Machine Translated by Google

jftLVªh lañ Mhñyñ u @ @ न दणीकृ त . DL N

vlk kkj.k
व ण
Hkkx II kM
भाग II वभाग izkf kdkj ls

izdkf kr

ा धकरणा ारे का त

lañ ubZ fnYyh kqØokj vizSy @pS ¼ kd½

. नवी द ु वार ए चै सका

bl Hkkx esa fHkUu i` B la k nh tkrh gS ftlls fd g vyx ladyu ds i esa j kk tk ldsA या भागा ा वतं
पे जग द े आहे जेण ेक न ते वतं संक न हणून दाख करता येई .

कायदा आ ण याय मं ा य
वधी वभाग

नवी द ए चै सका

संसदे या खा काय ा ा रा पत ची संमती मळा

ए आ ण या ारे सामा य मा हतीसाठ का त के े आहे

मान सक आरो य कायदा

नाही. या ७ए २०१७.

मान सक आजार अस े या साठ मान सक आरो य सेवा आ ण सेवा दान कर यासाठ आ ण मान सक आरो य सेवा आ ण सेवां या

वतरणादर यान अ ा या अ धकारांचे संर ण चार आ ण पूतता कर यासाठ आ ण यां या ी संबं धत कवा संबं धत बाब साठ

कायदा.

अपंग या ह कांवरी अ धवे न आ ण पयायी

डसबर रोजी संयु रा ां या मु या यात ोटोकॉ वीकार यात आ ा.
यूयॉक आ ण मे रोजी अंम ात आ े

आ ण या कारणा तव भारताने तारखे ा या करारावर वा री के आ ण या ा मा यता द

ऑ टोबर

आ ण कारण या अ धवे ना ी व मान कायदे संरे खत आ ण सुसंगत करणे आव यक आहे.

BE ते भारतीय जास ाक या अ ा ा वष संसदे ने ागू के े

खा माणे

धडा I

ाथ मक

. या काय ा ा मान सक आरो य सेवा अ ध नयम हट े जाऊ कते. हान ीषक

व तार आ ण
२ तो संपूण भारतापयत व तारे . सु

वचार
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

३ क सरकार अ धकृ त राजप ाती अ धसूचने ारे नयु करे अ ा तारखेपासून ते अंम ात येई कवा मान सक आरो य
सेवा कायदा ा रा पत ची संमती मळा या या तारखेपासून नऊ म ह यांचा का ावधी पूण झा या या तारखे ा.

२. १ या काय ात संदभानुसार अ यथा आव यक अस या वाय

ा या.
a आगाऊ नद हणजे क म अंतगत एखा ा ने के े े आगाऊ नद

b यो य सरकार हणजे

i क सरकार या कवा क ा सत दे ा या ासकाने ापन के े या मा क या कवा नयं त के े या

मान सक आरो य आ ापना या संबंधात क सरकार

ii मान सक आरो य आ ापना या संबंधात उप खंड i म ये संद भत आ ापना तर ा पत

मा क या कवा नयं त के े या दे ात

अ रा य रा य सरकार

ब वधानमंडळ अस े ा क ा सत दे तेथी सरकार

क ा सत दे

c अ धकारी हणजे क य मान सक आरो य ा धकरण कवा रा य मान सक

आरो य ा धकरण यथा ती

d बोड हणजे रा याने ापन के े े मान सक आरो य पुनराव ोकन मंडळ

क म या उप क म अंतगत ा धकारी व हत के या माणे

ई काळजी घेण ारा हणजे मान सक आजार अस े या सोबत राहणारी आ ण या ची काळजी

घे यासाठ जबाबदार असणारी आ ण हे काय करणारी नातेवाईक कवा इतर कोणतीही एकतर मोफत कवा मोबद ा
दे ऊ न समा व करते

f क य ा धकरण हणजे क य मान सक आरो य ा धकरण ापन

क म अंतगत

g नक सायकॉ ॉ ज ट हणजे

i भारतीय पुनवसन प रषद अ ध नयम या क म अंतगत ापन के े या भारतीय पुनवसन प रषदे ने

मंज ूर के े या आ ण मा यता ा त सं ेक डू न नक सायको ॉजीम ये मा यता ा त पा ता असणे कवा
चा .

ii मानस ा कवा नक सायको ॉजी कवा अ ाइड सायकॉ ॉजी या वषयात पद ु र पदवी
आण नक सायकॉ ॉजीम ये त व ानात पद ु र पदवी असणे कवा
वै क य आ ण सामा जक मानस ा दोन वषाचा पूण वेळ अ यास म पूण के यानंतर ा त झा े याम ये व ापीठ
अनुदान आयोगा या अंतगत ापन के े या कोण याही व ापीठाकडू न पयवे त नक ण समा व आहे.

व ापीठ अनुदान आयोग कायदा आ ण मा यता ा त आ ण मा यता ा त चा .

रहॅ ब टे न कौ स ऑफ इं डया ॲ ट कवा व हत के े या अ ा मा यता ा त पा ता चा .

h कु टुं ब हणजे र द क कवा ववाह यां या ी संबं धत चा समूह

i मा हतीकृ त संमती हणजे एखा ा व ह त ेपासाठ द े संमती कोणतीही स अवाजवी भाव फसवणूक
धमक चूक कवा चुक चे वणन न करता आ ण एखा ा ा जोखीम आ ण फायदे आ ण पयायांसह पुरे ी मा हती उघड
के यानंतर मळा े संमती. ारे समज े या भाषेत आ ण प तीने व ह त ेप

j कमान तबंधा मक पयाय कवा कमान तबंधा मक वातावरण कवा कमी

Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

तबंधा मक पयाय हणजे उपचारासाठ पयाय कवा उपचारांसाठ से टग ऑफर करणे जे

i या उपचारां या गरजा पूण करते आ ण

ii या अ धकारांवर कमान नबध ादते

k ा नक ा धकरण हणजे महानगरपा का कवा नगर प रषद कवा

ज हा प रषद कवा नगर पंचायत कवा पंचायत कोण याही नावाने ओळख े जाते आ ण अ ा इतर ा धकरणांचा कवा रीराचा समावे
आहे याम ये मान सक आरो य आ ापनेवर ासक य नयं ण आहे कवा स या ागू अस े या कोण याही काय ांतगत अ धकार द े े
आहेत कोण याही ा नक ा धकरण हणून काम कर यासाठ हर कवा गाव कवा गाव

l दं डा धकारी हणजे

i फौजदारी या सं हता या क म या खंड k या अथाती महानगर े ा ी संबं धत एक महानगर

चा . दं डा धकारी

ii इतर कोण याही े ा या संबंधात मु य यायदं डा धकारी उप वभागीय यायदं डा धकारी कवा रा य सरकार
अ धसूचने ारे या काय ांतगत यायदं डा धका याची काय पार पाड यासाठ अ धकार दे ऊ के अ ा थम ेण ीचे यायदं डा धकारी

m कोण याही मान सक आरो य आ ापना या संबंधात भारी वै क य अ धकारी हणजे मानसोपचार त कवा वै क य
वसायी जो स या या मान सक आरो य आ ापनाचा भारी आहे

n वै क य वसायी हणजे मा यता ा त वै क य पा ता अस े

i भारतीय वै क य प रषद अ ध नयम या क म या खंड h म ये प रभा षत के यानुसार आ ण याचे

चा . नाव रा य वै क य न दणीम ये व के े गे े आहे या वभागा या खंड k म ये प रभा षत के या माणे कवा

ii भारतीय क म या उप क म या खंड h म ये प रभा षत के या माणे

चा .
मे ड सन स कौ स कायदा आ ण याचे नाव एखा ा रा यात व के े गे े आहे
भारतीय औषधांची न दणी या क मा या उप क म या खंड j म ये प रभा षत के या माणे कवा

iii क म या उप क म या खंड g म ये प रभा षत के या माणे

चा . हो मओपॅथी स कौ स कायदा आ ण याचे नाव अ
हो मओपॅथीची रा य न दणी या क मा या उप क म या खंड i म ये प रभा षत के या माणे

o मान सक आरो य सेवा म ये एखा ा या मान सक तीचे व े षण आ ण नदान आ ण उपचार तसेच अ ा या

