‫اساسات اقتصاد کالن‬

‫استاد مضمون‪ :‬پوهنیار شهیره شهیر‬

‫فعالیتهای درسی‬

‫‪ ‬مکلفیت محصلین ‪ ٪75 :‬حاضری در صنف‬

‫‪ ‬نمره کل سمستر از مضمون ‪100‬‬
‫‪ 10 ‬نمره فعالیت صنفی‬
‫‪ 10 ‬نمره پروژه یا کارخانگی‬
‫‪ 20 ‬نمره امتحان وسط سمستر‬
‫‪ 60 ‬نمره امتحان پایان سمستر‬
‫‪ ‬نمره کامیابی در سیستم کردیت ‪55‬‬
‫‪ ‬اقتصاد چیست؟‬
‫مفهوم و تعاریف علم اقتصاد‬

‫‪ ‬آدام اسمیت‪ :‬علم ثروت‬

‫اقتصاد علمی است که چگونگی تولید‪ ،‬توزیع و مصرف ثروت را بررسی می کند‪.‬‬
‫جان هیکس ‪ :‬علم منطق‬
‫اقتصاد علم مطالعه و بررسی چگونگی انتخاب اقتصادی انسان در زندگی است‪.‬‬
‫ادامه‪...‬‬

‫‪ ‬مبادالت کاال ها و خدمات بین انسانها با یا بدون پول‪.‬‬

‫‪ ‬علم اقتصاد یعنی حداکثر استفاده از حداقل منابع موجود‬

‫شاخه های علم اقتصاد‬

‫‪ ‬اقتصاد خرد‬

‫‪ ‬اقتصاد کالن‬
‫کلیات و مفاهیم اولیه‬

‫‪ ‬تعریف علم اقتصاد‪:‬‬

‫مطالعه نحوه تخصیص منابع کمیاب جامعه به منظور رفع حداکثر خواسته های نا محدود جامعه است‪.‬‬

‫یا اقتصاد عبارت است از نحوه حداکثر استفاده از حداقل منابع‬

‫اقتصاد کالن در مقابل اقتصاد خورد‬

‫‪ ‬بررسی متحولهای کالن در اقتصاد کالن ‪ :‬تورم ‪ ,‬رشد اقتصادی ‪ ,‬استخدام بیکاری ‪ ,‬رکود‬

‫‪ ‬اقتصاد خورد‪ :‬تولید ‪ ,‬توزیع و مصرف در سطح تصدی ها و خانواده ها‬

‫سه سوال اساسی اقتصاد خورد‬

‫چه کاال و خدماتی تولید شود؟‬ ‫‪.1‬‬

‫چگونه تولید شود؟‬ ‫‪.2‬‬

‫برای چه کسی تولید شود؟‬ ‫‪.3‬‬

 ‫سه سوال اقتصاد کالن‬

‫‪ ‬وضعیت سطح استاندارد زندگی در یک اقتصاد چگونه است و به چه طریقی میتوان آن را بهبود بخشید؟‬

‫‪ ‬سطح مصارف زندگی در کشور به چه میزان است و چگونه میتوان آن را تنظیم نمود؟‬

‫‪ ‬اندازه گیری نوسانات چگونه کنترول این نوسانات‪.‬‬

‫پاسخ‬

‫‪ ‬اندازه گیری متحولهای کالن اقتصادی‬

‫‪ ‬مدل سازی اقتصاد کالن‬

‫‪ ‬سیاست گذاری اقتصادی‬

‫عاملین اقتصادی‬

‫‪ ‬تولید کننده‬

‫‪ ‬مصرف کننده‬

‫‪ ‬کوچکترین واحد تولید کننده‪ :‬تصدی ها‬

‫‪ ‬کوچکترین واحد مصرف کننده ‪ :‬خانواده ها‬
‫بازیگران یک اقتصاد‬

‫‪ ‬خانواده ها‬
‫‪ ‬تصدی ها‬
‫‪ ‬دولت‬
‫‪ ‬بازارهای مالی‬
‫‪ ‬کشورهای بیرونی‬
‫مدار اقتصادی دو بخشی‬

‫کاال و خدمات‬ ‫‪‬‬

‫تصدی ها‬ ‫‪ ‬خانواده ها‬

‫عوامل تولید‬ ‫‪‬‬
 ‫مدلکاال واقتصاد دو بخشی با وجود پس انداز‬ ‫خدمات‬
‫سرمایوی‬
‫کاال و خدمات‬
‫بازار کاال و‬ ‫ومصرفی‬
‫نهایی‬
‫خدمات‬ ‫مخارج سرمایه‬
‫تولید‬ ‫گذاری ومخارج‬
‫ناخالص‬ ‫مصرفی‪،‬‬
‫‪. ‬‬
‫ملی‬

‫بازارهای مالی‬ ‫پس‬ ‫‪ ‬خانواده ها‬

‫تصدی ها‬ ‫وجوه‬ ‫انداز‬
‫سرمایه‬
‫گذاری‬
‫عوامل‬
‫عوامل‬ ‫تولید‬
‫تولید‬
‫بازار عوامل‬
‫پرداخت بهای‬ ‫تولید‬ ‫درآمد ملی‬
‫عومل تولید‬
‫مفاهیم‬

