‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی شماره ‪99‬‬

‫سال بیست و نهم‪ ،‬پاییز ‪ ،1400‬صفحه ‪107 - 151‬‬

‫‪ 03‬تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه‬

‫بر متغیرهای کالن اقتصادی‪ :‬در قالب مدل نسلهای همپوشان‪،‬‬
‫‪‬‬
‫رهیافت تعادل عمومی پویای تصادفی‬
‫سمیرا قاسمی نسب‬
‫دانشجوی دكتری اقتصاد دانشکده اقتصاد‪ ،‬مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان (نویسنده مسئول)‬
‫‪ghaseminasab@semnan.ac.ir‬‬
‫مجید مداح‬
‫عضو هیات علمی اقتصاد دانشکده اقتصاد‪ ،‬مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان‬
‫‪majid.maddah@semnan.ac.ir‬‬
‫عباس عرب مازار‬
‫عضو هیات علمی اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی‬
‫‪ab_arabmazar@sbu.ac.ir‬‬
‫حجت ایزدخواستی‬
‫عضو هیات علمی اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫‪h_izadkhasti@sbu.ac.ir‬‬

‫در این مطالعه توابع نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه برای اقتصاد ایران با بهرهگیری از مدل نسلهای‬
‫همپوشان و رویکرد تعادل عمومی پویای تصادفی (‪ )DSGE‬و با استفاده از دادههای سری زمانی سالیانه طی دوره ‪1357‬‬
‫الی ‪ 1397‬استخراج میشود‪ .‬بر پایه نتایج مقداردهی و شبیهسازی مدل ‪ DSGE‬طراحی شده در حالتهای مختلف‪،‬‬
‫توابع مطلوب نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه‪ ،‬فرم خودرگرسیونی گذشته نگر و بر حسب نسبت‬
‫بدهی دولت به تولید با وزن اهمیت یکسان دارند‪ .‬توابع واکنش آنی شوک مثبت به نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار‪،‬‬
‫بیان کننده اثر مثبت این شوک بر پس انداز‪ ،‬موجودی سرمایه و تولید و اثر منفی آن بر مصرف دوره کار عامالن‬
‫اقتصادی‪ ،‬بدهیهای دولت و حجم پول است‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬توابع واکنش آنی شوک مثبت مالیات بر عایدی سرمایه‬
‫حاکی از تأثیر مثبت این شوک بر مصرف دوره کار و نرخ بهره است‪ ،‬اما مصرف دوره بازنشستگی‪ ،‬پس انداز‪ ،‬موجودی‬
‫سرمایه‪ ،‬تولید‪ ،‬بدهیهای دولت و حجم پول به شوک یادشده واکنش منفی نشان میدهند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬افزایش نرخهای‬
‫مالیات بر درآمد و عایدی سرمایه دارای آثار مثبت در کاهش بدهیهای دولت و حجم نقدینگی هستند‪ ،‬با این وجود‬
‫آثار منفی افزایش نرخ مالیات عایدی سرمایه بر پس انداز‪ ،‬موجودی سرمایه و تولید و همچنین آثار منفی افزایش نرخ‬
‫مالیات درآمد بر مصرف و رفاه خانوار حائز اهمیت و توجه است‪ .‬شبیهسازی شوکهای مالیاتی با مقادیر متفاوت نشان‬
‫میدهد که به سبب تبعات منفی افزایش نرخهای مالیات یاد شده بر پایداری اقتصاد‪ ،‬افزایش یکباره نرخهای مالیاتی‬
‫برای جبران کسری بودجه دولت توصیه نمیشود‪.‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫طبقهبندی ‪.H24 ،H21 ،E20 ،D91 :JEL‬‬

‫واژگان کلیدی‪ :‬مالیات بر درآمد‪ ،‬مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬مدل نسلهای همپوشان(‪ ،)OLG‬مدل تعادل عمومی پویای‬
‫تصادفی(‪ ،)DSGE‬سیاستهای مالیاتی‪.‬‬

‫تاریخ پذیرش‪ :‬؟؟ ‪ /‬؟؟ ‪1400 /‬‬ ‫‪ ‬تاریخ دریافت‪1400 / 3/ 7 :‬‬

 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪108‬‬

‫‪ .1‬مقدمه‬
‫تقریباً در اغلب کشورهای دنیا‪ ،‬درآمدهای مالیاتی مهمترین منبع درآمدی دولت محسوب میشود‪.‬‬
‫در ایران به طور سنتی‪ ،‬مالیات پس از درآمد حاصل از فروش نفت خام‪ ،‬همواره بیشترین سهم را در‬
‫ترکیب درآمدهای دولت به خود اختصاص داده است‪ .‬در سالهای اخیر به دلیل تحریم فروش نفت‪،‬‬
‫باز بینی در سیاستهای مالیاتی به منظور افزایش رشد اقتصادی و افزایش منابع مالی بودجه دولت‪،‬‬
‫ضرورت یافته است‪ .‬به لحاظ نظری در بین تمام انواع مالیاتها‪ ،‬مالیات بر شرکتها به عنوان یکی‬
‫از مالیاتهای محدود کننده رشد اقتصادی قلمداد میشود و در مقابل مالیات مکرر بر امالک‬
‫مسکونی یا اموال غیرمنقول و مالیاتهای زیست محیطی به دلیل تأثیرات منفی اندک بر رشد‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫اقتصادی‪ ،‬مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است‪.‬‬

‫مالیات بر عایدی سرمایه‪ 1‬به عنوان یکی از اجزای مالیات بر درآمد‪ ،‬در بسیاری از کشورهای‬
‫جهان بر درآمد حاصل از سرمایهگذاری در تملک داراییهای سرمایهای وضع میشود‪ .‬در تبیین‬
‫دالیل وضع این مالیات به مالحظات عدالت (مبنی بر لزوم اخذ مالیات از تمام منابع درآمدی)‪،‬‬
‫افزایش یکپارچگی‪ ،‬انسجام و کارایی نظام مالیاتی‪ ،‬بازتوزیع درآمد و ثروت در جامعه و همچنین‬
‫کاهش انگیزههای سوداگرانه در بازار برخی داراییها از طریق این مالیات اشاره میشود‪ .‬یکی از‬
‫مشکالت کنونی نظام مالیاتی ایران‪ ،‬گستردگی معافیتها و به تبع آن محدود بودن پایههای مالیاتی‬
‫است‪ .‬این موضوع نه تنها موجب تحمیل بار مالیاتی بودجه دولت بر قشر محدودی از اشخاص و‬
‫فعاالن اقتصادی شده‪ ،‬بلکه تحریف تصمیمات سرمایهگذاری بخش خصوصی به نفع داراییهای‬
‫غیرمولد‪ ،‬بدتر شدن توزیع درآمد در جامعه به نفع افراد ثروتمند و در نتیجه مخدوش شدن عدالت‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫اجتماعی و انباشت سرمایه در دست عدهای محدود شده است‪ .‬مالیات بر عایدی سرمایه قدرت‬
‫تصاعدی بودن سیستم مالیاتی را افزایش میدهد‪ ،‬چراکه از این طریق میتوان از افراد ثروتمند جامعه‬
‫مالیات بیشتری دریافت و در نتیجه به بازتوزیع درآمد در جامعه کمک کرد‪ .‬عالوه بر نگرانیهای‬

‫‪1. Capital Gain Tax‬‬

 ‫‪109‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫مربوط به توزیع درآمد در کشور‪ ،‬نبود مالیات بر عایدی سرمایه به نفع سرمایهگذاری در برخی‬
‫داراییها نظیر امالک و مستغالت و سهام است‪ .‬عدم اخذ این مالیات بهویژه از بخش امالک و‬
‫مستغالت‪ ،‬از طریق تحریک تقاضای سفته بازی‪ ،‬خانه دار شدن افراد نیازمند را با مانع جدی روبرو‬
‫کرده است‪ ،‬از سویی اعمال مالیات بر این بخش از انحراف سرمایهها از بخش واقعی به بخش‬
‫سوداگری مسکن و بروز شوکهای متعدد در این بازار جلوگیری خواهد کرد (ایزدخواستی‪ ،‬عرب‬
‫مازار ‪ .)1398‬مالیات بر عایدی سرمایه تنها تقاضای سوداگرانه را هدف قرار میدهد و هزینه این‬
‫تقاضا را در بازار زمین و مسکن افزایش میدهد از این رو تأثیری بر هزینه تقاضای مصرفی و‬
‫سرمایهای مولد ندارد (دفتر مطالعات اقتصادی (‪.)1387‬‬
‫بدون شک برای بهبود کارایی نظام مالیات بر درآمد‪ ،‬انجام اصالحات اساسی در بخش مالیات‬
‫بر درآمد شرکتها و مالیات بر درآمد اشخاص ضروری است و مالیات بر عایدی سرمایه نیز باید‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫در چارچوب این سیستم مالیاتی تعریف گردد‪ .‬اگرچه در طول یک دهه اخیر به لطف گسترش‬
‫مالیات بر ارزش افزوده‪ ،‬اندکی از سهم مالیات بر شرکتها در ترکیب درآمدهای مالیاتی کشور‬
‫کاسته شده است‪ ،‬اما با این وجود‪ ،‬این مالیات به عنوان عامل محدود کننده رشد اقتصادی‪،‬‬
‫سرمایهگذاری و اشتغال همچنان سهم قابل توجهی از درآمدهای مالیاتی کشور را به خود اختصاص‬
‫داده است‪ .‬هم اکنون سهم این مالیات از مالیاتهای مستقیم بالغ بر ‪63‬درصد و از کل درآمدهای‬
‫مالیاتی حدود ‪31‬درصد است‪ ،‬این در شرایطی است که سهم این مالیات در کشورهای عضو ‪OECD‬‬

‫کمتر از ‪ 10‬درصد درآمدهای مالیاتی میباشد (سازمان امور مالیاتی کشور‪ .)1398‬این مسئله نشان از‬
‫وابستگی باالی نظام مالیاتی کشور به مالیات بر شرکتها دارد‪ .‬یک راهبرد اساسی برای دستیابی به‬
‫رشد اقتصادی پایدار متناسب با شرایط و تحوالت اقتصادی حاکم بر اقتصاد داخلی و اقتصاد‬
‫بینالملل‪ ،‬در کنار کاهش فرار مالیاتی و افزایش سطح تمکین‪ ،‬افزایش رقابتپذیری منطقهای و‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی‪ ،‬اصالح و بازنگری نظام مالیاتی به سمت پیادهسازی نظام‬
‫جامع مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی میباشد‪.‬‬
‫هدف اصلی این پژوهش تبیین الگوی مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی بوده که در‬
‫همین راستا به استخراج توابع نرخ مالیات پرداختی توسط عوامل تولید (نیروی کار و سرمایه) در‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪110‬‬

‫قالب یک الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا مبتنی بر مدل نسلهای همپوشان بهینه میپردازد‪ .‬با‬
‫توجه به اینکه درآمدهای حاصل از سرمایه منابع بین نسلی هستند‪ ،‬عدالت حکم میکند که تخصیص‬
‫این منابع با توجه به حقوق بین نسلی صورت پذیرد‪ .‬برای این منظور الگویی سه بخشی شامل خانوار‪،‬‬
‫بنگاه و دولت با لحاظ میزان مصرف معیار و تفکیک خانوارها بر حسب قابلیتهای فردی در نظر‬
‫گرفته شده است که پس از دستیابی به رابطه تعیین کننده نرخ بهینه مالیات بر درآمد نیروی کار و‬
‫عایدی سرمایه‪ ،‬با استفاده از پارامترهای اقتصاد ایران‪ ،‬مدل مذکور کالیبره‪ ،‬شبیهسازی و تحلیل شده‬
‫و در نهایت توابع سیاستی مطلوب مالیاتی مورد محاسبه و تبیین قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪ .2‬مبانی نظری‬
‫‪ .2-1‬نظام مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫برای بهبود کارایی نظام مالیات بر درآمد‪ ،‬انجام اصالحات اساسی در بخش مالیات بر درآمد‬
‫شرکتها و مالیات بر درآمد اشخاص ضروری است و مالیات بر عایدی سرمایه نیز بایستی در‬
‫چارچوب این سیستم مالیاتی تعریف شود‪ .‬عایدی یا منفعت سرمایهای‪ ،‬به تمام منافع یا سودی اطالق‬
‫میشود که اشخاص از تصرف یک دارایی در طول زمان بهدست میآورند‪ .‬بر این اساس‪ ،‬مالیات‬
‫بر عایدی سرمایه‪ ،‬به عنوان درصدی از عایدی سالیانه سرمایه است که از اختالف بین قیمت خرید‬
‫و قیمت فروش آن دارایی بهدست میآید‪ .‬مالیات بر درآمد شخصی در ایران به صورت پایههای‬
‫جدا‪ 1‬اعمال میشود؛ بدین معنا که بر هر پایهای(درآمد مشاغل‪ ،‬اجاره‪ ،‬حقوق و دستمزد‪ ،‬اتفاقی)‬
‫مالیات جداگانهای اعمال میشود‪ .‬در مقابل این روش‪ ،‬قانون مالیات بر جمع درآمد است که مالیات‬
‫بر کل (مجموع) درآمد فرد اعمال میشود‪ .‬در کنار این دو نوع نحوه مالیاتستانی حدی‪ ،‬نوع‬
‫دیگری با نام مالیات دوگانه بر درآمد ‪ )DIT(2‬مطرح است‪ .‬مالیات دوگانه بر درآمد به هیچ وجه‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫در مقابل دو نوع مذکور از مالیاتستانی قرار ندارد و مبنای معرفی این مالیاتستانی‪ ،‬مالحظات‬
‫اقتصادی و در رأس آن کارایی اقتصادی است (سازمان امور مالیاتی کشور‪.)1397‬‬

‫‪1. Schedular‬‬
‫‪2. Dual Income Tax‬‬
 ‫‪111‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫مالیات دوگانه بر درآمد افراد برای اولین بار در دهۀ ‪ 1990‬در کشورهای نوردیک‪( 1‬سوئد‪،‬‬
‫فنالند‪ ،‬نروژ) بهعنوان نظام مالیات بر درآمد به کار گرفته شد‪ .‬تحت این نظام طبقههای مختلف‬
‫درآمد افراد به دو دسته درآمد نیروی کار و درآمد سرمایه تقسیم شده به طوریکه بر عایدی سرمایه‬
‫( بهره‪ ،‬سود تقسیمی‪ ،‬عایدی سهام ناشی از تغییرات قیمت سهام و اوراق بهادار‪ ،‬اجاره‪ ،‬سهم سرمایه‬
‫از درآمد کسب و کار) و درآمد نیروی کار ( حقوق‪ ،‬دستمزد‪ ،‬سهم درآمد کار از مزایای کسب و‬
‫کار) به طور جداگانه در نرخهای جداگانهای مالیات وضع میشود (توتونچی و دیگران ‪ .)1392‬در‬
‫مورد مزایای این نحوه مالیاتستانی باید گفت که نظام مالیات بر درآمد دوگانه‪ ،‬تمامی محاسن و‬
‫مزایای نوع مالیات بر مجموع درآمد را دارد بعالوه اینکه تشویق سرمایهگذاری در این نوع‬
‫مالیاتستانی بیشتر و اختالل مالیاتی در حداقل است‪.‬‬

‫بهطور خالصه‪ ،‬مالیات دوگانه بر مجموع درآمد قصد دارد بین موضوع برابری و درآمد مورد‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫نیاز از یک سو وکارایی و خنثی بودن از سوی دیگر توازن ایجاد کند‪ .‬در حال حاضر عالوه بر نروژ‪،‬‬
‫سوئد و فنالند‪ ،‬کشورهای دیگری مانند اتریش‪ ،‬بلژیک‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬هلند‪ ،‬آلمان‪ ،‬ایاالت متحده و‬
‫ژاپن‪،‬استرالیا و کانادا این نظام را به کار گرفتهاند و اصالحات نظام مالیاتی دیگر کشورها نیز به سمت‬
‫این مالیات است (مجله مالیات کانادا ‪.)2019‬‬
‫برخی مطالعات نقطه ضعف نظام مالیات بر درآمد دوگانه را در مورد کسب و کارهای‬
‫کوچک در نظر میگیرند که افراد میتوانند با انتقال درآمد ناشی از کار به حساب درآمد سرمایه‪،‬‬
‫مالیات کمتری بپردازند و به این ترتیب از مالیات با نرخ باال اجتناب کنند (سورنسن‪.)1994 2‬‬
‫نرخهای مالیات حداکثر کننده درآمد ممکن است از نرخهای حداکثرکننده رفاه فراتر رود‬
‫تا جایی که مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬سرمایهگذاری را به زیر سطوح مطلوب کاهش دهد‬
‫یا اثرات قفل کنندهای را ایجاد کند که سرمایه را به اشتباه تخصیص دهد‪ .‬به طور کلی‪،‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫نتایج مطالعات بیانگراین است که افزایش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬پتانسیل باالیی‬
‫برای افزایش درآمد دارد و کاهش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬هزینه مالی قابل توجهی‬

‫‪1. Nordic Countries‬‬

‫‪2. Sorensen‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪112‬‬

‫ایجاد میکند ( اجرسنپ و زیدار‪ .)2020 1‬بنابراین باید در نظر داشت برخورد مناسب با عایدی‬
‫سرمایه یک موضوع مهم و اساسی در سیاستهای مالیاتی به شمار میرود‪ .‬تحقیقات اخیراستدالل‬
‫میکند که درآمد بالقوه ناشی از افزایش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه به دالیل مختلف ممکن است‬
‫بیش از آنچه قبالً تصور شده بود باشد‪ .‬در وهله اول‪ ،‬بسیاری از مطالعات گذشته عمدتاً بر کوتاه‬
‫مدت تمرکز میکنند و بنابراین درآمد حاصل از سودهایی که با تغییر نرخ به تعویق میافتد را در‬
‫نظر نمیگیرند‪ .‬از سویی ترکیب عایدی سرمایه در سالهای اخیر تغییر کرده است‪ ،‬به طوری که‬
‫سهم داراییهایی که با نرخ مالیات از کشش باالیی برخوردارند کاهش یافته است (سارین و‬
‫همکاران‪ .)20212‬شایان ذکر است اثرات رفاهی مالیات بر ثروت بیش از مالیات بر عایدی سرمایه‬
‫برآورد میشود که نمیتوان از آن چشم پوشی کرد هرچند در شرایط فعلی کشور به علت عدم‬
‫وجود زیرساخت و بستر مناسب در زمینه جمعآوری اطالعات مربوط به ثروت افراد جامعه مالیات‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫بر عایدی سرمایه شاخص مناسبتری بهنظر میرسد‪ .‬تحت مالیات بر درآمد سرمایه‪ ،‬کارآفرینانی‬
‫که بهرهوری بیشتری دارند و بنابراین درآمد بیشتری ایجاد میکنند‪ ،‬مالیات بیشتری پرداخت میکنند‬
‫در حالیکه تحت مالیات بر ثروت‪ ،‬کارآفرینانی که دارای سطح ثروت مشابه هستند بدون در نظر‬
‫گرفتن میزان بهره وری مالیات مشابهی را پرداخت میکنند‪ ،‬که این امر موجب افزایش پایه مالیاتی‪،‬‬
‫انتقال بار مالیاتی به سمت کارآفرینان غیرمولد و افزایش نرخ پس انداز افراد مولد میشود‪ .‬این‬
‫تخصیص مجدد باعث افزایش بهره وری و بازده کل میشود (گونن وهمکاران‪.)2019 3‬‬

‫‪ .2-2‬مبانی نظری الگوی تحقیق‬

‫این مطالعه از رویکرد تعادل عمومی پویای تصادفی (‪ )DSGE‬بهره میگیرد‪ .‬بنابراین در این‬
‫بخش ضروری است ابتدا این روش شناسی معرفی شود‪ .‬الگوهای تعادل عمومی پویای تصادفی یک‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫روششناسی مبتنی بر بهینهسازی اقتصاد خرد است که طی چند دهه اخیر و به ویژه بعد از مطالعه‬
‫مشهور کیدلند و پرسکات‪ )1982( 4‬در ادبیات اقتصادکالن مطرح شده است‪ .‬این رویکرد‪ ،‬ابزار‬

