‫‪1‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫بسته کارآفرينــی‬

‫توليـد مريم گلی‬

‫مریم کاملی‬

‫علی محمد عمویی‬

‫دنیا گلمقانی‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪2‬‬
‫‪:‬‬ ‫سرشناسه‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪:‬‬ ‫عنوان و نام پدیدآور‬
‫تهران‪ :‬اسرارعلم‪.4931 ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫مشخصات نشر‬
‫‪:‬‬ ‫مشخصات ظاهری‬
‫‪309-077-0434-07-5‬‬ ‫‪:‬‬ ‫شابك‬
‫فیپای مختصر‬ ‫‪:‬‬ ‫وضعیت فهرست نویسی‬
‫فهرستنویسی کامل این اثر در نشانی‪ hpp://opac.nlai.ir :‬قابل دسترسی است‬ ‫‪:‬‬ ‫یادداشت‬
‫‪:‬‬ ‫شناسه افزوده‬
‫‪:‬‬ ‫شناسه افزوده‬
‫‪:‬‬ ‫شماره کتابشناسی ملی‬

‫بسته کارآفربنی تولید مربم کلی‬

‫مولفان‪ :‬مریم کاملی‪ ،‬علی محمد عمویی‪ ،‬دنیا گلمقانی‬

‫مجری مسئول‪ :‬حسن نظریان‬
‫مشاور اقتصادی‪ :‬هرمز اسدی‬
‫مشاور کارآفرینی‪ :‬عبدالله مخبر دزفولی‪ ،‬داوود حاجیمیررحیمی‬
‫ویراستار علمی‪ :‬حسن نظریان‬
‫ویراستار ادبی‪ :‬علی شاه شجاع‬
‫صفحهآرایی‪ :‬موسسه فرهنگی هنری طنین واژه هنر‬
‫نوبت چاپ‪ :‬اول ‪4931‬‬
‫شمارگان‪4111 :‬‬
‫چاپ‪ :‬صادق‬
‫شابك‪309-011-0434-01-5 :‬‬
‫تهران‪ ،‬میدان انقالب اسالمی‪ ،‬خیابان لبافینژاد غربی‪ ،‬پالک ‪911‬‬
‫‪13469165541 -00365961 -00310439‬‬
‫‪3‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫تقریظ‬

‫صنعت گیاهان دارو یی منبع عظیم اقتصادی و با ارزش افزوده بسیار باال در ایران محسووب‬
‫میشود‪ .‬شناخت زمینهها و برنامههای اشتغال در آن میتواند موقعیت ارزشومندی بوه ایون‬
‫صنعت چه در داخل و چه در بخش صادرات و حضوور موفو ایوران در بازارهوای جهوانی‬
‫ببخشد‪ .‬در همین راستا‪ ،‬نهضت تولید و مصرف گیاهان دارو یی و داروهای گیاهی و فراگیر‬
‫شدن طب سنتی‪ ،‬در کانون حمایت و برناموهریوزی مودیران اقتصوادی‪ -‬اجتمواعی و حووزه‬
‫سالمت کشور و نیز مورد گرایش جامعه قرار گرفتهاست‪ .‬شکلگیری ستاد گیاهان دارو یی و‬
‫طب سنتی ایرانی و به دنبوال آن طراحوی و اجورای سوند راهبوردی توسوعه صونعت گیاهوان‬
‫دارو یی ایران و اقبال عمومی از مصرف این گیاهان و داروهای ذیربط مؤ ید این مدعاست‪.‬‬
‫ظرفیت و نرخ اشتغالزایی این صنعت در ابعاد تولیدی‪ ،‬فورآوری‪ ،‬انبوارداری‪ ،‬بسوتهبنودی‪،‬‬
‫توزیع و فروش با عنایت به ظرفیتهای جهانی آن بسیار گسترده است‪ .‬سازماندهی نشودن‬
‫مشاغل حوزه صنعت گیاهان دارو یی و نبود استاندارد سورمایهگوااری‪ ،‬ایون سوتاد را بور آن‬
‫داشت تا در اولین گوا بورای حمایوت و هودایت فرآینود اشوتغال دانوشآموختگوان جووان‬
‫کشاورزی و منابعطبیعی و شفافسازی سودآوری آن برای سرمایهگااران اقودا بوه تودو ین‬
‫بستههای کارآفرینی گیاهان دارو یی نماید‪ .‬این بستهها محتووی دادههوای واقعوی از فراینود‬
‫تولید اقتصادی و مصرف‪ ،‬شرح شغل‪ ،‬شناخت بازار‪ ،‬بازده اقتصادی‪ ،‬نیوروی انسوانی و بوه‬
‫اجمال مدیریت تولید و کارآفرینی در این حوزه است و نحوه سرمایهگااری و سود ناشی از‬
‫آن را طب فرمولهای اقتصادی نشان میدهد‪ .‬امید اسوت شواهد گسوترش اشوتغال مولود‪،‬‬
‫مصرف داخلی و توسعه بازرگانی داخلی و بینالمللی محصوالت گیاهان دارو یی ایران بوده‬
‫و با استفاده از ظرفیتهای بکر بخشهای کشاورزی و سالمت اجتماعی کشوور و کواهش‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪4‬‬
‫عوارض جانبی جسمی و روحی داروهای شیمیایی‪ ،‬روحیوه طوراوت و شوادابی در جامعوه‬
‫ایران ارتقاء یابد‪ .‬بدون شک‪ ،‬این شرایط در تسریع روند پیشرفت اقتصاد کالن ایوران بسویار‬
‫مؤثر بوده و برهمگان تالش در جهت شتاببخشی به چرخه توسعه ایوران اسوالمی واجوب‬
‫است‪.‬‬
‫دکتر محمد حسن عصاره‬
‫دبیر ستاد توسعه علو و فناوری‬
‫گیاهان دارو یی و طب سنتی‬
‫‪5‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫پیشگفتار‬

‫رو یکرد اکثر کشورهای جهان به موضوع کارآفرینی‪ ،‬موجوب اتخواذ سیاسوتهوای توسوعه‬
‫کوارآفرینی در بخوشهوای مختلو شودهاسوت‪ .‬توسووعه فرهنو کوارآفرینی‪ ،‬حمایوت از‬
‫کارآفرینان‪ ،‬ارائه آموزشهای مورد نیاز به آنان و انجا تحقیقات و پژوهشهای الز درایون‬
‫زمینه برای حل مشکالت مختل اقتصادی و اجتماعی از اهمیت بسیار زیوادی برخووردار‬
‫است‪ .‬کارآفرینی یکی از بحثهای جدید در دهه اخیر بوده و در ایران نیز بوه لحوا سوهم‬
‫باالی جوانان از جمعیت کشور و مشکل بیکاری آنها‪ ،‬یکی از محورهوای اصولی در برناموه‬
‫ریزیها و سیاستگزاریهای دولت میباشد‪ .‬در پرتو کارآفرینی میتوان با یك برنامهریزی‬
‫راهبردی‪ ،‬گا های اصولی و پایهای برای رون اقتصادی در جهوت نیول بوه اهوداف توسوعه‬
‫پایدار برداشت‪.‬‬
‫بدین منظور‪ ،‬ستاد توسعه علو و فناوری گیاهان دارو یی و طب سنتی معاونت علمی‬
‫و فناوری ریاست جمهوری نسبت به تشکیل کارگروه تخصصی توسعه فناوری و کارآفرینی‬
‫گیاهان دارو یی و طب سنتی اقدا نمودهاست‪ .‬این کارگروه در راستای اجرایی کردن اهداف‬
‫پیش بینی شده در سند ملی گیاهان دارو یی و طب سنتی و با تمرکز و یژه بر ارتقواء و توسوعه‬
‫سطح فناوری و دانش تولید گیاهان دارو یی و کارآفرینی و اشتغال پایدار شکل گرفت‪ .‬یکی‬
‫از رو یکردهای این کارگروه تهیه بستههای کارآفرینی در حوزههای مختل گیاهان دارو یوی‬
‫و طب سنتی بود که بدین منظور شیوه نامهای براساس دیودگاه متخصصوان و اعضواء سوتاد‬
‫گیاهان دارو یی تودو ین و متناسوب بوا آن بسوتههوای کوارآفرینی تهیوه گردیود کوه در اداموه‬
‫توضیحات بیشتری در این خصوص ارائه میشود‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪6‬‬
‫هدف از تدو ین بستهها‪ ،‬افزایش کارآیی‪ ،‬بهرهوری و در کل تحول اقتصوادی در حووزه‬
‫گیاهان دارو یی و طب سنتی در سایه اهداف توسعه پایدار‪ ،‬ظرفیوتسوازی و توانمندسوازی‬
‫بودهاست‪ .‬در واقع کارآفرینی در حوزه گیاهان دارو یوی و طوب سونتی مویتوانود عوالوه بور‬
‫اهداف عمومی‪ ،‬در راستای ارتقای سالمت و تامین بهداشت غاایی‪ ،‬توسعه کاشت‪ ،‬داشت‬
‫و برداشت و فرآوری‪ ،‬ارتقای بهرهوری و بهبود کمی و کیفی تولیود‪ ،‬اثوربخش باشود‪ .‬ارائوه‬
‫راهبردها و برنامههای کلیدی میتواند با تغییر در سیاستگااریهوا و فوراهم سواختن زمینوه‬
‫های برنامهریزی و توسعه کارآفرینی در بلند مدت نتایج مطلوبی داشتهباشد که در این بواره‬
‫میتوان به موارد ذیر اشاره کرد‪:‬‬
‫• ایجاد اشتغال مولد و پایدار در حوزه گیاهان دارو یی‪.‬‬
‫در حال حاضر عالوه بر بیکاران به علت باال بودن نسبت نیروی کار به زمین و فصولی‬
‫بودن فعالیتهای کشاورزی همواره یك نوع بیکاری پنهان در حین دوره فعالیت کشواورزی‬
‫و یك نوع بیکاری فصلی در روستاها وجود دارد‪ .‬ایجاد و توسعه گیاهان دارو یوی بوه علوت‬
‫ماهیت اشتغالزایی‪ ،‬میتواند برای گروهی از روستاییان به و یژه فوار التحصویالن‪ ،‬اشوتغال‬
‫مولد و دائم و برای بیکاران فصلی‪ ،‬اشتغال موقت ایجاد نماید‪.‬‬
‫• ایجاد تنوع در اقتصاد کشاورزی و روستایی‪ ،‬بستههای کارآفرینی تهیه شوده منجور بوه‬
‫تنوع شغلی و ثبات بیشتر درآمد کشاورزان و روستاییان خواهد شد‪.‬‬
‫• کاهش فقر و توسعه کارآفرینی باعث افزایش درآمد سرانه کشواورزان و افوزایش تولیود‬
‫ناخالص ملی‪ ،‬افزایش پسانداز‪ ،‬سرمایهگااری‪ ،‬مصرف و تولید سورانه مویشوود بوه‬
‫عبارت دیگر‪ ،‬افزایش رفاه و ارتقاء سطح زندگی کشواورزان و روسوتاییان بودین وسویله‬
‫محق خواهد شد‪.‬‬
‫• افزایش کارآیی و استفاده از منابع تولید و پتانسیلهای کشور‪.‬‬
‫‪7‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫• کاهش هز ینههای بازاریابی‪ ،‬حمل و نقل و حاف واسطههوا در فرآینود تولیود گیاهوان‬
‫دارو یی‪.‬‬
‫• کاهش ضایعات گیاهان دارو یی‪.‬‬
‫• افزایش نوآوری‪ ،‬ارتقاء سطح فناوری‪ ،‬افزایش تعداد ثبت اختراعات و ابوداعات‪ ،‬تولیود‬
‫دانش فنی‪.‬‬
‫برای توصی شغلی‪ ،‬بوه تبیوین سوه مؤلفوه شوامل‪ :‬شورح شوغل‪ ،‬موقعیوت محلوی و‬
‫محصول یا خدمات نیاز است‪ .‬در مؤلفه شرح شغل‪ ،‬از جملوه هودفهوای کسوب و کوار‪،‬‬
‫سودآوری و جنبههای قانونی‪ ،‬نوع حرفه اعم از تولیودی‪ ،‬خودماتی و جدیود‪ ،‬فرصوتهوا و‬
‫پیشرفت مدنظر است‪ .‬مؤلفه موقعیت محلی از جمله امکوان سورمایهگوااری و امنیوت آن‪،‬‬
‫مطلوبیت محل‪ ،‬فضای کافی‪ ،‬دسترسی به بازار و وجود امکانات اولیه و قابل دسترس بودن‬
‫را مورد توجه قرار میدهد‪.‬‬
‫در مؤلفه محصول یوا خودمات‪ ،‬مزایوای محصوول جدیود و تفواوت آن بوا محصوول‬
‫موجود‪ ،‬نوع‪ ،‬و یژگی‪ ،‬کیفیت خدمات و محصول‪ ،‬تنوع تولیود و محصوول‪ ،‬توجوه بوه تووان‬
‫مالی مشتریان‪ ،‬قیمت پایین و کیفیت باال و در نهایت خالقیتها و نوآوریها بوه کوار رفتوه‬
‫مورد توجه قرار میگیرد‪ .‬بستههای کارآفرینی در بخش بازرگانی‪ ،‬به موضوع رقابوت‪ ،‬قیموت‬
‫گااری و فروش و همچنین تبلیغات و روابط عمومی میپردازند‪ .‬درمقولوه رقابوت‪ ،‬رقبوای‬
‫نزدیک و غیرمستقیم مورد تحلیل قرار میگیرند‪ ،‬مز یت و و یژگی محصوالت رقیب‪ ،‬تحوول‬
‫یا ثبات و نقاط قوت و ضع رقیب و نتیجه عملکرد آنها دارای اهمیت است‪.‬‬
‫در بخش قیمتگااری و فروش‪ ،‬فنون بازاریوابی در کسوب و کوار و اسوتفاده از آن در‬
‫شیوه قیمتگااری و موقعیت رقبا مورد توجه قرار میگیرد در مقوله تبلیغات در بازاریوابی‪،‬‬
‫بودجه و انواع و اقسا تبلیغات مختل و خالقیتها و نووآوریهوا و نحووه آگهوی دادن بوا‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪8‬‬
‫توجه به عرف و فرهن جامعه‪ ،‬استفاده از عبارات جااب‪ ،‬سهم مهموی در رونو کسوب و‬
‫کار دارد‪.‬‬
‫کارآفرینی با نیروی انسانی رابطوه مسوتقیم دارد‪ .‬از ایونرو در مقولوه مودیریت منوابع‬
‫انسانی‪ ،‬نیروی انسانی مورد نیاز‪ ،‬مدیریت و تخصوص و سوواب تجربوی‪ ،‬وظوای و نقواط‬
‫ضع و قوت آنها‪ ،‬نوع رفتار با کارکنان و مشوتریان در رونو کسوب و کوار‪ ،‬نقوشآفورین‬
‫است‪ .‬در بخش مدیریت مالی‪ ،‬تهیه برنامه و بودجه به منظور راهاندازی کسب و کار و میزان‬
‫سرمایه برای افتتاح و حفظ و نگهداری آن و توجیه سرمایهگااری‪ ،‬هز ینههوای مطالعواتی و‬
‫عملیاتی مورد بررسی قرار میگیرند‪.‬‬
‫چنانچه این موارد همانند‪ ،‬به طور کامل در کنار هم قرار گیرند نقشهای برای موفقیت‬
‫تولید و چشماندازی از آینده و نحوه توسعه کسب و کار و جود خواهد داشت‪ .‬بوا توجوه بوه‬
‫موارد ذکر شده و اهمیت تهیه بستههای کارآفرینی‪ ،‬سوتاد توسوعه علوو و فنواوری گیاهوان‬
‫دارو یی و طب سنتی بر اساس اولو یتهای موجود نسبت به تهیه بستههای کوارآفرینی زیور‬
‫با همکاری متخصصان‪ ،‬اعضاء هیئت علمی دانشگاهها‪ ،‬تولیدکنندگان و اندیشومندان ایون‬
‫حوزه اقدا نمود‪ .‬امید است این امر در رشد اشتغالزایی و توان اقتصادی افراد مرتبط با ایون‬
‫حوزه موثر واقع شود‪.‬‬
‫تولید آلوئهورا در شرایط کشت فضای باز در مناط گرمسیری‬
‫فرآوری ژل آلوئهورا‬
‫مرکز آموزش خصوصی گیاهان دارو یی‬
‫تولید نعناع فلفلی‬
‫تولید آو یشن‬
‫تولید گل محمدی‬
‫‪9‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫تولید ارگانیک گیاهان دارو یی‬

