‫مدیریت بهره وری و کیفیت‬

‫با‬
‫فناوری جدید‬

‫استاد جناب آقای دکتر احمد جعفرنژاد‬

‫دانشجو دکتری مدیریت تکنولوژی ندا کشاورزی‬
‫بهبود بهره وری موضوعی بوده است که از ابتدای تاریخ بشر و در کلیه نظامهای سیا‬
‫سی و اقتصادی مطرح بوده است‪.‬‬
‫اما تحقیق در مورد چگونگی افزایش بهره وری بطور سیستماتیک و در چهارچوب‬
‫مباحث علمی تحلیلی از حدود ‪ ۲۰۰‬سال پیش بطور جدی مورد توجه اندیشمندان‬
‫قرار گرفته است‪.‬‬
‫واژه « بهره وری» ریاضیدان و اقتصادان فرانسوی نخستین بار‬
‫بوسیله فرانسوا کنه بکار برده شد‪.‬‬
‫«کنه» با طرح جدول اقتصادی ‪** ،‬اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهره وری‬
‫در بخش کشاورزی می دانست‪**.‬‬

‫تاریخچه‬
 ‫تعاریف‬ ‫اولین تعریف ( فرانسوا کنه )‪”:‬توانمندی تولید بیشتر“‬
‫مدیریت بهره وری‬
‫میزان استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید‬
‫‪ Kopelman:‬بهره وری سازمان در کارآیی که ورودی به‬
‫خروجی تبدیل می شود نمایان می شود‬
‫علم صنعت ‪:‬بهره وری‪ ،‬بهبود وضع موجود و استفاده موثر‬
‫از عوامل تولید است‬
‫علم شیمی‪:‬بهره وری‪ ،‬استفاده از کاتالیزورهای مناسب در‬
‫جهت تسریع روند تولید میداند‬
‫علم فیزیک ‪ :‬بهره وری ‪ ،‬باال بردن توان( راندمان ) کار‬
‫با توجه به کمیت و کیفیت کاال یا خدمات می باشد‬

‫بهره وری یعنی انجام دادن کار صحیح به طور مستمر‬

‫و مداوم‬
 ‫تعـریـف‬ ‫نام ارائه کننده تعریف بهره وری‬ ‫ردیف‬

‫قدرت تولید‬ ‫**فرانسوا کنه (‪) F . QUENAY‬‬ ‫‪1‬‬

‫توان تولید کردن‬ ‫*لیتره (‪1883-) LITIRE‬‬ ‫‪2‬‬

‫تعاریف بهره وری‬ ‫معیار عملکرد و یا قدرت و توان موجود در تولید کاال و خدمات‬ ‫استانیر (‪) STENIR‬‬ ‫‪3‬‬

‫نسبت میان ستانده و عملیات تولیدی مشخص و معین‬ ‫استیگل (‪)STIGLE‬‬ ‫‪4‬‬

‫نسبت بین بازده تولید به واحد منابع مصرف شده که با یک نسبت مشابه‬
‫دوره پایه مقایسه می شود‪.‬‬ ‫ماندل (‪)MUNDEL‬‬ ‫‪5‬‬

‫تغییر بدست آمده در شکل محصول در ازاء منابع مصرف شده‬ ‫داویس)‪(DAVIS‬‬ ‫‪6‬‬

‫یک نسبت همیشگی بین خروجی به ورودی‬ ‫فابریکانت (‪) FABRICANT‬‬ ‫‪7‬‬

‫میزان استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید‬ ‫کندریک‬

 ‫تعـریـف‬ ‫ردیف تعریف بهره وری‬
‫سیگل‬
‫مجموع نسبت های بازده به نهاده (ستانده به داده)‬ ‫‪9‬‬
‫( ‪) SIEGlE‬‬
‫وکریمر‬ ‫کندریک‬
‫نسبت ستانده به داده و تفکیک آنها به بهره وری کلی و جزئی‬ ‫( &‪KENDRIC‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪) KRIMER‬‬
‫ارلی‬
‫ارتباط بین بازده ( ستانده ) به وسایل بکار رفته برای تولید این تعداد بازده‬ ‫‪11‬‬
‫( ‪) EARLY‬‬
‫نسبت بین بازده سیستم تولید به مقداری از یک یا چند عامل تولید بکارگرفته‬ ‫ایسترفیلد‬
‫‪12‬‬
‫شده‬ ‫(‪) ESTERFILd‬‬
‫تعاریف بهره وری‬ ‫نسبت خروجی ( میزان تولید) به یکی از کل عوامل تولید‬
‫سازمان همکاری اقتصادی اروپا‬
‫‪13‬‬
‫(‪)OECD‬‬
‫سازمان بین الملی کار‬
‫رابطه بین ستانده حاصل از یک سیستم تولیدی با داده های بکاررفته برای آن‬ ‫‪14‬‬
‫(‪) ILO‬‬
‫به حداکثر رسانیدن استفاده از منابع انسانی وتسهیالت به روش علمی‪ ،‬کاهش‬
‫هزینه تولید‪ ،‬گسترش بازارها‪ ،‬افزایش اشتغال‪ ،‬کوشش برای افزایش‬ ‫**مرکز بهره وری ژاپن‬ ‫‪15‬‬
‫دستمزدهای واقعی و بهبود معیار زندگی‪ ،‬آنگونه که به سود کارگر‪،‬‬ ‫( ‪) JPS‬‬
‫مدیریت و عموم مصرف کنندگان باشد‪.‬‬

‫‪)1‬بهره وری=کارایی‪+‬اثربخشی‬
‫**امین اله بارباز اصفهانی‬ ‫‪16‬‬
‫‪)2‬بهره وری واقعی یک بازی بردبرده‬
‫امروزه بهبود بهره وری منشأ اصلی توسعه اقتصادی است‪ .‬ارتقای بهره وری بر پدیده های‬
‫اصلی اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و سیاسی جامعه مانند کاهش تورم‪ ،‬افزایش سطح رفاه عموومی‪،‬‬
‫افزایش سطح اشتغال‪ ،‬افزایش توان رقابت سیاسی و اقتصادی و مانند این ها تأثیرات‬

‫وسیعی دارد‪ .‬از دیدگاه سیستمی میتوان نتیجه گرفت که افزایش بهره وری شرکتها موجو‬
‫افزایش بهره وری ملی شده و آن نیز به باال رفتن قدرت خرید مردم و رونق اقتصادی در د‬
‫راز مدت منجر خواهد شد (امیری‪ ،‬هادینژاد‪.)1394 ،‬‬
 ‫کارآیی و اثر بخشی‬
‫‪stefanTangen, 2005‬‬
‫کارآیی= منابع مورد‬
‫اثر بخشی= ستاده واقعی‪/‬‬
‫انتظار مصرفی‪ /‬منابع‬
‫ستاده مورد نظر‬
‫واقعی مصرف‬

‫سیستم‬ ‫فرایند‬ ‫سیستم‬

‫ورودی‬ ‫خروجی‬
‫درونی‬ ‫پردازش‬ ‫بیرونی‬

‫کارآیی با روابط میان منابع و تولید (هزینه واحد پایین تر و سود بیشتر) و اثر بخشی با عملکرد آخرین‬
‫کاربر سر و کار دارد( انعطاف پذیری بیشتر و تعداد محصول یا تولیدات)‬
 ‫بهره وری‬
‫بهره وری یعنی انجام دادن کار صحیح بطور مستمر و مداوم‬
‫سازمان همکاری اقتصادی اروپایی ‪ : OEEC‬بهره وری حاصل نسبت بازده به یکی ار عوامل تو‬
‫لید است‬

‫ستاده ‪output‬‬

‫=‪ productivity‬بهره وری‬

‫‪ input‬داده‬
‫از دیدگاه سیستمی بهره وری در یک محیط با ویژگیهای مختلف و متغیر قرار دارد و عوامل مختلف مانند نیروی کار‪ ،‬سرمایه‪ ،‬ا‬
‫نرژی‪ ،‬مدیریت و تکنولوژی و … به کار گرفته به عنوان ورودی ها به فرایند تولید وارد می گردند و به صورت خروجیهایی‬
‫مانند کاالهای ساخته شده و خدمات از این فرایند بیرون می آیند‪ .‬قیمت محصول و خدمات و دردسترس بودن عوامل تولید‪ ،‬تا‬
‫بع شرایط محیطی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬سیاسی و فرهنگی و تکنولوژی و غیره می باشد‪ .‬اگر این سیستم توانایی تغییر و اصالح کیفی و کم‬
‫ی ورودی ها و خروجیها را داشته باشد میتواند بهره وریش را افزایش دهد‪ .‬زمانی که سیستم دارای بازخور مجهز باشد سازمان‬
‫می تواند از تکامل برخوردار باشد‪.‬‬
‫محیط‪ :‬محیط تجاری‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬تکنولوژی و ‪...‬‬

‫هزینه ورودی ها‬ ‫قیمت خروجی ها‬

‫بهره وری‬ ‫ورودی‬ ‫خروجی‬
‫خرید‬ ‫فروش‬
‫فرایند تبدیل‬
‫از دیدگاه‬
‫بازخور‬ ‫فیزیکی‬
‫سیستمی‬