‫‪1. Agersnap, Zidar‬‬

‫‪2. Sarin, Summers, Zidar, and Zwick‬‬
‫‪3. Guvenen et all‬‬
‫‪4. Kydland, Prescott‬‬
 ‫‪113‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫مناسبی برای ایجاد چارچوبی منسجم در بحثهای سیاستگذاری و تحلیلی محسوب شده و توانایی‬
‫پاسخگویی به مسائلی همچون تغییرات ساختاری و پیشبینی و پیشگویی آثار تغییرات سیاستی را‬
‫دارند‪ .‬مدلهای تعادل عمومی پویای تصادفی (‪ )DSGE‬شاخهی از تئوری تعادل عمومی کاربردی‬
‫است و در واقع روششناسی آن به توضیح پدیدههای کلی اقتصاد مانند رشد اقتصادی‪ ،‬چرخههای‬
‫تجاری واقعی و آثار سیاستهای پولی و مالی با استفاده از مبانی اقتصاد خرد میپردازد‪.‬‬
‫الگوهایی که برای چنین تحلیلهایی در نظر گرفته میشوند الزم است که دو مسئله اصلی را‬
‫در نظر بگیرند‪ .‬نخست‪ ،‬از آنجا که تغییرات سیاستهای مالی با تأثیراتی بر روی نسلهای جاری و‬
‫آتی همراه است‪ ،‬الگوهای طراحی شده باید پویا باشند‪ .‬چنین پویاییهایی مبتنی بر توجه به رفتار‬
‫بهینهیابی بین دورهای افراد است‪ .‬الگوسازی رفتار بین دورهای از طریق الگوسازی رفتار افراد با عمر‬
‫نامحدود‪ ،‬همچون الگوی شناخته شده سولو‪ )1956( 1‬و یا از طریق الگوسازی رفتار افراد با عمر‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫محدود و معین‪ ،‬همچون الگوی نسلهای همپوشان‪ 2‬امکانپذیر خواهد بود‪ .‬دومین مسئله در‬
‫الگوسازی به همگن یا ناهمگن بودن بازیگران اقتصادی مربوط میشود‪ .‬در مطالعه نظام اقتصادی با‬
‫بازیگران اقتصادی ناهمگن مواجه هستیم‪ .‬یکی از ویژگیهای مؤثر در این ناهمگنی تفاوت در‬
‫قابلیتهای فردی مانند سن‪ ،‬جایگاه شغلی‪ ،‬بهرهوری و درآمد افراد و غیره است‪ .‬از اینرو‪ ،‬الگو باید‬
‫بتواند رفتار گروههای سنی و درآمدی مختلف را که در هر لحظه از زمان باهم زندگی میکنند‪ ،‬در‬
‫نظر بگیرد‪ .‬این مسئله سبب شده است تا الگوهایی همچون الگوی سولو که در آنها بازیگران‬
‫اقتصادی همگن با افق زمانی نامحدود وجود دارند کنار گذاشته شوند و الگوهایی از نوع الگوهای‬
‫نسلهای همپوشان به عنوان ابزار اصلی تحلیل مورد توجه قرار گیرند (کمالی و دیگران ‪.)1393‬‬
‫تجزیه و تحلیل توزیع مجدد و پیامدهای اقتصادی کالنِ مالیات بر داراییهای افراد با سطوح‬
‫متفاوت از ریسک در مطالعات اخیر مورد بررسی قرار گرفته است‪ .‬اثر توزیع مجدد از این واقعیت‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫ناشی میشود که خانوارهای مختلف دارای پرتفو با میزان ریسک کامال متفاوت هستند‪ .‬به طور‬
‫خاص‪ ،‬خانوارهای فقیر در درجه اول در داراییهای با ریسک پایین و خانوارهای ثروتمند اغلب‬

‫‪1. Solow‬‬
‫) ‪2 .Overlapping Generation Models (The OLG Model‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪114‬‬

‫سهم قابل توجهی از ثروت خود را در داراییهای با ارزش ویژه (ریسک باال) سرمایهگذاری‬
‫میکنند‪ .‬از داراییهای کم ریسک و داراییها با ارزش ویژه در بسیاری از کدهای مالیاتی نرخهای‬
‫مختلف مالیات دریافت میشود‪ .‬شبیهسازی مدلهای کمی نشان میدهد که حذف مالیات بر دارایی‬
‫منجر به از دست رفتن رفاه وکاهش دائمی در مصرف میشود‪ .‬تفاوت بین مالیات بهینه بر داراییهای‬
‫پر ریسک و کم ریسک در افزایش نابرابری ثروت مؤثر است‪ .‬برنامهریز اجتماعی ممکن است برای‬
‫کاهش بار مالیاتی خانوارهای فقیر‪ ،‬از داراییهای کم ریسک با نرخ کمتری مالیات دریافت نماید و‬
‫بار مالیاتی را از خانوارهای فقیر به سمت خانوادههای ثروتمندی که دارای حقوق صاحبان سهام‬
‫هستند منتقل نماید (باکوتا ‪.)2020 1‬‬

‫‪ .3‬پیشینه تحقیق‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫‪ .3-1‬مطالعات پیشین خارجی‬

‫مطالعات در مورد مالیات بهینه بر درآمد عوامل تولید‪ ،‬عمدتا بر پایه کار رمزی‪ )1927( 2‬قرار دارند‪.‬‬
‫در این مطالعه یک الگوی رشد درونزا با افق نامحدود ‪3‬با یک عامل (نماینده کل جامعه) اقتصادی‬
‫در نظر گرفته شد‪ ،‬که این عامل اقتصادی مطلوبیت خود را از مصرف کاالهای نهایی و فراغت به‬
‫دست میآورد‪ .‬نتیجه به دست آمده در این الگو حکایت از این دارد که نرخ بهینه مالیات بر درآمد‬
‫در بلندمدت صفر است‪ .‬آنها در توجیه اقتصادی چنین نتیجهای اظهار داشتند که در بلندمدت‬
‫نرخهای مالیات بر درآمد باعث عدم انباشت سرمایه میشوند‪.‬‬
‫در الگوی نسلهای همپوشان برخالف الگوی رمزی برگشت مداوم جمعیت وجود دارد‪ .‬طول‬
‫عمر افراد محدود و معین است و در هر دوره یک نسل جدید متولد شده و قدیمیترین نسل از دنیا‬
‫میرود‪ .‬اساس این الگوها به الگوهای ساموئلسون‪)1958( 4‬و دایموند‪ )1965( 5‬بر میگردد که دو‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫گروه یا دو نسل از افراد را که همزمان با هم در یک لحظه از زمان زندگی میکنند‪ ،‬در بر میگیرند‪.‬‬

‫‪1. Bakota‬‬
‫‪2. Ramsey‬‬
‫‪3. Infinite-Horizen‬‬
‫‪4. Samuelson‬‬
‫‪5. Diamond‬‬
 ‫‪115‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫از زمان میرلس‪ )1971(1‬به بعد ادبیات مالیاتبندی بهینه به طور کلی بر اقتصادهایی متمرکز شد که‬
‫در آن اقتصادها اشخاص از میزان بهرهوریهای شخصی متفاوتی برخوردار بودند‪ ،‬درآن‬
‫مصرفکنندگان ترجیحات جایگاهی دارند و مصرف نسبی اهمیت مییابد‪.‬‬
‫اولین مطالعه در این زمینه توسط اسوالد‪ )1983( 2‬بوده است‪ .‬اسوالد توزیع توانایی مستمری را‬
‫فرض کرده که هر فرد مصرف خود را با یک نقطه معیار مقایسه میکند‪ .‬ضمناً تفسیری از حسادت‬
‫یا نوع دوستی را در مطالعه خود در نظر گرفته است‪ .‬نتایج نشان میدهد که اگر تابع مطلوبیت در‬
‫اندازهگیری مصرف معیار تفکیکپذیر (جداییپذیر) باشد‪ ،‬پس نرخ نهایی مالیات در اقتصادی با‬
‫افرادی عمدتاً حسود باالتر و در اقتصادی با مردم عمدتاً نوع دوست در مقایسه با مدل استاندارد‬
‫بدون تعامل اجتماعی کمتر است‪.‬‬
‫ایمروگلو ‪ )1998(3‬اثرات کمی حذف مالیات بر درآمد سرمایه را بر انباشت سرمایه و رفاه در‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫وضعیت تعادلی ایستا در یک الگوی نسلهای همپوشان با ریسک درآمدی‪ ،‬محدودیت نقدینگی و‬
‫نااطمینانی طول عمر مواجه هستند بررسی کرد‪ .‬وی نشان داد که تحت دامنهای از پارامترهای‬
‫سیاستی‪ ،‬نرخ مالیات بر درآمد سرمایه که رفاه را در وضعیت ایستا حداکثر میکند‪ ،‬مثبت است حتی‬
‫اگر حذف کامل آن منجر به افزایش موجودی سرمایه وضعیت ایستا به میزان قاعده طالیی شود‪ .‬به‬
‫این دلیل که در غیراینصورت بار مالیاتی به جوانان منتقل میشود و سالهای همراه با محدودیت‬
‫نقدینگی توانایی افراد در تأمین مالی خود را کاهش میدهند‪.‬‬
‫هامبورگ‪ )2002( 4‬در مقاله خود روشهای استاندارد مالیاتبندی تصاعدی درآمد مورد‬
‫بررسی قرار میدهد‪ .‬مهمترین نتیجه اقتصادی حاصل از این مطالعه نظری این است کـه نرخهای‬
‫نهایی مالیات بیشتر یک ابزار مهـم محرک و انگیزشـی هسـتند تـا اینکـه صـرفاً یـک ابـزار‬
‫بازتوزیعی؛ در حقیقت‪ ،‬نرخهای نهایی باالی مالیات مانع این است که افرادی با بهرهوری باال در‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫رفتار مالیاتی خود از افراد با بهرهوری پایین به اصطالح تقلید کنند‪ .‬به عنـوان یک نتیجه دیگر‪،‬‬

‫‪1. Mirrlees‬‬
‫‪2. Oswald‬‬
‫‪3. Imrohoroglu‬‬
‫‪4. Homburg‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪116‬‬

‫نرخهای نهایی مالیات برای تمام ردیفهای درآمدی میل به کاهش دارنـد‪ .‬از نکات مفید و قابل‬
‫توجه در این مقاله این است که طبیعت نرخهـای مالیـاتی لزومـاً درجهت توزیع عادالنه درآمد‬
‫حرکت نمیکنند‪ .‬نکته مهم دیگـر اینکـه یـک راه جلـوگیری از فـرار مالیـاتی برقراری نرخهای‬
‫نهایی کاهشی در سطوح باالی درآمدی است‪.‬‬
‫سئو ‪ ) 2003( 1‬به بررسی آثار اقتصادی اصالحات مالیاتی بر متغیرهای کالن ژاپن در یک‬
‫الگوی بین نسلی چهار دورهای پرداخت و نشان داد که کاهش در مالیات بر درآمد کار و مصرف‬
‫همراه با افزایش مالیات بر درآمد سرمایه اثرات قابل مالحظهای در رشد اقتصادی دارد‪.‬‬
‫آنجلوپولوس و همکاران ‪ ) 2012( 2‬به مطالعۀ پیامدهای کمی تغییرات در ترکیب مالیاتها بر‬
‫رشد بلندمدت و مطلوبیت مورد انتظار طول زندگی برای اقتصاد انگلستان در یک الگوی تعادل‬
‫عمومی پویا پرداختند و نشان دادند که اگر هدف سیاست مالیاتی ارتقاء رشد بلندمدت از طریق تغییر‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫نرخهای نسبی مالیاتی باشد‪ ،‬باید مالیات بر درآمد نیروی کار کاهش یابد و همزمان مالیات بر سرمایه‬
‫افزایش یابند تا جبران درآمد مالیاتی از دست رفته بشود‪.‬‬
‫ارونسون‪ ،‬یوهانسون و اسجورگن‪ )2015( 3‬در قالب یک مدل تعادلی نسلهای همپوشان‬
‫چگونگی تحرک سرمایه بینالمللی در یک اقتصاد باز کوچک هنگامیگه مصرف کنندگان تحت‬
‫تأثیر مصرف نسبی قرار دارند را مورد بررسی قرار میدهند‪ .‬دولت از یک سیستم مالیات غیرخطی‬
‫به هدف توزیع مجدد و اصالح پیامدهای خارجی ناشی از جایگاه قرارگیری استفاده میکند‪ .‬این‬
‫مقاله بیان میکند که سیاستهای مالیاتی با در نظر داشتن مصرف نسبی‪ ،‬به بازدهی قابل مشاهده‬
‫میزان پس انداز خارجی توسط دولت وابسته است‪ .‬اگر این درآمدها برای دولت غیرقابل مشاهده‬
‫باشد‪ ،‬قواعد سیاسی مالیات نهایی با قواعد حاکم بر اقتصادهای بسته متفاوت خواهد بود‪ .‬در این‬
‫مورد مالیات بر درآمد سرمایه بر پس انداز داخلی به طور کامل غیرمؤثر میباشد‪ .‬چنین مالیاتبندی‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫‪1. Seo‬‬
‫‪2. Angelopoulos. Et All‬‬
‫‪3. Aronsson ، Johansson And Sjorgen‬‬
 ‫‪117‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫مصرف کنندگان را مجبور خواهد کرد که پس انداز خارجی خود را انتقال دهند‪ .‬مالیات بر درآمد‬
‫نیروی کار به طور غیرمستقیم اهداف اصالحی را در غیاب مالیات بر درآمد سرمایه منعکس میکند‪.‬‬
‫کستلتی‪،‬کلرک و لموین‪ )2018( 1‬در مطالعه خود این پرسش را مطرح میکنند که آیا استفاده‬
‫از کاهش مالیات بر درآمد سرمایه برای کشورهای منطقه یورو باعث افزایش رشد میشود یا خیر؟‬
‫که برای پرداختن به این موضوع با استفاده از یک مدل ‪ DSGE‬که برای فرانسه در منطقه یورو کالیبره‬
‫شده است و نشان میدهند که افزایش تولید ناشی از کاهش مالیات بر درآمد سرمایه در واقع باالتر‬
‫از افزایش تولید ناشی از کاهش مالیات بر کار‪ ،‬چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت است‪ .‬بهنظر‬
‫میرسد واکنش شدید تولید به کاهش مالیات بر درآمد سرمایه تا حدودی با سطح باالی مالیات بر‬
‫درآمد سرمایه در فرانسه قابل بیان باشد‪ .‬در ادامه با ارزیابی بسته مالی اخیر اجرا شده در فرانسه‪ ،‬که‬
‫ترکیبی از کاهش مالیات بر درآمد و سرمایه است‪ ،‬نشان میدهند که اگر این بسته به میزان بیشتری‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫بر کاهش مالیات بر درآمد سرمایه متمرکز باشد‪ ،‬در میان مدت سرمایهگذاری و تولید واقعی با شدت‬
‫بیشتری تقویت میشد‪.‬‬

‫اجرسنپ و زیدار‪)2020( 2‬این مقاله از یک روش پیش بینی مستقیم برای برآورد تأثیر مالیات‬
‫بر عایدی سرمایه بر حداکثرسازی درآمد در سطح ایالت متحده آمریکا با هدف پاسخگویی به دالیل‬
‫افزایش عایدی سرمایه و همچنین مهاجرت ثروتمندان میپردازد‪.‬نتایج این مطالعه نشان میدهد‬
‫کشش درآمدها نسبت به نرخ مالیات در یک دوره ده ساله بین ‪ -0/5‬تا ‪ -0/3‬است‪ ،‬برآوردهای‬
‫بلندمدت بیانگر این موضوع است که نرخ مالیات بر عایدی سرمایه بین ‪ 38‬تا ‪ 47‬درصد سطح درآمد‬
‫این کشور را حداکثر میکند‪ .‬نرخهای حداکثر کننده درآمد ممکن است از نرخهای حداکثرکننده‬
‫رفاه فراتر رود تا جایی که مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬سرمایهگذاری را به زیر سطوح مطلوب کاهش‬
‫دهد یا اثرات قفل کنندهای را ایجاد کند که سرمایه را به اشتباه تخصیص دهد‪ .‬به طور کلی‪ ،‬نتیجه‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫نهایی این مطالعه بیانگراین است که افزایش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬پتانسیل باالیی برای‬
‫افزایش درآمد دارد و کاهش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬هزینه مالی قابل توجهی ایجاد میکند‪.‬‬

‫‪1. Castelletti , Clerc And Lemoine‬‬

‫‪2. Agersnap, Zidar‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪118‬‬

‫گریتسن‪،‬جاکوبز‪،‬روسو و اسپریتوس‪ )2020( 1‬در مطالعه خود نشان دادند افراد به طور‬
‫سیستماتیک دارای نرخ بازگشت سرمایه متفاوت هستند که این تمایز به دو دلیل صورت میگیرد‪:‬‬
‫دلیل اول اینکه افراد با توانایی باالتر(مهارتهای فردی بیشتر) بازده بیشتری از پس انداز خود به‬
‫دست میآورند و دلیل دوم تأثیرات ناشی از مقیاس میباشد‪ ،‬بازدهی ناشی از مقیاس در مدیریت‬
‫ثروت سبب میشود‪ ،‬افراد ثروتمند بازده بیشتری را کسب نمایند‪ .‬در هر دو مورد‪ ،‬مالیات مثبت بر‬
‫درآمد سرمایه بخشی از ساختار مالیات بر درآمد دوگانه کارآمد است‪ .‬در این مقاله مالیات غیرخطی‬
‫بهینه نیروی کار و درآمد سرمایه با توجه به بازدهی سرمایه ناهمگن برای افراد مختلف‪ ،‬تجزیه و‬
‫تحلیل میشود‪ .‬مالیات غیرخطی بهینه بر درآمد سرمایه ممکن است از نظر اندازه و افزایش درآمد‬
‫قابل توجه باشد‪ .‬شبیهسازیهای عددی نشان میدهد که نرخ نهایی مالیات بهینه بر درآمد سرمایه‬
‫مثبت و با توجه به درآمد سرمایه افزایشی میباشد‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫‪ .3-2‬مطالعات پیشین داخلی‬

‫فالحتی و مرادپور (‪ )1390‬به بررسی اثرات شوکهای مالیات و مخارج دولت به عنوان ابزارهای‬
‫سیاست مالی برروی متغیرهای کالن اقتصادی شامل تولید ناخالص داخلی‪ ،‬تورم‪ ،‬مصرف خصوصی‬
‫و سرمایهگذاری خصوصی در اقتصاد ایران پرداختند‪ .‬نتایج نشاندهنده رابطه مستقیم شوک افزایش‬
‫مخارج دولت و رابطه معکوس شوک افزایش مالیاتها با سرمایهگذاری خصوصی میباشد‪.‬‬
‫راغفر و کمالی(‪ )1393‬در این پژوهش نیز سعی شده است تا با استفاده از یک الگوی تعادل‬
‫عمومی پویا مبتنی بر الگوی نسلهای همپوشان ‪ 55‬دورهای اوئرباخ‪-‬کوتلیکوف‪ )1987( 2‬به‬
‫شبیهسازی اصالحات مالیاتی در اقتصاد ایران بپردازد‪ .‬از اینرو با بهکارگیری دادههای مربوط به‬
‫اقتصاد ایران‪ ،‬اثرات رفاهی سیاستهای مالیاتی مختلف بررسی میشود و تعادل بلندمدت و‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫پویاییهای انتقالِ متغیرهای اصلی کالن اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است‪ .‬نتایج حاصل از این‬
‫مطالعه نشان میدهند زمانی که مالیاتهای وضع شده بر درآمد عوامل با مالیات بر مصرف جایگزین‬
‫میشوند‪ ،‬رفاه طول زندگی افراد ‪ 4‬تا ‪ 6‬درصد افزایش پیدا میکند‪ .‬اما هنگامی که مالیات بر درآمد‬

