Referat

na temat :

„Historyczny czy wykreowany? Wizerunek Hypatii w

filmie Agora”

Oleksandra Harkava
 Plan
Wprowadzenie

I. Kontekst historyczny
II. Wiarygodność historyczna i nieścisłości w filmie "Agora"
III. Wizerunek Hypatii w filmie:
a) Wybór aktorki i reżyseria
b) Kreacja postaci. Romantyczny wątek
c) Kreacja postaci. Walka o równość
d) Przeciwdziałanie napięciom między nauką a religią

Podsumowanie

Bibliografja
Wprowadzenie

Film "Agora", wyreżyserowany przez Alejandra Amenábara, to produkcja, która

przenosi widzów do starożytnego Aleksandrii i przedstawia losy wybitnej
matematyczki i filozofki – Hypatii z Aleksandrii. Jednakże, w trakcie oglądania tego
dzieła, warto zastanowić się, jak wiernie przedstawia ono postać Hypatii oraz jakie
elementy są oparte na faktach historycznych, a które zostały wykreowane w celach
artystycznych.

I. Kontekst historyczny

Do tej pory powszechnie uważa się, że mężczyzna jest znacznie mądrzejszy od

kobiety. I chociaż wiele kobiet już udowodniło, że nie jest gorzej, a czasem nawet
dużo lepiej myśli niż najmądrzejsi mężczyźni, nadal powszechnie akceptowana
opinia jest taka – kobieta jest głupsza niż mężczyzna. A wszystko dlatego, że kobiety
uzyskały prawa dopiero w XX wieku.

Hypatia z Aleksandrii to kobieta, która była ostatnim pogańskim uczonym świata

zachodniego. Jej śmierć zbiegła się z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego. A ponieważ
od tego czasu na całym Zachodzie nie było znaczących postępów w rozwoju
matematyki, astronomii i fizyki przez tysiąc lat, Hypatia stała się symbolem końca
epoki starożytnej nauki. Po Hypatii nastąpił chaos i barbarzyństwo ciemnych czasów
średniowiecza.

W starożytności Płeć żeńska nie reprezentowała tej samej "słabej płci", o której tak
często dziś mówimy: była godna mężczyzny. Kobiety starożytności miały okazję
uczyć się we współczesnych im szkołach filozoficznych, a nawet mogły być
wyróżnione za swoją pracę.

Hypatia urodziła się w Aleksandrii w rodzinie znanego naukowca swoich czasów –

Feona z Aleksandrii, znawcy matematyki, filozofii i astronomii. To właśnie ojciec,
Feon z Aleksandrii, sam zajmował się edukacją córki. I przekazał młodej
dziewczynie pasję do nauki i poznania. Potem jednak "opamiętał się", a nawet siłą
wydał córkę za mąż, ale Hypatia była z charakterem i pierwszej nocy uciekła przed
niekochanym mężem. "Jeśli w moim sercu jest pasja", powiedziała Hypatia ojcu, "to
tylko matematyka, a już nie uścisk mężczyzny".

Zwykłe kobiece szczęście minęło Hypatie, jednak nie była szczególnie

zdenerwowana-w końcu miała ogromny niezbadany świat - świat nauki. Hypatia
zaczęła pracować jako nauczycielka. Nieco później została przywódcą szkoły
platonistów aleksandryjskich. Pomagała też ojcu w jego pismach.

Wkrótce sława Hypatii zaczęła rosnąć. Dziewica Aleksandryjska była tak imponująca
swoją wiedzą z matematyki, filozofii i astronomii, że zaczęli się do niej uczyć z
innych miast. Według niektórych relacji to ona na długo przed Galileuszem odkryła
fakt, że Ziemia porusza się wokół Słońca, a nie odwrotnie.

Na jej koncie wynalazek i ulepszenia takich instrumentów jak areometr, destylator,

planisfera (płaska ruchoma mapa nieba). Miała również związek z ulepszeniem
konstrukcji Astrolabium. Wiadomo, że jej ojciec napisał traktat o Astrolabium, a jej
uczeń Synesius, późniejszy biskup Ptolemaidy, odniósł się do instrumentu i odniósł
się do Hypatii jako swojej inspiracji. Wraz ze swoim bratem Synezjusz uczył się u
niej w latach 393-397, czyli kiedy miała podobno 23-27 lat, i mówił o niej
entuzjastycznie. Później w Atenach nie znalazł nauczyciela, nawet mniej więcej
równego jej statusowi.