‫‪ ‬پس انداز‪ :‬مقدار وجوهی که مصرف نمیشوند‪.‬‬

‫‪ ‬سرمایه گذاری یا مخارج سرمایه گذاری ‪ :‬مجموعه مصارفی که به منظور خرید تاسیسات تولیدی و یا مواد خام‬
‫برای تولید صورت میگیرد‪.‬‬

‫‪ ‬سرمایه گذاری ثابت و سرمایه گذاری در موجودی گدام‬

‫ادامه‪...‬‬

‫‪ ‬تغییر ناخواسته در موجودی گدام= تفاوت بین عرضه کل و تقاضای کل‬

‫‪ ‬مالیات ‪ :‬عبارت از وجوهی میباشند که توسط دولت از بخشهای گوناگون به منظور تامین مخارج دولت جمع‬
‫آوری میشود‪.‬‬

‫‪ ‬پرداختهای انتقالی یا سبسیدی‪ :‬کمک های بالعوض دولت یا آن دسته از کاال و خدماتی که در بدل پرداخت‬
‫صورت نمیگیرد‪.‬‬
‫ادامه‪...‬‬

‫‪ ‬خالص مالیات‪ :‬مالیات – پرداختهای انتقالی‬

‫‪NT= TR –T‬‬
‫‪YD=Y-NT‬‬ ‫‪ ‬درآمد قابل تصرف‪ :‬تفاوت میان درآمد ناخالص ملی و خالص مالیات‬

‫‪ ‬مخارج دولت‪ :‬عبارت از پرداختهای دولت در بدل دریافت کاال و خدمات‪G .‬‬
‫ادامه‪...‬‬

‫‪ ‬مازاد بودجه = اضافه مالیات نسبت به مخارج دولت‬

‫‪ ‬کسر بودجه = اضافه مخارج دولت نسبت بر مالیات‬

‫‪ ‬توازن بودجه = مالیات و مخارج دولت برابر باشند‪.‬‬

 ‫ پرداختهای انتقالی‬Transfer payment 

‫ مخارج دولتی‬Government Consumes 

‫ درآمد قابل تصرف‬Disposable income 

‫ مالیات‬Tax 

‫ خالص مالیات‬Net Tax 

‫ مازاد بودجه‬Budget Surplus 

‫ کسر بودجه‬Budget deficit 

‫ پس انداز‬Saving 

‫ سرمایه گذاری‬Investment 
 ‫بازار کاال و‬
‫خدمات‬

‫مخارج‬ ‫مخارج‬
‫سرمایه‬ ‫مخارج‬ ‫مصرفی‬
‫گذاری‬ ‫دولتی‬ ‫دولت‬
‫مالیات‬ ‫‪. ‬‬

‫تصدی ها‬ ‫سرمایه‬ ‫پس‬

‫بازارهای مالی‬ ‫خانواده ها‬
‫گذاری‬ ‫انداز‬

‫پرداخت‬ ‫درآمد‬
‫بها‬ ‫ملی‬
‫بازار عوامل تولید‬
‫مفاهیم‬

‫‪ ‬تولید ناخالص داخلی )‪ (Gross Domestic Product‬در برگیرنده ارزش مجموع کاالها و خدماتی نهایی‬
‫است که طی یک دوره معین‪ ،‬معموالً یک سال‪ ،‬در یک کشور تولید میشود‪.‬‬

‫‪ ‬تولید ناخالص ملی )‪)Gross National Product‬مجموع ارزش پولی کاالها و خدمات نهایی که ساالنه‬
‫تولید میشود توسط اتباع یک کشور‪.‬‬
 ‫مفاهیم خالص و ناخالص‬

‫تولید ناخالص ملی = محصول خالص ‪ +‬استهالک‬ ‫‪‬‬

‫تولید خالص ملی = محصول ناخالص – استهالک‬ ‫‪‬‬

‫استهالک‪ :‬مخارج است برای جایگزین نمودن کاالهای سرمایه ای فرسوده در یک دوره مشخص‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫خالص عواید دریافتی از خارج ‪GDP=GNP-‬‬

‫‪‬‬ ‫پرداخت به خارج‪ -‬دریافت از خارج = خالص عواید دریافتی از خارج‬

‫مواردی که در اندازه گیری تولید ناخالص ملی در نظر گرفته‬
‫میشود‬

‫‪ ‬ارزش پولی کاال و خدمات نهایی‬

‫‪ ‬کاال و خدمات نهایی‬

‫‪ ‬برای جلو گیری از محاسبه دوباره‪ ,‬ارزش افزوده محاسبه نمیگردد‪.‬‬

‫‪ ‬در نظر گرفتن قیمت بازاری کاال و خدمات‬

‫تولید ناخالص داخلی به قیمت عوامل و به قیمت بازار‬

‫‪‬‬ ‫خالص مالیتهای غیر مستقیم ‪GDPm  GDPf ‬‬

‫خالص مالیاتهای غیر مستقیم‬

‫سوبسیدیهای پرداختی توسط دولت‪ -‬مالیات غیر مستقیم=‬
‫روش های اندازه گیری درآمد ملی‬