‫‪1. Gerritsen, Jacobs, Rusu And Spiritus‬‬

‫‪2. Auerbach And Kotlikoff‬‬
 ‫‪119‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫سرمایه با مالیات بر درآمد نیروی کار جایگزین میشود‪ ،‬زیان رفاهی کوتاه مدت بر منافع بلندمدت‬
‫غلبه میکند و منفعت کل افراد کاهش مییابد‪ .‬بررسی اثرات توزیعی بین نسلی نیز نشان میدهد که‬
‫گروههایی که ‪ 30‬سال قبل از اعمال اصالحات متولد میشوند در حالت مالیات بر مصرف با بار‬
‫مالیاتی سنگینتری نسبت به مالیات بر درآمد مواجه میشوند‪.‬‬
‫غفاری و همکاران (‪ )1395‬درمطالعه خود در پی تعیین نرخ بهینه مالیات در ایران با استفاده از‬
‫رهیافت کنترل بهینه پویا و روش اصل ماکزیمم میباشند‪ .‬یافتهها نشان میدهد مهمترین عوامل مؤثر بر‬
‫تعیین نرخ مالیات بهینه عبارتند از‪ :‬نسبت مخارج بخش خصوصی به بخش دولتی‪ ،‬نسبت سرمایهگذاری‬
‫بخش دولتی به بخش خصوصی‪ ،‬نرخ استهالک‪ ،‬نرخ ترجیح زمانی‪ ،‬کشش تابع تولید نسبت به‬
‫سرمایهگذاری بخش خصوصی و بخش دولتی و پیشرفت فنی‪ .‬از بین عوامل فوق نسبت مخارج بخش‬
‫خصوصی به بخش دولتی تأثیر منفی و نسبت سرمایهگذاری بخش دولتی به بخش خصوصی تأثیر‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫مثبت بر نرخ مالیات بهینه دارند‪ .‬سایر متغیرها تأثیر معنیداری بر نرخ مالیات بهینه نداشتند‪.‬‬
‫دشتبان فاروجی و همکاران(‪ )1395‬به مطالعه سیاستهای پولی و مالی بهینه در مدلهای‬
‫نسلهای همپوشان با محدودیتهای پیشاپیش نقد میپردازد‪ .‬این مطالعه به کمک یک تعادل‬
‫بیندورهای‪ ،‬نحوه تمرکززدایی مسیر رشد بهینه با استفاده از ابزارهای سیاستی در دسترس (یعنی‬
‫مالیات بر دستمزد‪ ،‬مالیات بر سرمایه‪ ،‬بدهی عمومی و خلق پول) را مورد بررسی قرار میدهد‪ .‬نتایج‬
‫نشان میدهد که نرخ مالیات بر سرمایه همواره کوچکتر از سهم مخارج دولت از تولید است؛ اما در‬
‫حالت خاصِ قاعده فریدمن این دو نرخ با یکدیگر مساوی میشوند‪ .‬نتایج حاصل از‬
‫کالیبره کردن مدل برای اقتصاد ایران نشان میدهد که تقریباً ‪30‬دوره طول میکشد که اقتصاد به‬
‫وضعیت جاری و وضعیت یکنواخت حکایت از افزایش ‪8‬درصدی و ‪32‬درصدی در موجودی‬
‫سرمایه سرانه و بدهی عمومی سرانه در وضعیت یکنواخت دارد ‪.‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫ایزدخواستی (‪ )1396‬به تحلیل تأثیر اصالح نرخهای مالیات تورمی ومالیات بر مصرف در‬
‫طول مسیر رشد تعادلی با رویکرد مالیه عمومی و با استفاده از الگوی تعادل عمومی پویا با محدودیت‬
‫خرید پیشاپیش نقد (‪ )CIA‬میپردازد‪ .‬نتایح حاصل از کالیبره کردن و تحلیل حساسیت الگو بیانگر‬
‫این است که در وضعیتهای مختلف کاهش نرخ مالیات تورمی و افزایش نرخ مالیات بر مصرف‪،‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪120‬‬

‫به همراه کاهش اندازه دولت و کاهش محدودیت نقدینگی بر سرمایهگذاری باعث افزایش ذخیره‬
‫سرمایه سرانه‪ ،‬تولید سرانه‪ ،‬مصرف سرانه‪ ،‬ماندههای واقعی پول سرانه و سطح رفاه در وضعیت‬
‫یکنواخت شده است‪.‬‬
‫مداح‪ ،‬آقایی (‪ ) 1399‬با استفاده از یک الگوی رشد نئو کالسیک درونزا برای اقتصاد ایران‬
‫در چارچوب الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه ‪ (CGE)1‬به تعیین نرخ بهینه مالیات بر ارزش افزوده‬
‫طی وضعیتهای مختلف پرداختند‪ .‬در مجموع بررسی نتایج حاصل از شبیهسازی وضعیتها بر‬
‫متغیرهای کالن اقتصاد ایران نشان داد که مالیات بر ارزش افزوده موجب افزایش تناسبی سطح‬
‫عمومی قیمتها‪ ،‬کاهش تولید ناخالص داخلی‪ ،‬افزایش درآمد دولت‪ ،‬کاهش قیمت عوامل تولید‪،‬‬
‫کاهش درآمد و مخارج خانوارها‪ ،‬افزایش پسانداز کل‪ ،‬افزایش سرمایهگذاری کل‪ ،‬افزایش جذب‬
‫کل‪ ،‬و افزایش نرخ ارز میشود‪ .‬نتیجه این پژوهش پیشنهاد میکند که دولت باید نرخ مالیات بر‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫ارزش افزوده را افزایش و همزمان نرخ مالیات بر شرکتها را کاهش دهد تا بار مالیاتی از‬
‫سرمایهگذاران به مصرفکنندگان منتقل شود‪.‬‬

‫‪ .4‬بهینه سازی‬
‫‪ .4-1‬مسئله بهینه سازی رفتار خانوار‬

‫مدل طراحی شده در این مطالعه از سه بخش اصلی خانوار‪ ،‬بنگاه و دولت تشکیل شده است‪ .‬مسئلهای‬
‫که خانوار با آن روبرو است‪ ،‬حداکثرسازی تابع مطلوبیت انتظاری بین دورهای با در نظر گرفتن قید‬
‫بودجه بین دوره ای است که از تلفیق دو قید دوره کار و بازنشستگی افراد به دست میآید‪ .‬خانوار‬
‫روی مصرف دوره کار‪ ،‬میزان عرضه کار (سطح فراغت) و مصرف دوره بازنشستگی تصمیمگیری‬
‫میکند‪ .‬بر این اساس‪ ،‬مسئله حداکثرسازی مطلوبیت بخش خانوار در مدل تحقیق به فرم زیر خواهد‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫بود(سیمز و ولف‪:)2017 ،‬‬

‫𝑖‬ ‫𝑖‬ ‫𝜒‪1+‬‬
‫𝜈‬ ‫𝑐𝜎) 𝑡⏞‬
‫𝐶(‬ ‫⏞‬
‫𝑐𝜎) ‪(𝐶𝑡+1‬‬ ‫𝑖𝑡𝑙‬ ‫(‪)1‬‬
‫𝑖‬ ‫)𝜇 ‪(1 −‬‬
‫‪max‬‬ ‫𝑢‬ ‫=‬ ‫𝜇[‬ ‫‪+‬‬ ‫]‬ ‫‪−‬‬
‫‪𝑐𝑡𝑖 ,𝑧𝑡𝑖 ,𝑐𝑡+1‬‬
‫𝑖‬ ‫𝑐𝜎 ‪𝜈 − 1 1 −‬‬ ‫𝑐𝜎 ‪1 −‬‬ ‫𝜒‪1+‬‬

‫‪1. Computable General Equilibrium‬‬

 ‫‪121‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫نسبت به قیود بین دورهای (دوره کار و بازنشستگی) متناسب با اقتصاد ایران به صورت‪:‬‬
‫𝑖𝑡𝑐 = 𝑖𝑡𝑠 ‪𝑤𝑡𝑖 𝑙𝑡𝑖 + ℎ𝑡 − 𝑇𝑡 (𝑤𝑡𝑖 𝑙𝑡𝑖 ) −‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫‪𝑠𝑡𝑖 (1 + 𝑟𝑡+1 ) + ℎ𝑡+1 − 𝜑𝑡+1 (𝑠𝑡𝑖 𝑟𝑡+1 ) = 𝑐𝑡+1‬‬
‫𝑖‬
‫(‪)3‬‬
‫معادله (‪ )2‬نشان میدهد که در دوره کار‪ ،‬درآمد نیروی کار ( 𝑖𝑡𝑙 𝑖𝑡𝑤) و دریافتیهای انتقالی خانوار از‬
‫دولت نظیر یارانههای نقدی ( 𝑡‪ ،)ℎ‬پس از کسر مالیات () 𝑖𝑡𝑙 𝑖𝑡𝑤( 𝑡𝑇) و پس انداز ( 𝑖𝑡𝑠)‪ ،‬صرف مصرف‬
‫دوره کار ( 𝑖𝑡𝑐) میشود‪ .‬در دوره بازنشستگی و بر اساس رابطه (‪ ،)3‬مجموع عواید خانوار از اصل و‬
‫سود پساندازهای سرمایهگذاری شده () ‪ )𝑠𝑡𝑖 (1 + 𝑟𝑡+1‬و دریافتیهای انتقالی خانوار در دوره‬
‫بازنشستگی از دولت ( ‪ )ℎ𝑡+1‬پس از کسر مالیات بر عایدی سرمایه () ‪ ،)𝜑𝑡+1 (𝑠𝑡𝑖 𝑟𝑡+1‬صرف مصرف‬
‫𝑖‬
‫‪ )𝑐𝑡+1‬میشود‪ .‬با بازنویسی قیود باال بر اساس توابع مالیات بر دستمزد و عایدی‬ ‫دوره بازنشستگیشان (‬
‫سرمایه خواهیم داشت‪:‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫𝑤𝜏 ‪𝑤𝑡𝑖 𝑙𝑡𝑖 + ℎ𝑡 −‬‬ ‫𝑖 𝑖‬ ‫𝑖‬ ‫𝑖‬

‫𝑡𝑐 = 𝑡𝑠 ‪𝑡 𝑤𝑡 𝑙𝑡 −‬‬ ‫(‪)4‬‬
‫‪𝑠𝑡𝑖 (1 + 𝑟𝑡+1 ) + ℎ𝑡+1 − 𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫‪𝑠𝑡𝑖 𝑟𝑡+1 = 𝑐𝑡+1‬‬
‫𝑖‬
‫(‪)5‬‬
‫‪ 𝜏𝑡+1‬به ترتیب نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار و‬
‫𝑠‬
‫در رابطههای (‪ )4‬و (‪ ،)5‬متغیرهای 𝑡𝑤𝜏 و‬
‫عایدی سرمایه را در دوره کار و بازنشستگی به نمایش میگذارند‪.‬‬

‫‪ .4-2‬مسئله بهینه سازی رفتار بنگاه‬

‫بخش بنگاه تابع هزینه خود را در سطح معینی از تولید حداقل سازی میکند و با قید تولید و موجودی‬
‫سرمایه مواجه است‪ .‬بنگاه روی میزان به کارگیری نیروی کار و سرمایه تصمیمگیری میکند‪ .‬ابتدا‬
‫تکنولوژی تولید در این مطالعه مشابه بسیاری از مطالعات پیشین به صورت کاب‪ -‬داگالس به فرم‬
‫زیر تبیین میشود (مداح و همکاران‪ 1395 ،‬و ‪:)1396‬‬
‫𝛼‬
‫𝛼‪𝑦𝑡𝑖 = 𝐹 𝑖 (𝑙𝑡𝑖 , 𝑘𝑡𝑖 ) = 𝑘𝑡𝑖 (𝐴𝑡 𝑙𝑡𝑖 )1−‬‬ ‫(‪)6‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫که در آن‪ ،‬پارامتر 𝛼 نشان دهنده سهم سرمایه از تولید در تابع تکنولوژی تولید است‪ .‬در تابع تولید‬
‫(‪ )6‬فرض میشود تولید با استفاده از نهادههای سرمایه ( 𝑖𝑡𝑘) و نیروی کار ( 𝑖𝑡𝑙) به همراه دانش فنی‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪122‬‬

‫( 𝑡𝐴) صورت میگیرد‪ .‬همانطور که گفته شد‪ 𝐴𝑡 ،‬نشان دهنده دانش فنی یا بهره وری است و فرض‬
‫میشود از رابطه زیر تبعیت کند‪:‬‬
‫𝜀 𝑒 𝐴𝜌 ‪𝐴𝑡 = 𝐴𝑡−1‬‬
‫𝐴‬
‫𝑡‬
‫(‪)7‬‬
‫که در آن‪ 𝜀𝑡𝐴 ،‬نشان دهنده شوک بهرهوری است و ‪ 𝑒 .‬تابع نمایی است‪ .‬پارامتر 𝐴𝜌 نشان دهنده‬
‫ضریب وقفه مرتبه اول در فرآیند پیشرفت دانش فنی است و فرض میشود عددی بین صفر تا یک‬
‫است‪ .‬بخش بنگاه با قید بین دورهای زیر مواجه است‪:‬‬
‫‪𝑦𝑡𝑖 − 𝑐𝑡𝑖 = ∆𝑘𝑡+1‬‬
‫𝑖‬
‫𝑖𝑡𝑠 =‬ ‫(‪)8‬‬
‫بنابراین این مسئله نیز به صورت زیر تصریح میشود‪:‬‬
‫𝑖𝑡𝑙 𝑖𝑡𝑤 ‪min 𝑟𝑡 𝑘𝑡𝑖 +‬‬ ‫(‪)9‬‬
‫𝑖𝑡𝑘‪𝑙𝑡𝑖 ,‬‬

‫‪ .4-3‬مسئله بهینه سازی رفتار دولت‬

‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫دولت در مدل طراحی شده ما با هدف حداکثرسازی رفاه اجتماعی فعالیت میکند‪ .‬دولت روی‬
‫میزان مخارج سهگانه عمومی‪ ،‬سرمایهای و پرداختهای انتقالی تصمیمگیری میکند‪ .‬همچنین دولت‬
‫روی میزان اخذ وام و بدهی از بانک مرکزی نیز تصمیمگیری خواهد کرد‪ .‬نکته بسیار مهم دیگر در‬
‫این مدل تصمیمگیری دولت روی توابع مالیات بر دستمزد و عایدی سرمایه است‪ .‬دولت با هدف‬
‫حداکثرسازی رفاه اجتماعی‪ ،‬میزان اخذ مالیات بر دستمزد و عایدی سرمایه را تعیین میکند‪ .‬بنابراین‬
‫در بخش دولت شش متغیر تصمیم وجود دارد‪ .‬فرآیند حداکثرسازی رفاه اجتماعی با توجه به قید‬
‫بین دورهای بودجه دولت در قالب معادالت زیر تبیین میشود ( سیمز و ولف‪ 2017 ،‬و ‪:)2018‬‬
‫‪max‬‬ ‫‪Wt‬‬ ‫(‪)10‬‬
‫‪gt ,gt+1 ,Dt ,τw‬‬ ‫‪s‬‬
‫‪t ,τt+1‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪1+χ‬‬
‫‪ν‬‬ ‫‪⏞t )σc‬‬
‫‪(C‬‬ ‫⏞‬
‫‪(Ct+1 )σc‬‬ ‫‪lit‬‬
‫=‬ ‫‪[μ‬‬ ‫)‪+ (1 − μ‬‬ ‫‪]−‬‬
‫‪ν − 1 1 − σc‬‬ ‫‪1 − σc‬‬ ‫‪1+χ‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫‪+ βEt Wt+1‬‬

‫‪s.t:‬‬

‫‪τw‬‬ ‫‪i i‬‬

‫‪t wt lt + Dt + oTt + OR t = g t + Dt−1‬‬ ‫(‪)11‬‬
‫و برای دوره بازنشستگی عامالن اقتصادی متناسب با اقتصاد ایران قید زیر را داریم‪:‬‬
 ‫‪123‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫‪𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫𝑡𝐷 ‪𝑠𝑡𝑖 𝑟𝑡+1 + 𝐷𝑡+1 + 𝑜𝑇𝑡+1 + 𝑂𝑅𝑡+1 = 𝑔𝑡+1 +‬‬ ‫(‪)12‬‬
‫ترکیب این دو قید به تصریح قید نهایی دولت متناسب با ایران و به صورت زیر میانجامد‪:‬‬
‫‪𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫‪𝑠𝑡𝑖 𝑟𝑡+1 + 𝐷𝑡+1 + 𝑜𝑇𝑡+1 + 𝑂𝑅𝑡+1‬‬ ‫(‪)13‬‬
‫𝑤𝜏 ‪= 𝑔𝑡+1 + 𝑔𝑡 + 𝐷𝑡−1 −‬‬ ‫𝑖 𝑖‬
‫𝑡𝑅𝑂 ‪𝑡 𝑤𝑡 𝑙𝑡 − 𝑜𝑇𝑡 −‬‬

‫شایان ذکر است که فرآیند حل و استخراج معادالتی تعادلی مربوط به متغیرهای درونزای مدل‬
‫و همچنین خطیسازی معادالت تعادلی مدل در بخش ضمایم ‪ 1‬و ‪ 2‬مقاله در انتهای مقاله ارائه شده‬
‫است‪ .‬در بخش بعدی قبل از پرداختن به فرآیند تجزیه و تحلیل‪ ،‬مقدار دهی‪ ،‬شبیهسازی و تحلیل‬
‫شوکها‪ ،‬خالصه مدل ارائه میشود‪.‬‬

‫‪ .4-4‬خالصه مدل‬

‫در مدلهای ‪ DSGE‬خالصه مدل شامل مجموعه متغیرهای درونزا (‪ ،)Λ‬متغیرهای برونزا یا شوکها‬
‫(‪ )Ξ‬و مجموعه پارامترها (‪ )Θ‬است‪ .‬همچنین خالصه مدل در برگیرنده مجموعه معادالت مدل است‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫‪Λ = {𝑐𝑖𝑡 , 𝑙𝑖𝑡 , 𝑐𝑖𝑡+1 , 𝑠𝑖𝑡 , ℎ𝑡 , ℎ𝑡+1 , 𝑤𝑡 , 𝑟𝑡 , 𝜏𝑡𝑤 , 𝜏𝑡𝑠 , 𝑦𝑖𝑡 , 𝑘𝑖𝑡 , 𝐴𝑡 , 𝑔𝑡 ,‬‬ ‫(‪)14‬‬
‫} 𝑡𝜉 ‪𝑔𝑡+1 , 𝐷𝑡 , 𝑜𝑇𝑡 , 𝑂𝑅𝑡 , 𝑀𝑡 , 𝑟𝑀𝑡 , 𝐹𝑅𝑡 , 𝜆1 𝑡 , 𝜆2 𝑡 , 𝛾𝑡 ,‬‬
‫𝑤𝜏𝜀 ‪Ξ = {𝜀𝑡𝐴 , 𝜀𝐷𝑡 ,‬‬ ‫𝑅𝐹 𝑀𝑟 𝑅𝑂 𝑇𝑜 𝑠𝜏‬
‫} 𝑡𝜀 ‪𝑡 , 𝜀𝑡 , 𝜀𝑡 , 𝜀𝑡 , 𝜀𝑡 ,‬‬ ‫(‪)15‬‬
‫} ‪Θ = {𝜌𝑤 , 𝜌𝑠 , 𝜐, 𝜙𝑔 , 𝜇, 𝛼, 𝜌𝐴 , 𝜌𝑂𝑅 , 𝜔𝑂𝑅 , 𝜌𝐷 , 𝜌𝐹𝑅 , 𝜌𝑚 , 𝛾𝑜𝑇 , 𝜎𝑐 , 𝜒, 𝜅𝑐𝑖𝑡 , 𝜅𝑐𝑖𝑡+1 , 𝜅𝑟 , 𝜅𝜏𝑠 , 𝜅𝑔𝑡 , 𝜅𝑔𝑡+1‬‬ ‫(‪)16‬‬
‫مجموعه ارائه شده در رابطه شماره (‪ )14‬شامل متغیرهای درونزای مدل است‪ .‬به ترتیب این‬
‫𝑖‬
‫‪،)𝑐𝑡+1‬‬ ‫مجموعه شامل مصرف دوره کار ( 𝑖𝑡𝑐)‪ ،‬عرضه نیروی کار ( 𝑖𝑡𝑙)‪ ،‬مصرف دوره بازنشستگی (‬
‫پس انداز دوره کار ( 𝑖𝑡𝑠)‪ ،‬پرداختهای انتقالی دولت در دوره کار ( 𝑡‪ ،)ℎ‬پرداختهای انتقالی دولت‬
‫در دوره بازنشستگی ( ‪ ،)ℎ𝑡+1‬نرخ دستمزد نیروی کار ( 𝑡𝑤)‪ ،‬نرخ عایدی سرمایه یا همان نرخ بهره‬
‫( 𝑡𝑟)‪ ،‬نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار ( 𝑡𝑤𝜏)‪ ،‬نرخ مالیات بر عایدی سرمایه ( 𝑠𝑡𝜏)‪ ،‬تولید ( 𝑖𝑡𝑦)‪،‬‬
‫موجودی سرمایه ( 𝑖𝑡𝑘)‪ ،‬دانش فنی ( 𝑡𝐴)‪ ،‬مخارج دولت ( 𝑡𝑔)‪ ،‬بدهیهای دولت به بانک مرکزی ( 𝑡𝐷)‪،‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫سایر درآمدهای مالیاتی دولت ( 𝑡𝑇𝑜)‪ ،‬درآمدهای نفتی دولت ( 𝑡𝑅𝑂)‪ ،‬حجم پول ( 𝑡𝑀)‪ ،‬رشد حجم‬
‫پول ( 𝑡𝑀𝑟)‪ ،‬داراییهای خارجی بانک مرکزی ( 𝑡𝑅𝐹) و ضرایب الگرانژ در مسائل بهینه سازی مقید‬
‫بخش خانوار ( 𝑡‪ ،)𝜆2 𝑡 ،𝜆1‬بنگاه ( 𝑡𝛾) و دولت ( 𝑡𝜉) است‪.‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪124‬‬