Oto, co poinformował o niej współczesny Sokrates Scholastyk, autor "historii

Kościoła": "Uzyskała taką naukę, że przewyższyła współczesnych sobie filozofów;
była następczynią szkoły platońskiej, wywodzącej się od Platona, i pragnąc uczyć
wszystkich nauk filozoficznych. Dlatego ci, którzy chcieli studiować filozofię,
przybywali do niej ze wszystkich stron. Z wykształcenia, mając godną szacunku
pewność siebie, ze skromnością przedstawiała się nawet przed władcami; i w tym nie
wstydziła się, że pojawiła się wśród mężczyzn, bo za jej niezwykłą skromność
wszyscy ją szanowali i podziwiali".

60 lat przed narodzinami Hypatii chrześcijaństwo z prześladowanej religii stało się

dominujące. Pierwsi chrześcijańscy cesarze ograniczali najbardziej ohydne pogańskie
zwyczaje. Tak więc kara śmierci była karana próbami ustalenia przyszłości od
wróżbitów. I to Hypatia miała być pierwszą znaną ofiarą chrześcijan. Był to trudny
okres prześladowań, kiedy na rozkaz biskupa Teofila w 391 roku zniszczono Museion
i prawie całkowicie Aleksandryjską bibliotekę założoną i zgromadzoną przez
spadkobierców Aleksandra Wielkiego. Wszystko to działo się na oczach Hypatii.

W 412 roku biskupa Teofila zastąpił jego bratanek Cyryl, nazwany później ojcem
kościoła. Sokrates Scholastyk zeznał, że nowy biskup starał się rozszerzyć swój
wpływ na władzę świecką: "Cyryl ... wstąpił na biskupstwo z większą władzą niż
Teofil, ponieważ od jego czasu biskupstwo Aleksandryjskie przekroczyło granice
kapłaństwa i zaczęło samowystarczalnie zarządzać sprawami".

Hypatia budziła wielki szacunek dla głowy miasta Orestesa. Być może po prostu
doceniał jej zasługi naukowe, a może słuchał rad dotyczących zarządzania polisą.
Możliwe, że poparła jego protest przeciwko rozszerzeniu władzy kościelnej, co było
przyczyną jej tragicznego końca.

Pewnego razu Hypatia w swoim publicznym wykładzie poruszyła teologiczne

poglądy biskupa Cyryla, który w swoim czasie nawet słuchał jej wykładów,
wskazując na ich rozbieżność z poprzednimi postanowieniami soborów kościelnych.
Nie poszło to bez śladu: w 415 roku grupa zwolenników Cyryla zaatakowała Hypatię.
Po tym wydarzeniu prefekt Aleksandrii, Orestes-jedyny silny przeciwnik Cyryla-
został złamany. Istnieje inna wersja śmierci Hypatii, którą przedstawił Ari Allenby,
który uważa, że została zabita Nie w 415, ale w 416 roku z powodu konfliktu o
obliczenie dokładnej daty nadejścia Wielkanocy w 417 roku.

II. Wiarygodność historyczna i nieścisłości w filmie "Agora"

Film zawiera wiele elementów historycznych, takich jak atmosfera społeczeństwa

rzymskiego, konflikty religijne czy wydarzenia związane z upadkiem Biblioteki
Aleksandryjskiej. Jednakże, w celu zachowania dramaturgii, pewne wydarzenia
zostały przedstawione z pewnymi uproszczeniami lub przekłamaniem faktów.

Rzeczywiście, w filmie "Agora" jest wiele historycznych nieścisłości, podobnie jak w

innych podobnych hollywoodzkich filmach, czy to" Gladiator "(2000)," Aleksander
Wielki "(1956)," Aleksander "(2004), czy" Troja " (2004). Scenarzyści i reżyserzy
tych filmów lekceważyli fakty historyczne z różnych powodów, ale głównym z nich
jest to, że takie filmy są tworzone dla rozrywki, a nie dla edukacji. Do kina chodzą
nie po to, by dowiedzieć się o autentycznych wydarzeniach, ale po to, by się dobrze
bawić. Ten sam paradygmat jest charakterystyczny dla "Agory" i nie ma znaczenia,
czy reżyser jest ateistą, czy fanatykiem religijnym. W rzeczywistości historyczne
nieścisłości, które występują w Agorze, nie dotyczą przedstawienia wspólnoty
chrześcijańskiej, ale dotyczą innych aspektów:

