‫‪1‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس اول (کسب و کار و کارآفرین)‬ ‫فصل اول (اصول انتخاب در کسب و کار)‬

‫هزینه تولید ‪ -‬درآمد ‪ -‬سود‬

‫✓ هزینه تولید ← پولی که برای تولید صرف میکنند (اجاره ‪ -‬مزد ‪ -‬مواد اولیه ‪ -‬سرمایه فیزیکی)‬
‫✓ درآمد ← پولی که با فروش محصوالت خود به دست میآورند‬

‫کل محصول × قیمت = درآمد‬ ‫درآمد بیشتر از هزینه = سود‬

‫درآمد ‪ -‬هزینهها = سود (یا زیان)‬ ‫هزینه بیشتر از درآمد = ضرر‬

‫مسائل‬

‫‪ -1‬با توجه به اطالعات ارائه شده در جدول زیر‪ ،‬عملکرد اقتصادی سالیانه یک بنگاه اقتصادی با ‪ 12‬نفر کارمند‪،‬‬
‫و تولید سالیانه ‪ 400‬دستگاه هر یک به ارزش ‪ 900/000‬ریال کدام است؟ (سراسری ‪ 99-98‬خارج از کشور)‬
‫‪ 10/000/000‬ریال‬ ‫اجاره ماهیانه معادل کارگاه تولیدی‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 700/000‬ریال‬ ‫حقوق متوسط ماهیانه هر فرد کارمند تولیدی و اداری‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 178/000/000‬ریال‬ ‫خرید مواد اولیه مورد نیاز سالیانه به ارزش‬ ‫‪3‬‬
‫معادل ‪ %25‬حقوق سالیانه کارمندان‬ ‫هزینه استهالک سالیانه ماشینهای تولیدی به ارزش‬ ‫‪4‬‬
‫‪ - 43/200/000 )2‬سود‬ ‫‪ - 42/200/000 )1‬زیان‬
‫‪ - 63/000/000 )4‬سود‬ ‫‪ - 64/000/000 )3‬زیان‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪2‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -2‬با توجه به اطالعات ارائه شده در جدول زیر ‪ ،‬نتیجه عملکرد سالیانه یک بنگاه اقتصادی با ‪ 10‬نفر کارمند و‬
‫تولید سالیانه ‪ 2800‬دستگاه و هر دستگاه ‪ 75000‬ریال کدام است ؟‬
‫‪ 7/000/000‬ریال‬ ‫اجاره ماهیانه کارگاه تولیدی‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 500/000‬ریال‬ ‫حقوق متوسط ماهیانه هر فرد کارمند تولیدی‬ ‫‪2‬‬
‫‪5/000/000‬ریال‬ ‫خرید مواد اولیه مورد نیاز به ارزش هر ماه‬ ‫‪3‬‬
‫معادل ‪ %20‬حقوق سالیانه کارمندان‬ ‫سایر هزینه ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 6 )1‬میلیون ریال سود‬

‫‪ 12 )2‬میلیون ریال سود‬
‫‪ 6 )3‬میلیون ریال ضرر ‪.‬‬
‫‪ 12 )4‬میلیون ریال ضرر‬

‫‪ -3‬با توجه به اطالعات ارائه شده در جدول زیر‪،‬؛ عملکرد اقتصادی سالیانه یک بنگاه اقتصادی با ‪ 15‬نفر‬
‫کارمند‪ ،‬و تولید سالیانه ‪ 2200‬دستگاه هر یک به ارزش ‪ 1/200/000‬ریال کدام است؟‬
‫(سراسری ‪)99-98-94‬‬

‫‪ 12/000/000‬ریال‬ ‫اجاره ماهیانه کارگاه تولیدی‬ ‫‪1‬‬

‫‪ 850/000‬ریال‬ ‫حقوق متوسط ماهیانه هر فرد کارمند تولیدی و اداری‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 185/000/000‬ریال‬ ‫خرید مواد اولیه مورد نیاز سالیانه به ارزش‬ ‫‪3‬‬
‫معادل ‪ %30‬حقوق سالیانه کارمندان‬ ‫هزینه استهالک سالیانه ماشینهای تولیدی به ارزش‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 2/211/100/000 )2‬ریال سود حسابداری‬ ‫‪ 2/112/110/000 )1‬ریال ضرر و زیان‬
‫‪ 2/112/100/000 )4‬ریال سود حسابداری‬ ‫‪ 2/121/110/000 )3‬ریال ضرر و زیان‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬با توجه به اطالعات ارائه شده در جدول زیر ‪ ،‬به سواالت زیر پاسخ دهید ‪:‬‬
‫الف) هزینه های ساالنه این کارگاه چند ریال است ؟‬
‫الف) عملکرد ساالنه این بنگاه چند ریال است ؟‬
‫هر دستگاه ‪ 9000‬ریال‬ ‫تولید سالیانه ‪ 40/000‬دستگاه‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 1/000/000‬ریال‬ ‫حقوق متوسط ماهیانه هر فرد کارمند تولیدی‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 8‬نفر‬ ‫تعداد کارمندان‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 10/000/000‬تومان‬ ‫خرید مواد اولیه ساالنه مورد نیاز‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 9/000/000‬ریال‬ ‫اجاره ماهانه کارگاه‬ ‫‪5‬‬
‫معادل ‪ %75‬اجاره ماهانه کارگاه‬ ‫هزینه استهالک ماهانه دستگاهها‬ ‫‪6‬‬
‫‪ )1‬الف)‪ 295‬میلیون ریال ب)‪ 65‬میلیون ریال سود‬
‫‪ )2‬الف)‪ 295‬میلیون ریال ب) ‪ 65‬میلیون ریال ضرر‬
‫‪ )3‬الف)‪ 385‬میلیون ریال ب) ‪ 25‬میلیون ریال سود‬
‫‪ )4‬الف)‪ 385‬میلیون ریال ب) ‪ 25‬میلیون ریال ضرر ‪.‬‬

‫‪-5‬با توجه به اطالعات مربوط به یک کارگاه تولیدی ‪ ،‬نتیجه عملکرد این کارگاه در طی یک سال گذشته چگونه‬
‫بوده است ؟‬
‫الف) اجاره کارگاه ‪ 100‬میلیون ریال در سال‬
‫ب) خرید ماشین آالت ‪ %50‬اجاره کارگاه‬
‫ج) هزینه خرید های شخصی ساالنه صاحب کارگاه ‪ 30‬میلیون ریال‬
‫د) خرید ماده اولیه سه برابر اجاره کارگاه‬
‫هـ) درآمد حاصل از فروش محصوالت ده برابر خرید خرید ماشین آالت‬
‫و) پرداخت حقوق ساالنه دو برابر هزینه خرید های شخصی ساالنه صاحب کارگاه‬
‫‪ 10 )2‬میلیون ریال ضرر‪.‬‬ ‫‪ 10 )1‬میلیون ریال سود‬
‫‪ 40 )4‬میلیون ریال سود‬ ‫‪ 40 )3‬میلیون ریال ضرر‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪-6‬با توجه به اطالعات مربوط به یک کارگاه تولیدی ‪ ،‬نتیجه عملکرد این کارگاه در طی یک سال گذشته چگونه‬
‫(سراسری ‪ -1402‬نوبت اول)‬ ‫بوده است ؟‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬
‫الف) اجاره کارگاه ‪ 30‬میلیون ریال در سال‬
‫ب)خرید ماشین آالت ده برابر اجاره کارگاه‬
‫ج) خرید ماشین فرزند مدیر کارخانه ‪ 20‬میلیون ریال‬
‫د) خرید ماده اولیه دو برابر اجاره کارگاه‬
‫هـ) درآمد حاصل از فروش محصوالت ده برابر خرید مواد اولیه‬
‫و) پرداخت حقوق ‪ 150‬میلیون ریال در سال‬
‫‪ 80 )2‬میلیون ریال سود‬ ‫‪ 60 )1‬میلیون ریال سود‬
‫‪ 80 )4‬میلیون ریال ضرر‬ ‫‪ 60 )3‬میلیون ریال ضرر‬

‫‪ -7‬یک واحد تولید کفش با ‪ 10‬نیروی کار ‪ ،‬به شرح زیر فعالیت میکن ‪ .‬با توجه به درآمد و هزینه های آن سود‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫واقعی این واحد تولیدی چقدر است ؟ (کنکور سراسری ‪) 1402‬‬
‫الف) خرید مواد اولیه در هر ماه یک هشتم سرمایه فیزیکی‬
‫ب)دستمزد ماهیانه هر کارگر ‪ 4‬میلیون تومان‬
‫ج) هزینه آب ‪ ،‬گاز و اجاره ماهانه معادل ‪ %25‬حقوق کارگران در طول سال‬
‫د) سرمایه فیزیکی (تجهیزات تولیدی )معادل ‪ 800‬میلیون تومان‬
‫هـ ) ماهانه ‪ 1500‬جفت کفش و با قیمت ‪ 600‬هزار تومان فروخته میشود‬
‫و)هزینه فرصت (هزینه پنهان)کارفرما برای شاغل شدن در یک شرکت مهندسی ‪ ،‬ماهانه ‪ 20‬میلیون تومان‬
‫است‬

‫‪6/640/000/000 )1‬‬
‫‪7/120/000/000 )2‬‬
‫‪6/880/000/000 )3‬‬
‫‪6/400/000/000 )4‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس دوم (انتخاب نوع کسب و کار)‬ ‫فصل اول (اصول انتخاب در کسب و کار)‬

‫فرمول های محاسباتی در مورد سهام و سهامدار‬

‫میزان سرمایه سرمایه گذار‬

‫= سهم هر یک از سرمایه گذاران از کل سرمایه بنگاه‬ ‫‪× 100‬‬
‫کل سرمایه اولیه بنگاه‬

‫میزان سرمایه سهامدار‬

‫= تعدادسهم هر سهامدار‬
‫ارزش هر سهم‬

‫مبلغ سرمایه پرداختی سهامدار‬

‫= ارزش هر سهم‬
‫تعداد سهم هر سهامدار‬

‫تست ها‬

‫‪ -1‬خانم ‪ 25/000 ، A‬سهم یک شرکت سهامی را خریداری کرده و آقای ‪ B‬مالک ‪ 20/000‬سهم آن شرکت سهامی‬
‫است ‪ .‬اگر دارایی کل شرکت به صد هزار سهم تقسیم شده باشد ‪ ،‬هر یک به ترتیب مالک چند درصد از شرکت‬
‫هستند ؟‬
‫‪%2 - % 2/5)4‬‬ ‫‪%20 -%25 )3‬‬ ‫‪% 2/5 – %20)2‬‬ ‫‪%25 - %2)1‬‬

‫‪ -2‬آقای احمدی ‪ 30/000‬سهم شرکتی را خریداری کرده است و خانم یکتا مالک ‪ 25/000‬سهم آن شرکت‬
‫است ‪ .‬اگر دارایی کل شرکت به ‪ 100/000‬سهم تقسیم شود ‪ ،‬به ترتیب هر یک مالک چند درصد از شرکت‬
‫هستند؟‬
‫‪0/27 % - 0/33 % )1‬‬
‫‪27/7 % – 33/3 % )2‬‬
‫‪25 % -‬‬ ‫‪30 % )3‬‬
‫‪0/30 % - 0/25 % )4‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪6‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬شخص ‪ 10 ، A‬درصد و شخص ‪ 20 ، B‬درصد از سهام یک شرکت سهامی را خریداری کرده اند ‪ .‬اگر مجموع‬
‫سهام شرکت ‪ 100/000‬سهم باشد ‪:‬‬
‫الف) سهم هر یک از سهامداران به ترتیب چقدر خواهد بود ؟‬
‫ب) شخصی که ‪ 40/000‬سهم را خریده باشد ‪ ،‬در جند درصد سهم ها شریک است؟‬
‫‪ - 10/000 - 20/000 )1‬چهل درصد‬
‫‪ – 1000 – 2000 )2‬دو و نیم درصد‬
‫‪ – 20/000 – 10/000 )3‬چهل درصد‬
‫‪ – 2000 – 1000 )4‬دو و نیم درصد‬

‫‪ -4‬در یک شرکت سهامی ‪ ،‬مجموع سهام شرکت ‪ 100/000‬سهم است ‪ ،‬اگر شخصی ‪ 30‬درصد و شخص دیگر ‪20‬‬
‫درصد سهام آن شرکت را خریداری کرده باشد ‪:‬‬
‫الف) سهم هر یک از سهام داران به ترتیب چقدر است؟‬
‫ب) اگر شخص سوم ‪ 10/000‬سهم را خریده باشد ‪ ،‬در چند درصد سهام ها شریک است؟‬
‫‪ )1‬الف) ‪ 20/000 - 30/000‬ب) ‪ 10‬درصد‬
‫ب) ‪ 1‬درصد‬ ‫‪ )2‬الف) ‪2/000 - 3/000‬‬
‫ب) ‪ 10‬درصد‬ ‫‪ )3‬الف) ‪2000 - 3/000‬‬
‫‪ )4‬الف) ‪ 20/000 – 30/000‬ب) ‪ 1‬درصد‬

‫‪-5‬آقای کریمی ‪ 7/200/000‬تومان برای خرید ‪ 18/000‬سهم از شرکتی تازه تاسیس پرداخت نموده است ‪.‬‬
‫الف) ارزش هر سهم این شرکت چقدر است ؟‬
‫ب) آقای محمدی برای خرید ‪ 200‬سهم چقدر باید بپردازد ؟‬
‫ج) اگر دارایی کل این شرکت معادل ‪ 28/800/000‬تومان باشد ‪ ،‬درصد مالکیت نسبی آقای کریمی و‬
‫محمدی در این شرکت به ترتیب چقدر است؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫و‬ ‫الف) ‪ 400‬تومان ب) ‪ 80/000‬تومان ج)‬ ‫‪)1‬‬
‫‪360‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫و‬ ‫‪ )2‬الف) ‪ 600‬تومان ب) ‪ 120/000‬تومان ج)‬
‫‪360‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫و‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 400‬تومان ب) ‪ 80/000‬تومان ج)‬
‫‪180‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫و‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 600‬تومان ب) ‪ 120/000‬تومان ج)‬
‫‪180‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس سوم (اصول انتخاب درست)‬ ‫فصل اول (اصول انتخاب در کسب و کار)‬

‫❖ قید بودجه‬
‫✓ قید بودجه چیست؟ وقتی ما مقدار مشخص و محدودی (کمیاب) پول برای خرج کردن داریم‪.‬‬
‫✓ وقتی بودجه محدود است‪ ،‬ما مجبوریم بین گزینههای خود بده ‪ -‬بستان کنیم‪.‬‬
‫✓ فرض کنید ‪ 500‬هزار تومان پول دارید و قصد دارید با این پول هم برنج بخرید و هم مرغ‬
‫(قیمت برنج‪ 100 :‬هزار تومان (هر کیلو) ‪ -‬قمیت مرغ‪ 50 :‬هزار تومان (هر کیلو)‬

‫برنج (هر کیلو ‪ 100‬هزار تومان)‬

‫‪A‬‬
‫‪5‬‬
‫‪B‬‬
‫‪4‬‬
‫‪C‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪E‬‬
‫‪1‬‬
‫‪F‬‬ ‫مرغ‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫(هر کیلو ‪ 50‬هزار تومان)‬

‫میتوانیم فقط یک‬ ‫آن چیزی که پولمان نمیرسد‬

‫و نمیتوانیم چیزی بخریم‬
‫کاال انتخاب کنیم‬
‫(غیرقابل دسترس)‬

‫نقاط قابل دسترس که با‬

‫انتخاب آنها میتوانیم‬
‫بخریم و مقداری پول‬
‫اضافه میآید‬ ‫خط بودجه (قید بودجه)‬

‫نقاطی که با انتخاب آنها‪ ،‬تمام‬

‫میتوانیم فقط یک‬ ‫پولمان خرج میشود و از هر دو‬
‫کاال انتخاب کنیم‬ ‫کاال میتوانیم خریداری کنیم‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪8‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫به نکات زیر دقت کنید‬

‫✓ با انتخاب هر نقطه بر روی خط بودجه‪ ،‬کل بودجه خرج خواهد شد‪.‬‬

‫✓ مجموع قیمت پرداختی برای دو کاال = مقدار بودجه ما‬
‫✓ نقاط انتهایی خط بودجه‪ ،‬بیانگر این است که فقط یکی از دو کاال انتخاب میشود‪.‬‬
‫✓ نقاط باالی خط بودجه (باال و خارج از خط بودجه) قابل دسترس نیست و نمیتوان چیزی خرید‪.‬‬
‫✓ نقاط پائین خط بودجه (پائین و درون خط بودجه) قابل دسترسی است و نه تنها میتوان خرید کرد بلکه حتماً‬
‫مقداری هم باقی خواهد ماند‪.‬‬
‫✓ با حرکت از روی یک نقطه (بر روی خط بودجه) به نقطه دیگر آن مقدار از کاالیی که کم میشود «هزینه فرصت»‬
‫است‪.‬‬

‫‪ 0‬نمودارها‬
‫توجه به قید بودجه ‪ 1/500/000‬تومانی داده شده‪ ،‬به سؤاالت زیر پاسخ دهید‪.‬‬
‫‪ -1‬با ها‬
‫شلوار‬ ‫الف) در کدام نقطه تمام بودجه صرف خرید تیشرت میشود‪.‬‬
‫(هر عدد ‪ 300‬هزار تومان)‬
‫ب) کدام نقطه قابل دسترس نیست و برای دسترسی به‬
‫‪A‬‬ ‫این نقطه چند تومان کسری بودجه وجود دارد؟‬
‫‪5‬‬
‫‪F‬‬ ‫ج) هزینه فرصت حرکت از نقطه ‪ D‬به نقطه ‪ C‬چیست؟‬
‫‪4‬‬
‫‪C‬‬
‫‪3‬‬
‫‪D‬‬
‫‪2‬‬
‫‪E‬‬
‫‪1‬‬
‫‪B‬‬ ‫تیشرت‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫(هر عدد ‪ 150‬هزار تومان)‬

‫ج) کاهش ‪ 2‬عدد تیشرت‬ ‫ب) نقطه ‪ 750 - F‬هزار تومان‬ ‫‪ )1‬الف) نقطه ‪B‬‬
‫ج) کاهش ‪ 3‬عدد تیشرت‬ ‫ب) نقطه ‪ 750 - E‬هزار تومان‬ ‫‪ )2‬الف) نقطه ‪A‬‬
‫ج) کاهش ‪ 2‬عدد شلوار‬ ‫ب) نقطه ‪ 300 - F‬هزار تومان‬ ‫‪ )3‬الف) نقطه ‪B‬‬
‫ج) کاهش ‪ 3‬عدد شلوار‬ ‫ب) نقطه ‪ 300 - E‬هزار تومان‬ ‫‪ )4‬الف) نقطه ‪A‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -2‬علی قرار است دوستان خود را به شام دعوت کند‪ ،‬قید بودجه درنظر گرفته شده ‪ 600/000‬تومان است‪.‬‬

‫پیتزا (هر عدد ‪ 200‬هزار تومان)‬

‫براین اساس‪ ،‬به سؤاالت زیر پاسخ دهید‪:‬‬

‫‪E‬‬
‫‪3‬‬
‫‪A‬‬
‫‪2‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪C‬‬
‫‪1‬‬
‫ساندویچ‬
‫‪F‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫(هر عدد ‪ 100‬هزار تومان)‬

‫الف) در کدام نقطه تمام بودجه درنظر گرفته شده صرف خرید پیتزا میشود‪.‬‬
‫ب) به ترتیب در کدام نقاط‪ ،‬بودجه موردنظر "در دسترس" و "غیرقابل دسترسی" است‪.‬‬
‫ج) درصورتیکه بر روی خط بودجه از نقطه ‪ B‬به طرف نقطه ‪ A‬حرکت کنیم "هزینه فرصت" کدام است؟‬
‫د) در نقطه ‪" D‬کسری بودجه" به چه میزان است؟‬
‫د) ‪ 200‬هزار تومان‬ ‫ج) ‪ 2‬عدد ساندویچ‬ ‫ب) نقطه ‪ - C‬نقطه ‪D‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪E‬‬
‫د) ‪ 200‬هزار تومان‬ ‫ج) ‪ 2‬عدد پیتزا‬ ‫ب) نقطه ‪ - D‬نقطه ‪C‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪E‬‬
‫د) ‪ 100‬هزار تومان‬ ‫ج) ‪ 1‬عدد ساندویچ‬ ‫ب) نقطه ‪ - C‬نقطه ‪D‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪F‬‬
‫د) ‪ 100‬هزار تومان‬ ‫ج) ‪ 1‬عدد پیتزا‬ ‫ب) نقطه ‪ - D‬نقطه ‪C‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪F‬‬

‫‪ -3‬با توجه به نمودار مقابل‪ ،‬مربوط به قید بودجه خرید دو کاالی "الف" و "ب" کدام گزینه نادرست است؟‬
‫‪ )1‬نقطه ‪ F‬به دلیل خارج بودن از قید بودجه‪ ،‬قابل دسترسی نیست‬
‫کاالی الف‬
‫‪ )2‬در نقطه ‪ C‬کل بودجه در دست فرد خرج میشود‬
‫‪A‬‬ ‫‪ )3‬با حرکت از نقطه ‪ C‬به ‪ B‬میزان خرید کاالی الف کم و خرید‬
‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬
‫کاالی ب افزایش مییابد‬
‫‪ )4‬نقطه ‪ E‬به دلیل داخل بودن در قید بودجه‪ ،‬قابل دسترسی است‪.‬‬
‫‪E‬‬

‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫کاالی ب‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬شخصی مبلغ ‪ 100‬هزار تومان برای خرید خودکار درنظر گرفته است‪ .‬با توجه به نمودار زیر و قید بودجه‪ ،‬کدام‬
‫خودکار آبی‬ ‫گزینه ترکیب درستی را برای انتخاب ایشان نشان میدهد‪.‬‬
‫(خودکار آبی‪ 20 :‬هزار تومان ‪ -‬خودکار قرمز‪ 10 :‬هزار تومان)‬
‫‪5‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬

‫خودکار قرمز‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪ )1‬نقطه ‪ A‬با مختصات (‪ 4‬خودکار آبی ‪ 5 +‬خودکار قرمز)‬