‫مجموعه ارائه شده در رابطه شماره (‪ )15‬شامل متغیرهای برونزای مدل یا همان شوکهای‬
‫تصادفی است که فرض شده بهصورت مستقل و یکسان به صورت نرمال یا ‪ IID‬توزیع شدهاند‪ .‬به‬
‫ترتیب این مجموعه شامل شوک تکنولوژی تولید ( 𝐴𝑡𝜀)‪ ،‬شوک بدهیهای دولت به بانک مرکزی‬
‫( 𝐷𝑡𝜀)‪ ،‬شوک مالیات بر درآمد نیروی کار ( 𝑤𝜏𝑡𝜀)‪ ،‬شوک مالیات بر عایدی سرمایه ( 𝑠𝜏𝑡𝜀)‪ ،‬شوک سایر‬
‫درآمدهای مالیاتی دولت ( 𝑇𝑜𝑡𝜀)‪ ،‬شوک درآمدهای نفتی دولت ( 𝑅𝑂𝑡𝜀)‪ ،‬شوک رشد نقدینگی یاهمان‬
‫شوک سیاست پولی ( 𝑀𝑟𝑡𝜀) و شوک داراییهای خارجی بانک مرکزی ( 𝑅𝐹𝑡𝜀) است‪.‬‬
‫مجموعه ارائه شده در رابطه شماره (‪ )16‬شامل پارامترهای مدل است‪ .‬به ترتیب این مجموعه‬
‫شامل ضریب خودرگرسیونی مرتبه اول یا نرخ هموارسازی مالیات بر درآمد نیروی کار ( 𝑤𝜌)‪ ،‬نرخ‬
‫هموارسازی مالیات بر عایدی سرمایه ( 𝑠𝜌)‪ ،‬کشش جانشینی بین مصرف خصوصی و عمومی (𝜐)‪،‬‬
‫وزن نسبی مصرف خصوصی و عمومی در تابع مصرف ترکیبی ( 𝑔𝜙)‪ ،‬وزن نسبی مصرف خانوار در‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫دوره کار و بازنشستگی (𝜇)‪ ،‬سهم سرمایه از تولید (𝛼)‪ ،‬ضریب خودرگرسیونی مرتبه اول فرآیند‬
‫بهرهوری ( 𝐴𝜌)‪ ،‬ضریب هموارسازی درآمدهای نفتی ( 𝑅𝑂𝜌)‪ ،‬واکنش بدهی دولت به شوک‬
‫درآمدهای نفتی ( 𝑅𝑂𝜔)‪ ،‬ضریب هموارسازی بدهیهای دولت به بانک مرکزی ( 𝐷𝜌)‪ ،‬ضریب‬
‫هموارسازی ذخایر خارجی بانک مرکزی ( 𝑅𝐹𝜌)‪ ،‬ضریب هموارسازی سیاست پولی یا نرخ رشد‬
‫حجم پول ( 𝑚𝜌)‪ ،‬واکنش سایر درآمدهای مالیاتی به نسبت بدهی دولت به تولید ( 𝑇𝑜𝛾)‪ ،‬عکسکش‬
‫جانشینی بین دورهای مصرف ( 𝑐𝜎)‪ ،‬عکس کشش عرضه نیروی کار (𝜒)‪ ،‬پارامتر ضریب در معادله‬
‫تعادلی خطیسازی شده مصرف دوره کار ( 𝑡𝑖𝑐𝜅)‪ ،‬پارامتر ضریب در معادله تعادلی خطیسازی شده‬
‫برای مصرف دوره بازنشستگی ( ‪ ،)𝜅𝑐𝑖𝑡+1‬پارامتر ضریب در معادله تعادلی نرخ بهره ( 𝑟𝜅)‪ ،‬پارامتر‬
‫ضریب در معادله تعادلی ضرایب الگرانژ مسئله بهینهسازی خانوار ( 𝑠𝜏𝜅)‪ ،‬پارامتر ضریب در معادله‬
‫تعادلی خطیسازی شده هزینه دولت در دوره کار ( 𝑡𝑔𝜅) و در نهایت پارامتر ضریب در معادله تعادلی‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫خطیسازی شده در دوره بازنشستگی نیروی کار ( ‪ )𝜅𝑔𝑡+1‬هستند‪.‬‬

 ‫‪125‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫‪ .5‬نتایج ارزیابی و شبیهسازی مدل‬

‫مقاله حاضر شامل ‪ 25‬متغیر درونزا‪ 8 ،‬شوک برونزا و ‪ 21‬پارامتر است‪ .‬در فرآیند شبیهسازی‪ ،‬مقدار‬
‫این ‪ 21‬پارامتر و اندازه انحراف معیار ‪ 8‬شوک برونزای مدل تعیین میشود‪ .‬همچنین تعداد دورههای‬
‫شبیهسازی و تعداد دوره زمانی استخراج توابع واکنش آنی مدل تبیین میشود‪ .‬واضح است مدل‬
‫طراحی شده بایستی به تعداد متغیرهای درونزا‪ ،‬معادالت خطیسازی شده داشته باشد‪ .‬برخی از این‬
‫معادالت از درون فرآیندهای بهینه سازی پویای رفتار عامالن اقتصادی (خانوار‪ ،‬بنگاه و دولت)‬
‫استخراج شدهاند‪ .‬برخی دیگر از معادالت بر اساس رویکرد نظری و منطق موجود در ارتباط میان‬
‫متغیرها و قیود ساختاری موجود در مدل تعیین شدهاند‪ .‬برای برخی دیگر معادالت به صورت رفتاری‬
‫و سیاستی و عموماً به فرم خودرگرسیونی تعیین شدهاند‪ .‬در این مرحله که مقدار پارامترها‪ ،‬اندازه‬
‫انحراف معیار شوکها و معادالت مربوط به متغیرهای درونزا و همچنین تعداد دوره شبیهسازی و‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫تعداد دوره استخراج توابع واکنش آنی مدل تعیین شد‪ ،‬با استفاده از نرم افزار داینار فرآیند شبیهسازی‬
‫مدل انجام خواهد شد‪ .‬برای تعیین مقادیر پارامترها و مقایسه روندهای شبیهسازی شده با روندهای‬
‫واقعی متغیرهای درونزای مدل از دادههای تاریخی سری زمانی سالیانه اقتصاد ایران طی دوره زمانی‬
‫‪ 41‬ساله از ‪ 1357‬الی ‪ 1397‬بهره گرفته خواهد شد‪ .‬دادههای سری زمانی سالیانه مذکور برگرفته از‬
‫بانک اطالعات سریهای زمانی بانک مرکزی‪ ،‬مرکز آمار ایران‪ ،‬گزارشهای آماری بانک مرکزی‬
‫و بانک جهانی هستند‪ .‬متغیرهای قابل مشاهده عبارتانداز‪ :‬تولید ناخالص ملی به قیمت بازار ( بر‬
‫حسب میلیارد ریال)‪ ،‬موجودی سرمایه (بر حسب میلیارد ریال)‪ ،‬هزینههای مصرفی بخش دولتی (بر‬
‫حسب میلیارد ریال)‪ ،‬هزینههای مصرف بخش خصوصی (بر حسب میلیارد ریال)‪ ،‬درآمدهای نفتی‬
‫دولت ( بر حسب میلیارد ریال)‪ ،‬درآمدهای مالیاتی دولت ( بر حسب میلیارد ریال)‪ ،‬درآمد حاصل‬
‫از مالیات بر درآمد ( بر حسب میلیارد ریال)‪ ،‬درآمد حاصل از مالیات بر ثروت ( برحسب میلیارد‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫ریال)‪ ،‬نقدینگی کل اقتصاد ( بر حسب میلیارد ریال)‪ ،‬بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی ( بر حسب‬
‫میلیارد ریال) و در نهایت داراییهای خارجی بانک مرکزی (بر حسب میلیارد ریال) است‪.‬‬
‫در مدل لگاریتم خطیسازی شده‪ ،‬متغیرهای درونزای مدل بر حسب انحراف لگاریتم مقدار‬
‫واقعی از لگاریتم مقدار تعادلی بلند مدت نوشته شدهاند‪ .‬بنابراین بهمنظور تحلیل مدل‪ ،‬میبایست‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪126‬‬

‫متغیرهای قابل مشاهده نیز بر حسب انحراف از مقدار تعادلی بلند مدت نوشته شوند‪ .‬برای این منظور‪،‬‬
‫پس از لگاریتم گیری از دادهها‪ ،‬از روش فیلتر هودریک‪ -‬پرسکات برای تعیین فرم انحراف از مقدار‬
‫تعادلی بلند مدت متغیرها بهره گرفته خواهد شد‪ .‬این فرآیند تجزیه و تحلیل در نرم افزار ‪EVIEWS.9‬‬

‫قابل اجرا است‪.‬‬

‫از طرف دیگر‪ ،‬بر اساس توضیحات ذکر شده در باال‪ ،‬در این بخش به مقداردهی پارامترهای‬
‫مدل پرداخته خواهد شد‪ .‬این مقادیر یا بر اساس دادههای تاریخی از اقتصاد ایران و ابزارهای‬
‫اقتصادسنجی سری زمانی تعیین شدهاند و یا برگرفته از مطالعات پیشین هستند‪ .‬نتایج مقداردهی به‬
‫پارامترهای مدل در جدول ‪ 1‬ارائه شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ .1‬نتایج مقدار دهی به پارامترهای مدل‬
‫منبع‬ ‫مقدار‬ ‫توضیحات‬ ‫نماد‬ ‫ردیف‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫پارامتر‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.60‬‬ ‫ضریب خودرگرسیونی یا نرخ هموارسازی مالیات بر‬ ‫𝑤𝜌‬ ‫‪1‬‬
‫درآمد نیروی کار‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.48‬‬ ‫نرخ هموارسازی مالیات بر عایدی سرمایه‬ ‫𝑠𝜌‬ ‫‪2‬‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.65‬‬ ‫کشش جانشینی مصرف بخش خصوصی و عمومی‬ ‫𝜐‬ ‫‪3‬‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.78‬‬ ‫وزن نسبی مصرف خصوصی و عمومی در تابع‬ ‫𝑔𝜙‬ ‫‪4‬‬
‫مصرف ترکیبی‬
‫مطالعات پیشین‬ ‫‪0.35‬‬ ‫وزن نسبی مصرف خانوار در دوره کار و‬ ‫𝜇‬ ‫‪5‬‬
‫بازنشستگی‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.42‬‬ ‫سهم سرمایه از تولید‬ ‫𝛼‬ ‫‪6‬‬
‫منظور و تقی پور‬ ‫‪0.76‬‬ ‫ضریب خودرگرسیونی مرتبه اول فرآیند بهرهوری‬ ‫𝐴𝜌‬ ‫‪7‬‬
‫(‪)1394‬‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.68‬‬ ‫ضریب هموارسازی درآمدهای نفتی‬ ‫𝑅𝑂𝜌‬ ‫‪8‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.50‬‬ ‫واکنش بدهی دولت به شوک درآمدهای نفتی‬ ‫𝑅𝑂𝜔‬ ‫‪9‬‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.47‬‬ ‫ضریب هموارسازی بدهیهای دولت به بانک‬ ‫𝐷𝜌‬ ‫‪10‬‬
‫مرکزی‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.67‬‬ ‫ضریب هموارسازی ذخایر خارجی بانک مرکزی‬ ‫𝑅𝐹𝜌‬ ‫‪11‬‬
 ‫‪127‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫منبع‬ ‫مقدار‬ ‫توضیحات‬ ‫نماد‬ ‫ردیف‬

‫پارامتر‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0.45‬‬ ‫ضریب هموارسازی سیاست پولی یا نرخ رشد حجم‬ ‫𝑚𝜌‬ ‫‪12‬‬
‫پول‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/55‬‬ ‫واکنش سایر درآمدهای مالیاتی به نسبت بدهی‬ ‫𝑇𝑜𝛾‬ ‫‪13‬‬
‫دولت به تولید‬
‫توکلیان (‪)1391‬‬ ‫‪1/57‬‬ ‫عکس کشش جانشینی بین دورهای مصرف‬ ‫𝑐𝜎‬ ‫‪14‬‬
‫توکلیان (‪)1391‬‬ ‫‪2/17‬‬ ‫عکس کشش عرضه نیروی کار‬ ‫𝜒‬ ‫‪15‬‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/42‬‬ ‫پارامتر ضریب در معادله تعادلی خطیسازی شده‬ ‫𝑡𝑖𝑐𝜅‬ ‫‪16‬‬
‫مصرف دوره کار‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/44‬‬ ‫پارامتر ضریب در معادله تعادلی خطیسازی شده‬ ‫‪𝜅𝑐𝑖𝑡+1‬‬ ‫‪17‬‬
‫مصرف دوره بازنشستگی‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/2‬‬ ‫پارامتر ضریب در معادله تعادلی نرخ بهره‬ ‫𝑟𝜅‬ ‫‪18‬‬
‫𝑠𝜏𝜅‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/25‬‬ ‫پارامتر ضریب در معادله تعادلی ضرایب الگرانژ‬ ‫‪19‬‬
‫مسئله بهینه سازی خانوار‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/12‬‬ ‫پارامتر ضریب در معادله تعادلی خطیسازی شده‬ ‫𝑡𝑔𝜅‬ ‫‪20‬‬
‫هزینه دولت دوره کار‬
‫محاسبههای تحقیق‬ ‫‪0/14‬‬ ‫پارامتر ضریب در معادله تعادلی خطیسازی شده‬ ‫‪𝜅𝑔𝑡+1‬‬ ‫‪21‬‬
‫دوره بازنشستگی‬
‫منبع‪ :‬محاسبههای تحقیق و مطالعات پیشین ذکر شده در جدول‬

‫پس از مقدار دهی به پارامترهای مدل‪ ،‬در این مرحله نتایج حاصل از شبیهسازی روند متغیرهای‬
‫کلیدی درونزای مدل ارائه خواهد شد‪ .‬جهت ارزیابی اعتبار مدل طراحی شده در این بخش ابتدا‬
‫توابع واکنش آنی مدل طراحی شده متغیرهای درونزای مدل در صورت یک شوک مثبت به متغیر‬
‫بهرهوری ارائه میشود‪ .‬در صورتیکه نتایج منطبق با انتظارات تئوریک باشد‪ ،‬میتوان اعتبار مدل‬
‫طراحی شده را تأیید کرد‪ .‬سپس روند دادههای واقعی و شبیهسازی با یکدیگر مقایسه خواهند شد تا‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫میزان موفقیت مدل در برازش دادههای واقعی اقتصاد ایران مورد سنجش قرار گیرد‪.‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪128‬‬

‫‪at‬‬ ‫‪yt‬‬ ‫‪st‬‬

‫‪1.5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪0.5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪kt‬‬ ‫‪rt‬‬ ‫‪c1t‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬

‫‪-1‬‬ ‫‪-0.5‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪ot‬‬ ‫‪wt‬‬ ‫‪mt‬‬
‫‪1.5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.5‬‬

‫‪0.5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪-0.5‬‬ ‫‪-0.5‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬

‫نمودار ‪ .1‬توابع واکنش آنی متغیرهای دروتزای مدل نسبت به شوک مثبت بهرهوری‬
‫مأخذ‪ :‬نتایج تحقیق بر اساس شبیهسازی مدل طراحی شده در نرم افزار داینار‬
‫در این راستا‪ ،‬در ادامه این بخش و در نمودار شماره ‪ 1‬توابع واکنش آنی متغیرهای دروتزای‬
‫مدل برای یک شوک مثبت در متغیر برونزای شوک بهرهوری ارائه شده است‪ .‬همچنین در جدول‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫شماره ‪ ،2‬میانگین وانحراف معیار واقعی و شبیهسازی شده متغیرهای درونزای مدل ارائه میشود‪.‬‬
‫همانطور که توابع واکنش آنی شوک مثبت به متغیر بهرهوری نشان میدهد‪ ،‬زمانیکه یک‬
‫شوک مثبت بر متغیر بهرهوری (‪ )a.t‬وارد میشود‪ ،‬متغیر بهرهوری به این شوک واکنش مثبت نشان‬
‫میدهد و در جهت مثبت از سطح تعادلی بلند مدت خود منحرف میشود‪ .‬با گذشت ‪ 10‬دوره زمانی‬
‫کم کم اثر این شوک تعدیل شده و بهرهوری به سطح تعادلی بلند مدت خود باز میگردد‪ .‬متغیرهای‬
‫کلیدی و درونزای تولید (‪ ،)y.t‬پس انداز (‪ ،)s.t‬موجودی سرمایه (‪ ،)k.t‬مصرف دوره کار (‪،)c1.t‬‬
‫دستمزد (‪ ،)w.t‬سایر درآمدهای مالیاتی (‪ )o.t‬و همچنین حجم پول (‪ )m.t‬به شوک مثبت بهرهوری‬
‫واکنش مثبت نشان میدهد و در اثر این شوک در راستای مثبت از مقدار تعادلی بلند مدتشان‬
‫منحرف میشوند و با گذشت حدود ‪ 5‬الی ‪ 10‬دوره زمانی‪ ،‬این اثر تسویه شده و متغیرهای یاد شده‬
‫به سطح تعادلی بلند مدت خود باز میگردند‪ .‬تنها متغیر نرخ بهره (‪ )r.t‬در نتیجه افزایش بهرهوری در‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫راستای منفی از سطح تعادلی بلند مدت خود منحرف میشود‪ .‬در واقع با افزایش سطح بهرهوری و‬
‫تولید سرانه نیروی کار‪ ،‬تولید کنندگان به درآمد باالتری دست پیدا میکنند و با افزایش دستمزد‬
‫سعی در افزایش بیشتر میزان تولید سرانه کارگر و در نهایت تولید میکنند‪ .‬در نتیجه افزایش درآمد‬
 ‫‪129‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫و دستمزد‪ ،‬پس انداز خانوار بهبود پیدا میکند‪ ،‬سرمایهگذاری و مصرف افزایش مییابد و در نهایت‬
‫موجودی سرمایه و تولید ارتقا پیدا میکند و به تبع درآمدهای مالیاتی افزایش پیدا میکند‪ .‬این نتایج‬
‫با انتظارات نظری سازگار است و در واقع به عنوان معیاری برای تأیید و اعتبار مدل طراحی شده در‬
‫این مطالعه محسوب میشود‪ .‬در ادامه‪ ،‬نتایج حاصل از شبیهسازی روند متغیرهای درونزای مدل بر‬
‫اساس مقدار دهی و شبیهسازی صورت گرفته از مدل طراحی شده در نرم افزار داینار با دادههای‬
‫واقعی مقایسه میشوند‪ .‬برای این مقایسه از دو گشتاور میانگین و انحراف معیار مشاهدات استفاده‬
‫شده است‪ .‬این نتایج در ادامه و در جدول شماره ‪ 2‬ارائه شده است‪ .‬نکته قابل توجه این است که‬
‫دادهها به صورت انحراف لگاریتم مقدار جاری از لگاریتم مقدار تعادلی بلند مدت نوشته شده است‪.‬‬
‫به عنوان مثال در مورد متغیر تولید منظور از میانگین دادههای واقعی میانگین مشاهدات انحراف‬
‫لگاریتم تولید از لگاریتم مقدار بلند مدت آن برای اقتصاد ایران است که با استفاده از روش فیلتر‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫هودریک پرسگات برای دادههای سری زمانی مورد استفاده در این تحقیق محاسبه شده است‪ .‬مقادیر‬
‫شبیهسازی شده نیز در واقع نشان دهنده مقدار شبیهسازی شده انحراف لگاریتم مقدار جاری از‬
‫لگاریتم سطح تعادلی بلند مدت متغیر است که پس از مقدار دهی و پروسه خلق داده در نرم افزار‬
‫داینار به دست آمده است‪.‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪130‬‬

