی ‌‬ ‫خمهد مىخخار به‌ َۆی‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ێرٍدا ‌‬ ‫ل ‌‬
‫ی‬
‫دٍواث و ئاگادا ‌ر ‌‬ ‫ۆچىوهاهه ‌‬
‫‌‬ ‫ئهم ب‬ ‫َهر سوو درن به‌ هاڕاضتی ‌‬ ‫اعیر ‌‬‫غ ‌‬ ‫كهومی وىرد‬ ‫پهیامێيی ڕووهاهبیراهه‌ ئاڕاضخه‌ی ‌‬ ‫یبىوٍ ‌‬
‫َه ‌‬ ‫یاضهجذا ‌‬ ‫ض ‌‬
‫وٍی خاڵی‬ ‫بهرئه‌ ‌‬‫له ‌‬ ‫هجامه خزاپه‌واوی‪‌ ،‬‬ ‫‌‬ ‫بهرئه‌‬‫له ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫واجه ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫یللهث ‌‬ ‫م ‌‬ ‫هه ‌‬
‫له‬ ‫ئهم دروغم و وجافاهه‌ی ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫یههێذ ‌‬ ‫گه ‌‬‫دٍواث و پێیان ڕادٍ‌ ‌‬ ‫‌‬
‫له بً دٍ‌ضتی جىرن و فارضذا و َیچ ‌واڵث و‬ ‫دٍبیيێذ ‌‬ ‫ههی ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫یلله ‌‬
‫م ‌‬ ‫كطهی‌ه و‬ ‫َهرَه‌مىو ی ‌‬ ‫گىجزێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ییه ‌‬
‫روٍ ‌ر ‌‬
‫یههطاوی و دادپه‌ ‌‬ ‫مهڕ ‌‬ ‫‌‬
‫ضهاڵحی‬‫دٍ ‌‬ ‫خهمی فزاواهىزدو ی ‌‬ ‫جههیا ‌‬ ‫یه ن ‌‬ ‫دٍهگ ها ‌‬ ‫یهن به‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫جه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫‌‬ ‫ۆیه‪،‬‬
‫یللهحی وىرد و َه‌مىوی د ‌ر ‌‬ ‫ضهوس هابێذ ب ‌ۆ م ‌‬ ‫غدێيی لێ ‌‬
‫له وىردضخاهذا‪‌ .‬‬ ‫خۆیاهً ‌‬ ‫گهر ڕاضخه‌‬ ‫ئه ‌‬‫ئهی ‌‬ ‫وٍ و دٍ‌ڵێ ‌‬ ‫ێىێخه ‌‬
‫دٍَ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ئه ‌‬‫ڵگهی ‌‬ ‫روٍَا به‌ ‌‬ ‫َه ‌‬ ‫‌‬
‫جهرخان هزاوٍ‌‬ ‫بهغێيی ‌سۆری‌ غیعزەواهیان ‌‬ ‫غاعیراوی هالضیً ‌‬ ‫یهوی‬
‫وٍ ‌‬ ‫جه ‌‬
‫هه ‌‬
‫دٍضتی ‌‬ ‫ێخه ‌ژ ‌ێز ‌‬ ‫هه ‌و ‌‬‫دٍ ‌‬ ‫یللهحی وىرد َه‌ر جارٍ‌ی ‌‬ ‫بۆچی م ‌‬
‫وٍن‬‫خمهد مىخخا ‌ریؼ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ی‬
‫بهضتی عیػم و دڵذار ‪‌ ،‬‬ ‫مه ‌‬‫ب ‌ۆ ‌‬ ‫یللهحی وىرد‬ ‫وٍن (جىرن و فارص) ئه‌ی ب ‌ۆ چی؟ م ‌‬ ‫ی ‌‬ ‫یرههر ‌‬
‫داگ ‌‬
‫لهواح ی‬