‫تولید تیبک گیاهان دارو یی‬
‫تولید نشاء گیاهان دارو یی‬
‫فراوری گیاهان دارو یی در واحدهای کوچک روستایی‬
‫واحد خشککن وبسته بندی گیاهان دارو یی‬
‫تولید رزماری‬
‫تولید به لیمو‬
‫تولید اسانس در واحدهای کوچک روستایی‬
‫تولید بادرنجبو یه‬
‫تولید گل گاوزبان‬
‫کشت جایگز ین آو یشن در مناط دیم‬
‫کشت جایگز ین زیره در مناط دیم‬
‫تغلیظ عصاره گیاهان دارو یی‬
‫تولید مریم گلی‪.‬‬
‫در پایان الز میدانم از حمایتها و همفکریهای ارزشمند جناب آقای دکتر محمد‬
‫حسن عصاره ‪-‬دبیر محتر ستاد توسعه علو و فناوری گیاهان دارو یی و طب سنتی معاونت‬
‫علمی و فناوری ریاست جمهوری‪ -‬تشکر نمایم‪.‬‬
‫علی ابراهیمی‬

‫مشاور ستاد و دبیرکارگروه توسعه فناوری و‬

‫کارآفرینی‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪11‬‬
‫اعضای کارگروه تخصصی توسعه فناوری و‬

‫کارآفرینی گیاهان دارویی و طب سنتی‬

‫دکتر محمد حسن عصاره (دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی)‬
‫مهندس علی ابراهیمی ورکیانی (دبیر کارگروه تخصصی توسعه فناوری و کارآفرینی گیاهان‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫(عضو کار گروه)‬
‫دارویی و طب سنتی)‬
‫دکتر محسن ابراهیم پور‬
‫دکتر اکبری‬
‫دکتر محسن بیگدلی‬
‫دکتر مجتبی پالوج‬
‫دکتر محسن تقیزاده‬
‫دکتر محمد رضا حاج سید هادی‬
‫مهندس محمد رضا دهقانی‬
‫دکتر طاهره حسنلو‬
‫دکتر محمد باقر رضایی‬
‫مهندس محمد علی رضایی‬
‫دکتر فاطمه سفید کن‬
‫دکتر صالح نیا‬
‫دکتر غالمرضا کردافشاری‬
‫مهندس شهرام گندابی‬
‫دکتر علی محمد عمویی‬
‫مهندس فریبرز غیبی‬
‫دکتر محمد حسین لباسچی‬
‫دکتر حسین رضاییزاده‬
‫دکتر محتشمی‬
‫دکتر فرزاد نجفی‬
‫دکتر پوراندخت نیرومند‬
‫دکتر مجید ولدان‬
‫دکتر جواد هادیان‬
‫‪11‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫مقدمه‬

‫ایران با دارا بودن ‪ 11‬اقلیم مختل آب وهوایی و حدود ‪8111‬گونۀ بوا ارزش گیواهی بسوتر‬
‫مناسبی برای دستیابی به گونههای با ارزش دارویی و نادر بوده و بهعنووان یکوی از مراکوز‬
‫ثانویۀ ژنی و زیستگاه بسیاری از این گیاهان با ارزش است که متأسفانه درگاشته با اسوتفاده‬
‫بیرویه و جمعآوری سودجویانه و غیراصوولی موجوب نوابودی گیاهوان شوده اسوت ‪ .‬اگور‬
‫برداشت بیرویه به همین در صوورت از رویشوگاه گیواه انجوا گیورد گونوههای دارویوی و‬
‫ادویهای بیشتری نیز از بین خواهد رفت‪.‬‬
‫کشت و فرآوری گیاهان دارویی به دلیول اسوتفاده از موواد طبیعوی بوه جوای موادشویمیایی‬
‫مصنوعی از اهمیت باالیی برخوردار است‪ .‬از گیاهانی کوه در ایون خصووص بسویار بوه آن‬
‫توجه شده است گونههای مختل تیره نعناع است‪ .‬در تیره نعناع ‪ 4111‬گونوه گیواه وجوود‬
‫دارد که در ‪ 211‬جنس جای داده شدهاند که تقریبوا در تموا نقواط جهوان بوهخصووص در‬
‫نواحی مدیترانهای میرویند و معموال دارای اسانس هستند‪.‬‬
‫جنس سالویا با پراکنش وسیع و گونههای متعدد به صورت یکساله و چندساله است‬
‫که بزرگترین جنس سالویا از تیره نعناعیان بوده و ‪ 711‬توا ‪ 911‬گونوه در سرتاسور جهوان را‬
‫شامل میشود‪.‬‬
‫در ایران‪ ،‬نیز ‪ 58‬گونه از این جنس شناسوایی شوده اسوت کوه ‪ 17‬گونوه آنهوا بوومی‬
‫هستند و از طری تا کنون بر روی گونههای انحصاری ایران‪ ،‬چندان کار انجا شوده اسوت‪.‬‬
‫با دارا بودن ‪ 71‬گونه و میزان ‪ 41‬درصد انحصواری بوودن گونوههای موریم گلوی در ایوران‪،‬‬
‫کشور یکی از مراکز مهم تنوع این جنس در دنیا محسوب میشوود‪ .‬دامنوه جواابی از تنووع‬
‫مورفولوژیکی که از هر جای دیگری در دنیای قدیم مهمتر است در ایران وجود دارد‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪12‬‬
‫اکثر گونههای سالویا بهخاطر مواد مؤثرشان در مواد غاایی‪ ،‬داروها و صونایع معطوره‬
‫کاربرد دارند‪ .‬شایان ذکر است‪ ،‬امروزه استفاده از روغنهای اسانسوی در صونایع بهداشوتی‬
‫آرایشی‪ ،‬غاایی و دارویی به قدری وسیع است که در بسیاری از کشوورها مقوادیر زیوادی از‬
‫این اسانسها و یا ترکیبهوای تشوکیلدهنوده آنهوا بوهصوورت سونتزی تهیوه مویشووند‪.‬‬
‫اسانسهای طبیعی بهدلیل نداشتن خطرات ناشی از آلودگی با مواد شیمیایی و نیز بوو و اثور‬
‫ویژه بسیار چشمگیر هستند که در ترکیبهای سنتزی به راحتی دردسترسی نیست‪.‬‬
‫با توجه به اهمیت ترکیبهای موجود در اسانس گونههوای مختلو موریم گلوی و از‬
‫نظر مهم بودن استفاده از اسانس گیاهان دارویی در صنایع مختل ‪ ،‬انجوا پوژوهشهوایی‬
‫برای شناسایی بهترین گونهها که دارای باالترین میزان اسانس و بهترین کیفیت هستند بورای‬
‫باال بردن تولید و فرآوری گیاهی و همچنین صادرات غیرنفتی دارای اهمیت فراوان است‪.‬‬
‫در کشور ما با وجود تنوع آب وهوایی‪ ،‬شرایط برای کاشوت و پورورش گیاهوان معطور‬
‫مناسب بوده و از آنجایی که محصوول نهوایی در زراعوت گیاهوان دارویوی دسوتیوابی بوه‬
‫متابولیتهای ثانویه و یا همان مواد مؤثره دارویی است بنابراین عملکرد نهایی در زراعوت‬
‫گیاهان دارویی براساس میزان ماده مؤثره تولیود شوده در واحود سوطح سونجیده مویشوود‪.‬‬
‫اسانسهای استخراج شده از گیاهانی که در مناسبترین شورایط کشوت شودهانود نوه تنهوا‬
‫میتوانند نیاز داخلی را رفع کنند‪ ،‬بلکه میتوانند جایگاه مهموی در صوادرات کشوور داشوته‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫گیاهشناسی‬

‫مریم گلی با نا علمی ‪ Salvia officinalis‬متعل بوه خوانواده ‪ labiatea‬گیواهی چنود‬

‫سواله و پرشواخه بوه ارتفواع ‪ 31 - 61 cm‬اسوت کوه دارای ظاهرپرپشوت بووده و برگهوا‬
‫بهصورت متقابل به رن سبزروشن و ضخیم و همچنین دارای شبکهای از رگبرگهاست‪.‬‬
‫مریم گلی یک گیواه دارویوی علفوی و چندسواله اسوت کوه ارتفواع آن بوه ‪ 11‬توا ‪91‬‬
‫سانتیمتر میرسد‪ .‬قسمتهای مختل این گیاه دارای کرکهای خاکسوتری رنو اسوت و‬
‫برگهای این گونۀ مریم گلی برخالف گونههای دیگر بلند و نیزهای شوکل اسوت‪ .‬گلهوای‬
‫این گیاه به رن آبی مایل به بنفش هستند‪.‬‬
‫مریم گلی دارای دو نوع برگ در طول ساقه است که یکی بیضوی و دندانوهدار و دارای‬
‫دمبرگ دراز در قاعده ساقه و دیگری برگهای کوچک نووک تیوز ولوی عواری از دمبورگ در‬
‫قسمتهای فوقانی ساقه است‪.‬‬
‫گلهابه رن آبی مایل به بنفش و بهندرت سفیداست که در فاصله ماههوای خورداد و‬
‫تیر میروید همچنین گل دارای نوش فراوان و معطر که محبووب زنبورعسول اسوت‪ .‬میووه‬
‫مریم گلی چهارفندقه ومحصوردر کاسه گل است‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪14‬‬
‫مرموی گلووی ریشووهای ‪ ،‬مایوول بووه قهووه ای راسووت بوووده و سوواقههای آن منشووعب و‬
‫چهارگوش پوشیده از کرک است‪.‬‬
‫اندا های هوایی گیاه بهخصوص برگهای آن حاوی اسانس هستند‪ .‬مقدار اسانس در‬
‫ش ورایط اقلیمووی مختل و ‪ ،‬متفوواوت و بووین ‪ 4‬تووا ‪ 6/5‬درصوود اسووت‪ .‬مهمتوورین ترکیبووات‬
‫تشکیلدهنده آن عبارتاند از‪« :‬تویون» (‪ 91‬تا ‪ 51‬درصد)‪« ،‬سینئول» (‪ 41‬تا ‪ 45‬درصد)‪،‬‬
‫«کامفور» (‪ 0‬توا ‪ 41‬درصود) و «بورنئوول» (‪ 0‬توا ‪ 41‬درصود)‪ .‬از دیگور ترکیبوات اسوانس‬
‫میتوان از «پنین» (‪ 4‬تا ‪ 6‬درصد) نا برد‪ .‬همچنین گیاه شامل مواد تلخ (‪ 9‬توا ‪ 9‬درصود)‪،‬‬
‫مواد تاننی‪ ،‬فالونویید و مواد گلیکوزیدی و رزینی است‬
‫‪.‬‬

‫پراکنش‬

‫مریم گلی وحشوی در اراضوی خشوک‪ ،‬سونگالخ‪ ،‬منواط مختلو آسویا و شومال آفریقوا‬
‫میروید‪ ،‬در ایران این گیاه در استانهای مختلو میرویود و در بعضوی منواط ایوران در‬
‫باغچهها کاشته میشود‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫قابل کشت در اکثر مناطق کشور‬

‫با توجه به رویشگاه طبیعی این جونس در آذربایجوان‪ ،‬مازنودران‪ ،‬شویراز‪ ،‬کووههوای البورز‪،‬‬
‫دیزین‪ ،‬کندوان و در اماکن خشک و سونگالخی و دامنوههای بوایر اطوراف تهوران‪ ،‬موزارع‪،‬‬
‫نواحی مختل البورز‪ ،،‬قوزوین‪ ،‬سومنان‪ ،‬دامغوان شوهمیرزاد‪ ،‬شواهرود‪ ،‬بسوطا ‪ ،‬کاشوان‪،‬‬
‫قمصر‪ ،‬گیالن‪،‬گرگان‪ ،‬لرستان‪ ،‬فارس‪ ،‬کرمان ‪ ،‬خراسان قابل کشوت در منواط مختلو‬
‫است‪.‬‬