 wieku Hypatii. W filmie umiera dość młodą kobietą, ale w rzeczywistości w

chwili śmierci miała 50-60 lat;
 heliocentryczny system Świata. Idea układu wszechświata, w którym Ziemia
obraca się wokół Słońca, powstała w czasach starożytnej Grecji, ale nie
została zaakceptowana przez samych Greków. To przedstawienie stało się
szeroko rozpowszechnione dopiero w XVI wieku. W filmie Hypatia odkrywa
ten model i pokazuje go swoim uczniom;
 wynalazek Astrolabium i areometru. W filmie twierdzi się, że Astrolabium
jest astronomicznym narzędziem do określania długości i szerokości
geograficznej ciał niebieskich, a także urządzeniem do pomiaru gęstości
cieczy — areometrem, wynalezionym przez Hypatię. Historycy uważają, że
urządzenia te pojawiły się na długo przed Hypatią, przypuszcza się, że
kobieta-naukowiec po prostu je udoskonaliła;
 moment śmierci. W filmie główna bohaterka umiera z rąk byłego niewolnika
Davusa, który ją dusi. Według dokumentów historycznych Hypatia została
brutalnie zamordowana przez chrześcijańskich popleczników, po czym jej
ciało zostało spalone "w miejscu zwanym Sinaron";
 niewolnik Davus. W źródłach osoba o tym imieniu, która byłaby w jakiś
sposób związana z Hypatią, nie występuje. To postać fikcyjna.

W filmie podczas starcia z chrześcijanami ojciec Hypatii Theon zostaje ranny, w

rzeczywistości historycy nie mają na to żadnych dowodów. Sceny zranienie Theona,
a także chodzenie mnicha Ammoniusza po węglach, zostały dodane dla
dramatycznego efektu.
 III. Wizerunek Hypatii w filmie

a) Wybór aktorki i reżyseria

Rolę Hypatii zagrała Rachel Weisz, co stanowi kluczowy element wpływający na

percepcję postaci przez widza. Weisz, jako utalentowana aktorka, wnosi do roli
subtelność, inteligencję i charyzmę. Jej interpretacja sprawia, że Hypatia staje się
postacią bardziej dostępną i emocjonalnie zaangażowaną, co może zwiększać
identyfikację widza z bohaterką.

Alejandro Amenábar, reżyser "Agora", ma istotny wpływ na sposób, w jaki widzowie

postrzegają postać Hypatii. Jego decyzje dotyczące scenariusza, scen, oraz
kierowania aktorami wpływają na dynamikę filmu i sposób ukazania różnych
aspektów życia Hypatii. Poprzez reżyserię, Amenábar kreuje atmosferę starożytnego
świata oraz nadaje ton filmowi, co z kolei wpływa na odbiór postaci.

Wybór Weisz do roli Hypatii jest symboliczny, ponieważ aktorka potrafiła uchwycić
intelektualny i humanistyczny wymiar postaci. Jednakże, reżyseria Amenábara
wprowadza również pewne elementy dramatyczne i romantyczne, co może stanowić
świadomy zabieg artystyczny mający na celu zwiększenie atrakcyjności filmu dla
szerokiej publiczności.

b) Kreacja postaci. Romantyczny wątek

Jednym z wyraźnych elementów wykreowanych w filmie jest romantyczny wątek

związany z postacią Hypatii. Chociaż brak jest jednoznacznych dowodów na istnienie
romantycznego związku w życiu Hypatii, film wprowadza tę koncepcję dla
podniesienia dramaturgii i emocjonalnego zaangażowania widza.

W filmie Hypatia łączy się romantycznie z rzymskim prefektem Orestesem, co staje

się centralnym punktem fabuły. Ten wątek wprowadza elementy konfliktu między
chrześcijaństwem a pogaństwem, a także stanowi źródło dramatycznych momentów,
szczególnie w kontekście napiętych relacji społecznych i religijnych w Aleksandrii.

Romantyczny wątek wprowadza elementy dramatyczne do życia Hypatii, ukazując ją

nie tylko jako intelektualistkę, ale również jako kobietę z uczuciami i wyborami
życiowymi. To sprawia, że postać staje się bardziej kompleksowa i wielowymiarowa,
co może przyciągnąć uwagę widza.

Dodanie romantycznego wątku do postaci Hypatii w filmie "Agora" ma wpływ na

percepcję bohaterki. Choć nie jest to element oparty na faktach historycznych, to
stanowi świadomy zabieg reżysera mający na celu wzbogacenie fabuły i stworzenie
bardziej angażującego filmu. Romantyczny wątek wprowadza emocjonalny wymiar
do postaci, co może sprawić, że widzowie łatwiej się z nią utożsamiają i bardziej
zaangażują w losy głównej bohaterki.

c) Kreacja postaci .Walka o równość

W filmie, Hypatia zostaje przedstawiona jako postać aktywnie walcząca o równość

płci i naukową niezależność. Choć historyczne źródła nie dostarczają jednoznacznych
informacji na temat zaangażowania Hypatii w ruchy społeczne, to filmowy wątek
walki o równość dodaje nowy wymiar postaci.