मान सक आजार कवा सं यत मान सक आजारासाठ काळजी आ ण पुनवसन यांचा समावे होतो

p मान सक आरो य आ ापना हणजे कोणतीही आरो य आ ापना यासह

आयुवद योग आ ण नसग पचार युनानी स आ ण हो मओपॅथी आ ापना कोण याही नावाने ओळख े जाते एकतर पूण पणे कवा
अं तः मान सक आजार अस े या या काळजीसाठ ा पत मा क नयं त कवा यो य ारे दे ख भा

सरकार ा नक ा धकरण ट खाजगी असो वा सावज नक कॉप रे न सहकारी सं ा सं ा कवा इतर कोणतीही सं ा कवा
जथे मान सक आजार अस े या ना दाख के े जाते आ ण यांची काळजी उपचार बरे होणे आ ण पुनवसन कर यासाठ नवास ान
कवा ठे व े जाते. एकतर ता पुरते कवा अ यथा आ ण यो य सरकार ा नक ा धकरण ट खाजगी कवा सावज नक कॉप रे न
सहकारी सं ा सं ा कवा इतर कोणतीही सं ा कवा यांनी ा पत के े े कवा दे ख रेख के े े कोणतेही सामा य णा य कवा
सामा य न सग होम समा व आहे परंतु कौटुं बक नवासी ठकाणाचा समावे नाही जेथे मान सक आजार अस े या या नातेवाईक
कवा म ांसह राहते
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

q मान सक आरो य प रचा रका हणजे भारतीय न सग कौ स ऑफ इं डया कायदा अंतगत ा पत आ ण

संबं धतांक डे न दणीकृ त अस े या भारतीय न सग कौ स ने मा यता ा त जनर न सग कवा ड ोमा कवा मानसोपचार
चा .
न सगमधी पदवी घेत े . रा याती न सग कौ स

r मान सक आरो य ावसा यक हणजे

i खंड x म ये प रभा षत के या माणे मानसोपचारत कवा

ii क म अंतगत संबं धत रा य ा धकरणाकडे न दणीकृ त ावसा यक कवा

iii मनोम ये पद ु र पदवी आयुवद अस े ा ावसा यक

व ान अवुम मानस रोग कवा मानसोपचार मधी पद ु र पदवी हो मओपॅथी कवा मोअ जात नफा सयात मधी
पद ु र पदवी युनानी कवा सर पू मा थुवममधी पद ु र पदवी स s मान सक आजार हणजे वचार
मनः ती धारणा अ भमुख ता कवा मरण ची एक

मह वपूण वकृ ती जी नणय वतन वा तव ओळख याची मता कवा जीवना या सामा य गरजा पूण कर याची मता
दा या गैरवापरा ी संबं धत मान सक ती. आ ण औषधे परंतु मान सक मंदता समा व नाही जी एखा ा या मना या
अटके ची कवा अपूण वकासाची ती आहे व ेषत बु म े या असामा यते ारे वै ीकृ त

t अ पवयीन हणजे अठरा वष पूण न झा े u सूचना हणजे अ धकृ त राजप ात का त झा े

अ धसूचना आ ण यानुसार सूचना दाचा अथ ाव ा जाई

v नधा रत हणजे या काय ांतगत के े या नयमां ारे व हत w मान सक आजार अस े ा

कै द हणजे मान सक आजार अस े

खट ा चा े ा कवा गु ासाठ दोषी ठर े ा आ ण तु ं गात कवा तु ं गात ता यात घेत े ा

x मान सक सामा जक कायकता हणजे पद ु र पदवी घेत े

दोन वषाचा पूण वेळ अ यास म पूण के यानंतर सामा जक काय आ ण मानसोपचार सामा जक कायाती त व ानाचा मा टर ा त
के ा आहे याम ये व ापीठ अनुदान आयोग कायदा अंतगत ा पत व ापीठ अनुदान आयोगा ारे मा यता ा त कोण याही
व ापीठाकडू न पयवे त नक ण कवा अ ा मा यता ा त पा ता समा व आहेत. व हत के या माणे

चा .

y मानसोपचारत हणजे व ापीठाने मा यता द े या व ापीठा ारे पद ु र पदवी कवा मानसोपचार पद वका
अस े ा वै क य वसायी
व ापीठ अनुदान आयोग कायदा अंतगत ा पत अनुदान आयोग कवा रा ीय परी ा मंडळाने पुर कृ त कवा मा यता ा त चा .

आ ण थम म ये समा व
इं डयन मे डक कौ स ऍ ट चे वेळ ाप क कवा मे डक ारे मा यता ा त चा .

भारतीय वै क य प रषद अ ध नयम अ वये ापन कर यात आ े भारतीय प रषद आ ण कोण याही रा या या संबंधात
कोण याही वै क य अ धका याचा समावे आहे या ा मानसोपचाराती याचे ान आ ण अनुभव आहे या ा या रा या या
सरकारने मानसोपचारत हणून घो षत के े आहे. या काय ा या उ े ांसाठ z नयम हणजे या काय ांतगत के े े नयम
za नातेवाईक हणजे र ववाह कवा द क घेऊ न

मान सक आजार अस े या ी संबं धत कोणतीही

zb रा य ा धकरण हणजे ापन के े े रा य मान सक आरो य ा धकरण

क म अंतगत.

२ या काय ात वापर े े आ ण प रभा षत के े े नस े े परंतु इं डयन मे डक कौ स कायदा कवा इं डयन मे ड सन स कौ स कायदा

म ये प रभा षत के े े आ ण या काय ा ी वसंगत नस े े दआणअभ यांचा अनु मे या काय ांम ये यांना नेमून द े ा अथ असे . . चा .
चा .
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ५

करण सरा

मान सक आजार आ ण मान सक आरो यसेवा आ ण उपचारांचे नणय घे याची मता

. मान सक आजार अ ा रा ीय कवा आंतररा ीय तरावर वीकृ त वै क य मानकांनुसार जाग तक आरो य संघटने या रोगा या आंतररा ीय वग करणा या मान सक आजाराचे
नधारण.
नवीनतम आवृ ीसह क सरकार ारे अ धसू चत के े जाती .

२ कोणतीही कवा ा धकरण एखा ा ा मान सक आजार अस े हणून वग कृ त क कत नाही मान सक

आजारा या उपचारा ी थेट संबं धत हेतूं वाय कवा या काय ांतगत अंतभूत अस े या इतर बाब म ये कवा स या अंम ात अस े या इतर
कोण याही काय ात.

३ एखा ा चा मान सक आजार या आधारावर ठरव ा जाणार नाही

अ राजक य आ थक कवा सामा जक ती कवा सां कृ तक वां क कवा धा मक गटाचे सद य व कवा या

मान सक आरो य ती ी थेट संबं धत नस े या इतर कोण याही कारणा तव

b नै तक सामा जक सां कृ तक काय कवा राजक य मू ये कवा धा मक यां या ी सुसंगत नाही

एखा ा या समाजात च त अस े या व ास.

मान सक आरो य आ ापनाम ये मागी उपचार कवा हॉ ट ायझे न संबं धत अस े तरी वतः न या मान सक
आजारा या वतमान कवा भ व याती कोण याही नधाराचे समथन करणार नाही.

५ एखा ा या मान सक आजारा या नधाराचा अथ असा होणार नाही कवा असा अथ घेत ा जाणार नाही क ती
अ व मनाची आहे जोपयत त ा स म ने असे घो षत के े नाही.
याया य

. मान सक आजार अस े या सह येक ा या या मान सक आरो यसेवा कवा उपचाराबाबत नणय घे याची मान सक आरो य
सेवा तयार कर याची
मता आहे असे मान े जाई जर अ ा ची मता असे तर
मता
आ ण उपचार
नणय
a उपचारांवर नणय घे यासाठ संबं धत मा हती समजून या
कवा वे कवा वैय क सहा य कवा

b उपचार कवा वे कवा वैय क सहा य यावरी नणय कवा नणया या अभावा या कोण याही वाजवीपणे
नजीक या प रणामाची ंसा करणे कवा

c उपखंड अ अंतगत नणय भाषणा ारे कळवा

अभ हावभाव कवा इतर कोणतेही मा यम.