‫‪ )2‬نقطه ‪ B‬با مختصات (‪ 4‬خودکار آبی ‪ 3 +‬خودکار قرمز)‬
‫‪ )3‬نقطه ‪ C‬با مختصات (‪ 3‬خودکار آبی ‪ 7 +‬خودکار قرمز)‬
‫‪ )4‬نقطه ‪ D‬با مختصات (‪ 3‬خودکار آبی ‪ 3 +‬خودکار قرمز)‬

‫‪ -5‬با توجه به نمودار مقابل و با توجه به اینکه فردی قصد خرید هر دو محصول ‪ X‬و ‪ Y‬را داشته باشد‪:‬‬
‫الف) در کدام نقطه بیشترین کاالی "‪ "Y‬را خریداری میکند‬
‫ب) در صورت حرکت از نقطه ‪ B‬به ‪ ،C‬هزینه فرصت شامل کدام کاال میشود‬
‫ج) درصورتیکه فرد قصد داشته باشد عالوه بر خرید بیشتر کاالی "‪ "X‬مقداری هم پسانداز کند کدام نقطه را‬

‫‪Y‬‬ ‫انتخاب میکند‬

‫د) در کدام نقطه کمترین خرید کاالی "‪ "Y‬را خواهیم داشت‬
‫‪A‬‬
‫‪60‬‬ ‫د) ‪H‬‬ ‫ج) ‪G‬‬ ‫ب) ‪Y‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪B‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪F‬‬
‫د) ‪G‬‬ ‫ج) ‪F‬‬ ‫ب) ‪X‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪A‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪C‬‬
‫د) ‪E‬‬ ‫ج) ‪G‬‬ ‫ب) ‪X‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪C‬‬
‫‪30‬‬
‫‪D‬‬ ‫د) ‪D‬‬ ‫ج) ‪F‬‬ ‫ب) ‪Y‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪D‬‬
‫‪20‬‬
‫‪H‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪X‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪-6‬با توجه به نمودار مقابل (با فرض نیاز به هر دو کاالی ‪ X‬و ‪: ) Y‬‬
‫الف) با حرکت از نقطه ‪ C‬به نقطه ‪ D‬چه اتفاقی رخ می دهد ؟‬

‫‪Y‬‬ ‫ب) نقطه ‪ P‬چه وضعیتی دارد ؟‬

‫ج) به ترتیب در کدام نقاط بیشترین و کمترین میزان ‪ Y‬را خریداری خواهیم کرد‬
‫‪60‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪50‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪G‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪40‬‬
‫‪P‬‬
‫‪30‬‬
‫‪D‬‬
‫‪20‬‬
‫‪E‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪X‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬
‫ج) ‪A - F‬‬ ‫‪ )1‬الف) کاهش ‪ 2‬واحد از ‪ X‬ب) قابل دسترس‬
‫ج) ‪B - E‬‬ ‫ب) قابل دسترس‬ ‫‪ )2‬الف) کاهش ‪ 2‬واحد از ‪Y‬‬
‫ب) غیر قابل دسترس ج) ‪F -A‬‬ ‫‪ )3‬الف) کاهش ‪ 2‬واحد از ‪X‬‬
‫ب) غیر قابل دسترس ج) ‪E - B‬‬ ‫‪ )4‬الف) کاهش ‪ 2‬واحد از ‪Y‬‬

‫‪-7‬مرز امکانات بودجه (قید بودجه ) خانواده ای برای خرید دو گروه کاال )‪ (X‬و خدمات )‪ (Y‬به شکل زیر ترسیم‬
‫شده است ‪ .‬اگر قیمت کاال معادل ‪ 5‬واحد پولی )‪ (P(X)=5‬و قیمت خدمات معادل ‪ 10‬واحد )‪ (P(Y)=10‬باشد‬
‫‪ ،‬با توجه به نقاط روی خط قید بودجه ‪ ،‬کدام گزینه درست نیست ؟‬

‫‪GOALLLLLLLLLLLLLLL‬‬ ‫(کنکور سراسری ‪)1402‬‬

‫‪ )1‬قید بودجه برای این خانواده با هر ترکیبی‬
‫از ‪ X‬و ‪ ، Y‬یکسان است‬
‫‪ )2‬برای بدست آوردن یک واحد )‪ (Y‬بیشتر ‪،‬‬
‫باید یک واحد )‪ (X‬را از دست بدهد‬
‫‪ )3‬برای بدست آوردن یک واحد بیشتر )‪ (X‬مستلزم‬
‫از دست دادن )‪ (Y‬بیشتر است‬
‫‪ )4‬حرکت از باال به پایین خط بودجه )‪(E , D , C , B , A‬‬
‫به معنای از دست دادن کاالی ‪ X‬است‪.‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪12‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس چهارم (مرز امکانات تولید)‬ ‫فصل اول (اصول انتخاب در کسب و کار)‬

‫الگوی مرز امکانات تولید ‪PPF‬‬

‫✓ الگوی مرز امکانات‪ ،‬در واقع همان ترسیم قید بودجه است که یک کشور یا یک مرکز تولیدی مورد استفاده‬
‫قرار میدهد‪.‬‬
‫کاالی(الف)‬

‫‪1000‬‬
‫مقدار تولید کارگاه (ب)‬ ‫مقدار تولید کارگاه (الف)‬
‫‪900‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪A‬‬
‫‪800‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪900‬‬
‫‪B‬‬
‫‪700‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪750‬‬
‫‪C‬‬
‫‪600‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪550‬‬
‫‪D‬‬
‫‪500‬‬
‫‪400‬‬ ‫‪300‬‬
‫‪E‬‬
‫‪400‬‬
‫‪500‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪F‬‬
‫‪300‬‬

‫‪200‬‬

‫‪100‬‬

‫‪0‬‬ ‫کاالی(ب)‬
‫‪100‬‬ ‫‪200 300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬
‫نقاط غیرقابل دسترسی‬
‫فقط یک کاال تولید میشود‬
‫(منابع برای تولید کافی نیست)‬

‫منحنی مرز امکانات تولید (‪)PPF‬‬

‫(تمام منابع برای تولید ترکیبی از ‪ 2‬کاال به کار میآید‬

‫نقاط قابل دسترس (نا کارا)‬
‫( نقاط بهینه ) (کارا)‬
‫امکان تولید ترکیبی از دو کاال وجود دارد‬

‫اما تولید کارا نیست‬

‫فقط یک کاال تولید میشود‬
‫(زیرا برخی از منابع استفاده نشده است)‬

‫اتالف نیرو (نقاط غیر بهینه تولید )‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫به نکات زیر دقت کنید‬

‫✓ در نقاطی که بر روی منحنی مرز امکانات تولید هستند (غیر از نقاط انتهایی منحنی) تمام منابع برای تولید‬
‫ترکیبی کاالها به کار میروند‬
‫✓ نقاط انتهایی منحنی بیانگر شرایطی است که تنها میتوان یکی از دو کاال را با استفاده از منابع محدود تولید کرد‪.‬‬
‫✓ نقاط زیر منحنی مرز امکانات تولید (درون منحنی = پایین منحنی) نقاط قابل دسترسی هستند که در آن‬
‫بخشی از منابع و امکانات استفاده نشده است‬
‫(بهتر است تولید روی منحنی باشد که از همه منابع استفاده شده باشد)‬
‫✓ نقاط باالی منحنی مرز امکانات تولید (خارج از مرز امکانات تولید) نقاطی هستند که در دوره فعلی و با توجه‬
‫به عوامل تولید موجود غیرقابل دسترسی هستند‪.‬‬
‫(شرکت میتواند با برنامهریزی آرزو و امید رسیدن به این نقاط را داشته باشد)‬
‫✓ منحنی مرز امکانات تولید‪ ،‬نشاندهنده حداکثر امکان تولید یک شرکت با توجه به منابع موجود است‪.‬‬
‫(خط مرزی آنچه که میتواند تولید کند و نمیتواند تولید کند‪).‬‬
‫نقاط روی منحنی مرز امکانات تولید‪،‬‬ ‫✓ نقاط بهینه تولید‬
‫نشاندهنده نقاط بهینه تولید هستند‪ ،‬یعنی نقاطی که در آنها از همه منابع و عوامل تولید موجود استفاده‬
‫شده و هیچ منبعی به هدر نرفته است‪.‬‬
‫(نقاط داخل منحنی مرز امکانات تولید = نقاط غیربهینه تولید‪).‬‬
‫✓ بر روی منحنی مرز امکانات تولید‪ ،‬هرچه از چپ به راست بر روی منحنی حرکت کنیم‪ ،‬از میزان تولید کاالی‬
‫(روی منحنی عمودی) کاسته و به تولید کاالی (روی منحنی افقی) افزوده میشود و بالعکس‪.‬‬

‫هزینه فرصت‬

‫انتخاب یک گزینه به معنای از دست دادن بهترین گزینه بعدی است‪.‬‬ ‫✓ هزینه فرصت‬

‫کارایی و ناکارایی‬
‫حداکثر سود با حداقل ضرر و بدون اتالف منابع‬ ‫❖ تخصیص بهینه منابع‬

‫(شرکت یا کشوری)‬
‫داشته باشد‬ ‫تخصیص بهینه منابع‬ ‫نداشته باشد‬
‫کارا‬ ‫ناکارا‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫نمودار‬

‫ها‬
‫‪ -1‬با توجه به الگوی مرز امکانات تولید زیر که مربوط به یک کارخانه مواد لبنی است‪:‬‬
‫تولید پنیر‬ ‫الف) اگر تقاضا در بازار برای پنیر رشد زیادی پیدا کند‪ ،‬بهتر است‬
‫کارخانه در کدام نقطه تولید کند‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ب) در کدام نقطه کارخانه به صورت بهینه از امکانات استفاده نمیکند‪.‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬ ‫ج) در کدام نقطه با توجه به کمیابی امکانات و منابع کارخانه‬
‫‪C‬‬ ‫نمیتواند تولید الزم را داشته باشد؟‬
‫‪E‬‬ ‫ج) ‪F‬‬ ‫ب) نقطه ‪E‬‬ ‫‪ )1‬الف) نقطه ‪D‬‬
‫‪D‬‬ ‫ج) ‪F‬‬ ‫ب) نقطه ‪E‬‬ ‫‪ )2‬الف) نقطه ‪A‬‬
‫ج) ‪E‬‬ ‫ب) نقطه ‪F‬‬ ‫‪ )3‬الف) نقطه ‪D‬‬
‫تولید دوغ‬ ‫ج) ‪E‬‬ ‫ب) نقطه ‪F‬‬ ‫‪ )4‬الف) نقطه ‪A‬‬

‫‪ -2‬با توجه به الگوی مرز امکانات تولید زیر که مربوط به یک کارخانه بیسکوییت و کیک است‪:‬‬
‫کیک‬
‫الف) بیشترین میزان تولید کیک در کدام نقطه میباشد ؟‬
‫‪A‬‬
‫ب) کمترین میزان تولید کیک در کدام نقطه قرار دارد ؟‬
‫‪B‬‬
‫ج) در کدام نقطه اتالف نیرو صورت میگیرد ؟‬
‫‪C‬‬
‫د) در صورت حرکت از نقطه ‪ D‬به نقطه ‪ A‬از تولید کدام کاال کاسته‬
‫‪E‬‬ ‫میشود؟‬
‫‪D‬‬ ‫د) کیک‬ ‫ج) ‪C‬‬ ‫‪ )1‬الف) نقطه ‪ A‬ب) نقطه ‪D‬‬
‫د) بیسکوییت‬ ‫ج)‪E‬‬ ‫‪ )2‬الف) نقطه ‪ A‬ب) نقطه ‪D‬‬
‫بیسکوییت‬ ‫د) بیسکوییت‬ ‫ج) ‪C‬‬ ‫‪ )3‬الف) نقطه ‪ D‬ب) نقطه ‪A‬‬
‫د) کیک‬ ‫ج) ‪E‬‬ ‫‪ )4‬الف) نقطه ‪ D‬ب) نقطه ‪A‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬با توجه به الگوی مرز امکانات تولید زیر که مربوط به یک کارخانه مواد لبنی است‪:‬‬
‫تولید پنیر‬
‫الف) اگر تقاضا در بازار برای پنیر رشد زیادی پیدا کند‪ ،‬بهتر است‬
‫‪A‬‬
‫کارخانه در کدام نقطه تولید کند‪.‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬ ‫ب) در کدام نقطه کارخانه به صورت بهینه از امکانات استفاده نمیکند‪.‬‬

‫‪C‬‬
‫ج) در کدام نقطه با توجه به کمیابی امکانات و منابع کارخانه‬
‫‪E‬‬ ‫نمیتواند تولید الزم را داشته باشد؟‬
‫‪D‬‬ ‫ج) ‪F‬‬ ‫ب) نقطه ‪E‬‬ ‫‪ )1‬الف) نقطه ‪D‬‬
‫ج) ‪F‬‬ ‫ب) نقطه ‪E‬‬ ‫‪ )2‬الف) نقطه ‪A‬‬
‫تولید دوغ‬
‫ج) ‪E‬‬ ‫ب) نقطه ‪F‬‬ ‫‪ )3‬الف) نقطه ‪D‬‬
‫ج) ‪E‬‬ ‫ب) نقطه ‪F‬‬ ‫‪ )4‬الف) نقطه ‪A‬‬

‫مقدار تولید کفش‬

‫‪ -4‬باتوجه به نمودار مقابل‪ ،‬کدام گزینه صحیح است؟‬

‫‪ )1‬نقطهی ‪ A‬بیشترین مقدار تولید کفش و نقطهی ‪B‬‬

‫‪A‬‬
‫‪8000‬‬ ‫کمترین مقدار تولید کیف را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪7000‬‬
‫‪6000‬‬
‫‪ )2‬هرچه از نقطهی ‪ A‬به سمت ‪ B‬حرکت کنیم‪ ،‬مقدار تولید‬
‫‪5000‬‬ ‫‪PPE‬‬
‫کیف کم و مقدار تولید کفش زیاد میشود‪.‬‬
‫‪4000‬‬
‫‪3000‬‬ ‫‪ )3‬نقطهی ‪ A‬به دلیل عدم تولید کیف ‪ ،‬نقطه غیر بهینه‬
‫‪2000‬‬
‫( ناکارا ) محسوب میشود‬
‫‪1000‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪ )4‬در صورت حرکت ‪ B‬به طرف ‪ ، A‬مقدار تولید‬
‫مقدار تولید کیف‬
‫‪100 200 300 400 500‬‬
‫کیف کاهش پیدا میکند‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -5‬با توجه به نمودار مقابل در ارتباط با یک کارخانه تولید کیف و کفش کدام گزینه پاسخ درست پرسشهای‬
‫زیر است ؟‬
‫الف) چه تعداد کفش در نقطه ‪ B‬تولید شده است؟‬
‫ب) بیشترین میزان تولید کیف در کدام نقطه و چه تعداد است ؟‬
‫ج) در صورت حرکت از نقطه ‪ E‬به ‪ D‬هزینه فرصت کدام است و چه مقدار ؟‬
‫کیف (هزار عدد)‬

‫‪5‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ج) کیف – ‪1000‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 4000‬ب) ‪5000 - A‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫ج) کفش – ‪2000‬‬ ‫‪ )2‬الف)‪ 2000‬ب) ‪10000 - F‬‬
‫‪3‬‬
‫‪D‬‬ ‫ج)کیف‪1000-‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 4000‬ب) ‪10000- F‬‬
‫‪2‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪ )4‬الف)‪ 2000‬ب) ‪ 5000 - A‬ج) کفش ‪2000 -‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪F‬‬
‫کفش(هزار عدد)‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9 10‬‬

‫‪ -6‬با توجه به نمودار روبرو‪ ،‬کدام گزینه تحلیل صحیحتری را ارائه میکند؟‬
‫کاالی ‪X‬‬
‫‪ )1‬در نقطه ‪ ،A‬تولید ناکارا را نشان میدهد‪ ،‬زیرا نیروی کار اضافه در بخشی‬
‫‪600‬‬ ‫مشغول شده که نیازی به آن نبوده‬
‫‪B‬‬
‫‪500‬‬ ‫‪ )2‬در نقطه ‪ E‬تولید کارا را نشان میدهد‪ ،‬زیرا حتی از منابع موجود حجم بیشتر‬
‫‪400‬‬ ‫‪E‬‬ ‫را طلب میکند‪.‬‬
‫‪C‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪ )3‬حرکت از نقطه ‪ A‬به ‪ C‬بیانگر یک فرآیند ناکارا است‪.‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪ )4‬حرکت از نقطه ‪ D‬به ‪ B‬بیانگر افزایش تولید ‪ Y‬میباشد‪.‬‬
‫‪100‬‬

‫کاالی ‪Y‬‬
‫‪100 200 300 400 500‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪-7‬نمودار مقابل نشاندهنده تولید دو کاالی سیب و گالبی در یک مزرعه است‪ ،‬کدام تحلیل در رابطه با منحنی‬

‫سیب‬ ‫مرز امکانات تولید این کاال نادرست است؟‬

‫(تن)‬ ‫‪ )1‬در نقطه «الف» فقط سیب به میزان ‪ 5000‬تن تولید میشود‬
‫‪5000‬‬ ‫(الف‬
‫‪ )2‬در نقطه «هـ» حداکثر استفاده از منابع موجود صورت نمیگیرد‬
‫)‬ ‫(ز)‬
‫‪4000‬‬ ‫‪ )3‬در نقطه «ز» حداکثر استفاده از منابع برای تولید گالبی به کار گرفته میشود‬
‫(ب)‬
‫‪3000‬‬ ‫(و)‬
‫‪ )4‬نقطه «و» غیرقابل دستیابی میباشد‬
‫(ج)‬
‫‪2000‬‬
‫(هـ)‬
‫‪1000‬‬
‫(د)‬
‫گالبی (تن)‬
‫‪1000 2000‬‬ ‫‪3000 4000‬‬

‫‪ -8‬با توجه به نمودار مقابل به سواالت زیر پاسخ دهید ؟‬

‫‪ -‬وضعیت نقطه ‪ F‬چگونه است ؟‬
‫‪ -‬حرکت از نقطه ‪ E‬به ‪ C‬یک فرایند ‪ ........‬است‬
‫‪A‬‬
‫‪ -‬حرکت از نقطه ‪ C‬به ‪ B‬باعث ‪ ........‬هزینه فرصت محور عمود میشود‬
‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪ -‬وضعیت نقطه ‪ E‬چگونه است ؟‬

‫‪C‬‬ ‫‪ )1‬قابل دسترس – نا کارا – کاهش‪ -‬بهینه‬

‫‪E‬‬
‫‪ )2‬قابل دسترس – نا کارا – افزایش – غیر بهینه‬
‫‪D‬‬ ‫‪ )3‬غیر قابل دسترس – کارا – کاهش – غیر بهینه‬
‫‪ )4‬غیر قابل دسترس – کارا – افزایش ‪ -‬بهینه‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪18‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تن ماهی‬
‫‪ -9‬با توجه به نمودار مقابل ‪:‬‬

‫(الف‬ ‫الف) تولید در کدام نقطه ناکاراست ؟‬

‫‪10000‬‬

‫‪8000‬‬
‫)‬ ‫(ز)‬ ‫ب) با توجه به نقاط «ز» و «ج» هزینه فرصت تولید ‪ 4000‬واحد‬
‫(ب)‬ ‫تن ماهی بیشتر کدام است‬
‫‪6000‬‬ ‫(و)‬

‫‪4000‬‬ ‫(ج)‬ ‫ج) تولید در کدام نقطه «غیر قابل دسترس است»‬
‫(هـ)‬
‫‪2000‬‬
‫(د)‬ ‫کنسرو لوبیا‬
‫‪1000 2000‬‬ ‫‪3000 4000‬‬
‫(تن)‬

‫ج) و‬ ‫ب) ‪ 1000‬واحد کنسرو لوبیا از دست رفته‬ ‫‪ )1‬الف ) هـ‬

‫ج) و‬ ‫ب) ‪ 2000‬واحد کنسرو لوبیا از دست رفته‬ ‫‪ )2‬الف) هـ‬
‫ج) هـ‬ ‫ب) ‪ 1000‬واحد کنسرو لوبیا از دست رفته‬ ‫‪ )3‬الف) و‬
‫ج) هـ‬ ‫ب) ‪ 2000‬واحد کنسرو لوبیا از دست رفته‬ ‫‪ )4‬الف) و‬

‫انتقال منحنی مرز امکانات تولید ‪ -‬حرکت روی منحنی‬

‫‪1000‬‬ ‫(مربوط به برای تفکر و تمرین)‬

‫حرکت نقاط روی منحنی مرز امکانات‬

‫‪800‬‬ ‫‪B‬‬
‫(منابع تولید تغییر نمیکند)‬ ‫❖ الف) حرکت روی منحنی‬
‫‪600‬‬
‫مکان منحنی ثابت میماند‬
‫‪A‬‬
‫‪400‬‬

‫‪200‬‬ ‫عوامل تولید تغییر کند (افزایش یا کاهش)‬

‫‪100 200‬‬ ‫‪300 400‬‬ ‫روبروشدن با مرز امکانات جدید‬
‫❖ ب) انتقال منحنی‬
‫در صورت افزایش‪ ،‬کل منحنی به سمت راست ‪ -‬باال‬
‫در صورت کاهش‪ ،‬کل منحنی به سمت چپ – پایین‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪19‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫افزایش عوامل تولید‬ ‫کاهش عوامل تولید‬

‫(رشد اقتصادی)‬

‫‪-10‬پژوهشگران مرکز تحقیقات ژنتیک ایرن اعالم کردند ‪ " :‬نوع جدیدی از بذر گندم و جو تولید و به بازار‬
‫عرضه کردندکه تعداد محصول در هر خوشه را از ‪ 10‬عدد به ‪ 30‬عدد افزایش می دهد " با توجه به رابطه رشد و‬
‫پیشرفت علمی و اقتصادی و تاثیر آن بر منحنی امکانات تولید ‪ ،‬کدام شکل صحیح است؟‬

‫‪GOALLLLLLLLLLLLLLL‬‬ ‫(کنکور سراسری ‪)1402‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس پنجم (بازار چیست و چگونه عمل میکند)‬ ‫فصل دوم (بازیگران اصلی در میدان اقتصاد)‬