Hypatia w filmie jest ukazana jako kobieta, która nie tylko osiągnęła sukcesy
naukowe, ale także świadomie stara się przekraczać bariery płciowe w dziedzinie
nauki. Jej nieustraszoność w dążeniu do naukowej doskonałości stanowi element
walki o równość i przedstawia ją jako pionierkę w tym zakresie.

Postać Hypatii angażuje się także w kwestie społeczne, walcząc z uprzedzeniami i

nierównościami społecznymi. Jej otwarty umysł i postawa wobec różnorodności
kulturowej oraz społecznej stawiają ją w kontraście do konserwatywnego środowiska
Aleksandrii, co podkreśla jej walkę o równość.

Wprowadzenie wątku walki o równość do postaci Hypatii w filmie "Agora" nadaje

jej dodatkową dynamikę i znaczenie społeczne. Choć nie ma jednoznacznych
dowodów na historyczne zaangażowanie Hypatii w ruchy społeczne, ten element
kreacji postaci czyni ją bardziej współczesną i zrozumiałą dla dzisiejszej
publiczności. Walka o równość ukazuje Hypatię jako bohaterkę, która przekraczała
granice społeczne swojej epoki, co może inspirować widzów do refleksji na temat
współczesnych problemów równości i aktywizmu społecznego.

d) Kreacja postaci .Przeciwdziałanie napięciom między nauką a religią

Hypatia w filmie jest ukazana jako postać silnie związana z nauką, matematyką i
filozofią. Jej poświęcenie dla zdobywania wiedzy i rozwijania naukowych teorii jest
centralne dla kreacji postaci. Jej naukowe podejście do świata kontrastuje z
dogmatycznym podejściem religijnego establishmentu tamtej epoki.

Postać Hypatii staje wobec coraz większych trudności związanych z konfliktem

między jej naukowym podejściem a ortodoksyjnymi doktrynami religijnymi. Jej
otwarte poglądy i próba pogodzenia nauki z religią prowadzą do napięć, które
zaostrzają się w miarę narastającego konfliktu.

Hypatia staje się ofiarą napięć między nauką a religią, gdy jej postrzeganie świata i
otwartość na naukowe idee stają w sprzeczności z fundamentalistycznym podejściem
niektórych osób w społeczeństwie. To napięcie staje się kluczowym elementem
dramaturgii filmu.

Wątek przeciwdziałania napięciom między nauką a religią wprowadza do postaci

Hypatii głębszy kontekst społeczny i filozoficzny. Jest to również kluczowy element
fabuły, który prowadzi do dramatycznych wydarzeń w życiu bohaterki. Kreacja
postaci Hypatii jako naukowca konfrontowanego z ortodoksyjnymi poglądami
religijnymi umożliwia reżyserowi ukazanie napięć między dwoma skrajnymi
światopoglądami tamtej epoki, co z kolei wpływa na odbiór postaci i treści filmu.
Jednakże, podobnie jak inne aspekty filmu, także ten wątek jest elementem fikcyjnym
i nie odzwierciedla w pełni faktów historycznych.

Podsumowanie

Podsumowując, wizerunek Hypatii w filmie "Agora" jest w dużej mierze

wykreowany. Pomimo uwzględnienia faktów historycznych, elementy fabularne i
romantyczne wątki sprawiają, że postać ta staje się bardziej bohaterką filmową niż
precyzyjnym odzwierciedleniem historycznych wydarzeń. Film z pewnością stanowi
artystyczną interpretację życia Hypatii, pełną dramaturgii i emocji, jednakże należy
mieć świadomość, że nie wszystko w nim odzwierciedla rzeczywiste wydarzenia z
życia tej wybitnej kobiety.
 Bibliografja:
https://rezka.ag/films/drama/3325-agora-2009.html
https://www.worldhistory.org/article/656/historical-accuracy-in-the-film-agora/

https://kultura.dziennik.pl/artykuly/113266,agora-antychrzescijanska-krucjata.html

https://decentfilms.com/articles/agora

https://www.racjonalista.pl/kk.php/s,7194/k,2

https://christianitas.org/news/od-hypatii-do-hypatii-prawdziwy-i-legendarny-zywot-
filozofki/