उप क म म ये संद भत के े मा हती एखा ा ा सो या भाषेचा वापर क न द जाई जी अ ा ा समजते कवा सांके तक भाषेत

कवा ह युअ एड् स कवा इतर कोण याही मा यमाने ती मा हती समज यास स म करते.

३ जे हा एखाद त या मान सक आरो यसेवा कवा उपचारांबाबत नणय घेते जी इतरांना अयो य कवा चुक ची वाटते याचा
अथ वतः न असा होत नाही क या कडे मान सक आरो यसेवा कवा उपचार घे याचा नणय घे याची मता नाही इतके दवस. उप
क म अंतगत मान सक आरो य सेवा कवा उपचार नणय घे याची ची मता आहे .

करण तसरा

आगाऊ नद

५. १ येक जो अ पवयीन नाही या ा आगाऊ नद दे याचा अ धकार असे . आगाऊ नद .

खत व पात खा पैक कोणतेही कवा सव न द करणे हणजे

अ एखा ा ची मान सक आजारावर काळजी घे याची आ ण उपचार कर याची इ ा आहे

b एखा ा मान सक आजाराची काळजी आ ण उपचार न कर याची ची इ ा आहे

Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

c कवा अ मानुसार या ा क म अंतगत दान के यानुसार याचे नाम नद त त नधी

हणून नयु करायचे आहे.

२ उप क म १ अंतगत आगाऊ नद एखा ा कडू न पवा न करता करता येई

या या भूतकाळाती मान सक आजार कवा या यावरी उपचार.

३ पोट क म १ अंतगत के े े आगाऊ नद ते हाच ागू के े जाती जे हा अ ा ची मान सक आरो य सेवा कवा उपचार नणय घे याची मता

संपते आ ण जोपयत अ ी मान सक आरो य सेवा कवा उपचार नणय घे याची मता ा त करत नाही तोपयत ती भावी राही .

एखा ा ने मान सक आरो य सेवा आ ण उपचार घे याचे नणय घे याची मता असताना घेत े ा कोणताही नणय
अ ा ारे यापूव ह े या कोण याही आगाऊ नद ा ा ओ ांडू कतो.

५ स या ागू अस े या कोण याही काय ा या व के े े कोणतेही आगाऊ नद असती

सु वातीपासून ू य.

आगाऊ नद तयार . ारे न द के या माणे आगाऊ नद द े जाती

कर याची
क य ा धकरणाने के े े नयम.
प त.

ऑन ाइन र ज टरची .क म या उप क म या खंड अ म ये समा व अस े या तरतुद या अधीन रा न येक मंडळ या याकडे

दे ख भा .
न दणीकृ त सव आगाऊ नद ांचे ऑन ाइन र ज टर ठे वे आ ण ते संबं धत मान सक आरो य ावसा यकांना जे हा आ ण के हा
उप होई . आव यक

आगाऊ नद र करणे . क म अंतगत द े ा आगाऊ नद र सुधा रत कवा र के ा जाऊ कतो

ती करणे कवा र
याने ते के हाही के े या ारे.
करणे.

२ आगाऊ नद मागे घे याची सुधारणा कर याची कवा र कर याची या असे

क म अंतगत आगाऊ नद दे यासारखेच.

ागू न कर याचे . आगाऊ नद क म अंतगत द े या आप का न उपचारांना ागू होणार नाही याने आगाऊ नद द े आहेत.
आगाऊ नद

आप का न उपचार.

पा न करणे . मान सक आरो य आ ापनेचा भारी येक वै क य अ धकारी आ ण एखा ा या उपचाराचा भारी मानसोपचारत यांचे कत असे क मान सक
कत आजार अस े या ा या या वैध आगाऊ नद ानुसार क मा या अधीन रा न उपचार ता वत करणे कवा दे ण े. .
गती

नद

आगाऊ नद ांचे . जेथे मान सक आरो य ावसा यक कवा एखा ा चा नातेवाईक कवा काळजी घेण ारा मान सक आजार
पुनराव ोकन बद बद अस े या वर उपचार करताना आगाऊ नद ांचे पा न क नये असे वाटत असे अ ा मान सक आरो य ावसा यक कवा
कवा र कर याची
नातेवाईक कवा काळजी घेण ारा आगाऊ नद ाचे पुनराव ोकन बद बद कवा र कर यासाठ संबं धत मंडळाकडे अज
.
करे .

२ पोटक म १ अ वये अज ा त झा यानंतर बोड सव संबं धत प ांना या चा आगाऊ नद ात आहे अ ा

सह सुनावणीची संधी द यानंतर एकतर कायम ठे वे बद करे बद करे कवा र करे . पुढ बाबी वचारात घेत यानंतर
आगाऊ नद हणजे अ आगाऊ नद ने वतः न के े होते क नाही

इ ा आणस अवाजवी भाव कवा जबरद तीपासून मु कवा

b या चा आगाऊ नद स या या प र तीत ागू कर याचा हेतू होता का जे अपे ेपे ा भ असू कते
कवा c ा नणय घे यासाठ पुरे ी मा हती होती का कवा d कडे या या

मान सकते ी संबं धत नणय घे याची मता होती क नाही

जे हा असे गत नद द े गे े ते हा आरो य सेवा कवा उपचार कवा

Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ७

e आगाऊ नद ाती मजकू र इतर कायदे कवा घटना मक तरतुद या व आहे का.

३ आगाऊ नद हणारी आ ण या या नाम नद त त नधीचे कत असे क मान सक आरो य आ ापनाचा

भारी वै क य अ धकारी कवा वै क य वसायी कवा मान सक आरो य ावसा यक जसे क असे यांना वे आहे. आव यक
ते हा आगाऊ नद .

कायदे ीर पा का ा अ पवयीन या संदभात खत व पात आगाऊ नद दे याचा अ धकार असे आ ण

आगाऊ नद mutatis mutandis संबं धत सव तरतुद अ ा अ पवयीन ा तो ब सं य होईपयत ागू होती .

. क य ा धकरण नय मतपणे आ ण वेळ ोवेळ आगाऊ नद ां या वापराचे पुनराव ोकन करे आ ण यासंदभात आगाऊ नद ांचे
पुनराव ोकन.
फारसी करे .

२ उप क म १ अंतगत क य ा धकरण या या पुनराव ोकनात आगाऊ नद दे या या येवर व वचार करे

आ ण व मान कायप ती मान सक आजार अस े या या ह कांचे संर ण करते क नाही हे दे ख ी तपासे .

३ क य ा धकरण आगाऊ नद तयार कर या या येत बद क कते कवा मान सक आजार अस े या या

अ धकारांचे संर ण कर यासाठ आगाऊ नद ा या येसंदभात अ त र नयम बनवू कते.

. वैध आगाऊ नद ाचे पा न के यावर कोण याही अनपे त प रणामांसाठ वै क य वसायी कवा मान सक आरो य संबं धत वै क य
आरो य
ावसा यकांना जबाबदार धर े जाणार नाही.
ावसा यकांचे

२ वै क य वसायी कवा मान सक आरो य ावसा यका ा वैध आगाऊ नद ाचे पा न न के याब जबाबदार धर े जाणार नाही जर दा य व

या ा वैध आगाऊ नद ाची त द गे नसे .

आगाऊ नद .

करण IV

नाम नद त त नधी

. क म या पोट क म या खंड c म ये काहीही अस े तरी अ पवयीन नस े या येक ा नाम नद त

त नधीची नयु
नाम नद त त नधी नयु कर याचा अ धकार असे . आ ण र करणे.

२ पोट क म १ अंतगत नाम नद न सा या कागदावर खत व पात के े जाई

या उप वभागात उ े ख के े या ची वा री कवा अंग ाचा ठसा.

३ नाम नद त त नधी हणून नयु के े अ पवयीन नसावी ती कत े पार पाड यास कवा या काय ांतगत
या ा नेमून द े काय पार पाड यास स म असे आ ण मान सक आरो य ावसा यकांना याची कत े पार पाड यासाठ आ ण
पार पाड यासाठ े ख ी संमती दे ई . या काय ांतगत या ा नयु के े काय.