‫عرضه و تقاضا‬

‫قیمت افزایش = تمایل برای فروش افزایش‬ ‫قیمت افزایش = تمایل برای خرید کاهش‬
‫قیمت کاهش = تمایل برای فروش کاهش‬ ‫قیمت کاهش = تمایل برای خرید افزایش‬

‫قیمت افزایش = عرضه افزایش‬ ‫قیمت افزایش = تقاضا کاهش‬

‫قیمت کاهش = عرضه کاهش‬ ‫قیمت کاهش = تقاضا افزایش‬

‫رابطه بین قیمت و عرضه رابطه ایست‪:‬‬ ‫رابطه بین قیمت و تقاضا رابطهایست‪:‬‬
‫مستقیم‬ ‫معکوس‬

‫نوع کاال‪:‬‬
‫تقاضا‬ ‫قیمت‬ ‫عرضه‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫نکاتی در مورد عرضه و تقاضا ‪:‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪B‬‬
‫‪B‬‬

‫‪C‬‬
‫‪C‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪Q‬‬

‫نمودار‬

‫‪ -1‬با فرض این که نقاط ‪ B‬و ‪ C‬بر روی منحنی ‪ ..............‬قرار داشته باشد‪ ،‬وضع نقطه ‪ B‬در مقایسه با نقطه ‪C‬‬
‫‪P‬‬ ‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫چگونه است‪( :‬سراسری ‪)98‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪ )1‬تقاضا ‪ -‬قیمت و مقدار بیشتر‬
‫‪ )2‬عرضه ‪ -‬قیمت و مقدار بیشتر‬

‫‪C‬‬
‫‪ )3‬تقاضا ‪ -‬قیمت بیشتر و مقدار کمتر‬
‫‪ )4‬عرضه ‪ -‬قیمت کمتر و مقدار بیشتر‬
‫‪Q‬‬

‫‪ -2‬با توجه به نمودار منحنی ‪ ،.............‬علت حرکت از نقطه ‪ A‬به ‪ B‬کدام است؟ (سراسری ‪ 98‬داخل)‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪ )1‬تقاضا ‪ -‬افزایش عرضه‬
‫‪A‬‬ ‫‪ )2‬عرضه ‪ -‬افزایش قیمت کاال‬
‫‪ )3‬تقاضا ‪ -‬کاهش مقدار عرضه‬
‫‪ )4‬عرضه ‪ -‬کاهش قیمت کاال‬

‫‪ -3‬با توجه به نمودار ‪ .............‬به ترتیب‪ ،‬علت حرکت در روی منحنی از نقطه ‪ B‬به ‪ A‬و ‪ D‬به ‪ ،N‬کدام است؟‬

‫‪P‬‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 98‬خارج)‬
‫‪k‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪ )1‬منحنی‪ :‬عرضه ‪ /‬قیمت ‪ -‬افزایش عرضه ‪ -‬کاهش تقاضا‬
‫‪D‬‬ ‫‪ )2‬منحنی‪ :‬تقاضا ‪ /‬قیمت ‪ -‬افزایش قیمت ‪ -‬کاهش قیمت‬
‫‪C‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪ )3‬منحنی تقاضا ‪ /‬قیمت ‪ -‬کاهش قیمت ‪ -‬افزایش قیمت‬
‫‪A‬‬
‫‪ )4‬منحنی عرضه ‪ /‬قیمت ‪ -‬افزایش تقاضا ‪ -‬کاهش قیمت‬
‫‪F‬‬
‫‪Q‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬با توجه به نمودار منحنی ‪ ،.............‬علت حرکت از نقطه ‪ A‬به ‪ B‬کدام است؟ (سراسری ‪ 98‬خارج)‬
‫‪A‬‬ ‫‪ )1‬تقاضا ‪ -‬افزایش عرضه‬
‫‪ )2‬عرضه ‪ -‬افزایش قیمت کاال‬
‫‪B‬‬
‫‪ )3‬تقاضا ‪ -‬کاهش مقدار عرضه‬
‫‪ )4‬عرضه ‪ -‬کاهش قیمت کاال‬

‫‪P‬‬
‫‪ -5‬با توجه به نمودار منجنی " ‪ " .................‬علت حرکت از نقطه ‪ M‬به ‪ ،N‬کدام است؟‬
‫‪N‬‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1400‬داخل کشور)‬
‫‪G‬‬
‫‪K‬‬
‫‪ )1‬عرضه ‪ -‬قیمت باالتر و عرضه کمتر‬
‫‪M‬‬ ‫‪ )2‬تقاضا ‪ -‬قیمت پایینتر و تولید بیشتر‬
‫‪ )3‬عرضه ‪ -‬قیمت بیشتر و عرضه بیشتر‬
‫‪ )4‬تقاضا ‪ -‬توانایی تولید کمتر و قیمت باالتر‬
‫‪O‬‬ ‫‪Q‬‬

‫‪ -6‬با توجه به نمودار منحنی "‪ "..................‬علت حرکت از نقطه ‪ A‬به ‪ B‬کدام است؟‬
‫‪P‬‬
‫‪B‬‬ ‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1400‬داخل کشور)‬

‫‪A‬‬ ‫‪ )1‬تقاضا ‪ -‬افزایش عرضه‬

‫‪ )2‬عرضه ‪ -‬کاهش قیمت کاال‬
‫‪ )3‬تقاضا ‪ -‬کاهش مقدار عرضه‬
‫‪O‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪ )4‬عرضه ‪ -‬افزایش قیمت کاال‬

‫‪ -7‬کدام مورد عبارت زیر را به درستی کامل میکند؟‬

‫با توجه به منحنی ‪ ............‬که در شکل زیر نشان داده شده است‪ ،‬حرکت منحنی از نقطه ‪ ...........‬به نقطه‬
‫‪ ...........‬بیانگر کاهش قیمت است‪.‬‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1401‬داخل کشور)‬
‫‪A‬‬
‫‪ )1‬تقاضا‪B ،A ،‬‬
‫‪ )2‬تقاضا‪A ،B ،‬‬
‫‪B‬‬
‫‪ )3‬عرضه‪A ،B ،‬‬
‫‪ )4‬عرضه‪B ،A ،‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -8‬کدام مورد‪ ،‬عبارت زیر را تکمیل میکند؟‬

‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1401‬خارج کشور)‬
‫در نمودار منحنی ‪ .........‬حرکت از نقطه ‪ ..........‬به نقطه ‪ .........‬بیانگر ‪ ..........‬قیمت و حرکت از نقطه ‪............‬‬
‫به نقطه ‪ ..........‬بیانگر ‪ .........‬قیمت است‪.‬‬
‫‪N‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪ )1‬تقاضا‪ ،A ،B ،‬کاهش‪ ،N ،D ،‬افزایش‬
‫‪C‬‬
‫‪ )2‬عرضه‪ ،B ،A ،‬افزایش‪ ،D ،N ،‬کاهش‬
‫‪B‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪ )3‬عرضه‪ ،A ،B ،‬افزایش‪ ،N ،D ،‬کاهش‬
‫‪ )4‬تقاضا‪ ،B ،A ،‬کاهش‪ ،D ،N ،‬افزایش‬

‫‪ -9‬نمودار های ‪ S‬و ‪ D‬کاالی ‪ X‬در بازار را در نظر بگیرید ‪ .‬با توجه به آن کدام گزینه مبین پاسخ درست سواالت‬
‫زیر است ؟‬
‫الف) تولید کنندگان در قیمت ‪ 400‬ریال ‪ ،‬چقدر کاال تولید می کنند و چه نوع مازاد یا کمبودی در بازار هست و‬
‫چه چیزی بازار این کاال به سمت تعادل می برد ؟‬
‫ب) قیمت تعادلی ‪ ،‬تقاضای تعادلی و عرضه تعادلی به ترتیب از راست به چپ کدام است ؟‬

‫‪S‬‬

‫‪700‬‬

‫‪600‬‬

‫‪500‬‬

‫‪400‬‬

‫‪300‬‬
‫‪D‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬

‫ب) ‪ 600‬ریال – ‪ 2‬کیلو – ‪ 8‬کیلو‬ ‫‪)1‬الف) ‪ 8‬کیلو – مازاد عرضه ای معدل ‪ 4‬کیلو – کاهش قیمت‬
‫ب) ‪ 500‬ریال – ‪ 6‬کیلو – ‪ 6‬کیلو‬ ‫‪)2‬الف) ‪ 8‬کیلو – مازاد عرضه ای معادل ‪ 4‬کیلو – کاهش قیمت‬
‫‪)3‬الف) ‪ 4‬کیلو – کمبود عرضه ای معادل ‪ 4‬کیلو – افزایش قیمت ب) ‪ 600‬ریال – ‪ 2‬کیلو – ‪ 2‬کیلو‬
‫‪)4‬الف) ‪ 4‬کیلو – کمبود عرضه ای معادل ‪ 4‬کیلو – افزایش قیمت ب) ‪ 500‬ریال – ‪ 6‬کیلو – ‪ 6‬کیلو‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪24‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪400‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ -10‬با توجه به نمودار زیر‪،‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪E‬‬ ‫الف) کدام شماره بیانگر مازاد عرضه است؟‬
‫‪350‬‬

‫‪300‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ب) کدام دو نقطه به ترتیب بیانگر قیمت و مقدار و مفهوم‬
‫‪C‬‬
‫‪250 2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫تعادلی است؟‬
‫‪B‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪200‬‬ ‫ج) کدام شماره مبین مفهموم کمبود عرضه است؟‬
‫‪150‬‬ ‫د) کدام حروف به ترتیب‪ ،‬بیانگر منحنی تقاضا و عرضه است؟‬
‫‪A‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪100‬‬ ‫هـ) کدام دو عدد بیانگر "عرضه صفر" است؟ کدام دو عدد‬
‫‪M‬‬
‫‪N‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪600 800 1000‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫مبین "تقاضای صفر" است؟‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1400‬داخل کشور)‬
‫هـ) ‪ 100‬و ‪ 400 / 1200‬و ‪1200‬‬ ‫د) ‪ N‬و ‪M‬‬ ‫ج) ‪3‬‬ ‫ب) ‪600 - 250 - C‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪1‬‬
‫هـ) ‪ 100‬و ‪ 1200 / 1200‬و ‪400‬‬ ‫د) ‪ N‬و ‪M‬‬ ‫ج) ‪4‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪ 1‬ب) ‪600 - 250 - B‬‬
‫هـ) ‪ 1200‬و ‪ 1200 / 100‬و ‪400‬‬ ‫د) ‪ M‬و ‪N‬‬ ‫ج) ‪2‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 3‬ب) ‪250 - 600 - B‬‬
‫هـ) ‪ 1200‬و ‪ 400 / 100‬و ‪1200‬‬ ‫د) ‪ M‬و ‪N‬‬ ‫ج) ‪1‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 3‬ب) ‪250 - 600 - C‬‬

‫مقدار عرضه‬ ‫مقدار تقاضا‬ ‫قیمت‬ ‫‪ -11‬جدول روبرو‪ ،‬نمودار تقاضا‪ ،‬عرضه‪ ،‬قیمت در بازار یک‬
‫ردیف‬
‫(به کیلو)‬ ‫(به کیلو)‬ ‫(به ریال)‬ ‫جامعه فرض است‪ .‬در این صورت کدام ردیفهای جدول‬
‫‪0‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1‬‬ ‫(سراسری ‪ 91‬خارج)‬ ‫بیانگر‪:‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪2‬‬ ‫الف) مازاد عرضه است‬
‫‪400‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ب) برابری میان تقاضا و عرضه است و نام اصطالح‬
‫‪600‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اقتصادی آن چیست؟‬
‫‪800‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ج) کمبود عرضه است؟‬
‫‪1000‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪1200‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪7‬‬

‫ج) ردیف ‪3‬‬ ‫ب) ردیف ‪ - 4‬قیمت و مقدار تعادلی‬ ‫‪ )1‬الف) ردیف ‪5‬‬
‫ج) ردیف ‪4‬‬ ‫ب) ردیف ‪ - 3‬مقدار و قیمت تعادل‬ ‫‪ )2‬الف) ردیف ‪5‬‬
‫ج) ردیف ‪4‬‬ ‫ب) ردیف ‪ - 5‬مقدار تعادلی‬ ‫‪ )3‬الف) ردیف ‪3‬‬
‫ج) ردیف ‪5‬‬ ‫ب) ردیف ‪ - 4‬مقدار تعادلی‬ ‫‪ )4‬الف) ردیف ‪3‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -12‬جدول زیر‪ ،‬نمودار؛ "تقاضا‪ ،‬عرضه‪ ،‬قیمت" در یک جامعه بازاری فرضی است‪ ،‬به ترتیب کدام ردیفهای‬
‫مقدار‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫جدول بیانگر‪:‬‬
‫عرضه‬ ‫تقاضا‬ ‫(به‬ ‫ردیف‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1400‬داخل کشور)‬
‫(به کیلو)‬ ‫(به کیلو)‬ ‫ریال)‬
‫الف) برابری میان "تقاضا و عرضه" است و نام اصطالح‬
‫‪0‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪200‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪2‬‬

‫اقتصادی آن کدام است؟‬

‫‪400‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ب) کمبود عرضه است؟‬

‫‪600‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ج) مازاد عرضه است؟‬

‫‪800‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪1000‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪1200‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪400‬‬ ‫ج) ردیف‪57‬‬ ‫ب) ردیف‪3 :‬‬ ‫‪ )1‬الف) ردیف‪ - 4 :‬مقدار قیمت تعادلی‬
‫ج) ردیف ‪3‬‬ ‫ب) ردیف‪5 :‬‬ ‫‪ )2‬الف) ردیف‪ - 4 :‬مقدار تعادلی‬
‫ج) ردیف ‪3‬‬ ‫‪ )3‬الف) ردیف‪ - 7 :‬قیمت و مقدار تعادلی ب) ردیف‪5 :‬‬
‫ج) ردیف ‪5‬‬ ‫ب) ردیف ‪3‬‬ ‫‪ )4‬الف) ردیف‪ - 7 :‬قیمت تعادلی‬
‫‪ -13‬جدول زیر نمودار‪" ،‬تقاضا‪ ،‬عرضه‪ ،‬قیمت" در یک جامعه بازاری فرضی است‪ .‬در این صورت کدام یک از‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLL‬‬ ‫ردیفهای جدول بیانگر‪( :‬سراسری ‪ - 1400‬داخل کشور)‬

‫مقدار عرضه‬ ‫مقدار تقاضا‬ ‫قیمت‬ ‫الف) مازاد عرضه است؟‬

‫ردیف‬
‫(به کیلو)‬ ‫(به کیلو)‬ ‫(به ریال)‬ ‫ب) برابری میان "تقاضا و عرضه" اسنت و نام "اصطالح‬
‫‪0‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1‬‬ ‫اقتصادی" آن کدام است؟‬
‫‪200‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ج) کمبود عرضه است؟‬
‫‪400‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪600‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪800‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪1000‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪1200‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪7‬‬

‫ج) ردیف ‪3‬‬ ‫ب) ردیف‪ - 4 :‬قیمت تعادلی‬ ‫‪ )1‬الف) ردیف‪3 :‬‬
‫ج) ردیف ‪4‬‬ ‫ب) ردیف‪ - 5 :‬مقدار تعادلی‬ ‫‪ )2‬الف) ردیف‪3 :‬‬
‫ج) ردیف ‪3‬‬ ‫ب) ردیف‪ - 4 :‬قیمت و مقدار تعادلی‬ ‫‪ )3‬الف) ردیف‪5 :‬‬
‫ج) ردیف ‪4‬‬ ‫ب) ردیف‪ - 5 :‬مقدار و قیمت تعادلی‬ ‫‪ )4‬الف) ردیف‪5 :‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -14‬در نمودار زیر مقادیر عرضه و تقاضای یک کاالی خاص در قیمتهای مختلف نشان داده شده است‪ .‬با توجه‬
‫(سراسری ‪ 97‬داخل)‬ ‫به آن‪:‬‬
‫قیمت‬
‫‪S‬‬ ‫الف) در قیمت ‪ 10000‬ریال‪ ،‬کمبود تقاضا نسبت به مقدار‬
‫‪10000‬‬
‫تقاضای تعادلی چقدر است؟‬
‫‪9000‬‬
‫ب) در قیمت ‪ 6000‬ریال و ‪ 9000‬ریال‪ ،‬مقدار مازاد تقاضا‬
‫‪8000‬‬
‫و کمبود تقاضا در بازار به ترتیب چقدر است؟‬
‫‪7000‬‬
‫ج) در چه سطحی از قیمت و مقدار‪ ،‬دریافتی تولید کننده به‬
‫‪6000‬‬
‫حداکثر میرسد و مقدار آن کدام است؟‬
‫‪5000‬‬
‫د) کدام عامل موجب از بین رفتن فاصله بین عرضه و‬
‫‪4000‬‬
‫‪D‬‬ ‫تقاضا و هماهنگی رفتار اقتصادی تولید کننده و مصرف‬
‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪30‬‬ ‫مقدار عرضه و تقاضا‬ ‫کننده میشود‬

‫د) افزایش قیمت از ‪ 6000‬ریال به ‪ 7000‬ریال‬ ‫ب) ‪ 10 - 20‬ج) ‪ 10000‬و ‪300/000 - 30‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪15‬‬
‫د) کاهش قیمت از ‪ 8000‬ریال به ‪ 7000‬ریال‬ ‫ب) ‪ 20 - 10‬ج) ‪ 7000‬و ‪105/000 - 15‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪15‬‬
‫ج) ‪ 7000‬و ‪ 105/0000 - 15‬د) افزایش قیمت از ‪ 6000‬ریال به ‪ 7000‬ریال‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 30‬ب) ‪20 - 10‬‬
‫ج) ‪ 10000‬و ‪ 300/000 - 30‬د) کاهش قیمت از ‪ 8000‬ریال به ‪ 7000‬ریال‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 30‬ب) ‪10 - 20‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -15‬در نمودار زیر مقادیر عرضه و تقاضای یک کاالی خاص در قیمتهای مختلف نشان داده شد است‪ .‬با توجه‬
‫(سراسری ‪ 97‬خارج)‬ ‫به آن‪:‬‬
‫الف) در قمیت ‪ 14000‬ریال‪ ،‬کمبود تقاضا نسبت به مقدار تقاضای تعادلی چقدر است؟‬
‫ب) قیمت ‪ 6000‬ریال و ‪ 12000‬ریال‪ ،‬مقدار مازاد تقاضا و کمبود تقاضا در بازار به ترتیب چقدر است؟‬
‫ج) در چه سطحی از قیمت و مقدار‪ ،‬دریافتی تولید کننده به حداکثر میرسد و مقدار آن کدام است؟‬
‫د) کدام عامل موجب از بین رفتن فاصله بین عرضه و تقاضا و هماهنگی رفتار اقتصادی تولید کننده و‬
‫قیمت‬ ‫مصرف کننده میشود؟‬
‫‪S‬‬
‫‪14000‬‬

‫‪12000‬‬

‫‪10000‬‬

‫‪8000‬‬

‫‪6000‬‬

‫‪4000‬‬

‫‪2000‬‬
‫‪D‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪60‬‬
‫مقدار عرضه و تقاضا‬

‫ب) ‪ 20 - 40‬ج) ‪ 14000‬و ‪ 840000 - 60‬د) افزایش قیمت از ‪ 6000‬ریال به ‪ 8000‬ریال‬ ‫‪ )1‬الف) ‪30‬‬
‫د) افزایش قیمت از ‪ 6000‬ریال به ‪ 8000‬ریال‬ ‫ب) ‪ 40 - 20‬ج) ‪ 8000‬و ‪240000 - 30‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪30‬‬
‫د) کاهش قیمت از ‪ 10000‬ریال به ‪ 8000‬ریال‬ ‫ب) ‪ 40 - 20‬ج) ‪ 14000‬و ‪840000 - 60‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪60‬‬
‫د) کاهش قیمت از ‪ 10000‬ریال به ‪ 8000‬ریال‬ ‫ب) ‪ 20 - 40‬ج) ‪ 8000‬و ‪240000 - 30‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪60‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
 ‫‪28‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -16‬با توجه به نمودار مقابل به ترتیب‬

‫الف) کمبود تقاضا و مازاد عرضه کدام است ؟‬
‫ب) حداکثر درآمد تولید کنندگان در قیمت ‪ 550‬ریال چقدر است؟‬
‫ج) در سطح قیمت ‪ 850‬ریال کدام عامل بازار ر ا به حالت تعادل می رساند ؟‬
‫‪850‬‬
‫‪B‬‬
‫‪S‬‬
‫‪750‬‬
‫‪ )1‬الف) ‪ A‬و ‪ B‬ب) ‪ 350/000‬ریال ج) افزایش قیمت‬
‫‪650‬‬
‫‪ )2‬الف) ‪ B‬و ‪ A‬ب) ‪ 330/000‬ریال ج) کاهش قیمت‬
‫‪550‬‬ ‫‪C‬‬
‫ج) کاهش قیمت‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ B‬و ‪ B‬ب) ‪330/000‬ریال‬
‫‪450‬‬
‫‪ )4‬الف) ‪ A‬و ‪ A‬ب) ‪ 350/000‬ریال ج) افزایش قیمت‬
‫‪350‬‬

‫‪250‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪D‬‬

‫‪200‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪600 800 1000‬‬ ‫‪1200‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس ششم (نقش دولت در اقتصاد چیست؟)‬ ‫فصل دوم (بازیگران اصلی در میدان اقتصاد)‬

‫انواع مالیات‬ ‫الف) مالیات مستقیم‬

‫مهمترین نوع‬ ‫مبنای مالیات‬ ‫مالیات های مستقیم‬

‫‪ -1‬مالیات بر دارایی‬
‫مالیات بر ارث‬
‫به انواع دارایی تعلق میگیرد‪.‬‬
‫(در زمان انتقال به وارثان)‬ ‫ثروت مؤدی‬
‫‪ ‬مثل منقول (اتومبیل) و غیرمنقول‬
‫(مالیات بر نقل و انتقال دارایی)‬
‫(خانه ‪ -‬زمین)‬
‫درآمد مؤدیان‬ ‫‪ -2‬مالیات بر درآمد‬
‫مالیات بر درآمد اشخاص‬
‫(درآمد افراد و شرکتها و نه‬ ‫‪ ‬مثل مالیات بر حقوق یا مالیات بر‬
‫(حقوق و دستمزد)‬
‫ثروت آنها)‬ ‫درآمد امالک‬
‫‪ -‬عوارض گمرکی‬
‫‪ -‬عوارض خدماتی‬
‫‪ -‬مالیات بر مصرف‬ ‫مهمترین مالیاتهای غیرمستقیم‬ ‫ب) مالیات غیرمستقیم‬
‫‪ -‬مالیات بر ارزشافزوده‬

