KABANATA I 3.
Pamahalaan – ahensiya na
Aralin 1: Batayang Kaalaman sa
Lipunan
SOSYEDAD / LIPUNAN
→ Tumutukoy sa mga taong sama-
samang naninirahan sa isang
organisadong komunidad na may
iisang batas, tradisyon at
pagpapahalaga.
→ Ito ay isang buhay na organismo
kung saan nagaganap ang mga
pangyayari at gawain. Ito ay patuloy
na kumikilos at nagbabago. – Emile
Durkheim. (Mooney, 2011)
→ Ito ay kakikitaan ng tunggalian ng
kapangyarihan. Ito ay nabubuo dahil
sa pag-aagawan ng mga tao ng
pinagkukunang-yaman upang
matugunan ang kanilang
pangangailangan. – Karl Marx
(Panopio, 2007)
→ Ito ay binubuo ng tao na may
magkakahawig na ugnayan at
tungkulin. Nauunawaan at higit na
nakikilala ng tao
ang kanyang sarili sa pamamagitan
ng pakikisalamuha sa iba pang
miyembro ng lipunan. – Charles
Cooley
(Mooney, 2011)
ELEMENTO NG LIPUNAN
1. Tao o Mamamayan – ang
pinakamahalagang elemento ng
lipunan na nainirahan sa isang tiyak
na teritoryo o lupang sakop ng
lipunan.
2. Teritoryo – lawak ng nasasakupan
ng lipunan at tinitirhan ng mga tao.
nagpapatupad ng mga batas at mga
kautusan at nagpapahayag sa
kalooban ng lipunan.
4. Soberanya – pinakamataas na
kapangyarihan ng lipunan para
mapatupad o mag-utos ng
kagustuhan nito sa mga mamamayan
sa pamamagitan ng mga batas.
BUMUBUO SA LIPUNAN:P,.
A. Istrukturang Panlipunan
B. Kultura
A. MGA ELEMENTO NG
ISTRUKTURANG PANLIPUNAN
1. Institusyon – isang organisadong
sistema ng ugnayan sa isang lipunan.
a) Pamilya
b) Edukasyon
c) Ekonomiya
d) Relihiyon
e) Pamahalaan
2. Social Group – tumutukoy sa
dalawa o higit pang taong may
magkatulad na katangian na
nagkakaroon ng ugnayan sa bawat
isa at binubuo ng isang ugnayang
panlipunan.
3. Status – tumutukoy sa posisyong
kinabibilangan ng isang indibidwal sa
lipunan.
a) Ascribed Status – nakatalaga sa
isang indibidwal simula nang siya ay
isilang.
b) Achieved Status – nakatalaga sa
isang indibidwal sa bias ng kanyang
pagsusumikap.
4. Gampanin (Roles) – tumutukoy
ang mga gampaning ito sa mga
karapatan, obligasyon at mga
inaasahan ng lipunang kanyang
gingalawan.
B. KULTURA
→ Ito ay isang kumplikadong Sistema
ng ugnayan na nagbibigay kahulugan
sa paraan ng pamumuhay ng isang
grupong panlipunan o isang lipunan
sa kabuuan.
→ Ito ay kabuuang konseptong
sangkap sa pamumuhay ng mga tao,
ang batayan ng kilos at gawi at ang
kabuuang gawain ng isang tao.
→ Ito ay tumutukoy sa kahulugan at
paraan ng pamumuhay na
naglalarawan sa isang lipunan.
Uri ng Kultura
1. Materyal – binubuo ng mga gusali,
likhang-sining, kagamitan at iba pang
bagay na nakikita at nahahawakan
na likha ng tao.
→ Ang mga bagay na ito ay may
kahulugan at mahalaga sa pag-
unawa sa kultura ng isang lipunan.
2. Hindi Materyal – kabilang dito ang
mga batas, gawi, ideya, paniniwala, at
norms ng isang grupo ng mga tao.
Mga Elemento ng Kultura
1. Paniniwala (Beliefs) – tumutukoy
ito sa mga kahulugan at paliwanag
tungkol sa pinaniniwalaan at
tinatanggap na totoo.
2. Pagpapahalaga (Values) –
maituturing itong batayan ng isang
grupo kung ano ang katanggap-
tanggap at kung ano ang hindi. Ito
ang batayan kung ano ang tama at
mali, kung ano ang nararapat at hindi
nararapat.
3. Norms – tumutukoy ito sa mga
asal, kilos o gawi na binubuo at
nagsisilbing pamantayan sa isang
lipunan.
→ Nagsisilbing batayan ng mga ugali,
aksyon at pakikitungo ng isang
indibidwal sa lipunang
kinabibilangan.
a) Folkways – ang pangkalahatang
batayan ng kilos ng mga tao sa isang