‫‪ ‬روش تولیدی‬

‫‪ ‬روش مخارج‬

‫‪ ‬روش درآمدی‬
‫روش تولید‬

‫‪ ‬بر اساس این روش حاصل جمع سالیانه تمام کاال و خدمات نهایی تولید شده در یک اقتصاد محاسبه میگردد‪.‬‬

‫‪GNP = ∑Pi*Qi‬‬ ‫‪‬‬

‫کار مزد احتسابی‬

‫‪ ‬کارمزد احتسابی در بخش های مالی در روش تولیدی محاسبه درآمد ملی محاسبه میگردد‪.‬‬

‫‪ ‬درآمدی است که مستقیمآ دریافت نمیگردد‪.‬‬

‫انواع کاال و خدماتی که در محاسبه درآمد ملی محاسبه میگردند‪.‬‬

‫کاال و خدماتی که در بازار مبادله میگردند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال‪ :‬کاال و خدمات مصرفی که در بازار وجود دارد‬ ‫‪‬‬

‫کاال و خدماتی که در بازار مبادله میشوند اما در محاسبه درآمد ملی درج نمیگردند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال‪ :‬کاال های دست دوم ‪ ،‬کاال های نا مشروع‬ ‫‪‬‬

‫کمک های بالعوض‬ ‫‪‬‬

‫کاال و خدماتی که در بازار مبادله نمیشوند ولی در محاسبه درآمد‬
‫ملی درج میشوند‪.‬‬

‫‪ ‬خود مصرفی زارعین‪.‬‬

‫‪ ‬مثال ‪ :‬گندم‪ ،‬برنج ‪ ،‬سیب وغیره‬

‫‪ ‬اجاره خانه ها‬

‫‪ ‬کارمزد احتسابی‬
‫روش مخارج‬

‫‪ ‬عبارت است از جمع مخارج کل کاال ها و خدمات تولید شده در یک اقتصاد‪.‬‬

‫)‪GNP = ∑ G+ I + C+ (EX – IM‬‬ ‫‪‬‬

‫انواع مخارج‬

‫‪ ‬مخارج مصرفی ‪ Consume‬شامل مصرف کاال های بی دوام ‪ ،‬با دوام و خدمات‪.‬‬

‫‪ ‬مخارج سرمایه گذاری‪ :‬ثابت و تغییر در موجودی گدام‬

‫‪ ‬استهالک‪ :‬برای جایگزین نمودن کاالهای سرمایه ای فرسوده در یک دوره مشخص‪.‬‬

 ‫روش درآمدی‬

‫‪ ‬مجموع درآمد های عوامل تولید به شکل ‪ ،‬دستمزد‪ ،‬سود ‪ ،‬اجاره ‪ ,‬مالیات غیر مستقیم و استهالکات میشود ‪.‬‬
‫‪GNP= R+W+I +D+IT‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬درآمد شخصی= کل درآمد منفی مجموع مالیات‪ ،‬بیمه و سود توزیع ناشده جمع پرداختهای انتقالی‬
‫‪Personal Income‬‬ ‫‪‬‬
 ‫ادامه‪...‬‬

‫‪ ‬درآمد سرآنه = مجموع درآمد ملی تقسیم بر کل جمعیت یک کشور‬

‫‪The per capita income ‬‬

‫‪ ‬درآمد قابل تصرف = درآمد اشخاص منفی مالیات بر درآمد و حق بیمه‪.‬‬

‫‪Disposable Income‬‬ ‫‪‬‬

 ‫اهداف و سیاستها در سطح اقتصاد کالن‬

‫‪ ‬اهداف دولت به صورت کل شامل‪ ،‬ثبات قیم‪ ،‬کاهش تورم‪ ،‬رشد اقتصادی‪ ،‬ایجاد اشتغال‪ ،‬تعادل بیالنس تادیات‬
‫میباشد‪.‬‬
 ‫ابزارهای رسیدن به اهداف اقتصاد کالن‬

‫‪ ‬سیاست مالی از طریق مخارج دولتی و مالیات‬

‫‪ ‬سیاس پولی با کنترول عرضه پول برای تاثیر گذاری بر نرخ ربح‬
‫‪ ‬سیاست های درآمدی با تعیین قیمت و کنترول های اجباری‬
‫‪ ‬اقتصاد خارجی‪ ،‬با عمال سیاست های تجاری و کنترول و دخالت در‬
‫نرخ اسعار‬
‫وظایف و سیاست های اقتصادی دولت‬

‫‪ ‬وظایف اقتصادی شامل موارد ذیل میباشند‪:‬‬

‫‪ .1‬وظیفه تخصیصی‬
‫‪ .2‬وظیفه توزیعی‬
‫‪ .3‬وظیفه تثبیتی‬
‫‪ ‬اشتغال کامل‬
‫‪ ‬ثبات قیمت ها‬
‫‪ ‬رشد اقتصادی‬
 ‫وظیفه تخصیصی‬