‫نیازهای اکولوژیکی‬

‫مریم گلی بهدلیل اهمیت دارویی‪ ،‬در کشورمان کشت و کار میشود که برای رشد بوه گرموا‬
‫و هوای خشک مطلوب نیاز داردو باید در زمینهای اصالح شده‪ ،‬نفوذپوایر‪ ،‬حاصولخیز و‬
‫نسبتا مرطوب کشت شود که بهترین رشد آن در خاکهای رسی غنی و زهکشدار صوورت‬
‫میگیرد و اراضی رو به آفتاب را ترجیح میدهد‪.‬‬
‫مریم گلی گیاهی است مدیترانهای که در طول رویش بوه گرموا و هووای خشوک نیواز دارد‪.‬‬
‫م قاومت این گیاه به گرما زیاد است و بین ‪ 5‬تا ‪ 0‬سال عمر میکند‪ .‬مریم گلی برای رویوش‬
‫به خاک خاصی نیاز نداشته و تقریبا در هر نوع خاکی به خوبی رشد مویکنود و رشود ایون‬
‫گیاه در سال اول کند است و گلدهی آن توا اوایول تابسوتان (تیور ‪ -‬مورداد) همچنوان اداموه‬
‫مییابد هوای گر و خاکهایی با بافت متوسط (خاکهای شنی‪ -‬رسی) که حواوی مقوادیر‬
‫من اسبی ترکیبات کلسیم باشند برای کشت گیاه مناسب اسوت‪ .‬مقاوموت آن بوه گرموا زیواد‬
‫است‪ .‬این گیاه در زمستان در دمای پایینتر از ‪ -15‬درجه سانتیگراد دچار سرمازدگی شوده‬
‫و طی ‪ 6-5‬روز خشک میشود‪ .‬هوای گر و خاکهایی با بافت متوسط که حواوی مقوادیر‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪16‬‬
‫مناسبی ترکیبات کلسیم باشند برای آن مناسب بوده و در افزایش موواد مووثره نقوش زیوادی‬
‫دارد‪ .‬خاک های شنی و فقیر از عناصور غواایی‪ ،‬منواط سورد و رطوبوت فوراوان از عوامول‬
‫محدودکننده رشد این گیاه هستند‪ .‬این گیاه ‪ 5-0‬سال عمور میکنود و توا ‪ 4‬سوال بوازدهی‬
‫اقتصادی دارد‪ .‬بارها در درجه حرارت ‪ 15-12‬سانتی گراد شروع به رویش میکنند‪.‬‬

‫کاشت‪ ،‬داشت و برداشت‬

‫تکثیر این گیاه بوسیلۀ بار یا از طری تقسیم بوته امکانپایر است که برای این کوار معمووال‬
‫در روش کشت مستقیم بارها را در اواخر آبان ماه در ردی هایی با فاصلۀ ‪ 51‬سانتیمتور و‬
‫با فاصلۀ ‪ 51‬سانتیمتر از هم کشت میکنند‪ .‬کشت غیرمسوتقیم بوارها در اوایول بهوار بوا‬
‫استفاده از خزانه هوای آزاد صورت میگیرد‪ .‬نشواهای حاصول را در اوایول پوائیز بوه زموین‬
‫اصلی منتقل میکنندکه تکثیر این گیاه از طری تقسیم بوته در گیاهان ‪ 9‬تا ‪ 1‬ساله در فصل‬
‫پائیز انجا میشود‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫زمان مناسب برای کشت مستقیم بار در زمین اصلی اواخر پوائیز بوده و بورای کشوت‬
‫بار در خزانه هوای آزاد‪ ،‬بهار بین ماههای فروردین و اردیبهشت می باشد که بهتورین زموان‬
‫برای تکثیر رویشی مریم گلی فصل پائیز است‪.‬‬

‫کاشت‬

‫مریم گلی را میتوان توسط بار از طری رویشی‪ ،‬تکثیر و کشت آن توسط بوار بوه دو روش‬
‫مستقیم و غیر مستقیم انجا میگیرد‪.‬‬

‫کشت مستقیم‬

‫بارها را در زمان مناسب در ردی هایی به فاصله ‪ 01‬تا ‪ 01‬سانتیمتور کشوت مویکنندکوه‬
‫عم بار در هنگا کشت باید ‪ 9‬تا ‪ 1‬سانتیمتر باشودو مقودار بوار الز بورای هور هکتوار‬
‫زمین‪ 45 ،‬تا ‪ 61‬کیلوگر است‪.‬‬

‫کشت غیر مستقیم‬

‫در این روش بارها را در خزانه هوای آزاد کشت میدهند که بستر آن برای کشت مریم گلوی‬
‫آماده شده باشد و برای هور هکتوار زموین بوه ‪ 651‬توا ‪ 911‬مترمربوع خزانوه و ‪ 4/ 5‬توا ‪6‬‬
‫کیلوگر بار مو رد نیاز است‪ .‬بارها در خزانه هوای آزاد و در ردی هایی به فاصله ‪ 45‬تا ‪61‬‬
‫سانتیمتر کشت میشوند‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪18‬‬

‫تکثیر رویشی‬

‫تکثیر رویشی از طری تقسیم بوته صورت میگیرد و بوتههایی را کوه ‪ 9‬توا ‪ 1‬سوال از عمور‬
‫آنها میگارد از زمین خارج میکنند و هر یک از بوتهها را بوه ‪ 9‬توا ‪ 1‬قطعوه تقسویم کورده‬
‫سپس آنها را در زمین اصلی کشت میکنند و برداشت آن شامل چیدن برگها یا قطع پیکر‬
‫رویشی گیاه است که از سال دو به بعد میتوان ‪ 6‬تا ‪ 9‬مرتبه این عمل را انجا داد‪.‬‬

‫داشت‬

‫بهار سال دو یعنی اوایل اردیبهشت برای تسریع در رویش و افزایش عملکرد گیواه‪ ،‬سواقه‬
‫گیاهان از فاصله ‪ 9‬تا ‪ 41‬سانتیمتری سطح زمین بریده میشوند‪ .‬پس از آن گیاه بوهسورعت‬
‫رشد میکند و شاخههای جدید با برگهای انبوه بهوجوود مویآینود کوه سرشوار از اسوانس‬
‫است‪ .‬در طول رویش گیاه وجین عل های هرز ضروری است در مقیواس وسویع کشوت‪،‬‬
‫عالوه بر برداشت مکانیکی عل های هرز‪ ،‬مبارزه شیمیایی ضرورت دارد‪.‬‬

‫برداشت‬

‫چنانچه تکثیر توسط باور انجا گیرد و بارها به صورت مستقیم در فصل پائیز کاشته شوده‬
‫باشند یا نشاءها در فصل پائیز به زمین اصلی منتقل شوده باشوند مویتووان یوکسوال بعود‬
‫محصول را برداشت کرد‪ .‬در سال میتوان تا ‪ 9‬بار محصول برداشت کورد‪ .‬اولوین برداشوت‬
‫قبل از گلدهی و اوایل خرداد انجا میگیرد‪ .‬پیکر رویشوی گیواه را در سوطوح کوم کشوت‬
‫بهوسیله داس و در مقیاس وسیع کشت با ماشین و از حد فاصل بین قسمت چووبی شوده و‬
‫قسمت سبز ساقه برداشت میکنند‪ .‬دومین و سومین برداشت به ترتیوب در تابسوتان (اوایول‬
‫مرداد) و پائیز (مهر) انجا میگیرد‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫در هنگا سومین برداشت گیاه باید توجه کرد که گیاهان از نواحی تحتانی و نزدیک به‬
‫سطح زمین برداشت شوند در غیر این صورت گیاهان در زمستان دچار سورمازدگی شوده و‬
‫خشک میشود‪ .‬اندا های جمع آوری شده را میتوان در سایه خشک کرد یا از خشوک کون‬
‫الکتریکی در دمای ‪ 11‬درجه سانتیگراد استفاده کرد‪ .‬در سالهای دو و سو عملکرد برگ‬
‫تازه (در هر سه مرحله) ‪ 6/5‬تا ‪ 9‬تن در هکتار و عملکرد پیکر رویشی تازه به ‪ 5‬تا ‪ 9‬تون در‬
‫هکتار است‪ .‬نسبت اندا تازه بوه خشوک ‪ 5‬بوه ‪ 4‬اسوت‪ .‬گیواه در مرحلوه گولدهی حواوی‬
‫بیشترین مقدار اسانس است و ساعت ‪ 46‬ظهر پیکر رویشی حداکثر مقدار اسوانس را دارد‬
‫از اینرو ظهر‪ ،‬زمان مناسبی برای برداشت محصول مریم گلی است‪ .‬مقدار اسانس حاصل‬
‫از پیکر رویشی گیاه ‪ 9‬تا ‪ 41‬کیلوگر در هکتار است‪.‬‬

‫آمادهسازی بستر زمین‬

‫آماده سازی زمین از طری ‪ :‬شخم عمی در فصل پاییز‪ ،‬افزودن کود حیوانی کامال پوسویده‪،‬‬
‫شخم سطحی جهت مخلوط شدن کود با خاک‪ ،‬تسوطیح و کشویدن مالوه‪ ،‬ایجواد جووی و‬
‫پشته به فاصله ‪ 51 cm‬از همدیگر باید انجا گیرد‪.‬‬

‫مراقبت و نگهداری‬

‫مراقبت و نگهداری عبارت است از‪:‬‬

‫‪ .4‬مبارزه مداو با عل های هرز‬
‫‪ .6‬آبیاری مرتب با دوره آبیاری ‪ 15‬الی ‪ 17‬روز‬
‫‪ .9‬ترجیحا استفاده نکردن از کودهای شیمیایی و عل کشها‬
‫‪ .1‬سله شکنی سطحی پای بوتهها برای نر کردن بافت خاک‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪21‬‬

‫فصل گلدهی‬

‫فصل گلدهی نسبت به منطقه رویش متفاوت است یا به طور مثال گولدهی در آذربایجوان‬
‫معموال از اواسط خرداد تا اواخر تیر صورت میگیرد‪.‬‬

‫برداشت‬

‫برداشت سرشاخهها توسط قیچیهای مخصوص از ارتفاع ‪ 15‬سانتیمتری از سوطح خواک‬

‫صورت میگیرد‪.‬‬

‫متغیر بودن زمان برداشت نسبت به کاربرد گیاه‬

‫‪ .1‬بهمنظور استفاده از گیاه خشک بهعنوان چاشنی و طعمدهنده قبل از زمان گلدهی‪.‬‬
‫‪ .2‬بهمنظور استخراج اسانس برداشت در مرحله گلدهی کامل انجا میشود‪.‬‬

‫نیازهای اکولوژیکی مریم گلیکبیر‬

‫مریم گلی کبیر گیاهی خشکی دوست است‪ .‬در طول رویش به نور کافی هووای گور و آب‬
‫کم نیاز دارد‪ .‬آب فراوان و هوای خنک‪ ،‬رشد رویشی گیاه را افزایش داده ولی تأثیر منفوی در‬
‫مقدار اسانس گیاه خواهد داشت‪ .‬این گیاه پس از رویش و در مرحلهای که برگها به حالت‬
‫رزت هستند مانند دیگر گیاهان دو ساله به مقدار نسبتا ز یادی آب نیاز دارد و خواک بایود از‬
‫رطوبت کافی برخوردار باشد‪ .‬بارها در دمای ‪ 9‬تا ‪ 41‬درجه سوانتیگوراد شوروع بوه رشود‬
‫میکنند‪ .‬ولی درجه حرارت مناسب برای جوانهزنوی بوار ‪ 65‬الوی ‪ 69‬درجوه سوانتی گوراد‬
‫است وقتی که تعداد برگهای طوقهای به ‪ 5‬تا ‪ 0‬برگ برسد گیواه در برابور سورمای زمسوتان‬
‫‪21‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫مقاو شده و دچار سرمازدگی نمیشود‪ .‬اموا گیاهوان جووان و ضوعی در اثور سورمازدگی‬
‫خشک میشوند‪ .‬این گیاه تقریبا در هر نوع خاکی قادر به رویش است‪.‬‬
‫مریم گلی کبیر در مناط خشک و خاکهای سنگی و شنی بهخووبی رشود مویکنود‬
‫همچنین دامنه جنوبی تپهها و مناطقی که درخت نداشته باشد مکان مناسبی برای کشوت آن‬
‫است‪.‬‬
‫‪ PH‬مناسب خاک برای کشت این گیاه بین ‪ 5/9‬توا ‪ 0/6‬اسوت ماسوههای بسویار نور‬
‫(ماسه بادی) و تهی از عناصر مواد غاایی برای کاشت آن مناسب نیست‪.‬‬

‫آماده سازی خاک‬

‫از آنجائیکه بار این گیاه بسیار کوچک است آمادهسازی خاک برای کشت آن مهوم اسوت‪.‬‬
‫زمین آن باید فاقد سن ‪ ،‬قلوه سن و کلوخ باشود و در صوورتیکوه زموین در بهوار کشوت‬
‫میشود انجا شخم عمی و جمعآوری سن ها و قلوه سن ها امری ضروری بووده و بعود‬
‫از آن کودهای ضروری را به خاک پاشویده و آنهوا را بوهوسویله دیسوک بوا خواک مخلووط‬
‫میکنند‪.‬‬
‫برای کشت بار بستر خاک را باید در فصل بهار آماده کرد از اینرو اواخر زمستان سولهها را‬
‫شکسته و زمین را تسطیح میکنند به منظور تراکم بخشیدن به بستر خاک غلتک سوبکی زده‬
‫میشود‪.‬‬
‫چنانچه گیاه در تابستان کشت میشود‪ .‬باید پس از برداشت گیاهان قبلوی زموین را دو‬
‫بار (افقی و عمودی) دیسک بزنند‪ .‬در این فصل نیازی به شخم نیست اموا چنانچوه امکوان‬
‫استفاده از دیسک نباشد باید زمین را شخم زد‪ .‬خورد کوردن کلوخوهها و تسوطیح زموین در‬
‫فصل تابستان ضروری است و کاشت این گیاه در بهار بیشتر توصیه شده است‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪22‬‬
‫باید توجه داشت در فصل پائیز هنگا آمادهسازی باتوجه به شرایط منطقوه ‪ 91‬توا ‪01‬‬
‫کیلوگر در هکتار ازت ‪ 15‬تا ‪ 01‬کیلوگر در هکتار اکسید فسفر و ‪ 51‬توا ‪ 31‬کیلووگر در‬
‫هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه باید بوه زموین اضوافه کورد‪ .‬همچنوین در سوال دو‬
‫رویش اوایل بهار باید ‪ 91‬تا ‪ 51‬کیلوگر در هکتوار ازت و ‪ 61‬توا ‪ 91‬کیلووگر در هکتوار‬
‫اکسید فسفر خاک اضافه کرد‪.‬‬