grupo o sa isang lipunan sa kabuuan.
b) Mores – tumutukoy sa mas
mahigpit na batayan ng pagkilos. Ang
paglabag sa mores magdudulot ng
mga legal na parusa.
4. Simbolo – ang paglalapat ng
kahulugan sa isang bagay ng mga
taong gumagamit nito. Kung walang
simbolo walang magaganap na
komunikasyon at hindi rin magiging
possible ang interaksyon ng mga tao
sa lipunan.
KABANATA II
Aralin 1: Batayang Kaalaman sa
Panitikan
Webster’s New Collegiate
Dictionary
→ “Ang panitikan ay kabuuan o
kalipunan ng mga pinagyamang
isinulat o inilimbag sa isang tanging
wika ng mga tao.”
G. Azarias
→ “Ang panitikan ay nagpapahayag
ng damdamin ng tao tungkol sa iba’t
ibang bagay sa daigdig, sa
pamumuhay, sa pamahalaan, sa
lipunan at sa kaugnayan ng kanilang
kaluluwa sa Dakilang Lumikha.”
G. Abadilla
→ “Ang panitikan ay bungang-isip na
isinatitik.”
Luz A. De Dios
→ “Ang panitikan ay mula sa mga
salitang pangyayaring isinatitik at
pinalamutian.”
PANITIKAN
→ Ito ay kalipunan ng magagandang
karanasan at pangarap o adhikain ng
isang lahi. Dito nasasalamin ang iba’t
ibang damdamin ng mga tao tulad ng
kalungkutan, kaligayahan, galit, pag-
ibig, paghihiganti, at iba pa.
→ Nagpapahiwatig ng tunay na
pagkatao ng bawat tao.
Samakatuwid, ang panitikang Filipino
ay nagpapahiwatig din ng tunay na
pagkatao ng bawat Pilipino.
✓ Maaaring nasusulat o di-nasusulat.
Ang mga di-nasusulat ay yaong mga
ulat na ‘di nalikom dahil sa ang
kultura ay
lubhang matanda na at dahil na rin sa
kalagayan ng mga ninuno natin noon.
✓ Magkaugnay ang kasaysayan at
panitikan. Ito ay dalawang bagay na
laging magkaagapay. Nasusulat sa
kasaysayan ang tunay na nagaganap
sa bawat panahon. Ang mga
manunulat at makata ay sumusulat ng
kanilang akda mula sa tunay na
nakikita sa paligid subalit ito’y
nilalagyan ng palamuti upang maging
kagila-gilalas o higit na kaakit-akit, na
siyang ipinagkaiba sa kasaysayan.
Layunin at Dahilan ng Pag-aaral sa
Panitikan ng Pilipinas
Bilang mga Pilipino, tungkulin nating
pahalagahan ang sariling panitikan.
Ang mga sumusunod ang siyang mga
dahilan kung bakit dapat pag-aralan
ang panitikan ng bansa.
1. Mababatid ng mga tao ang
kanilang sariling tatak, ang sariling
anyo ng kanyang pagkalahi, ang
sariling kalinangan, at mga minanang
yaman ng isip.
2. Makikita nila sa kanilang sarili, ang
kalawakan, kalakasan, at kahinaan ng
kanilang pag-uugali, at paniniwala.
3. Masasalamin ang nakaraan ng
kanilang mga ninuno; kung paano sila
nabuhay, nagkamali, at
nagtagumpay; at dahil dito ay
maiiwasan nila ang pagkakamali at
higit pang mapauunlad at
mapayayabong ang mga minanang
kabutihan.
4. Makikita ang mga kapintasan at
kagalingan ng sariling panitikan at sa
gayo’y magkaroon ng pagsasanay sa
paglinang ng kakayahan at
kasanayan sa pagbabago at upang
higit na mapadalisay at mapaningning
ang mga kagalingang ito at maiwasan
ang mga kamalian.
5. Matutuhang ipagmalaki ang mga
bagay na kanila at maging matibay at
matatag ang pagkilala sa kanilang
pagkalahi.
6. Mapupukaw ang marubdob na
pagmamalasakit at pagpapahalaga sa
sariling wika.
Aralin 2:
PAHAPYAW NA PAGTUNTON SA
LITERATURANG FILIPINO SA IBA’T
IBANG PANAHON
Bago pa dumating ang mga Kastila,
ang mga ninuno natin ay mayroon
nang sariling kakayahan at bago pa
sakupin ng imperyo ng Madjapahit
noong ika-14 na siglo.
Ang Literaturang Filipino ay naiiba sa
kabuuan. Nagsimula ito sa tradisyong
pasalita. Ang mga kalapit bansa tulad
ng Malaysia, Cambodia, Indonesia at
Arabia ay may kani-kaniyang ambag