‫توضیحات‬ ‫مالیاتهای غیرمستقیم‬

‫‪ -‬مالیات بر صادرات و واردات کاالهای مختلف‬
‫‪ -‬تابع سیاستهای کالن بازرگانی و شرایط اقتصادی کشورها‬ ‫عوارض گمرکی‬
‫‪ -‬برای حمایت از صنایع داخلی (مثل پراید!!)‬ ‫(تعرفه گمرکی)‬
‫‪ -‬تعیین براساس قیمت و ارزش کاالها یا براساس ویژگیها (حجم و وزن و ‪)...‬‬
‫‪ -‬عوراض درج شده در قبض های شهرداری‬ ‫عوارض خدماتی‬
‫‪ -‬عوارض نوسازی ‪ -‬دفع پسماند ‪ -‬ظاهر شهر و ‪...‬‬ ‫(عوارض شهرداری)‬
‫‪ -‬مصرفکننده در هنگام خرید (به همراه قیمت کاال) پرداخت میکند‬
‫‪ -‬هر چقدر مصرف بیشتر ← مالیات بر مصرف بیشتر‬
‫‪ -‬وظیفه قانونی پرداخت آن به عهده تولیدکننده و فروشنده است‪( .‬هر چیز که‬ ‫مالیات بر مصرف‬
‫نهایتاً مصرفکننده پرداخت میکند)‬
‫‪ -‬بارزترین نمونه این نوع مالیات ← مالیات بر مشروبات غیرالکلی و دخانیات‬
‫‪ -‬مالیاتی که از تفاوت ارزش بین کاال و خدمات عرضه شده با ارزش کاال‬
‫و خدمات خریداری شده در دوره مشخص دریافت میشود‪.‬‬
‫‪ -‬مالیات چند مرحلهای (در هر یک از مراحل تولید‪ ،‬تکمیل تا مصرف)‬
‫‪ -‬این نوع مالیات‪ ،‬با ایجاد شفافیت‪ ،‬فرار مالیاتی را کاهش میدهد و از‬ ‫مالیات بر ارزشافزوده‬
‫مالیات ستانی مضاعف جلوگیری میکند‪.‬‬
‫‪ -‬چون مالیات پرداختشده تولیدکنندگان قبل از مالیات بر فروش‬
‫بعدی کسر میشود‪( .‬کاال و خدمات واسطهای از مالیات معاف میشوند)‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪-1‬با توجه به جدول میزان مالیات پرداختی در یک جامعه برای موارد «الف» و «ب» به ترتیب چند میلیون تومان‬
‫است ؟‬
‫‪ 250‬میلیون تومان‬ ‫تعرفه های گمرکی‬
‫الف) مجموع میزان مالیات مستقیم پرداختی‬
‫𝟏‬ ‫ب) مجموع میزان مالیات غیر مستقیم پرداختی‬
‫تعرفه های گمرکی‬ ‫مالیات بر دارایی‬
‫𝟓‬

‫‪ 240‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر درآمد‬ ‫ب)‪290‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪312‬‬

‫‪ 22‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر منزل مسکونی‬

‫ب)‪312‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪290‬‬
‫ب)‪275‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪312‬‬
‫‪ 40‬میلیون تومان‬ ‫عوارض خدماتی‬ ‫ب)‪275‬‬ ‫‪)4‬الف) ‪290‬‬

‫‪ -2‬با توجه به جدول میزان مالیات پرداختی در یک جامعه برای موارد «الف» و «ب» به ترتیب چند میلیون‬
‫تومان است ؟‬
‫‪ 200‬میلیون تومان‬ ‫تعرفه های گمرکی‬
‫الف) مجموع میزان مالیات غیر مستقیم پرداختی‬
‫𝟏‬
‫تعرفه های گمرک‬ ‫مالیات بر درآمد اشخاص‬ ‫ب) مجموع میزان مالیات مستقیم پرداختی‬
‫𝟒‬

‫‪ 320‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر دارایی‬

‫‪ )1‬الف)‪ 370‬ب) ‪260‬‬
‫𝟏‬
‫عوارض شهرداری‬
‫‪ )2‬الف)‪ 260‬ب) ‪370‬‬
‫مالیات بر دارایی‬
‫𝟖‬
‫‪ )3‬الف)‪ 390‬ب)‪240‬‬
‫‪ 20‬میلیون تومان‬ ‫مالیات مرغ‬ ‫‪ )4‬الف)‪ 240‬ب) ‪390‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬فردی با ‪ 490‬میلیون تومان در آمد در سال مفروض است ؟‬

‫الف) مجموع میزان مالیات غیرمستقیم ساالنه این فرد‬
‫ب) مجموع میزان مالیات مستقیم ساالنه این فرد‬
‫ج) مانده خالص ماهانه این فرد ‪ ،‬چقدر است؟‬
‫‪ 80‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر درآمد‬

‫‪ 40‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر منزل مسکونی‬

‫ج) ‪240‬‬ ‫ب) ‪140‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪110‬‬
‫‪ 50‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر خرید مایحتاج ساالنه‬ ‫ج) ‪240‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪ 140‬ب) ‪110‬‬
‫ج) ‪20‬‬ ‫ب) ‪140‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪110‬‬
‫‪ 60‬میلیون تومان‬ ‫عوارض شهرداری‬
‫ج) ‪20‬‬ ‫ب) ‪110‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪140‬‬
‫𝟐‬
‫مالیات خرید مایحتاج ساالنه‬ ‫مالیات بر انتقال اتوموبیل‬
‫𝟓‬

‫‪ -4‬با توجه به جدول میزان مالیات پرداختی در یک جامعه برای موارد «الف» و «ب» به ترتیب چند میلیون تومان‬
‫است ؟ (کنکور ‪ – 1402‬نوبت اول)‬
‫‪ 180‬میلیون تومان‬ ‫تعرفه های گمرکی‬
‫! ‪GOALLLLLLLLLLLL‬‬
‫مالیات بر دارایی‬
‫𝟏‬
‫مالیات بر درآمد اشخاص‬ ‫الف) مجموع میزان مالیات مستقیم پرداختی‬
‫𝟓‬
‫ب) مجموع میزان مالیات غیر مستقیم پرداختی‬
‫‪ 240‬میلیون تومان‬ ‫مالیات بر دارایی‬

‫ب) ‪215‬‬ ‫الف) ‪288‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪ 35‬میلیون تومان‬ ‫عوارض خودرو‬
‫ب) ‪230‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪288‬‬
‫‪ 15‬میلیون تومان‬ ‫مالیات شکر‬ ‫ب) ‪215‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪304‬‬
‫ب) ‪230‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪304‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫مالیات برارزش افزوده (‪)VAT‬‬

‫‪ -‬مالیاتی که از تفاوت ارزش بین کاال و خدمات عرضه شده با ارزش کاال و خدمات خریداری شده در دوره‬
‫مشخص دریافت میشود‪.‬‬
‫‪ -‬مالیات چند مرحلهای (در هر یک از مراحل تولید‪ ،‬تکمیل تا مصرف)‬
‫‪ -‬این نوع مالیات‪ ،‬با ایجاد شفافیت‪ ،‬فرار مالیاتی را کاهش میدهد و از مالیات ستانی مضاعف جلوگیری‬
‫میکند‪.‬‬
‫‪ -‬چون مالیات پرداختشده تولیدکنندگان قبل از مالیات بر فروش بعدی کسر میشود‪( .‬کاال و خدمات‬
‫واسطهای از مالیات معاف میشوند)‬

‫‪ ‬مثال مالیات برارزش افزوده‬

‫درخت‬ ‫چوب‬ ‫کاغذ‬ ‫کتاب‬ ‫مصرف کننده‬
‫‪200‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪20/000‬‬ ‫‪50/000‬‬

‫نکته‪ :‬جمع ارزشافزوده مراحل مختلف = قیمت نهایی کاال‬

‫‪ ‬با فرض ‪ 10‬درصد مالیات برارزش افزوده (‪ )VAT‬در تولید و فروش لباس ‪...‬‬

‫مرحله اول‬ ‫مرحله دوم‬ ‫مرحله سوم‬ ‫مرحله چهارم‬

‫کشاوررز‬ ‫پارچهباف‬ ‫خیاط‬ ‫مغازهدار‬

‫پنبه را با قیمت ‪1000‬‬ ‫پارچه را با قیمت‬ ‫لباس را با قیمت‬ ‫لباس را با قیمت‬

‫تومان به پارچهباف‬ ‫‪ 5000‬تومان به خیاط‬ ‫‪ 12,000‬تومان به‬ ‫‪ 20,000‬تومان به‬
‫میفروشد‪.‬‬ ‫میفروشد‪.‬‬ ‫مغازهدار میفروشد‪.‬‬ ‫مشتری میفروشد‪.‬‬

‫⧫ نحوه محاسبه‪:‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪-1‬در یک جامعه فرضی ‪ ،‬کشاورزان یک کیلوگرم پنبه تولیدی خود را به ارزش ‪ 8500‬تومان به کارگاههای‬
‫ریسندگی می فروشند ‪ ،‬کارگاه های ریسندگی نیز این مقدار پنبه را به مقداری نخ تبدیل کرده و به ارزش‬
‫‪ 9500‬تومان به کارگاه های پارچه بافی می فروشند و در کارگاه های پارچه بافی نخ به پارچه تبدیل شده و‬
‫به مبلغ ‪ 12000‬تومان به کارگاه تولید پوشاک فروخته شده و در این کارگاه ها پارچه به پوشاک تبدیل شده‬
‫و به مبلغ ‪ 20000‬تومان به دست مصرف کنندگان می رسد ‪ ،‬با توجه به این داده ها و ستاده ها با فرض نرخ‬
‫مالیات ارزش افزوده ‪ 5‬درصد ‪ ،‬مالیات ارزش افزوده جمع آوری شده توسط فروشندگان (پرداختی خریداران)‬
‫در مرحله دوم و چهارم به ترتیب از راست به چپ چقدر است ؟‬
‫‪600 – 1000 )4‬‬ ‫‪1000 – 475 )3‬‬ ‫‪600 – 475 )2‬‬ ‫‪475 – 1000)1‬‬

‫‪ -2‬با توجه به صورت مسئلۀ زیر‪ ،‬کدام گزینه مالیات بر ارزش افزوده را نشان میدهد اگر نرخ ‪ VAT‬معادل ‪%10‬‬
‫باشد؟‬
‫«کشاورزان هر واحد پنبۀ تولیدی خود را به ارزش ‪ 500‬تومان به کارگاههای ریسندگی میفروشند‪ .‬کارگاههای‬
‫ریسندگی‪ ،‬این مقدار پنبه را به مقداری نخ تبدیل میکنند و آن را به ارزش ‪ 1500‬تومان به کارگاههای‬
‫پارچهبافی میفروشند‪ .‬کارگاههای پارچهبافی نیز نخ را به پارچه تبدیل میکنند و آن را به مبلغ ‪ 3000‬تومان‬
‫به کارگاهها تولید پوشاک میفروشند‪ .‬در این کارگاهها پارچه به پوشاک تبدیل میشود و سرانجام به مبلغ‬
‫‪ 5000‬تومان به دست مصرفکنندگان میرسد‪».‬‬
‫‪ 4500 )4‬تومان‬ ‫‪ -550 )3‬تومان‬ ‫‪ 500 )2‬تومان‬ ‫‪ 1000 )1‬تومان‬

‫‪ -3‬کارخانۀ مس سرچشمه از دل معدن‪ ،‬مس را استخراج میکند و آن را به قیمت ‪ 5000‬تومان به صنایع‬

‫مس شهید باهنر میفروشد و صنایع مس شهید باهنر آن را به شمش با بهای ‪ 10‬هزار تومان تبدیل میکند‬
‫و بعد شمش را به محصول نیمهتمام مفتول با ارزش ‪ 20‬هزار تومان تولید میکند و به مصرفکننده به‬
‫بهای تمام شدۀ ‪ 25‬هزار تومان میفروشد‪ .‬مالیات بر ارزش افزوده جمعآوریشده را اگر نرخ ‪ 5% ،VAT‬باشد‪،‬‬
‫حساب کنید‪.‬‬
‫‪ 5250 )4‬تومان‬ ‫‪ 26250 )3‬تومان‬ ‫‪ 1250 )2‬تومان‬ ‫‪ 6000 )1‬تومان‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬فرض کنیم کشاورزان هر کیلو پنبۀ خود را به ارزش ‪ 4500‬تومان به کارگاههای ریسندگی بفروشند‪ .‬کارگاههای ریسندگی نیز‬
‫این مقدار پنبه را به نخ تبدیل کرده و به ارزش ‪ 6000‬تومان به کارگاههای پارچهبافی میفروشند‪ .‬در کارگاههای پارچهبافی نیز‬
‫نخ را به پارچه تبدیل میکنند و به مبلغ ‪ 8500‬تومان به کارگاههای تولید پوشاک میفروشند و در این کارگاهها پارچه به پوشاک‬
‫تبدیل میشود و به مبلغ ‪ 17000‬تومان به دست مصرفکنندگان میرسد‪ .‬با فرض این که ‪ VAT‬با نرخ ‪ %8‬محاسبه شود‪:‬‬
‫الف) قیمت فروش پارچه با احتساب مالیات بر ارزش افزوده چه قدر است؟‬
‫ب) مالیات بر ارزش افزودۀ جمعشده توسط نخریس چهقدر است؟‬
‫پ) مالیات بر ارزش افزودۀ خالص جمعآوریشده توسط تولیدی پوشاک چهقدر است؟‬
‫ت) در کشورهایی که سازوکار مالیات بر ارزش افزوده برقرار است‪ ،‬کسب و کارها‪ ،‬منبع مالیات را از ‪ .............‬جمعآوری کرده‬
‫و آن را از طریق ‪ ..........‬پرداخت میکنند‪.‬‬
‫ت) درآمد خودشان‪ ،‬فروش کاالها و خدماتشان‬ ‫پ) ‪1360‬‬ ‫ب) ‪360‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪18360‬‬
‫ت) فروش خودشان‪ ،‬خرید از دیگر کسب و کارها‬ ‫پ) ‪1360‬‬ ‫ب) ‪480‬‬ ‫‪ )2‬الف)‪9180‬‬
‫ت) خرید از دیگر کسب و کارها‪ ،‬فروش خودشان‬ ‫پ) ‪680‬‬ ‫ب) ‪360‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪18360‬‬
‫ت) فروش کاالها و خدماتشان‪ ،‬درآمدشان از فروش‬ ‫پ) ‪680‬‬ ‫ب) ‪480‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪9180‬‬

‫‪ -5‬به فرض چنانچه کشاورزان هر کیلوگرم «پنبۀ تولیدی» خود را به ارزش ‪ 3500‬تومان به کارگاههای‬
‫«ریسندگی» بفروشند‪« .‬کارگاههای ریسندگی» این مقدار پنبه را به مقداری «نخ» تبدیل کرده و به ارزش ‪5500‬‬
‫تومان به کارگاههای «پارچهبافی» میفروشند‪ .‬در کارگاههای پارچهبافی‪« ،‬نخ» به «پارچه» تبدیل شده و به مبلغ‬
‫‪ 7500‬تومان به کارگاههای تولید پوشاک فروخته میشود‪ .‬در این کارگاهها پارچه به «پوشاک» تبدیل میشود‬
‫و به مبلغ ‪ 14000‬تومان به دست «مصرفکنندگان» میرسد‪ .‬با فرض این که ‪ VAT‬با نرخ ‪ %10‬محاسبه گردد‪.‬‬
‫الف) منفعت این نوع مالیاتگیری چیست؟‬
‫ب) این مالیات جزء کدام دسته از مالیاتها محسوب میشود؟‬
‫پ) قیمت لباس با محاسبۀ مالیات بر ارزش افزوده چهقدر است؟‬
‫ت) مجموع کل مالیات بر ارزش افزوده معادل چه عددی است؟‬
‫پ) ‪ 15400‬تومان ت) ‪ 1500‬تومان‬ ‫ب) مستقیم‬ ‫‪ )1‬الف) کاهش ضرر مصرفکنندگان‬
‫پ) ‪ 14650‬تومان ت)‪ 1400‬تومان‬ ‫ب) غیرمستقیم‬ ‫‪ )2‬الف) جلوگیری ازمالیاتستانی مضاعف‬
‫ت) ‪ 1400‬تومان‬ ‫پ) ‪ 15400‬تومان‬ ‫ب) غیرمستقیم‬ ‫‪ )3‬الف) کاهش فرار مالیاتی‬
‫پ) ‪ 14650‬تومان ت) ‪ 1500‬تومان‬ ‫‪ )4‬الف) معافیت کاالهای واسطهای از پرداخت مالیات ب) مستقیم‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪- 6‬فرض کنیم‪ ،‬کشاورزان هر یک کیلوگرم «پنبۀ تولیدی» خود را به ارزش ‪ 5000‬تومان به کارگاههای «ریسندگی»‬
‫بفروشند‪ .‬کارگاههای «ریسندگی» هم این مقدار پنبه را به مقداری «نخ» تبدیل کرده و به ارزش ‪ 7000‬تومان‬
‫به کارگاههای پارچهبافی بفروشند‪ .‬در کارگاههای پارچهبافی‪« ،‬نخ» به «پارچه» تبدیل شده و به ارزش ‪9500‬‬
‫تومان به کارگاههای «تولید پوشاک» فروخته میشود‪ ،‬در این کارگاهها «پارچه» به «پوشاک» تبدیل شده و‬
‫به ارزش ‪ 13000‬تومان به دست مصرف کنندگان میرسد‪ .‬با توجه به این «دادهها و ستادهها» اگر ‪ VAT‬با‬
‫نرخ ‪ %3‬حساب شود‪:‬‬
‫الف) قیمت نخ با احتساب مالیات بر ارزش افزوده چهقدر است؟‬
‫ب) مجموع مالیات پرداختی چه عددی است؟‬
‫پ) چه نوع کاالها یا خدماتی در این نوع مالیاتستانی‪ ،‬معاف از مالیات هستند؟‬
‫پ) کاالهای واسطهای‬ ‫ب) ‪ 390‬تومان‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 7210‬تومان‬
‫پ) کاالهای واسطهای‬ ‫ب) ‪ 105‬تومان‬ ‫‪ )2‬الف) ‪ 7000‬تومان‬
‫پ) کاالهای نهایی‬ ‫ب) ‪ 390‬تومان‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 7060‬تومان‬
‫پ) کاالهای نهایی‬ ‫ب) ‪ 105‬تومان‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 7390‬تومان‬

‫‪-7‬یک دادمدار شیر تولیدی خود را به کارگاه تولید محصوالت لبنی به قیمت ‪ 2‬میلیون تومان می فروشد ‪ .‬کارگاه‬
‫خامه تولید شده از شیر را به دشیرینی پزی به قیمت ‪ 3‬میلیون تومان می فقروشد و شیرینی پز شیرینی‬
‫تولید شده از خامه را به مغازه دار ‪ 4‬میلیون تومان می فروشد و مغازه دار آن کیک را به قیمت ‪ 5‬میلیون تومان‬
‫به مشتری می فروشد ۀ‪ ،‬اگر نرخ ‪ ، VAT‬ده درصد باشد مجموع مالیات بر ارزش افزوده جمع آوری شده و مالیات‬
‫بر ارزش افزوده خالص جمع آوری شده توسط مغازه دار به ترتیب چند هزار تومان است ؟‬
‫‪GOALLLLLLLLLLLL‬‬ ‫(کنکور سراسری ‪) 1402‬‬
‫‪ )2‬چهارصد – صد‬ ‫‪)1‬پانصد – صد‬
‫‪)4‬یک میلیون و چهارصد ‪ -‬چهارصد‬ ‫‪ )3‬نهصد – چهارصد‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس هشتم (رکود ‪ -‬بیکاری و فقر)‬ ‫فصل سوم (اقتصاد رشد و پیشرفت)‬

‫اشتغال و بیکاری‬
‫‪ -‬کسانی که در ازای انجام کاری دستمزد یا حقوق میگیرند‪.‬‬
‫تماموقت‬ ‫❖ شاغل‬
‫‪ -‬شغل‬
‫پارهوقت‬

‫‪ -‬کسانی که باالی ‪ 15‬سال دارند و در جستجوی کارند اما کاری پیدا نمیکنند‪.‬‬ ‫❖ بیکار‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬دانشآموز ‪ -‬دانشجو ‪ -‬بازنشستهها ‪ -‬خانهدارها که دنبال کار نمیگردند بیکار محسوب‬
‫نمیشوند‪.‬‬

‫‪ -‬زیر ‪ 15‬سال‬

‫شاغل‬ ‫❖ افراد جامعه‬

‫جمعیت فعال‬
‫بیکار‬ ‫‪ -‬باالی ‪ 15‬سال‬
‫نه شاغلند نه بیکار‬ ‫جمعیت غیرفعال‬
‫(دانشجوها ‪ -‬دانشآموزان باالی ‪ 15‬سال)‬

‫جمعیت فعال‬ ‫=‬ ‫بیکار‬ ‫‪+‬‬ ‫شاغل‬

‫باالی ‪ 15‬سال یا‬ ‫باالی ‪ 15‬سال دنبال‬ ‫باالی ‪ 15‬سال شغل‬

‫شاغلند یا دنبال کار‬ ‫کار هستند اما پیدا‬ ‫حقوق‬ ‫و‬ ‫دارند‬
‫میگردند‪.‬‬ ‫نمیکنند‪.‬‬ ‫میگیرند‪.‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪37‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫نرخ بیکاری‬