‫هزدووٍ‪ ،‬به‌اڵم ‌‬ ‫‌‬ ‫َهمان ڕێچىه‌ وا ‌ری‌‬ ‫به ‌‬ ‫غاعیرێيی هالضیً ‌‬ ‫ێخه پاڵپػذ و‬ ‫یهث بب ‌‬ ‫ییه ها ‌‬ ‫روٍ ‌ر ‌‬
‫ئهم دادپه‌ ‌‬ ‫لههواسن؟ بۆچی ‌‬ ‫ىذٍ ‌‬ ‫َێ ‌‬
‫لهی عیػم‬ ‫ضه ‌‬
‫مه ‌‬ ‫له ‌‬ ‫دٍضتی ‌‬ ‫یهواهذا ‌‬ ‫هاخۆش ی و وارٍ‌ ضاث و مه‌جزض ‌‬ ‫به ڕوون‌ و ئاغىزا ڕٍ‌ ‌‬
‫خىه‬ ‫ۆر ‌‬ ‫خمهد مىخخار ‌س ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫پػدیىاهیان؟ دیارٍ‌ ‌‬
‫داوٍ‪ ،‬هه‌ن‬‫‌‬ ‫ۆمهڵگای‬ ‫وٍی و ‌‬ ‫هزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫َهڵگزجىوٍ‌ و َه‌وڵی ور‌یا‬ ‫‌‬ ‫گزێذ و به‌ د ‌رۆیان‬ ‫دٍ ‌‬ ‫ڵهحی و َەرێمی ‌‬ ‫دٍ ‌و ‌‬
‫یاضهحی هێ ‌ى ‌‬ ‫له ض ‌‬ ‫‌‬
‫یههێذ‬‫گه ‌‬
‫له غاعیران گزجىوٍ‌ و پێیان ڕادٍ‌ ‌‬ ‫خىهی ‌‬ ‫بگزٍ ڕٍ‌ ‌‬‫مه ‌‬ ‫َهرئه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫یهوی گزهگی‬ ‫بىهما ‌‬‫له خۆیذا ‌‬ ‫ییه خۆی‌ ‌‬ ‫خىه ‌‬‫وٍ‪ ،‬ئه‌م بیری‌ ڕٍ‌ ‌‬ ‫خاجه ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫‌‬

‫‪Page 78‬‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫مهیه‌‬
‫ئه ‌‬ ‫ضهربه‌ضتی و جێيۆغان‪‌ ،‬‬ ‫لهی ‌‬ ‫ضه ‌‬
‫ضهر مه‌ ‌‬ ‫ێىه ‌‬ ‫و دڵذا رییه‌ و ب ‌‬ ‫لهی عیػم و دڵذاری‌ بهێنن و َه‌وڵی‬ ‫ضه ‌‬ ‫مه ‌‬ ‫ههواس له‌ ‌‬ ‫‌‬
‫هه ‌‬
‫به‬ ‫ڕووهاهبیر ‌‬
‫‌‬ ‫ههس ی‬ ‫وٍی ‌‬ ‫بهرئه‌ ‌‬ ‫خمهد مىخخار له‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫بذٍن‪‌ .‬‬
‫وٍیی ‌‬ ‫جه ‌‬‫هه ‌‬‫ضهرهزدوی دۆسی ‌‬ ‫چارٍ‌ ‌‬
‫یه‪ ،‬ب ‌ۆ‬ ‫َه ‌وڵ‌ و گه‌ڕان دا ‌‬ ‫له ‌‬ ‫یػه ع ‌‬ ‫ضخهیی ڕاسیه‌ و َه‌م ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌ژ ‌ێز ‌‬ ‫له باس ی عەغلباسی‌ و ضه‌یزی‌ ‌‬
‫هه ‌‬ ‫لدٍ غاع ‌یر ج ‌ۆ ‌‬ ‫‌‬
‫ۆر جا ‌ریؼ‬ ‫ضهردٍ‌م‪‌ ،‬س ‌‬ ‫ێػهواوی ‌‬ ‫یهن ب ‌ۆ ه ‌‬ ‫وٍی ڕێگه‌ چارٍ‌ ‌‬ ‫دۆسیىه‌ ‌‬ ‫ههن ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫جهن ‌وێزان ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫چهن هه‌س ێ ئێطخا ‌‬ ‫خه ‌ریىً ‌‬ ‫چۆن‌ ‌‬