sa ating panitikan. Ang mga ito ay
nasa anyong awiting-bayan, alamat,
karunungang bayan, at iba-ibang uri
ng tula.
✓ 1521 – Taon nang maligaw si
Ferdinand Magellan sa ating
dalampasigan, subalit tuluyang
sinakop at inalipin ng mga Kastila ang
mga Pilipino noong taong 1565.
Pinamunuan ito ni Miguel Lopez de
Legaspi na sa dalawang kamay ay
may hawak na espada at krus.
Espada upang turuan daw ng tamang
paraan ng pamamahala ang ating
mga ninuno at ang krus ay upang
matutuhan at makilala ang tunay na
Diyos. Pinalaganap ng mga Kastila
ang tradisyong Europa na
napapaloob sa komedya, sarswela,
kurido, awit, pasyon at tungkol sa
mga santo.
✓ 1872 – Taon nang magsimulang
mag-alsa ang mga Pilipino sa
pangunguna ni Sarhento La Madrid,
subalit ilang oras lamang at napatay
rin sila agad. Sinamantala ng mga
prayleng Kastila ito at sinangkot nila
ang tatlong Paring Martir.
1. Mariano Gomez
2. Jose Burgos
3. Jacinto Zamora
Dito na nagsimula ang pagsulat ng
mga propagandista sa pangunguna ni
Gat. Jose Rizal. Ginamit ang Tagalog,
Kastila at iba’t ibang wikain sa
pagsulat ng mga nobela, tula,
sanaysay at ibang akda sa mga
pahayagang Tagalog at Kastila. Ang
mga akda ay punung-puno ng
damdaming makabayan at
nagbunsod sa mga Pilipino upang
magkaisa at nagwakas sa
Himagsikan.
Sa panahon ng Himagsikan noong
1896, taon nang barilin sa
Bagumbayan si Gat. Jose P. Rizal
noong Disyembre 30, nagbago ang
paksa ng mga panitikan. Naging
maapoy, mapanuligsa at
mapaghamon, puno ng pag-ibig sa
bayan, paghahangad ng kalayaan at
pagtuligsa sa mga dayuhan.
✓ 1898 - Taon nang tuluyang lumisan
ang mga Kastila sa bansa subalit
nasa ilalim pa rin tayo ng
kapangyarihan ng mga banyagang
Amerikano.
✓ 1898 – 1941 – Tayo ay kunwaring
tinulungan at pinalaya ng mga
Amerikano sa kamay ng mga Kastila.
Namuhunan ang mga Amerikano. Sa
tratado ng Paris noong Disyembre 10,
1898, napagkasunduang bilhin ng
Amerika ang Pilipinas sa mga Kastila.
Dito lumitaw ang tunay na kulay at
pakay ng Amerika sa Pilipinas.
Tatayo ang Amerika bilang ama ng
Pilipinas gaya ng pagtayo bilang ina
ng Pilipinas ang Espanya noong
panahon nila. Ngunit naging mas
masahol pa ang pamamalakad ng
mga Kano kaysa sa mga Kastila.
Itinuring tayong Indio ng mga Kastila
subalit baboy damo naman ang tingin
ng mga Kano sa atin. Naghasa muli
ng itak ang mga Pilipino. Nabalingan
ang panulat at ipinakita ang pabugsu-
bugsong tema ng kalayaan.
Sa pananakop ng mga Amerikano,
ang mga Pilipino ay patuloy pa rin sa
panunuligsang makikita sa mga
akdang isinulat sa wikang Ingles,
Tagalog at iba’t ibang wikain sa
Pilipinas. Madaling natuto ng Ingles
ang mga Pilipino kaya sa loob ng
humigit kumulang ng dalawampung
taon ay nagsisisulat na sila ng mga
tula, sanaysay, maikling kuwento at
nobela sa Ingles. Dito nagsimulang
umunlad ang panitikang Pilipino sa
Ingles.
✓ 1942 – 1945 – Naging
napakasaklap ng buhay ng mga
Pilipino sa kamay ng mga Hapones.
Gutom, kawalang katiyakan sa buhay,
at kawalang pag-asa ang
masasalamin sa kanilang mga mata.
Punung-puno ng paghihinagpis ang
bawat tahanan dahil sa kawalang
pusong pamamalakad ng mga
Hapones. Sa panahong ito
namulaklak ang panitikang Tagalog
sa utos ng Hapon at gamitin ang
sariling wika sa panulat. Natuto ng
Haiku ang mga Pilipino.
✓ Taong 1946 hanggang sa
kasalukuyan ay Panahon ng
Republika. Masalimuot ang mga
pangyayari sa panahong ito. Unti-
unting itinayo ang moog na sinira ng
digmaan. Mga masasakit na alaala ng
kahapon na ang tanging gamut ay