‫اساسیترین شاخص ارزیابی وضعیت اشتغال کشور‬ ‫⧫ نرخ بیکاری‬

‫جمعیت بیکار𝟓𝟏 سال و بیشتر‬

‫= نرخ بیکاری‬ ‫𝟎𝟎𝟏 ×‬
‫جمعیت فعال 𝟓𝟏 ساله و بیشتر‬

‫فرمولهای تکمیلی‬

‫جمعیت شاغل ‪ 15‬سال و بیشتر‬

‫= نرخ اشتغال‬ ‫‪× 100‬‬
‫جمعیت فعال ‪ 15‬ساله و بیشتر‬

‫نرخ اشتغال ‪ +‬نرخ بیکاری‬ ‫‪= %100‬‬

‫نرخ بیکاری‬ ‫نرخ اشتغال ‪= %100 -‬‬

‫نرخ اشتغال‬ ‫=‬ ‫نرخ بیکاری ‪%100 -‬‬

‫انواع بیکاری‬

‫تعریف‬ ‫نوع بیکاری‬

‫بیکاری اصطکاکی ‪ -‬کسانی که شغل قبلی را رها کردند و به امید یافتن شغل بهتر جستجو میکنند‪.‬‬
‫‪ -‬کسانی که به تازگی در حال ورود به بازار کار هستند‪.‬‬ ‫(کوتاهمدت)‬

‫‪ -‬به دلیل تغییرات فصلی‪ ،‬کارگران شغل خود را از دست میدهند‪.‬‬

‫بیکاری فصلی‬
‫‪ -‬مثل‪ :‬کارگران ساختمانی و کشاورزان در فصل زمستان‬
‫‪ -‬بیکاری ناشی از عدم تطبیق بین افراد جویای کار و انواع شغلهای موجود (مثالً به دلیل عدم تطابق مهارتها)‬ ‫بیکاری‬
‫‪ -‬مثالً نیروی کار ساده وجود دارد ولی نیروی کار متخصص نیاز است‪.‬‬ ‫ساختاری‬
‫‪ -‬در هنگام رکود اقتصادی‬ ‫بیکاری‬
‫استخدام شرکتها متوقف ویا نیروها را تعدیل میکنند‪.‬‬ ‫تولید کاهش‬ ‫‪ -‬در دوران رکود اقتصادی‬ ‫دورهای‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫مسائل‬

‫‪-1‬با توجه به دادههای جدول‪ ،‬به ترتیب از راست به چپ جمعیت فعال و جمعیت غیرفعال در کدام گزینه‬
‫بهدرستی آمده است؟‬
‫کل جمعیت ‪80/000/000‬‬ ‫‪ 32 )1‬میلیون نفر ‪ 33 -‬میلیون نفر‬
‫پایینتر از ‪ 15‬سال ‪15/000/000‬‬
‫‪ 25 )2‬میلیون نفر ‪ 40 -‬میلیون نفر‬
‫‪ 15‬سال و باالتر ‪65/000/000‬‬
‫افراد شاغل ‪23/000/000‬‬ ‫‪ 33 )3‬میلیون نفر ‪ 32 -‬میلیون نفر‬
‫افراد بیکار ‪17/000/000‬‬ ‫‪ 40 )4‬میلیون نفر ‪ 25 -‬میلیون نفر‬

‫‪ -2‬جدول دادهشده مربوط به یک کشور فرضی است‪ .‬با توجه به آن‪:‬‬

‫جمعیت زیر ‪ 15‬سال (نفر) جمعیت غیرفعال (نفر) جمعیت شاغل (نفر)‬ ‫جمعیت کل (نفر)‬
‫‪2/500/000‬‬ ‫‪1/500/000‬‬ ‫‪500/000‬‬ ‫‪5/000/000‬‬
‫ب) نرخ بیکاری در کدام گزینه آمده است؟‬ ‫الف) جمعیت بیکار کدام است؟‬

‫‪ 500.000 )2‬نفر – ‪%16/67‬‬ ‫‪ 2 )1‬میلیون نفر ‪% 17/66 -‬‬

‫‪ 500.000 )4‬نفر – ‪%17/66‬‬ ‫‪2 )3‬میلیون نفر ‪% 16/67 -‬‬

‫‪ -3‬جدول روبه رو آمار کشوری فرضی است‪ .‬جمعیت فعال و غیرفعال آن به ترتیب از راست به چپ چه عددی‬

‫‪ 58/000/000‬نفر‬ ‫کل جمعیت کشور‬ ‫را نشان میدهد؟‬

‫‪ 10/000/000‬نفر‬ ‫جمعیت افراد زیر ‪ 15‬سال‬ ‫‪ 18 )1‬میلیون نفر ‪ 40 -‬میلیون نفر‬

‫‪ 18/000/000‬نفر‬ ‫جمعیت افراد شاغل‬ ‫‪ 48 )2‬میلیون نفر ‪ 10 -‬میلیون نفر‬
‫‪ 12/000/000‬نفر‬ ‫جمعیت افراد بیکار‬
‫‪ 30 )3‬میلیون نفر ‪ 18 -‬میلیون نفر‬
‫‪ 48/000/000‬نفر‬ ‫جمعیت ‪ 15‬سال و باالتر‬
‫‪ 20 )4‬میلیون نفر ‪ 30 -‬میلیون نفر‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬طبق آمار رسمی در کشوری فرضی با ‪ 85‬میلیون نفر جمعیت‪ 63 ،‬میلیون نفر باالی ‪ 15‬سال سن دارند و‬

‫‪ 42‬میلیون نفر از آنها جزء جمعیت فعال هستند و ‪ 12‬میلیون نفر متأسفانه بیکارند‪ .‬با توجه به این شرایط‪:‬‬

‫الف) چند نفر از جمعیت کمتر از ‪ 15‬سال سن دارند؟‬

‫پ) چند نفر از جمعیت شاغلاند؟‬ ‫ب) جمعیت غیرفعال چند نفرند؟‬

‫‪ 22 )2‬میلیون ب)‪ 21‬میلیون ج)‪ 9‬میلیون‬ ‫‪)1‬الف)‪ 42‬میلیون ب)‪ 39‬میلیون ج)‪ 9‬میلیون‬

‫‪ 22 )4‬میلیون ب) ‪ 21‬میلیون ج)‪ 30‬میلیون‬ ‫‪)3‬الف)‪ 42‬میلیون ب) ‪ 39‬میلیون ج)‪ 30‬میلیون‬

‫‪ -5‬یک کشور فرضی ‪ 60‬میلیون نفر جمعیت دارد که ‪ 10‬میلیون نفر پایین ‪ 15‬سال دارند و ‪ 27‬میلیون نفر‬

‫آنها جزء جمعیت فعال هستند‪ .‬چنانچه جمعیت افراد بیکار در این جامعه ‪ 12‬نفر باشد‪ ،‬با توجه به اطالعات‬

‫دادهشده‪ ،‬تعداد افراد شاغل چند نفر است؟‬

‫‪ 13 )4‬میلیون نفر‬ ‫‪ 20 )3‬میلیون نفر‬ ‫‪ 10 )2‬میلیون نفر‬ ‫‪ 15 )1‬میلیون نفر‬

‫‪ -6‬در یک کشور فرضی نرخ بیکاری ‪ %20‬است‪ .‬اگر جمعیت بیکار ‪ 7‬میلیون نفر و جمعیت غیرفعال ‪ 9‬میلیون‬

‫نفر باشد‪ ،‬جمعیت فعال چند نفرند؟‬

‫‪ 35 )4‬میلیون نفر‬ ‫‪ 30 )3‬میلیون نفر‬ ‫‪ 12 )2‬میلیون نفر‬ ‫‪ 4 )1‬میلیون نفر‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -7‬در یک کشور فرضی با ‪ 70‬میلیون نفر جمعیت که ‪ 52‬میلیون نفر آنها ‪ 15‬سال و باالتر سن دارند و ‪33‬‬

‫میلیون نفر از آنها جزء جمعیت فعال هستند‪ ،‬حدود ‪ 10‬میلیون نفر بیکارند‪ ،‬با این شرایط به ترتیب از راست‬

‫ب) جمعیت شاغل چند نفرند؟‬ ‫به چپ؛ الف) چند نفر از جمعیت کمتر از ‪ 15‬سال دارند؟‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 23‬میلیون نفر ب) ‪ 18‬میلیون نفر‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 18‬میلیون نفر ب) ‪ 23‬میلیون نفر‬
‫‪ )4‬الف) ‪ 32‬میلیون نفر ب) ‪ 18‬میلیون نفر‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 18‬میلیون نفر ب) ‪ 32‬میلیون نفر‬

‫‪ -8‬اگر کارخانه ای به دلیل کاهش فروش مجبور شود به طور موقت تعدادی از کارگر ها را بیکار کند ‪ ،‬با توجه‬
‫به جدول زیر ‪ ،‬این کار خانه از کدام نوع بیکاری برخوردار است و نرخ بیکاری چند درصد است؟‬
‫! ‪GOALLLLLLLLLLLL‬‬ ‫(کنکور سراسری ‪- 1402‬نوبت اول)‬
‫جمعیت شاغل‬ ‫جمعیت غیر فعال‬ ‫جمعیت زیر ‪ 15‬سال‬ ‫جمعیت کل‬
‫(نفر )‬ ‫(نفر )‬ ‫(نفر)‬ ‫(نفر)‬

‫‪2/000/000‬‬ ‫‪400/000‬‬ ‫‪900/000‬‬ ‫‪3/800/000‬‬

‫‪ )4‬دوره ای – ‪30‬‬ ‫‪ )3‬اصطکاکی – ‪30‬‬ ‫‪ )2‬اصطکاکی‪20 -‬‬ ‫‪)1‬دوره ای‪20 -‬‬

‫‪ -9‬اطالعات یک جامعه فرضی مطابق جدول زیر است ‪ .‬اگر یک درصد از جمعیت شاغلین به امید یافتن شغل‬
‫بهتر ‪ ،‬کار خود را ترک کنند ‪ ،‬دچار چه نوع بیکاری شده اند ؟ و جمعیت شاغلین در این حالت چقدر است ؟‬
‫! ‪GOALLLLLLLLLLLL‬‬ ‫(کنکور سراسری ‪)1402‬‬

‫جمعیت بیکار‬ ‫جمعیت غیر فعال‬ ‫جمعیت پایین تر از ‪15‬‬ ‫جمعیت کل‬

‫‪2/000/000‬‬ ‫‪ 30%‬جمعیت باالی ‪15‬‬ ‫‪ 15%‬جمعیت کل‬ ‫‪10/000/000‬‬

‫‪)1‬اصطکاکی – ‪3/950/000‬‬
‫‪)2‬اصطکاکی ‪3/910/500-‬‬
‫‪)3‬ساختاری ‪3/950/000-‬‬
‫‪)4‬ساختاری‪4/910/500-‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس نهم (تورم و کاهش قدرت خرید)‬ ‫فصل سوم (اقتصاد رشد و پیشرفت)‬

‫اسکناس ‪ +‬مسکوکات ‪ +‬سپرده های دیداری ‪ +‬چک پول‬ ‫✓ حجم پول‬

‫حساب های پس انداز کوتاه مدت ‪ +‬حساب های پس انداز بلند مدت‬ ‫✓ شبه پول‬
‫پولها (حجم پول ) ‪ +‬شبه پول ها‬ ‫✓ نقدینگی‬

‫به نکات زیر دقت کنید‬

‫✓ میزان نقدینگی = پول ‪ +‬شبه پول‬

‫✓ میزان نقدینگی = اسکناس ها ‪ +‬مسکوکات ‪ +‬سپرده دیداری ‪ +‬سپرده غیردیداری‬

‫✓ سپرده = سپرده دیداری ‪ +‬سپرده غیردیداری‬

‫✓ سپرده غیردیداری = سپرده پسانداز (کوتاه مدت) ‪ +‬سپرده مدتدار (بلند مدت)‬

‫مسائل‬

‫‪ -1‬اطالعات ارایه شده در جدول روبرو‪ ،‬مربوط به یک جامعه فرضی است‪ .‬با توجه به این مندرجات‪:‬‬
‫ب) میزان سپرده پسانداز در این جامعه کدام است؟ (سراسری ‪)92‬‬ ‫الف) میزان نقدینگی‪،‬‬
‫‪ 450‬واحد‬ ‫مجموع اسکناسها‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 65‬واحد‬ ‫موجودی سپردههای مدتدار مردم‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫موجودی اسکناس‬ ‫ارزش مسکوکات مردم معادل‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 250‬واحد‬ ‫مجموع سپردههای دیداری و غیردیداری مردم‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 70‬واحد‬ ‫موجودی حسابهای جاری اشخاص‬ ‫‪5‬‬
‫‪ )2‬الف) ‪ 850‬ب) ‪151‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 850‬ب) ‪115‬‬
‫‪ )4‬الف) ‪ 580‬ب) ‪151‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 580‬ب) ‪115‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -2‬اطالعات ارایه شده در جدول روبرو‪ ،‬مربوط به یک جامعه فرضی است‪ .‬با توجه به این مندرجات‪:‬‬

‫ب) میزان سپرده پسانداز در این جامعه کدام است؟ (سراسری ‪)95‬‬ ‫الف) میزان نقدینگی‬

‫‪ 2400‬واحد‬ ‫مجموع اسکناسها‬ ‫‪1‬‬

‫‪ 460‬واحد‬ ‫موجودی سپردههای مدتدار مردم‬ ‫‪2‬‬

‫‪2‬‬
‫موجودی اسکناس‬ ‫ارزش مسکوکات مردم معادل‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 2000‬واحد‬ ‫ارزش پولی مجموع سپردههای دیداری و غیردیداری مردم‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 360‬واحد‬ ‫ارزش پولی سپردههای دیداری بخش خصوصی‬ ‫‪5‬‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 6000‬ب) ‪1180‬‬ ‫ب) ‪1810‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪5000‬‬

‫ب) ‪1810‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪6000‬‬ ‫ب) ‪1180‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪5000‬‬

‫‪ -3‬اطالعات ارایه شده در جدول روبرو‪ ،‬مربوط به یک جامعه فرضی است‪ .‬با توجه به این مندرجات‪:‬‬

‫ب) میزان سپرده پسانداز در این جامعه کدام است؟ (سراسری ‪)96‬‬ ‫الف) میزان نقدینگی‬

‫‪ 2200‬واحد‬ ‫مجموع اسکناسها‬ ‫‪1‬‬

‫‪ 1500‬واحد‬ ‫مجموع سپردههای دیداری و غیردیداری مردم‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 350‬واحد‬ ‫موجودی حسابهای جاری مردم‬ ‫‪3‬‬

‫‪1‬‬
‫موجودی حسابهای جاری مردم‬ ‫ارزش مسکوکات مردم معادل‬ ‫‪4‬‬
‫‪5‬‬

‫‪ 480‬واحد‬ ‫موجودی سپردههای مدتدار مردم‬ ‫‪5‬‬

‫ب) ‪670‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪3077‬‬ ‫ب) ‪760‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪3077‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ 3770‬ب) ‪760‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 3770‬ب) ‪670‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪43‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬جدول زیر مبین اطالعات ارایه شده در یک جامعه مفروض است‪ .‬با توجه به مندرجات جدول‪:‬‬
‫الف) ارزش پولی مسکوکات موجود در دست مردم چقدر است؟‬
‫ب) میزان حجم شبه پول این جامعه‪ ،‬کدام است؟‬
‫ج) حجم کل پول یا کل نقدینگی این جامعه‪ ،‬کدام است؟ (سراسری ‪ 1400‬داخل)‬
‫‪ 1000‬واحد‬ ‫ارزش پولی مجموع سپردههای دیداری و غیردیداری‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 230‬واحد‬ ‫ارزش پولی موجودی سپردههای مدتدار‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 180‬واحد‬ ‫ارزش پولی سپردههای دیداری‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 2000‬واحد‬ ‫ارزش پولی مجموع اسکناسها‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫موجودی اسکناسها‬ ‫ارزش پولی مجموع مسکوکات در دست مردم‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬

‫‪ 1280‬واحد‬ ‫ارزش پولی حسابهای قرضالحسنه‬ ‫‪6‬‬

‫ج) ‪5080‬‬ ‫ب) ‪2100‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪800‬‬ ‫ج) ‪5800‬‬ ‫ب) ‪2010‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪800‬‬
‫ج) ‪5080‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 820‬ب) ‪2100‬‬ ‫ج) ‪5800‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 820‬ب) ‪2010‬‬

‫‪ -5‬جدول زیر مبین اطالعات ارایه شده در یک جامعه مفروض است‪ .‬با توجه به مندرجات جدول‪:‬‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLLLLLLL‬‬ ‫الف) میزان حجم شبه پول این جامعه‪ ،‬کدام است؟‬
‫ب) ارزش پولی سپردههای غیردیداری کدام است؟‬
‫ج) حجم کل پول یا کل نقدینگی این جامعه‪ ،‬کدام است؟ (سراسری ‪ 1400‬خارج ‪ 1401 +‬داخل)‬
‫‪ 1200‬واحد‬ ‫ارزش پولی مجموع سپردههای دیداری و غیردیداری‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 480‬واحد‬ ‫ارزش پولی موجودی سپردههای مدتدار‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 120‬واحد‬ ‫ارزش پولی سپردههای دیداری مردم‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 1500‬واحد‬ ‫ارزش پولی مجموع اسکناسها‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫موجودی اسکناسها‬ ‫ارزش پولی مجموع مسکوکات در دست مردم‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 1630‬واحد‬ ‫ارزش پولی حسابهای قرضالحسنه‬ ‫‪6‬‬
‫ب) ‪ 1008‬ج) ‪5330‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪2170‬‬ ‫ج) ‪5330‬‬ ‫ب) ‪1080‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪2710‬‬
‫ب) ‪ 1080‬ج) ‪5033‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪2170‬‬ ‫ب) ‪ 1008‬ج) ‪5033‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪2710‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -6‬با توجه به اطالعات جدول زیر که مربوط به یک جامعه است پاسخ پرسشهای زیر‪ ،‬به ترتیب کدام است؟‬
‫!!!‪GOALLLLLLLLLLLLLLLLL‬‬ ‫(سراسری ‪ - 1401‬خارج)‬
‫• میزان حجم کل پول موجود یا نقدینگی این جامعه‪ ،‬چقدر است؟‬
‫• میزان حجم شبه پول آن‪ ،‬چقدر است؟‬
‫• میزان سپرده پسانداز از این جامعه‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪ 1450‬واحد‬ ‫ارزش پولی حسابهای قرضالحسنه‬
‫‪ 2300‬واحد‬ ‫ارزش پولی و اسکناسها‬
‫‪ 1500‬واحد‬ ‫ارزش پولی موجودی سپردههای دیداری و غیردیداری مردم‬
‫‪ 350‬واحد‬ ‫ارزش پولی موجودی حسابهای جاری‬
‫‪1‬‬
‫موجودی حسابهای جاری مردم‬ ‫ارزش پولی مسکوکات مردم‬
‫‪5‬‬

‫‪ 480‬واحد‬ ‫ارزش پولی موجودی سپردههای مدتدار‬

‫‪670 -2600 -5320 )2‬‬ ‫‪760 -2060 -5320 )1‬‬
‫‪760 -2600 -2620 )4‬‬ ‫‪670 -2060 -2620 )3‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تورم‬

‫افزایش در سطح عمومی قیمتها‬ ‫✓ تورم‬

‫درصد افزایش ساالنه سطح عمومی قیمتها‬ ‫✓ نرخ تورم‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬اگر قیمت کاالها امسال نسبت به سال قبل ‪ %20‬افزایش داشته باشد یعنی ما نسبت به سال قبل‬
‫‪ %20‬تورم داریم (قدرت خرید پول ‪ %20‬کاهش پیدا کرده است)‬
‫معکوس‬ ‫⧫ نکته‪ :‬رابطه بین تورم و قدرت خرید پول‬
‫قدرت خرید پول پائینتر‬ ‫✓ تورم باالتر‬
‫قدرت خرید پول باالتر‬ ‫✓ تورم پائینتر‬

‫نحوه محاسبه نرخ تورم‬

‫استفاده از شاخص قیمت مصرفکننده (‪)CPI‬‬ ‫معموالً برای اندازهگیری تورم‬

‫نحوه محاسبه شاخص‬

‫قیمت مصرفکننده (‪)CPI‬‬

‫در طول یک دوره مشخص‬ ‫‪ -‬دولت یک سبد بازار (کاالهای مصرفی مردم) را درنظر میگیرد‬
‫اگر قیمت آن سبد کاال ‪ %10‬افزایش داشته باشد‪ ،‬شاخص قیمت‬ ‫آن را رصد میکند‬
‫مصرفکننده (‪ )CPI‬هم ‪ %10‬افزایش داشته است‪.‬‬
‫‪ o‬بعد از گردآوری قیمت از سبد کاال از فرمول زیر استفاده میکند‪:‬‬

‫هزینه سبد بازار در ماه)سال( قبل‪−‬هزینه سبد بازار در ماه)سال( معین‬

‫= ‪ CPI‬برای یک ماه (یا یک سال‬ ‫‪× 100‬‬
‫هزینه سبد بازار در ماه)سال( قبل‬
‫معین)‬
‫⧫ به فرمول زیر توجه کنید‪:‬‬

‫سطح قیمت قبلی‪−‬سطح قیمت جدید‬

‫= نرخ تورم‬ ‫‪× 100‬‬
‫سطح قیمت قبلی‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪46‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫مسائل‬
‫‪ -1‬در جدول زیر‪ ،‬قیمت های مربوط به سه کاالی مختلف در طی یک سال ذکر شده است‪ .‬چنانچه نرخ تورم در‬
‫قیمت این سه کاال یکسان باشد‪ :‬قیمت دو کاالی ‪ A‬و ‪ C‬به ترتیب در ابتدای سال و انتهای سال‪ ،‬کدام‬
‫!‪GOALLLLLLLLLLLLLLLL‬‬ ‫است؟(سراسری ‪ 97‬داخل ‪ 1401 +‬خارج)‬
‫قیمت‬
‫انتهای سال (به ریال)‬ ‫ابتدای سال (به ریال)‬
‫کاال‬
‫‪66/552‬‬ ‫؟‬ ‫‪A‬‬
‫‪748/120‬‬ ‫‪634/000‬‬ ‫‪B‬‬
‫؟‬ ‫‪95/400‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪112572 - 11979 )2‬‬ ‫‪1717200 - 56400 )1‬‬
‫‪1717200 – 11979 )4‬‬ ‫‪112572 - 56400 )3‬‬