‫بازخور‬ ‫مالی‬
‫بازخور‬ ‫اطالعات‬
 ‫بهره وری از دیدگاه سیستمی‬
‫بهره وری از دیدگاه سیستمی ارتباط بین داده ها ‪ inputs‬و ستاده ‪ Outputs‬را مشخص می کند‪.‬‬
‫براین اساس بهره وری نشان دهنده میزان کارایی ترکی عوامل در فرایند تولید است ‪ .‬یعنی اگر از ام‬
‫کانات خو ب استفاده شود بهره وری نیز افزایش می یابد ‪.‬‬
‫استراتژیهای افزایش بهره وری‪:‬‬
‫‪ .1‬افزایش در ستاده ها و داده ها بطوریکه افزایش در ستاده به مرات بیشتر از افزایش در داده ها باشد‬
‫‪ .2‬افزایش در ستاده ها و ثابت ماندن داده ها‬
‫‪ .3‬ثابت نگهداشتن حجم ستاده ها و کاهش داده ها‬
‫‪ .4‬کاهش در ستاده ها و داده ه به طوریکه کاهش در حجم داده ها بیشتر از کاهش در حجم ستاده ها باشد‬
‫بدون توجه به بهبود کیفیت و کاهش ضایعات بهره وری افزایش نمی یابد‬

‫بهره وری‬ ‫ستاده‪ /‬داده‬ ‫کیفیت‬

 ‫استراتژی های افزایش بهره وری‬

‫‪ .1‬بهبود فرآیندهای کاری‪ :‬با ارزیابی و بهبود فرآیندهای کاری‪ ،‬میتوان بهرهوری را بهبود داد و از زموان و هزینوه‬
‫صرفهجویی کرد‪ .‬برای بهبود فرآیندهای کاری‪ ،‬میتوان از تکنیکهای ‪ Six Sigma‬استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬افزایش مهارتها و تواناییهای کارکنان‪ :‬کارکنان با مهارتهای باال و تواناییهای مناس ‪ ،‬میتوانند بوه بهبوود‬
‫بهرهوری کمک کنند‪ .‬برای این منظور‪ ،‬باید برنامههای آموزشی و آموزشی مناس برای کارکنان تدوین و اجرا شود‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬باید از انگیزش کارکنان و ایجاد فضای کاری مناس نیز بهره گرفت‪.‬‬
‫‪ .3‬بهرهوری از تکنولوژی‪ :‬استفاده از تکنولوژی مدرن و نوآوریهای فناورانه برای این منظور‪ ،‬باید در جسوتجوی‬
‫فناوریهای جدید بود و آنها را به بهترین شکل ممکن در سازمان پیاده کرد‪.‬‬
‫‪ .4‬بهبود ساختار سازمانی‪ :‬ساختار سازمانی مناس و انعطافپذیر‪ ،‬میتواند به بهبود بهرهوری کمک کند‪ .‬برای بوه‬
‫بود ساختار سازمانی‪ ،‬باید از مدلهای سازمانی مناس استفاده کرد و به توسعه سازمانی توجه کرد‪.‬‬
 ‫استراتژی های افزایش بهره وری‬
‫‪ .۵‬بهبود فرهنگ سازمانی‪ :‬برای بهبود فرهنگ سازمانی‪ ،‬باید از ارزشها و باورهای مشترک صحبت کرد و آنها را‬
‫در سازمان ترویج داد‪.‬‬
‫برای اجرای‬ ‫‪ .۶‬مدیریت تغییر‪ :‬برای موفقیت در تغییرات باید از مدیریت تغییر استفاده کرد و از روشهای مناس‬
‫تغییرات استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ .7‬ارزیابی و پایش‪ :‬با ارزیابی بهرهوری و پایش آن‪ ،‬میتوان به نواقص و نقاط ضعف در سیستم تولیدی پی برد و‬
‫آنها را برطرف کرد‪.‬‬
‫افزایش بهرهوری نیازمند توجه به تمامی جنبههای سازمانی است‪ .‬باید از روشهای مختلفی‪ ،‬از جمله بهبود فرآیند‬
‫های کاری‪،‬افزایش مهارتها و تواناییهای کارکنان‪ ،‬بهرهوری از تکنولوژی‪ ،‬بهبود ساختار سازمانی‪ ،‬بهبود فرهنگ‬
‫سازمانی‪ ،‬مدیریت تغییر و ارزیابی و پایش‪ ،‬استفاده کرد تا بهرهوری سازمان را بهبود داد‪ .‬همچنین‪ ،‬برای موفقیت در‬
‫افزایش بهرهوری‪ ،‬باید به توجه به نیازهای مشتریان و بهبود روابط با آنها نیز توجه شود‪.‬‬
 ‫بهره وری‬
‫از نظر اقتصادی مقدار محصول (خدمات) یا خروجی تابع عوامل سرمایه ونیروی کار فرض میگردد‪ .‬یعنی اگر فر‬
‫ض کنیم‪:‬‬

‫مقدار تولید (خدمات) = ‪Q‬‬

‫)‪Q = f (K , L‬‬ ‫سرمایه = ‪K‬‬
‫نیروی کار = ‪L‬‬

‫آنگاه مقدار تولید (خدمات) تابعی است از مقدار سرمایه و نیروی کار‬
‫افزایش مهارت نیروی کار و یا تغییرات تکنولوژی و یا افزایش مهارت به همراه بهبود تکنولوژی می تواند موج‬
‫افزایش مقدار تولید و حرکت تابع تولید به سمت باالتر و از آنجا موج افزایش بهره وری می شود‪.‬‬
 ‫رابطه بهره وری و سود آوری‬

‫داده ها‬ ‫عملیات‬ ‫محصول‬

‫بهره وری کیفیت‬

‫هزینه ها‬ ‫درآمدها‬

‫سودآوری= هزینه ها ‪ -‬درآمدها‬

‫بهبود بهره وری معادل با افزایش سودآوری یک شرکت از تفاوت میان درآمد کل و هزینه کل به دست می آید‪ .‬افزایش سود‬
‫آوری از طریق افزایش بهای فروش محصول یا خریدن مواد اولیه مورد نیاز به قیمت کمتر روش دیگری برای بهبود‬
‫بهره وری است‪ .‬خروجی ها درآمد ایجاد می کند و داده های سیستم هزینه های ما را تشکیل می دهند برای سودآور بودن‬
‫سیستم باید درآمدها بیشتر از هزینه ها باشند‬
 ‫عوامل موثر بر بهره وری‬
‫سازمان جهانی کار‬

‫عوامل انسانی‬
‫عوامل کلی‬
‫آب و هوا •‬ ‫کیفیت مواد خام •‬ ‫روابط مدیریت و •‬

‫عوامل تشکیالتی و فنی‬

‫توزیع •‬ ‫چیدمان و محل •‬ ‫کارکنان‬
‫جغرافیایی‬ ‫استقرار سازمان یا‬ ‫شرایط اجتماعی •‬
‫مواد خام •‬ ‫کارخانه‬ ‫شرایط روانی •‬

‫اکین و هاپلین معتقدند فرهنگ بهره ور باعث نتایج بسیاری از جمله درستکاری افراد‪ ،‬شناسایی توسط شغل‪ ،‬کار تیمی‬
‫‪ ،‬صداقت و حمایت می شود‪ .‬فرهنگ بهره وری با شفافیت هماهنگی و انعطاف پذیری سازمان مشخص می شود‬
 ‫عوامل موثر بر بهره وری‬
‫ارتقای بهره وری را باید معلول ترکیبی از عوامل گوناگون دانست‬
‫راستاس‪ :‬ازدیاد تولید به ازای هر نفر ساعت کار را نباید با سخت کوشی کارگر یکسان شمرد و عدم افزایش به‬
‫ره وری را نباید با تنبلی کارگر یکی دانست‪ .‬تغییرات بهره وری حاصل تاثیرات مرک تعدادی عوامل جداگانه‬
‫ولی مرتبط با یکدیگر است اهم این عوامل عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬پیشرفت فناوری‬
‫‪ .2‬کارائی مدیریت‬
‫‪ .3‬بهبود جریان مواد و مصالح و قطعات و مهارت و تالش کارگران‬
‫رشد بهره وری عوامل یک صنعت سب کاهش سطوح قیمت ها می شود و کاهش سطوح مختلف قیمت‬
‫ها از جمله عوامل تولید منجر به کاهش هزینه متوسط تولید کاالها و خدمات در بازار و افزایش میزان س‬
‫ودآوری محصوالت نهایی در واحدهای تولیدی آن صنعت خواهد شد‪.‬‬