‫‪ ‬تخصیص منابع بین دو بخش خصوصی و عومی شامل میشود مانند‪ :‬عرضه کاال و خدمات عمومی و خصوصی‪.‬‬
 ‫وظیفه توزیعی‬

‫‪ ‬وظیفه توزیعی شامل برنامه هایی است که به نحوی در توزیع درآمد و‬

‫ثروت بین گروه های مختلف جامعه تاثیر می گذارد‪.‬‬

‫درآمد‪.‬‬ ‫‪ ‬سیاست گذاری های جهت مبارزه با فقر و کمک به گروه های کم‬
 ‫وظیفه تثبیتی‬

‫‪ ‬شامل برنامه های مختلف دولت جهت دست یابی به اهدافی مانند تثبیت قیمتها‪ ،‬و رشد اقتصادی برای ایجاد ثبات‬
‫اقتصادی است‪.‬‬
 ‫اشتغال کامل‬

‫‪ ‬اشتغال کامل به معنی استفاده مطلوب و کامل عوامل تولید از جمله نیروی کار در جامعه است‪.‬‬
 ‫ثبات قیمت ها‬

‫‪ ‬ثابت نگهداشتن سطح عمومی قیمت ها و جلو گیری از افزایش شدید آن نیز یکی دیگر از اهداف مهم دولت‬
‫میباشد‪.‬‬
‫رشد اقتصادی‬

‫‪ ‬رشد به معنی افزایش ظرفیت تولید در اقتصاد است‪.‬‬

 ‫تعادل بیالنس تادیات خارجی‬

‫‪ ‬اگر صادرات کشور بیش از واردات باشد مازاد بیالنس تادیات و برعکس اگر واردات کشور بیش از صادرات‬
‫باشد کسر بیالنس تادیات خواهیم داشت‪.‬‬
 ‫محدودیتهای تجاری‬

‫محصول گمرکی ‪ :‬نوعی مالیات بر کاالهای وارداتی است به منظور کنترول میزان‬ ‫‪‬‬
‫واردات کاالهای خارجی‬

‫سهمیه وارداتی‪ :‬حداکثر میزان مجاز واردات از یک کاال را مشخص میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کنترول اسعار‪ :‬کنترول میزان واردات و صادرات‬ ‫‪‬‬

 ‫ادامه‪...‬‬

‫دخالت دولت در بیالنس تادیات خارجی‪ :‬شامل سیاست های ذیل میشود‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ .1‬سیاست های محدود کننده واردات‪ :‬محصول گمرکی‪ ،‬سهمیه بندی و محدود کردن‬
‫اسعار‬
‫سیاست افزایش صادرات‪ :‬تشویق صادرات و خرید اسعار از فروش صادرات به‬ ‫‪.2‬‬
‫قیمت باالتر‬
‫سیاستهای جذب سرمایه ‪ :‬جلو گیری از خروج سرمایه از کشور‬ ‫‪.3‬‬
 ‫سیاستهای اقتصادی‬

‫سیاستهای مالی‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬سیاست مالی انبساطی ‪ :‬افزایش مخارج دولت و کاهش میزان مالیات باعث افزایش‬
‫سطح درآمد ملی میگردد‪.‬‬

‫سیاست مالی انقباضی‪ :‬افزایش مالیات و کاهش مخارج دولت موجب کاهش سطح‬ ‫‪‬‬
‫درآمد ملی میگردد‪.‬‬
‫سیاست پولی‬

‫‪ ‬حداقل ذخیره قانونی‬

‫‪ ‬سیاست بازارباز‬
‫‪ ‬تغیر نرخ تنزیل مجدد‬
 ‫‪49‬‬
‫انفالسیون یا تورم‬

‫‪ ‬تعریف تورم‪ :‬افزایش حجم پول درجریان که باعث افزایش قیمت ها‬
‫میگردد و این افزایش قیمت ها خاصیت خود افزایی دارد‪.‬‬
‫‪ ‬انواع تورم‪:‬‬
‫‪ .1‬تورم مالیم‬
‫‪ .2‬تورم شتابان‬

‫‪ .3‬تورم سرکش‬
 ‫‪50‬‬
‫علل تورم‬

‫‪ ‬علل عارضی تورم‬

‫‪ ‬علل اقتصادی تورم‬

‫‪ ‬علل ساختار تورم‬

‫‪ ‬علل روانی تورم‬

 ‫‪51‬‬
‫علل عارضی تورم‬

‫‪ ‬حوادثی غیر از میکانیسم اقتصادی چون جنگ‪ ,‬سیل ‪ ,‬قحطی‪,‬‬

‫خشکسالی و غیره سبب بوجود آمدن تورم میگردد‪.‬‬
 ‫‪52‬‬
‫علل اقتصادی تورم‬

‫‪ ‬افزایش تقاضا نسبت به عرضه‬

‫افزایش حجم پول‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اشتغال کامل عوامل تولید‬
‫‪ ‬زیاده روی در صدور کاالهای مورد نیاز عمومی‬
‫‪ ‬تقلیل واردات‬
 ‫‪53‬‬
‫افزایش تقاضا نسبت به عرضه‬