‫جدول ‪ .2‬نتایج شبیهسازی مدل طراحی شده و مقایسه گشتاور دادههای واقعی و شبیهسازی شده‬
‫مقدار انحراف‬ ‫مقدار انحراف‬ ‫مقدار میانگین‬ ‫مقدار میانگین‬ ‫نماد‬ ‫اسم متغیر‬ ‫ردیف‬
‫معیار دادههای معیار دادههای‬ ‫دادههای واقعی‬ ‫دادههای‬ ‫متغیر در‬
‫واقعی‬ ‫شبیهسازی شده‬ ‫شبیهسازی شده‬ ‫مدل‬
‫‪0/10‬‬ ‫‪0/23‬‬ ‫‪-0/0052‬‬ ‫‪-0/0044‬‬ ‫𝑖𝑡𝑦‬ ‫تولید‬ ‫‪1‬‬
‫‪1/34‬‬ ‫‪1/41‬‬ ‫‪-0/0044‬‬ ‫‪-0/0027‬‬ ‫𝑖𝑡𝑘‬ ‫موجودی سرمایه‬ ‫‪2‬‬
‫‪0/13‬‬ ‫‪0/16‬‬ ‫‪-0/0024‬‬ ‫‪-0/0014‬‬ ‫𝑡𝑔‬ ‫مخارج دولت‬ ‫‪3‬‬
‫‪0/14‬‬ ‫‪0/26‬‬ ‫‪-0/0042‬‬ ‫‪-0/0033‬‬ ‫𝑡𝐷‬ ‫بدهی دولت به بانک‬ ‫‪4‬‬
‫مرکزی‬
‫‪0/19‬‬ ‫‪0/27‬‬ ‫‪-0/0021‬‬ ‫‪-0/0033‬‬ ‫𝑡𝑇𝑜‬ ‫سایر درآمدهای‬ ‫‪5‬‬
‫مالیاتی دولت‬
‫‪0/36‬‬ ‫‪0/49‬‬ ‫‪-0/0077‬‬ ‫‪-0/0058‬‬ ‫𝑡𝑅𝑂‬ ‫درآمدهای نفتی دولت‬ ‫‪6‬‬
‫‪0/06‬‬ ‫‪0/097‬‬ ‫‪0/0071‬‬ ‫‪0/0064‬‬ ‫𝑡𝑀‬ ‫حجم پول‬ ‫‪7‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫‪0/26‬‬ ‫‪0/22‬‬ ‫‪0/0014‬‬ ‫‪0/0004‬‬ ‫𝑡𝑀𝑟‬ ‫رشد حجم پول‬ ‫‪8‬‬

‫‪0/41‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫‪0/0058‬‬ ‫‪0/0047‬‬ ‫𝑡𝑅𝐹‬ ‫دارایی خارجی بانک‬ ‫‪9‬‬
‫مرکزی‬
‫منبع‪ :‬محاسبههای تحقیق بر اساس نتایج شبیهسازی مدل طراحی شده در نرم افزار داینار‬

‫نتایج ارائه شده در جدول شماره ‪ 2‬به وضوح نشان میدهد که مدل در برازش رفتار متغیرهای‬
‫کلیدی اقتصاد ایران از توانایی و قدرت برازش قابل قبولی برخوردار است و بنابراین با استناد به‬
‫نزدیکی دو گشتاور میانگین و انحراف معیار دادههای واقعی و شبیهسازی شده توسط مدل‪ ،‬میتوان‬
‫اعتبار مدل شبیهسازی شده برای اقتصاد ایران را مورد تأیید قرار داد‪.‬‬

‫‪ .5-1‬تحلیل حساسیت مدل‬

‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫در این بخش از تجزیه و تحلیل مدل تحقیق‪ ،‬با تغییر پارامترهای توابع مالیاتی‪ ،‬نتایج تکرار‬
‫شبیهسازی مدل با یکدیگر مقایسه و بر اساس دو گشتاور میانگین و انحراف معیار‪ ،‬مطلوبترین‬
‫ضرایب در توابع مالیاتی مدل انتخاب میشوند‪ .‬نتایج حاصل از تغییر پارامترهای 𝑤𝜌 و 𝑠𝜌 در توابع‬
‫رفتاری مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه در جدول شماره ‪ 3‬و در ادامه ارائه شده است‪.‬‬
 ‫‪131‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫در این جدول مقادیر سه گانه ‪ 0/5 ،0/25‬و ‪ 0/75‬برای پارامتر هموارسازی در توابع سیاستی نرخهای‬
‫مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه به صورت جدا در نظر گرفته شده و میانگین و انحراف‬
‫معیار کلیدیترین متغیرهای درونزای مدل با یکدیگر مقایسه شده است‪ .‬واضح است با توجه به‬
‫اینکه متغیرهای درونزا در مدل طراحی شده به صورت انحراف از سطح تعادلی بلند مدت نوشته‬
‫شدهاند‪ ،‬بنابراین هر اندازه مقدار دو گشتاور میانگین و انحراف معیار دادهها کوچکتر باشد‪ ،‬مدل از‬
‫وضعیت بهتر و مطلوبتری برخوردار خواهد بود‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪132‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫جدول ‪ .3‬نتایج تکرار شبیهسازی مدل طراحی شده با ضرایب مالیاتی مختلف‬
‫و مقایسه گشتاور دادههای واقعی و شبیهسازی شده‬
‫مقدار انحراف معیار دادههای شبیهسازی شده‬ ‫مقدار میانگین دادههای شبیهسازی شده‬ ‫نماد متغیر در مدل‬ ‫اسم متغیر‬ ‫ردیف‬
‫‪0/75‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫‪0/75‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫𝒘𝝆 و 𝒔𝝆‬ ‫پارامتر تغییر یافته‬
‫‪0/73‬‬ ‫‪0/62‬‬ ‫‪0/9‬‬ ‫‪-0/0042‬‬ ‫‪-0/0035‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫𝑖𝑡𝑦‬ ‫تولید‬ ‫‪1‬‬
‫‪2/30‬‬ ‫‪2/05‬‬ ‫‪2/28‬‬ ‫‪-0/0023‬‬ ‫‪-0/0028‬‬ ‫‪-0/0033‬‬ ‫𝑖𝑡𝑘‬ ‫موجودی سرمایه‬ ‫‪2‬‬
‫‪0/75‬‬ ‫‪0/35‬‬ ‫‪0/62‬‬ ‫‪-0/0021‬‬ ‫‪-0/0013‬‬ ‫‪-0/0019‬‬ ‫𝑡𝑔‬ ‫مخارج دولت‬ ‫‪3‬‬
‫‪0/94‬‬ ‫‪0/94‬‬ ‫‪0/94‬‬ ‫‪-0/0013‬‬ ‫‪-0/0013‬‬ ‫‪-0/0013‬‬ ‫𝑡𝐷‬ ‫بدهی دولت به بانک مرکزی‬ ‫‪4‬‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪0/29‬‬ ‫‪0/44‬‬ ‫‪-0/0036‬‬ ‫‪-0/0026‬‬ ‫‪-0/0027‬‬ ‫𝑡𝑇𝑜‬ ‫سایر درآمدهای مالیاتی دولت‬ ‫‪5‬‬
‫‪0/15‬‬ ‫‪0/15‬‬ ‫‪0/15‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫𝑡𝑅𝑂‬ ‫درآمدهای نفتی دولت‬ ‫‪6‬‬
‫‪0/20‬‬ ‫‪0/20‬‬ ‫‪0/20‬‬ ‫‪0/0014‬‬ ‫‪0/0014‬‬ ‫‪0/0014‬‬ ‫𝑡𝑀‬ ‫حجم پول‬ ‫‪7‬‬
‫‪0/12‬‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪0/0043‬‬ ‫‪0/0043‬‬ ‫‪0/0043‬‬ ‫𝑡𝑀𝑟‬ ‫رشد حجم پول‬ ‫‪8‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫‪0/16‬‬ ‫‪0/16‬‬ ‫‪0/16‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫𝑡𝑅𝐹‬ ‫دارایی خارجی بانک مرکزی‬ ‫‪9‬‬
‫منبع‪ :‬محاسبههای تحقیق بر اساس نتایج شبیهسازی مدل طراحی شده در نرم افزار داینار‬
 ‫‪133‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫همانطور که نتایج ارائه شده در جدول شماره ‪ 3‬نشان میدهد‪ ،‬زمانیکه ضرایب هموارسازی‬
‫در توابع سیاستی نرخ مالیات بر عایدی سرمایه و درآمد نیروی کار برابر با ‪ 0/5‬در نظر گرفته شود‪،‬‬
‫مدل از پایداری بهتری بر اساس دو گشتاور میانگین و انحراف معیار دادههای شبیهسازی شده‬
‫برخوردار است‪ .‬در نظر گرفتن مقدار ‪ 0/5‬برای دو پارامتر 𝑤𝜌 و 𝑠𝜌 در توابع سیاست مالیاتی به این‬
‫معنا است که سیاست گذار اقنصادی میبایست در تعیین نرخهای مالیات بر عایدی سرمایه و درآمد‬
‫نیروی کار به یک اندازه و با درجه اهمیت یکسان‪ ،‬نرخهای مالیات دوره گذشته و میزان نسبت‬
‫بدهیهای دولت به تولید را مدنظر قرار دهد‪.‬‬
‫پس از انتخاب مدل با ضرایب مطلوب‪ ،‬در ادامه به ارائه توابع واکنش آنی شوکهای‬
‫پرداخته خواهد شد‪ .‬به ویژه اثر شوکهای برونزای مالیاتی بر پویای متغیرهای کلیدی مدل طی‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫زمان ارزیابی خواهد شد و سپس با تغییر اندازه این شوکها و ارزیابی اثرات این تغییر بر وضعیت‬
‫متغیرهای درونزای مدل‪ ،‬بهترین فرم ممکن برای سیاستهای مالیاتی انتخاب خواهد شد‪ .‬در این‬
‫راستا‪ ،‬در مجموعه نمودارهای شماره ‪ 2‬توابع واکنش آنی متغیرهای درونزای مدل به شوک مثبت‬
‫به نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و همچنین در مجموعه نمودارهای ‪ 3‬توابع واکشن آنی متغیرهای‬
‫درونزای مدل به شوک مثبت نرخ مالیات بر عایدی سرمایه ارائه شده است‪.‬‬
‫‪c1t‬‬ ‫‪yt‬‬ ‫‪st‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪-5‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-5‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪c2t‬‬ ‫‪kt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0.2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪-10‬‬ ‫‪-5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10 -0.2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪tawt‬‬ ‫‪mt‬‬ ‫‪rt‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪-0.2‬‬ ‫‪-0.2‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬

‫نمودار ‪ .2‬توابع واکنش آنی متغیرهای دروتزای مدل نسبت به شوک مثبت نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار‬
‫مأخذ‪ :‬نتایج تحقیق بر اساس شبیهسازی مدل طراحی شده در نرم افزار داینار‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪134‬‬

‫همانطور که در مجموعه نمودارهای شماره ‪ 2‬ارائه شده است‪ ،‬زمانیکه یک شوک مثبت به‬
‫نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار وارد میشود‪ ،‬میزان خالص درآمدهای در دسترس خانوار کاهش‬
‫پیدا میکند و بنابراین میزان مصرف دوره جاری کاهش پیدا میکند و خانوار سعی دارد تا با افزایش‬
‫پس انداز‪ ،‬کاهش مصرف در دوره کار را با افزایش مصرف دوره بازنشستگی خود را جبران کند‪.‬‬
‫بنابراین همانگونه که مالحظه میشود در اثر یک شوک مثبت به نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار‪،‬‬
‫مصرف دوره کار در جهت منفی از سطح تعادلی بلند مدت خود منحرف شده و پس از گذشت‬
‫کمتر از پنج دوره به سطح ایستای بلند مدت خود باز میگردد‪ .‬متغیرهای پس انداز و مصرف دوره‬
‫بازنشستگی در واکنش به شوک مثبت نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار در راستای مثبت از سطح‬
‫تعادلی بلند مدت خود منحرف شده و پس از گذشت کمتر از پنج دوره زمانی آتی و تخلیه اثر‬
‫شوک یاد شده‪ ،‬به سطح تعادلی خود باز میگردند‪ .‬با انحراف مثبت پس انداز از سطح تعادلی بلند‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫مدت خود‪ ،‬اگرچه موجودی سرمایه و تولید در ابتدا به شوک مثبت نرخ مالیات بر درآمد نیروی‬
‫کار واکنش منفی نشان دادهاند‪ ،‬ولی در ادامه تأثیر مثبت پذیرفته و با اتمام پنج دوره زمانی آتی اثر‬
‫مثبت شوک مثبت نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار بر تولید و موجودی سرمایه تعدیل میشود‪.‬‬
‫بدهی های دولت‪ ،‬نرخ بهره و همچنین متغیر نقدینگی از شوک مثبت بر نرخ مالیات درآمد نیروی‬
‫کار اثر منفی میگیرند و در جهت منفی از سطح ایستای بلند مدتشان منحرف شده و با گذشت‬
‫حدود پنج دوره زمانی‪ ،‬اثر شوک یاد شده تسویه شده و این متغیرها به سطح تعادلی بلند مدت خود‬
‫باز میگردند‪.‬‬
‫در ادامه به ارائه توابع واکنش آنی متغیرهای درونزای کلیدی مدل در اثر بروز شوک مثبت‬
‫به نرخ مالیات بر عایدی سرمایه پرداخته خواهد شد‪ .‬این توابع برای ده دوره زمانی آتی ترسیم‬
‫شدهاند‪ .‬همانطور که در مجموعه نمودارهای شماره ‪ 3‬مالحظه میشود‪ ،‬وقتی یک شوک مثبت به‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫نرخ مالیات بر عایدی سرمایه وارد میشود‪ ،‬انگیزه برای پس انداز کاهش پیدا میکند و عامالن‬
‫اقتصادی ترجیح میدهند تا مصرف دوره کار خود را افزایش دهند‪ .‬بنابراین در اثر شوک مثبت به‬
‫نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‪ ،‬متغیر مصرف دوره کار در جهت مثبت از سطح تعادلی ایستای بلند‬
 ‫‪135‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫مدت خود منحرف میشود‪ .‬تعدیل اثر این شوم بیش از پنج دوره زمانی به طول میانجامد‪ .‬از طرفی‪،‬‬
‫پس انداز به شوک یاد شده واکنش منفی نشان میدهد و در جهت منفی از سطح تعادلی بلند مدت‬
‫خود منحرف میشود‪ .‬به تبع آن‪ ،‬مصرف دوره بازنشستگی نیز به این شوک مثبت به نرخ مالیات بر‬
‫عایدی سرمایه واکنش متفی نشان داده و از سطح تعادل بلند مدت خود دور میشود‪ .‬با گذشت زمان‬
‫و پس از حدود پنج دوره زمانی متغیر مصرف دوره بازنشستگی به سطح ایستای بلند مدت خود باز‬
‫میگردد‪ .‬متغیر موجودی سرمایه به این شوک مثبت واکنش منفی نشان میدهد‪ .‬همچنین با توجه به‬
‫نتایج ارائه شده در مجموعه نمودارهای واکنش آنی شماره ‪ ،3‬تولید‪ ،‬بدهیهای دولت و نقدینگی‬
‫نیز به شوک مثبت به نرخ مالیات بر عایدی سرمایه واکنش منفی نشان میدهند‪.‬‬

‫‪st‬‬ ‫‪c1t‬‬ ‫‪c2t‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0.5‬‬

‫‪-1‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0‬‬

‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫‪-2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-0.5‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪yt‬‬ ‫‪kt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪0.5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪-0.5‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪rt‬‬ ‫‪mt‬‬ ‫‪tst‬‬
‫‪0.5‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.5‬‬

‫‪-0.5‬‬ ‫‪-0.5‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬

‫نمودار ‪ .3‬توابع واکنش آنی متغیرهای دروتزای مدل نسبت به شوک مثبت نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‬
‫مأخذ‪ :‬نتایج تحقیق بر اساس شبیهسازی مدل طراحی شده در نرم افزار داینار‬

‫در ادامه این بخش‪ ،‬با تغییر مقدار انحراف معیار شوکهای مالیات بر درآمد نیروی کار و همچنین‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫اندازه انحراف معیار شوک مالیات بر عایدی سرمایه از یک برابر به سه و در نهایت پنج برابر انحراف‬
‫معیار‪ ،‬اثرات متمایز این تغییر شوکها بر سطوح تعادلی بلند مدت متغیرهای درونزای مدل سنجیده‬
‫میشود و نتایج با یکدیگر مقایسه میشوند‪ .‬این تحلیل در جدول شماره ‪ 4‬ارائه شده است‪.‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪136‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫جدول ‪ .4‬نتایج تکرار شبیهسازی مدل طراحی شده با اندازه مختلف شوکها و مقایسه گشتاور دادههای واقعی و شبیهسازی شده‬
‫مقدار انحراف معیار دادههای شبیهسازی شده‬ ‫مقدار میانگین دادههای شبیهسازی شده‬ ‫نماد متغیر در مدل‬ ‫اسم متغیر‬ ‫ردیف‬
‫𝝈𝟓‬ ‫𝝈𝟑‬ ‫𝝈𝟏‬ ‫𝝈𝟓‬ ‫𝝈𝟑‬ ‫𝝈𝟏‬ ‫اندازه انحراف معیار شوکهای مالیاتی‬
‫‪2/30‬‬ ‫‪1/41‬‬ ‫‪0/23‬‬ ‫‪-0/0106‬‬ ‫‪-0/0069‬‬ ‫‪-0/0052‬‬ ‫𝑖𝑡𝑦‬ ‫تولید‬ ‫‪1‬‬
‫‪9/31‬‬ ‫‪2/44‬‬ ‫‪1/41‬‬ ‫‪-0/0121‬‬ ‫‪-0/0072‬‬ ‫‪-0/0044‬‬ ‫𝑖𝑡𝑘‬ ‫موجودی سرمایه‬ ‫‪2‬‬
‫‪1/24‬‬ ‫‪0/36‬‬ ‫‪0/16‬‬ ‫‪0/0153‬‬ ‫‪0/0052‬‬ ‫‪-0/0024‬‬ ‫𝑡𝑔‬ ‫مخارج دولت‬ ‫‪3‬‬
‫‪0/47‬‬ ‫‪0/28‬‬ ‫‪0/26‬‬ ‫‪-0/0085‬‬ ‫‪-0/0059‬‬ ‫‪-0/0042‬‬ ‫𝑡𝐷‬ ‫بدهی دولت به بانک مرکزی‬ ‫‪4‬‬
‫‪0/97‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫‪0/27‬‬ ‫‪-0/068‬‬ ‫‪-0/0050‬‬ ‫‪-0/0021‬‬ ‫𝑡𝑇𝑜‬ ‫سایر درآمدهای مالیاتی دولت‬ ‫‪5‬‬
‫‪0/15‬‬ ‫‪0/55‬‬ ‫‪0/49‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫‪-0/0077‬‬ ‫𝑡𝑅𝑂‬ ‫درآمدهای نفتی دولت‬ ‫‪6‬‬
‫‪0/52‬‬ ‫‪0/34‬‬ ‫‪0/097‬‬ ‫‪-0/0038‬‬ ‫‪-0/0012‬‬ ‫‪0/0071‬‬ ‫𝑡𝑀‬ ‫حجم پول‬ ‫‪7‬‬
‫‪0/12‬‬ ‫‪0/34‬‬ ‫‪0/22‬‬ ‫‪0/0042‬‬ ‫‪0/0043‬‬ ‫‪0/0014‬‬ ‫𝑡𝑀𝑟‬ ‫رشد حجم پول‬ ‫‪8‬‬
‫‪1/16‬‬ ‫‪1/16‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫‪0/0058‬‬ ‫𝑡𝑅𝐹‬ ‫دارایی خارجی بانک مرکزی‬ ‫‪9‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫منبع‪ :‬محاسبههای تحقیق بر اساس نتایج شبیهسازی مدل طراحی شده در نرم افزار داینار‬
 ‫‪137‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫همانطور که اعداد و ارقام گزارش شده در جدول شماره ‪ 4‬نشان میدهند‪ ،‬زمانی که شوکی‬
‫به اندازه یک برابر انحراف معیار به نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه وارد‬
‫میشود‪ ،‬بر اساس دو گشتاور میانگین و انحراف معیار‪ ،‬میزان پایداری در واکنش مدل شبیهسازی‬
‫شده باالتر است و بنابراین به نظر میرسد شوکهای مالیاتی باید با انحراف معیار کوچک تعیین‬
‫شود تا پایداری مدل را کاهش نداده و تبعات منفی این سیاستها به حداقل برسد‪ .‬از اینرو‪ ،‬افزایش‬
‫یکباره و سنگین نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه برای جبران کسری بودجه‬
‫دولت توصیه نمیشود‪.‬‬