‫تاریخ و فواصل کاشت‬

‫این گیاه را میتوان در تابستان یا بهار کشت کرد و در کشت بهاره مویتووان آنرا بوا گیاهوان‬
‫یکسالهای نظیر شوید (شبت) بهصورت مخلووط کشوت کورد‪ .‬تنواوب کشوت مناسوب در‬
‫مقدار موثره گلها تاثیر دارد‪ .‬چنانچه گیاهان در بهار کشت شوند‪،‬می توان آنرا در پوائیز بوا‬
‫هر گیاهی به تناوب کشت کرد‪ .‬در زمینهائی که این گیاه کشت میشود نباید ریشه یوا بوار‬
‫سایر گیاهان معطر وجود داشته باشد‪ .‬اوایل بهار (نیمه اول فوروردین) زموان مناسوبی بورای‬
‫کشت بهاره و اوایل تابستان (تیر ماه) زمان مناسبی برای کشت تابسوتانی موریم گلوی کبیور‬
‫است‪.‬‬

‫کاشت‬

‫کشت گیاه از طری بار و بهطور مستقیم در زمین اصلی انجا میگیرد‪ .‬در صورتیکه گیاه‬
‫در فصل بهار کشت شود میتوان آنرا با سایر گیاهان یکساله نظیر شوید یا زیوره سویاه بوه‬
‫صورت مخلوط کشت کرد البته بهتر است کشت مخلوط در ردی های متقواطع صوورت‬
‫گیرد و برای اینکار ابتدا گیاه یکساله کشت شود سپس در ردی های متقاطع گیاه دو سواله‬
‫مریم گلی کبیر را کشت داد‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫در هر دو نوع کشت بهاره یا کشت تابستانی فاصله ردی های کاشت بوین ‪ 51‬توا ‪01‬‬
‫سانتیمتر و تعداد بار در هر متر طول ‪ 31‬تا ‪ 441‬عودد مناسوب اسوت عمو بوار گیواه در‬
‫هنگا کشت باید ‪ 6‬تا ‪ 9‬سانتی متر باشد و برای هرهکتار زمین به ‪ 5‬توا ‪ 0‬کیلووگر بوار بوا‬
‫کیفیت مطلوب نیاز است‪.‬‬

‫داشت‬

‫مبارزه با عل های هرز و برگردان کردن خاک بین ردی ها به منظور تهویه‪ ،‬نقش عمودهای‬
‫در افزایش عملکرد گل دارد‪ .‬اگر مریم گلی کبیر با شوید بهطور مخلوط کشت شوده باشود‬
‫پس از کشت میتوان از عل کش آفالون به مقدار ‪ 4/5‬تا ‪ 6‬کیلوگر در هکتار استفاده کرد‬
‫و هنگامی که ارتفاع شوید به ‪ 41‬تا ‪ 45‬سانتی متر رسید میتوان از همین عل کش به میزان‬
‫‪ 4/5‬کیلوگر در هکتار استفاده کرد‪ .‬پس از برداشت شوید برگردان کردن خاک توسط بیل یا‬
‫کولتیواتور نتیجه خوبی در رویش گیاه مریم گلی کبیر خواهد داشت‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪24‬‬

‫برداشت‬

‫مریم گلی کبیر‪ ،Salvia sclare‬این گیاه برای استفاده از اسانس آن کشت میشود که‬
‫در گلها ساخته و ذخیره میگردد از ایون رو بایود زموانی گولهوا را برداشوت کورد کوه از‬
‫بیشترین مقدار ماده موثره برخودار باشند‪ .‬اسانس از بدو تشکیل گلها در آنهوا تولیود و بوا‬
‫کامل شدن گل افزوده میشود اما با شروع تشکیل بار از مقدار آن کاسته میشود‪.‬‬

‫بیشترین مقدار اسانس در گلها ‪ 9‬تا ‪ 41‬روز پس از آغاز گلدهی است از ایونرو ‪9‬‬
‫تا ‪ 41‬روز پس از گلدهی زمان مناسب برای برداشت گلها بوده و باید طی ‪ 41‬توا ‪ 45‬روز‪،‬‬
‫همه گلها را برداشت کرد‪ .‬مقدار و کیفیت اسانس در ساعات مختل شبانه روز متفواوت‬
‫است مثال بین سواعات ‪ 64‬توا ‪ 9‬گول هوا از بیشوترین مقودار اسوانس بوا کیفیوت مناسوب‬
‫برخوردارند‪ .‬زمان مناسب برای برداشت گلها بین ساعات ‪ 64‬تا ‪ 9‬یا حداکثر ‪ 6‬تا ‪ 0‬صبح‬
‫است‪.‬‬
‫برداشت محصول در سطوح کم با دست انجا میگیرد اما در کشتهای وسیع جمع‬
‫آوری گلها تنها با ماشینهای مخصوص امکانپوایر اسوت و هنگوا برداشوت فقوط بایود‬
‫‪25‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫ساقههای گلدار را جمع کرد‪ .‬پس از برداشت برای جلوگیری از کواهش اسوانس بالفاصوله‬
‫اسانس گل ها استخراج شود که این عمل از طری تقطیر با بخار انجوا مویشوود و مقودار‬
‫محصول تازه گل ‪ 5‬تا ‪ 3‬تن در هکتار خواهد بود که از این مقدار ‪ 0‬تا ‪ 41‬کیلووگر اسوانس‬
‫استخراج میشود‪.‬‬

‫خشک کردن‬

‫خشک کردن سرشاخههای برداشت شده در سایه و زیر و رو کردن آرا آنها حداقل یک بار‬
‫در روز جهت جلوگیری از بروز کپک ضروری است که حداکثر دموابرای خشوک کوردن در‬
‫خشککنها صنعتی ‪ 41‬درجه سانتی گراد است و دمای بویش از ایون مقودار باعوث پوایین‬
‫آمدن کیفیت ماده مؤثره میشود‪.‬‬

‫بستهبندی و انبار‬

‫اطمینان کامل از خشک شدن کامول گیواه و ریخوتن آنهوا در کیسوههای ‪ 51‬کیلووگرمی و‬
‫گااشتن آن ها در محلی سرپوشیده و دور از رطوبت و عاری از حشرات و حیوانوات مووذی‬
‫از جمله موش باید صورت گیرد‪.‬‬

‫مواد مؤثره‬

‫مواد مؤثره شامل روغن فرار‪ ،‬ساپونین‪ ،‬تانن‪ ،‬رزین‪ ،‬اسیدهای مختل ‪ ،‬موسیالژ‪ ،‬نمکهای‬
‫معدنی‪ ،‬ویتامینها‪ ،‬استروژن‪ ،‬آسپاراژین‪ ،‬پیکروسالوین‪ ،‬سالوین و فالونوئید است‪.‬‬

‫ترکیبات شیمیایی مؤثر در درمان سرطان‬

‫‪1. alpha - terpineol‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪26‬‬
‫‪2. alanine , alpha cedren‬‬
‫‪3. ascorbic acide , beta carotene‬‬
‫‪4. beta sitosterol‬‬

‫اسانس و عصارهگیری مریم گلی‬

‫در نمونههای گیاهی تازه‪ :‬بوا اسوتفاده از سیسوتم تقطیور بوا آب یوا بخوار آب‪ ،‬ریخوتن‬
‫نمونههای گیاهی در داخل دی تقطیر‪ ،‬افزودن آب به میزان نص وزن نمونهها‪ ،‬بوه دسوت‬
‫آمدن عرق مریم گلی به میزان هر یک کیلوگر نمونه تر‪ 6‬لیتر عرق و جموع شودن همزموان‬
‫اسانس در دستگاه جمعآوری اسانس است‪.‬‬
‫در نمونههای گیاهی خشك‪ :‬مکانیسم عمل مشابه روش قبلی با ایون تفواوت کوه‬
‫میزان آب هم وزن نمونه خشک ومیزان عرق بوه دسوت آموده بوه ازای هور کیلوو گور نمونوه‬
‫خشک ‪ 4‬لیتر است‪.‬‬

‫تناوب کاشت‪:‬مریم گلی را میتوان با هر گیاهی در تناوب کشت کرد‪.‬‬

‫بسته بندی‬

‫مریم گلی در ایران معموال بستهبندی خاصی ندارد چون محصول تازه آن به صورت فلهای‬
‫مستقیما به مراکز استحصال ارائه شده و محصول خشک آن نیزبه صورت بستههای نوایلونی‬
‫شفاف و کوچک معموال ‪ 51‬گرمی در عطاریها دیده میشود‪.‬‬
‫‪27‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫عملکرد‬

‫عملکرد وزن خشک در سا ل اول در هر هکتار ‪ 811‬تا‪ 1511‬کیلو گور و از سوال دو بوه‬
‫بعد از ‪ 2‬تا ‪ 4‬تن متفاوت است‪.‬‬

‫فرآوری‬

‫برگهووا و سرشوواخههای مووریم گلووی دارای اسووانس‪ ،‬موسوویالژ‪ ،‬ترکیبووی بووه نووا سووالوین‪،‬‬
‫فالونوئید‪ ،‬ساپونین و‪ ...‬هستند اسانس ایون گیواه دارای ترکیبواتی چوون تویوون‪ ،‬سوینئول‪،‬‬
‫کامفور‪ ،‬پینن و‪ ...‬است و به رن زرد بسیار کمرن است‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪28‬‬

‫کاربرد و خواص درمانی‬

‫برگها و سرشاخههای گلدار مریم گلی خواص درمانی متعددی دارند که مهمتورین آنهوا‬
‫عبارتاند از‪ :‬ضدعفونی کننده (در صورت استفادۀ خارجی)‪ ،‬ضدتشنج‪ ،‬کموککننوده بوه‬
‫هضم غاا‪ ،‬کاهشدهندۀ قند خون و ضدنفخ‪.‬‬
‫عصارۀ مریم گلی دارای اثر بسیار قوی ضد اکسیدان است و مطالعات اخیر نشان داده‬
‫است که این اثرات‪ ،‬بهدلیل وجود اجسامی از جمله اسید البیاتیک و اسید کارنوزیوک در آن‬
‫است‪.‬‬
‫همچنین ترکیب سالوین آن که یک اسید فنلی است بههمراه مشت منوو متیول اتور آن‪،‬‬
‫دارای خاصیت ضد میکروبی قوی بهویژه روی استافیلوکوک اورئوس است‪.‬‬
‫در طب عوا برای توق ترشح شیر‪ ،‬کاهش فشار خون بوهعنووان قاعودهآور مصورف‬
‫میشود همچنین در طب چین از ریشه مریم گلی به اصطالح برای حرکت خون‪ ،‬دردهای‬
‫قاعدگی و مشکالت قلبی استفاده میکنند‪ .‬این گیاه بهعنوان آرا بخوش و کواهش حورارت‬
‫بدن کاربرد دارد‪ .‬برای این منظور ریشه را پودر کرده و به آن ‪ 5‬تا ‪ 41‬گور آن یوک لیووان آب‬
‫جوش اضافه میکنند‪ 61 .‬دقیقه به حال خود گااشته میشود کوه بهتور اسوت درب ظورف‬
‫بسته باشد و سپس صاف کرده و میل میشود‪.‬‬

‫نکات مهم‬

‫با توجه به اینکه در گاشته از مریم گلی در طب سنتی ایران استفاده میشده و این گیاه جوزء‬
‫گیاهان دارویی کاربردی در ایران بوده است از اینرو گاشتگان باید از گونههای مشابه بوه‬
‫مریم گلی حقیقی استفاده میکردهاند که اثرات مشابه داشته اسوت‪ .‬شوایان ذکور اسوت کوه‬
‫‪29‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫جنس سالویا در ایران دارای ‪ 59‬گونه است که شامل گیاه علفی یک ساله یا چند ساله بووده‬
‫و در نقاط ایران پراکنده هستند و در نقاط مختل ایران به احتمال زیاد‪ ،‬از یک یا چند گونوه‬
‫مشابۀ مریم گلی استفاده میشود که دارای خواص مشابه هستند‪.‬‬
‫در خارج از ایران نیز از گونههای مختل مریم گلی بهطور مشابه استفاده میشود کوه‬
‫از میان آنها دو گونۀ سالویا افی سینالیس و سالوینا الواندوال فولیا بیشوتر از هموه اسوتفاده‬
‫میشود‪.‬‬

‫ارزش واهمیت اقتصادی گیاهان دارویی‬

‫عوامل اقتصادی از مهمترین عوامل در تولید‪ ،‬پرورش و فرآوری گیاهان دارویوی و صونعت‬
‫تولید داروهای گیاهی است داشتن ارزش افزوده باالتر و بیشتر در بحوث تولیود نسوبت بوه‬
‫سایر گیاهان زراعی و باغی طب آموار گوزارش شوده کوه سورمایهگوااری عظویم بعضوی از‬
‫کشورهای اروپایی و غربی مانند آلمان‪ ،‬اتریش‪ ،‬بلژیوک‪ ،‬فرانسه‪،‬اسوپانیا در زمینوه تولیود و‬
‫فرآوری داروها با منشأ گیاهی صورت گرفته است‪.‬‬