‫زیاده روی در سرمایه گذاریهای خصوصی و عمومی (اشتغال کامل)‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬فزونی مصرف‬

‫افزایش سطح عمومی مزدها به میزانی بیش از حد پیشرفت تولید‬ ‫‪‬‬

‫تقاضا های ارضاء نشده دوره های محرومیت و مصرف پس اندازها‬ ‫‪‬‬
 ‫‪54‬‬
‫علل ساختار تورم‬

‫‪ ‬ضعف قدرت تولید ( ناتوانی عوامل تولید در افزایش تولیدات)‬

‫‪ ‬بدی وضع توزیع ( توزیع نا مناسب و افزایش واسطه ها)‬

‫‪ ‬تنگناها ( نبود مواد اولیه ارزان‪ ,‬کادر متخصص ‪ ,‬مواد سوخت و غیره)‬
 ‫‪55‬‬
‫علل روانی تورم‬

‫‪ ‬حساسیت جامعه نسبت به تورم ( معلول تورم قبلی است)‬

‫‪ ‬خوف از تورم محتمل الوقوع (نوسانات قیمت و خاطرات ناگوار گذشته)‬

‫‪ ‬بدبینی نسبت به ارزش داخلی و خارجی پول‬

 ‫اشتغال و بیکاری‬

‫بیکاری طبیعی ‪ :‬در شرایط استخدام کامل در حدود ‪ 4‬الی ‪٪ 5‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬بیکاری اصطکاکی ‪ :‬شغل مطابق به میل فرد نباشد‪ .‬ارادی‬

‫بیکاری ساختاری ‪ :‬ناشی از تغییرات تکنولوژی‬ ‫‪‬‬

‫‪.‬‬ ‫بیکاری ناشی از دوره های تجاری‪ :‬رکود ‪ ،‬تورم‬ ‫‪‬‬

 ‫محاسبه نرخ بیکاری‬

‫نرخ بیکاری = بیکاران جویای کار تقسیم بر کل جمعیت فعال‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪u=U/L‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Unemployment , Active population ‬‬

‫جمعیت بیکار جویای کار = افراد بیکار که جویای کار بودند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫جمعیت فعال = شاغلین و افراد جویای کار‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫‪ GDP‬اسمی و حقیقی‬

‫‪ ‬در تولید ناخالص اسمی از قیمت های جاری برای اندازه گیری ارزش کاال ها خدمات تولید شده در اقتصاد‬
‫استفاده می کنیم‪ .‬یعنی تغییرات قیمت و مقدار مشخص می گردد‪.‬‬

‫‪ ‬در تولید ناخالص حقیقی از قیمت های ثابت سال پایه جهت محاسبه ارزش کاالها و خدمات تولید شده در اقتصاد‬
‫استفاده می کنیم‪ .‬یعنی بدون در نظر داشت تغییرات قیمت صرف مقدار تولیدات مشخص گردد‪.‬‬

‫‪ ‬شاخص ضمنی‪ :‬تولید ناخالص داخلی تغییر در قیمت کاالها و خدمات را به ما نشان میدهد‪.‬‬

‫‪=(GNPn/GNPr) * 100‬شاخص حقیقی قیمت یا شاخص ضمنی‬ ‫‪‬‬

‫مقدار همبرگر‬ ‫قیمت همبرگر‬ ‫مقدار هات داگ‬ ‫سال قیمت هات داگ‬

‫‪50‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2001‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2002‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2003‬‬

‫محاسبه تولید ناخالص اسمی‬

‫‪)1*100) + (2*50) = 200‬‬
‫‪(2*150)+ (3*100)= 600‬‬
‫‪(3*200)+(4*150)= 1200‬‬
‫محاسبه تولید ناخالص حقیقی‬
‫‪( 1* 100) + ( 2*50) = 200‬‬
‫‪( 1* 150) + ( 2*100) = 350‬‬
‫‪( 1*200) +(2* 150) = 500‬‬
‫محاسبه شاخص ضمنی = تولید ناخالص اسمی تقسیم تولید نا خالص حقیقی‬
‫‪(200/200)*100 = 100‬‬
‫‪( 600/350) * 100= 171‬‬
‫‪( 1200/500)* 100 = 240‬‬
 ‫شاخص قیمت ها‬
‫‪Price Index‬‬

‫‪ ‬شاخص کمیتی است که به عنوان نماینده کمیت های همگن متعدد بکار میرود‪.‬‬

‫‪ ‬مثال‪ :‬کاالهای خوراکی ‪ ,‬گروه پوشاک ‪ ,‬موتر تیز رفتار ‪ ,‬لوازم منزل‬
 ‫نحوه محاسبه شاخص قیمت ها‬