‫دو گروه ازمتغیرها که بهره وری در کل سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد‪:‬‬
‫عوامل ساختاری‪(:‬سن تجهیزات‪ ،‬اندازه و محل کارخانه‪ ،‬میزان تعهد نیروی کار)‬
‫عوامل مدیریتی‪ :‬سیاست های مربوط به تجهیزات‪ ،‬کنترل مواد‪ ،‬سیاست های نیروی کار)‬
 ‫فناوری جدید و کاربرد آن می تواند موج اثر بخشی (تنوع و تعدد تولید) و کارآیی‬
‫( هزینه پایین و سود بیشتر) گردد ‪.‬می توان از طریق فناوری جدید‪ ،‬میزان تولید را افزایش‬
‫تاثیر‬ ‫داد و در عین حال قیمت تمام شده را پایین آورد‪.‬‬
‫سرمایه گذاری در فناوری های جدید سب می شود هزینه کل کاهش و مجموع عملکرد‬
‫افزایش یابد و از طرفی یک کاهش دیگر در واحد هزینه به علت اثر هم نیروزایی ( همزما‬
‫فناوری در‬ ‫ن شدن چند عامل با هم) مربوط به فناوری جدید حاصل می گردد‪ .‬مانند‪ :‬انعطاف پذیری‬
‫در تنوع محصول‬
‫بهبود‬ ‫سالتر‪ :‬درباره عوامل موثر در ارتقای سطح بهره وری ‪ 4‬عامل را مورد بررسی قرار داد‪:‬‬
‫❖ کارائی کارگر‬
‫❖ جایگزینی سرمایه به جای کار‬
‫بهره وری‬ ‫❖ صرفه جویی های ناشی از تولید به مقیاس وسیع‬
‫❖ پیشرفتهای فنی‬
‫در نهایت به این نتیجه می رسد که پیشرفتها و دگرگونی های فناورانه اهمیتی به مراتب‬
‫موثر تر از سایر عوامل دارد‬
 ‫تاثیر فناوری در بهبود بهره وری‬
‫اسکینر‪ :‬یک روش موثر برای تقویت مزایای رقابتی ایجاد تغییر در ساختار محصول و فناوری است ‪ .‬انعطاف‬
‫پذیری ذاتی فناوری می تواند راههایی را برای رقابت از طریق معرفی سریع محصوالت جدید‪ ،‬حمل و نقل‬
‫معقول‪ ،‬زمان وقفه کوتاه‪ ،‬کیفیت باالی محصوالت سفارشی ارائه می دهد‪.‬‬
 ‫تکنولوژی پیشرفته تولید‪ ،‬یک اسلحه استراتژیک در بازار رقابت جهانی است که مؤسسوات‬
‫را به دو طریق رقابت پذیر میکند‪:‬‬
‫یکی تصحیح ساختار هزینه از طریق توسعه فرآیندهای منعطف و کواراتر‪ ،‬دیگوری توانوایی تاثیر فناوری‬

‫در‬ ‫خلق محصوالتی بهتر‪ ،‬طراحی بهتر‪ ،‬خدمات پس از فروش و دوره تحویل کوتاهتر‪.‬‬
‫و کارهوای کوچوک و متوسوط‪ ،‬میتواننود از طریوق توسوعه‬ ‫ضمن اینکه مؤسسات و کس‬
‫بهبود بهره وری‬
‫محصوالت جدید با استفاده ازتکنولوژیهای ساده تر به رقابت بپردازند (پورتر ‪.)۲۰1۰ ،‬‬
‫تکنولوژی پیشرفتۀ تولید‪ ،‬واژه ای است که برای بیان تنوعی از تکنولوژیهایی که از کامپیوتر‬
‫برای کنترل یا نظارت فرآیندهای تولید استفاده میکننود‪ ،‬بوه کوار میورود و میتوانود قابلیوت‬
‫انعطاف با هزینه پایین و جریان تولید کارا را ارائه دهد (لنگنیک و ولف ‪)1999 ، 1‬‬
 ‫رابطه فناوری با بهره وری‬
‫بهره وری مداوم پس از معرفی‬
‫شقوق مربوط به افزایش بهره وری‬ ‫فناوری جدید‬
‫‪d‬‬
‫متوسط افزایش بهره وری‬ ‫‪cc‬‬

‫‪b‬‬
‫افزایش بهره وری‬
‫‪a‬‬

‫بهره وری مداوم قبل از معرفی‬

‫فناوری جدید‬

‫تصمیم به سرمایه گذاری‬ ‫نصب فناوری جدید‬ ‫مقیاس زمان‬

 ‫اطالعاتی از وضعیت کارایی فناوری و دان‬ ‫بررسی روند تغییرات بهره وری منجر به کس‬
‫ش فنی در یک سازمان می شود‪ .‬با مطالعه روند تغییر بهره وری می توان به منظور بهبود‬
‫عملکرد قسمت های مختلف سازمان و یا توسعه و پیشرفت سازمان در بازار رقابت برنامه‬
‫رویکردهای‬ ‫ریزی کرد‪.‬‬
‫اندازه گیری‬ ‫سه تکنیک متفاوت برای اندازه گیری بهره وری‬
‫بهره وری‬ ‫‪ .1‬اندازه گیری شاخص ها ‪:‬‬

‫‪ .2‬برنامه ریزی خطی‪ :‬با تکنیک برنامه ریزی تحلیل پوششی داد ها ‪DEA‬‬

‫‪ .3‬مدل های اقتصادی‬

 ‫ارزیابی شاخص ها‬

‫در این روش بهره وری به عنوان نسبتی از ستاده به داده های متفاوت تعریف می شودو در این روش در نظر گرفتن یک‬
‫دوره زمانی بسیار مهم است ‪.‬‬
‫سه نوع روش برای اندازه گیری بهره وری وجود دارد‪:‬‬
‫در هر یک از روش ها یک یا چند منبع کلیدی کارخانه مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫شرکت ها تعدادی از معیارهای تک عاملی را برای ارزیابی عملکردهای خودشان مورد استفاده قرار می دهند‪.‬‬
‫روش یک عاملی ‪: single factor productivity SFP‬‬
‫بهره وری یک عاملی‬ ‫بهره وری یک عاملی یا جزیی به مقایسه میان کل ستاده ها با یک داده اشاره دارد‪ :‬کل ستاده‬
‫یک داده‬

‫شرکت هایی که ساعت کار را مد نظر قرار می دهند بیشتر از این روش استفاده می کنند‪.‬‬
 ‫ارزیابی شاخص ها‬

‫بهره وری نیروی کار بدون توجه‬

‫به بهره وری کل شرکت نمی تواند‬
‫جذابیت نیروی کار و بهره وری‬ ‫حاصل شود‪ .‬بهتر است اثر تغییر‬
‫موج محدود کردن سایر روش‬ ‫در یک داده در تمامی دیگر دادهها‬
‫های موجود برای بهبود تمام‬ ‫قبل از ظاهر شدن کارایی در کل‬
‫شرکت می گردد‬ ‫شرکت مورد ارزیابی و شناسایی‬
‫قرار گیرد‬

‫نکته ‪SFP‬‬
 ‫بهترین روش برای اندازه گیری کارآیی روش کل عوامل است‬

‫بهره وری کل عوامل ‪ TFP‬معیاری است که توصیف کننده استفاده صحیح و بهینه از عوامل‬
‫تولید و همچنین درجه دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده است‬
‫‪ TFP‬معیاری برای محاسبه میزان بهره وری در یک سازمان است‪ .‬این شاخص نشان دهنده روند‬
‫تبدیل هزینه کل به درآمد کل است و افزایش آن در یک سازمان می تواند منجر به پیشرفت در بازا‬
‫ر رقابتی‪ ،‬بهبود عملکرد بخش های مختلف‪ ،‬نزدیک شدن به اهداف برنامه ریزی شده‪ ،‬کاهش هز‬
‫ینه ها‪ ،‬افزایش درآمد‪ ،‬بهبود کیفیت تولید یا خدمات گردد‪( .‬علیرضا افشاریان ‪)138۵‬‬
‫در این حالت بهره وری چگونگی استفاده شرکت از کل منابع را نشان می دهد‬
 ‫‪TFP‬‬

‫‪Y= total output‬‬

‫‪A= total-factor productivity‬‬
‫‪K= capital input‬‬
‫‪L= labour input‬‬
‫‪α, β = two inputs' respective shares of output (α and β are the share of contribution‬‬
‫)‪for K and L respectively‬‬

‫در علم اقتصاد‪ ،‬بهرهوری کل عاملی که بهرهوری چند عاملی نیز نامیده میشود‪ ،‬معموالً به عنوان نسبت تولید کل به ورودیهای‬
‫کل اندازهگیری میشود‪.‬مثل مهارت‪ ،‬مدیریت‪ ،‬مواد ‪ ،‬تجهیزات وسرمایه برای ایجاد محصوالت‬
 ‫اندازه گیری بهره وری‬
‫روش برنامه ریزی‪ :‬این رویکرد یک مرز محصول ایجاد می کند و هر بخش از داده ها را نسبت به فرایند‬
‫تولید بر اساس داده های عملکرد گذشته ارزیابی می کند‪.‬‬

‫دارای دو مزیت است‪:‬‬

‫‪ -1‬نیازی به قیمت داده ها و فرمهای ویژه وظیفه ای ندارد‬
‫تحلیل پوششی داده ها ‪ Data Envelopment Analysis‬که به اختصار به آن ‪ DEA‬نیز گفته میشود‪،‬‬
‫یک روش ناپارامتری در حوزه تحقیق در عملیات و اقتصاد است که کار آن اندازهگیری یا برآورد کارایی عم‬
‫لکرد واحدهای تولیدی است‪ .‬و ابزاری مناس برای محاسبه بهره وری نسبی واحدهای تصمیم گیرنده در‬
‫حالت چند ورودی و پند خروجی به حساب می آید‪.‬‬
‫به دلیل سادگی و موثر بودن شیوه تحلیلی در ‪ ،DEA‬این تکنیک در بسیاری از موارد به منظور بررسی کارایی‬
‫واحدهایی تولیدی یا خدماتی به کار گرفته میشود‪.‬‬
‫‪ -۲‬در این روش بدون استفاده از یک فرم تابعی یک مرز ساخته میشود که نشان دهنده حداکثر مقدار بهره و‬
‫ری برای هر واحد نسبت به بهره وری مشاهده شده از واحدهای دیگر است‬
 ‫روش برنامه ریزی‬