‫بازاریابی‬

‫عوامل فراوانی در بازاریابی گیاهان دارویی مؤثر بوده که با توجه به نوع گیاه و مناط تولیدی‬
‫آن متفاوت هستند‪ .‬در این بسته بوه سوه عامول مشوترک و اثرگواار کوه شوامل ویژگویهوای‬
‫بازاریابی محصوالت گیاهان دارویی‪ ،‬عملیوات بازاریوابی و سوازمان بازاریوابی اسوت و در‬
‫خصوص هر یک به طور خالصه اشاره میشود‪:‬‬
‫الف) ویژگیهای بازاریابی محصوالت گیاهان دارویی‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪31‬‬
‫بازاریابی محصوالت این گیاهان در مقایسه با تولیودات صونعتی دارای پیچیودگی بیشوتری‬
‫هستند و بخش عمدهای از این مشکالت به ویژگیهوای ایون محصووالت و تولیدکننودگان‬
‫آنها مرتبط است که به اختصار آورده میشوند‪:‬‬
‫‪ .4‬فسادپذیری‪ :‬برخی محصوالت این گیاهان فسادپایر بوده و چنانچه مراقبوت نشووند از‬
‫بین میروند که برای رفع این مشکل نیاز به انبار‪ ،‬سردخانه و روشهای تبدیل است‪.‬‬
‫‪ .2‬فصلی بودن‪ :‬بیشتر محصوالت کشاورزی بهویژه گیاهان دارویی از لحوا عرضوه بوه‬
‫بازار تحت تأثیر شرایط فصلی هستند‪ ،‬در حالی که تقاضا برای آنها در طوول سوال وجوود‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ .9‬حجیم بودن‪ :‬این گیاهان در مقایسه با ارزش آنها دارای وزن و حجم زیاد هسوتند کوه‬
‫خود سبب افزایش هزینه حمل و نقل و نگهداری آن میشود‪.‬‬
‫‪ .1‬شیوه سنتی تولید‪ :‬تولید گیاهان دارویی در مراتع‪ ،‬جنگلها‪ ،‬مزارع و با هوای کشوور‬
‫پراکنده است‪ .‬جمعآوری محصوالت اندک از واحدهای تولیدی پراکنده و کوچوک دشووار‬
‫بوده و موجب افزایش هزینه میشود‪.‬‬
‫‪ .5‬فقدان گرایشات بازاری در بهرهبرداران‪ :‬چون بهرهبرداری از آنها صورفا بوه دلیول‬
‫خاصیت دارویی نبوده‪ ،‬بلکه اغلب مصارف دیگری چون تغایه انسان و خوراک دا نیوز در‬
‫بر دارند بنابراین آنچه بهرهبرداران سنتی روانه بازار مصرف مویکننود موازاد مصوارف فووق‬
‫بوده‪ ،‬بنابراین دارای گرایشهای قوی بازاری نیستند‪.‬‬
‫‪ .0‬عملیات بازاریابی‪ :‬مطالعه فعالیتهای بازاریابی نیاز به چهوارچوب دارد کوه یکوی از‬
‫مؤثرترین چهاچوبهای مطالعه بازاریابی و رهیافت عملی است که فعالیتهای بازاریوابی‬
‫‪31‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫را با سه دسته مبادلهای‪ ،‬فیزیکی و تسهیالتی تقسیم میکند‪ - :‬فعالیتهای مبادلهای کوه در‬
‫برگیرنده خرید و فروش‬
‫‪ -‬فعالیتهای تسهیالتی که شامل درجوهبنودی‪ ،‬اسوتاندارد کوردن و بسوتهبنودی اسوت‪- .‬‬
‫فعالیتهای فیزیکی که شامل انبارداری‪ ،‬تبدیل و حمل و نقل است‪.‬‬

‫سازمان بازاریابی‬

‫منظور از سازمان بازاریابی‪ ،‬افراد و گروههایی هستند که فعالیتهای مختل نظا بازاریابی‬
‫را به عهده داشته و به انجا آن مشغول هستند که این افراد به سه گروه عمده‪ :‬تولیدکننودگان‪،‬‬
‫واسطهها و مصرفکنندگان تقسیم میشوند‪.‬‬
‫تولیدکنندگان‪ ،‬افوراد یوا خانوارهوایی هسوتند کوه گیاهوان دارویوی را از جنگولهوا و مراتوع‬
‫جمعآوری و یا در مزارع کشت کرده و محصول آن را برداشوت مویکننود‪ .‬ایون افوراد حلقوه‬
‫نخست سازمان بازاریابی را به خود اختصاص میدهنود‪ .‬واسوطههوا‪ ،‬افوراد یوا گوروههوایی‬
‫هستند که فعالیتهای گوناگون بازاریابی همچوون حمول و نقول‪ ،‬جموعآوری‪ ،‬انبوارداری‪،‬‬
‫بستهبندی و‪ ...‬را انجا میدهند که واسطههای گیاهان دارویی بسته بوه نووع گیواه و منطقوه‬
‫متفاوت هستند ولیکن در اکثر مناط و برای اغلب گیاهان ترکیبی چون خریوداران محلوی‪،‬‬
‫عمدهفروشان‪ ،‬تبدیلکنندگان و خردهفروشان این کار را عهدهدار هستند‪.‬‬
‫باتوجه به عوامل مؤثر بر بازاریابی گیاهان دارویوی بایود جهوت انجوا ایون رسوالت‬
‫برنامهریزی الز انجا میشود‪ .4 :‬جامعه و افراد دستاندرکار با فواید و نحووه مصورف آن‬
‫آشنا شوند‪ .6 .‬در کمترین زموان ممکون‪ ،‬محصووالت بوهدسوت مصورفکننودگان برسود‪.‬‬
‫سازمان بازاریابی نیز به نحوی طراحی شود که بتوانود پویشبینوی عملیوات الز را کورده توا‬
‫ضمن سوودآوری معقوول بورای تولیدکننودگان‪ ،‬محصووالت بوا حوداقل قیموت در اختیوار‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪32‬‬
‫مصرفکنندگان قرار گیرد‪ .‬دربحث تولید در هر زمینهای قد نخست اطمینان از موقعیت و‬
‫قیمت محصول مدنظر و میزان تقاضای آن‪ ،‬قد بعدی ورود به پروسه تولید است‪ .‬در زمینه‬
‫تولید گیاهان دارویی از جمله مریم گلی نیز استعال از کارخانجات استحصال (عرقیوات)‬
‫و داروسازی منطقه کاشت و در مرحله آخر از مراکز خرید وفروش گیاهوان دارویوی ماننود‬
‫عطاریهاست‪.‬‬

‫تحلیل اقتصادی‬

‫در تحلیل اقتصادی یکی از مهمترین برنامه زمانبندی است که عبارتند ‪:‬‬

‫فاز‪ :4‬آمادهسازی و تسطیح زمین و کشت اصولی و ارگانیک پاجوشها و قلمهها‬

‫فاز‪ :6‬داشت و برداشت محصول نهایی‬
‫فاز‪ :9‬افزایش ظرفیت تولید بهصورت پلهای تا ‪ 1‬برابر‪ ،‬در طی ‪ 5‬سال‬
‫فاز‪ :1‬بازاریابی و تبلیغات محصول با ارائه کیفیت برتر‪.‬‬

‫زمرررران‬ ‫دیرتررررین‬ ‫دیرتررررین‬ ‫زودترررین‬ ‫زودترررین‬ ‫مراحل اجرای طرح کسب و‬

‫ردیف‬

‫شناوری‬ ‫زمرررررران‬ ‫زمرررررران‬ ‫زمرررررران‬ ‫زمرررررران‬ ‫کار‬

‫خاتمه‬ ‫شروع‬ ‫خاتمه‬ ‫شروع‬

‫‪3‬روز‬ ‫‪32/2/0‬‬ ‫‪32/4/97‬‬ ‫‪34/0/22‬‬ ‫‪34/0/45‬‬ ‫آمادهسازی و تسطیح زمین‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 9‬روز‬ ‫‪32/2/94‬‬ ‫‪32/4/97‬‬ ‫‪34/42/23‬‬ ‫‪34/42/29‬‬ ‫خریررد و حمررل نهررادههررا‬ ‫‪2‬‬

‫(پاجوش قلمه و کود)‬

‫‪42‬روز‬ ‫‪32/4/45‬‬ ‫‪34/42/97‬‬ ‫‪32/4/47‬‬ ‫‪34/42/20‬‬ ‫کشت ارگانیك پاجوش یرا‬ ‫‪9‬‬

‫قلمهها‬
‫‪33‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫‪ 47‬ماه‬ ‫‪34/42/49‬‬ ‫‪34/2/49‬‬ ‫‪34/42/40‬‬ ‫‪34/2/40‬‬ ‫داشت پاجوشهرای کشرت‬ ‫‪1‬‬

‫شده‬

‫‪27‬روز‬ ‫‪34/42/97‬‬ ‫‪34/42/47‬‬ ‫‪34/44/45‬‬ ‫‪34/44/47‬‬ ‫برداشرررررت و فرررررروش‬ ‫‪5‬‬

‫محصرروالت (گررل‪ ،‬قلمرره و‬

‫پاجوش)‬

‫برنامه زمانبندی‬

‫مراحل اجرایی قسمتهای مختل طرح‪ ،‬تابع چارت زمانبندی است‪.‬‬

‫‪ ‬زمان شوناور برداشوت ‪ 41‬روزه‪ ،‬متعلو بوه داشوتن مشوتری مناسوب (شورکتهوای‬
‫فرآوری) برای کل محصوالت است‪.‬‬
‫‪ ‬برداشت و فروش پاجوشهای تولیدی در طول زمان داشت است‪.‬‬
‫‪ ‬زمان شناور داشت به مدت ‪ 41‬ماه برای پاجوشهای ‪ 11cm‬کشت شده است‪.‬‬

‫مدیریت مالی‬

‫فعالیتهای متنوع و متغیر بنگاههای اقتصادی ایجاب میکند تا در مقابول شورایط متغیور و‬
‫نامطمئن‪ ،‬واکنشهای سریع از خود نشان دهند‪ .‬در این میوان‪ ،‬نقوش مودیریت موالی ایون‬
‫بنگاهها و تولیدکنندگان در جموعآوری اطالعوات صوحیح و تحلیول بوه موقوع آنهوا بورای‬
‫تصمیمگیری نهایی‪ ،‬حائز اهمیت است کوه جهوت تحلیول هور فعوالیتی الز اسوت اقوال‬
‫هزینهای (پرداختها) و درآمدی (دریافتها) مشخص شوند‪.‬‬
‫الف) هزینهها (پرداختیها)‬
‫بررسی هزینههای سرمایهگااری فعالیوت مشومول هزینوههوایی مویشوود کوه بوه ایجواد و‬
‫راهاندازی کسب و کار میانجامندکه این هزینهها شامل‪:‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪34‬‬

‫‪ .4‬هزینههای سرمایهای و سرمایه در گردش‬

‫منظور پرداختهایی است که طی دورۀ ایجاد و تأسیس فعالیت و پیش از بهرهبرداری انجا‬
‫شده که شامل هزینههای خرید زمین‪ ،‬خرید سیستمهای آبیاری‪ ،‬ساختمانها و تجهیوزات‪،‬‬
‫تهیه وسایط نقلیه‪ ،‬هزینههای قبل از بهرهبرداری (هزینه تهیه طورح و نقشوه‪ ،‬مشواوره‪ ،‬اخوا‬
‫مجوزها و ثبت شرکت و تسهیالت‪ ،‬عقد قورارداد و آمووزش و‪ )...‬و هزینوههای پیشبینوی‬
‫نشده است و کل سرمایهگااری ثابت شامل هزینوههوای سورمایهای و سورمایه در گوردش‬
‫هستند‪ .‬سرمایه در گردش معموال ‪ 61%‬هزینههای جاری است‪.‬‬
‫‪ .2‬هزینههای جاری‬
‫هزینههای جاری شامل هزینه های ثابت و متغیر تولیدی است که به اختصار به آنهوا اشواره‬
‫میشود‪:‬‬
‫الف ) هزینههای متغیر تولیدی‪ :‬منظور هزینههایی است که با تغییر مقدار تولید‪ ،‬تغییر‬
‫میکند و بهطور مسوتقیم بوه تولیود بسوتگی دارد بوه عبوارت دیگور‪ ،‬ایون بخوش مشومول‬
‫هزینههایی میشوند که به شروع کار واقعی و تداو فعالیتهای کسب و کوار مویانجامود‪.‬‬
‫این هزینهها شامل هزینههای آموادهسوازی زموین‪ ،‬کاشوت‪ ،‬داشوت و برداشوت محصوول‪،‬‬
‫حقوق و دستمزد مسوتقیم بوه کارشناسوان و کوارگران دائموی و فصولی‪ ،‬هزینوه تودارکات و‬
‫هزینههای پیشبینی نشده است‪ .‬هزینههای آمادهسازی زمین شامل هزینوههوای (تسوطیح‪،‬‬
‫شخم و دیسک‪ ،‬کرت بندی‪ ،‬هزینه کود و کودپاشی قبل از کاشت‪ ،‬هزینه آب و آبیواری قبول‬
‫از کاشت و‪ ،)...‬هزینههای کاشت شامل (تهیه نشاء یا پاجوش‪ ،‬حمل‪ ،‬کاشت پواجوشهوا‬
‫و‪ )...‬هزینههای داشت شامل (آب و آبیاری‪ ،‬کود و کودپاشی‪ ،‬سم و سمپاشوی‪ ،‬مبوارزه بوا‬
‫‪35‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫عل های هرز و‪ )...‬هزینههای برداشت شامل (برداشوت دسوتی‪ ،‬حمول و بوارگیری و‪)...‬‬
‫است‪.‬‬
‫ب) هزینههای ثابت تولیدی‪ :‬منظور هزینه هایی است که با تغییور مقودار تولیود‪،‬‬
‫تغییر نمیکند و مستقیما به تولید بستگی ندارد‪ .‬این هزینهها شامل هزینههوای اسوتهالک و‬
‫تعمیر و نگهداری (ساختمانها و تأسیسات‪ ،‬ماشینآالت و وسوائط نقلیوه)‪ ،‬اجواره زموین‪،‬‬
‫بیمه‪ ،‬اقساط وا های دریافتی‪ ،‬مالیات و عوارض‪ ،‬تبلیغات و آگهی‪ ،‬عضویت در اصوناف و‬
‫انجمنهای پیشبینی نشده است‪.‬‬
‫ب) درآمدها (دریافتیها)‬
‫برای برآورد درآمدها‪ ،‬تعیین میزان تولید محصول اصلی و فرعی‪ ،‬تعیین میزان فروش و خود‬
‫مصرفیها‪ ،‬تعیین قیمت محصول اصلی و فرعی الز است‪.‬‬
‫شاخصهای توجیه اقتصادی فعالیتها‪ :‬در این بخش پس از محاسبه هزینوه و‬
‫درآمدهای ایجاد شده‪ ،‬باید شاخصهای سودآوری (بازده فروش‪ ،‬نسبت فایوده بوه هزینوه‪،‬‬
‫نرخ بازده سرمایهگااری‪ ،‬دوره برگشت سرمایه و‪ )...‬برآورد شوند تا اطمینوان حاصول شوود‬
‫کووه انجووا فعالیووت اقتصووادی و یووا غیراقتصووادی اسووت‪ .‬اگوور فعالیووت دارای دوره تحلیوول‬
‫سرمایهگااری باشد باید برای سال های مختل دوره تحلیل‪ ،‬هزینه و درآمدها محاسبه و با‬
‫نرخ تنز یل مناسب به ارزش کنونی تبدیل کرد‪.‬‬
‫برای تبدیل ارزش زمانی پول از روشهای اقتصواد مهندسوی (فرموولهوای پرداخوت‬
‫یکبار و سریهای یکنواخت) استفاده میشود‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪36‬‬

‫بازده فروش‪ :‬این شاخص نشان می دهد که از کل ارزش ناخالص محصول تولیدی‬
‫چند درصد سود برای تولید کننده حاصل شده است به عبارت دیگر یک ریال فروش چند‬
‫درصد سود به همراه داشته است‪.‬‬
‫‪(* 477‬ارزش ناخالص ‪ /‬سود) = بازده فروش‬