‫‪ -2‬در جدول زیر‪ ،‬قیمت های مربوط به سه کاالی مختلف در طی یک سال ذکر شده است‪ .‬چنانچه نرخ تورم در‬
‫قیمت این سه کاال یکسان باشد‪ :‬قیمت دو کاالی ‪ A‬و ‪ C‬به ترتیب در ابتدای سال و انتهای سال‪ ،‬کدام‬
‫است؟ (سراسری ‪ 97‬خارج)‬
‫قیمت‬
‫انتهای سال (به ریال)‬ ‫ابتدای سال (به ریال)‬
‫کاال‬
‫‪96/000‬‬ ‫؟‬ ‫‪A‬‬
‫‪462/500‬‬ ‫‪370/000‬‬ ‫‪B‬‬
‫؟‬ ‫‪290/500‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪363125 - 76800 )2‬‬ ‫‪232400 - 120000 )1‬‬
‫‪363125 – 120000 )4‬‬ ‫‪232400 - 76800 )3‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪47‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬با توجه به اطالعات ارائه شده پیرامون سطح عمومی قیمت ها در یک سال مشخص برای‬
‫‪ ،‬به‬ ‫‪B‬‬ ‫و ابتدای سال برای کشور‬ ‫‪A‬‬ ‫و ‪ C‬سطح عمومی قیمتها در انتهای سال برای کشور‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫سه کشور‬
‫ترتیب چند واحد پولی است؟‬

‫نرخ تورم‬ ‫انتهای سال‬ ‫ابتدای سال‬ ‫قیمت‬ ‫‪650 -1680 )1‬‬
‫(درصد)‬ ‫(واحد پولی)‬ ‫(واحد پولی)‬ ‫کشور‬ ‫‪625 - 1680 )2‬‬
‫‪C‬‬ ‫دو برابر‬ ‫؟‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪650 – 1420 )3‬‬
‫سه برابر ‪C‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫؟‬ ‫‪B‬‬
‫‪625- 1420 )4‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪ -4‬با توجه به اطالعات ارائه شده پیرامون سطح عمومی قیمت ها در یک سال مشخص برای‬
‫‪ ،‬به‬ ‫‪B‬‬ ‫و ابتدای سال برای کشور‬ ‫‪A‬‬ ‫و ‪ C‬سطح عمومی قیمتها در انتهای سال برای کشور‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫سه کشور‬
‫ترتیب چند واحد پولی است؟ (سراسری ‪ – 1402‬نوبت اول) !! ‪GOALLLLLLLLLLLLLL‬‬
‫نرخ تورم‬ ‫انتهای سال‬ ‫ابتدای سال‬ ‫قیمت‬
‫(درصد)‬ ‫(واحد پولی)‬ ‫(واحد پولی)‬ ‫کشور‬ ‫‪280 ، 480 )1‬‬
‫𝟏‬
‫‪C‬‬ ‫؟‬ ‫‪400‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪325 ، 480 )2‬‬
‫𝟐‬
‫سه برابر‬ ‫‪280 ، 520 )3‬‬
‫‪448‬‬ ‫؟‬ ‫‪B‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪325 ، 520 )4‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪280‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪48‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس یازدهم (رشد و پیشرفت اقتصادی)‬ ‫فصل سوم (اقتصاد رشد و پیشرفت)‬

‫تعریف ناخالص داخلی‪GDP‬‬

‫تولید داخلی = کلیه کاالها و خدمات تولیدشده در مرزهای جغرافیایی کشور در یک سال‬
‫‪ -‬تولید ملی = کلیه کاالها و خدمات تولیدشده توسط مردم دارای یک ملیت در یک سال‬
‫‪ -‬مردم داخل کشور‬ ‫‪ -‬مردم داخل کشور‬
‫تولید ملی‬ ‫تولید داخلی‬
‫‪ -‬مردم کشور که مقیم خارجند‬ ‫‪ -‬خارجیان مقیم کشور‬

‫تست‬

‫‪ -1‬در یک جامعۀ فرضی در مدت یک سال‪ ،‬کاالهای زیر تولید شده است‪ .‬با توجه به ارزش کاالهای مذکور و سایر‬
‫دادهها تولید ناخالص داخلی در این کشور چند میلیون ریال است؟ (سراسری ‪ - 90‬با اندکی تغییر)‬
‫‪ 3/540 )1‬میلیون ریال‬
‫‪ 3/200/000/000‬ریال‬ ‫ارزش ماشینآالت‬ ‫‪A‬‬
‫‪ 3/450 )2‬میلیون ریال‬
‫‪ 80/000/000‬ریال‬ ‫ارزش پوشاک‬ ‫‪B‬‬
‫‪ 3/650 )3‬میلیون ریال‬
‫‪ 350/000/000‬ریال‬ ‫ارزش مواد غذایی‬ ‫‪C‬‬
‫‪ 3/560 )4‬میلیون ریال‬
‫‪1‬‬
‫ارزش پوشاک‬
‫‪4‬‬
‫خدمات ارائهشده‬ ‫‪D‬‬

‫‪ -2‬با توجه به مندرجات جدول زیر‪ ،‬چنانچه ارزش مجموع اقالم‪ :‬ماشینآالت‪ ،‬مواد غذایی و پوشاک در یک‬
‫جامعۀ فرضی ‪ 150‬میلیارد ریال باشد‪.‬در این صورت‪( :‬سراسری ‪ 95‬و ‪ 98‬با تغییر)‬
‫ب) تولید ناخالص داخلی در این جامعه کدام است؟‬ ‫الف) تولید ناخالص داخلی سرانه‬

‫‪ 50‬میلیون نفر‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪A‬‬

‫‪ 44‬میلیارد ریال‬ ‫ارزش تولید خارجیان مقیم کشور‬ ‫‪B‬‬

‫‪1‬‬
‫ارزش تولید خارجیان مقیم کشور‬
‫‪4‬‬
‫ارزش خدمات ارائهشده‬ ‫‪C‬‬

‫‪ 45‬میلیارد ریال‬ ‫ارزش تولید مردم کشور که در خارج اقامت دارند‬ ‫‪D‬‬

‫ب) ‪206‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪3220‬‬ ‫ب) ‪205‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪3220‬‬

‫ب) ‪206‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪4100‬‬ ‫ب) ‪205‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪4100‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪49‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬با توجه به مندرجات جدول زیر‪ ،‬چنانچه مجموع ارزش اقالم «پوشاک مواد غذایی و ماشینآالت» در یک‬

‫(سراسری خارج از کشور ‪ 94‬با تغییر)‬ ‫جامعۀ فرضی ‪ 145‬میلیارد ریال باشد‪.‬‬

‫ب) تولید ناخالص داخلی سرانه‪ ،‬کدام است؟‬ ‫الف) تولید ناخالص داخلی‬
‫‪2‬‬
‫ارزش تولید مردم کشور که در خارجند‬
‫‪3‬‬
‫ارزش خدمات ارائه شده‬ ‫‪A‬‬

‫‪ 50‬میلیارد ریال‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪B‬‬

‫‪ 45‬میلیارد ریال‬ ‫ارزش تولید مردم کشور که در خارج اقامت دارند‬ ‫‪C‬‬

‫‪ 25‬میلیون نفر‬ ‫ارزش تولید خارجیان مقیم کشور‬ ‫‪D‬‬

‫‪ )2‬الف) ‪ - 205‬ب) ‪3/7‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ - 220‬ب) ‪4/7‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ - 110‬ب) ‪3‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ - 200‬ب) ‪4‬‬

‫(سراسری ‪ 99‬و سراسری خارج از کشور ‪ 96‬با تغییر)‬ ‫‪ -4‬با توجه به اطالعات مندرج در جدول زیر‪:‬‬

‫ب) تولید ناخالص داخلی سرانه در این جامعه چهقدر است؟‬ ‫الف) تولید ناخالص داخلی‬

‫‪ 480‬میلیون ریال‬ ‫ماشینآالت نساجی به ارزش‬ ‫‪1‬‬

‫‪ % 60‬ارزش ماشینآالت نساجی‬ ‫ارزش مواد غذایی‬ ‫‪2‬‬

‫ارزش کاالهای واسطهای و مواد اولیۀ به کار رفته در بخش‬

‫‪ 240‬میلیون ریال‬ ‫‪3‬‬
‫صنعت و مواد غذایی‬

‫‪ % 50‬مجموع ارزش ماشینآالت‬

‫ارزش خدمات ارائهشده به وسیلۀ بخش خصوصی‬ ‫‪4‬‬
‫نساجی و مواد غذایی‬

‫‪ 20‬میلیون نفر‬ ‫تعداد جمعیت‬ ‫‪5‬‬

‫ب) ‪56/8‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪1/251‬‬ ‫ب) ‪38/4‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪1/251‬‬

‫ب) ‪34/8‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪1/152‬‬ ‫ب) ‪57/6‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪1/152‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -5‬با توجه به مندرجات جدول زیر و چنانچه مجموع ارزش اقالم ماشینآالت‪ ،‬پوشاک و موادغذایی در یک‬

‫(سراسری خارج از کشور ‪ 93‬و ‪ 99‬با تغییر)‬ ‫جامعۀ فرضی‪ 165 :‬میلیارد ریال باشد‪ .‬در این صورت‪:‬‬

‫ب) تولید ناخالص داخلی؟‬ ‫الف) تولید ناخالص داخلی سرانه کدام است؟‬

‫به ارزش ‪ 65‬میلیارد ریال‬ ‫تولید مردم کشور که در خارج اقامت دارند‬ ‫‪1‬‬

‫به ارزش ‪ 15‬میلیارد ریال‬ ‫تولید خارجیان مقیم کشور‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬
‫ارزش تولید مردم کشور که در‬
‫‪5‬‬
‫خدمات ارائه شده‬ ‫‪3‬‬
‫خارج اقامت دارند‬

‫‪ 65‬میلیون نفر‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪4‬‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 4467‬ب) ‪291‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 3369‬ب) ‪219‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ 3396‬ب) ‪219‬‬ ‫ب) ‪291‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪4647‬‬

‫‪ -6‬با توجه به مندرجات جدول زیر‪ ،‬چنانچه ارزش مجموع اقالم مواد غذایی‪ ،‬پوشاک و ماشینآالت‪145 ،‬‬

‫(سراسری خارج از کشور ‪ 98‬با تغییر و سراسری ‪ 1400‬با تغییر)‬ ‫میلیارد ریال باشد‪ ،‬در این صورت‪:‬‬

‫ب) تولید ناخالص داخلی در این جامعه‪ ،‬کدام است؟‬ ‫الف) تولید ناخالص داخلی سرانه‬
‫‪1‬‬
‫ارزش تولید خارجیان مقیم کشور‬
‫‪3‬‬
‫ارزش تولید مردم کشور که در خارج اقامت دارند‪.‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪ 44‬میلیارد ریال‬ ‫ارزش خدمات ارائهشده‬ ‫‪B‬‬

‫‪ 33‬میلیارد ریال‬ ‫ارزش تولید خارجیان مقیم کشور‬ ‫‪C‬‬

‫‪ 25‬میلیون نفر‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪D‬‬

‫‪ )2‬الف) ‪ - 8880‬ب) ‪222‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ - 8330‬ب) ‪211‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ - 8400‬ب) ‪222‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ - 8440‬ب) ‪211‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪51‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -7‬با توجه به مندرجات جدول مقابل‪ ،‬همچنین اگر مجموع ارزش اقالم «پوشاک» ماشینآالت و مواد غذایی‪،‬‬

‫یک جامعۀ فرضی ‪ 135‬میلیارد ریال باشد‪ ،‬در این صورت‪:‬‬

‫(سراسری خارج از کشور ‪ 95‬با تغییر و سراسری خارج از کشور ‪)1400‬‬

‫ب) تولید ناخالص داخلی در این جامعه‪ ،‬کدام است؟‬ ‫الف) تولید ناخالص داخلی سرانه‬
‫‪1‬‬
‫ارزش تولید مردم کشور که در خارجند‬
‫‪3‬‬
‫خدمات ارائه شده‬ ‫‪A‬‬

‫‪ 45‬میلیارد ریال‬ ‫ارزش تولید مردم کشور که در خارج اقامت دارند‬ ‫‪B‬‬

‫‪ 21‬میلیارد ریال‬ ‫تولید خارجیان مقیم کشور‬ ‫‪C‬‬

‫‪ 50‬میلیون نفر‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪D‬‬

‫‪ )2‬الف) ‪ - 4320‬ب) ‪171‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ - 3420‬ب) ‪195‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ - 4320‬ب) ‪195‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ - 3420‬ب) ‪171‬‬

‫تولید ناخالص داخلی سرانه‬

‫⧫ مفهوم سرانه = سهم متوسط هر فرد جامعه در میزان درآمد و تولید آن جامعه‬
‫⧫ سرانه تولید داخلی = سهم متوسط هر یک از افراد جامعه در تولید کل‬

‫جمع درآمد تمام اعضاء جامعه = درآمد داخلی در یک سال‬

‫درآمد داخلی‬
‫= درآمد داخلی سرانه‬
‫جمعیت‬
‫تولید ناخالص داخلی‬
‫= ناخالص داخلی سرانه‬
‫جمعیت‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تست‬

‫‪ -1‬جدول زیر مین اقالم مختلف درآمدی مربوط به یک سال اعضای یک جامعه فرضی بوده و جمعیت کل این‬
‫جامعه ‪ 75‬میلیون میباشد‪ .‬در این صورت‪:‬‬
‫الف) کدام ردیف جدول‪ ،‬قیمت خدمات سرمایه و کدام ردیف اجارهبها یا وجوه مربوط به اجاره است؟‬

‫ب) درآمد داخلی این جامعه چند میلیارد ریال است‬

‫ج) درآمد داخلی سرانه آن چند ریال است؟‬

‫د) مفهوم و معنای سرانه چیست؟‬

‫مبلغ‬ ‫اقالم درآمدی‬ ‫ردیف‬

‫‪1‬‬
‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫درآمد حقوق بگیران‬ ‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫درآمد صاحبان امالک و مستغالت‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬

‫‪ 249396200‬ریال‬ ‫درآمد صاحبان مشاغل آزاد‬ ‫‪3‬‬

‫‪1‬‬
‫درآمد صاحبان امالک و مستغالت‬ ‫دستمزدها‬ ‫‪4‬‬
‫‪3‬‬

‫‪684225000‬‬ ‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫‪5‬‬

‫‪698958400‬‬ ‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫‪6‬‬

‫‪ )1‬الف) ردیف ‪ 5/2‬ب) ‪ 2239172200‬ج) ‪ 28/189963‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد آن جامعه‬

‫‪ )2‬الف) ردیف ‪ 5/2‬ب) ‪ 2239172200‬ج) ‪ 28/963189‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید و درآمد آن جامعه‬

‫‪ )3‬الف) ردیف ‪ 2/5‬ب) ‪ 2172239200‬ج) ‪ 28/963189‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید یا درآمد آن جامعه‬

‫‪ )4‬الف) ردیف ‪ 2/5‬ب) ‪ 2172239200‬ج) ‪ 28/189963‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید آن جامعه‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪53‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -2‬جدول زیر مبین اقالم مختلف درآمدی مربوط به یک سال اعضای یک جامعه فرضی بوده است‪ ،‬با توجه به‬

‫(سراسری ‪)98‬‬ ‫مندرجات این جدول‪:‬‬

‫الف) درآمد داخلی این جامعه چند میلیارد ریال است‬

‫ب) مفهوم و معنای سرانه چیست؟‬

‫ج) کدام ردیف جدول‪ ،‬قیمت خدمات سرمایه و کدام ردیف اجارهبها یا وجوه مربوط به اجاره است‪:‬‬

‫د) درآمد داخلی سرانه آن چند ریال است؟‬

‫مبلغ‬ ‫اقالم درآمدی‬ ‫ردیف‬

‫‪ 493‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬
‫مجموع درآمد ردیفهای ‪7/1‬‬ ‫درآمد حقوق بگیران‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫مجموع درآمد ردیفهای ‪5/1‬‬ ‫درآمد صاحبان مشاغل آزاد‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 45‬میلیارد ریال‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 447‬میلیارد ریال‬ ‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫‪5‬‬

‫‪2‬‬
‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫دستمزدها‬ ‫‪6‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 393‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان امالک و مستغالت‬ ‫‪7‬‬

‫‪ )1‬الف) ‪ 2303‬ب) سهم متوسط هر فرد جامعه در میزان درآمد یا تولید آن جامعه ج) ردیف ‪ 7‬و ‪ 1‬د) ‪51/15‬‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 2302‬ب) سهم متوسط هر فرد جامعه در میزان درآمد یا تولید آن جامعه ج) ردیفهای ‪ 1‬و ‪ 7‬د) ‪51/15‬‬

‫‪ )3‬الف) ‪ 2303‬ب) سهم متوسط هر فرد جامعه در میزان درآمد آن جامعه ج) ردیف ‪ 1‬و ‪ 7‬د) ‪15/51‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ 2302‬ب) سهم متوسط هر فرد جامعه در میزان تولید آن جامعه ج) ردیف ‪ 7‬و ‪ 1‬د) ‪15/51‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪54‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬جدول زیر مبین اقالم مختلف درآمدی مربوط به یک سال اعضای یک جامعه فرضی بوده و جمعیت کل‬

‫(سراسری ‪)99‬‬ ‫این جامعه ‪ 50‬میلیون میباشد‪ .‬در این صورت‪:‬‬

‫الف) کدام ردیف جدول‪ ،‬قیمت خدمات سرمایه و کدام ردیف اجارهبها یا وجوه مربوط به اجاره است؟‬

‫ب) درآمد داخلی این جامعه چند میلیارد ریال است؟‬

‫ج) درامد داخلی سرانه آن چند ریال است؟‬

‫د) مفهوم و معنای سرانه چیست؟‬

‫مبلغ‬ ‫اقالم درآمدی‬ ‫ردیف‬

‫‪ 9897‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬
‫مجموع درآمد ردیفهای ‪ 1‬و ‪6‬‬ ‫درآمد صاحبان مشاغل آزاد‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 6442‬میلیارد ریال‬ ‫دستمزدها‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬
‫مجموع درآمد ردیفهای ‪ 4‬و ‪6‬‬ ‫درآمد حقوق بگیران‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬

‫‪ 8856‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان امالک و مستغالت‬ ‫‪6‬‬

‫‪ )1‬الف) ردیف ‪ 6‬و ‪ 1‬ب) ‪ 68640‬ج) ‪ 13728‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد و تولید آن جامعه‬

‫‪ )2‬الف) ردیف ‪ 1‬و ‪ 6‬ب) ‪ 68640‬ج) ‪ 12738‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید و درآمد آن جامعه‬

‫‪ )3‬الف) ردیف ‪ 1‬و ‪ 6‬ب) ‪ 64860‬ج) ‪ 13728‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید آن جامعه‬

‫‪ )4‬الف) ردیف ‪ 6‬و ‪ 1‬ب) ‪ 64860‬ج) ‪ 12738‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد آن جامعه‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪55‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬جدول زیر مبین اقالم مختلف درآمدی مربوط به یک سال اعضای یک جامعه فرضی بوده و جمعیت کل‬

‫(سراسری ‪)96‬‬ ‫این جامعه ‪ 85‬میلیون میباشد‪ .‬در این صورت‪:‬‬

‫الف) کدام ردیف جدول‪ ،‬قیمت خدمات سرمایه و کدام ردیف اجارهبها یا وجوه به اجاره است؟‬

‫ب) درآمد داخلی این جامعه چند میلیارد ریال است‬

‫ج) درآمد داخلی سرانه آن چند ریال است؟‬

‫د) مفهوم و معنای سرانه چیست؟‬

‫مبلغ‬ ‫اقالم درآمدی‬ ‫ردیف‬

‫‪ 975‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد حقوق بگیران‬ ‫‪1‬‬

‫‪2‬‬
‫درآمد حقوق بگیران‬ ‫درآمد صاحبان امالک و مستغالت‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 830‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان مشاغل آزاد‬ ‫‪3‬‬

‫‪ %35‬مجموع ردیفهای ‪ 2‬و ‪3‬‬ ‫دستمزدها‬ ‫‪4‬‬

‫‪5‬‬
‫دستمزدها‬ ‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫‪5‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ 845‬میلیارد ریال‬ ‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫‪6‬‬

‫‪ )1‬الف) ردیف ‪ 5‬و ‪ 2‬ب) ‪ 5113‬ج) ‪ 54/058‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید یا درآمد آن جامعه‬

‫‪ )2‬الف) ردیف ‪ 2‬و ‪ 5‬ب) ‪ 4595‬ج) ‪ 54/058‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد آن جامعه‬

‫‪ )3‬الف) ردیف ‪ 5‬و ‪ 2‬ب) ‪ 5113‬ج) ‪ 60/152‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید یا درآمد آن جامعه‬

‫‪ )4‬الف) ردیف ‪ 2‬و ‪ 5‬ب) ‪ 4595‬ج) ‪ 60/152‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد آن جامعه‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -5‬جدول زیر مبین اقالم مختلف درآمدی مربوط به یک سال اعضای یک جامعه فرضی میباشد‪ .‬در این صورت‪:‬‬

‫(سراسری ‪)96‬‬

‫الف) کدام ردیف جدول‪ ،‬قیمت خدمات سرمایه و کدام ردیف اجارهبها یا وجوه مربوط به اجاره است؟‬

‫ب) درآمد داخلی ملی این جامعه چند میلیارد ریال است‬

‫ج) درآمد داخلی سرانه آن چند ریال است؟‬

‫د) مفهوم و معنای سرانه چیست؟‬

‫مبلغ‬ ‫اقالم درآمدی‬ ‫ردیف‬

‫‪ 656‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان امالک و مستغالت‬ ‫‪1‬‬

‫‪2‬‬
‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫سود شرکتها و مؤسسات‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫مجموع درآمد ردیفهای ‪1‬و‪6‬‬ ‫درآمد حقوق بگیران‬ ‫‪3‬‬
‫‪6‬‬

‫‪ 696‬میلیارد ریال‬ ‫درآمد صاحبان سرمایه‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬
‫مجموع درآمد ردیفهای ‪4‬و‪6‬‬ ‫درآمد صاحبان مشاغل آزاد‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 466‬میلیارد ریال‬ ‫دستمزدها‬ ‫‪6‬‬

