Machine Translated by Google

Rakkoo taayirooyidii
Haayipotaayirooyidii fi haaypertaayirooyidii

1. 1.
Machine Translated by Google

ÿKaayyoo
ÿ Ujummoon taayirooyidii
maali ÿ Hojii ujummoo
taayirooyidii ÿ Jeequmsa
taayirooyidii ÿ Sababa dhibee taayirooyidii gadi aanaa, mallattoo fi mallattoolee
dhibee taayirooyidii gadi aanaa ÿ
Paatofiiziyoloojii dhibee taayirooyidii gadi aanaa ÿ Sababa taayirooyidii olka’aa,
mallattoo fi mallattoolee taayirooyidii olka’aa
ÿ Paatofiiziyoloojii dhibee taayirooyidii olka’aa
ÿ Mala adda baasuu dhibee taayirooyidii ÿ Raadiyooloojii qoricha dhibee taayirooyidii

2. 2.
Machine Translated by Google

Seensa

BIYYA TAAYROID
ÿUjummoo boca qilxuu qabu ÿ
Foolikula dhoksaadhaan guutame irraa kan ijaarame dha
Wantoota kolooyidii jedhaman

ÿFuldura qoonqoo irratti kan argamu

ÿYeroo taayirooyidii guddina isaa isa idilee ta’e nutti dhaga’amuu hin

dandeenyu ÿHalluu diimaa bunaa fi ujummoo dhiigaatiin kan badhaadhedha

ÿ hojiin isaa inni guddaan hormoonota dhoksaa walumaa galatti hormoonota taayirooyidii jedhamaniidha

3. 3.
Machine Translated by Google

HORMOONI TAAYROID

ÿHormoonii meetaabolii guddaa

ÿKompaawundoota ayoodiinii of keessaa qaban walqabatan lama of keessaa qaba

– Seelota fooliikulaarii- Taayirooksiin (T4) + Tiraayoodotaayirooniin (T3) .

– Seelonni para follicular ykn seelonni C follicle gidduutti argamu

kaalsitooniin jedhamu

4. 4.
Machine Translated by Google

Fiiziyoloojii Dhangala’aa hormoonota taayirooyidii

5. 5.
Machine Translated by Google

Hojii Taayirooyidii
Hormoonota
ÿ Saffisa meetaabolii bu’uuraa (BMR) guddisuu .

ÿ Walnyaatinsa Na+/K+ ATPase kakaasuu

ÿ Ho’a qaamaa dabaluu (calorigenic effect) .

ÿ Walnyaatinsa pirootiinii kakaasuu fi itti fayyadama gilukoosii fi asiidota coomaa ATPf dabaluu

oomisha

ÿ Lipolysis dabaluu fi kolestroolii bahuu guddisuu

ÿ Gochaalee katekolaamiinii (norepinephrine fi epinephrine) tokko tokko guddisuu .

ÿ Guddinaa fi guddina tishuuwwan narvii fi lafee ni to’achuu

6. 6.
Machine Translated by Google

Gosoota dhukkuba taayirooyidii

• Anaplastic carcinoma of the thyroid • Dhukkuba taayirooyidii

yeroo dheeraa(Dhukkuba Haashimoto) .

• Koolooyidii noodular goiter

ÿDhibee taayirooyidii olka’aa fi gadi bu’aa

• Kaarsinoomaa taayirooyidii medullary • Dhukkuba

taayirooyidii dhukkubbii hin qabne ykn callisee

• Papillary carcinoma kan taayirooyidii

• Dhukkuba taayirooyidii cimaa (subacute thyroiditis) jedhamu

• Kaansarii taayirooyidii

• Dhukkuba garaachaa dhalootaan dhufu

• Dhibee taayirooyidii gadi aanaa sadarkaa tokkoffaa ykn lammaffaa •

7. 7.

dhibee taayirooyidii gadi aanaa

Machine Translated by Google

Rakkoon taayirooyidii bal’inaan gosoota armaan gadiitti qoodamuu danda’a:

ÿ Hormoonii taayirooyidii garmalee oomishuuf ( Hyperthyroidism) .