‫‪ .6‬خالصه و جمع بندی‬

‫در دهههای اخیر اصالحات مالیاتی به عنوان یک مولفۀ مهم رو به رشد در برنامههای تعدیلی دولتها‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫به ویژه در کشورهای در حال توسعه نقش ایفا کرده است‪ .‬انتخاب مناسب پایۀ مالیاتی اهمیت اساسی‬
‫در اصالحات مالیاتی است‪ .‬یک راهبرد اساسی برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار متناسب با شرایط‬
‫و تحوالت اقتصادی حاکم بر اقتصاد داخلی و اقتصاد بینالملل‪ ،‬در کنار کاهش فرار مالیاتی و افزایش‬
‫سطح تمکین‪ ،‬افزایش رقابتپذیری منطقهای و جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی‪ ،‬اصالح و‬
‫بازنگری نظام مالیاتی به سمت پیادهسازی نظام جامع مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی میباشد‪.‬‬
‫هدف اصلی این پژوهش تبیین الگوی مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی بوده که در‬
‫همین راستا به استخراج توابع نرخ مالیات پرداختی توسط عوامل تولید در قالب یک الگوی تعادل‬
‫عمومی تصادفی پویا مبتنی بر مدل نسلهای همپوشان بهینه میپردازد‪ .‬از تفاوتهای این مطالعه‬
‫نسبت به مطالعات موجود میتوان به در نظر گرفتن شیوه مالیات ستانی مالیات بر درآمد دوگانه‬
‫(مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه) و اجرای سیاستهای مالی بهینه در الگوی نسلهای‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫همپوشان اشاره کرد‪ .‬در ایران نیز با توجه به اهمیت درآمدهای مالیاتی برای دولت و وجود مشکالتی‬
‫از قبیل فرارهای مالیاتی‪ ،‬مطالعه تأثیرات پایههای جدید مالیاتی به شکل مالیات بر مجموع درآمد و‬
‫مالیات بر عایدی سرمایه ضرورت پیدا میکند‪ .‬با توجه به اهمیت این مسئله در این پژوهش سعی‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪138‬‬

‫گردید با استفاده از الگوی نسلهای همپوشان و روش شناسی تعادل عمومی پویای تصادفی یک‬
‫مدل برای تبیین توابع سیاستی نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و مالیات بر عایدی سرمایه برای‬
‫اقتصاد ایران طراحی شود‪ .‬در الگوهای تعادل جزئی و ایستا امکان بررسی ناکاراییهای موجود در‬
‫طول دورة انتقال از یک وضعیت پایدار به وضعیت پایدار دیگر وجود ندارد‪ .‬همچنین این رویکردها‬
‫در خصوص انتقالهای بین نسلی دورة انتقال اطالعاتی نمی دهند‪ .‬برای بررسی چنین موضوعاتی‬
‫الزم است تا از الگویی استفاده شود که در آن نسلهای همپوش وجود دارند و تغییر در نظام مالیاتی‬
‫به صورت یک تغییر سیاستی آشکار در نظر گرفته میشود که در طول زمان متحول میشود‪.‬‬

‫در این مقاله‪ ،‬با استفاده از الگوی نسلهای همپوشان و روش شناسی تعادل عمومی پویای‬
‫تصادفی یک مدل برای تبیین توابع سیاستی نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و مالیات بر عایدی‬
‫سرمایه برای اقتصاد ایران طراحی شد و مدل مذکور برای دادههای سری زمانی سالیانه اقتصاد ایران‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫طی دوره ‪ 41‬ساله ‪ 1357‬الی ‪ ،1397‬کالیبره‪ ،‬مقدار دهی و شبیهسازی شد‪ .‬این فرآیند با استفاده از‬
‫نرم افزار داینار تحت محیط برنامه نویسی ‪ ،MATLAB‬صورت گرفت و توابع واکنش آنی شوکهای‬
‫تعریف شده مدل استخراج شد‪ .‬فرآیند تجزیه و تحلیل مدل در راستای اهداف تحقیق به این صورت‬
‫دنبال شد که ابتدا جهت برسی اعتبار مدل نتایج توابع واکنش آنی شوک مثبت به متغیر بهرهوری‬
‫ارائه و تفسیر شد و منطق موجود در این توابع با انتظارات و پیش بینیهای نظری مقایسه شد‪ .‬نتایج‬
‫نشان داد که توابع واکنش آنی شوک بهره وری مطابق با انتظارات تئوریک است که نشان از اعتبار‬
‫مدل طراحی شده در این مطالعه بود‪ .‬در ادامه دو گشتاور میانگین و انحراف معیار برای هر دو دسته‬
‫دادههای واقعی و شبیهسازی شده با همدیگر مقایسه شد که نتایج حاکی از توانایی مناسب مدل در‬
‫برازش رفتار متغیرهای واقعی اقتصاد ایران است و این فاکتور نیز اعتبار مدل طراحی شده برای اقتصاد‬
‫ایران را مورد تأیید قرار داد‪ .‬سپس توابع واکنش آنی برای شوکهای وارد شده به نرخ مالیات بر‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫درآمد نیروی کار و نرخ مالیات بر عایدی سرمایه با ضرایب هموارسازی متفاوت و همچنین با‬
‫اندازههای متفاوتی از شوکهای یاد شده استخراج و مورد ارزیابی قرار گرفت‪ .‬در حالتهای‬
‫مختلف مدل طراحی شده مقداردهی و شبیهسازی شده است و نتایج مختلف بر اساس دو گشتاور‬
 ‫‪139‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫میانگین و انحراف معیار دادههای شبیهسازی از متغیرهای عمده و کلیدی درونزای مدل با همدیگر‬
‫مقایسه شدند و به طور کلی دو نتیجه گیری مهم و کلی در پی داشته است‪ .‬نخست اینکه‪ ،‬وقتی‬
‫ضرایب هموارسازی در توابع سیاستی نرخ مالیات بر عایدی سرمایه و درآمد نیروی کار برابر با ‪0/5‬‬
‫در نظر گرفته شود‪ ،‬مدل از پایداری بهتری بر اساس دو گشتاور میانگین و انحراف معیار دادههای‬
‫شبیهسازی شده برخوردار است‪ .‬در نظر گرفتن مقدار ‪ 0/5‬برای دو پارامتر 𝑤𝜌 و 𝑠𝜌 در توابع سیاست‬
‫مالیاتی به این معنا است که سیاست گذار اقنصادی میبایست در تعیین نرخهای مالیات بر عایدی‬
‫سرمایه و درآمد نیروی کار به یک اندازه و با درجه اهمیت یکسان‪ ،‬نرخهای مالیات دوره گذشته و‬
‫میزان نسبت بدهیهای دولت به تولید را مدنظر قرار دهد‪ .‬دوم‪ ،‬اینکه شوکهای مالیاتی باید با‬
‫انحراف معیار کوچک تعیین شود تا پایداری مدل را کاهش نداده و تبعات منفی این سیاستها به‬
‫حداقل برسد‪ .‬از اینرو‪ ،‬افزایش یکباره و سنگین نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫سرمایه برای جبران کسری بودجه دولت توصیه نمیشود‪ .‬نتایج تجزیه و تحلیل توابع واکنش آنی‬
‫مدل نیز نشان داد‪ ،‬در اثر یک شوک مثبت به نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار‪ ،‬مصرف دوره کار‬
‫در جهت منفی از سطح تعادلی بلند مدت خود منحرف میشود‪ ،‬پس انداز و مصرف دوره‬
‫بازنشستگی در واکنش به شوک مثبت نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار در راستای مثبت از سطح‬
‫تعادلی بلند مدت خود منحرف میشوند و موجودی سرمایه و تولید در ابتدا به شوک مثبت نرخ‬
‫مالیات بر درآمد نیروی کار واکنش منفی نشان دادهاند‪ ،‬ولی در ادامه و در میان مدت تأثیر مثبت‬
‫میپذیرند‪ .‬بدهیهای دولت‪ ،‬نرخ بهره و همچنین متغیر نقدینگی از شوک مثبت بر نرخ مالیات‬
‫درآمد نیروی کار اثر منفی میگیرند‪ .‬در تحلیل نتیجه حاصل شده میتوان بیان کرد که با افزایش‬
‫مالیات بر درآمد نیروی کار‪ ،‬درآمد قابل تصرف دوره جاری عامالن اقتصادی کاهش پیدا میکند‬
‫و از اینرو مصرف دوره کار آنان کاهش پیدا میکند‪ .‬عامالن اقتصادی سعی میکنند با افزایش‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫پسانداز و سرمایهگذاری برای جبران کاهش مصرف دوره کار خود در دوره بازنشستگی اقدام‬
‫کنند‪ .‬بنابراین با افزایش پس انداز و سرمایهگذاری‪ ،‬مصرف دوره بازنشستگی خود را افزایش‬
‫میدهند‪ .‬افزایش پسانداز عامالن اقتصادی‪ ،‬نرخ بهره و نقدینگی را کاهش میدهد و از کانال بهبود‬
‫سرمایهگذاری موجب تقویت تولید میشود‪ .‬ضمن اینکه دولت از افزایش مالیات بر درآمد‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪140‬‬

‫نیرویکار‪ ،‬بخشی از کسری بودجه خود را جبران کرده و بنابراین بدهیهای دولت کاهش پیدا‬
‫میکند‪ .‬به نظر میرسد افزایش مالیات بر درآمد نیروی کار به عنوان سیاستی کارا برای کاهش فشار‬
‫بودجهای دولت و کنترل نقدینگی و تقویت سرمایهگذاری و تولید میتواند مورد استفاده‬
‫سیاستگزاران اقتصادی قرار گیرد‪ .‬چنین سیاست افزایشی مالیاتی باید به صورت تدریجی و مالیم‬
‫و نه یکباره با شیب تند مورد استفاده دولت قرار گیرد‪.‬‬
‫نتایج تجزیه و تحلیل شوکها نشان میدهد که پس انداز‪ ،‬موجودی سرمایه‪ ،‬مصرف دوره‬
‫بازنشستگی‪ ،‬تولید‪ ،‬حجم پول و بدهیهای دولت به شوک مثبت نرخ مالیات بر عایدی سرمایه‬
‫واکنش منفی نشان میدهند‪ .‬در تحلیل نتیجه حاصل شده میتوان بیان کرد که با افزایش مالیات بر‬
‫عایدی سرمایه‪ ،‬انگیزه عامالن اقتصادی برای پسانداز کاهش یافته که موجب کاهش سرمایهگذاری‬
‫میگردد و به دنبال آن مصرف دوره بازنشستگی‪ ،‬سطح موجودی سرمایه و تولید نیز با کاهش همراه‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫خواهد بود‪ .‬از طرفی‪ ،‬با افزایش درآمدهای مالیاتی دولت در نتیجه شوک مثبت به مالیات بر عایدی‬
‫سرمایه‪ ،‬کسری بودجه دولت کاهش پیدا کرده و سطح بدهیهای دولت کاهش مییابد و از انبساط‬
‫پایه پولی و حجم پول کاسته میشود‪ .‬به این ترتیب به نظر میرسد سیاست مالیاتی افزایش نرخ‬
‫مالیات بر عایدی سرمایه در کاهش سطح بدهی دولت و تبعات آن کارا باشد اما تبعات منفی این‬
‫سیاست بر پسانداز و سرمایهگذاری و تولید بر لزوم احتیاط در بکارگیری این سیاست مالیاتی تأکید‬
‫میکند‪ .‬به بیان سادهتر‪ ،‬پیشنهاد این مطالعه افزایش تدریجی و مالیم نرخهای مالیات بر درآمد نیروی‬
‫کار و عایدی سرمایه است‪ .‬اگرچه به کارگیری مالیات مجموع درآمد بدلیل آماده نبودن بستر و زیر‬
‫ساخت و عدم اصالح ساختار سنتی فعلی همچنان با پیچیدگیهایی همراه میباشد ولی به منظور‬
‫انجام مطالعات بعدی در راستای موضوع این پژوهش پیشنهاد میشود حرکت به سمت ساختار‬
‫نرخهای متفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی ناشی از عایدی سرمایه و با لحاظ نا همگنیهای‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫ناشی از موقعیت قرارگیری در گروههای درآمدی وگروههای شغلی در نسلهای مختلف به الگو‬
‫اضافه شود‪ .‬در این صورت‪ ،‬امکان بررسی پیامدهای حاصل از اعمال سیاستهای مالیاتی بر‬
 ‫‪141‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫گروههای متفاوت به طور جداگانه وجود خواهد داشت و زمینه برای توصیههای سیاستی دقیقتر‬
‫فراهم خواهد شد‪.‬‬

‫منابع‬
‫آقائی‪ ،‬اهلل محمد و مجید مداح (‪" .)1399‬تعیین نرخ بهینه مالیات در ایران با تأکید بر مالیات بر‬
‫ارزش افزوده"‪ ،‬پژوهشنامه مالیات‪ ،‬شماره ‪.47‬‬
‫امیری‪ ،‬حسین و احمد مالبهرامی (‪ .)1396‬اقتصاد کالن سنجی ساختاری با رویکرد تعادل عمومی‬
‫پویای تصادفی (‪ ،)DSGE‬نشر ترمه‪ ،‬چاپ اول‪.‬‬
‫ایزد خواستی‪ ،‬حجت؛ عرب مازار‪ ،‬عباس و خلیل احمدی ( ‪" .)1398‬تحلیل تأثیر مالیات بر نقل و‬
‫انتقال امالک و مسکن بر کاهش تالطمهای بازار مسکن در مناطق شهری ایران"‪ ،‬فصلنامه پژوهشها‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫و سیاستهای اقتصادی‪ ،‬شماره ‪.91‬‬

‫ایزدخواستی‪ ،‬حجت (‪" )1396‬تحلیل اثرات اصالح سیاست مالیاتی بر متغیرهای کالن اقتصادی در‬
‫ایران‪ :‬رویکرد خرید پیشاپیش نقد"‪ ،‬فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی‪ ،‬شماره ‪.28‬‬
‫توتونچی ملكی‪ ،‬سعید و جعفر حقیقت (‪" .)1393‬معرفی پایه مالیاتی جدید‪:‬چگونه در ایران مالیات‬
‫بر عایدی سرمایه را پایهگذاری کنیم؟"‪ ،‬پژوهشنامه مالیات‪ ،‬شماره‪.21‬‬
‫توکلیان‪ ،‬حسین (‪" .)1391‬بررسی منحنی فیلیپس کینزینهای جدید در چارچوب یک مدل تعادل‬
‫عمومی پویای تصادفی برای ایران"‪ ،‬تحقیقات اقتصادی‪ ،‬شماره‪.47‬‬
‫توکلیان‪ ،‬حسین و مهدی صارم (‪ .)1396‬الگوهای ‪ DSGE‬در نرمافزار ‪( DYNARE‬الگوسازی‪ ،‬حل‬
‫و برآورد مبتنی بر اقتصاد ایران)‪ ،‬پژوهشکده پولی و بانکی‪ ،‬چاپ اول‪.‬‬
‫راغفر‪ ،‬حسین و سارا کمالی انارکی (‪" .)1393‬اثرات رفاهی اصالحات مالیاتی در ایران در چارچوب‬
‫یک الگوی تعادل عمومی پویا"‪ ،‬پژوهشنامه مالیات‪ ،‬شماره‪.22‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫رئیس جعفری مطلق‪ ،‬رسول؛ عبدلی‪ ،‬قهرمان؛ نصیری اقدم‪ ،‬علی و حسین امیری (‪" .)1399‬بررسی‬
‫آثار تغییرات جمعیتی بر پایداری مالی صندوق بازنشستگی با استفاده از مدل نسلهای همپوشان مبتنی‬
‫بر رویکرد ‪ ،"DSGE‬فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی‪ ،‬شماره ‪.96‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪142‬‬

‫سازمان امور مالیاتی کشور (‪ .)1394‬معاونت پژوهش‪ ،‬برنامهریزی و امور بینالملل‪ ،‬دفتر پژوهش و‬
‫برنامه ریزی‪ .‬سیاستگذاری مالیاتی (نرخها و پایههای مالیاتی)‬
‫سازمان امور مالیاتی کشور (‪ .)1397‬راهنمای طراحی مالیات بر عایدی سرمایه (مروری بر مبانی‬
‫نظری‪ ،‬تجارب جهانی و الگویی برای ایران)‪ ،‬معاونت پژوهش‪ ،‬برنامه ریزی و امور بینالملل‪ ،‬دفتر‬
‫پژوهش و برنامه ریزی‪.‬‬
‫سازمان امور مالیاتی کشور (‪" .)1398‬مرکز آموزش‪،‬پژوهش و برنامه ریزی مالیاتی"‪ ،‬بررسی تطبیقی‬
‫نظامهای مالیاتی کشورهای منتخب(ترکیب درآمدها‪ ،‬نرخها و نسبتهای مالیاتی)‪.‬‬
‫فالحتی‪ ،‬علی و مهدی مرادپور اوالدی (‪" .)1390‬بررسی اثر شوکهای مالیاتی در اقتصاد ایران"‪،‬‬
‫پژوهشنامه مالیات‪ ،‬شماره ‪.12‬‬
‫مداح‪ ،‬مجید؛ شفیعی نیک آبادی‪ ،‬محسن و ندا سمیعی (‪" .)1396‬سطح بهینه تقاضا و عرضه کاالی‬
‫عمومی در یک الگوی تعادل عمومی با وجود مالیات لیندالی"‪ ،‬فصلنامه مدلسازی اقتصادسنجی‪،‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫شماره ‪.2‬‬
‫مداح‪ ،‬مجید؛ شفیعی نیک آبادی‪ ،‬محسن و ندا سمیعی (‪" .)1395‬بررسی و تعیین نرخهای بهینه مالیاتی‬
‫متناسب با سطح بهینه تقاضای کاالی عمومی"‪ ،‬پژوهشنامه مالیات‪ ،‬شماره ‪.30‬‬
‫متوسلی‪ ،‬محمود؛ ابراهیمی‪ ،‬ایلناز؛ شاهمرادی‪ ،‬اصغر و اکبر کمیجانی (‪" .)1389‬طراحی یک مدل‬
‫تعادل عمومی پویای تصادفی نیوکینزی برای اقتصاد ایران به عنوان یک کشور صادر کننده نفت"‪،‬‬
‫فصلنامه پژوهشهای اقتصادی‪ ،‬شماره‪.4‬‬
‫مرکز پژوهشهای مجلس (‪ .)1387‬بررسی تطبیقی سیاستهای مالیاتی زمین و مسکن در کشورها و‬
‫مالحظات بکارگیری آنها در ایران‪ ،‬دفتر مطالعات اقتصادی‪.‬‬
‫منظور‪ ،‬داود و انوشیروان تقیپور (‪" .)1394‬تنظیم یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی (‪)DSGE‬‬
‫برای اقتصاد باز کوچک صادر کننده نفت؛ مورد مطالعه‪ :‬ایران"‪ ،‬فصلنامه پژوهشها و سیاستهای‬
‫اقتصادی‪ ،‬شماره ‪.23‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫‪Agersnap O. and O. Zidar (2020). The Tax Elasticity of Capital Gains and Revenue-‬‬
‫‪Maximizing Rates, NBER Working Paper No. 27705‬‬
‫‪Alves J. (2018). A DSGE Model to Evaluate the Macroeconomic Impacts Of‬‬
‫‪Taxation, Working Papers Rem 2018/62, ISEG - Lisbon School Of Economics And‬‬
‫‪Management‬‬
 143 ... ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه‬