‫کاربردهای تحلیل پوششی داده ها‪:‬‬

‫‪DEA‬مدلی به منظور مقایسه کارایی واحدها ارائه می دهد‪.‬‬

‫هرجا به مقایسه کارایی میان واحدها نیاز باشد روش تحلیل پوششی قابل استفاده خواهد بود‪.‬‬
‫کافی است در هرکدام از واحدهای تصمیم گیری ورودی ها و خروجی ها تعیین گردند‪.‬‬
‫کارایی برابر است با‪ :‬مجموع وزنی خروجی ها‪ /‬مجموع وزن ورودی ها‬
‫به منظور تعیین اوزان ورودی ها و خروجی ها نیز می توان از روش های مختلف وزن دهی بهره گرفت‪.‬‬
 ‫‪Data Envelopment Analysis‬‬
‫مزایا‪:‬‬
‫‪ DEA‬می تواند با مجموعه ای از ستاده و داده ها کار کند‬
‫برای هر متغیر ورودی قوانین خاص و بهینه ای را به کار می برد و از این طریق ورودیهایی که کمتر اثر بخش‬
‫هستند را شناسایی می کند‬
‫❖ در روش ‪ DEA‬واحدها با بیشترین و کمترین کارایی تعیین شده وهمچنین میزان کارایی ایده آل نیز مشخص‬
‫می شود‪ .‬با استفاده از روش ‪ DEA‬می توان کارایی یا راندمان واحدهای مختلف سازمان را با یکدیگر مقایسه‬
‫کرد‪.‬‬
‫❖ با شناسایی واحدهای ناکارآمد‪ ،‬این واحدها با سیاست های تشویقی ترغی به کاراتر شدن می شوند‪ ،‬بهره وری‬
‫آن ها بهبود یافته و کیفیت و سرعت انجام کار افزایش و هزینه ها ‪ Cost‬کاهش خواهد یافت‪.‬‬
‫❖ روش تحلیل پوششی داده ها واحدهای کارا را نیز شناسایی کرده و مدیران سازمان می توانند خروجی را افزایش‬
‫داده و واحدهای کارا را فعال تر کنند‪.‬‬
‫معایب‪:‬‬
‫در این روش نتایج به انتخاب ورودی ها و خروجی های مدل بستگی دارد‪.‬‬
‫انتخاب نامناس ورودی ها و خروجی ها سب ایجاد نتیجه نامناسبی در مدل ‪DEA‬خواهد شد‪.‬‬
 ‫‪Data Envelopment Analysis‬‬
‫الزامات روش ‪DEA‬‬
‫اگر بپرسید که الزامات روش تحلیل پوششی داده ها چیست‪ ،‬باید به موارد ذیل اشاره کنیم‪:‬‬
‫❖ تعداد ورودی های واحد تصمیم گیری بین ‪ ۲‬تا ‪ ۵‬مورد باشد‪.‬‬
‫❖ تعداد خروجی های واحد تصمیم گیری بین ‪ 1‬تا ‪ 3‬مورد باشد‪.‬‬
‫❖ واحدهای تصمیم گیری می بایست ‪ ۵‬برابر مجموع تعداد ورودی و خروجی باشند‪.‬‬
‫با توجه به موارد گفته شده کمترین تعداد واحدهای تصمیم گیری در این روش ‪ 1۵‬عدد و بیشترین تعداد‬
‫واحدهای تصمیم گیری ‪ 4۰‬واحد خواهد بود‪.‬‬
‫❖ به منظور پیاده سازی ‪ DEA‬به اطالعات واقعی نیاز است‪.‬‬
‫‪Data Envelopment‬‬ ‫‪Analysis‬‬
‫مقادیر مربوط به ورودی و خروجی در بین چندین واحد مختلف اندازهگیری شده‬
‫و نسبت آنها یا میزان بهرهوری محاسبه شده اسوت‪ .‬بهورهوری براسواس کسوری‬
‫میشود که صورت آن خروجیها (ستاندهها) و مخرج نیز ورودیهادادههوا اسوت‪.‬‬
‫پس میتوان کارایی یا بهرهوری را نسبت ستانده ‪Output‬به داده در نظر گرفت‪.‬‬
‫از آنجایی که همیشه مقدار داده بیشتر از ستانده است‪ ،‬کارایی یا بهرهوری مقوداری‬
‫کمتر از ‪ 1‬خواهد بود‪.‬‬
‫نقاط در این نمودار بیانگر واحدهای تصمیمگیری یا تولید هستند‪ .‬به ایون ترتیو‬
‫نقاطی از این نمودار که دارای بیشترین میزان بهرهوری هستند‪ ،‬شوامل واحودهایی‬
‫میشوند که در محور افقی کمترین ولی در محور عمودی بیشترین مقدار را دارند‪.‬‬
‫در نتیجه مشخص است که واحدهای ‪S1‬تا ‪S4‬روی خط یا منحنیِ بهترین بهره‬
‫وری قرار دارند‪ .‬چنین خط یا منحنی را بهترین خط یا منحنوی «بهتـرین کـارایی‬
‫عملی» ‪Best Practice Frontier‬مینامنود‪ .‬از طرفوی ممکون اسوت براسواس‬
‫استانداردها و محاسبات در فضای ایدهآل‪ ،‬مقدار بهرهوری برای هر یک از واحدها‬
‫با مقدار واقعی متفاوت باشد‪.‬‬
‫اتصال نقاط بهرهوری ایدهآل نیز منحنی به نام منحنی «کوارایی توووری» یوا نظوری‬
‫‪Theoretical Frontier‬ایجاد میکند‪.‬‬
 ‫روش اقتصادی‬
‫یک مدل اقتصادی یک ساختار نظری است که یک فرآیند را با تعدادی متغیر و مجموعهای از روابط کمی یا منط‬
‫قی بین آنها نشان میدهد ‪ -‬برای تعیین آنچه ممکن است در سناریوهای مختلف یا در تاریخ آینده اتفاق بیفتد‪.‬‬
‫یک مدل اقتصادی چیزی است که یک اقتصاددان برای ایجاد تعدادی فرضیات ساده شده استفاده می کند و سپ‬
‫س می بیند که سناریوهای مختلف چگونه ممکن است اجرا شوند‪.‬‬
 ‫دسته بندی انواع مدلهای اندازه گیری بهره وری شناخته شده‬