‫نسبت فایده به هزینه‪ :‬این شاخص همان نسبت ارزش حال منافع بوه ارزش حوال‬
‫هزینهها است‪ .‬به این مفهو که یک ریال سرمایهگااری چند ریال منافع به همراه دارد‪ .‬ایون‬
‫نسبت را با واحد (بزرگتر‪ ،‬کوچکتر و یا مساوی واحد) میسنجند‪ .‬اگر این نسبت بزرگتور از‬
‫واحد باشد نشان میدهد یک ریال سرمایهگااری در فعالیت‪ ،‬بیشتر از یک ریال منفعت در‬
‫برداشته است بنابراین انجا این فعالیت‪ ،‬اقتصادی است‪ .‬اگر این نسبت کوچکتر از واحود‬
‫باشد‪ ،‬نشان میدهد یک ریال سرمایهگااری در فعالیت‪ ،‬کمتر از یک ریوال منفعوت در بور‬
‫داشتهاست‪ ،‬بنابراین‪ ،‬انجا فعالیت غیراقتصادی است‪ .‬اگر این نسوبت مسواوی یوک باشود‬
‫بسته به اهمیت فعالیت به سرا روش توجیه مناسبتر خواهیم رفت‪.‬‬
‫ارزش حال هزینهها ‪ /‬ارزش حال درآمدها = نسبت فایده به هزینه‬

‫نرخ بازده سرمایهگذاری فعالیت‪ :‬نرخی است که ارزش حال خالص فعالیوت را‬
‫برابر صفر میکند‪ .‬این نرخ را معموال با نرخ بهره بلندمدت بانکها مقایسه میکننود و اگور‬
‫این نرخ بزرگتر از نرخ بهره بانکها باشد نشاندهنده آن است که سرمایهگااری در فعالیوت‬
‫دارای بهره و بازدهی بیشتری نسبت به پسانداز سرمایه در بانک است یعنی سرمایهگااری‬
‫اقتصادی است‪ .‬معموال در این روش ابتدا یک جدول گردش نقودی تشوکیل مویشوود کوه‬
‫ستون اول مربووط بوه دوره تحلیول بوا در نظور گورفتن سوال صوفر بوه عنووان سوال شوروع‬
‫سرمایهگااری است‪ .‬ستونهای بعدی مربوط به هزینهها و ارزش ناخالص فعالیوت اسوت‪.‬‬
‫‪37‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫به تعداد ستون های هزینه و درآمد در جدول‪ ،‬سوتون مربووط بوه ارزش حوال و ارزش حوال‬
‫خالص ایجاد میشود‪ .‬این شاخص به روش آزمایش و خطا با در نظر گرفتن دو نرخ تنزیول‬
‫فرضی محاسبه میشود‪.‬‬
‫دوره برگشت سرمایه‪ :‬این شاخص نشوان مویدهود کوه منوافع حاصوله از انجوا‬
‫فعالیت در سال چند ‪ ،‬هزینههای مربوطه را پوشش میدهد البته دو شاخص نسبت فایوده‬
‫به هزینه و نرخ بازده سرمایهگااری‪ ،‬شاخصهای قویتری نسبت به این شاخص در توجیوه‬
‫فعالیت است‪.‬‬
‫جریان نقدی ورودی ساالنه (منافع یکنواخت ساالنه) ‪ /‬کل هزینههای‬

‫سرمایهگذاری =دوره برگشت سرمایه‬

‫اگر کارفرما از تسهیالت بانکی استفاده کند بایود اقسواط وا بوه عنووان هزینوه ثابوت‬
‫تولیدی در هزینههای جاری لحا شود‪ .‬برای محاسبه بهره وا بانکی در سال از فرمول زیر‬
‫استفاده می شود با این توضیح که بهره تسهیالت باید با مبلغ اصل محاسوبه شوده در سوال‬
‫جمع تا قسط ساالنه وا مشخص شود‪ .‬در تعیین بهره تسهیالت‪ ،‬اطالعات مربوط به مبلوغ‬
‫وا ‪ ،‬مدت بازپرداخت و نرخ بهره الز است‪.‬‬
‫‪ +4(( /277‬مدت بازپرداخت به سال) * نرخ تنزیل * کل تسهیالت)= بهره‬

‫تسهیالتساالنه‬

‫(مدت بازپرداخت به سال‪ /‬کل تسهیالت)= اقساط اصل وام‬

‫(سهم اصل وام ‪ +‬سهم بهره تسهیالت ساالنه) = کل اقساط پرداختی ساالنه‬
‫از هزینه های مهم دیگر محاسبه استهالک تأسیسوات و سواختمانهوا و ماشوینآالت‬
‫است که باید هزینه استهالک تأسیسوات و سواختمانهوا بوه روش خطوی و ماشوینآالت و‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪38‬‬
‫وسائط نقلیه به روش نزولی محاسبه شود‪ .‬در تعیوین هزینوه اسوتهالک دارایوی‪ ،‬اطالعوات‬
‫مربوط به هزینه اولیه دارایی‪ ،‬ارزش اسقاط و عمر مفید دارایی الز است‪.‬‬
‫(عمر مفید دارایی‪( /‬ارزش اسقاط ‪ -‬هزینه اولیه) = روش خطی‬

‫(استهالک تا تاریخ مدنظر ‪ -‬هزینه اولیه)* عمر دارایی‪ = 2 /‬روش نزولی‬

‫هزینه تمام شده محصول‪ :‬قیمت تموا شوده محصوول بوا توجوه بوه هزینوههوای‬
‫اقتصادی تولید و میزان عملکرد ساالنه محصول اصلی و فرعی محاسبه میشود‪.‬‬
‫(میزان عملکرد یا تولید ساالنه‪ /‬هزینه اقتصادی تولید)= هزینه تمام شده‬
‫در زیر به اقال هزینههای الز در قالب جداول مربوطه پرداخته میشود‪.‬‬
‫جدول ‪ .4‬هزینههای قبل از بهرهبرداری‬

‫هزینه کل(هزار ریال)‬ ‫شرح‬ ‫ردیف‬

‫‪0/777‬‬ ‫هزینه تهیه طرح‪ ،‬مشاوره‪ ،‬اخذ مجوزها و ثبت شرکت و‬ ‫‪4‬‬

‫تسهیالت‪ ،‬عقد قرارداد و خرید سفته و‪...‬‬

‫‪4/777‬‬ ‫آموزش‬ ‫‪2‬‬

‫‪5/777‬‬ ‫هزینههای متفرقه‬ ‫‪9‬‬

‫‪42/777‬‬ ‫جمع‬

‫جدول ‪ .2‬هزینههای تسطیح و آمادهسازی زمین در هکتار واحد‪ :‬هزارریال‬

‫کل‬ ‫خرید‪ ،‬حمل و پخش کود حیوانی قبل از کاشت‬ ‫شخم‬ ‫کرت بندی‬ ‫تسطیح زمین‬

‫‪42777‬‬ ‫‪2777‬‬ ‫‪4777‬‬ ‫‪4777‬‬ ‫‪9777‬‬

‫واحد‪ :‬هزارریال‬ ‫جدول ‪ .9‬هزینه کاشت یك هکتار‬

‫جمع‬ ‫هزینه کاشت قلمه (پاجوش)‬ ‫تهیه و حمل نشاء‬

‫(پاجوش)‬
‫‪59111‬‬ ‫‪9111‬‬ ‫‪51111‬‬
‫‪39‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫بعضووی هزینووهها یووکسوواله هسووتند از جملووه تسووطیح زمووین‪ ،‬تهیووه و حموول نشوواء‬
‫(پاجوش)‪ ،‬کشت بار ویا پاجوشها ولی بعضی دیگر چند ساله هستندو برای کاشوت آن‪،‬‬
‫تقریبا ‪ 91‬نفر کارگر نیاز است‪.‬‬
‫واحد‪ :‬هزارریال‬ ‫جدول ‪ .1‬هزینههای داشت محصول در هکتار‬
‫کل‬ ‫خرید کود حیوانی‪ ،‬حمل و‬ ‫مبارزه با علفهای هرز‬ ‫نهاده آب‬ ‫سال‬

‫پخش آن‬
‫آبیاری‬ ‫آب بهاء‬

‫‪29077‬‬ ‫‪47777‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪0577‬‬ ‫‪4277‬‬ ‫سال اول‬

‫‪20977‬‬ ‫‪44777‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪4977‬‬ ‫سال دوم‬

‫‪97377‬‬ ‫‪49777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫‪9577‬‬ ‫‪4177‬‬ ‫سال سوم‬

‫‪99577‬‬ ‫‪41777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪4577‬‬ ‫سال چهارم‬

‫‪90077‬‬ ‫‪45777‬‬ ‫‪47777‬‬ ‫‪47777‬‬ ‫‪4077‬‬ ‫سال پنجم‬

‫برای هربار آبیاری نیاز به ‪ 6‬کارگر است و برای وجوین دسوتی در سوال ‪ 9‬الوی ‪ 1‬بوار‬
‫بستگی به زمین دارد هر بار ‪ 45‬تا ‪ 61‬نفر کارگر نیاز است‪.‬‬
‫واحد‪ :‬هزارریال‬ ‫جدول ‪ .5‬هزینههای برداشت محصول در هکتار‬
‫سال پنجم‬ ‫سال چهارم‬ ‫سال سوم‬ ‫سال دوم‬ ‫سال اول‬ ‫نوع هزینه‬

‫‪97777‬‬ ‫‪21777‬‬ ‫‪41777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪5777‬‬ ‫برداشت دستی‬

‫‪0777‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪5777‬‬ ‫‪1777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫حمل‬

‫‪90777‬‬ ‫‪97777‬‬ ‫‪43777‬‬ ‫‪49777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫کل‬

 ‫‪443057‬‬ ‫‪473917‬‬ ‫‪30197‬‬ ‫‪90727‬‬ ‫‪407907‬‬ ‫کل‬

‫‪577‬‬ ‫‪577‬‬ ‫‪577‬‬ ‫‪577‬‬ ‫‪577‬‬ ‫هزینه استهالک‬

‫‪92517‬‬ ‫‪92517‬‬ ‫‪92517‬‬ ‫‪92517‬‬ ‫‪92517‬‬ ‫اقساط وام‬

‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫‪9447‬‬ ‫‪0977‬‬ ‫‪0137‬‬ ‫‪5097‬‬ ‫‪40027‬‬ ‫پیش بینی نشده(‪)%47‬‬

‫‪9777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫‪9777‬‬ ‫سایر هزینه ها‬

‫‪3777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫اجاره زمین‬

‫‪97777‬‬ ‫‪21777‬‬ ‫‪41777‬‬ ‫‪3777‬‬ ‫‪5777‬‬ ‫برداشت‬

‫‪90077‬‬ ‫‪99577‬‬ ‫‪97377‬‬ ‫‪20977‬‬ ‫‪29077‬‬ ‫داشت‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪59777‬‬ ‫کاشت‬

‫جدول ‪ .0‬کل هزینههای جاری محصول واحد‪ :‬هزارریال در هکتار‬

‫‪42777‬‬ ‫آماده سازی زمین‬

‫توجه‪ :‬اقساط وا دریافتی با نورخ بهوره ‪ 41%‬و مودت بازپرداخوت ‪ 5‬سواله و هزینوه‬
‫سال پنجم‬ ‫سال چهارم‬ ‫سال سوم‬ ‫سال دوم‬ ‫سال اول‬ ‫سال‬

‫استهالک به روش خطی محاسبه شد و نه درآمد ناخالص تولید محصول در هکتار‬

‫‪41‬‬
‫‪41‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫درآمد ناخوالص فعالیوت باتوجوه بوه عملکورد محصوول اصولی و فرعوی (عملکورد‬
‫سرشاخههای گولدار و تعوداد پواجوش) و قیموت آنهوا در سوال اول ‪ 106111‬هزارریوال‬
‫محاسبه شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ .0‬درآمد ناخالص محصول در هکتار‬
‫درآمد ناخالص (هزارریال)‬ ‫قیمت (ریال)‬ ‫عملکرد‬ ‫سال‬

‫جمع‬ ‫فروش بوته‬ ‫فروش گل‬ ‫هر عدد‬ ‫هر کیلو‬ ‫تعرررداد‬ ‫عملکردگل‬

‫پاجوش‬ ‫گیاه‬ ‫بوته‬ ‫(کیلوگرم)‬

‫‪102777‬‬ ‫‪442777‬‬ ‫‪957777‬‬ ‫‪2977‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪17777‬‬ ‫‪57777‬‬ ‫سال اول‬

‫‪150977‬‬ ‫‪441977‬‬ ‫‪919777‬‬ ‫‪2977‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪14777‬‬ ‫‪13777‬‬ ‫سال دوم‬

‫‪100177‬‬ ‫‪427177‬‬ ‫‪950777‬‬ ‫‪2977‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪19777‬‬ ‫‪54777‬‬ ‫سال سوم‬

‫‪137777‬‬ ‫‪420777‬‬ ‫‪901777‬‬ ‫‪2977‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪15777‬‬ ‫‪52777‬‬ ‫سال چهارم‬

‫‪130777‬‬ ‫‪420777‬‬ ‫‪904777‬‬ ‫‪2977‬‬ ‫‪0777‬‬ ‫‪15777‬‬ ‫‪59777‬‬ ‫سال پنجم‬

‫سودآوری و توجیه اقتصادی فعالیت‬

‫در سال اول فعالیت‪ ،‬کل ارزش ناخالص محصول تولیدی (فروش سرشواخههوای گولدار‪،‬‬
‫قلمه و پاجوش)‪ 106111‬هزارریال و هزینوههوای جواری مربوطوه ‪ 401901‬هوزار ریوال‬
‫برآورد گردید‪ .‬درآمد خالص فعالیت ‪ 914011‬هزارریال مشخص شد‪.‬‬
‫بازده فروش تولید محصول در سال اول ‪ 05/65‬درصد محاسبه شده که نشان میدهد‬
‫یک ریال سرمایهگااری ‪ 05/65%‬سوود بوه هموراه داشوته اسوت‪ .‬بوا توجوه بوه سوودآوری‬
‫فعالیت‪ ،‬در سال اول تما هزینهها توسط درآمد حاصله جبران شده و هزینه تما شوده هور‬
‫کیلو برگ ‪ 9610/6‬ریال در سال اول محاسبه میشود‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪42‬‬
‫جدول ‪ .9‬هزینههای تولید‪ ،‬بازده فروش و درآمد خالص محصول(هزارریال)‬