malalalim na buntong-hininga.
Namamalasak sa mga katha ang
kabiguan, kalupitan at masaklap na
karanasan.
→ Dekada-50 – Nagkaroon ng sigla
sa panulat dahil sa KADIPAN
(Kapisanang Aklat, Diwa at Panitik) at
ang Gawad Palanca, na itinatag ni
Don Carlos Palanca ng La Tondeña
Incorporada.
→ Dekada-60 – Ang pagbibinhi ng
aktibismo. Naging magulo ang
kapaligiran at dumami ang katiwalian.
→ Dekada-70 – Nauso ang
paghawak ng mga plakard, barikada,
at pagbulagta ng mga walang buhay
sa kalsada. Ibinaba ang Batas Militar.
Hanggang magkaisa ang bayan sa
EDSA sa buwan ng Pebrero taong
1986. Ang sumunod ay isang
kasaysayang nadagdag sa ating lahi.
Sa kasalukuyan, dalawang wika ang
ginagamit sa pagsulat ng panitikan:
Ingles at Filipino. Dahil may kinikilala
na tayong wikang pambansa, ang
Filipino, ay lubusan ng ginagamit,
pinalalaganap at itinuturo sa lahat ng
antas ng pag- aaral. Unti-unti na
tayong nakabuo ng pambansang
panitikang naglalarawan ng tunay na
layunin, damdamin at hangarin ng
bayan.
Aralin 3: KAURIANG PANLAHAT
NG PANITIKAN
Ang mga akdang pampanitikan ay
mauuri sa dalawang anyong panlahat:
1. Tula
2. Tuluyan
1. Ang Prosa o Tuluyan – Malayang
pagbuo ng mga salita sa karaniwang
takbo ng pangungusap. Ilan sa mga
halimbawa ng prosa o tuluyan ay ang
mga sumusunod:
A) Dula – naglalarawan ng isang
bahagi ng buhay sa pamamagitan ng
kilos at tinatanghal sa tanghalan.
Tatlong Uri ng Dula:
I. Dulang Pantelebisyon o
Pampelikula – isang dula kung
saan karaniwang itong
ginaganap at napapanood sa
isang pampublikong lugar o
telebisyon at karaniwang ding
gumaganap dito ay mga
propesyonal na tauhan lamang.
Halimbawa:
o Ina, Kapatid, Anak
o Ang Probinsyano
o My Husband’s Lover
o Full House
II. Dulang Pantanghalan –
isang dula na isinasagawa o
inatatanghal sa pampublikong
entablado kung saan
ipinapahayag ng mga tauhan
ang kanilang emosyon, tulad ng
pagkanta, pagsayaw,
pagsasadula ng isang kwento,
at iba pa.
Halimbawa:
o Bidasari
o Walang Sugat
o Indrapura
o Paglipas ng Dilim
III. Dulang Panradyo – ay isang
pag tatanghal na boses lamang
ang nagpapatakbo ng kwento.
Maaaring isang tao lamang ang
gumanap sa isang kwento dahil
maaari niyang baguhin ang
kaniyang boses sa tuwing siya
ay nagsasalita.
Halimbawa:
o Dear Cathy
o Dear Jasmin
o Filipiniana
o Dangal ng Pangalan
B) Nobela – nagsasalaysay ng mga
masalimuot na pangyayaring
naganap sa isang mahabang
panahon. Ito rin ay isang uring ng
sulat sa panitikan naglalaman ng mga
mahahabang kwento ng piksiyon ay
binubuo ng maraming kabanata.
Mga Uri ng Nobela:
I. Nobela ng Tauhan – uri ng
nobelang nagbibigay-diin at
halaga sa mga
pangangailangan, kalagayan, at
hangarin ng mga tauhan
partikular ang pangunahing
tauhan.
o Lalaki sa Dilim ni Benjamin
Pascual
II. Nobela ng Pangyayari o
Nobelang Makabanghay - uri
ng nobelang nagbibigay-diin sa
mga pangyayari sa nobela. Ito
rin ay isang mahabang
kuwentong piksiyon na binubuo
ng iba't ibang kabanata.
Mayroon itong 60,000-200,000
salita o 300-1,300 pahina.
Kinawiwilihan ng mga
mambabasa ang mabisang
pagkakabalangkas ng mga
pangyayari sa kuwento.
o Sa Mga Kuko ng Liwanag
ni Edgardo M. Reyes
o Noli Me Tangere at El
Filibusterismo ni Dr. Jose
P. Rizal
V. Nobela ng Kasaysayan –
layunin ng nobelang ito na ilapit
sa mga mambabasa ang naging
kasaysayan ng sariling bayan.
Inilalarawan din ang mga
bayaning nag-ambag ng
kanilang marubdob na
pagmamahal sa bayan.
o Anino ng Kahapon ni
Francisco Lacsamana