‫مه ع خاڵێيی‬ ‫ئه ‌‬‫هه ‌‬ ‫هزێذ‪‌ ،‬‬ ‫دٍ ‌‬ ‫ئهم وارٍ‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫خىه گزجىه‌ ‌‬ ‫لهڕێگه‌ی ڕٍ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫خمهد مىخخار په‌یامێيی ڕووهاهبیری‌ گزهگ ئاڕاضخه‌ی‬ ‫ئه ‌‬ ‫‌‬
‫یىهدا خاڵی‬ ‫یهوی د ‌‬ ‫ێگه ‌‬
‫له ج ‌‬ ‫وٍی ڕووهاهبیرییه‌ ‪‌ ،‬‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫گزهگی‬ ‫چههذ‬‫هه چۆن‌ ‌‬ ‫وٍی ‌‬ ‫له ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫واجه ‌‬
‫دٍ ‌‬ ‫دٍواث و ئاگادا ‌ریان ‌‬ ‫غاعیران ‌‬
‫واجهوٍ‌ و‬ ‫دٍ ‌‬ ‫گزیاوی خۆی‌ ب ‌ۆ غاع ‌یر و خه‌ڵيی ڕوون‌ ‌‬ ‫هاخۆش ی و ‌‬ ‫ڵذێز و ‌وێزان هزدن‬ ‫جهن به‌رٍ‌و َه‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫خخه ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ههضێيی ضیاس ی ‌‬ ‫‌‬
‫دٍڵێذ‪‌ :‬‬ ‫‌‬ ‫ێرٍ ‌‬
‫وٍ‬ ‫ضهركاڵی عیػم و عیػلباسیً‪ ،‬ل ‌‬ ‫ئهماهیؼ ‌‬ ‫بهن هه‌چی ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫یاهمه ‌‬
‫گز ‌‬ ‫ی‬
‫كمه مً غه‌و جا به‌یاوی ئارٍ‌سو ‌و ‌ ‌‬ ‫خه ‌‬ ‫‌‬ ‫ی‬
‫هه ئاگادا ‌ر ‌ َاوه ‌‬
‫ێػه‬ ‫هه ‌وێذ ‌‬ ‫دٍردٍ‌ ‌‬ ‫مىخخار ‌‬
‫‌‬ ‫خمهد‬
‫ئه ‌‬ ‫ی‬
‫ڕووهاهبیر ‌ ‌‬
‫ێىاهمه ‌‬
‫‌‬ ‫َهر مه‌یلی ك ‌ىڕ پ‬ ‫یما ‌‬ ‫ههبىوم وا دا ‌‬ ‫غێذ ‌‬ ‫‌‬
‫ێػاوٍ‬ ‫بهر به‌و ل‬ ‫ی‬
‫بهو ڕووهاهبیریه‌ی خۆ ‌ ‌‬ ‫یهوێذ ‌‬ ‫واهه و دٍ‌ ‌‬ ‫یاضیه ‌‬
‫ض ‌‬
‫وىرداهمه ‌‬
‫‌‬ ‫یىٍوی‬
‫ڕۆڵه مزدوو هیم بشاهً غ ‌‬ ‫‌‬ ‫بگزێذ‪،‬‬‫ڵهث ‌‬ ‫دٍ ‌و ‌‬
‫یاضیهواوی هاو دٍ‌سگای ‌‬ ‫له ض ‌‬ ‫بهغێً ‌‬ ‫خزاپه‌ی ‌‬
‫واهمه ‌‬
‫‌‬ ‫یجلهع كىگا ‌وی‌‬ ‫بىهن د ‌‬ ‫بێذ و جه‌خلیلی ‌‬ ‫یىهدا‬
‫ببهن‪ ،‬له‌ غیعزێيی د ‌‬ ‫ڵذێز ‌‬ ‫جهن به‌رٍ‌و َه‌ ‌‬ ‫ههداث وٍ‌ ‌‬ ‫ڕێگه‌ ‌‬
‫بذٍن ‌‬
‫چىٍ ضا َه‌وڵێ ‌‬ ‫دٍ ص دٍ‌رهه‌ ‌‬ ‫له ‌‬‫سووبهسو ‌و جا ئیؼ ‌‬ ‫‌‬ ‫دٍڵێذ‪‌ :‬‬ ‫‌‬
‫بىوٍ‪ ،‬ب ‌‬
‫ۆیه‬ ‫له هاو پله‌ و پۆضتی خيىمیذا ‌‬ ‫ڕووهاهبیرٍ ‌‬
‫‌‬ ‫ئهم غاع ‌‬