‫‪ -1-1-1‬سومانث‬
‫‪ -1-1‬مدلهای جامع‬
‫‪ -2-1-1‬مدل اندازه گیری بهره وری گروهی‬
‫‪ -1-2-1‬کندریک – کرایمر‬
‫‪ -1‬بر اساس معیارهای بهره وری‬
‫‪ -2-2-1‬کریگ – هریس‬
‫کل و عوامل کل و جزئی‬
‫‪ -3-2-1‬هاینس‬
‫‪ -2-1‬مدل های شاخص‬
‫( ‪1-2-4- APC‬مرکز بهره وری امریکا)‬
‫‪ -5-2-1‬تیلور دیویس‬
‫‪ -1-2‬گلد‬ ‫مدلهای مختلف بهره وری‬
‫‪ -2-2‬آگراوال‬
‫‪ -3-2‬الولر‬
‫‪ -2‬بر اساس شاخص های مالی‬
‫‪ -4-2‬مائو‬
‫‪ -5-2‬قیمت تمام شده‬
‫‪2-6-QPA‬‬
‫‪ -1-3‬کوروساوا‬ ‫‪ -3‬بر اساس ساختار‬
‫‪ -1-4‬کاب داگالس‬
‫‪ -2-4‬قابلیت ثبات جایگزینی ()‪CES‬‬ ‫‪ -4‬بر اساس تابع تولید‬
‫‪ -3-4‬قابلیت متغیر جایگزینی ()‪VES‬‬
 ‫محاسبه بهره وری و تغییرات فناوری‬
‫روش ماتریس هدف ‪Objective Matrix‬‬
‫از فناوری جدید به کار می رود این روش‬ ‫روشی است که برای ارزیابی و ارزشیابی بهره وری یک سازمان پس نص‬
‫برای اندازه گیری نکات مربوط به اثربخشی و کارآیی از طریق تقسیم و جدا سازی عوامل کارایی کلی‪ ،‬از هم جدا و‬
‫مشخص می گردند‪.‬ماتریس هدف باید به ‪ ۲‬سوال جواب دهد‪:‬‬
‫چه چیزی موجب تغییر بهره وری شده است؟‬ ‫چرا بهره وری تغییر کرده است؟‬
‫روش ارزیابی بهره وری باید دارای قدرت و توانایی های زیر باشد‪:‬‬
‫الف‪ :‬تعیین میزان سهم نسبی منابع تغییر دهنده بهره وری‬
‫ب‪ :‬ارزیابی کمی سهم هر عامل در یک طبقه بندی مزیتی‬
‫ج‪ :‬ارائه یک معیار و واحد برای مقایسه و ارزیابی بهبود در بهره وری‬
‫د‪ :‬ارائه چارچوبی که به کمک آن مدیران می توانند اطالعات را جمع کرده و قسمت های مختلف را ارزیابی نمایند‪.‬‬
‫در باالی ماتریس عوامل مهم موثر در کارایی فهرست می شوند و می توان تعداد عوامول‬
‫استراتژیک را افزایش داد‬
‫در ردیف های پایین ماتریس به ترتی وضعیت امتیازات هر یک از عوامل اسوتراتژیک و‬
‫سپس وزن و ارزش اختصاص داده شده به هریک از عوامل و در نهایت جموع امتیوازات‬
‫بهره وری از سطح عملکرد جاری سازمان مشاهده می شود‪.‬‬
‫ماتریس اهداف ابزار مدیریتی است که برای تعیین اولویت های استراتژیک در سازمان ها‬
‫استفاده می شود‪ .‬این ماتریس کمک می کند تا اهداف را با توجه به دو معیوار‪ ،‬اهمیوت و‬
‫عملکرد رتبه بندی کنید معیار اهمیت نشان می دهد که هور هودف چقودر مهوم اسوت و‬
‫چقدر از راهنمایی و توجه بیشتر به آن نیاز دارد‪ .‬این معیار بور اسواس ارزش اسوتراتژیک‬
‫هر هدف برای سازمان و ارتباط آن با اهداف کلی سازمان تعیین می شود‪.‬‬
‫معیار عملکرد نشان می دهد که هر هدف چقدر با موفقیوت دنبوال شوده اسوت و چقودر‬
‫پیشرفت کرده است‪ .‬این معیار بر اساس نتایج حاصول شوده از پیگیوری و پیشورفت هور‬
‫هدف در طول زمان تعیین می شود‪.‬‬
‫در ماتریس اهداف‪ ،‬هر هدف در یک خانه از یک جدول قرار می گیرد که محور عموودی‬
‫آن به معیار اهمیت و محور افقی به معیار عملکرد اختصاص داده شده است ‪.‬با توجوه بوه‬
‫رتبه بندی اهداف در هر خانه‪ ،‬می توانید اولویت های استراتژیک را برای سوازمان تعیوین‬
‫کنید و تصمیمات گرفته شده را برای بهبود عملکرد سازمان اجرا کنید‬
 ‫مثالی از استفاده از ماتریس اهداف در یک سناریو واقعی‪:‬‬
‫فرض کنید شما مدیر پروژه برای یک شرکت توسعه نرمافزار هستید و چندین هدف برای راهاندازی محصول‬
‫جدید دارید‪ .‬اهداف شما عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬افزایش جذب مشتریان تا ‪ ٪۲۵‬در چهارماه اول‬
‫‪ .2‬بهبود کیفیت محصول با کاهش تعداد باگ ها به ‪٪۵۰‬‬
‫‪ .3‬راهاندازی محصول در زمان مشخصشده‬
‫‪ .4‬افزایش درآمد تا ‪ ٪۲۰‬در سال اول‬
‫‪ .5‬افزایش رضایت مشتری به اندازه ‪٪1۰‬‬
 ‫برای استفاده از ماتریس اهداف‪ ،‬ابتدا بایدبرای استفاده از ماتریس اهداف در یک سناریو واقعی‪ ،‬بهتر است مراحل زیر را دنبال کنید‪:‬‬
‫‪ .1‬ارزیابی اهداف‪ :‬برای این کار‪ ،‬ابتدا هر هدف را بر اساس اهمیت آن برای استراتژی کلی شرکت‪ ،‬از ‪ 1‬تا ‪ ۵‬رتبه بندی کنید‪ .‬سپس‬
‫هر هدف را بر اساس عملکرد فعلی آن از ‪ 1‬تا ‪ ۵‬رتبه بندی کنید‪.‬‬
‫‪ .2‬رسم نمودار‪ :‬سپس هر هدف را در ماتریس اهداف به شکل یک نقطه رسم کنید ‪.‬محور عمودی ماتریس به معیار اهمیت و محور‬
‫افقی به معیار عملکرد اختصاص داده شده است‪ .‬به هر هدف بر اساس رتبه بندی هایی که در مرحله اول انجام دادید‪ ،‬یک نقطوه‬
‫در ماتریس اهداف تعلق می گیرد‪.‬‬
‫‪ .3‬تحلیل نتایج‪ :‬با توجه به نقاطی که در ماتریس اهداف رسم کرده اید‪ ،‬می توانید برای هر هدف بررسی کنید کوه آیوا عملکورد آن‬
‫هدف به اندازه کافی باال بوده و آیا اهمیت کافی برای استراتژی کلی شرکت دارد یا خیر‪.‬‬
‫‪ .4‬برنامه عمل‪ :‬براساس تحلیل شما از نتایج ماتریس اهداف‪ ،‬می توانید برنامه عملیاتی خود را برای بهبود عملکرد اهداف تعیین کنید‬
‫‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬برای هدف شماره ‪( 4‬افزایش درآمد)‪ ،‬میتوانید استراتژیهایی مانند افزایش تالش در تبلیغات‪ ،‬توسعه بازاریابی و‬
‫فعالیتهای فروش را برای رشد درآمد اجرا کنید ‪.‬همچنین‪ ،‬برای بهبود هدفهای ‪ 3‬و ‪ ،۵‬میتوانید راهکارهایی مانند حل مشکال‬
‫ت علت تأخیر در راهاندازی محصول و اجرای اقدامات برای بهبود رضایت مشتریها را پیشونهاد دهیود‪ .‬بوا اسوتفاده از مواتریس‬
‫اهداف‪ ،‬میتوان تالش خود را برای بهبود هدفهای مهم و اولویتی را که برای رسیدن به اهداف استراتژیک شرکت تعیین کورده‬
‫تمرکزکرد‬
 ‫روش رشد بهره وری مالمکوئیست‬
‫شاخص بهره وری مالم کوئیست‪ ،‬شاخص مبتنی بر شاخص های عددی است‪ ،‬که در چارچوب این شاخص‪،‬‬
‫تغییرات در بهره وری کل به دو بخش تغییرات در کارایی و تغییرات تکنولوژی‪ ،‬تجزیه و اندازه گیری می شود‪.‬‬
‫مقادیر موردنیاز شاخص مالمکوئیست با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها محاسبه شده است و با به کا‬
‫رگیری آن تغییرات در بهره وری کل به تفکیک تغییرات در کارایی و تغییرات تکنولوژی محاسبه میشود‪.‬‬
‫درواقع در شاخص مالمکوئیست فروض حداقل سازی هزینه یا حداکثر سازی درآمد وجود ندارد و تنها نیازمن‬
‫د مشاهدات مقداری داده ها و ستانده ها هستیم‪ .‬البته در شرایط وجود اطالعات قیمتی نیز میتوان از آنها دررو‬
‫ش مالم کوئیست استفاده نمود‪.‬‬
‫همچنین در محاسبه شاخص مالمکوئیست‪ ،‬به هیچ فرضی نیاز نیست‪ .‬شاخص مالم‪ -‬کوئیست‪ ،‬تفکیک بهره و‬
‫ری کل را به دو جز عمده آن یعنی تغییرات کارایی تکنولوژیکی و تغییرات کارایی فنی میسر میسازد(علی نژاده‬
‫‪.)۲۰14 ،‬‬
 ‫روش رشد بهره وری مالمکوئیست‬
‫مدل رشد بهرهوری شاخص مالمکوئیست یک روش غیر پارامتری برای اندازهگیری تغییرات بهرهوری در طول زمان است‪ .‬این مدل بور‬
‫اساس شاخص تولیدی مالمکوئیست )‪ (MPI‬است که با مقایسه فاصله بین مرز تولید فعلی و مرز تولید در دوره مرجع محاسبه میشود‬
‫‪. MPI‬از دو عامل تغییر کارایی و تغییر فناوری تشکیل شده است‪.‬‬
‫تغییر کارایی به تغییرات کارایی یک شرکت یا صنعت در استفاده از ورودیها برای تولید خروجیها در طول زمان اشاره دارد‪.‬‬
‫این عامل با محاسبه نسبت فاصله بین مرز تولید فعلی و مرز تولید در دوره مرجع به فاصله بین مرز تولید فعلوی و مورز تولیود در دوره‬
‫جاری محاسبه میشود‪ .‬تغییر کارایی تغییرات مرز بهترین شیوه عملکرد را در طول زمان نشان میدهد و بهبود یا تضعیف کوارایی یوک‬
‫شرکت یا صنعت در طول زمان را نشان میدهد‪.‬‬
‫تغییر فناوری به تغییرات فناوری در طول زمان اشاره دارد که میتواند بر مرز تولید تأثیر بگذارد‪ .‬این عامل با محاسبه نسبت فاصله بین‬
‫مرز تولید فعلی و مرز تولید در دوره مرجع به فاصله بین مرز تولید در دوره مرجع و مرز تولید در دوره جاری محاسبه میشود‪ .‬تغییور‬
‫فناوری تغییرات مرز فناوری را در طول زمان نشان میدهد و بهبود یا کاهش فناوری که بر مرز تولید تأثیر میگذارد را نشان میدهد‪.‬‬
 ‫مرز کارایی دوره اول و دوم‬