४ जेथे उपक म १ अंतगत एखा ा ारे नाम नद त त नधी नयु के ा जात नाही ते हा या काय ा या
उ े ांसाठ खा ना ाधा य माने मान सक आजार अस े या चे नाम नद त त नधी मान े जाई हणजे

a क म या उप क म या खंड c अंतगत आगाऊ नद ानुसार नाम नद त त नधी हणून नयु

के े कवा

b नातेवाईक कवा उप नस यास कवा नाम नद त त नधी बन यास इ ु क नस यास

अ ा चे कवा

c काळजी घेण ारा कवा उप नस यास कवा नाम नद त त नधी बन यास इ ु क नस यास
अ ा चे कवा

d संबं धत मंडळा ारे नयु के े यो य कवा

ई जर अ ी कोणतीही नाम नद त त नधी हणून नयु कर यासाठ उप नसे तर मंडळाने

संचा क समाज क याण वभाग कवा याचा नयु त नधी मान सक आजार अस े या चा नाम नद त त नधी
हणून नयु के ा जाई
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

परंतु सोसायट न दणी कायदा अंतगत न दणीकृ त सं ेचे त नधी व करणारी कवा स या ागू अस े या इतर
कोण याही काय ानुसार मान सक आजार अस े या साठ काम करणारी नाम नद त त नधीची कत े पार पाड यासाठ चा .

मान सक आरो य ावसा यकाकडू न ता पुरती नयु के जाऊ कते. संबं धत मंडळाकडू न नाम नद त त नधीची नयु ं बत आहे.

५ उप क म ४ या तरतुद म ये संद भत सं ेचा त नधी मान सक आरो य आ ापनाचे भारी वै क य अ धकारी कवा या उपचाराचा भारी

मानसोपचार त यांना े ख ी अज क कतो आ ण असे वै क य अ धकारी कवा मानसोपचारत यथा ती या ा ता पुरते नाम नद त त नधी हणून

वीकारती संबं धत मंडळा ारे नाम नद त त नधीची नयु ं बत आहे.

६ या ने या क मांतगत कोण याही ा आप ा नाम नद त त नधी हणून नयु के े आहे ती उपक म १ अंतगत
नाम नद त त नधीची नयु कर यासाठ व हत के े या येनुसार अ ी नयु कधीही र क कते कवा बद ू कते .

७ असे करणे मान सक आजार अस े या या हताचे आहे असे जर मंडळाचे मत असे तर या क माखा याने के े
नयु र क कते आ ण या क माखा वेगळा त नधी नयु क कतो.

नाम नद त त नधीची नयु कवा मान सक आजार अस े या ची नाम नद त त नधी नयु कर यास असमथता
या मान सक आरो यसेवा कवा उपचारांब नणय घे याची मता नसणे असे समजू नये .

मान सक आजार अस े या सव म ये मान सक आरो यसेवा कवा उपचाराचे नणय घे याची मता असे परंतु नणय
घे यासाठ यांना यां या नाम नद त त नधीकडू न व वध तरावरी समथनाची आव यकता असू कते.

नाम नद त . क म म ये काहीही अस े तरी अ पवयीन मु ां या बाबतीत कायदे ीर पा क हा यांचा नाम नद त त नधी असे
त नधी अ पवयीन. जोपयत संबं धत मंडळ उप क म अंतगत अ यथा आदे दे त नाही.

२ मान सक आरो य ावसा यकाने कवा अ पवयीन या हतासाठ काम करणा या अ य कोण याही ने संबं धत
मंडळा ा के े या अजावर आ ण या यासमोर सादर के े या पुरा ावर संबं धत मंडळाचे मत आहे क

अ कायदे ीर पा क अ पवयीन या हतासाठ काम करत नाही कवा

b कायदे ीर पा क अ यथा अ पवयीन चा नाम नद त त नधी हणून काम कर यास यो य नाही

मान सक आजार अस े या अ पवयीन चे नाम नद त त नधी हणून काम कर यास इ ु क अस े या कोण याही यो य ची
नयु क कते

परंतु नाम नद त त नधी हणून नयु साठ कोणतीही उप नस यास मंडळ या रा याम ये असे मंडळ आहे या रा या या समाज क याण

वभागा या संचा काची कवा या या नाम नद त ची मान सक आजार अस े या अ पवयीन चे नाम नद त त नधी हणून नयु करे . आजार.

मंडळा ारे नाम नद त . मंडळाने मान सक आजार अस े या ने कवा अ ा या नातेवाईकाने कवा अ ा या काळजीसाठ जबाबदार
त नधीचे र करण
अस े या मानसोपचारत ाने कवा मान सक आरो याचे भारी वै क य अ धकारी यांनी के े या अजावर आ ापना जेथे ा वे
बद इ.
द ा गे ा आहे कवा वे दे याचा ताव आहे तो क म या उप क म या खंड ई कवा क म या उप क म अंतगत
के े ा आदे र क कतो बद ू कतो कवा बद ू कतो .

नाम नद त . या काय ांतगत आप कत े पार पाडत असताना नाम नद त त नधी

त नधीची कत े.
a वतमान आ ण भूतकाळाती इ ा जीवन इ तहास मू ये सां कृ तक वचार करा
पा भूमी आ ण मान सक आजार अस े या चे सव म हत
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ९

b वचाराधीन नणयांचे व प या ा समजे या माणात मान सक आजार अस े या या मतांना व ेष

व ास ा

c मान सक आजार अस े या ाक म कवा क म अंतगत उपचार नणय घे यास मदत करणे

d पुरे ी दान कर यासाठ नदान आ ण उपचारांब मा हती मळ व याचा अ धकार आहे

मान सक आजार अस े या ा आधार

ई मान सक आजार अस े या या वतीने आ ण या या फाय ासाठ क म या उप क म या खंड c

अंतगत दान के यानुसार कु टुं ब कवा घर आधा रत पुनवसन सेवांम ये वे आहे

f क म अंतगत ड चाज ॅ नगम ये सहभागी हा

g क म कवा क म कवा क म अंतगत वे ासाठ मान सक आरो य आ ापनाकडे अज करा

h मान सक आजार अस े या या वतीने क म कवा क म कवा क म अंतगत ड चाजसाठ संबं धत

मंडळाकडे अज करा

i या अ धकारां या उ ं घना व संबं धत मंडळाकडे अज करा

मान सक आरो य सं ेत मान सक आजार

j क म या उप क म कवा उप क म अंतगत यो य प रचर नयु करा

k क म या उप क म अंतगत नमूद के े या प र तीत सं ोधनासाठ संमती दे याचा कवा रोख याचा

अ धकार आहे .

करण V

मान सक आजार अस े या चे ह क

. येक ा यो य सरकार ारे चा व या जाणा या कवा अथसहा यत मान सक आरो य सेवांमधून मान सक आरो य मान सक
आरो य सेवेत वे
सेवा आ ण उपचार मळ याचा अ धकार असे .
कर याचा अ धकार.

२ मान सक आरो य सेवा आ ण उपचारांम ये वे कर याचा अ धकार हणजे ग ग गक अ भमुख ता धम सं कृ ती जात

या आधारावर भेदभाव न करता परवडणा या कमती या चांग या दजा या पुरे ा माणात उप भौगो क ा सु भ अ ा मान सक
आरो य सेवा. सामा जक कवा राजक य समजुती वग अपंग व कवा इतर कोणताही आधार आ ण मान सक आजार अस े या ना
आ ण यां या कु टुं बयांना आ ण काळजी घेण ा यांना मा य असे अ ा प तीने दान के े जाते.

३ मान सक आजार अस े या ना आव यक अस े या सेवां या ेण ीसाठ यो य सरकार आव यक असे या माणे पुरे ी

तरतूद करे .

उप क म अंतगत सेवां या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता

अ ा सेवांचा समावे असे

अ बा ण आ ण आंतर ण सेवा यासार या ती मान सक आरो य सेवांची तरतूद

b अध माग घरे नवारा नवास व ा सम थत

व हत के या माणे नवास

c मान सक आजार अस े या या कु टुं बा ा कवा घरावर आधा रत पुनवसनासाठ मान सक आरो य सेवांची तरतूद

d णा य आ ण समुदाय आधा रत पुनवसन आ ापना आ ण सेवा हणून

व हत के े जाऊ कते

e बा मान सक आरो य सेवा आ ण वृ ापकाळाती मान सक आरो य सेवांसाठ तरतूद.