‫یرٍ‬ ‫‌‬ ‫به ص باس ی سوڵف و چاو بىه‌ن ‌‬ ‫ضه ‌‬ ‫غاعیراوی وىرد به‌ ‌‬
‫َهم ‌‬
‫یػه‬ ‫ۆیهع ‌‬ ‫ێػهوان ئاگادار بىوٍ‌ و َه‌ر ب ‌‬ ‫پالههوان و ه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫له‬ ‫بىهن ‌‬‫پهرچه‌م و واوۆڵی ئاڵىوسا ‌و ‌‬ ‫خهیاڵی ‌‬ ‫ههم ‌‬ ‫‌‬
‫خهڵيی لێ ئاگادار‬ ‫داوٍ ‌‬ ‫بهر چاو بىوٍ‌ و َه‌وڵی ‌‬ ‫له ‌‬‫یهواوی ‌‬ ‫مهجزض ‌‬ ‫‌‬ ‫ٌ‬
‫بذٍن هه‌م باس ی ضىهبى و یا للی لولو بىه‌ن ‌‬ ‫‌ل ‌‬
‫یهحی‬‫هذاهه ‌ویطخىو ‌‬ ‫وٍ و به‌ سماهێيی ڕووهاهبیراهه‌ و َشرمه‌ ‌‬ ‫بياجه ‌‬
‫‌‬ ‫كهومی دڵ ضىوجاو بىه‌ن ‌‬ ‫جهدبیرێيی خاڵی ‌‬ ‫ئێىٍ ‌‬
‫‌‬
‫خهڵيی‬ ‫ههی ب ‌ۆ ‌‬ ‫یىٍ ‌‬
‫گزیان و غ ‌‬ ‫ئهو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫یههێذ‪‌ ،‬‬ ‫پێیان ڕابگه‌ ‌‬ ‫بذٍن ‌‬ ‫چىٍ ضا َه‌وڵێ ‌‬ ‫دٍ ضذ دەرهه‌ ‌‬ ‫له ‌‬ ‫سووبهسو ‌و جا ئیؼ ‌‬ ‫‌‬
‫ۆیه ڕووی‌ ‌‬
‫له‬ ‫َهر ب ‌‬ ‫به خۆی‪‌ ،‬‬ ‫یبهث ‌‬ ‫ههن ب ‌ۆ غدێيی جا ‌‬ ‫وىردضخاهه ‌‬
‫‌‬ ‫ئهواهیؼ‬ ‫هه ‌‬ ‫دٍواث‪‌ ،‬‬ ‫یػهواوی خۆی‌ ‌‬ ‫له َاوپ ‌‬ ‫دٍمی ‌‬ ‫غاعیر ڕووی‌ ‌‬
‫وٍ ب ‌ۆ د ‌‬
‫یجله‬ ‫یىزدهه ‌‬
‫‌‬ ‫گهر غ‬ ‫ئه ‌‬ ‫دٍواث و دٍ‌ڵێ ‌‬ ‫خهڵً و غاعیران ‌‬ ‫‌‬ ‫له با ‌رێيی خزاپ و‬ ‫یللهث ‌‬ ‫هه خاڵی م ‌‬ ‫یههێذ ‌‬ ‫گه ‌‬ ‫غاعیرن‌ پێیان ڕادٍ‌ ‌‬
‫َهوڵی‬‫یػه ‌‬ ‫ێطىهواوی مً بێذ‪ ،‬غاعیر َه‌م ‌‬ ‫‌‬ ‫وٍ ن فزم‬ ‫هگه ‌‬‫بىهن ڕٍ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫وٍ‪،‬‬‫یه ‌‬
‫ضخهیی و داگ ‌یر وا ‌ر ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫ێخه ‌ژ ‌ێز ‌‬
‫بىه ‌و ‌‬
‫خخه ‌‬ ‫یه و وٍ‌ ‌‬ ‫ها َه‌مىوار دا ‌‬
‫ئهمیؼ ضیفخێيی‬ ‫هه ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫داوٍ‬ ‫ێػهواوی‬‫وٍی ه ‌‬ ‫دهه ‌‬
‫ڕووهىز ‌‬
‫‌‬ ‫یار و خاڵ و په‌رچه‌می یارن‌‪‌ .‬‬ ‫َهر خه‌ ‌ریيی ‌‬ ‫ئهماهیؼ ‌‬ ‫ههچی ‌‬ ‫‌‬
‫دٍڵێذ‬ ‫ۆیه ‌‬ ‫بىوٍ‪ ،‬ب ‌‬‫هه ‌‬ ‫یػه ع بێ ئىمێذ ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫یه‪‌ ،‬‬ ‫ڕووهاهبیراهه‌ ‌‬ ‫ئهو خه‌م‬ ‫ئه ‌ویؼ ‌‬ ‫ههیً ‌‬ ‫دٍ ‌‬‫بهدی ‌‬ ‫پهیامێيی ڕووهاهبیری‌ ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫ێرٍ ‌‬