‫مرز کارایی اول مالمکوئیست مرزی است که حداکثر کارایی قابل دستیابی توسط یک شرکت یا صنعت را نشان میدهد‪ ،‬با‬
‫توجه به ورودی و خروجیهای فعلی آن‪ .‬این مرز با مقایسه عملکرد شرکت یا صنعت با عملکرد مؤثرترین شرکت یا صنعت‬
‫در همان دوره محاسبه میشود و مرز بهترین شیوه عملکرد صنعت را نمایش میدهد‪.‬‬
‫مرز کارایی دوم مالمکوئیست مرزی است که حداکثر کارایی قابل دستیابی توسط یک شرکت یا صنعت را نشان میدهد‪ ،‬با‬
‫توجه به ورودی و خروجیهای فعلی آن و همچنین بهترین فناوری موجود‪ .‬این مرز با مقایسه عملکرد شرکت یا صنعت با‬
‫عملکرد مؤثرترین شرکت یا صنعت در دوره دیگر متفاوت محاسبه میشود و مرز فناوری صنعت را نشان میدهد‪.‬‬
‫مرز کارایی دوره ‪S‬‬
‫خروجی‬ ‫به طور خالصه‪ ،‬مرز کارایی اول مالمکوئیست مرز‬
‫بهترین شیوه عملکرد صنعت و مرز کوارایی دوم‪،‬‬
‫‪DMU‬‬ ‫مرز کارایی دوره ‪t‬‬ ‫مرز فناوری صنعت را نشان میدهد‪ .‬هر دو مرز در‬
‫اندازهگیری و تحلیل تغییرات بهرهوری یک شرکت‬
‫یا صنعت در طول زمان مهوم هسوتند و میتواننود‬
‫بینشهای ارزشمندی در مورد عواملی که بهرهوری‬
‫‪DMU‬‬ ‫و کارایی صونعت را تحوت توأثیر قورار میدهنود‪،‬‬
‫ارائه دهند‬
‫ورودی‬
 ‫استراتژی‬
‫بهبود پیوسته‬ ‫سیستم‬
‫بهبود بهره وری جامع‬
‫سیکل تکرار‬
‫نگهداری‬
‫‪PDCA‬پذیر‬
‫جامع‬
‫کاربرد مجموعه ای از ابزار و تکنیک های علمی برای بهبود‬
‫بهره وری به طور موثر و پیوسته‬
‫‪5S‬‬ ‫‪JIT‬‬ ‫تکنیک های ده گانه بهره وری‬

‫بهبود بهره ور‬

‫جامع‬ ‫‪ 7‬تکنیک جز تکنیک های بهره وری پایه‬
‫تکنیک های جز تکنیک های بهره وری پیشرفته‬
‫کنترل کیفیت‬
‫کنترل کیفیت‬
‫جامع‬

‫‪Seiri‬ساماندهی‬
‫‪Seiso‬پاکیزه سازی‬
‫گروه های‬
‫مشکل یابی‬ ‫‪PDCA‬‬ ‫‪Seiton‬نظم و ترتیب‬
‫کنترل کیفی‬
‫سیستم‬ ‫‪Plan ،Do ،Check‬‬ ‫‪Sekitsu‬استانداردسازی‬
‫‪Shitsuke‬انضباط‬
‫پیشنهادات‬ ‫‪Act‬و‬
 ‫کیفیت‬
‫میزان و درجه ای از برآورده شدن الزامات و خواسته ها‪.‬‬
‫هزینه کیفیت‪ :‬هدف اصلی این سیستم شناسایی‪ ،‬کاهش و حذف هزینه های ناشی از عدم کیفیت در مراحل م‬
‫ختلف زنجیره‬
‫تولید یک محصول ( خدمت)می باشد‪.‬‬
‫هزینه های الزم برای بهبود کیفیت و دست یابی به کیفیت‪:‬‬
‫❖ هزینه های پیشگیری ‪ :Prevention‬هزینه هایی هستند که جهت اجرای اقدامات و به کارگیری برنامه هایی‬
‫جهت جلوگیری از به وجود آمدن عدم انطباق‪ ،‬صرف می کنیم‪ .‬در مورد هزینه های پیشگیری می توان گفت‬
‫که ما از طریق آن ها از بروز خطا‬
‫جلوگیری می کنیم‪.‬‬
‫❖ هزینه های ارزیابی ‪ :Appraisal‬این هزینه ها صرف انجام اقداماتی برای حصول الزامات کیفی اعم از تصد‬
‫یق و کنترل کیفیت در کلیه مراحل طراحی‪ ،‬خرید‪ ،‬تولید‪ ،‬حمل و توزیع و خدمات پس از فروش می گردد‬
 ‫کیفیت‬

‫❖ هزینه های شکست ‪:Failure‬‬

‫شکست داخلی (درون سازمانی) ‪ :‬هزینه هایی که قبل از تحویل کاال به مشتری به منظور تامین خواسته های‬ ‫–‬
‫ش صورت می گیرند را در رده هزینه های شکست داخلی قرار می دهیم‪Internal failure .‬‬

‫شکست خارجی (برون سازمانی) ‪External failure:‬هزینه هایی که پس از تحویل کاال و خدمات به م‬ ‫–‬
‫شتری به علت عدم انطباق یا معیوب بودن حاصل می گردند را هزینه های ناشی از شکست خارجی می گویند‬
 ‫توسعه بهره وری پیشرفته‬
‫در یک کارخانه پس از عبور از مرز بهره وری پایه و رسیدن به مرحله پیشرفته بسته به وضعیت و شرایط حاکم در آن کارخانه‬
‫یکی از این موارد را انتخاب کرد‬
‫اگر وضعیت کیفیت بحرانی است کنترل کیفیت فراگیر ‪TQC‬‬
‫کنترل کیفیت یعنی توسعه طراحی تولید و ارائه خدمات به محصوالت با کیفیت اقتصادی و قابل بهره برداری که‬
‫رضایت مصرف کننده را جل کند‬
‫در کنترل کیفیت در مواردی که در ادامه می آید‪ ،‬بسیار حائز اهمیت است‪:‬‬
‫‪ -‬کیفیت محصوالت باید پاسخگوی الزامات و مصرفکنندگان باشد؛‬
‫‪ -‬به جای محصول گرایی باید بازارگرا بود و نیازهای مصرف کنندگان را محور قرار داد؛‬
‫‪ -‬کیفیت نباید تنها منحصر به کیفیت محصول را باید کیفیت به صورت عام و کلی در تمام اجزای سازمان مورد‬
‫نظر قرار گیرد؛‬
‫‪ -‬کیفیت باید در قیمت محصول تجلی پیدا کند تا نیاز مشتریان فراهم گردد‬
 ‫مدیریت کیفیت فراگیر‬
‫مدیریت کیفیت فراگیر ‪Total quality management‬یک رویکرد مدیریتی برای بهبود مستمر محصول و‬
‫خدمت با مشارکت تمامی کارکنان و سازمان است‪ .‬براساس این تعریف میتوان گفت این رویکرد بر سه اصل‬
‫مشتری محوری‪ ،‬بهبود مستمر و مشارکت تشکیل شده است‪.‬‬
‫مدیریت کیفیت فراگیر یعنی اقدامی هوشمندانه‪ ،‬تدریجی و مستمر که تاثیر همافزایی در جهت تامین اهدا‬
‫ف سازمان دارد و در نهایت به رضایت مشتری‪ ،‬افزایش کارایی و ارتقای رقابت در بازار ختم میشود‪.‬‬
‫ادوارد دمینگ‬
‫مدیریت کیفیت فراگیر ‪TQM‬‬
‫مدیریت ‪ :‬فن‪ ،‬هنر‪ ،‬و روش اداره کردن‪ ،‬کنترل کردن‪ ،‬هدایت کردن و … میباشد‪.‬‬
‫کیفیت ‪ :‬درجه تطابق کاالی تولید شده یا خدمات ارائه شده با نیاز مشتری را بیان میکند‪.‬‬
‫جامع(فراگیر) ‪ :‬نشان دهنده کامل بودن وهمه گیر بودن آن است‪.‬‬
‫کیفیت فراگیر ‪:‬تحقق کیفیت با هزینه کمتر‬
 ‫مدیریت کیفیت فراگیر‬

‫‪TQM‬یک فلسفه و پارادیم است که شامل سه فعالیت اولیه می باشد‪:‬‬

‫❖ برنامه ریزی ‪ :hoshin‬هوشین کانری‪ ،‬عبارت است از فرایند گامبهگام برنامهریزی‪ ،‬اجرا و بازبینی تغییرات مورد‬
‫نظر مدیریت‪ .‬هوشین کانری‪ ،‬روشی سیستماتیک برای مدیریت تغییر در فرایندهای اصلی سازمان به شمار میرود‪.‬‬
‫کنترل آماری فرایند ‪ :SPC‬کنترل فرایند آماری یا ‪SPC‬مخفف عبارت ‪Statistical Process Control‬‬

‫است‪ .‬این روش استاندارد صنعتی را بهعنوان یک روش آماری کنترل کیفیت تعریف کردند تا دادهها را از اندازهگیری‬
‫پارامترهای مربوط به محصول و فرایند‪ ،‬جمعآوری و تجزیهوتحلیل کند‪.‬ابزارها و رویههای ‪SPC‬میتوانند به شما در‬
‫نظارت بر رفتار فرایند‪ ،‬کشف ایراد در سیستمهای داخلی و یافتن راهحل برای مشکالت تولید کمک کنند‪.‬‬
‫❖ توسعه فعالیت های کیفیت ‪QFD‬‬
‫توسعه بهره وری پیشرفته‬