Angelopoulos K., Malley J. and A. Philippopoulos (2012). Tax Structure, Growth And
Welfare In The Uk, Oxford Economic Papers, Vol 64, PP 237-258
Aronsson T. And S.O. Johansson (2010). “Positional Concerns in an OLG Model:
Optimal Labor and Capital Income Taxation”, International Economic Review,
No.51, pp. 1071-1095.
Bakota I. (2020). Capital Income Taxation With Portfolio Choice, Cerge-Ei Working
Papers Series 668 (ISSN 1211-3298), The Center For Economic Research And
Graduate Education
Castelletti B. and Clerc P. And Lemoine, M. (2018). Should Euro Area Countries Cut
Taxes on Labor or Capital in Order to Boost Their Growth? Economic Modelling,
Vol71, PP 279-288.
Carbonell O. (2007). A Positive Theory Of Income Taxation, Department Of
Economics , Working Papers 200706 ,Rutgers University Departmental
Conesa J. And C. Drik (2006). On the Optimal Progressivity of The Income Tax Code,
Journal of Monetary Economics, No. 53, pp. 1425-1450.
Diamond P.A. (1965). “National Debt in A Neoclassical Growth Model”, American
Economic Review, Vol 55, PP 1126-1150.
Diamond P.A. (1998). “Optimal Income Taxation: An Example with A U-Shaped Pattern
Of Optimal Marginal Tax Rates”, American Economic Review, Vol 6, PP 83-95.
[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25 ]

Diamond P.A. and J.A. Mirrlees (1971). “Optimal Taxation and Public Production”,
American Economic Review, Vol 61. PP 8-27.
Edge R.M., Laubach T. And J.C. Williams (2007). “Welfare-Maximizing Monetary
Policy Under Parameter Uncertainty”, Journal of Applied Econometrics, Vol 25.
PP.129-143.
Gerritsen A. Jacobs B. Rusu A. And K. Spiritus (2020). Optimal Taxation of Capital
Income with Heterogeneous Rates of Return, Working Papers ISSN 2364-1428.
Publisher and Distributor: Munich Society for The Promotion of Economic Research
– Cesifo Gmbh
Gruber J. and E. Saez (2000). The Elasticity Of Taxable Income: Evidence And
Implications, NBER Working Paper 7512.
Guvenen F., Kuruscu B., Kambourov G. and S. Ocampo (2019). Use It or Lose It:
Efficiency Gains from Wealth Taxation , Federal Reserve Bank of Minneapolis • 90
Hennepin Avenue • Minneapolis, MN 55480-0291.
Hof F.X. and K. Prettner (2019). “Relative Consumption, Relative Wealth, And Long-
run Growth: When And Why Is The Standard Analysis Prone To Erroneous
Conclusions?”, Working Paper ISSN 2364-2084, Hohenheim Discussion Papers In
Business, Economics And Social Sciences, No. 12-2019
Homburg Stefan (2004). “A New Approach to Optimal Commodity Taxation”,
[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107 ]

Finance archive Public Finance Analysis, 62, pp. 323-338.

Imrohoroglu S. (1998), “A Quantitative Analysis Of Capital Income Taxation”,
International Economic Review ,Vol. 39, PP 307-328
Kydland F.E and E.C. Prescott (1982). Time to Build and Aggregate Fluctuations,
Econometrica, Vol 50, PP 1345-1470.
Li F. and Wang G. and H.F. Zou (2020). “The Spirit Of Capitalism And Optimal
Capital Taxation”, Economics Letters,Vol 192, pp. 109-243.
 1400 ‫ پاییز‬،99 ‫ شماره‬،29 ‫ سال‬/ ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی‬ 144

Nakajima M. (2020). “Capital Income Taxation with Housing”, Journal of Economic

Dynamics and Control, 115, pp. 173-183.
Norregaard J. (2013) Taxing Immovable Property Revenue Potential and
Implementation Challenges,IMF Working Paper, WP/13/129
Ordower J.E. And E.S. Phelps (1979). “The Concept of Optimal Taxation in The
Overlapping Generations Model of Capital and Wealth”, Journal of Public
Economics, Vol 12, Pp. 1–26.
Oswald A. and J. Altruism (1983). The Theory of Optimal Non-Linear Taxation,
Journal of Public Economics, No. 20, pp. 77–87.
Rayo L. And G.S. Becker (2007). “Evolutionary Efficiency and Happiness”, Journal
of Political Economy, No. 115, pp. 302–37.
Ramsey F.P. (1927). “A Contribution To The Theory Of Taxation”, Economic
Journal, Vol 37, PP 47-61.
Saez E. and S. Stantcheva (2016). “Generalized Social Marginal Welfare Weights for
Optimal Tax Theory”, The American Economic Review ,106, pp. 24-45.
Samuelson P. (1954). “The Pure Theory Of Public Expenditure”, Review Of Economic
Statistic, The Review Of Economics And Statistics ,Vol 36, pp. 387-389.
Samuelson P. (1958). “An Exact Consumption Loan Model Of Interest With Or
Without The Social Contrivance Of Money”, Journal Of Political Economy, No.66,
[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25 ]

pp.467-482.
Sarin N., Summers L.H., Zidar O.M. and E. Zwick (2021). “Rethinking How We Score
Capital Gains Tax Reform”, National Bureau Of Economic Research 1050
Massachusetts Avenue Cambridge, Ma 02138.
Seo, Ji-Taek (2003), “Economic Effects of Tax Reform in An Overlapping
Generations Model”, Phd Thesis, Tohoku University.
Sims E. And J. Wolff (2018). “The Output and Welfare Effects of Government
Spending Shocks Over the Business Cycle”, International Economic Review, No.59,
pp.1403-1435.
Sims E. And J. Wolff (2017). The Output and Welfare Effects of Government Spending
Shocks Over the Business Cycle, NBER Working Papers 19749, National Bureau of
Economic Research, Inc.
Sorensen B. (1994). “From the Global Income Tax to The Dual Income Tax: Recent
Tax Reforms in Nordic Countries”, The Danish National Research Foundation,
International Tax and Public Finance, No. 1, pp. 57–79.
Stern N.H. (1982). “Optimum Taxation with Errors in Administration”, Journal of
Public Economics, No. 17, pp.181–211.
Stiglitz J.E. (1982). “Self-Selection and Pareto Efficient Taxation”, Journal of Public
[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107 ]

Economics, No. 172, pp. 13–40.

Stigler G.J. (1970). “Director's Law of Public Income Redistribution”, Journal of Law
And Economics, Vol 13, pp. 1-10.
Tovar C.E. (2008). DSGE Models and Central Banks. Economics Discussion Papers,
No 2008-30, Kiel Institute For The World Economy.
Wickens M. (2013). “Macroeconomic Theory: A Dynamic General Equilibrium
Approach, Princeton University Press”. Journal of Economics, No.108, pp.107-109.
 ‫‪145‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫ضمیمه ‪ )1‬حل مدل‬

‫در ضمیمه اول مقاله‪ ،‬مسائل بهینهسازی پویای تعریف شده برای خانوار‪ ،‬بنگاه و دولت حل میشود‪.‬‬
‫این بخش از اهمیت باالیی برخوردار است و گویای فرآیند استخراج معادالتی است که هر کدام‬
‫رفتار تعادلی‪ ،‬پویا و تصادفی متغیرهای کلیدی و اصلی مدل را به تصویر میکشند‪.‬‬

‫‪ )1‬حل مسئله خانوار‬

‫‪ .𝑐𝑡𝑖 , 𝑧𝑡𝑖 , 𝑐𝑡+1‬بنابراین‬

‫𝑖‬
‫همانطور که قبالً نیز گفته شد‪ ،‬خانوار سه متغیر هدف دارد که عبارتنداز‪:‬‬
‫شروط مرتبه اول مشتق برای این سه متغیر در تابع الگرانژ در این بخش استخراج میشود‪ .‬ابتدا تابع‬
‫الگرانژ به صورت زیر تصریح میشود‪:‬‬
‫𝑖‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫𝑖‬ ‫𝜒‪1+‬‬
‫𝜈‬ ‫𝑐𝜎‪⏞𝑡 )1−‬‬
‫𝐶(‬ ‫⏞‬
‫𝑐𝜎‪(𝐶𝑡+1 )1−‬‬ ‫𝑖𝑡𝑙‬ ‫(‪)1‬‬
‫=𝐿‬ ‫𝜇[‬ ‫)𝜇 ‪+ (1 −‬‬ ‫‪]−‬‬
‫‪𝜈−1‬‬ ‫𝑐𝜎 ‪1 −‬‬ ‫𝑐𝜎 ‪1 −‬‬ ‫𝜒‪1+‬‬

‫𝑤𝜏 ‪+ 𝜆1 𝑡 {𝑤𝑡𝑖 𝑙𝑡𝑖 + ℎ𝑡 −‬‬ ‫𝑖 𝑖‬ ‫𝑖‬ ‫𝑖‬ ‫𝑖‬

‫𝑡𝑠) ‪𝑡 𝑤𝑡 𝑙𝑡 − 𝑠𝑡 − 𝑐𝑡 } + 𝜆2 𝑡 {(1 + 𝑟𝑡+1‬‬
‫‪+ ℎ𝑡+1 − 𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫‪𝑠𝑡𝑖 𝑟𝑡+1 − 𝑐𝑡+1‬‬
‫𝑖‬
‫}‬
‫𝑖‬ ‫𝑖‬
‫داریم‪:‬‬ ‫⏞‬
‫𝐶‬‫‪𝑡+1‬‬ ‫که در آن‪ ،‬طبق تعریف صورت گرفته از فرم فشرده 𝑡⏞𝐶 و‬
‫𝑖‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫) 𝑡̅𝑐 ‪𝐶⏞𝑡 = 𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 −‬‬ ‫𝜐‬ ‫𝑡𝑔) 𝑔𝜙 ‪+ (1 −‬‬ ‫𝜐‬ ‫(‪)2‬‬
‫𝑖‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫⏞‬
‫𝐶‬ ‫𝑖‬
‫) ‪𝑡+1 = 𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1 − 𝑐̅𝑡+1‬‬
‫𝜐‬ ‫‪+ (1 − 𝜙𝑔 )𝑔𝑡+1‬‬ ‫𝜐‬ ‫(‪)3‬‬
‫شروط مرتبه اول مشتق به صورت زیر است‪:‬‬
‫𝐿𝜕‬ ‫𝜇𝜈‬ ‫𝑖 ‪1 − 𝜎𝑐 𝜐 − 1‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫=‬ ‫𝑔𝜙‬ ‫𝑐𝜎‪(𝑐𝑡 − 𝑐̅𝑡 ) 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 − 𝑐̅𝑡 ) 𝜐 + (1 − 𝜙𝑔 )𝑔𝑡 𝜐 ]−‬‬ ‫(‪)4‬‬
‫𝑖𝑡𝑐𝜕‬ ‫‪𝜈−1‬‬ ‫𝜐 𝑐𝜎 ‪1 −‬‬
‫‪− 𝜆1 𝑡 = 0‬‬
‫𝐿𝜕‬ ‫‪−1‬‬ ‫𝜒‬
‫(‪)5‬‬
‫𝑖‬
‫=‬ ‫𝑤𝜏 ‪(1 + 𝜒)𝑙𝑡𝑖 + 𝜆1 𝑡 {𝑤𝑡𝑖 −‬‬ ‫𝑖‬
‫‪𝑡 𝑤𝑡 } = 0‬‬
‫𝑡𝑙𝜕‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪χ‬‬
‫𝐿𝜕‬ ‫)𝜇 ‪𝜈(1 −‬‬ ‫𝑖 ‪1 − 𝜎𝑐 𝜐 − 1‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫=‬ ‫𝑔𝜙‬ ‫‪(𝑐𝑡+1 − 𝑐̅𝑡+1 ) 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬ ‫𝑖‬

‫‪− 𝑐̅𝑡+1 ) 𝜐 + (1‬‬ ‫(‪)6‬‬
‫𝑖‬ ‫‪𝜈−1‬‬ ‫𝜐 𝑐𝜎 ‪1 −‬‬
‫‪𝜕𝑐𝑡+1‬‬
‫‪𝜐−1‬‬
‫‪− 𝜙𝑔 )𝑔𝑡+1‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜐 ]−‬‬ ‫‪− 𝜆2 𝑡 = 0‬‬
‫𝐿𝜕‬ ‫(‪)7‬‬
‫‪= −𝜆1 𝑡 + 𝜆2 𝑡 (1 + 𝑟𝑡+1 ) − 𝜆2 𝑡 𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫‪𝑟𝑡+1 = 0‬‬
‫𝑖𝑡𝑠𝜕‬
‫از سادهسازی روابط باال میتوان به دست آورد‪:‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪146‬‬

‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬

‫) 𝑡̅𝑐 ‪𝜇𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 − 𝑐̅𝑡 ) 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 −‬‬ ‫𝜐‬ ‫𝑡𝑔) 𝑔𝜙 ‪+ (1 −‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜐 ]−‬‬ ‫𝑡 ‪= 𝜆1‬‬ ‫(‪)8‬‬
‫𝜒‬
‫𝑤𝜏 ‪𝑙𝑡𝑖 = 𝜆𝑡 𝑤𝑡𝑖 {1 −‬‬
‫} 𝑡‬ ‫(‪)9‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫𝑖‬
‫‪(1 − 𝜇)𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬ ‫𝑖‬
‫‪− 𝑐̅𝑡+1 ) 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬ ‫) ‪− 𝑐̅𝑡+1‬‬ ‫𝜐‬ ‫‪+ (1‬‬ ‫(‪)10‬‬
‫‪𝜐−1‬‬
‫‪−‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜙𝑔 )𝑔𝑡+1 𝜐 ]−‬‬ ‫𝑡 ‪= 𝜆2‬‬
‫‪𝜆2 𝑡 {1 + 𝑟𝑡+1 (1 − 𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫𝑡 ‪)} = 𝜆1‬‬ ‫(‪)11‬‬

‫‪ )2‬حل مسئله بنگاه‬

‫مشابه با مسئله بهینهسازی خانوار‪ ،‬برای بخش بنگاه نیز ابتدا تابع الگرانژ بر اساس تابع هدف و قید به‬
‫صورت زیر تعریف میشود‪:‬‬
‫𝛼‬
‫} 𝛼‪𝐿 = 𝑟𝑡 𝑘𝑡𝑖 + 𝑤𝑡𝑖 𝑙𝑡𝑖 + 𝛾𝑡 {𝑐𝑡𝑖 + 𝑠𝑡𝑖 − 𝑘𝑡𝑖 (𝐴𝑡 𝑙𝑡𝑖 )1−‬‬ ‫(‪)12‬‬
‫و 𝑖𝑡𝑙 هستند‪ .‬بنابراین شروط مرتبه اول مشتق با توجه به این دو‬ ‫𝑖𝑡𝑘‬ ‫متغیرهای هدف در مسئله بنگاه‪،‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫متغیر هدف به صورت زیر استخراج میشود‪.‬‬

‫𝐿𝜕‬ ‫‪𝛼−1‬‬
‫(‪)13‬‬
‫𝑖𝑡𝑘𝛼 𝑡𝛾 ‪= 𝑟𝑡 + 𝛾𝑡 −‬‬ ‫‪(𝐴𝑡 𝑙𝑡𝑖 )1−𝛼 = 0‬‬
‫𝑖𝑡𝑘𝜕‬
‫𝐿𝜕‬ ‫𝛼‬ ‫𝛼‪−‬‬
‫(‪)14‬‬
‫) 𝑖𝑡𝑙 𝑡𝐴( 𝑖𝑡𝑘)𝛼 ‪= 𝑤𝑡𝑖 − 𝛾𝑡 (1 −‬‬ ‫‪=0‬‬
‫𝑖𝑡𝑙𝜕‬
‫از ساده سازی این دو معادله‪ ،‬میتوان به دست آورد‪:‬‬
‫‪𝛼−1‬‬
‫𝑖𝑡𝑘𝛼 = 𝑡𝑟‬ ‫𝛼‪(𝐴𝑡 𝑙𝑡𝑖 )1−‬‬ ‫(‪)15‬‬
‫𝛼‬ ‫𝛼‪−‬‬
‫) 𝑖𝑡𝑙 𝑡𝐴( 𝑖𝑡𝑘)𝛼 ‪𝑤𝑡𝑖 = 𝛾𝑡 (1 −‬‬ ‫(‪)16‬‬
‫ضریب الگرانژ در معادله بهینه سازی بخش بنگاه‪ ،‬نشان دهنده هزینه نهایی تولید است‪.‬‬

‫‪ )3‬حل مسئله بهینه سازی دولت‬

‫بهینه سازی صورت میگیرد‪ .‬شروط مرتبه اول مشتق‬ ‫‪𝑔𝑡+1‬‬ ‫و‬ ‫𝑡𝑔‬ ‫در مسئله دولت‪ ،‬روی دو متغیر‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫برای این دو متغیر به صورت زیر هستند‪:‬‬

‫𝐿𝜕‬ ‫𝜇𝜈‬ ‫𝑐𝜎‬ ‫‪𝜐−‬‬ ‫‪1 −1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫=‬
‫𝑐𝜎 ‪𝜕𝑔𝑡 𝜈 − 1 1 −‬‬
‫) 𝑔𝜙 ‪(1 −‬‬
‫𝜐‬
‫𝑖𝑡𝑐( 𝑔𝜙[ 𝜐 𝑡𝑔‬ ‫𝑡̅𝑐 ‪−‬‬ ‫𝜐 )‬ ‫𝑡𝑔) 𝑔𝜙 ‪+ (1 −‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜐 ]−‬‬ ‫‪− 𝜉𝑡 = 0‬‬ ‫(‪)17‬‬
‫𝐿𝜕‬ ‫𝑐𝜎 )𝜇 ‪𝜈(1 −‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫=‬ ‫) 𝑔𝜙 ‪(1 −‬‬ ‫𝑖‬
‫‪𝑔𝑡+1 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬ ‫‪− 𝑐̅𝑡+1 ) 𝜐 + (1‬‬ ‫(‪)18‬‬
‫‪𝜕𝑔𝑡+1‬‬ ‫𝑐𝜎 ‪𝜈 − 1 1 −‬‬ ‫𝜐‬
‫‪𝜐−1‬‬
‫‪−‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜙𝑔 )𝑔𝑡+1 𝜐 ]−‬‬ ‫‪− 𝜉𝑡 = 0‬‬
 ‫‪147‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫از ساده سازی دو رابطه باال به دست میآید‪:‬‬