‫درآمد خالص (هزارریال)‬

‫گل(کیلو‪/‬ریال)‬

‫درآمد ناخالص (هزارریال)‬

‫بازده فروش (‪)%‬‬

‫سال‬
‫(پاجوش) (عدد‪/‬ریال)‬

‫هزینههای‬

‫(هزارریال)‬
‫هزینه تمام شده محصول‬

‫هزینه تمام شده محصول‬

‫جاری‬
‫‪1773‬‬ ‫‪9270/2‬‬ ‫‪05/23‬‬ ‫‪974017‬‬ ‫‪102777‬‬ ‫‪407907‬‬ ‫سال اول‬

‫‪2739/71‬‬ ‫‪4055/54‬‬ ‫‪94/24‬‬ ‫‪904097‬‬ ‫‪150977‬‬ ‫‪90727‬‬ ‫سال دوم‬

‫‪2212/55‬‬ ‫‪4937/09‬‬ ‫‪03/97‬‬ ‫‪997307‬‬ ‫‪100177‬‬ ‫‪30197‬‬ ‫سال سوم‬

‫‪2117/99‬‬ ‫‪2442/97‬‬ ‫‪00/59‬‬ ‫‪997407‬‬ ‫‪137777‬‬ ‫‪473917‬‬ ‫سال چهارم‬

‫‪20045/44‬‬ ‫‪2253/19‬‬ ‫‪05/37‬‬ ‫‪900257‬‬ ‫‪130777‬‬ ‫‪443057‬‬ ‫سال پنجم‬

‫توجیه فعالیت براساس شاخص ارزش حال خالص و نسوبت فایوده بوه هزینوه انجوا‬
‫میگیرد به این صورت که ابتدا باید جدول گردش نقدی را تنظیم کورده سوپس ارزش حوال‬
‫هزینه و درآمدها محاسبه و سپس با استفاده از فرمولهای مربوطه شاخصهای سوودآوری‬
‫را تعیووین کوورد‪ .‬معموووال در جوودول گووردش نقوودی سووال صووفر را ب وهعنوان سووال شووروع‬
‫سرمایهگااری در نظر میگیرند‪ .‬نتایج نشان میدهد ارزش حال خالص فعالیوت طوی دوره‬
‫تحلیل مثبت و ‪4131590‬ریال برآورد شد و همچنین نسبت فایده به هزینه محاسوبه شوده‬
‫نشان میدهد که به ازای یک ریال سرمایهگااری‪ ،‬بیشتر از یک واحد (‪1/53‬واحد) نصویب‬
‫تولیدکننده خواهد شد‪ .‬از اینرو با توجه به مثبت بودن ارزش حال خالص فعالیت و نسوبت‬
‫فایده به هزینه بزرگتر از واحد‪ ،‬انجا این فعالیت اقتصادی است‪.‬‬
‫‪43‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫جدول ‪ .3‬جدول گردش نقدی و توجیه فعالیت مطالعه شده واحد‪ :‬هزار ریال‬

‫ارزش حال هزینههای جاری (ثابت و متغیر تولیدی)‬

‫ارزش حال آورده و هزینههای سرمایه ای‬

‫هزینههای جاری (ثابت و متغیر تولیدی)‬

‫آورده و هزینههای سرمایه ای‬

‫ارزش حال درآمد ناخالص‬
‫ارزش حال خالص‬

‫درآمد ناخالص‬

‫دوره تحلیل‬
‫‪57777‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪57777‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪57777‬‬ ‫سال صفر‬

‫‪297390‬‬ ‫‪141009‬‬ ‫‪499034‬‬ ‫‪09995‬‬ ‫‪102777‬‬ ‫‪40790‬‬ ‫‪02502‬‬ ‫سال اول‬

‫‪7‬‬

‫‪239751‬‬ ‫‪907240‬‬ ‫‪00409‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪150977‬‬ ‫‪90727‬‬ ‫‪-‬‬ ‫سال دوم‬

‫‪917927‬‬ ‫‪50279‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪100177‬‬ ‫‪30197‬‬ ‫‪-‬‬ ‫سال سوم‬

‫‪259352‬‬ ‫‪945390‬‬ ‫‪50391‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪137777‬‬ ‫‪47391‬‬ ‫‪-‬‬ ‫سال‬

‫‪7‬‬ ‫چهارم‬

‫‪21100‬‬ ‫‪230090‬‬ ‫‪59207‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪130777‬‬ ‫‪44305‬‬ ‫‪-‬‬ ‫سال پنجم‬

‫‪7‬‬

‫‪4737590‬‬ ‫‪4099390‬‬ ‫‪909174‬‬ ‫‪44999‬‬ ‫‪2991277‬‬ ‫‪52017‬‬ ‫جمع‬

‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪1/53‬‬ ‫نسبت فایده به هزینه‬

‫توضیحات‪ :‬نرخ تنزیل جهت توجیه اقتصادی ‪ 40%‬در نظر گرفته شد‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪44‬‬
‫اشتغال مستقیم طرح‪ 5 :‬نفر (‪ 6‬نفر دائم برابر با ‪ 5911‬روز‪ /‬سواعت و‪ 9‬نفور فصولی‬
‫برابر با ‪ 4361‬روز‪ /‬ساعت)‬
‫سوددهی طرح‪ :‬هزینههای مصرفی‪ /‬متوسط درآمد ساالنه ×‪411 %‬‬
‫سوددهی طرح‪66/46 %= 411 %× 6991611/560111 :‬‬
‫ج) تعیین ریسکهای کسب و کار‬
‫افزایش ناگهانی تور و گرانی نهادههای اولیه تولید‬
‫کاهش قیمت مریم گلی با صدور مجوزهای واردات بیرویه‬
‫وجود واسطهگری در بازار گیاهان دارویی‬
‫کشت ناگهانی‪ ،‬سریع و وسیع توسط تولیدکنندگان جدید‬
‫کاهش قیمت به دلیل کشت تصاعدی‬
‫شرایط بد جوی از جمله سرما و گرمای بیش از حد‬
‫اپیدمی شدن نوعی بیماری یا آفات در مزارع‬
‫بازاریابی (بازار رسانی به موقع) پول ارتبواطی بوین تولیود و مصورف و یکوی از‬
‫بایدهای نظا تولید کشاورزی است به طوریکه اهمیت آن در فراینود تولیودات روسوتایی‬
‫بسیار مشهود است‪ .‬یک سیستم فعال و کارآمود در بوازار رسوانی محصووالت کشواورزی‪،‬‬
‫موجب تسریع روند تولید و افزایش محصوالت میشود‪ .‬عملیوات بازاریوابی باعوث ارزش‬
‫افزوده روی محصوالت شده و در نتیجه اختالف قیمتی میان قیموت دریوافتی تولیدکننوده و‬
‫قیمت پرداختی مصرفکننده (حاشیه بازاریابی) میشود و اقتصاددانان از حاشویه بازاریوابی‬
‫بهمنظور بیان هزینههای انتقال محصوالت کشاورزی در طوول زنجیوره بوازار (از مزرعوه توا‬
‫خرده فروشی) استفاده میکنند‪ .‬مشکل اساسی در کشورهای در حال توسوعه‪ ،‬وجوود یوک‬
‫‪45‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫سیستم بازاریابی کارا و هماهن بوده و باید مسئوالن در زمینوه ایون مسوئله بیشوتر توجوه و‬
‫برنامهریزی کنند‪.‬‬

‫الف) تجزیه و تحلیل بازار‪ -‬بازاریابی‬

‫عوامل مهمی از جمله اکولوژی منطقه‪ ،‬میزان دما و‪ ...‬در کشت و پرورش گیاهوان دارویوی‬
‫تأثیرگاار هستن د که موجب افزایش یا کاهش رشد گیاه‪ ،‬افزایش یا کاهش تولیدات و افزایش‬
‫یا کاهش قیمت محصوالت میشود‪ .‬همچنین‪ ،‬سیاستهوای دولوت و نورخ توور و دیگور‬
‫عوامل اقتصادی میتواند در این روند تاثیرگاار باشد‪ .‬با وجود این باید تالش شوود توا هور‬
‫سال به میزان ‪ 41%‬بازار فروش محصول از راههای زیر افزایش یابد‪.‬‬
‫‪ ‬همکاری با شرکتهای بزرگ و استفاده از برند آنها‬
‫‪ ‬بهبود کیفیت تولید‬
‫‪ ‬بازاررسانی بهموقع‬
‫‪ ‬حمل و نقل صحیح‬
‫‪ ‬بستهبندی مناسب و تنوع آن‬
‫‪ ‬افزایش زیرکشت‬
‫‪ ‬همکاری با شرکتهای تولید وفراوردههای مریم گلی‬
‫برای تحق این موضوع باید سعی شود بازارهای داخلی پوشش داده شوود‪،‬زیرا دالیول‬
‫فراوانی در زمینه رشد این محصول در ایران وجود دارد که میتوان برخی از آنهوا بوه شورح‬
‫زیراشاره کرد‪:‬‬
‫‪ ‬گرایش مردمی به مصرف گیاهان دارویی‬
‫‪ ‬تمایل بیشتر مرد به مصرف داروهای گیاهی بهجای داروهای شیمیایی‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪46‬‬
‫‪ ‬نیاز محدود به آب با توجه به ارزشمندی آب در ایران‪.‬‬
‫از طرفی به دلیل شرایط اقلیمی‪ ،‬میزان درجه حرارت و هزینه تولیود منطقوی‪ ،‬ظرفیوت‬
‫رقابت محصول در بازارهای خارجی وجود دارد و پیشبینی میشود پوس از ثبوات بوازار در‬
‫داخل قدرت صادرات محصول قطعی باشد‪.‬‬

‫ب) بررسی رقبا‬

‫به دلیل نوپا بودن صنعت پرورش مریم گلی‪ ،‬در زمینه کشت اصولی و فضای باز ایون گیواه‬
‫در ایران‪ ،‬رقبای زیادی وجود ندارد و شواهد گویای آن است که میل به کشوت ایون گیواه در‬
‫برخی نقاط بهطور کم و بیش دیده میشود‪ .‬البته با توجه بوه اینکوه شوناخت آحواد مورد از‬
‫فوائد این محصول و فرآورده های آن در حال افزایش است‪ ،‬تقاضای بوازار در حوال افوزایش‬
‫تدریجی است و تقاضای کار در این بخش‪ ،‬بسیار زیاد است‪ .‬حتی با وجود آمودن چنودین‬
‫شرکت بزرگ تولیدی مریم گلی در ایران‪ ،‬ظرفیتهای پیشرفت و رشد کشت این گیاه فراوان‬
‫ا ست و کارشناسان بر این باورند با توجه بوه بوازار عظویم بوینالمللوی آن‪ ،‬در حوال حاضور‬
‫سقفی برای تولیود ایون محصوول در کشوور وجوود نودارد‪ .‬در ایون زمینوه مهمتورین رقبوا‪،‬‬
‫تولیدکنندههایی هستند که دارای کشتزارهای وسیع میباشن د که به آنها به شورح زیور اشواره‬
‫میشود‪:‬‬
‫تعاونیهای تولید‬
‫برند هانا‬
‫پژوهشکده گیاهان دارویی‬
‫شرکتهای گیاهان دارویی‬
‫‪47‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫البته با قیمتگااری مناسب‪ ،‬کشت اصولی و ارگانیک میتووان بور آنهوا فوائ آمود‬
‫همچنین صادرات این محصول به دلیل عد کشت ارگانیک‪ ،‬بستهبندی و بازار یابی مناسب‬
‫به صورت کامال ناچیز و محدود است‪ .‬در بازار و فضای رقابتی گیاهان جمعآوری شوده از‬
‫رویشگاه طبیعی‪ ،‬بازار پسندتر و با کیفیوتتور دارای مشوتری بیشوتر و در نتیجوه سوودآوری‬
‫بیشتری را به دنبال دارد ولی این امر موجب تخریب مراتع خواهد شود از ایونرو توسوعه‬
‫کشت محق نمیشود جز با مساعدت مسئوالن صالح جهوت حمایوت از سورمایهگوااران‬
‫این بخش‪ ،‬در زمینه کشت و در امر فرآوری این گیاه دارویی است‪.‬‬

‫ج)تجزیه و تحلیل عرضه و تقاضا‬

‫بررسی عرضه و تقاضا منوط به دو بازار خواهد بود‪ .‬بازار اول کوه‪ ،‬بوازار خریود نهوادههوای‬
‫اولیه پاجوش و قلمه وبارمریم گلی و بازار دو بازار فروش محصول نهایی برگ و سرشاخه‬
‫گلدار‪ ،‬قلمه و پاجوش است‪ .‬بررسی سالهای اخیر نشان میدهد بوا وجوود تمایول بواالی‬
‫کشاورزان برای کشت گیاه‪ ،‬ولی هنوز مراکز فراوری ایون گیواه بوهطوور کامول ایجواد نشوده‬
‫است‪ .‬انتظار می رود گسترش و توسعه صنایع تبدیلی موجب ترغیب کشاورزان شود و تولید‬
‫مواد اولیه در کشور افزایش یابد و با وجود ظرفیت موجود‪ ،‬افوزایش تقاضوای آن بوا افوزایش‬
‫تولید همپوشانی شده و افزایش قیمت را به همراه نخواهد داشت‪.‬‬
‫درباره بازار محصوالت نهایی‪ ،‬در سالهای اخیر فضای فرهنگی و اجتماعی به سمت‬
‫استفاده از گیاهان دارویی و فرآوردههای آنها امیدوارکننده شده است‪ .‬افزایش اطالعوات و‬
‫توسعه فعالیت های ترویجی و تبلیغاتی به فراگیرتر شدن این فرهن کمک کرده و تقاضوای‬
‫منطقی را در مقابل افزایش تولید‪ ،‬ایجاد خواهد کرد‪ .‬از طرفی با وجود هزینوه تموا شوده و‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪48‬‬
‫کیفیت باالی تولید به دلیل استفاده از شرایط مناسب اکولوژیکی و کشت ارگانیوک‪ ،‬امکوان‬
‫رقابت با تولید کنندگان وجود دارد و صادرات این محصول را امکانپایر میکند‪.‬‬