ÿHormoonii taayirooyidii gadi aanaa ( Hypothyroidism) .

ÿDhukkuba taayirooyidii kaansarii hin taane

ÿKaansarii taayirooyidii

8. 8.
Machine Translated by Google

HAAYPOTAAYROIDIIMII

ÿ Sadarkaa hormoonii taayirooyidii hir’achuudha

ÿ Ujummoo taayirooyidii sochii hin qabne yoo ta’u kunis ujummoo taayirooyidii taayirooyidii gahaa hojjechuu hin dandeenyedha
hormoonii gara

Qaamni akka idileetti akka fiigu gochuu.

ÿ Namoonni hormooniin taayirooyidii dhiiga keessatti baay’ee xiqqaa yoo ta’e taayirooyidii gadi bu’u.

ÿ Sababni dhibee taayirooyidii gadi bu’uu baay’inaan hanqina ayoodinii ti

ÿ Ofiin ofirraa ittisuu ; baay’inaan USA keessatti baay’inaan mul’ata

ÿ Dhukkuba taayirooyidii Hashimoto

9. 9.
Machine Translated by Google

Dhibee taayirooyidii gadi aanaa : Etiology

Dhibee taayirooyidii sadarkaa duraa

Yeroo taayirooyidii TH gahaa uumuu dadhabe ta'a

Etiology (Etiology) kan jedhu

• dhukkuba taayirooyidii hashimoto

• Yaala raadiyoo-aktiiwii ayoodiinii dhukkuba Graves'f yaala

Hanqina ayoodaayidii

• Dogoggora dhalootaan walnyaatinsa hormoonii taayirooyidii

• qoricha sammuu hadoochu

10. 10.
Machine Translated by Google

Itti fufa....
ÿ giddu galeessa haaypotaayirooyidii (secondary or tertiary)

ÿ Kan dhufu yeroo siiqqeen haaypootaalaamikii pituitary axis miidhamudha

• adeenoomaa pituutarii
• firii haaypootaalaamisii irratti rukutamu •
haaypoofiisaayitii limfoosaayitii •
TRH dandamachuu
• Hanqina TRH •
qoricha ( dopamine prednisone) .

11. 11.
Machine Translated by Google

Haayipotaayirooyidii: Paatofiiziyoloojii

12. 12.
Machine Translated by Google

Paatofiiziyoloojii dhibee taayirooyidii gadi aanaa

13. 13.
Machine Translated by Google

Itti fufa..;

CV

ÿ Kontiraaktii hir’isuu ÿ
Guddina onnee ÿ
Pericardial effuèsion

ÿ Dha’annaa onnee
hir’isuu ÿ Bu’aa onnee hir’isuu

14. 14.
Machine Translated by Google

Itti fufa

Jijjiirama tiraaktii GI
ÿ Achlorhydia ÿ
Yeroo garaacha keessa darbuu dheeraa
ÿ Dhaabbii garaachaa

GYN

ÿ dargaggummaa harkifachuu

ÿ Anovulation

ÿ Marsaa laguu ÿ
Dhala dhabuu
15. 15.
Machine Translated by Google

itti fufa...

Akka morfoloojiitti; Ujummoon kun gama tokkoon ykn gama lamaan guddatee fi jabaa ta’ee
kaapsulaa hin tuqamne qabaachuu danda’a

16. 16.
Machine Translated by Google

Dhibee taayirooyidii gadi aanaa: Mallattoolee

ÿ Humna dhabuu ÿ
Ulfaatina qaamaa
dabaluu ÿ Fedhii nyaataa
hir’isuu ÿ Qorqorroo
dandamachuu

dadhabuu ÿ Rifeensi qaamaa hir’isuu ÿ Dhukkubbii maashaalee ,

dhukkubbii lafee,

qaama saalaa irratti

dadhabuu ÿ Mul’anni jajjaboo ÿ Dhageettii hir’isuu
ÿ Qoonqoo guutuu, sagalee dhageessisuu ÿ Miiraan dadhabuu, sammuu dhabuu

17. 17.
Machine Translated by Google

Rakkoo Dhibee Haayipotaayirooyidii

• Rakkoo onnee •
Dhimma fayyaa sammuu

• Dhala dhabuu
• Mudaa dhalootaa

• Myxedema • Dhukkuba

niwuroopatii naannoo qaamaa (peripheral neuropathy).