‫ل ‌‬
‫دٍن‪ ،‬هه‌وا ‌‬
‫یه‬ ‫دٍ ضذ مه‌ ‌‬ ‫له ع له‌ ‌‬ ‫ئهو َه‌ ‌‬ ‫َهٌ ماوٍ‌ ‌‬ ‫ئێطخاع ‌‬ ‫ضهبارٍ‌ث به‌و پالن و‬ ‫‌‬ ‫هذییهی غاع ‌‬
‫یرٍ‬ ‫ۆغمه ‌‬ ‫‌‬ ‫خۆری و َ‬
‫هه َیىا بڕا ‌و‬ ‫یه ‌‬ ‫وٍ ‌‬‫ئه ‌‬‫ڕووهاهبیر ‌‬
‫‌‬ ‫جهواوی‬‫ڵه ‌‬
‫له خط ‌‬ ‫یىه ‌‬ ‫یههێيی د ‌‬ ‫‌‬ ‫َهرب ‌‬
‫ۆیه‬ ‫یه‪‌ ،‬‬ ‫له ئارا دا ‌‬ ‫ههی ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫یلله ‌‬
‫بهرامبه‌ر به‌ م ‌‬ ‫ییهی ‌‬ ‫خزاپه‌وا ‌ر ‌‬
‫خمهد مىخخاردا به‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫یعزٍواوی ‌‬ ‫له غ ‌‬ ‫جهع ‌‬ ‫ڵه ‌‬
‫ئهم خه‌ض ‌‬ ‫ههبێذ‪‌ ،‬‬ ‫‌‬ ‫ضه ‌رێيی گىهجا ‌وی‌‬ ‫به لێهاجىوی و ڕووهاهبیری‌ خۆی‌ چارٍ‌ ‌‬ ‫یهوێذ ‌‬ ‫دٍ ‌‬ ‫‌‬
‫هزێذ‪‌ .‬‬‫دٍ ‌‬‫بهدی ‌‬ ‫ڕوون‌ و ئاغىزایی ‌‬ ‫ضهربه‌ضتی ‌بژیذ‪،‬‬ ‫به ‌‬ ‫ههی ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫یلله ‌‬
‫وٍی م ‌‬ ‫ئه ‌‬‫وٍ‪ ،‬ب ‌ۆ ‌‬ ‫ب ‌ۆ بذۆسێخ‌ه ‌‬
‫‌‬ ‫دٍڵێذ‪‌ :‬‬ ‫مىخخار ‌‬
‫‌‬ ‫ئەخمەد‬
‫ئهنجام‪‌ :‬‬ ‫‌‬ ‫ههن ‌‬ ‫ڵ‬
‫یاڵه و گ ‌ى ‌ و ضه‌َبا ئه‌ ‌‬ ‫مهی و پ ‌‬ ‫عزیفی ‌‬ ‫جه ‌‬ ‫ئێىٍ ‌‬
‫‌‬
‫چههذ دٍ‌رئه‌هجامێً ل ێرەدا‬ ‫به ‌‬ ‫گهیػخىویً ‌‬ ‫وٍی‌هدا ‌‬ ‫لهم ج ‌ىێ ژیىه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ههن ‌‬
‫ئه ‌‬ ‫هجه و كامه‌حی ڕٍ‌عىا ‌‬ ‫له ‌‬ ‫َهر باس ی ‌‬ ‫دائیما ‌‬
‫خطخىوماهەجە ڕوو‪‌ :‬‬ ‫ههن ‌‬ ‫ضهربه‌ضتی؟ بۆچی وا ئه‌ ‌‬ ‫وٍیا ‌‬ ‫ۆغه‪‌ ،‬‬ ‫ضهرخۆش ی خ ‌‬ ‫‌‬
‫یه خ و گػخگ ‌یر و‬ ‫یهوی پ ‌ڕ با ‌‬ ‫بشوجىه ‌و ‌‬
‫‌‬ ‫بشووجىه ‌وەی ڕووهاهبیری‪،‬‬ ‫‌‬ ‫‪-1‬‬ ‫ههن ‌‬ ‫مهعىا ئه‌ ‌‬ ‫كطهی وا پىوچ و بێ ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬ ‫ههی ئ ‌‬ ‫جاو ‌ى ‌‬
‫اڵیهحی‪ ،‬ضیاس ی‪،‬‬ ‫ۆمه ‌‬ ‫بىوٍ و ضه‌رجه‌م بىارٍ‌واو ی (و ‌‬ ‫‌‬ ‫یهن‬ ‫مه ‌ل ‌‬‫َه ‌‬ ‫‌‬ ‫بذٍن ‌‬ ‫چىوٍ ضا َه‌وڵێ ‌‬ ‫دٍ ضذ دٍ‌رهه‌ ‌‬ ‫له ‌‬ ‫به سوو جا ئیؼ ‌‬ ‫سو ‌و ‌‬