५ यो य सरकार करे

a मान सक आरो य सेवा सव तरांवरी सामा य आरो य सेवांम ये समाक त करा

Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

ाथ मक यम आ ण तृतीयक आरो यसेवेसह आरो यसेवा आ ण यो य सरकार ारे चा व या जाणा या सव आरो य काय मांम ये

b अ ा प तीने उपचार दान करा यामुळे मान सक आजार अस े या ना समाजात आ ण यां या कु टुं बयांसोबत राह यास मदत
होई

c मान सक आजारा या उपचारासाठ मान सक आरो य आ ापनाती द घका न काळजी के वळ अपवादा मक प र तीतच य
तत या कमी का ावधीसाठ आ ण यो य समुदाय आधा रत उपचार कर याचा य न के यावरच ेवटचा उपाय हणून के ा जाई याची खा ी करा.
अय वी झा याचे द व े

d मान सक आजार अस े या कोण याही ा मु े आ ण वृ सह मान सक आरो य सेवांम ये वे कर यासाठ ांबचा

वास करावा ागणार नाही याची खा ी करा आ ण अ ा सेवा मान सक आजार अस े राहत अस े या ठकाणाजवळ उप असती ई
येक ज ात कमान मान सक आरो य सेवा सरकार ारे चा व या जाणा या कवा अनुदानीत उप असती याची खा ी करा

f पोटक म या पोटक म ई अंतगत न द कमान मान सक आरो य सेवा या ज ात मान सक आजार अस े राहत
असे तेथे उप नस यास मान सक आजार अस े या ा कोण याही वे ासाठ पा आहे याची खा ी करा. ज ाती इतर मान सक
आरो य सेवा आ ण या ज ाती अ ाआ ापनांवरी उपचारांचा खच यो य सरकार ारे के ा जाई

परंतु तोपयत या उपक म अंतगत सेवा अ. म ये उप क न द या जाती

यो य सरकार ारे चा व या जाणा या कवा अथसहा यत आरो य आ ापना यो य सरकार अ ा मान सक आरो य आ ापनावरी उपचारां या खचा या तपूत बाबत

नयम करे .

यो य सरकार क म या पोट क म अंतगत न द के े या यो य मान सक आरो य सेवांची ेण ी अ ा सरकार ारे चा व या जाणा या

कवा अनुदा नत अस े या सव सामा य णा यांम ये उप क न दे ई आ ण मू भूत आ ण आप का न मान सक आरो य सेवा सव समुदायांम ये उप

असती . आरो य क े आ ण सावज नक आरो य व ेती वर या बाजूस अ ा सरकार ारे चा व या जाणा या कवा व पुरवठा के ा जातो.

७ दा र य
् रेषेख ा मान सक आजार अस े या दा र य
् रेषेख ा काड ता यात असोत कवा नसोत कवा जे नराधार कवा बेघर आहेत

यांना मान सक आरो य उपचार आ ण सेवा कोण याही ु का वाय आ ण कोण याही आ थक खचा वाय पा असती . मान सक आरो य आ ापना यो य

सरकार ारे चा व या जातात कवा नधी पुरव या जातात आ ण या ारे नयु के े या इतर मान सक आरो य आ ापनांम ये.

यो य सरकार हे सु न त करे क मान सक आरो य सेवा इतर सामा य आरो य सेवां या समान दजा या असती आ ण मान सक आजार अस े या

ना दान के े या सेवां या गुण व ेत कोणताही भेदभाव के ा जाणार नाही.

मान सक आरो य सेवांची कमान गुण व ा मानके न द के या माणे असती

रा य ा धकरणाने के े े नयम.

क म या पोटक म अंतगत सेवां या ेण ी या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता यो य सरकार अ याव यक औषधांची याद अ धसू चत

करे आ ण अ याव यक औषधां या याद ती सव औषधे सव ना मोफत उप क न द जाती . सामुदा यक आरो य क ांपासून सु होणा या आ ण

सावज नक आरो य व ेम ये यो य सरकार ारे चा व या जाणा या कवा व पुरवठा के े या आरो य आ ापनांम ये नेहमीच मान सक आजार

परंतु क सरकार ारे मा यता ा त आयुवद योग युनानी स हो मओपॅथी कवा नसग पचार प त चे आरो य ावसा यक कोण याही आरो य

आ ापनात उप असती तर यो य आयुवद योग युनानी स ा ी संबं धत कोण याही त सम याद ती आव यक औषधे मान सक आजार अस े या सव

ना हो मओपॅथी कवा नसग पचार णा दे ख ी मोफत उप क न द जाई .

Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

या क मा या तरतुद या भावी अंम बजावणीसाठ पया तता ाधा य गती आ ण समानते या ीने आव यक अथसंक पीय
तरतुद के या गे या आहेत याची खा ी कर यासाठ यो य सरकार उपाययोजना करे .

ीकरण. उप क म ११ या हेतूने अ भ

i पया तता चा अथ महागाई भ न काढ यासाठ कती पुरेसा आहे या संदभात

ii ाधा य हणजे इतर अथसंक पीय ीषकां या तु नेत

iii इ वट हणजे यांचे कु टुं ब आ ण काळजी घेण ा यांवर मान सक आजाराचे आरो य सामा जक आ ण आ थक
भार ात घेऊ न संसाधनां या यो य वाटपा या ीने

iv गती याचा अथ रा या या सुधारणेचा संके त आहे

तसाद

१९. १ मान सक आजार अस े या येक ने सामुदा यक जीवन

जग याचा अ धकार.
अ समाजात राह याचा याचा भाग हो याचा आ ण यापासून वेगळे न हो याचा अ धकार आहे आ ण

ब के वळ याचे कु टुं ब नस यामुळे कवा या ा या या कु टुं बाने वीकार े नाही कवा बेघर आहे कवा समुदायावर आधा रत
सु वधा नस यामुळे मान सक आरो य आ ापनात रा नये.

२ मान सक ा आजारी ा या या कु टुं बीयांसह कवा नातेवाईकांसोबत राहणे य नसे कवा मान सक ा आजारी
ा या या कु टुं बाने कवा नातेवाईकांनी सोडू न द े असे ते हा यो य सरकार कायदे ीर मदत आ ण सोयीसह यो य ते समथन दान
करे . कौटुं बक घराचा आ ण कौटुं बक घरात राह याचा अ धकार वापरत आहे.

३ यो य सरकार वाजवी का ावधीत कमी तबं धत समुदाय आधा रत आ ापनां या ापनेसाठ तरतूद करे कवा समथन
करे यांना अ धक तबं धत मान सक आरो य आ ापनांम ये यापुढे उपचारांची आव यकता नाही अ ा साठ अध माग घरे समूह घरे
आ ण यासार या जोपयत मान सक णा यात रहा.

. मान सक आजार अस े या येक ा स मानाने जग याचा अ धकार असे . ू र अमानुष आ ण

अपमाना द

२ मान सक आजार अस े या येक ा कोण याही मान सक आरो य आ ापनाती ू र अमानुष कवा अपमाना द वागणुक पासून संर णाचा

अ धकार.
वागणुक पासून संर ण द े जाई आ ण यांना खा अ धकार असती हणजे

अ सुर तआण व वातावरणात राहणे

b पुरे ी व ता वषयक प र ती असणे

c व ांती मनोरंज न ण आ ण धा मक था यासाठ वाजवी सु वधा असणे

d गोपनीयतेसाठ

इ यो य पो ाखांसाठ जेण ेक न अ ा चा स मान राख यासाठ या या रीरा या द नापासून संर ण होई

f मान सक आरो य आ ापनात काम कर यास भाग पाड े जाऊ नये आ ण काम हाती घेत यावर यो य मोबद ा मळावा

g समाजात राह याची तयारी कर यासाठ पुरे ी तरतूद असणे

h पौ क अ व ता जागा आ ण वैय क व ते या े ख ां या वे ासाठ पुरे ी तरतूद असणे व ेषत मा सक

पाळ या दर यान आव यक अस े या व तूंम ये वे दे ऊ न म ह ां या वैय क व तेक डे पुरे ा माणात दे ण े

i अ नवाय टो स रग डो याचे के स मुंडण या अधीन नसणे

j इ त अस यास वतःचे वैय क कपडे घा णे आ ण आ ापना ारे दान के े ा गणवे घा याची स क नये
आण
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

k ारी रक ा दक भाव नक आ ण गक ोषणा या सव कारांपासून संर त करणे.