‫‪ ‬در محاسبه شاخص قیمت ها باید سال پایه را مد نظر داشته باشید‪.‬‬

‫‪ ‬سال پایه ‪ :‬به سالی گفته میشود که در آن تغییرات کمتری در قیمت ها صورت گرفته باشد‪.‬‬
 ‫فرضی‬
‫‪1391‬‬
‫اقتصاد‬
‫سال‬
‫کاالها‬
‫‪1390‬‬
‫تولید‬
‫سال‬
‫‪1389‬مربوط به‬
‫جدولسالارقام‬ ‫سال‬

‫ارزش‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫ارزش‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫ارزش‬ ‫مقدار‬ ‫قیمت‬ ‫کاال‬
‫پولی‬ ‫‪q‬‬ ‫‪p‬‬ ‫پولی‬ ‫‪q‬‬ ‫‪p‬‬ ‫پولی‬ ‫‪q‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪750‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪40‬‬ ‫سیب‬

‫‪1250‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪700‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬ ‫کیله‬

‫‪150‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪4‬‬ ‫قلم‬

‫‪2450‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪20‬‬ ‫کتابچه‬

‫‪7310‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪430‬‬ ‫‪6760‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪520‬‬ ‫‪6000‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪600‬‬ ‫بایسکل‬

‫‪12360 107‬‬ ‫‪640‬‬ ‫‪9470‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪650‬‬ ‫‪7820‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪689‬‬ ‫جمع‬
‫ارزشها‬
‫انواع روشهای محاسبه شاخص قیمت ها‬

‫‪ ‬محاسبه شاخص قیمت ها از طریق اوسط ساده قیمت کاال ها‬

‫محاسبه شاخص قیمت ها از روش السپیرز‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬محاسبه شاخص قیمت ها از روش پاشه‬

‫‪ ‬محاسبه شاخص قیمت ها از روش فیشر‬

‫اوسط ساده‬

‫‪689/689)*100 = 100‬‬ ‫‪ ‬سال اول ‪:‬‬

‫‪) 650/689(*100 = 94‬‬ ‫‪ ‬سال دوم‬

‫‪ ‬سال سوم ‪)640/689) *100 = 93 :‬‬

 ‫شاخص السپیرز‬

‫‪ ‬در این شاخص مقدار تولید مربوط به سال پایه در نظر گرفته میشود که در نتیجه تغییرات حجم تولید حذف و‬
‫تنها تغییرات قیمت ها در نظر گرفته میشود‪.‬‬
‫‪Li= (∑ pi*q0/∑p0*q0 ( *100‬‬
 ‫شاخص پاشه‬

‫‪ ‬در این روش مقدار تولید مربوط به سال جاری در نظر گرفته میشود که در نتیجه تغییرات حجم تولید حذف و‬
‫تنها تغییرات قیمت ها در نظر گرفته میشود ‪.‬‬
‫‪Pi=(∑ pi*qi/∑p0*qi) *100‬‬ ‫‪‬‬
 ‫شاخص فیشر‬

‫‪ ‬در این روش اوسط هندسی شاخص های السپیرز و پاشه را محاسبه می کند‪.‬‬

‫‪Fi= √Li*Pi‬‬ ‫‪‬‬

 ‫واقعی کردن متحول های اسمی‬

‫‪ ‬ارزش تولید هر سال تقسیم بر شاخص قیمت همان سال‬

‫‪Xr = Xn/P‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ‬رشد اقتصادی عبارت است از افزایش تولیدات یک کشور در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه‪.‬‬

‫‪ ‬محاسبه رشد اقتصادی‬

‫‪ = )GNP0- GNP-1/GNP-1) * 100‬رشد‬ ‫‪‬‬

‫رشد اقتصادی افغانستان بین سالهای ‪ 2009‬الی ‪2013‬‬

‫‪2009‬‬ ‫‪2010‬‬ ‫‪2011‬‬ ‫‪2012‬‬ ‫‪2013‬‬

‫‪22.5‬‬ ‫‪8.2‬‬ ‫‪5.7‬‬ ‫‪11.7‬‬ ‫‪3.3‬‬
‫‪ ‬تورم عبارت است افزایش سطح عمومی قیمت ها در طول یک زمان مشخص‪ .‬نرخ تورم برابر است با تغییر در‬
‫یک شاخص قیمت که معموال شاخص قیمت مصرف کننده است‪.‬‬

‫‪ ‬محاسبه تورم‬

‫‪Pt= (Pt-Pt-1/Pt-1 ) * 100‬‬ ‫‪‬‬

‫تورم در افغانستان بین سالهای ‪ 2010‬الی ‪2014‬‬

‫‪2010‬‬ ‫‪2011‬‬ ‫‪2012‬‬ ‫‪2013‬‬ ‫‪2014‬‬

‫‪7.68‬‬ ‫‪11.81‬‬ ‫‪6.61‬‬ ‫‪6.67‬‬ ‫‪5.02‬‬
 ‫‪ ‬محاسبه شاخص ضمنی قیمت‬

‫‪=(GNPn/GNPr) * 100‬شاخص حقیقی قیمت‬ ‫‪‬‬

 ‫‪75‬‬
‫تعریف پول و انواع آن‬

‫‪ ‬پول یک دارایی است که میتواند بصورت یک کاال‪ ,‬یک توافق‪ ,‬یا‬

‫ابزاری از هر نوع فیزیکی یا قراردادی باشد که در خرید و فروش‬
‫کاالها و خدمات و سایر مبادالت به عنوان وسیله مبادله مورد استفاده‬
‫قرار میگیرد‪.‬‬
 ‫‪76‬‬
‫اقتصاد تهاتری یا پایاپای‬