• Dhukkuba garaachaa (Goiter).

,. namni goiter qabu thyroid glan qabaachuu danda'a jechuunis

Hormoonii baay’ee uumuu ( hyperthyroidism

Hormoonii xiqqoo uumuu ( hypothyroidism

18. 18.
Machine Translated by Google

Myxedma ( nama guddaa) .

ÿ Kuufama muccoplysaccharide gogaa jalaa fi

tishuu gidduu jiru

ÿ myxedema coma gosa hamaa taayirooyidii gadi aanaa ta’ee fi bu’aan isaa
ÿ haala sammuu jijjiirame ÿ ho’a

qaamaa gadi bu’aa

ÿ ho’a qaamaa gadi bu’aa
ÿ biraadiikaardiyaa
ÿ haayperkaarbiyaa
ÿ shookii onnee, fi ascites jiraachuu danda’a

19. 19.
Machine Translated by Google

Itti fufa..

ÿCertinism ( ijoollee) .

• Yeroo guddina daa’imaa fi daa’ima da’umsa booda hormooniin taayirooyidii gahaa

ta’ee bahuu dhabuu
• Guddina qaamaa fi sammuu dadhabuu

20. 20.
Machine Translated by Google

Mala adda baasuu dhibee taayirooyidii gadi aanaa

• Yeroo tokko tokko dhukkubni taayirooyidii salphaatti adda baasuun rakkisaa ta’uu danda’a sababiin isaas mallattoon isaa haala
salphaan haala biraa wajjin waan wal-waraanuuf

• Namoonni yeroo ulfaa, fi dullooman mallattoo wal fakkaataan isaan mudachuu danda’a

• Garuu mallattoolee dhimma taayirooyidiitiin dhufu adda baasuuf gargaaruu kan danda’an testes tokko tokko jiru

QORMAATA DHIIGAA

• Yoo ujummoon taayirooyidii sirnaan hojjechaa jiraate hamma safaruun akka ta’e tilmaamuuf kan gargaarudha
kan hormoonii dhiiga keessa jiru; dhiiga ujummoo dhiigaa harka keenya keessaa fudhachuun raawwatama
QORMAATA FAKKEENYA

• Ogeessi fayyaa qorannoo suuraa taayirooyidii iskaanii jedhamu hojjechuu danda’a

• Kunis guddina , boca ,ykn guddinni ykn guddinni jiraachuu isaa ilaaluuf ykn ilaaluuf nu dandeessisa
nooduulii (nodules) jedhamuun beekama

• QORMAATA QAAMAA

• Qormaata salphaa fi dhukkubbii hin qabne dha , bakka ogummaan fayyaa kamiifuu morma itti dhaga'amu
guddina ykn guddina taayirooyidii

21. 21.
Machine Translated by Google

Wal'aansa Waliigalaa Dhibee Haayipotaayirooyidii

ÿ Qoricha ; levotyroxin(T4) innis yaala bakka bu'uudha

ÿ Qorichi bakka bu’iinsa taayirooyidii hormoonii taayirooyidii qaama keenyatti deebisee dabaluudha

ÿ Konsarvaatiivii; tamboo xuuxuu dhiisuu, ulfaatina qaamaa hir'isuu , nyaata ayoodiniin badhaadhe
kan akka qurxummii, nyaata aannani ,,( aannan yogurt cheese fi kkf nyaachuu

ÿ Akkasumas nyaata keenya keessatti soogidda ayoodeeshinii fayyadamuu

22. 22.