‫د) بررسی قیمت‬

‫قیمت محصوالت تولیدی پاسخگوی انتظارات مشتریان و توان مالی مرد نیست بوهویوژه‬
‫در شرایط فعلی که کشور با موجی از افزایش قیمتها روبرو است حتی پایینتور از قیموت‬
‫ذهنی مشتری پیشبینی میشود‪ .‬استفاده از بازارهای محلی برای توأمین نهوادههوای اولیوه‪،‬‬
‫کشت اصولی با سطح تولید باال و کیفیت پایین دالیل اصلی قیمت پایین ایون محصووالت‬
‫است‪.‬‬
‫از عوامل مؤثر بر روند تغییر قیمت در گار زمان نورخ توور و سیاسوتهوای داخلوی‬
‫خواهد بود‪ .‬همچنین چنانچوه کشوت و پورورش و تهیوه پواجوشهوا ونهادههوای تکثیوری‬
‫بهصورت ارگانیک و اصولی صورت گیرد در نتیجه محصول دارای کیفیت بواالتری نسوبت‬
‫به محصوالت تولید شده دیگر تولیدکنندهها خواهد بود‪ .‬در نتیجه قیمت آن مسلما بیشتر از‬
‫این محصوالت خواهد بود‪.‬‬

‫رویههای تولید (وضع موجود)‬

‫تولیدکنندههای موجود در تمامی نقاط از روشهایی جدید برای کشوت اسوتفاده کوردهانود‬
‫دارای هزینههای زیادی است‪ .‬نکته شایان ذکر این است که بورای بوهروز کوردن و پیشورفت‬
‫دادن کشت و پرورش و رفع نقایص نیاز به افوراد متخصوص در ایون زمینوه اسوت توا بتووان‬
‫نسبت به رفع نقایص پرداخت و این نقایص زمانی رفع میشووند کوه از افوراد متخصوص و‬
‫کشتهای اصولی و ارگانیک استفاده شود‪.‬‬
‫‪49‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫سرمایهگذاران و سهامداران اصلی‬

‫سرمایهگااران و سهامداران اصلی در این کسب و کار کارآفرینان هستند که با ستاد گیاهوان‬
‫دارویی‪ ،‬وزارت صنایع یا کشاورزی‪ ،‬بانکها و شرکتهای صادر کننده همکاری دارند‪.‬‬
‫شرکتها‪ /‬تعاونیها‪ ،‬جزء مراکز تولیدی هستند و هدف اصلی ایون مراکوز‪ ،‬تولیود بوه‬
‫موقع‪ ،‬کافی محصوالت با کیفیت و ایجاد شرایط مناسب برای استفاده بهینوه از آنهاسوت‪.‬‬
‫این گیاه در کشور از ظرفیت تولیدی باالیی برخووردار اسوت و برخوی از منواط کشوور در‬
‫کشت محصول دارای مزیت منطقهای هستند‪ .‬ایجاد بازار فروش فعال و مطمئن در کشوور‪،‬‬
‫در کنار ترغیب کشاورزان در امر تولید این محصوول و اسوتفاده کوارا از نهوادههوای اولیوه‪،‬‬
‫موجب افزایش محصوالت و ایجاد ح انتخاب بیشتر و رفواه مصورفکننودگان در جامعوه‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪ .4‬مدیریت نیروی انسانی‬

‫کارشناس کشاورزی‬
‫کارگران دائم و فصلی‬
‫جدول ‪ .47‬کارکنان و نیروی انسانی طرح در هکتار‬
‫مبلغ کل‬ ‫حقوق ماهیانه‬ ‫تعداد‪ /‬نفر‬ ‫شرح‬ ‫ردیف‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کارشناس کشاورزی (مجری)‬ ‫‪4‬‬

‫‪4‬‬ ‫کارگر ماهر‬ ‫‪2‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪4‬‬ ‫کارگر ساده(فصلی)‬ ‫‪9‬‬

‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪51‬‬

‫ح) نحوه اخذ مجوزهای قانونی‬

‫توسعه کشت مریم گلی در راستای سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی بوده مشکلی بورای‬
‫اخا مجوز وجود ندارد‪.‬‬

‫وضعیت تجارت‬

‫ارزش دارویی‪ ،‬تقاضای بازار و سطح فراوری از مهمترین شاخصهای سونجش اقتصوادی‬
‫یک گیاه دارویی است‪ .‬مریم گلی از گیاهان دارویوی‪ ،‬معطور‪ ،‬بوا ارزش‪ ،‬متوداول در طوب‬
‫سنتی و جدید دنیا است که کاربردهای وسیعی در عرصههای بهداشتی‪ ،‬درموانی و غواایی‬
‫پیدا کرده است‪ .‬یکی از ‪ 51‬گونه گیاه دارویی در نقاط مختل کشور است که کشت وسیع‬
‫آن شروع شوده اسوت و عمودهتورین خریوداران گیواه از ایوران‪ ،‬کشوورهای حاشویه خلویج‬
‫فارس‪،‬اروپای غربی بهویژه آلمان‪ ،‬انگلستان‪ ،‬فرانسه و اروپای شرقی و امریکوا‪ ،‬هندوسوتان‬
‫هستند‪.‬‬

‫بحث و نتیجهگیری‬

‫باتوجه به اینکه مریم گلی به عنوان یکی از گیاهانی است که کاربرد فراوانی دارد‪ ،‬باید روی‬
‫عم لکرد ماده خشک و اسانس آن تحقیقوات بیشوتری انجوا گیورد کوه ایون خوود مسوتلز‬
‫برخورداری از امکانات پیشرفته اسوت و از طرفوی باتوجوه بوه پیشورفت روزافوزون فنواوری‬
‫میتوان امیدوار بود که در آیندهای نه چندان دور این گیاه در داروسوازی نقوش بوه سوزایی را‬
‫ایفا کند‪ .‬همچنین شایان ذکر است که به دلیل چند ساله بوودن و تعوداد برداشوت در سوال‬
‫میتواند به عنوان محصول اقتصادی‪ ،‬مفید واقع شود‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫بررسی وضعیت ایران در بازارهای جهانی‬

‫طب برآوردهای صورت گرفته در سالهای اخیر‪ ،‬ارزش بازارهای جهانی داروهوای گیواهی‬
‫که شامل گیاهان دارویی و فرآوردههای آنهاست‪ ،‬همواره با رشد چشمگیری رو به افوزایش‬
‫بودهاست‪ .‬بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا‪ ،‬به تولیود و عرضوه متابولیوتهوای ثانویوه‬
‫مشت از این گیاهان مربوط میشود‪ .‬متابولیتهای ثانویه معمووال از ارزش افوزوده بواالیی‬
‫برخوردار هستند‪.‬‬
‫ایران برای رقابت در این بازار جهانی و کسب جایگاه مناسب نیازمند توجوه بوه مووارد‬
‫زیر است‪:‬‬
‫‪ ‬فرهن سازی برای اعتماد به گیاهان دارویی هم در عرصه تولیود و هوم مصورف‬
‫گیاهان دارویی‬
‫‪ ‬تحقیقات علمی و بازاری چه در مرحله شناخت و انتخاب گیاه هودف‪ ،‬تولیود و‬
‫فرآوری‪ ،‬بازاریابی و صادرات‪ ،‬شناخت بازارهای جهانی‬
‫‪ ‬تالش در جهت حاف داللگری و رانتخواری و‪ ...‬در تمامی مراحل بوهمنظوور‬
‫توزیع عادالنه سود بین ارکان این شبکه تولید و مصرف‬
‫‪ ‬افزایش سطح زیر کشت بهمنظور تولید انبوه برای تأمین نیاز داخلی و صادرات‬
‫‪ ‬افزایش سطح کمی و کیفی در تمامی مراحل تولیود و عملیوات بازاریوابی شوامل‬
‫انبارداری‪ ،‬حمل و نقل‪ ،‬درجهبندی‪ ،‬بسوتهبنودی و تبودیل (بوه دلیول حساسویت‬
‫خاص گیاهان دارویی از نظر فسادپایری‪ ،‬تولید فصلی‪ ،‬حجیم بودن و‪.)...‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪52‬‬

‫مشکالت عمده در زمینه تولید و صادرات گیاهان دارویی‬

‫‪ .4‬گران تما شدن قیمت محصوالت نسبت به بسیاری از کشورهای صادرکننده‬

‫‪ .6‬نداشتن شناخت کافی از بازارهای خارجی‬
‫‪ .9‬ارتباط غیرمستقیم با خریداران اصلی‬
‫‪ .1‬مشکل سطح استاندارد‬
‫‪ .5‬نداشتن سرمایهگااری کافی دولتی در زمینه شناخت بازارهای خارجی‬
‫‪ .0‬آموزش ندادن صادرکنندگان‬
‫‪ .0‬بررسی ظرفیت اقتصادی کشت و فرآوری مریم گلی در بازارهای داخلی و جهانی‪.‬‬

‫بازار داخلی‬

‫بازارهای اصولی گیاهوان دارویوی‪ ،‬کارخانجوات عصوارهگیوری‪ ،‬کارگواههوای داروسوازی‪،‬‬

‫مغازههای عطاری و داروخانهها هستند‪.‬‬
‫از آنجوایی کووه تولیود وسوویع گیاهوان دارویووی در ایوران محوودود اسوت و بووا افوزایش‬
‫کارخانههای داروسازی و صنایع آرایشی و بهداشتی‪ ،‬میزان تقاضای ایون محصووالت بواال‬
‫میرود‪ ،‬میتوان رقبا را به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد که اثور رقبوای مسوتقیم‬
‫خیلی بیشتر از رقبای غیرمستقیم است‪ .‬رقبای مستقیم افرادی هستند که گیاهوان دارویوی را‬
‫تولید میکنند‪ .‬اگر تولید این رقبا در حد وسیع باشد کارخانوههوا موواد اولیوه را بوهصوورت‬
‫یکجا از آنها خریداری میکنند و این نقطه قوت آنها است به عبارتی نقطه ضع سوایر‬
‫رقبا کوچک بودن سطح زیر کشت آنها است‪.‬‬
‫‪53‬‬ ‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬

‫تحلیل ریسک‬

‫مهمترین ریسکی که در زمینه تولید وجود دارد‪ ،‬ریسک تغییرات زیست محیطی مثول آب و‬
‫هوا است که سرد شدن بیموقع هوا یا افزایش درجه حرارت ممکن است خسارت زیوادی را‬
‫به بار آورد‪ .‬از عوامل مهم خسارت‪ ،‬کمبود آب و خشکسالیها هستند‪.‬‬

‫وضعیت بازار داخلی‬

‫استاندارد نبودن‪،‬عد کنترل کیفی و کمی داروهای گیاهی‪ ،‬نبوود بوازار داخلوی مناسوب بوه‬
‫دلیل تجویز نکردن پزشکان و سیستم توزیع نامناسب (عطاریها) و عملکرد ضعی برخی‬
‫تجار ایرانی ‪ ،‬ضع در فناوری و تهیه داروهای گیاهی به دلیول ناآگواهی زارعوان از اصوول‬
‫صحیح کشت و بهرهبورداری‪ ،‬خشوک کوردن‪ ،‬انبوارداری و انبارسوازی‪ ،‬ضوع در اطوالع‬
‫رسانی و نبود صنایع تبدیلی در مناط مختل رویش گیاهان دارویی و مهمتور اینکوه ایون‬
‫صنعت دارای هیچ متولی خاصی نبوده و ناهماهنگی بین سوازمانی بوه ایون سووء مودیریت‬
‫قوت میبخشد‪ .‬به عالوه اکثر قرارداد های این صنعت بوه نفوع کارخانوه اسوت و در نهایوت‬
‫اینکه به دلیل بیاعتمادی زارعان به پیشنهاد این مراکز‪ ،‬فشار بور عرصوههوای طبیعوی زیواد‬
‫میشود که خود مشکل دیگری است‪.‬‬
‫بنابراین باید با شناخت دقی رقبا‪ ،‬بازار هدف شناسایی و عقد قورارداد بوا شورکتهوا‪،‬‬
‫کارخانهها همچنین امکانات در دسترس شامل میزان سوطح زیور کشوت‪ ،‬میوزان آب‪ ،‬نووع‬
‫خاک‪ ،‬وضعیت اقلیمی منطقه‪ ،‬سنجش حداقل هزینههای اولیه تولیود (بوا توجوه بوه اینکوه‬
‫مریم گلی گیاهی چند ساله است و نمیتوان از همان سال اول انتظوار بهورهوری اقتصوادی‬
‫داشت) شامل کشت‪ ،‬داشت‪ ،‬برداشت و بستهبندی اولیه و آگواهی از مشوکالت احتموالی‪،‬‬
‫اقدا به کشت و پرورش مریم گلی (یا هر گیاه دارویی دیگری) کرد‪.‬‬
‫بسته کارآفرینی تولید مریم گلی‬ ‫‪54‬‬

‫پیشنهادات‬

‫‪ .4‬در حال حاضر مشکل اصلی در تولید دیده نمیشود بلکه مشکل اصولی را بایود‬
‫در بازار این محصوالت جستجو کرد‪.‬‬
‫‪ .6‬مطرح بودن مسئلۀ تولید نشدن این محصوالت تولیدی‪.‬‬
‫‪ .9‬تولید اقال گیاهان دارویی باید به صورت برنامهریزی شده و با توجه به نیازهوای‬
‫بازار (چه داخلی چه خارجی) بهصورت تدریجی گسترش یابد و بورای گیاهوانی‬
‫که از خارج وارد میشود فعالیت بیشتری صورت گیرد‪.‬‬
‫‪ .1‬احداث بانک اطالعاتی مفید و جوامع و روز آمدسوازی آن در امور برناموهریوزی‬
‫برای گیاهان دارویی‪ ،‬شناسایی بازارهای داخلی و خارجی و‪ ...‬که میتواند مفیود‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ .5‬با توجه به اینکه بخش عمدهای از واردات گیاهان دارویوی بوه واردات اسوانس و‬
‫مواد اولیه گیاهی الز در صنعت اختصاص دارد‪ ،‬باید حمایت بیشتر از تولیدات‬
‫داخلووی (حمایووت از زارعووان و ایجوواد اطمینووان در آنووان بورای خریوود تضوومینی‬
‫محصوالتشان) در جهت افزایش سطح زیر کشت محصوالت صورت بگیورد توا‬
‫هم نیاز داخلی در بخش صنعت (دارویی‪ ،‬آرایشی‪ ،‬بهداشتی‪ ،‬غاایی) بور طورف‬
‫شود هم زمینه سازی برای ورود به عرصه صادرات محصوالت گیواهی در سوطح‬
‫جهانی صورت گیرد‪.‬‬
‫‪ .0‬فرهن سازی در عرصه تولید و مصرف گیاهان دارویی چه در میان عامه مورد و‬
‫خواص از جمله در میان پزشکان جهت تجویز و استفاده از داروهای گیاهی‪.‬‬
‫‪ .0‬همگا سازی علمی و اصولی اطالعات الز در تما مراحل تولید تا بازار‪.‬‬