‫اگر وضعیت ماشین آالت و تجهیزات بحرانی است ‪TPM‬‬

‫‪Total Productive Maintenance‬‬
‫منظور از کلمه ‪ Total‬در ‪Total Productive Maintenance‬‬
‫در واقع به سه مفهموم اشاره میکند‪:‬‬
‫•اول منظور اثر بخشی فراگیر است که به توسعه و بهبود راندمان ا‬
‫اقتصادی در تمام ابعاد سازمان و واحدها منجر میشود‪.‬‬
‫•دوم پیشگیری فراگیر است که به جلوگیری از خرابی‪ ،‬حوادث‪،‬‬
‫ایجاد ضایعات و تبعات حاصل از آنها توجه میکند‪.‬‬
‫•سوم همکاری و اشتراک مساعی است که به درگیر بودن و تاثیر‬
‫همه افراد سازمان داللت دارد‪.‬‬
 ‫اگر وضعیت جریان تولید و زمان تحویل بحرانی است ‪JIT‬‬
‫سیستم تولید بهنگام یک استراتژی مدیریتی است که سفارشات مواد خوام توامین‬
‫کنندگان را مستقیماً با برنامههای تولید همسو میکند‪ .‬شرکتها از این استراتژی‬
‫کنترل موجودی برای افزایش بهرهوری و کاهش ضایعات با دریافت کواال فقوط در‬
‫صورت نیاز تولیداستفاده میکنند‪ .‬این روش تولید کنندگان را ملزم به پیشبینی‬
‫دقیق تقاضا میکند و هزینه های مرتبط با انبار را کاهش می دهد‪.‬‬
‫‪ JIT‬در این سیستم هیچ موجودی مواد اولیه خریداری و هیچ محصولی ساخته‬
‫نمی شود مگر هنگامی که ضرورت ایجاب کند‪ .‬این سیستم اساسا بر کاهش هزینوه‬
‫ها از طریق حذف موجودی های انبار تمرکز دارد‪.‬‬
‫‪ .1‬رفع عیوب و ضایعات‬
‫‪ .۲‬متعادل کردن جریان و برنامه ریزی خروجی‬
‫‪ .3‬نیروی کار چند ماهه برای انجام عملیات خاص‬
‫‪ .4‬تعمیر و نگهداری تجهیزات و ماشین آالت برای عملیات بی عی و نقص‬
‫‪ .۵‬ساخت سلولی یعنی ساخت در اندازه های کوچک‪.‬‬
‫• ‪ QFD‬فراهم کننده فرصتی برای مطمون شدن از ایون‬
‫که شما دارای یک محصول خوب هستید ‪ ،‬قبل از اینکوه‬
‫‪ QFD‬و‬
‫شما تالشی برای طراحی یا ساخت و تولید آن داشوته بوا‬ ‫ارتباط گسترده آن با‬
‫شید‪.‬‬
‫• ‪QFD‬در موورد برناموه ریوزی و پیشوگیری از بوروز‬ ‫طراحی فرآیند‬
‫مشکل و مسوله است و نه حل مسوله‬

‫‪ QFD‬یک فلسفه برای تضمین کیفیت و مجموعه ای از • ‪ QFD‬فراهم کننده یک رویکرد سیستماتیک به تعیین‬
‫برنامه ریزی و ابزار ارتباطی است که به خواسته ی مشتری اینکه چه الزاماتی؟ چرا؟ در چه زمانی؟ برای چه کسانی؟‬
‫دقت می کند و این خواسته ها را با طراحی‪ ،‬ساخت و بازار دارای چه اولویتی؟ هستند ‪ ،‬می باشد‬
‫یابی محصول‪ ،‬هماهنگ می نماید‪.‬‬
‫‪ ،QFD‬تعیین کننده ارتباط میان چگونگی های ‪ HOWS‬از طریق ‪ QFD‬به دنبال تبیین دالیل نارضایتی مشتری و‬
‫کمک به تحلیل کیفیت محصول بوسیله مدیریت ارشد در‬
‫شرکت و محصول با خواسته‪/‬نیازها‪/‬انتظارات‪WHATS‬‬
‫مورد اثرات طراحی جدید ‪ ،‬عقاید و مسائل مورد نظر بوا‬
‫مشتری به صورتی کامال سیستماتیک می باشد‪.‬‬
‫کمک شبیه سازی می باشیم‪ .‬طیف زمانی این فعالیت مهم‬
‫است‪ .‬زیرا این فعالیت یک عمل بلند مدت بوده که نتایج‬
‫آنرا باید در بلند مدت انتظار داشت که دارای یک تاثیر‬
‫همه جانبه در تمامی اجزای یک سازمان است‪.‬‬
 ‫بهبود کیفیت از طریق فناوری جدید‬
‫انواع فناوری برای بهبود کیفیت و پیشگیری از مسایل کیفی‬

‫کنترل فرایند رایانه ای‬

‫سیستم بازرسی خودکار‬ ‫فناوری تولید و ساخت به کمک‬
‫فرایند به صورت مستقیم به وسیله‬ ‫رایانه‬
‫رایانه مشاهده و کنترل‬ ‫کارایی و کیفیت عملیات افزایش‬
‫می باد‪ .‬برای انجام کارهای‬
‫تکراری که احتمال اشتباه وجود‬
‫دارد بکار می رورد‬

‫فناورز اطالعاتی پیشرفته‬ ‫تکنیک کنترل و مشاهده فرایند‬

‫تعدیل و تطبیق فرآیند توسط اپراتورها‬

 ‫استفاده از فناوریهای مختلف میتواند به بهبود کیفیت و پیشگیری از مسایل کیفی کمک کند ‪:‬‬
‫‪ .1‬نرمافزارهای مدیریت کیفیت‪ :‬نرمافزارهای مدیریت کیفیت‪ ،‬برای مانیتورینگ و بهبود فرآیندهای کیفیت و کنتورل‬
‫کیفیت محصوالت و خدمات استفاده میشوند‪ .‬این نرمافزارها میتوانند به افزایش کیفیت محصوالت و خدمات کمک‬
‫کنند و از نواقص و مشکالت کیفیتی جلوگیری کنند‪.‬‬
‫‪ .۲‬سیستمهای خودکارسازی‪ :‬به عنوان مثال‪ ،‬استفاده از رباتهای خودکار در خطوط تولید‪ ،‬میتواند به کاهش خطوا‬
‫و افزایش دقت درفرآیندهای تولید منجر شود‪.‬‬
‫‪ .3‬سیستمهای هوش مصنوعی و تحلیل دادهها‪ :‬با استفاده از این سیستمها‪ ،‬میتوان از الگوهای تکراری و نواقص در‬
‫فرآیندهای تولید پیشبینی کرد و بهبود آنها را انجام داد‪ .‬همچنین‪ ،‬با تحلیل دادههای مربوط به محصوالت و خدمات‪،‬‬
‫میتوان مشکالت کیفیتی را پیش بینی کرد و از آنها جلوگیری کرد‪.‬‬
‫‪ .4‬سیستمهای اتوماسیون فرآیندهای کیفیت‪ :‬سیستمهای اتوماسیون فرآیندهای کیفیت‪ ،‬میتوانند به بهبود کیفیت‬
‫محصوالت و خدمات و پیشگیری از مسایل کیفی کمک کنند‪.‬‬
‫‪ .۵‬سیستمهای تراسابلیتی‪ :‬با استفاده از این سیستمها‪ ،‬میتوان محصوالت را بهصورت دقیق پیگیری کرد و در صورت‬
‫وجود مشکالت کیفیتی‪ ،‬سریعاً عملیات بازخوانی و بازبینی را انجام داد‪ .‬سیستمهای تراسابلیتی‪ ،‬یوک روش اسوتاندارد‬
‫برای ردیابی و پیگیری محصوالت از مراحل مختلف تولید و توزیع آنها است‪ .‬این سیستمها به کمک روشهای‬
‫مختلفی از جمله بارکد‪QR code ،RFID ،‬و یا ‪ ،NFC‬میتوانند اطالعات مربوط به محصوالت و خدمات را به‬
‫صورت خودکار ثبت و پیگیریکنند‪.‬‬
‫‪ .۶‬فناوری بالکچین‪ :‬با استفاده از این فناوری‪ ،‬میتوان محصوالت و خدمات را تعقی و تحقیق کرد و در صوورت‬
‫وجود مشکالت کیفیتی‪ ،‬سریعاً عملیات بازخوانی وبازبینی را انجام داد‪ .‬همچنین‪ ،‬با استفاده از بالکچوین‪ ،‬میتووان از‬
‫تقل در فرآیندهای تولید جلوگیری کرد و کیفیت محصوالت را بهبود داد‪.‬‬
 ‫تاثیر فناوری در کیفیت زنجیره تامین‬
‫شبکه ای از فعالیت های اتوماسیون و خودکار که عملیات تهیه تولید و پخش یک یا تعدادی از محصوالت را بر عهده دارد‬

‫«مدیریت زنجیره تأمین در بر گیرنده تمامی مجموعه فعالیتهای نظام مند درونی و بیرونی یک شرکت است که‬
‫به صورت مدون و با دیدی کل نگر تمامی فرایندهای کس وکار درون زنجیره تأمین را سازمان دهی و هدایت‬
‫کرده و هدف آن بهینهسازی آن فرایندها با حداقل هزینهها و حد اکثر کارایی میباشد‪( ».‬کرد و جمشیدی‪:139۵ ،‬‬
‫‪.)۲7‬‬