समानता आ ण २१. १ मान सक आजार अस े या येक ा सव आरो य सेवे या तरतुद म ये ारी रक आजार अस े या इतके च मान े जाई
भेदभाव न कर याचा याम ये पुढ गो चा समावे असे हणजे
अ धकार.

a ग ग गक यासह कोण याही आधारावर भेदभाव के ा जाणार नाही

अ भमुख ता धम सं कृ ती जात सामा जक कवा राजक य ा वग कवा अपंग व

b मान सक आजारांसाठ आप का न सु वधा आ ण आप का न सेवा यापैक असती

ा ररीक आजार अस े या ना पुर व या सारखीच गुण व ा आ ण उप ता

c मान सक आजार अस े या ना ारी रक आजार अस े या ना दान के या माणे णवा हका सेवांचा वापर याच
प तीने माणात आ ण गुण व ेने कर याचा अ धकार असे

ड आरो य आ ापनांम ये राह याची प र ती ारी रक आजार अस े या ना दान के या माणे मयादे ची आ ण दजाची
असावी आ ण

ई ारी रक आजार अस े या ना पुर व े या इतर कोण याही आरो य सेवा असती

मान सक आजार अस े या ना याच प तीने माणात आ ण दजा दान के ा जातो.

२ मान सक आरो य आ ापनात काळजी उपचार कवा पुनवसन घेत अस े या म ह े या तीन वषाखा बा क अ ा आ ापनात त या
वा त ादर यान सामा यतः त यापासून वेगळे के े जाणार नाही

परंतु उपचार करणा या मानसोपचार त ाने ी या तपासणी या आधारे आ ण यो य अस यास इतरांनी द े या मा हतीवर असे मत आहे क ी या

मान सक आजारामुळे बाळा ा हानी पोहोच याचा धोका आहे कवा यात आहे. मु ाचे वार य आ ण सुर तता मान सक आरो य आ ापनात राहताना मु ा ा ता पुरते

वेगळे के े जाई

परंतु पुढे असे क वभ हो या या का ावधीत आ ापनाती कमचारी कवा त या कु टुं बा या दे ख रेख ीखा यो य असे या माणे ी ा मु ाकडे

वे मळणे सु राही .

३ ी ा त या मु ापासून वेगळे कर या या नणयाचे मान सक आरो य आ ापनात ी या वा त ादर यान दर पंधरा दवसांनी पुनराव ोकन
के े जाई आ ण वभ होणे आव यक अस े या अट यापुढे अ त वात नस याबरोबर वभ होणे समा त के े जाई

परंतु मान सक आरो य ावसा यका या मू यांक नानुसार परवानगी अस े या कोण याही वभ ते ा तीस दवसांपे ा जा त अस यास संबं धत
ा धकरणाने मंज ूर करणे आव यक आहे.

४ येक वमाकता मान सक उपचारांसाठ वै क य व याची तरतूद करे

ारी रक आजारा या उपचारासाठ उप अस े या आधारावर आजार.

चा अ धकार . मान सक आजार अस े आ ण तचा नाम नद त त नधी असे

मा हती
खा मा हतीचे अ धकार हणजे

अ या काय ाची कवा इतर कोण याही काय ाची तरतूद या अंतगत या ा वे द ा गे ा आहे या ा वे द ा जात अस यास
आ ण या तरतुद नुसार वे ाचे नकष

b वे ा या पुनराव ोकनासाठ संबं धत मंडळाकडे अज कर याचा याचा अ धकार

c या मान सक आजाराचे व प आ ण ता वत उपचार योजना याम ये ता वत उपचार आ ण ता वत उपचारां या ात

प रणामांची मा हती समा व आहे

d मा हती ा त करणा या ा समजे अ ा भाषेत आ ण फॉमम ये मा हती ा त करा.

Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

२ मान सक आजार अस े या ा वे घेताना कवा उपचार सु करताना संपूण मा हती द जाऊ कत नस यास या
या काळजीचे भारी वै क य अ धकारी कवा मनो च क सक यांचे कत असे . जे हा एखाद ती ा त कर या या तीत
असते ते हा मा हती व रत दान के जाते

परंतु मान सक आजार अस े या ा वे घेताना कवा उपचार सु करताना मा हती द गे नसे तर या या

काळजीचा भारी वै क य अ धकारी कवा मानसोपचार त नाम नद त त नधी ा व रत मा हती दे ती .

. मान सक आजार अस े या ा गोपनीयतेचा अ धकार असे गोपनीयतेचा

अ धकार.
याचे मान सक आरो य मान सक आरो यसेवा उपचार आ ण ारी रक आरो यसेवा.

२ मान सक आजार अस े या ची काळजी कवा उपचार करणा या सव आरो य ावसा यकांना खा अपवादांसह काळजी
कवा उपचारादर यान ा त झा े अ ी सव मा हती गोपनीय ठे वणे कत आहे हणजे

अ नाम नद त त नधी ा या काय ांतगत याची कत े पार पाड यास स म कर यासाठ मा हती जारी करणे

b इतर मान सक आरो य ावसा यकांना आ ण इतर आरो य ावसा यकांना मान सक आजार अस े या ची
काळजी आ ण उपचार दान कर यास स म कर यासाठ मा हती जारी करणे

c इतर कोण याही चे नुक सान कवा हसाचारापासून संर ण करणे आव यक अस यास मा हती जारी करणे

d फ अ ी मा हती जी ओळख या गे े या हानीपासून संर ण कर यासाठ आव यक आहे

सोड े जाई

इ जीवा ा धोका टाळ यासाठ आव यक तेवढ च मा हती स करा

f संबं धत मंडळ कवा क ा या आदे ानुसार मा हती जारी करणे

ा धकरण कवा उ याया य कवा सव याया य कवा तसे कर यास स म अस े े कोणतेही वैधा नक ा धकरण आ ण

g सावज नक सुर ा आ ण सुर तते या हतासाठ मा हतीचे का न.

. मान सक आरो य आ ापनात उपचार घेत अस े या मान सक आजार अस े या ी संबं धत कोणतेही छाया च मान सक आजारासंदभात
मा हती जाहीर
कवा इतर कोणतीही मा हती मान सक आजार अस े या या संमती वाय सारमा यमांना स के जाणार नाही.
कर यावर नबध.

२ मान सक आजार अस े या या गोपनीयतेचा अ धकार इ े ॉ नक कवा ड जट व पात रअ कवा ह युअ

ेसम ये सं हत के े या सव मा हती ा दे ख ी ागू होई .

. मान सक आजार अस े या सव ना यां या मू भूत वै क य न द म ये व हत के यानुसार वे कर याचा अ धकार चा अ धकार

वे
असे .
वै क य न द .

२ अ ा न द चा भारी मान सक आरो य ावसा यक वै क य न द मधी व मा हती रोखून ठे वू कतो जर कट करणामुळे

अ मान सक आजार अस े या ा गंभीर मान सक हानी कवा

b इतर ना इजा हो याची यता.

३ जे हा वै क य न द मधी कोणतीही मा हती कडू न पवून ठे व जाते ते हा मान सक आरो य ावसा यकाने मान सक आजार अस े या ा

अ ी मा हती जाहीर कर या या आदे ासाठ संबं धत मंडळाकडे अज कर याचा अ धकार सांगावा.

Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

वैय क संपक . मान सक आरो य आ ापनात दाख झा े या मान सक आजार अस े या ा अ यागतांना नकार दे याचा कवा वीकार याचा आ ण नकार
आ ण सं ेषणाचा
दे याचा कवा वीकार याचा आ ण वाजवी वेळ र वनी कवा मोबाइ फोन कॉ कर याचा अ धकार असे .
अ धकार.

२ मान सक आजार अस े मान सक आरो य आ ापनात दाख झा े ई मे सह इ े ॉ नक मोड ारे मे पाठवू

आण ातक कते.