‫𝑐𝜎‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫𝜇‬ ‫𝑡𝜉 = 𝑐𝜎‪(1 − 𝜙𝑔 )𝑔𝑡 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 − 𝑐̅𝑡 ) 𝜐 + (1 − 𝜙𝑔 )𝑔𝑡 𝜐 ]−‬‬ ‫(‪)19‬‬
‫𝑐𝜎 ‪1 −‬‬
‫𝑐𝜎‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫) 𝑔𝜙 ‪(1 − 𝜇)(1 −‬‬ ‫‪𝑔𝑡+1 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬ ‫𝑖‬
‫𝑐𝜎‪− 𝑐̅𝑡+1 ) 𝜐 + (1 − 𝜙𝑔 )𝑔𝑡+1 𝜐 ]−‬‬ ‫(‪)20‬‬
‫𝑐𝜎 ‪1 −‬‬
‫𝑡𝜉 =‬
‫برای نرخهای مالیات بر دستمزد و عایدی سرمایه‪ ،‬بدهیهای دولت و سایر درآمدهای مالیاتی‬
‫و درآمدهای نفتی دولت توابع زیر تصریح میشوند (مداح و همکاران‪ 1395 ،‬و ‪ ،1396‬سیمز و‬
‫ولف‪:)2017 ،‬‬
‫𝐷𝑡𝜀 ‪𝐷𝑡 = 𝜌𝐷 𝐷𝑡−1 +‬‬ ‫(‪)21‬‬
‫𝑡𝐷‬ ‫(‪)22‬‬
‫( ) 𝑤𝜌 ‪𝜏𝑤𝑡 = (1 − 𝜌𝑤 )𝜏𝑤 + 𝜌𝑤 𝜏𝑤𝑡−1 + (1 −‬‬ ‫𝑤𝜏𝑡𝜀 ‪) +‬‬
‫𝑖𝑡𝑦‬
‫𝑡𝐷‬
‫‪𝜏𝑡𝑠 = (1 − 𝜌𝑠 )𝜏𝑠 + 𝜌𝑠 𝜏𝑡−1‬‬
‫𝑠‬
‫() 𝑠𝜌 ‪+ (1 −‬‬ ‫𝑠𝜏𝑡𝜀 ‪) +‬‬ ‫(‪)23‬‬
‫𝑖𝑡𝑦‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫𝑡𝐷‬ ‫(‪)24‬‬
‫𝑇𝑜𝑡𝜀 ‪𝑜𝑇𝑡 = 𝑜𝑇𝑡−1 + 𝛾𝑜𝑇 ( 𝑖 ) +‬‬
‫𝑡𝑦‬
‫𝑅𝑂𝑡𝜀 ‪𝑂𝑅𝑡 = 𝜌𝑂𝑅 𝑂𝑅𝑡−1 +‬‬ ‫(‪)25‬‬
‫در رابطه (‪ ،)21‬پارامتر 𝐷𝜌 بیان کننده ضریب وقفه مرتبه اول فرآیند زمانی تغییر بدهیهای دولت‬
‫به بانک مرکزی یا نرخ هموارسازی بدهیهای دولت است‪ .‬معادلههای شماره (‪ )22‬و (‪ )23‬توابع‬
‫رفتاری مالیاتی هستند که چگونگی تعیین نرخهای مالیات بر درآمد نیروی کار ومالیات بر عایدی‬
‫سرمایه را تعیین میکنند‪ .‬پارامتر 𝑤𝜌 در رابطه (‪ ،)22‬نشان هنده نرخ هموارسازی مالیات بر درآمد‬
‫نیروی کار در معادله نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار است و وزن نرخ دوره گذشته مالیات را در‬
‫تعیین نرخ جاری مالیات بر درآمد نیروی کار نشان میدهد‪ .‬در معادله (‪ ،)23‬پارامتر 𝑠𝜌 نشان دهنده‬
‫نرخ هموارسازی مالیات بر عایدی سرمایه در تابع رفتاری نرخ مالیات بر عایدی سرمایه است و به‬
‫صورت مشابه وزن نرخ دوره گذشته مالیات را در تعیین نرخ جاری مالیات بر عایدی سرمایه به‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫نمایش میگذارد‪ .‬در معادلههای (‪ )22‬و (‪ ،)23‬تعیین نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی‬
‫سرمایه به صورت ترکیبی وزنی از نرخهای دوره گذشته و سطح بدهیها یا کسری بودجه دولت‬
‫تعیین میشود‪ .‬در رابطه (‪ ،)24‬پارامتر 𝑇𝑜𝛾 نشان دهنده واکنش سایر درآمدهای مالیاتی به نسبت‬
‫بدهی دولت به تولید است‪ .‬همچنین در معادله (‪ 𝜌𝑂𝑅 ،)25‬بیان کننده نرخ هموارسازی درآمدهای‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪148‬‬

‫نفتی یا ضریب وقفه مرتبه اول درآمدهای نفتی دولت است‪ .‬تمامی پارامترهای خودرگرسیونی مرتبه‬
‫اول تصریح شده در روابط باال‪ ،‬فرض میشوند که مقادیر بین صفر تا یک اختیار میکنند‪.‬‬
‫ضمن اینکه قاعده سیاست پولی نیز در قالب تابع رشد حجم پول به صورت زیر تعریف میشود‬
‫(مداح و همکاران‪ ،1396 ،‬ص‪:)142 .‬‬
‫𝑡𝑀‬
‫= 𝑡𝑀𝑟‬ ‫(‪)26‬‬
‫‪𝑀𝑡−1‬‬
‫𝑀𝑟𝑡𝜀 ‪̅̅̅̅ + 𝜔𝑂𝑅 𝜀𝑡𝑂𝑅 +‬‬
‫𝑀𝑟) 𝑚𝜌 ‪𝑟𝑀𝑡 = 𝜌𝑚 𝑟𝑀𝑡−1 + (1 −‬‬ ‫(‪)27‬‬
‫و همچنین‪:‬‬
‫𝑅𝐹𝑡𝜀 ‪𝐹𝑅𝑡 = 𝜌𝐹𝑅 𝐹𝑅𝑡−1 +‬‬ ‫(‪)28‬‬
‫رابطه (‪ )26‬بیان کننده فرمول محاسبه نرخ رشد حجم پول است‪ .‬در رابطه (‪ )27‬فرآیند رشد حجم‬
‫پول یا سیاست پولی تصریح شده است‪ .‬در این رابطه‪ ،‬پارامتر 𝑚𝜌 نشان دهنده نرخ هموارسازی رشد‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫حجم پول یا ضرب خودرگرسیونی مرتبه اول این متغیر است و فرض شده که عددی بین صفر تا‬
‫یک است‪ .‬پارامتر 𝑅𝑂𝜔‪ ،‬واکنش رشد حجم پول به شوک درآمدهای نفتی را میسنجد و 𝑀𝑟𝑡𝜀 نشان‬
‫دهنده شوک تصادفی رشد حجم پول است‪ .‬رابطه (‪ )28‬نیز فرآیند زمانی داراییهای خارجی بانک‬
‫مرکزی را تبیین میکند‪ .‬در این رابطه‪ ،‬پارامتر 𝑅𝐹𝜌 نشان دهنده نرخ هموارسازی یا ضریب مرتبه اول‬
‫خودرگرسیونی داراییهای خارجی بانک مرکزی است و متغیر برونزای 𝑅𝐹𝑡𝜀 بیان کننده شوک‬
‫داراییهای خارجی بانک مرکزی است‪.‬‬
‫در ادامه و در ضمیمه دوم مقاله‪ ،‬فرآیند خطیسازی معادالت تعادلی مربوط به متغیرهای درونزای‬
‫مدل ارائه خواهد شد‪ .‬خطیسازی بخش جدایی ناپذیری از مدلهای ‪ DSGE‬است و بدون آن‪ ،‬فرآیند‬
‫مقدارزدهی و شبیهسازی و تجزیه و تحلیل شوکها در قالب این مدلها شدنی نیست‪.‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫ضمیمه ‪ )2‬خطیسازی معادالت‬

‫در بخش خانوار از حل مسئله و استخراج شروط مرتبه اول به دو معادله اساسی زیر میرسیم‪:‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫) 𝑡̅𝑐 ‪𝜇𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 − 𝑐̅𝑡 ) 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡𝑖 −‬‬ ‫𝜐‬ ‫𝑡𝑔) 𝑔𝜙 ‪+ (1 −‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜐 ]−‬‬ ‫𝑡 ‪= 𝜆1‬‬ ‫(‪)1‬‬
 ‫‪149‬‬ ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه ‪...‬‬

‫‪−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬

‫‪(1 − 𝜇)𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬‫𝑖‬ ‫𝑖‬
‫‪− 𝑐̅𝑡+1 ) 𝜐 [𝜙𝑔 (𝑐𝑡+1‬‬ ‫) ‪− 𝑐̅𝑡+1‬‬ ‫𝜐‬ ‫‪+ (1 − 𝜙𝑔 )𝑔𝑡+1‬‬ ‫𝑐𝜎‪𝜐 ]−‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫𝑡 ‪= 𝜆2‬‬
‫‪𝜆2 𝑡 {1 + 𝑟𝑡+1 (1 − 𝜏𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫𝑡 ‪)} = 𝜆1‬‬ ‫(‪)3‬‬
‫𝜒‬
‫𝑖𝑡𝑙‬ ‫𝑤𝜏 ‪= 𝜆𝑡 𝑤𝑡𝑖 {1 −‬‬
‫} 𝑡‬ ‫(‪)4‬‬
‫به منظور لگاریتم خطیسازی معادله اول و دوم از روش لگاریتم خطیسازی بهره میگیریم‪.‬‬
‫برای این منظور‪ ،‬ابتدا از طرفین معادله لگاریتم گیری میشود و سپس بسط مرتبه اول تیلور حول‬
‫مقادیر تعادلی بلندمدت متغیرها نوشته میشود‪:‬‬
‫𝑖 ‪−1‬‬
‫𝑡 ‪𝑐̂ − 𝜎𝑐 𝜅𝑐𝑖𝑡 𝑐̂𝑡𝑖 = 𝜆̂1‬‬ ‫(‪)5‬‬
‫𝑡 𝜐‬
‫𝑤 ̅𝜏‬
‫𝑤 ‪𝜒𝑙̂𝑡𝑖 = 𝜆̂1 𝑡 +‬‬
‫‪̂𝑡𝑖 −‬‬ ‫𝑤̂𝜏‬ ‫(‪)6‬‬
‫𝑡 𝑤 ̅𝜏 ‪1 −‬‬
‫𝑖 ‪−1‬‬
‫̂𝑐‬ ‫𝑖‬
‫‪− 𝜎𝑐 𝜅𝑐𝑖𝑡+1 𝑐̂𝑡+1‬‬ ‫𝑡 ‪= 𝜆̂2‬‬ ‫(‪)7‬‬
‫‪𝜐 𝑡+1‬‬
‫𝑠‬
‫𝜏 𝑠𝜏𝜅 ‪𝜆̂2 + 𝜅𝑟 𝑟̂𝑡+1 −‬‬
‫𝑡‬
‫‪̂𝑡+1‬‬ ‫‪= 𝜆̂1‬‬ ‫𝑡‬ ‫(‪)8‬‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫روابط (‪ )5‬تا (‪ ،)8‬رفتار تعادلی متغیرهای درونزای بخش خانوار را که از درون یک فرآیند پویای‬
‫بهینه سازی بین دورهای به دست آمده است‪ ،‬به تصویر میکشند‪ .‬در معادالت مذکور‪ ،‬پارامترهای‬
‫𝑡𝑖𝑐𝜅‪ 𝜅𝑟 ،𝜅𝑐𝑖𝑡+1 ،‬و 𝑠𝜏𝜅 بر حسب سایر پارامترها و مقادیر تعادلی بلند مدت متغیرها به صورت زیر به‬
‫دست میآیند‪:‬‬
‫‪𝜐−1‬‬
‫) 𝜐 ( 𝑔𝜙 𝑡̅𝑐‬ ‫(‪)9‬‬
‫= 𝑡𝑖𝑐𝜅‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫‪𝜙𝑔 (𝑐̅𝑡 −‬‬ ‫𝜐 ) 𝑡̅𝑐‬ ‫‪+ (1 −‬‬ ‫𝜐 ̅𝑔) 𝑔𝜙‬
‫‪𝜐−1‬‬
‫) 𝜐 ( 𝑔𝜙 ‪𝑐̅𝑡+1‬‬ ‫(‪)10‬‬
‫= ‪𝜅𝑐𝑖𝑡+1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫‪𝜙𝑔 (𝑐̅𝑡+1 −‬‬ ‫𝜐 ) ‪𝑐̅𝑡+1‬‬ ‫‪+ (1 −‬‬ ‫𝜐 ̅𝑔) 𝑔𝜙‬
‫) 𝑠 ̅𝜏 ‪𝑟̅ (1 −‬‬ ‫(‪)11‬‬
‫= 𝑟𝜅‬
‫) 𝑠 ̅𝜏 ‪1 + 𝑟̅ (1 −‬‬
‫𝑠 ̅𝜏 ̅𝑟‬ ‫(‪)12‬‬
‫‪𝜅𝜏𝑠 = −‬‬
‫) 𝑠 ̅𝜏 ‪1 + 𝑟̅ (1 −‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫در بخش بنگاه‪ ،‬دو معادله اساسی زیر از شروط مرتبه اول مشتق فرآیند بهینه سازی پویای بین دورهای‬
‫به دست آمدهاند‪:‬‬
‫‪𝛼−1‬‬
‫𝑖𝑡𝑘𝛼 = 𝑡𝑟‬ ‫𝛼‪(𝐴𝑡 𝑙𝑡𝑖 )1−‬‬ ‫(‪)13‬‬
‫𝛼‬ ‫𝛼‪−‬‬
‫) 𝑖𝑡𝑙 𝑡𝐴( 𝑖𝑡𝑘)𝛼 ‪𝑤𝑡𝑖 = 𝛾𝑡 (1 −‬‬ ‫(‪)14‬‬
 ‫نشریه علمی (فصلنامه) پژوهشها و سیاستهای اقتصادی ‪ /‬سال ‪ ،29‬شماره ‪ ،99‬پاییز ‪1400‬‬ ‫‪150‬‬

‫به همراه تابع تولید و قید تشکیل سرمایه و همچنین فرآیند تکنولوژی به صورت زیر‪:‬‬
‫𝛼‬
‫𝛼‪𝑦𝑡𝑖 = 𝐹 𝑖 (𝑙𝑡𝑖 , 𝑘𝑡𝑖 ) = 𝑘𝑡𝑖 (𝐴𝑡 𝑙𝑡𝑖 )1−‬‬ ‫(‪)15‬‬
‫𝜀 𝑒 𝐴𝜌 ‪𝐴𝑡 = 𝐴𝑡−1‬‬
‫𝐴‬
‫𝑡‬
‫(‪)16‬‬
‫‪𝑦𝑡𝑖 − 𝑐𝑡𝑖 = ∆𝑘𝑡+1‬‬
‫𝑖‬
‫𝑖𝑡𝑠 =‬ ‫(‪)17‬‬
‫لگاریتم خطیسازی شروط مرتبه اول مشتق در بخش بنگاه‪ ،‬معادالت خطی زیر را به دست میدهد‪:‬‬
‫𝑖𝑡̂𝑙)𝛼 ‪𝑟̂𝑡 = (𝛼 − 1)𝑘̂𝑡𝑖 + (1 − 𝛼)𝐴̂𝑡 + (1 −‬‬ ‫(‪)18‬‬
‫𝑖𝑡̂𝑙𝛼 ‪̂𝑡𝑖 = 𝛾̂𝑡 + 𝛼𝑘̂𝑡𝑖 − 𝛼𝐴̂𝑡 −‬‬
‫𝑤‬ ‫(‪)19‬‬
‫𝐴𝑡𝜀 ‪𝐴̂𝑡 = 𝜌𝐴 𝐴̂𝑡−1 +‬‬ ‫(‪)20‬‬
‫̅𝑦‬ ‫̅𝑐‬
‫‪𝑦̂ 𝑖 −‬‬ ‫𝑖𝑡̂𝑠 = 𝑖 ̂𝑐‬ ‫(‪)21‬‬
‫𝑡 ̅𝑐 ‪𝑦̅ − 𝑐̅ 𝑡 𝑦̅ −‬‬
‫این معادالت فرمی خطیسازی شده از رفتار پویای متغیرهای درونزای بخش بنگاه را به تصویر‬
‫] ‪[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25‬‬

‫میکشند‪ .‬در معادله (‪ ،)21‬پارامترهای ̅𝑦 و ̅𝑐 به ترتیب مقدار تعادلی بلند مدت تولید و مصرف را‬
‫تبیین میکنند‪ .‬در ادامه لگاریتم خطیسازی معادالت بخش دولت انجام میگیرد‪:‬‬
‫‪−1‬‬
‫𝑡̂𝜉 = 𝑡̂𝑔 𝑡𝑔𝜅 𝑐𝜎 ‪𝑔̂ −‬‬ ‫(‪)22‬‬
‫𝑡 𝜐‬
‫‪−1‬‬
‫̂𝑔‬ ‫𝑡̂𝜉 = ‪− 𝜎𝑐 𝜅𝑔𝑡+1 𝑔̂𝑡+1‬‬ ‫(‪)23‬‬
‫‪𝜐 𝑡+1‬‬
‫معادالت (‪ )22‬و (‪ )23‬رفتار پویای تعادلی خطیسازی شده متغیرهای کلیدی بخش دولت را به‬
‫تصویر میکشند‪ .‬پارامترهای 𝑡𝑔𝜅 و ‪ 𝜅𝑔𝑡+1‬بر حسب سایر پارامترها و همچنین مقادیر تعادلی بلندمدت‬
‫متغیرها به صورت زیر محاسبه میشوند‪:‬‬
‫‪𝜐−1‬‬
‫) 𝜐 () 𝑔𝜙 ‪𝑔̅ 𝑡 (1 −‬‬ ‫(‪)24‬‬
‫= 𝑡𝑔𝜅‬ ‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫‪𝜙𝑔 (𝑐̅𝑡 −‬‬ ‫𝜐 ) 𝑡̅𝑐‬ ‫‪+ (1 −‬‬ ‫𝜐 𝑡 ̅𝑔) 𝑔𝜙‬
‫‪𝑡+1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫̅𝑔‬ ‫) 𝜐 () 𝑔𝜙 ‪(1 −‬‬ ‫(‪)25‬‬
‫= ‪𝜅𝑔𝑡+1‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107‬‬

‫‪𝜐−1‬‬ ‫‪𝜐−1‬‬
‫‪𝜙𝑔 (𝑐̅𝑡+1 −‬‬ ‫𝜐 ) ‪𝑐̅𝑡+1‬‬ ‫𝑔𝜙 ‪+ (1 −‬‬ ‫𝜐 ‪)𝑔̅ 𝑡+1‬‬
‫همانطور که معادالت (‪ )24‬و (‪ )25‬نشان میدهند‪ ،‬ضرایب 𝑡𝑔𝜅 و ‪ 𝜅𝑔𝑡+1‬بر حسب سایر پارامترها‬
‫و مقادیر تعادلی بلند مدت متغیرهای درونزای مدل نظیر مخارج دولت و مصرف خانوار نوشته‬
‫میشوند‪ .‬فرم لگاریتم خطیسازی شده از سایر معادالت مدل به شرح زیر است‪:‬‬
 151 ... ‫تحلیل اثرات نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و عایدی سرمایه‬

̂𝑡 = 𝑀
𝑟𝑀 ̂𝑡 − 𝑀
̂𝑡−1 )26(
̂𝑡 = 𝜌𝑚 𝑟𝑀
𝑟𝑀 ̂𝑡−1 + 𝜔𝑂𝑅 𝜀𝑡𝑂𝑅 + 𝜀𝑡𝑟𝑀 )27(
̂ 𝑡 = 𝜌𝐹𝑅 𝐹𝑅
𝐹𝑅 ̂ 𝑡−1 + 𝜀𝑡𝐹𝑅
)28(
̂𝑡 = 𝑜𝑇
𝑜𝑇 ̂𝑡−1 + 𝛾𝑜𝑇 (𝐷
̂𝑡 − 𝑦̂𝑡𝑖 ) + 𝜀𝑡𝑜𝑇 )29(
̂ 𝑡 = 𝜌𝑂𝑅 𝑂𝑅
𝑂𝑅 ̂ 𝑡−1 + 𝜀𝑡𝑂𝑅 )30(
̂𝑤
𝜏𝑡 = 𝜏 𝑤
𝜌𝑤 ̂𝑡−1 ̂𝑡 − 𝑦̂𝑡𝑖 ) + 𝜀𝑡𝜏𝑤
+ (1 − 𝜌𝑤 )(𝐷 )31(
𝜏̂𝑡𝑠 = 𝜌𝑠 𝜏̂𝑡−1
𝑠
̂𝑡 − 𝑦̂𝑡𝑖 ) + 𝜀𝑡𝜏𝑠
+ (1 − 𝜌𝑠 )(𝐷 )32(
̂𝑡 = 𝜌𝐷 𝐷
𝐷 ̂𝑡−1 + 𝜀𝑡𝐷 )33(
[ Downloaded from qjerp.ir on 2024-03-25 ]
[ DOI: 10.52547/qjerp.29.99.107 ]

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)