‫در زمانهای قدیم کاالهای با ارزش موجود در جامعه با یکدیگر مبادله میشدند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬این روش دارای پیچیدگی خاص خودش بود‪.‬‬

‫لزوم همزمانی نیازهای طرفین‬ ‫‪.1‬‬

‫بخش ناپذیری بودن برخی کاالها‬ ‫‪.2‬‬

‫توافق در ارزش گذاری‬ ‫‪.3‬‬

‫دشواری در ذخیره ثروت‬ ‫‪.4‬‬

 ‫‪77‬‬
‫انواع سیستم پول‬

‫‪ .1‬سیستم پول کاالیی‬

‫‪ .2‬سیستم پول دو فلزی‬
‫‪ .3‬سیستم پول تک فلزی‬
‫‪ .4‬پول کاغذی‬
‫‪ .5‬پول تحریری‬
‫‪ .6‬پول الکترونیک‬
 ‫‪78‬‬
‫سیستم پول کاالیی‬

‫سیستم پول کاالیی سیستمی است که در آن کاال با توجه به عرف و عادت و شرایط‬ ‫‪‬‬
‫جامعه به عنوان معیار سنجش انتخاب میشد‪.‬‬
‫مانند‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫غالت چهار پایان‪ ,‬نمک ‪ ,‬برده و سنگ های قیمتی‬

‫مشکالت‪:‬‬
‫حمل و نقل ‪ ,‬فاسد پذیری‬
79
 ‫‪80‬‬
‫سیستم پول فلزی‬

‫‪ ‬به مرور زمان با درنظرداشت مشکالت پول کاالیی طال و نقره به دلیل‬
‫تراکم زیاد ارزش در حجمی کم و سهولت حمل و نقل مناسب ترین‬
‫فلزات به عنوان وسیله مبادله بودند‪.‬‬

‫‪ ‬مزایا‪ :‬تقسیم پذیری آسان‪ ,‬دوام زیاد‪,‬فاسد ناپذیر ‪ ,‬حمل و نقل آسان‬
81
 ‫‪82‬‬
‫سیستم پول دو فلزی‬

‫در این سیستم هر دو سکه طال و نقره بطور همزمان رواج داشت‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬دولت رابطه خاصی بین ارزش طال و نقره تعریف نکرده بود‬

‫زمانیکه ارزش واقعی یکی از این دو فلز نسبت به ارزش اسمی آن کاهش می یافت‬ ‫‪‬‬
‫تبدیل به پول غالب شده و در جریان مبادالت بیشتر به کار میرفت‪.‬‬

‫پول بد پول خوب را از جریان خارج میکند‪ ( .‬گرشام)‬ ‫‪‬‬

 ‫‪83‬‬
‫سیستم پول تک فلزی‬

‫‪ ‬با توجه به استخراج انبوه فلز نقره در کنار استخراج فلزات صنعتی‬
‫ارزش این فلز در مقابل طال به شدت کاهش پیدا کرد و طال به عنوان‬
‫پایه پولی در بیشتر کشورها پذیرفته شد‪.‬‬
 ‫‪84‬‬
‫پول کاغذی‬

‫بنا بر مشکالت وجود پول فلزی بشر به فکر استفاده از حواله به جای استفاده از پول‬ ‫‪‬‬
‫فلزی افتاد که به مرور زمان و با داد و ستدهای این حواله ها کم کم پول کاغذی‬
‫رواج یافت‪.‬‬

‫اعتبار این پول بر اساس محتوی کاالیی آن که طال و نقره بود تعیین میشد‬ ‫‪‬‬

‫به صورت کل این نوع پول بنام پول حکومتی یاد میگردد که بدون حکم و حمایت‬ ‫‪‬‬
‫حکومت این وسیله مبادله بدون ارزش میباشد‪.‬‬
 ‫‪85‬‬
‫ادامه‪...‬‬

‫‪ ‬بانک مرکزی مسوولیت نشر این پول را به عهده گرفت‬

‫‪ ‬قبل از استندرد شدن پول کاغذی صرافان رسید تحت نام بیجک‬
‫در قبال سکه های دریافتی برای اشخاص تحویل میداند‪.‬‬
86
 ‫‪87‬‬
‫پول تحریری‬

‫‪ ‬مانده حسابهای جاری و اعتباری اشخاص حقیقی و حقوقی را پول‬

‫تحریری گویند‪.‬‬
 ‫‪88‬‬
‫پول الکترونیک‬

‫بر روی قطعه ای الکترونیکی همانند تراشه کارت و یا حافظه کامپیوتر به صورت‬ ‫‪‬‬
‫الکترونیکی ذخیره شده است و به عنوان یک وسیله پرداخت به اشکال کارتهای‬
‫هوشمند که در آن ارزش ذخیره شده است میباشد‪.‬‬
89
 ‫‪90‬‬
‫وظایف پول‬