‫ئاینی‪ ،‬ئابىو ‌ری‪ ،‬ولخىری) گزجه‌ ‌‬
‫وٍ‪‌ .‬‬ ‫پهیامێيی ڕووهاهبیراهه‌ و ‌ژیزاهه‌ ئاڕاضخه‌ی غاعیران‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یطاهه ‌‬
‫د ‌‬
‫مه ‌‬
‫وٍ‬‫یه ‌‬ ‫ڤذٍ ‌‬
‫خه ‌‬ ‫دٍی ‌‬ ‫ضه ‌‬‫هاوٍڕاضتی ‌‬ ‫له ‌‬ ‫وٍی ڕووهاهبیری‪‌ ،‬‬ ‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫‪-2‬‬ ‫ضهربه‌ضتی‬ ‫دٍڵێذ ئا یا ‌‬ ‫ئه ‌ویؼ ‌‬ ‫هه ‌‬‫وٍ ‌‬ ‫دٍواث له‌ڕێگه‌ی پزضیارێىه‌ ‌‬ ‫‌‬
‫لىوجىهی‬
‫‌‬ ‫گه ‌‬
‫یػخه‬ ‫یهمذا ‌‬ ‫َهژدٍ‌ ‌‬ ‫دٍی ‌‬ ‫ضه ‌‬
‫له ‌‬ ‫دٍضتی پێىزد ‌و ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕووهاهبیر‬
‫‌‬ ‫ههس ی‬ ‫وٍاڵمی ‌‬ ‫ضهرخۆش ی؟ بێگىمان ‌‬ ‫باغه یاخىد ‌‬ ‫‌‬
‫ئهور وپا دٍ‌ضتی پێىزد ‌‬
‫له‬ ‫له ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫وٍ ‌‬
‫ضههذن‪ ،‬ئه‌م بشووجىه‌ ‌‬ ‫غه ‌‬ ‫گه ‌‬ ‫‌‬ ‫ێىێخه گۆڕێ‪،‬‬‫دٍَ ‌‬ ‫یه ‌‬ ‫ێىٍ ‌‬
‫لهو غ ‌‬ ‫ۆیە غاع ‌یر پزضیارێيی ‌‬ ‫ییه ب ‌‬ ‫ضهربه‌ضخ ‌‬ ‫‌‬
‫وٍ ‌‬
‫یه‬‫ئهم بشوجىه‌ ‌‬ ‫وٍ‪ ،‬په‌یامی ‌‬ ‫عهرٍ‌ب و فارص وجىرهه‌ ‌‬ ‫ڕێگه‌ی ‌‬ ‫ئهوان له‌م واجاهه‌دا هه‌‬ ‫َهمىو ئه‌و َۆهزاواهه‌ی ‌‬ ‫وٍ ‌‬ ‫یىه ‌‬‫لیهوی د ‌‬ ‫له ‌‬ ‫‌‬
‫لهڕێگه‌ی‬ ‫مه ع به‌غێيی ‌سۆری‌ ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫وٍی وىرد هه‌ ‌‬ ‫جه ‌‬‫هه ‌‬ ‫ػخه ‌لی ‌‬ ‫گهی ‌‬ ‫‌‬ ‫كطهی پڕو پىچ هاوسٍ‌د دٍ‌واث‪‌ ،‬وەن‬ ‫به ‌‬ ‫ێيۆغاهه ‌‬
‫‌‬ ‫خهباث ج‬ ‫واحی ‌‬
‫وٍ بىو‪‌ .‬‬ ‫واهه ‌‬
‫یرٍ ‌‬ ‫غاع ‌‬ ‫لهی عیػم‬ ‫ضه ‌‬ ‫مه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫لوٍوی بهێنن ‌‬ ‫لهی ‌‬ ‫ضه ‌‬‫مه ‌‬ ‫دٍڵێذ واس له‌ ‌‬ ‫خۆی‌ ‌‬

‫‪Page 79‬‬
 ‫‪Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019‬‬

‫نامەی زانكۆیی‪:‬‬ ‫وٍیی و‬ ‫جه ‌‬

‫یرٍ ضیاس ی و هه‌ ‌‬ ‫له غاع ‌‬ ‫هێىه ‌‬
‫یه ‌‬ ‫خمهد مىخخار ‌‬ ‫ئه ‌‬ ‫‪‌ 3-‬‬
‫وٍی ڕۆغيبیری‬
‫بشوجىه ‌‬