३ जथे मान सक आजार अस े या ने मान सक आरो य आ ापना या भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य
ावसा यकांना कळव े क या ा समाजाती कोण याही नावा या कडू न वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यकाकडू न
मे कवा ईमे ा त करायचा नाही. भार मान सक आजार अस े या ी नामां कत ारे अ ा सं ेषणास तबं धत क कतो.

४ उप क म १ ते ३ म ये समा व अस े कोणतीही गो यां या भेट ना टे फोन कॉ सवर आ ण मे कवा ई मे व न

आण कडू न खंड अ ते एफ अंतगत न द के े या भेट ना ागू होणार नाही. कोण याही प र तीत हणजे

अ स म याया या ारे ा धकृ त के े े कोणतेही यायाधी कवा अ धकारी

b संबं धत मंडळाचे सद य कवा क य ा धकरण कवा रा य ा धकरण

c संसदे चा कोणताही सद य कवा रा य वधानमंडळाचा सद य

d नाम नद त त नधी वक कवा चा कायदे ीर त नधी

इ या उपचाराचा भारी वै क य वसायी

f यो य सरकारने अ धकृ त के े कोणतीही अ य .

कायदे ीर मदतीचा . मान सक आजार अस े या ा मोफत कायदे ीर सेवा मळ याचा अ धकार असे
अ धकार.
या काय ा वये द े े कोणतेही अ धकार वापरा.

२ हे दं डा धकारी पो स अ धकारी व हत के े या अ ा क टडीय सं े या भारी चे कवा मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य

अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक यांचे कत असे क मान सक आजार अस े या ा तो अ धकार आहे याची मा हती दे ण े. कायदे ीर सेवा
ा धकरण कायदा कवा इतर संबं धत काय ांतगत कवा याया या या कोण याही आदे ानुसार कायदे ीर सेवा मोफत दे यासाठ आ ण सेवां या उप तेचे
संपक तप ी दान करा. चा .

सेवां या . मान सक आजार अस े या कोण याही ा कवा या या नाम नद त त नधी ा मान सक आरो य आ ापनाती
तरतुद ती
काळजी उपचार आ ण सेवां या तरतुद मधी कमतरतांब त ार कर याचा अ धकार असे
कमतरतांब त ारी
कर याचा
अ धकार.
a आ ापनेचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक
आण तसादाने समाधानी नस यास

b संबं धत मंडळ आ ण तसादाने समाधानी नस यास

c रा य ा धकरण.

२ पोट क म १ मधी त ार कर या या तरतुद मान सक आरो य आ ापनेम ये कवा कोण याही मान सक आरो य
ावसा यकाने या काय ांतगत या या अ धकारांचे उ ं घन के याब कोणताही या यक उपाय ोध या या या अ धकारांवर पूव ह
न ठे वता. कवा इतर कोणताही कायदा स या अंम ात आहे.

करण सहावा

यो य ासनाची कत े

मान सक आरो य आ ण
. दे ाती मान सक आरो या या संवधनासाठ आ ण मान सक आजारांना तबंध कर यासाठ काय मांची आखणी रचना
तबंधा मक काय मांना
आ ण अंम बजावणी करणे यो य सरकारचे कत असे .
ो साहन.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण १५

२ उप क म १ म ये समा व अस े या तरतुद या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता यो य सरकार व ेषतः दे ाती आ मह या आ ण

आ मह यांचे य न कमी कर यासाठ सावज नक आरो य काय मांची योजना रचना आ ण अंम बजावणी करे .

. हे सु न त कर यासाठ यो य सरकार सव उपाययोजना करे नमाण करणे

जाग कता
मान सक आरो य आ ण
a या काय ा या तरतुद ना सावज नक मा यमां ारे ापक स द जाते
आजारांब आण
नय मत अंतराने रद न रे डओ मु त आ ण ऑन ाइन मा यमांसह
मान सक
आजारा ी
b मान सक आजारा ी संबं धत क ं क कमी कर यासाठ काय म नयो जत आहेत संबं धत क ं क
भावी प तीने डझाइन नधी आ ण अंम बजावणी कमी करणे.

c पो स अ धकारी आ ण यो य सरकार या इतर अ धका यांसह यो य सरकारी अ धकारी यांना या काय ांतगत सम यांब वेळ ोवेळ

संवेदना आ ण जाग कता ण द े जाते.

. उप मानवी संसाधने वाढव यासाठ उ णआण ण सं ां या सहकायाने ै णक आ ण ण काय मांचे यो य

सरकार
नयोजन वकास आ ण अंम बजावणी क न यो य सरकार दे ाती मान सक आरो य सेवां या मानवी संसाधनां या गरजा पूण कर यासाठ उपाययोजना
घेण े
करे . मान सक आरो य ह त ेप वतरीत कर यासाठ आ ण मान सक आजार अस े या या गरजा चांग या कारे पूण कर यासाठ उप मानवी हणून उपाय

संसाधनांची कौ ये सुधार यासाठ . मानवा या

संदभात
संसाधन

वकास आ ण ण इ.

२ यो य सरकार कमान सावज नक आरो य सेवा आ ापनांमधी सव वै क य अ धकारी आ ण तु ं ग कवा तु ं गाती सव वै क य

अ धका यांना मू भूत आ ण आप का न मान सक आरो य सेवा दान कर यासाठ ण दे ई .

३ यो य सरकारने हा कायदा सु झा यापासून दहा वषा या आत ोकसं ये या आधारावर मान सक आरो य ावसा यकां या सं येसाठ

आंतररा ीय तरावर वीकृ त मागद क त वे पूण कर यासाठ य न के े जाती .

. आरो य कायदा गृह वहार मानव संसाधन सामा जक याय रोजगार ण म ह ा आ ण बा वकास यासार या संबं धत मं ा ये यो य सरकारम ये
सम वय.
आ ण वभागां ारे दान के े या सेवांम ये भावी सम वय सु न त कर यासाठ यो य सरकार सव उपाययोजना करे . मान सक आरो य सेवे या सम यांचे

नराकरण कर यासाठ वै क य ण.

करण सातवा

क य मान सक आरो य ा धकरण

. क सरकार या तारखे ा या काय ा ा रा पत ची संमती मळे या तारखेपासून नऊ म ह यां या आत अ धसूचने ारे या काय ा या क य ा धकरणाची
ापना.
उ े ांसाठ क य मान सक आरो य ा धकरण हणून ओळख े जाणारे ा धकरण ापन करे . .

३४. १ क य ा धकरणाम ये खा गो चा समावे असे हणजे क य ा धकरणाची

रचना.

a आरो य आ ण कु टुं ब क याण वभागाती भारत सरकारचे स चव कवा अ त र स चव पद स अ य

b आरो य वभागाती भारत सरकारचे सहस चव आ ण

कु टुं ब क याण मान सक आरो याचे भारी सद य पद स

c आयुवद वभागाती भारत सरकारचे सहस चव

योग आ ण नसग पचार युनानी स आ ण हो मओपॅथी पद स सद य

d आरो य सेवा महासंचा क सद य पद स

Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

e अपंग वभागाती भारत सरकारचे सहस चव

सामा जक याय आ ण अ धका रता मं ा याचे काय सद य पद स

f म ह ा मं ा यात भारत सरकारचे सहस चव आ ण

बा वकास पद स सद य

g मान सक आरो यासाठ क य सं ांचे संचा क सद य पद स

h संबं धत क सरकारचे असे इतर पद स त नधी

मं ा ये कवा वभाग

i क म या उप क म या क म iii या बाबी iii म ये प रभा षत के यानुसार एक मान सक आरो य

ावसा यक या ा क सरकारकडू न नाम नद त के े जाई सद य या े ाती कमान पंधरा वषाचा अनुभव असे

j क सरकार सद यांक डू न नाम नद त कर यात येण ारा या े ाती कमान पंधरा वषाचा अनुभव अस े ा
एक मनो ण सामा जक कायकता

k या े ाती कमान पंधरा वषाचा अनुभव अस े ा एक नक मानस ा

क सरकार सद या ारे नाम नद त के े जाई

l या े ात कमान पंधरा वषाचा अनुभव अस े एक मान सक आरो य प रचा रका

मान सक आरो य क सरकार सद या ारे नामां कत के े जाई

m दोन यांना मान सक आजार आहे कवा आहे अ ा चे त नधी व क सरकार सद यांक डू न के े
जाई

n मान सक आजार अस े या या काळजी घेण ा यांचे त नधी व करणा या दोन कवा काळजी
करणा यांचे त नधी व करणा या सं ा क ाकडू न नाम नद त कर यात येण ार आहे.
सरकार सद य

o मान सक आजार अस े या ना सेवा दे ण ा या अ ासक य सं ांचे त न ध व करणा या दोन

क ाकडू न नाम नद त के या जाती
सरकार सद य

p मान सक आरो या ी संबं धत े ांचे त न ध व करणा या दोन वचारात घेत यास

आव यक

उप क म या खंड h ते p म ये संद भत सद यांना क सरकारने व हत के या माणे नाम नद त के े जाई .