C) Maikling Kwento – nagtataglay ng

isang kakintalang nilikha ng mga hindi
III. Nobela ng Pag-Ibig o
karaniwang pangyayari sa
Romansa – mga sulating
pamamagitan ng pinakamatipid na
tungkol sa pag-ibig. Mayroong
paggamit ng mga salita.
iba't ibang uri ng pag-ibig: sa
bayan, sa Diyos, sa kapwa, sa Mga Uri ng Maikling Kwento:
mga magulang, sa kasintahan,
at iba pang uri ng pag-ibig. I. Kwento ng Tauhan – Ito ang
mga kwentong naglalarawan sa
o Landas ng pag-ibig ni mga pangyayaring
Deogracias Rosario pangkaugnayan lalo na sa mga
tauhang nagsiganap para
o Pinaglahuan ni Faustino
mabigyang kabuuan ang
Aguilar
pagkaintindi ng mga
mambabasa.

IV. Nobela ng Pagbabago – o Ang Kwento ni Mabuti ni

nobelang naglalayong
magtaguyod ng pagbabago sa
lipunan at pamahalaan.
Panlipunan ang oryentasyon ng
uring ito ng nobela na may
layuning magmulat ng mga
mambabasa sa mga kalakaran,
pagmamalabis, at katotohanang
nagaganap sa lipunan.
Genoveva Edroza-Matute
II. Kwento ng Katutubong
Kulay – Ito ang mga kwentong
binibigyan-diin ang mga
pananamit at pamumuhay ng
mga tauhan.
o Suyuan sa Tubigan ni
Macario Pineda