‫‌‬ ‫‪ - 8‬ئارام مدمذ‪ ،‬ڕۆڵی غیعزله‌‬ ‫ئهم‬ ‫بهغێيی ‌سۆری‌ غ ‌‬
‫یعزٍواوی ب ‌ۆ ‌‬ ‫ۆیه ‌‬
‫ڕووهاهبیرٍواوی وىرد‪َ ،‬ه‌ر ب ‌‬
‫‌‬
‫وىردیذا‪،‬هامەی دهخۆرا‪ ،‬ساهيۆی ضلێماوی‪ ،‬وۆلێژی‬ ‫جهرخاهىزدووٍ‌‪‌ .‬‬
‫ضخه ‌‬
‫به ‌‬ ‫مه ‌‬
‫‌‬
‫سمان ‪.2010‬‬ ‫ێىذٍواری‌‬
‫لهی خ ‌ىێىذن و خ ‌ى ‌‬ ‫ضه ‌‬
‫مه ‌‬‫یهوی ‌سۆری‌ به‌ ‌‬ ‫‪ 4-‬غاع ‌یر گزهگ ‌‬
‫یىٍ‪‌ .‬‬
‫وٍیی ساه ‌‬
‫جه ‌‬ ‫و ساوطذ داوٍ‌ و به‌ غاڕێگه‌ی ڕسگاری‌ ‌‬
‫هه ‌‬
‫َه ‌رێمی و‬‫یاضهحی ‌واڵجاوی ‌‬
‫له ض ‌‬ ‫ۆمهڵگای ‌‬ ‫یػه و ‌‬ ‫َهم ‌‬‫‪ 5-‬غاع ‌یر ‌‬
‫گۆڤار‪:‬‬ ‫وٍ‬ ‫به چا ‌وی‌ ڕٍ‌ ‌‬
‫خىهگزجىه‌ ‌‬ ‫یػه ‌‬‫وٍ و َه‌م ‌‬ ‫ۆجه ‌‬
‫جیهان ئاگادار هزد ‌‬
‫لهۆن كادر‪ ،‬ئەخمەد مىخخار جاف وەن چەغيێً لە‬ ‫‪-9‬‬ ‫روٍ ‌ری‌ و به‌ َۆغیاریه‌ ‌‬
‫وٍ‬ ‫دروغمهواوی ئا سادی و دادپه‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ڕواهیىیهحی‬
‫‌‬
‫ڕۆغيبیر‪ ،‬گۆڤاری ساهيۆی گەغەپێذاوی مزۆیی‪ ،‬بەش ی‬ ‫هجامهوان‪‌ .‬‬
‫‌‬ ‫دٍرئه‌‬
‫له ‌‬
‫وٍ ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ێىاوٍ ‌‬
‫به ئاگا َ ‌‬‫ۆمهڵگای ‌‬ ‫و ‌‬
‫وٍهذی‬ ‫ژ‬
‫لپهرضذ و به‌ر ٍ‌ ‌‬ ‫َه ‌‬‫له م ‌زۆڤی ‌‬‫خىهی ‌‬ ‫بهردٍ‌وام ڕٍ‌ ‌‬ ‫‪ 6-‬غاع ‌یر ‌‬
‫دوو‪ ،‬ژمارە ‪ ،4‬ضاڵی ‪.2016‬‬
‫هاغزیً چىاهذوووی‪‌ .‬‬‫ێزٍون‌ و ‌‬ ‫خىاس گزجىوٍ‌ و به‌ ئاژٍ‌ڵ و غتی ك ‌‬
‫دووەم‪ :‬عەرەبی‪:‬‬ ‫وٍیی‬ ‫َهڵگزی‌ بیرێيی ك ‌ىڵ‌ و په‌یامێی ڕووهاهبیری‌ و هه‌ ‌‬
‫جه ‌‬ ‫‪ 7-‬غاع ‌یر ‌‬
‫‪ - 11‬ابزاَيم الحيذري‪ ،‬الىلذ بین الحذاثت و ما بعذ‬ ‫وٍ‬ ‫به چا ‌وی‌ ئىم ‌‬
‫ێذٍ ‌‬ ‫یػه ‌‬ ‫َهم ‌‬ ‫یه‪‌ ،‬‬ ‫و ضیاس ی و َشر هزاوٍ‌ ‌‬
‫الحذاثت‪ ،‬الىلذ بین الحذاثت وما بعذ الحذاثت‪ ،‬دار‬ ‫ههی‪‌ .‬‬
‫وٍ ‌‬
‫جه ‌‬
‫هه ‌‬
‫گهش ی ‌‬ ‫جیه ئاضۆی‌ ‌‬
‫ڕواهیىیه ‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫الطاقي‪ ،‬ط‪ ،1‬بیروث‪ ،‬لبىان‪2012 ،‬م‪.‬‬
‫سەرچاوەكان‪‌ :‬‬
‫اماهىيل واهذ ((الاجابت علي ضؤاٌ الخىىيز؟))‪،‬‬ ‫‪- 11‬‬
‫قىرئانى پیرۆز‪‌ .‬‬