‫‪ 50‬میلیون نفر‬ ‫جمعیت کل کشور‬ ‫‪7‬‬

‫‪ )1‬الف) ردیف ‪ 1‬و ‪ 4‬ب) ‪ 3043‬ج) ‪ 60/68‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد آن جامعه‬

‫‪ )2‬الف) ردیف ‪ 1‬و ‪ 4‬ب) ‪ 3034‬ج) ‪ 60/68‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید آن جامعه‬

‫‪ )3‬الف) ردیف ‪ 4‬و ‪ 1‬ب) ‪ 3034‬ج) ‪ 60/86‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان تولید یا درآمد آن جامعه‬

‫‪ )4‬الف) ردیف ‪ 4‬و ‪ 1‬ب) ‪ 3043‬ج) ‪ 60/86‬د) سهم متوسط هر فرد در میزان درآمد یا تولید آن جامعه‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪57‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تولید ناخالص داخلی اسمی و واقعی‬

‫نظارت بر تغییرات تولید در طول زمان‬ ‫❖ مهمترین دلیل محاسبه ناخالص داخلی (‪)GDP‬‬
‫قیمتهای کاالها و خدمات (تولید ناخالص داخلی)‬ ‫❖ با یک مشکل روبرو هستیم‬
‫به طور مداوم (هر سال) در حال تغییر است‪.‬‬
‫استفاده از سال پایه‬ ‫❖ برای رفع این مشکل‬

‫سال پایه‬

‫‪ -‬تعریف‪ :‬جهت محاسبه میزان رقمی تولید ناخالص داخل با توجه به رسیدن به دقیقترین عدد و بدون‬
‫توجه به عواملی مثل تورم سالی را به عنوان سال پایه انتخاب و ارزش تولیدات هر سال را بر‬
‫حسب قیمت کاالها و خدمات در سال پایه (نه در سال جاری) محاسبه میکنند‪.‬‬

‫قیمت میزان تولید کل با احتساب تورم‬ ‫❖ ناخالص داخلی اسمی (قیمت جاری)‬
‫قیمت میزان تولید کل بدون احتساب تورم‬ ‫❖ ناخالص داخلی واقعی (قیمت ثابت)‬

‫قیمت کاال در همان سال × مقدار کاالی تولیدشده در آن سال = ناخالص داخلی اسمی (جاری)‬
‫قیمت کاال در سال پایه × مقدار کاالی تولیدشده در آن سال = ناخالص داخلی واقعی (ثابت)‬

‫تولید ناخالص داخلی سال قبل‪−‬تولید ناخالص داخلی سال جاری‬

‫= نرخ رشد تولید‬ ‫‪×100‬‬
‫تولید ناخالص داخلی سال قبل‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪58‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تست‬

‫‪ -1‬در یک جامعه فرضی میزان تولید کل در طی سه سال متوالی به ترتیب ‪ 2000‬و ‪ 2210‬و ‪ 2500‬هزار میلیارد‬
‫ریال می باشد‪ .‬با انتخاب سال اول به عنوان سال پایه‪ ،‬میزان تولید کل جامعه در سه سال موردنظر بر حسب‬
‫قیمتهای سال اول به ترتیب ‪ 2000‬و ‪ 2140‬و ‪ 2280‬هزار میلیارد ریال تغییر یافته است‪ .‬براساس این‬
‫(سراسری ‪)95‬‬ ‫محاسبات به ترتیب‪( :‬از راست به جپ)‬
‫الف) افزایش قیمتها (تورم) در سال دوم‬
‫ب) افزایش مقدار تولید در سال سوم در این جامعه چقدر است؟‬
‫ب) ‪270‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪80‬‬ ‫ب) ‪280‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪70‬‬
‫‪ )4‬الف) ‪ 270‬ب) ‪80‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 280‬ب) ‪70‬‬

‫‪ -2‬تولید کل کشوری در سه سال متوالی به ترتیب ‪ 4000‬و ‪ 4840‬و ‪ 5960‬هزار میلیارد ریال میباشد‪ .‬با‬
‫انتخاب سال اول به عنوان سال پایه تولید کل در سه سال موردنظر بر حسب قیمتهای سال پایه به ترتیب‬
‫‪ 4000‬و ‪ 4230‬و ‪ 4860‬هزار میلیارد ریال تغییر یافته است‪ ،‬بر اساس این محاسبات به ترتیب (از راست‬
‫(سراسری ‪)89‬‬ ‫به چپ)‬
‫الف) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم کدام است؟‬
‫ب) افزایش قیمتها در سال دوم و سوم چقدر است؟‬
‫ج) کدام عدد مربوط به (پدیده تورم) در سال دوم و سوم در این جامعه است؟‬
‫ج) ‪1100 -610‬‬ ‫ب) ‪1100 -610‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪860 -230‬‬
‫ج) ‪610 -1100‬‬ ‫ب) ‪1100 -610‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪230 -860‬‬
‫ج) ‪610 -1100‬‬ ‫ب) ‪610 -1100‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪860 -230‬‬
‫ج) ‪1100 -610‬‬ ‫ب) ‪610 -1100‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪230 -860‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪59‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬تولید کل کشوری در سه سال متوالی به ترتیب ‪ 1500‬و ‪ 1700‬و ‪ 1875‬هزار میلیارد ریال میباشد‪ .‬با انتخاب‬
‫سال اول به عنوان سال پایه تولید کل در سه سال موردنظر بر حسب قیمتهای سال پایه به ترتیب ‪ 1500‬و‬
‫‪ 1650‬و ‪ 1710‬تغییر یافته است‪ .‬بر اساس این محاسبات به ترتیب (از راست به چپ) (سراسری ‪)91‬‬
‫الف) کدام عدد مربوط به (پدیده تورم) در سال دوم و سوم در این جامعه است‬
‫ب) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم کدام است؟‬
‫ج) افزایش قیمتها در سال دوم و سوم چقدر است؟‬
‫ج) ‪165 -50‬‬ ‫ب) ‪210 -150‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪165 -50‬‬
‫ج) ‪50 -165‬‬ ‫ب) ‪150 -210‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪50 -165‬‬
‫ج) ‪165 -50‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 165 -50‬ب) ‪150 -210‬‬
‫ج) ‪50 -165‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 50 -165‬ب) ‪210 -150‬‬

‫‪ -4‬تولید کل کشوری در سه سال متوالی به ترتیب ‪ 1500‬و ‪ 1700‬و ‪ 1875‬هزار میلیارد ریال میباشد‪ .‬با انتخاب‬
‫سال اول به عنوان سال پایه تولید کل در سه سال موردنظر بر حسب قیمتهای سال پایه به ترتیب ‪1500‬‬
‫و ‪ 1650‬و ‪ 1710‬تغییر یافته است‪ ،‬بر اساس این محاسبات به ترتیب (از راست به چپ)‬
‫(سراسری ‪ 99‬خارج کشور)‬
‫الف) کدام عدد مربوط به (پدیده تورم) در سال دوم و سوم در این جامعه است‬
‫ب) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم کدام است؟‬
‫ج) افزایش قیمتها در سال دوم و سوم چقدر است؟‬
‫ج) ‪165 -50‬‬ ‫ب) ‪210 -150‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪165 -50‬‬
‫ج) ‪165 -50‬‬ ‫ب) ‪150 -210‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪165 -50‬‬
‫ج) ‪50 -165‬‬ ‫ب) ‪210 -150‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪50 -165‬‬
‫ج) ‪50 -165‬‬ ‫ب) ‪150 -210‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪50 -165‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -5‬تولید کل کشوری در سه سال متوالی به ترتیب ‪ 4000‬و ‪ 4840‬و ‪ 5960‬هزار میلیارد ریال میباشد‪ .‬با‬
‫انتخاب سال اول به عنوان سال پایه تولید کل در سه سال موردنظر بر حسب قیمتهای سال پایه به ترتیب‬
‫‪ 4000‬و ‪ 4230‬و ‪ 4860‬هزار میلیارد ریال تغییر یافته است‪ ،‬بر اساس این محاسبات به ترتیب (از راست به‬
‫(سراسری ‪ 99‬داخل کشور)‬ ‫چپ)‬
‫الف) افزایش قیمتها در سال دوم و سوم چقدر است؟‬
‫ب) کدام عدد مربوط به (پدیده تورم) در سال دوم و سوم در این جامعه است؟‬
‫ج) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم کدام است؟‬
‫ج) ‪230 -860‬‬ ‫ب) ‪610 -1100‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪1100 -610‬‬
‫ج) ‪860 -230‬‬ ‫ب) ‪1100 -610‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪1100 -610‬‬
‫ج) ‪860 -230‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 610 -1100‬ب) ‪610 -1100‬‬
‫ج) ‪230 -860‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪ 610 -1100‬ب) ‪1100 -610‬‬

‫(سراسری ‪ 94‬خارج)‬ ‫‪ -6‬با توجه به اطالعات مندرج در جدول زیر‪ ،‬به ترتیب از راست به چپ‬
‫الف) تولید کل به قیمت جاری (اسمی) در سال ‪1390‬‬
‫ب) تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) در سال ‪ ،1390‬کدام است؟‬
‫سال ‪1390‬‬ ‫سال ‪1389‬‬
‫کاال‬
‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬
‫‪25‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪B‬‬
‫ب) ‪8050‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪18750‬‬ ‫ب) ‪8500‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪18750‬‬
‫ب) ‪8050‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪17850‬‬ ‫ب) ‪8500‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪17850‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪61‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫(سراسری ‪ 1401 + 94‬داخل)‬ ‫‪ -7‬با توجه به اطالعات مندرج در جدول زیر‪ ،‬به ترتیب از راست به چپ‬
‫الف) تولید کل به قیمت جاری (اسمی) در سال ‪1392‬‬
‫ب) تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) در سال ‪ ،1392‬کدام است؟‬
‫سال ‪1392‬‬ ‫سال ‪1390‬‬
‫کاال‬
‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬
‫‪75‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪700‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪B‬‬
‫ب) ‪64500‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪114000‬‬ ‫ب) ‪65400‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪114000‬‬
‫ب) ‪65400‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪141000‬‬ ‫ب) ‪64500‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪141000‬‬

‫‪ -8‬با توجه به اطالعات مندرج در جدول زیر به ترتیب از راست به چپ‪ ،‬تولید کل به قیمت جاری (اسمی) و‬
‫(سراسری ‪ 1401‬خارج)‬ ‫تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) در سال ‪ 1395‬کدام است؟‬
‫سال ‪1395‬‬ ‫سال ‪1393‬‬
‫کاال‬
‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬
‫‪50‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪34000 -23000 )2‬‬ ‫‪45000 -23000 )1‬‬
‫‪34000 -75000 )4‬‬ ‫‪45000 -75000 )3‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪62‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -9‬جدول زیر حاوی اطالعات فرضی مربوط به تولید کل کشوری در سه سال پیاپی است‪ .‬اگر میزان تورم در سال‬

‫(سراسری ‪)97‬‬ ‫دوم و سوم معادل ‪ 247‬و ‪ 1631‬هزار میلیارد ریال باشد (از راست به چپ)‬

‫الف) تولید کل در سال دوم و سوم‪ ،‬کدام است؟‬

‫(توجه‪ :‬سال ‪ 1379‬سال پایه منظور شده است)‬ ‫ب) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم‪ ،‬چقدر است؟‬

‫سال‬
‫‪1381‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1379‬‬
‫تولید کل‬

‫‪7800‬‬ ‫؟‬ ‫‪4290‬‬ ‫تولید کل به قیمت جاری (اسمی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫؟‬ ‫‪5830‬‬ ‫‪4290‬‬ ‫تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 6169 -6077‬ب) ‪1879 -1540‬‬ ‫ب) ‪5141 -1293‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪9431 -5583‬‬

‫ب) ‪5141 -1540‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪9431 -6077‬‬ ‫ب) ‪1879 -1293‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪6169 -5583‬‬

‫‪ -10‬جدول زیر حاوی اطالعات فرضی مربوط به تولید کل کشوری در سه سال پیاپی است‪ .‬اگر میزان تورم در سال‬

‫(سراسری ‪ -97‬خارج)‬ ‫دوم و سوم معادل ‪ 973‬و ‪ 1283‬هزار میلیارد ریال باشد (از راست به چپ)‬

‫الف) تولید کل در سال دوم و سوم‪ ،‬کدام است؟‬

‫(توجه‪ :‬سال ‪ 1382‬سال پایه منظور شده است)‬ ‫ب) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم‪ ،‬چقدر است؟‬

‫سال‬
‫‪1384‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1382‬‬
‫تولید کل‬

‫؟‬ ‫‪7230‬‬ ‫‪5600‬‬ ‫تولید کل به قیمت جاری (اسمی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫‪7349‬‬ ‫؟‬ ‫‪5600‬‬ ‫تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫ب) ‪466 -657‬‬ ‫‪ )2‬الف) ‪6066 -6257‬‬ ‫ب) ‪1749 -657‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪8632 -6257‬‬

‫ب) ‪466 -2603‬‬ ‫‪ )4‬الف) ‪6066 -8203‬‬ ‫ب) ‪1749 -2603‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪8632 -8203‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪63‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -11‬جدول زیر حاوی اطالعات فرضی مربوط به تولید کل کشوری در سه سال پیاپی است‪ .‬اگر میزان تورم در سال‬

‫دوم و سوم معادل ‪ 387‬و ‪ 1020‬هزار میلیارد ریال باشد (از راست به چپ)‬

‫(سراسری ‪ - 99‬داخل کشور)‬

‫الف) ارزش تولید کل در سال دوم و سوم‪ ،‬کدام است؟‬

‫(توجه‪ :‬سال ‪ 1371‬سال پایه منظور شده است)‬ ‫ب) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم‪ ،‬چقدر است؟‬

‫سال‬
‫‪1373‬‬ ‫‪1372‬‬ ‫‪1371‬‬
‫تولید کل‬

‫؟‬ ‫‪5034‬‬ ‫‪3900‬‬ ‫تولید کل به قیمت جاری (اسمی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫‪8390‬‬ ‫؟‬ ‫‪3900‬‬ ‫تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 9410 -5421‬ب) ‪4490 -1521‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 9410 -4647‬ب) ‪4490 -747‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ 7370 -5421‬ب) ‪3470 -1521‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪ 7370 -4647‬ب) ‪3470 -747‬‬

‫‪ -12‬جدول زیر حاوی اطالعات فرضی مربوط به تولید کل کشوری در سه سال پیاپی است‪ .‬اگر میزان تورم در سال‬

‫دوم و سوم معادل ‪ 247‬و ‪ 1631‬هزار میلیارد ریال باشد (از راست به چپ) (سراسری ‪ -99‬خارج کشور)‬

‫الف) ارزش تولید کل در سال دوم و سوم‪ ،‬کدام است؟‬

‫(توجه‪ :‬سال ‪ 1371‬سال پایه منظور شده است)‬ ‫ب) افزایش مقدار تولید در سال دوم و سوم‪ ،‬چقدر است؟‬

‫سال‬
‫‪1381‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1379‬‬
‫تولید کل‬

‫‪7800‬‬ ‫؟‬ ‫‪4290‬‬ ‫تولید کل به قیمت جاری (اسمی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫؟‬ ‫‪5830‬‬ ‫‪4290‬‬ ‫تولید کل به قیمت ثابت (واقعی) (هزار میلیارد ریال)‬

‫‪ )2‬الف) ‪ 9431 -5583‬ب) ‪5141 -1293‬‬ ‫ب) ‪1879 -1293‬‬ ‫‪ )1‬الف) ‪6169 -5583‬‬

‫‪ )4‬الف) ‪ 9431 -6077‬ب) ‪5141 -1540‬‬ ‫ب) ‪1879 -1540‬‬ ‫‪ )3‬الف) ‪6169 -6077‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫شاخص دهکها ‪ -‬وضعیت توزیع درآمد‬

‫کم‬ ‫‪%5‬‬ ‫دهک اول‬ ‫‪%2‬‬ ‫روشهای محاسبه میزان توزیع درآمد‬

‫‪%6‬‬ ‫دهک دوم‬ ‫‪%4‬‬ ‫‪ -1‬نسبت دهک دهم به دهک اول‬

‫‪%8‬‬ ‫دهک سوم‬ ‫‪%5‬‬

‫‪%8‬‬ ‫دهک چهارم‬ ‫‪%7‬‬ ‫‪ -2‬نسبت ‪ %20‬سطح باال درآمد به ‪20%‬‬

‫‪%10‬‬ ‫دهک پنجم‬ ‫‪%8‬‬ ‫سطح پایین درآمد‪.‬‬

‫‪%14‬‬ ‫دهک ششم‬ ‫‪%10‬‬

‫‪%15‬‬ ‫دهک هفتم‬ ‫‪%14‬‬

‫‪ -3‬نسبت ‪ %10‬سطح باالی درآمد به‬
‫‪%17‬‬ ‫دهک هشتم‬ ‫‪%18‬‬
‫‪ %40‬سطح پایین درآمد‪.‬‬
‫‪%18‬‬ ‫دهک نهم‬ ‫‪%20‬‬

‫‪%20‬‬ ‫دهک دهم‬ ‫‪%24‬‬

‫زیاد‬

‫‪ -‬برای محاسبه میزان توزیع درآمد‪ ،‬معموالً از روش اول (نسبت دهک ده به دهک یک) استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ -‬هرچقدر این نسبت (نتیجه کسر) بیشتر باشد وضع توزیع درآمد نامناسبتر و هرچه کمتر‪ ،‬مناسبتر‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -‬گاهی درآمدهای مردم برای شاخص دهکها قابل ثبت نیست و اقتصاددانان برای به دست آوردن اختالف‬
‫درآمدی‪ ،‬اختالف هزینهای را محاسبه میکنند‪( .‬در این حالت هزینه خانوار نماینده درآمد است)‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪65‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تست‬

‫‪ -1‬مندرجات جدول زیر‪ ،‬بیانگر وضعیت توزیع درآمد در یک کشور فرضی بر اساس شاخص دهکها است‪ ،‬چنانچه‪:‬‬
‫تفاوت سهم دهک اول الی چهارم‪ 1 :‬درصد‬
‫تفاوت سهم دهک سوم و پنجم‪ 3 :‬درصد‬
‫تفاوت سهم دهک ششم و هشتم‪ 5 :‬درصد‬
‫تفاوت سهم دهک هفتم و دهم‪ 8 :‬درصد باشد‪ ،‬در این صورت‪:‬‬
‫سهم دهم دوم و چهارم و پنجم و هشتم و دهم به ترتیب چند درصد است؟‬
‫‪%1‬‬ ‫سهم دهک اول‬ ‫‪1‬‬
‫؟‬ ‫سهم دهک دوم‬ ‫‪2‬‬
‫‪%3‬‬ ‫سهم دهک سوم‬ ‫‪3‬‬
‫؟‬ ‫سهم دهک چهارم‬ ‫‪4‬‬
‫‪%‬؟‬ ‫سهم دهک پنجم‬ ‫‪5‬‬
‫‪%8‬‬ ‫سهم دهک ششم‬ ‫‪6‬‬
‫‪%11‬‬ ‫سهم دهک هفتم‬ ‫‪7‬‬
‫؟‬ ‫سهم دهک هشتم‬ ‫‪8‬‬