III. Kwentong Bayan – Ito ang
mga kwentong pinag-uusapan
sa kasalukuyan ng buong
bayan.
o Ang Diwata ng
Karagatan – Kwentong
Bayan ng Ilocos
IV. Kwento ng Kababalaghan
– Ito ang mga kwentong pinag-
uusapan ang mga salaysaying
hindi kapani-paniwala.
o Cubao Pagkagat ng
Dilim: Mga Kuwentong
Kababalaghan ni Tony
Perez
V. Kwento ng Katatakutan –
Ito ang mga kwentong
naglalalaman ng mga
pangyayaring kasindak-sindak.
o Halimbawa rito ay ang
mga kwentong batay sa
tunay na pangyayari na
naglalaman ng mga
nakatatakot na
kaganapan.
VI. Kwento ng Madulang
Pangyayari – Mga kwentong
may kapana-panabik at
mahahalagang pangyayari na
nakapagbago sa tauhan.
o Di Mo Masilip ang Langit ni
Benjamin Pascual
VII. Kwento ng Sikolohiko – Ito
ang mga kwento na bihirang
isulat sapagkat may kahirapan
ang paglalarawan
ng kaisipan.
o Ang Pusa sa Aking
Hapag ni Jesus A. Arceo
o Kesa at Morito ni
Ryunosuke Akutagawa
→ Ayon naman kay Koontz
(1999), may dalawang malawak
na pangkat ang mga kuwentong
ating nababasa, ang mga
kuwentong may tiyak na
kategorya at ang mga
kuwentong karaniwan.
Nabibilang sa unang pangkat
ang mga sumusunod:
i. Science Fiction – Ito’y isang
akdang masining na
ginagampanan ng mga tauhang
binuo ng mayamang
imahinasyon ng manunulat. Ang
mga piling tauhan dito’y may
taglay na suliraning
makakaharap nila sa malayong
planeta o ‘di kaya’y sa malayong
hinaharap ng daigdig ngunit
may mapapanghawakang
makaagham na paniniwala.
ii. Pantasya – Mga kuwentong
ito ay ukol sa mahika o sa mga
supernatural ngunit walang
batayang makaagham.
iii. Misteryo – Sa kuwentong
ito, ang krimen ay ilalahad sa
binabasa ngunit walang
mapagkakakilanlan sa kriminal;
mula sa pangitaing ito, uusad
ang kuwento pabalik hanggang
 sa makikita ang mga
palatandaan tungo sa paglutas
ng krimen.
iv. Suspense – Sa simula pa
lamang ng kuwentong ito ay
alam na ang salarin. Gugulong
ang kuwento na mayroong
habulan at maliliit na labanan.
Ang pinakalundo ng kuwentong
ito ay hahantong sa paghaharap
ng protagonista at antagonista.
VIII. Kwento ng
Pakikipagsapalaran – Ang
kawilihan ay nasa balangkas sa
halip na sa tauhan. Ang
kawilihan ay nababatay sa mga
pangyayari sa buhay ng
pangunahing tauhan sa kwento.
o Ang Mabangis na Lungsod ni
Efren Abueg
IX. Kwento ng Katatawanan –
Ito ay kwento na nagbibigay-aliw
sa at nagpapasaya sa
mambabasa.
o Ang Pilyong si Loren ni Darhyl
John B. Cacananta
X. Kwento ng Pag-ibig – Ito ay
kwento tungkol sa pag-ibig ng
dalawang tao.
o Tabanata’s Wife ni Sinai
Hamada
D) Alamat – nagsasalaysay ng
pinagmulan ng mga bagay-bagay sa
daigdig.
o Alamat ng Pinya
o Alamat ng Ampalaya
o Alamat ng Sampaguita
E) Pabula – ang mga tauhan ay
hayop na ang layunin ay magbigay-
aral.
o Si Pagong at si Matsing
o Si Kuneho at si Pagong
o Si Langgam at si
Tipaklong
f) Parabula – Ito ay mga kwentong
hango sa Bibliya. Naglalaman ito ng
mga talinghaga at nagtuturo ng aral.
Ito ang uri ng kwentong ginagamit ng
ating Panginoong Hesukristo sa
kanyang pangangaral.
o Ang Alibughang Anak
o Ang Mabuting Samaritano
g) Anekdota – salaysay na hango sa
tunay na karanasan o pangyayari sa
buhay ng tao. Ito’y kapupulutan din ng
aral.
o Ang Tsinelas ni Dr. Jose P.
Rizal
2. Patula – Binubuo ng pahayag na
may sukat at tugma. Ang sukat ay
tumutukoy sa bilang ng pantig ng mga
salita sa bawat taludtod samantalang
ang tugma ay tumutukoy sa
pagkakatulad ng tunog ng huling
pantig ng huling salita sa bawat
taludtod.
➔ Ang patula ay nahahati APAT NA
URI:
1. Tulang Pandamdamin o Liriko
→ Mula sa pangalan ng uri, ito ay
sumasalamin lamang sa damdamin
ng makata o sumusulat ng tula.
Walang anumang konsiderasyon sa