‫جزجمت‪ :‬عبذ الغفار مياوي‪ ،‬في‪ :‬سوي هجيب مدمىد‪،‬‬ ‫یەكەم‪ :‬كىردی ‌‬
‫فيلطىفا و أديبا و معلما‪ ،‬هخاب جذواري‪ ،‬جامعت‬ ‫‪ - 1‬دیىاوی ئەخمەد مىخخار جاف‪ ،‬عیزەدیً مطخەفا‬
‫وىيذ‪.1987 ،‬‬ ‫رەضىٌ‪ ،‬چاپخاهەی جاران ‪ -‬پەهجەرە‪.114 ،2016 ،‬‬
‫بيار ‪ -‬ايف بىروبیر‪ ،‬أوروبا الخىىيز‪ ،‬جزجمت‪ :‬د‪ .‬مدمذ‬ ‫‪- 12‬‬ ‫‪ - 2‬ضیذوی دارن‪ ،‬مێژووی‌ ڕێيطاوظ‪ ،‬وٍ‌رگێڕاوی ئه‌بىو‬
‫علي كالد‪ ،‬ط ‪ ،1‬دار الىخاب‪/‬بىغاسي – ليبيا‪.2006 ،‬‬ ‫بههز خۆغىاو‪ ،‬چ ‪ ،1‬چاپخاهه‌ی داهاس‪.3 ٌ ،2002 ،‬‬ ‫‌‬
‫‪ - 3‬عەلئەدیً ضىجادی‪ ،‬میژووی ئەدەبی وىردی‪ ،‬ژاپی‬
‫د‪ .‬الشواوي بغىرة‪ ،‬ما بعذ الحذاثت والخىىيز‪ ،‬مىكف‬ ‫‪- 13‬‬
‫دووەم‪ ،‬چاپخاهەی مەعارف‪ ،‬بەعذاد‪1971 ،‬س‪.‬‬
‫الاهطىلىجيا الخأريخيت‪ ،‬دراضت هلذيت‪ ،‬دار الطبعت و‬
‫‪ - 4‬وۆمەڵێً هىضەر‪ ،‬ڕۆغىگەری ضەردەمی عەكاڵهیەث‪،‬‬
‫اليػز‪ ،‬بیروث‪ ،‬ط ‪. 2009 ،1‬‬ ‫چاپی یەهەم‪ ،‬چاپخاهەی ضەردەم‪ ،‬ضلێماوی‪.2017 ،‬‬
‫د‪ .‬عبذالع شيش بً عثمان‪ ،‬مفهىم الخىىيز في الخصىر‬ ‫‪- 14‬‬ ‫‪ - 5‬مارف خەسهەدار‪ ،‬مێژووی ئەدەبی وىردی‪ ،‬بەرگی‬
‫الاضالمي‪ ،‬ميػىراث املىضمت الاضالميت للتربيت‬ ‫پێىجەم‪ ،‬چاپی دووەم‪ ،‬چاپخاهەی ئاراص‪َ ،‬ەولێر‪،‬‬
‫والعلىم والثلافه في ايطيطيى‪ ،‬الزباط‪ -‬اململىت‪ ،‬ط‬ ‫‪.2010‬‬
‫مهد دلێر ئه‌مین‪ ،‬د‪ .‬فا سیل مه‌جیذ‬ ‫‪ - 6‬د‪ .‬مده‌ ‌‬
‫‪2015 ،1‬م ‪.‬‬
‫ی‬
‫مهخمىود‪،‬خاجی كادر وۆیی له‌ باسهه‌ی ڕۆغىگه‌ریذا‪،‬‬ ‫‌‬
‫َاغم صالح‪ ،‬مذخل الي الخىىيز الاوروبي‪ ،‬دار للطابعت واليػز‪،‬‬ ‫گۆڤاری ساهيۆی گه‌رمیان‪ ،‬ژمارٍ‌ ‪2014 ،4‬‬
‫بیروث ‪ -‬لبىان‪ ،‬ط ‪‌ . 2005‌،1‬‬ ‫فه ‌و ئيطالم ‌و‬ ‫مهریىان وریا كاوع‪ ،‬دٍ‌ربارٍ‌ی فه‌ ‌‬
‫لطه ‌‬ ‫‪‌ -7‬‬
‫‪.‬‬ ‫ڕۆغىگەری‪ ،‬لەباڵو هزاوەواوی هاوەهذی ڕەَەهذ بۆ‬
‫لێيۆڵیىەوەی وىردی‪ ،‬چاپخاهەی ڕەهج‪.2002 ،‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪Page 80‬‬
Journal of the University of Garmian 6 (1), 2019

Page 81