‫وسیله مبادله‬ ‫‪‬‬

‫معیار سنجش ارزش‬ ‫‪‬‬

‫وظیفه ذخیره ارزش‬ ‫‪‬‬

‫معیار پرداختهای معوق‬ ‫‪‬‬

‫نقدینگی‬ ‫‪‬‬
 ‫‪91‬‬
‫شبه پول‬

‫سپرده های پس انداز و مدت دار که از درجه نقدینگی کمتری برخوردارند‬

‫به راحتی نمی تواند جایگزین پول نقد شود شبه پول نامیده میشود‪.‬‬
 ‫‪92‬‬
‫بانک و بانکداری‬

‫کلمهی «بانک» که یک اصطالح قدیمی است‪ ،‬یا از واژه آلمانی بانک )‪)Bank‬به‬ ‫‪‬‬
‫معنای نوعی شرکت‪ ،‬گرفته شدهاست یا از واژه ایتالیایی بانکا(‪)Banco‬به معنای‬
‫نیمکت‪ ،‬مشتق شدهاست‪.‬‬

‫بانک مؤسسهی مالی واسطه است که قرض میگیرد و با دادن قرض با نرخ ربح‬ ‫‪‬‬
‫بیشتر از نرخ ربح پرداختی به سپردهگذاران‪ ،‬سود میبرد‪.‬‬
 ‫‪93‬‬
‫تاریخچه بانک‬

‫قرون قبل از میالد ( در معابد کشیش ها فعالیت های بانکی را انجام می دادند‪).‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬صرافها طال ها و نقره ها را به شکل امانت نگهداری می کردند‪.‬‬

‫در افغانستان اولین صرافها هندی ها بودند‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫‪94‬‬
‫وظایف سیستم بانکی‬

‫وظیفه جمع آوری سرمایه های پولی‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬وظیفه رهنمایی سرمایه پولی‬

‫وظیفه تغییر شکل دادن سرمایه پولی‬ ‫‪‬‬

‫وظیفه انکشاف اقتصادی‬ ‫‪‬‬

 ‫‪95‬‬
‫انواع بانکها‬

‫بانک مرکزی‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬بانکهای تجارتی) حسابات رویتی‪ ,‬معیادی و پس انداز)‬

‫بانکهای انکشافی‬ ‫‪‬‬

 ‫‪96‬‬
‫بانک مرکزی‬

‫بانک مرکزی یک نهاد مستقل دولتی میباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اهداف بانک مرکزی‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫تدارک پول برای اقتصاد بدون به خطر انداختن ارزش داخلی و خارجی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اعطای قرضه به اقتصاد بمنظور حصول یا نگهداشت استخدام کامل و تقویه رشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تنظیم مناقالت تادیاتی با خارج‬ ‫‪‬‬

 ‫‪97‬‬
‫وظایف بانک مرکزی‬

‫نشر پول و مدیریت ذخایر خارجی‬ ‫‪‬‬

‫بانکدار دولت ( نماینده مالی دولت)‬ ‫‪‬‬

‫بانک دار سایر بانک ها( صدور جواز‪ ,‬نظارت‪,‬نگهدار ذخایر‪,‬قرض دهنده نهای)‬ ‫‪‬‬

‫تنظیم و نظارت بر موسسات مالی خارجی‬ ‫‪‬‬

‫اجرای سیاست های پولی و کریدتی( تغییر در حجم پول در گردش)‬ ‫‪‬‬
‫ابزارها و سیاست های بانک مرکزی‬

‫‪ .1‬عملیات بازار باز‬

‫‪ .2‬نرخ ذخیره قانونی‬

‫‪ .3‬نرخ تنزیل مجدد‬

‫عملیات بازار باز‬

‫بازار‪.‬‬ ‫خرید و فروش اوراق قرضه دولتی به منظور افزایش و کاهش حجم پول در‬ ‫‪‬‬
‫نرخ ذخیره قانونی‬

‫نرخ ذخیره قانونی فیصدی از سپرده های جاری نزد بانکها است که بانکها موظف‬ ‫‪‬‬
‫اند نزد بانک مرکزی بسپارند‪.‬‬
‫نرخ تنزیل مجدد‬

‫‪ ‬بانکهای خصوصی زمانیکه با کمبود سیالیت مواجع میشوند با ارایه‬

‫اسناد بهادار که قبال به رویت آنها تنزیل داده شده است آنرا به بانک‬
‫مرکزی تحویل داده و در قبال آن بانک مرکزی تنزیل مجدد داده و برای‬
‫بانک خصوصی پرداخت میکند‪.‬‬
‫سیاست های کریدتی بانک مرکزی‬

‫‪ ‬اعالم اولویت و سقف کردیتی در هر بخش اقتصادی و بین بخشها‬

‫‪ ‬تعیین شرایط قرضه های اقساطی‬

‫‪ ‬توصیه های اخالقی‬