pagsulat nito ngunit ang damdamin o bayani o mahalagang tao sa isang
emosyon lamang ng sumusulat. Hindi lipunan.
nito kinakailangan na mayroong
b. Korido – may walong (8) pantig at
tauhan o karakter sa isusulat na tula.
mabilis ang paraan ng pagbigkas o
Tumatalakay lamang ang tulang ito sa
ang himig ay tinatawag na allegro.
perspektibo, pagpapahalaga,
emosyon, o iniisip ng makanta. Ito ay tumatalakay sa mga paksang
kagaya ng pananampalataya, alamat,
a. Pastoral – naglalarawan ng
at kababalaghan.
buhay sa bukid.
c. Awit – hango sa haraya ng may-
b. Soneto – naglalaman ito ng
akda. Ito ay may tig-aapat na taludtod
labing-apat na taludtod.
bawat saknong. Ang bawat taludtod
Karaniwang tumatalakay naman
naman ay binubuo ng labindalawang
ito sa kaisipan at diwa ng makata.
(12) pantig at mabagal ang paraan ng
c. Oda – isang tula ng paghanga pagbigkas o ang himig ay tinatawag
o papuri sa isang bagay. na andante. Ang paksa nito ay
maaaring tungkol sa bayani,
d. Elehiya – tula ng panimdim o
mandirigma, at larawan ng buhay.
kalungkutan dahil sa kamatayan.
3. Tulang Pandulaan
e. Dalit – imno at mga kantang
papuri sa Panginoon o sa Mahal → Ito ay mga piyesa o tulang
na Birhen. Tumutukoy rin ito sa itinatanghal sa mga dulaan o teatro.
mga tulang damdamin na Karaniwan itong binibigkas ng patula
nagpapakita ng luwalhati, sa saliw ng tunog o muska upang
kaligayahan, o pagpapasalamat. mas maging kagiliw-giliw sa mga
Karaniwan din itong isang manonood.
saknong lamang.
a. Moro-moro – itinatanghal sa
2. Tulang Pasalaysay entablado. Dalawang pangkat ang
naghaharap dito: ang mga
→ Ito ay nakatuon sa pagkukwento o
Kristiyano at ang mga Moro.
pagpapakita ng balangkas ng isang
Tinawag itong comedia de capa y
pangyayari. Walang bilang ng
espada na sa kalauna’y naging
taludtod, saknong, o pantig. Maaari
kilala sa palasak na tawag na
itong mga akdang mahaba o maikli na
“moro-moro”. Nasusulat sa
nagbibigay ng simple o komplikadong
anyong tula, pumapaksa sa
mga pangyayari tulad ng daloy ng
paglalaban ng mga Kristiyano at
buhay pag-ibig o pakikipagsapalaran
mga di- Kristiyanong tinawag ng
ng isang tao o bayani.
mga Kastilang “moro”.
a. Epiko – ito ay isang napakahabang
b. Panuluyan – pagsasadula sa
tula na nagsasalaysay ng di kapani-
paghahanap nina Birheng Maria
paniwalang kabayanihan ng isang
at San Jose ng matutuluyan.
tao. Karaniwang ang bida o
pangunahing tauhan dito ay isang 4. Tulang Patnigan
→ Ito ay isang uri ng tula na nakatuon
sa pagbibigay ng damdamin habang
mayroong kapalitan ng opinyon o
kuro-kuro. Karaniwang tinitignan ito
bilang isang tulang nasa anyong
padebate o pagtatalo. Ang kaibahan
lamang nito sa karaniwang debate ay
gumagamit pa rin ito ng tugma, ritmo,
at taludturan.

a. Balagtasan – isang tradisyunal

na paligsahan sa pagsasalita
kung saan ang mga kalahok ay
nagtatagisan ng talino, galing sa
pagbuo ng tula, at kahusayan sa
pagsasalita.

b. Duplo – ginaganap sa bakuran

ng namatayan. Labanan ito ng
pagalingan sa pagbigkas at
pagbibigay katwiran nang patula.
Ang mga pagbigkas ay galing sa
mga kasabihan, salawikain at
Bibliya. Ito ay madalas laruin
tuwing may lamay sa patay.

c. Karagatan – hango sa alamat

ng isang prinsesang inihulog sa
dagat ang singsing.

d. Batutian – sagutang patula na

may halong pangungutya at
pagpapatawa. Ipinangalan ito sa
kinikilalang

“Unang Hari ng Balagtasan” na si

Jose Corazon de Jesus (Huseng
Batute).

e. Fliptop o Battle Rap – isang

modernong uri ng balagtasan
kung saan nagsasagutan din ang
dalawang panig patungkol sa
isang paksa. Kailangan din itong
may tugma na binibigkas lamang
nang mas mabilis.