‫‪%16‬‬ ‫سهم دهک نهم‬ ‫‪9‬‬

‫؟‬ ‫سهم دهک دهم‬ ‫‪10‬‬

‫‪%18 -%12 -%5 -%4 -%2 )2‬‬ ‫‪%19 -%13 -%6 -%4 -%2 )1‬‬
‫‪%19 -%13 -%5 -%5 -%3 )4‬‬ ‫‪%18 -%12 -%6 -%4 -%3 )3‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪66‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -2‬مندرجات جدول زیر‪ ،‬بیانگر وضعیت توزیع درآمد در یک کشور فرضی در سال ‪ 1978‬میالدی بر اساس شاخص‬
‫(کنکور سراسری ‪ -99‬داخل کشور)‬ ‫دهکها است‪ ،‬چنانچه‪:‬‬
‫تفاوت سهم دهک اول و دهم‪% 19 :‬‬
‫تفاوت سهم دهک دوم و نهم‪% 9/5 :‬‬
‫تفاوت سهم دهک سوم و نهم‪% 8/5 :‬‬
‫تفاوت سهم دهک اول و هفتم‪ % 7/5 :‬باشد‪ ،‬در این صورت‪:‬‬
‫سهم دهم اول و سوم و هفتم و نهم به ترتیب چند درصد است؟‬
‫؟‬ ‫سهم دهک اول‬
‫‪%5‬‬ ‫سهم دهک دوم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک سوم‬
‫‪%7‬‬ ‫سهم دهک چهارم‬
‫‪% 7/5‬‬ ‫سهم دهک پنجم‬
‫‪% 8/5‬‬ ‫سهم دهک ششم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک هفتم‬
‫‪% 13‬‬ ‫سهم دهک هشتم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک نهم‬
‫‪% 23‬‬ ‫سهم دهک دهم‬
‫‪ )1‬چهار ‪ -‬شش ‪ -‬یازده ‪ -‬چهارده‬
‫‪ )2‬چهار ‪ -‬شش ‪ -‬یازده و نیم ‪ -‬چهارده و نیم‬
‫‪ )3‬سه و نیم ‪ -‬شش و نیم ‪ -‬یازده ‪ -‬چهارده‬
‫‪ )4‬سه و نیم ‪ -‬شش و نیم ‪ -‬یازده و نیم ‪ -‬چهارده و نیم‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪67‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬اطالعات مندرج در جدول مقابل‪ ،‬نشانگر وضعیت توزیع درآمد کشور «‪ »C‬در سال ‪ 1989‬میالدی بر اساس‬
‫(سراسری ‪)96‬‬ ‫شاخص دهکهاست‪ .‬چنانچه‪:‬‬
‫تفاوت سهام دهک اول و چهارم‪% 1/5 :‬‬
‫تفاوت سهام دهک دوم و پنجم‪% 2 :‬‬
‫تفاوت سهام دهک ششم و نهم‪% 3 :‬‬
‫تفاوت سهام دهک هفتم و دهم‪ % 6/5 :‬باشد‪ ،‬در این صورت سهم دهکهای چهارم‪ ،‬پنجم‪ ،‬ششم و هفتم‬
‫به ترتیب چند درصد است؟‬
‫جدول وضعیت توزیع درآمد در کشور «‪ »C‬مربوط به سال ‪ 1989‬میالدی‬
‫‪%7‬‬ ‫سهم دهک اول‬
‫‪% 7/5‬‬ ‫سهم دهک دوم‬
‫‪%8‬‬ ‫سهم دهک سوم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک چهارم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک پنجم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک ششم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک هفتم‬
‫‪% 11‬‬ ‫سهم دهک هشتم‬
‫‪% 12/5‬‬ ‫سهم دهک نهم‬
‫‪% 16/5‬‬ ‫سهم دهک دهم‬
‫‪ % 100‬درآمد ملی‬ ‫‪ 100‬درصد جمعیت کشور‬
‫‪ )1‬هفت و نیم ‪ -‬هشت و نیم ‪ -‬نه ‪ -‬ده‬
‫‪ )2‬هشت و نیم ‪ -‬نه و نیم ‪ -‬ده ‪ -‬یازده‬
‫‪ )3‬هفت و نیم ‪ -‬هشت و نیم ‪ -‬نه و نیم ‪ -‬ده‬
‫‪ )4‬هشت و نیم ‪ -‬نه و نیم ‪ -‬نه و نیم ‪ -‬ده‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪68‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -4‬جدول زیر وضعیت توزیع درآمد مربوط به کشوری را در طول یک سال نشان میدهد‪ .‬با توجه به آن‪:‬‬
‫(سراسری ‪)97‬‬
‫الف) سهم دهکهای سوم‪ ،‬ششم و هفتم به ترتیب کدام است؟‬
‫ب) سهم «بیست درصد باال» و سهم «بیست درصد پایین» هر کدام به ترتیب چقدر است؟‬
‫ج) عدد مربوط به شاخص وضعیت توزیع درآمد کدام است؟‬
‫د) کدام عبارت در این رابطه درست است؟‬
‫وضعیت توزیع درآمد یک کشور‬
‫سهم هر گروه (به درصد)‬ ‫گروههای درآمدی‬
‫‪2‬‬ ‫دهک اول‬
‫‪3‬‬ ‫دهک دوم‬
‫؟‬ ‫دهک سوم‬
‫‪7/5‬‬ ‫دهک چهارم‬
‫‪10‬‬ ‫دهک پنجم‬
‫؟‬ ‫دهک ششم‬
‫؟‬ ‫دهک هفتم‬
‫‪12‬‬ ‫دهک هشتم‬
‫‪16‬‬ ‫دهک نهم‬
‫‪22‬‬ ‫دهک دهم‬
‫‪ )1‬الف) چهار ‪ -‬یازده و نیم ‪ -‬دوازده ب) ‪ 38 - 5‬ج) ‪ 11‬د) ‪ %50‬درآمد ملی به ‪ %30‬پردرآمد جامعه و‬
‫‪ 50%‬درآمد ملی به ‪ %70‬دیگر جامعه تعلق میگیرد‪.‬‬
‫ج) ‪ 11‬د) ‪ %50‬درآمد ملی به ‪ %30‬پر درآمد جامعه و ‪%50‬‬ ‫‪ )2‬الف) پنج ‪ -‬ده و نیم ‪ -‬دوازده ب) ‪5 -38‬‬
‫درآمد ملی به ‪ %70‬دیگر جامعه تعلق میگیرد‪.‬‬
‫ج) ‪ 10/5‬د) ‪ %70‬درآمد ملی به ‪ %50‬پردرآمد جامعه‬ ‫ب) ‪5 - 38‬‬ ‫‪ )3‬الف) شش ‪ -‬ده ‪ -‬یازده و نیم‬
‫و ‪ %30‬درآمد ملی به ‪ %50‬درآمد پایین جامعه تعلق میگیرد‪.‬‬
‫ج) ‪ 10/5‬د) ‪ %70‬درآمد ملی به ‪ %50‬پردرآمد‬ ‫ب) ‪38 - 5‬‬ ‫‪ )4‬الف) سه و نیم ‪ -‬دوازده ‪ -‬دوازده‬
‫جامعه و ‪ %30‬درآمد ملی به ‪ %50‬درآمد پایین جامعه تعلق میگیرد‪.‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪69‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -5‬مندرجات جدول زیر‪ ،‬بیانگر وضعیت توزیع درآمد در یک کشور فرضی در سال ‪ 1978‬میالدی بر اساس‬
‫(کنکور سراسری ‪ -99‬داخل کشور)‬ ‫شاخص دهکها است‪ ،‬چنانچه‪:‬‬
‫تفاوت سهم دهک اول و دهم‪% 19 :‬‬
‫تفاوت سهم دهک دوم و نهم‪% 9/5 :‬‬
‫تفاوت سهم دهک سوم و نهم‪% 8/5 :‬‬
‫تفاوت سهم دهک اول و هفتم‪ % 7/5 :‬باشد‪ ،‬در این صورت‪:‬‬
‫سهم دهم اول و سوم و هفتم و نهم به ترتیب چند درصد است؟‬
‫؟‬ ‫سهم دهک اول‬
‫‪%5‬‬ ‫سهم دهک دوم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک سوم‬
‫‪%7‬‬ ‫سهم دهک چهارم‬
‫‪% 7/5‬‬ ‫سهم دهک پنجم‬
‫‪% 8/5‬‬ ‫سهم دهک ششم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک هفتم‬
‫‪% 13‬‬ ‫سهم دهک هشتم‬
‫؟‬ ‫سهم دهک نهم‬
‫‪% 23‬‬ ‫سهم دهک دهم‬
‫‪ )1‬چهار ‪ -‬شش ‪ -‬یازده ‪ -‬چهارده‬
‫‪ )2‬چهار ‪ -‬شش ‪ -‬یازده و نیم ‪ -‬چهارده و نیم‬
‫‪ )3‬سه و نیم ‪ -‬شش و نیم ‪ -‬یازده ‪ -‬چهارده‬
‫‪ )4‬سه و نیم ‪ -‬شش و نیم ‪ -‬یازده و نیم ‪ -‬چهارده و نیم‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪70‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -6‬جدول زیر گویای وضعیت توزیع درآمد در کشوری فرضی است‪ .‬با توجه به دو فرمول‪ :‬نسبت ‪ % 20‬باال به‬
‫‪ % 20‬پایین و نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین کدام شاخص است؟‬
‫(کنکور سراسری ‪ 98‬خارج از کشور ‪ 1401 -‬داخل کشور)‬
‫الف) توزیع درآمد در این کشور را مناسبتر نشان میدهد‪.‬‬
‫ب) بیانگر نامناسبتر بودن توزیع درآمد در این کشور است‪.‬‬
‫ج) شاخصی که برای مقایسه وضعیت توزیع درآمد‪ ،‬مورد استفاده قرار میگیرد‪ ،‬چگونه محاسبه میشود؟‬
‫‪%5‬‬ ‫سهم دهک اول‬ ‫‪1‬‬
‫‪%7‬‬ ‫سهم دهک دوم‬ ‫‪2‬‬
‫‪%8‬‬ ‫سهم دهک سوم‬ ‫‪3‬‬
‫‪%9‬‬ ‫سهم دهک چهارم‬ ‫‪4‬‬
‫‪% 17‬‬ ‫سهم دهک نهم‬ ‫‪5‬‬
‫‪% 25‬‬ ‫سهم دهک دهم‬ ‫‪6‬‬
‫ب) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬ ‫‪ )1‬الف) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین‬
‫دهم به دهک اول‬
‫ب) نسبت ‪ % 50‬باال به ‪ % 50‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬ ‫‪ )2‬الف) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین‬
‫اول به دهک دهم‬
‫‪ )3‬الف) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین ب) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬
‫دهم به دهک اول‬
‫ب) نسبت ‪ % 50‬باال به ‪ % 50‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬ ‫‪ )4‬الف) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین‬
‫اول به دهک دهم‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪71‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -7‬جدول زیر گویای وضعیت توزیع درآمد در کشوری فرضی است‪ .‬با توجه به دو فرمول‪ :‬نسبت ‪ % 20‬باال به‬
‫‪ 20%‬پایین و نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین کدام شاخص است؟‬
‫(کنکور سراسری ‪ 98‬خارج از کشور ‪ 1401 -‬داخل کشور)‬
‫الف) توزیع درآمد در این کشور را مناسبتر نشان میدهد‪.‬‬
‫ب) بیانگر نامناسبتر بودن توزیع درآمد در این کشور است‪.‬‬
‫ج) شاخصی که برای مقایسه وضعیت توزیع درآمد‪ ،‬مورد استفاده قرار میگیرد‪ ،‬چگونه محاسبه میشود؟‬
‫‪%5‬‬ ‫سهم دهک اول‬ ‫‪1‬‬
‫‪%7‬‬ ‫سهم دهک دوم‬ ‫‪2‬‬
‫‪%8‬‬ ‫سهم دهک سوم‬ ‫‪3‬‬
‫‪%9‬‬ ‫سهم دهک چهارم‬ ‫‪4‬‬
‫‪% 17‬‬ ‫سهم دهک نهم‬ ‫‪5‬‬
‫‪% 25‬‬ ‫سهم دهک دهم‬ ‫‪6‬‬
‫ب) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬ ‫‪ )1‬الف) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین‬
‫دهم به دهک اول‬
‫ب) نسبت ‪ % 50‬باال به ‪ % 50‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬ ‫‪ )2‬الف) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین‬
‫اول به دهک دهم‬
‫‪ )3‬الف) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین ب) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬
‫دهم به دهک اول‬
‫ب) نسبت ‪ % 50‬باال به ‪ % 50‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک‬ ‫‪ )4‬الف) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین‬
‫اول به دهک دهم‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -8‬جدول زیر گویای وضعیت توزیع درآمد در کشوری فرضی است‪ .‬با توجه به دو فرمول‪ :‬نسبت ‪ % 20‬باال به‬
‫(کنکور ‪ 1401‬خارج کشور)‬ ‫‪ % 20‬پایین و نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین کدام شاخص است؟‬
‫الف) توزیع درآمد در این کشور را مناسبتر نشان میدهد‪.‬‬
‫ب) بیانگر نامناسبتر بودن توزیع درآمد در این کشور است‪.‬‬
‫ج) شاخصی که برای مقایسه وضعیت توزیع درآمد‪ ،‬مورد استفاده قرار میگیرد‪ ،‬چگونه محاسبه میشود؟‬
‫‪%3‬‬ ‫سهم دهک اول‬ ‫‪1‬‬
‫‪%5‬‬ ‫سهم دهک دوم‬ ‫‪2‬‬
‫‪%7‬‬ ‫سهم دهک سوم‬ ‫‪3‬‬
‫‪%9‬‬ ‫سهم دهک چهارم‬ ‫‪4‬‬
‫‪% 18‬‬ ‫سهم دهک نهم‬ ‫‪5‬‬
‫‪% 21‬‬ ‫سهم دهک دهم‬ ‫‪6‬‬
‫ب) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک اول به دهک دهم‬ ‫‪ )1‬الف) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین‬
‫ب) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین ج) با محاسبه نسبت دهک اول به دهک دهم‬ ‫‪ )2‬الف) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین‬
‫ج) با محاسبه نسبت دهک دهم به دهک اول‬ ‫‪ )3‬الف) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین ب) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین‬
‫ج) با محاسبه نسبت دهک دهم به دهک اول‬ ‫‪ )4‬الف) نسبت ‪ % 20‬باال به ‪ % 20‬پایین ب) نسبت ‪ % 10‬باال به ‪ % 40‬پایین‬

‫‪ -9‬در جدول زیر اطالعات کشوری برای ‪ 4‬سال متوالی ارایه شده است ‪ .‬پاسخ پرسشهای «الف» و «ب» کدام‬
‫است ؟‬
‫الف) توزیع درآمد آن کشور در چه سال مناسبتر (عادالنه) است ؟‬
‫ب) در آن جامعه در کدام سال توزیع درآمد نا مناسبتر (نا عادالنه) است ؟‬
‫دهک اول‬ ‫دهک دهم‬ ‫سال‬

‫‪4‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪1398‬‬ ‫‪1400 ، 1398 )1‬‬

‫‪1400 ، 1399 )2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪1399‬‬
‫‪1399 ، 1400 )3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪25/5‬‬ ‫‪1400‬‬ ‫‪1399 ، 1401 )4‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪1401‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪73‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -10‬در جدول زیر اطالعات کشوری برای ‪ 4‬سال متوالی ارایه شده است ‪ .‬پاسخ پرسشهای «الف» و «ب» کدام‬
‫(کنکور سراسری ‪ – 1402‬نوبت اول)‬ ‫است ؟‬
‫الف) توزیع درآمد آن کشور در چه سال نا مناسبتر است ؟‬
‫ب) در آن جامعه در کدام سال توزیع درآمد عادالنه تر است ؟‬
‫دهک اول‬ ‫دهک دهم‬ ‫سال‬

‫‪1387 ، 1389 )5‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪1386‬‬
‫‪1387 ، 1388 )6‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪27/5‬‬ ‫‪1387‬‬ ‫‪1389 ، 1387 )7‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪1388‬‬ ‫‪1389 ، 1386 )8‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪1389‬‬

‫‪-11‬با توجه به اطالعات وضعیت توزیع درآمد برای کشور های ‪ C , B , A‬در جدول زیر ‪ ،‬پاسخ پرسشهای زیر‬
‫)‪(GOALLLLLLLLLLLLLL‬‬ ‫کدام است ؟ (کنکور سراسری ‪)1402‬‬
‫الف) توزیع درآمد در کدام کشور مناسبتر است ؟‬
‫ب) کدام گروه کمترین درصد درآمد ملی را دارد ؟‬
‫ج) توزیع درآمد در کدام کشور نا مناسبتر است ؟‬

‫سهم دهک دهم‬ ‫سهم دهک ششم‬ ‫سهم دهک اول‬ ‫کشور‬ ‫‪ -B ) 1‬دهک اول کشور ‪A - C‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ -B )2‬دهک اول کشور ‪C - C‬‬
‫‪ 4‬برابر دهک ششم‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ - A)3‬دهک اول کشور ‪B - A‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ 10‬درصد دهک دهم‬ ‫‪C‬‬ ‫‪ -A )4‬دهک اول کشور ‪A - B‬‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪74‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫درس دوازدهم (بودجهبندی)‬ ‫فصل چهارم (اقتصاد در خانواده)‬

‫تعیین سال خمسی در برنامه مخارج‬

‫خمس ‪ -‬زکات‬ ‫✓ واجبات مالی اسالم‬

‫از واجبات مالی اسالم‬

‫❖ خمس‬
‫مالیات اسالمی‬

‫مقدار درآمدی که بیشتر از مخارج بوده (بعد از یک سال)‬

‫❖ آنچه که خمس به آن تعلق میگیرد‬
‫اقالم مصرفی خریداری شده اما استفاده نشده (در طول یک سال)‬

‫❖ نحوه محاسبه و پرداخت خمس‬

‫‪ -1‬مشخص کردن آغاز سال مالی (شروع از روزی که اولین درآمد به دست آمده)‬
‫‪ -2‬محاسبه درآمد باقی مانده (بعد از یک سال) و اقالم مصرفی خریداری ولی استفاده نشده (در یک‬
‫سال)‬
‫سهم امام و سادات‬
‫‪1‬‬
‫‪ -3‬محاسبه ‪ ) ( %20‬آن‬
‫‪5‬‬
‫تحویل به مرجع تقلید یا نماینده آن‬

‫نتایج و آثار پرداخت خمس‬

‫عدالت اقتصادی‬ ‫‪ -1‬توزیع مجدد ثروت‬

‫‪-2‬ادامه حیات افرادی که توان کار اقتصادی ندارند (از منابع خمس)‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫تست‬

‫‪ -1‬فردی با درآمد سالیانه ‪ 70‬میلیون تومان و با توجه به جدول هزینهای خرید‬

‫ب) مخارج سالیانه او چقدر است؟‬ ‫الف) چه مقدار خمس میپردازد؟‬
‫مقدار به میلیون ریال‬ ‫نوع خرج‬

‫‪9‬‬ ‫اجاره خانه‬ ‫‪ )1‬الف) ‪ 7/800 / 000‬ب) ‪39/000/000‬‬

‫‪8‬‬ ‫غذا‬ ‫‪ )2‬الف) ‪ 7/800/000‬ب) ‪31/000/000‬‬
‫‪4/5‬‬ ‫قبوض‬
‫‪ )3‬الف) ‪ 8/700/000‬ب) ‪39/000/000‬‬
‫‪2/5‬‬ ‫بنزین‬
‫‪ )4‬الف) ‪ 8/700/000‬ب) ‪31/000/000‬‬
‫‪7‬‬ ‫پوشاک‬

‫‪ -2‬شخصی که ماهانه ‪ 30‬میلیون تومان درآمد دارد با مخارجی به شرح زیر مواجه است‪:‬‬
‫‪0/6‬‬ ‫‪ )4‬بیمه‬ ‫‪ )3‬حملونقل ‪3/5‬‬ ‫‪ )2‬اجارهخانه ‪3/3‬‬ ‫‪ )1‬خدمات ‪2/5‬‬
‫‪ )8‬خوراک ‪4‬‬ ‫‪ )7‬پوشاک ‪3‬‬ ‫‪ )6‬قبض ‪0/7‬‬ ‫‪ )5‬خدمات درمانی ‪3/4‬‬
‫الف) ایشان در پایان دورۀ مالی چه قدر بیشتر یا کمتر از درآمد خود خرج کرده است؟‬
‫ب) چند درصد از مخارج ایشان‪ ،‬صرف خرید خوراک و پوشاک شده است؟‬
‫پ) اگر ایشان در پایان سال متوجه شدند یک کتری برقی ‪ 3‬میلیون تومانی خریدهاند اما هیچ وقت پیش‬
‫نیامده که از آن استفاده کنند‪ ،‬خمس پرداختی ایشان چه قدر است؟‬
‫ت) کدام گزینه از آثار پرداخت خمس است؟‬
‫‪ )1‬الف) ‪ 9‬میلیون تومان بیشتر از بر درآمد خود خرج کرده است‪ - .‬ب) ‪ - %30‬پ) ‪ 1/000/000‬تومان ‪ -‬ت)‬
‫افزایش عدالت اجتماعی و سوقدادن بازار به سمت تعادل اقتصادی‬
‫‪ )2‬الف) ‪ 9‬میلیون تومان کمتر از درآمد خود خرج کرده است‪ - .‬ب) ‪ - %33‬پ) ‪ 2/400/000‬تومان ‪ -‬ت)‬
‫توزیع مجدد ثروت و گسترش عدالت اقتصادی‬
‫‪ )3‬الف) ‪ 7‬میلیون تومان کمتر از درآمد خود خرج کرده است‪ - .‬ب) ‪ - %30‬پ) ‪ 1/800/000‬تومان ‪ -‬ت)‬
‫کاهش فاصلۀ دهکهای درآمدی و عدالت اقتصادی‬
‫‪ )4‬الف) با ‪ 7‬میلیون تومان بیشتر از درآمد خود خرج کرده است‪ .‬ب) ‪ - %33‬پ) ‪ 1/400/000‬تومان ‪ -‬ت)‬
‫توزیع مجدد ثروت و افزایش سرعت رشد و پیشرفت اقتصادی‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬
‫‪76‬‬ ‫‪ ‬پویا بهشتی‬ ‫مسائل و نمودار های اقتصاد‬

‫‪ -3‬درآمد سالیانۀ شخصی ‪ 34‬میلیون تومان است‪ ،‬مخارج سالیانۀ او به شرح جدول روبهروست‪:‬‬
‫الف) درآمد او بیشتر است یا مخارجش و به چه‬
‫مقدار (میلیون تومان)‬ ‫نوع خرید‬
‫میزان؟‬
‫‪6/5‬‬ ‫اجاره خانه‬
‫ب) اگر ایشان تصمیم بگیرند که یک تور تفریحی ‪3‬‬
‫‪3/5‬‬ ‫خدمات رفاهی‬
‫روزه به جنگل بکری در شمال ایران با هزینۀ ‪1/5‬‬
‫‪1/25‬‬ ‫قبوض‬
‫میلیون تومان بروند‪ ،‬چه اتفاقی رخ میدهد؟‬
‫‪2/75‬‬ ‫غذا‬
‫پ) خمس پرداختی ایشان در پایان سال چه قدر‬
‫‪1/5‬‬ ‫حمل و نقل‬
‫است؟‬
‫‪1/22‬‬ ‫بیمه‬
‫‪1/88‬‬ ‫بنزین‬
‫‪0/31‬‬ ‫امور خیریه‬
‫‪0/59‬‬ ‫پوشاک‬
‫‪1/5‬‬ ‫بازپرداخت وام‬
‫‪1/5‬‬ ‫تفریحات‬
‫‪0/5‬‬ ‫خدمات منزل‬
‫‪2‬‬ ‫سایر‬

‫‪ )1‬الف) ‪ 9‬میلیون تومان بیشتر از دخل خود خرج کرده است‪ - .‬ب) پسانداز ایشان به ‪ 1/5‬میلیون تنزل‬
‫مییابد‪ - .‬پ) ‪ 500/000‬تومان‬
‫‪ )2‬الف) ‪ 9‬میلیون تومان کمتر از دخل خود خرج کرده است‪ - .‬ب)ایشان همچنان ‪ 7/5‬میلیون تومان‬
‫پسانداز دارند‪ - .‬پ) ‪ 1/800/000‬تومان‬
‫‪ )3‬الف) ‪ 6‬میلیون تومان کمتر از دخل خود خرج کرده‪ - .‬ب) ایشان توان اقتصادی تحمل هزینۀ سفر را‬
‫ندارد‪ - .‬پ) ‪ 500/000‬تومان‬
‫‪ )4‬الف) ‪ 6‬میلیون تومان بیشتر از دخل خود خرج کرده است‪ - .‬ب) در صورت رفتن به تور تفریحی‪ ،‬ایشان‬
‫بیشتر از دخل خود خرج خواهند داشت‪ - .‬پ) ‪ 1/800/000‬تومان‪.‬‬

‫قدرتمند باشید – پویا بهشتی‬

‫‪Pooya.beheshti‬‬