‫موفقیت این مدیریت وابسته به فناوری و کیفیتی است که در سیستم زنجیره تامین استفاده می شود‬
 ‫تاثیر فناوری در کیفیت زنجیره تامین‬
‫❖ بهبود دقت و شفافیت‪ :‬استفاده از فناوری مانند سیستمهای مدیریت اطالعات‪ ،‬بارکد خوان‪ ،‬ردیوابی فرآینودها و‬
‫سایر فناوریهای مشابه‪ ،‬میتواند به دقت و شفافیت در زنجیره تامین کمک کند‪ .‬با این کار‪ ،‬اطالعات در مورد‬
‫مبادالت مالی‪ ،‬سطح موجودی‪ ،‬وضعیت سفارش‪ ،‬تحویل و … دقیق و در دسترس قرار خواهند گرفت‪.‬‬
‫❖ کاهش هزینهها و زماندههای موجودی‪ :‬استفاده از فناوری مانند سیستمهای پیشرفته پیشبینی تقاضا‪ ،‬سیسوتمها‬
‫ی هوشمند تحویل کاال و سیستمهای مدیریت موجودی‪ ،‬میتواند به کاهش هزینهها و زمان مناسبی برای تحویل‬
‫کاال کمک کند‪ .‬با این کار‪ ،‬تعداد موجودیهای ناکافی و همچنین موجودیهای بیش از حد کاهش مییابد و هوم‬
‫چنین هزینههای انبارداری کاهش مییابد‪.‬‬
‫❖ افزایش تعامل و همکاری‪ :‬فناوری مانند سیستمهای مدیریت روابط با مشتریان و تامینکنندگان‪ ،‬میتواند به‬
‫تعامل و همکاری بین اعضای زنجیره تامین کمک کند‪ .‬با این کار‪ ،‬اطالعات در مورد سفارشات‪ ،‬تحویل کاال‪ ،‬موجود‬
‫ی و …برای تمامی اعضای زنجیره تامین به صورت شفاف و در دسترس قرار میگیرد که این امر باعث افزایش‬
‫همکاری و ارتباط موثر بین آنها میشود‪.‬‬
 ‫تاثیر فناوری در کیفیت زنجیره تامین‬
‫❖ بهبود کیفیت محصوالت‪ :‬فناوری مانند سیستمهای کنترل کیفیت‪ ،‬میتواند به بهبود کیفیت محصوالت کمک کند‪.‬‬
‫با استفاده از این سیستمها‪ ،‬میتوان به طور دقیق و در زمان مناس کیفیت محصوالت را بررسی کرد و در صوور‬
‫ت وجود نواقص‪ ،‬آنرا برطرف کرد‪ .‬همچنین‪ ،‬با استفاده از فناوری مانند سنسورها و دستگاههای اندازهگیری‪ ،‬موی‬
‫توان به طور دقیق فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت را پایش کرد و بهبود کیفیت محصوالت را تضمین کرد‪.‬‬
‫❖ کاهش خطرات‪ :‬فناوری مانند سیستمهای ردیابی و پیشبینی ریسک‪ ،‬میتواند به کاهش خطرات در زنجیره تامین‬
‫استفاده از این سیستمها‪ ،‬میتوان به طور دقیق و در زمان مناس خطراتی مانند تأخیر در تحو‬ ‫کمک کند‪ .‬با‬
‫یل کاال‪ ،‬نواقص محصوالت‪ ،‬اختالل در فرآیندهای تولید و … را شناسایی داد و اقدامات الزم برای کاهش آنهوا را‬
‫به صورت سریع و درست انجام داد‪.‬‬
‫با استفاده از فناوری‪ ،‬میتوان اطالعات را به صورت دقیق و شفاف در دسترس قرار داد‪ ،‬هزینهها و زمانده هـای‬
‫موجودی را کاهش داد‪ ،‬همکاری و تعامل بین اعضای زنجیره تامین را افزایش داد‪ ،‬کیفیت محصوالت را بهبـود‬
‫بخشید و خطرات را کاهش داد‪ .‬بنابراین‪ ،‬برای بهبود کیفیت زنجیره تامین‪ ،‬استفاده از فناوری و ایجاد فضایی‬
‫برای بهرهگیری بهینه از آن‪ ،‬بسیار حیاتی است‬
 ‫مدیریت بهره وری فراگیر به مجموعه اقداماتی اطالق میشود که هدف آن بهبود عملکرد سازمان با استفاده‬
‫مدیریت‬ ‫از بهینهسازی میزان استفاده از منابع مختلف است‪ .‬این منابع شامل انسانی‪ ،‬مالی و فیزیکی هستند‪.‬‬

‫فناوری پیشرفته‪:‬‬
‫بهره وری‬ ‫استفاده از فناوریهای جدید و پیشرفته‪ ،‬میتواند به بهبود بهره وری و کواهش هودررفت‬
‫منابع در سازمان کمک کند‪ .‬مثال‪ ،‬استفاده از نرمافزارهای مدیریت پروژه و ‪ ، CRM‬بهبود‬
‫فراگیر‬ ‫فرآیندهای کاری و بهینهسازی فرآیندهای تولید و توزیع محصوالت میتواند به کواهش ه‬
‫زینهها و افزایش بهره وری کمک کند‪.‬‬

‫مدیریت منابع انسانی‪:‬‬

‫مدیریت منابع انسانی به معنای بهینهسازی استفاده از توانمندیهای کارکنان و ارتقا سطح‬
‫علمی و فنی آنها است‪ .‬این امر میتواند باعث افزایش کیفیت و کمیت کارکنان‪ ،‬افزایش‬
‫تولید و بهبود بهره وری شود‪ .‬همچنین‪ ،‬کارکنان به طور مداوم آموزش دیده و شرکت در‬
‫دورههای آموزشی و کارگاههای آموزشی مرتبط با شغل خود را دنبال کنند‪.‬‬
‫مدیریت‬ ‫بهینهسازی فرآیندهای کاری‪:‬‬

‫بهینهسازی فرآیندهای کاری به معنای بهبود یا حذف فرآیندهای غیرضروری‬

‫بهره وری‬ ‫و افزایش کیفیت و سرعت انجام فرآیندهای مهم است ‪.‬بهبود فرآیندهای کار‬
‫ی باعث کاهش هدر رفت منابع‪ ،‬افزایش سرعت و دقت در انجام کارها و به‬
‫فراگیر‬ ‫بود عملکرد کلی سازمان میشود‬

‫استفاده بهینه از منابع فیزیکی‪:‬‬

‫بهینهسازی استفاده از منابع فیزیکی‪ ،‬مانند تجهیزات و تاسیسات‪،‬‬

‫استفاده از تجهیزات جدید و پیشرفته‪ ،‬انجام تعمیرات و نگهداری منظم‪،‬‬
‫بهینهسازی فرآیندهای تولید و توزیع و کنترل هزینههای انرژی میتواند‬
‫به بهره وری کمک کند‪.‬‬
‫مدیریت‬ ‫تشویق به نوآوری و ایدهپردازی‪:‬‬
‫تشویق کارکنان به نوآوری و ایدهپردازی‪ ،‬باعث ایجاد فضایی خالق و پویا در سازمان‬
‫بهره وری‬ ‫میشود که میتواند به بهبود بهره وری کمک کند‪ .‬به این منظور‪ ،‬میتوانید برای کارکنان‬
‫ارائه جوایز و پاداشهایی در نظر بگیرید که به ایدههای جدید و نوآورانه آنها ارتباط دار‬
‫د‪ .‬همچنین‪ ،‬باید فضایی را برای صحبت در مورد ایدهها و پیشنهادهای کارکنان فراهم‬
‫فراگیر‬ ‫کنید و آنها را تشویق کنید تا در فرآیند تصمیمگیری شرکت کنند‪.‬‬

‫توسعه روابط با مشتریان و تامینکنندگان‪:‬‬

‫با برقراری ارتباط خوب با مشتریان و تامینکنندگان‪ ،‬میتوان بهبود فرآیندهای تولید و‬
‫توزیع محصوالت را داشت و هزینههای اضافی را کاهش داد‪ .‬شناخت نیازهای مشتریان‬
‫و تامینکنندگان‪ ،‬میتوان راهکارهایی برای بهبود کیفیت محصوالت و خدمات ارائه شده‬
‫ارائه داد و باعث افزایش رضایت مشتریان و تامینکنندگان شد‪.‬‬
 ‫فناوری و ‪TQM‬‬
‫فناوری ‪ TQM‬را تکمیل می کند‬
‫مک ادام و هندرسون بیان می کنند که فناوری یکی از چهار عمل موثر بر توسعه ‪ TQM‬در سازمان هاست‪.‬‬
‫الدراب‪ :‬کیفیت و بهره وری با یکدیگر در ارتباط هستند‪ .‬افزایش کیفیت منجر به افزایش بهره وری در بلند مدت‬
‫می شود‪.‬‬
‫مشتری‬

‫تکنولوژی‬ ‫نوآوری‬

‫کارکنان‬ ‫عرضه کنندگان‬

‫کیفیت‬ ‫بهره وری‬

‫مدیریت‬
‫"مدیریت بهره وری کیفیت و فناوری باعث رشد سود سهم بازار رضایت‬
‫مشتری می شود و در نهایت موجب بقای هر سازمان است"‬