अ य आण . क म या उप क म या खंड h ते p म ये संद भत क य ा धकरणाचे सद य नाम नद न के या या

सद यांचा पदाचा
तारखेपासून तीन वषा या का ावधीसाठ पद धारण करती आ ण पुन नयु साठ पा हा
कायकाळ वेतन आ ण
भ े.

परंतु एखादा सद य वयाची पूण झा यानंतर पदावर राहणार नाही

स र वष.

२ ा धकरणाचे अ य आ ण इतर पद स सद य यथा ती असे अ य कवा सद य हणून पद धारण करती जोपयत तो या पदावर नाम नद त

झा ा आहे तोपयत तो पद धारण करी .

३ यांना दे य अस े े वेतन आ ण भ े आ ण इतर अट व त

अ य आ ण इतर सद यांची सेवा व हत के या माणे असे .

राजीनामा. . क य ा धकरणाचा सद य क सरकार ा उ े ून या या हाताखा खत सूचना दे ऊ न या या पदाचा राजीनामा

दे ऊ कतो
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण १७

परंतु एखा ा सद या ा क सरकारने आप े पद वकर सोड याची परवानगी द या वाय अ ी नोट स मळा या या तारखेपासून
तीन म ह यांची मुदत संपेपयत कवा याचा उ रा धकारी हणून रीतसर नयु के े या पदावर वे करेपयत पद धारण करी .
काया य कवा या या पदाची मुदत संपेपयत जे वकरात वकर असे .

. क सरकार ा धकरणा या सद याचा मृ यू राजीनामा कवा काढू न टाक या या कारणा तव कोणतीही जागा र झा या या र पदे भरणे.

तारखेपासून दोन म ह यां या आत आ ण या सद याची सेवा नवृ ी कवा पदाची मुदत पूण हो या या तीन म ह यांपूव . ा धकरण र जागा
भर यासाठ नाम नद न करा.

. क य ा धकरणाची कोणतीही कृ ती कवा कायवाही के वळ कारणांमुळे अवैध ठरणार नाही र पदे इ. क य

ा धकरणाची कायवाही
अवैध न कर यासाठ .
अ ा धकरणाती कोणतीही र जागा कवा या या घटनेती कोणताही दोष कवा

b ा धकरणाचा सद य हणून एखा ा या नयु म ये कोणताही दोष कवा

c ा धकरणा या कायप तीती कोणतीही अ नय मतता करणा या गुण व ेवर प रणाम करणार नाही.

. कोण याही सद या ा य कवा अ य वार य असे मग ते आ थक असो कवा अ यथा क य ा धकरणा या बैठक त काही करणांम ये

सभासदांनी सभांम ये भाग

वचाराथ येण ा या कोण याही बाबीम ये या या मा हतीत संबं धत प र ती आ यानंतर य तत या वकर याचे व प उघड करावे.
न घेण े.
अ ा सभेती या या हताची आ ण अ ा कट करणाची न द क य ा धकरणा या कायवाहीम ये के जाई आ ण सद य या करणा ी
संबं धत ा धकरणा या कोण याही वचार वम ात कवा नणयात भाग घेण ार नाही.

. ा धकरणाचा एक मु य कायकारी अ धकारी असे या या पदापे ा खा नसे . क य ा धकरणाचे

अ धकारी आ ण इतर
क सरकार ारे नयु के े जाणारे भारत सरकारचे संचा क.
कमचारी.

२ ा धकरण क सरकार या मा यतेने क य ा धकरणा ा याची काय पार पाड यासाठ आव यक अस े या इतर अ धकारी
आ ण कमचा यांची सं या व प आ ण ेण ी न तक के .

३ क य ा धकरणाचे मु य कायकारी अ धकारी आ ण इतर अ धकारी आ ण कमचारी यांना दे य अस े े वेतन आ ण भ े आ ण

सेवां या इतर अट व त पा ता अनुभव आ ण नयु या प तीसह असती . क सरकार या मा यतेने व नयमां ारे न द .

. मु य कायकारी अ धकारी हा क ाचा कायदे ीर त नधी असे क य ा धकरणा या

मु य
ा धकरण आ ण यासाठ जबाबदार असे कायकारी
अ धका यांची काय.
a क य ा धकरणाचा दै नं दन ासन

b क ाने वीकार े े काय काय म आ ण नणयांची अंम बजावणी करणे

अ धकार

c क य ा धकरणा या काय काय मांसाठ ताव तयार करणे

d महसू आ ण खचाचे ववरण तयार करणे आ ण अंम बजावणी करणे

क य ा धकरणा या बजेटचे.

२ दरवष मु य कायकारी अ धकारी क य ा धकरणाकडे मंज ुरीसाठ सादर करती

a मागी वषाती क य ा धकरणा या सव याक ापांचा समावे करणारा एक सामा य अहवा

Machine Translated by Google

१८ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

b कामाचे काय म

c मागी वषाचे वा षक खाते आ ण

d आगामी वषाचा अथसंक प.

३ मु य कायकारी अ धका याचे अ धका यांवर ासक य नयं ण असे आ ण

क य ा धकरणाचे इतर कमचारी.

चे ह तांतरण . क य ा धकरणा या ापनेवर

क य
ा धकरणाची
a मान सक आरो य कायदा या क म या पोट क म अंतगत ग ठत मान सक आरो य सेवांसाठ क य
मा म ा
ा धकरणाची सव मा म ा आ ण दा य वे क य ा धकरणाकडे ह तांत रत आ ण न हत असती . चा .
दा य वे.

ीकरण. मान सक आरो य सेवांसाठ अ ा क य ा धकरणा या मा म ेत सव अ धकार आ ण अ धकार आ ण सव

मा म ा जंगम कवा जंगम व ेषत रोख क ठे वी आ ण इतर सव हतसंबंध आ ण अ धकार समा व अस याचे मान े
जाई कवा अ ा कार या यु नक आयड ट फके न अथॉ रट ऑफ इं डया या ता याती अ ा मा म ा आ ण या या ी संबं धत
सव खा यांची पु तके आ ण इतर द तऐवज आ ण दा य वांम ये सव कज दा य वे आ ण कोण याही कार या दा य वांचा समावे
अस याचे मान े जाई

ब खंड अ या तरतुद चा पूव ह न ठे वता नावन दणी दर यान गोळा के े ा सव डेटा आ ण मा हती के े या
माणीकरणाचे सव तप ी कज दा य वे आ ण दा य वे के े े सव करार आ ण सव बाबी आ ण गो ी यांनी कराय या आहेत
मान सक आरो य सेवांसाठ अ ा क य ा धकरणासोबत कवा या दवसापूव या क य ा धकरणा या उ े ाने कवा या संबंधात

मान सक आरो य सेवा क य ा धकरणा ारे सोबत कवा यां यासाठ खच के या गे या आहेत यात वे के या आहेत कवा
गुंत या आहेत असे मान े जाई

c या दवसापूव मान सक आरो य सेवांसाठ क य ा धकरणाकडे दे य अस े सव र कम क य ा धकरणाकडे दे य

अस याचे मान े जाई आण

d सव खट े आ ण इतर कायदे ीर कायवाही या या दवसापूव अ ा स ऑथॉ रट फॉर मट हे स हसेस ारे

कवा या व ापन के या गे या असती या चा ू ठे व या जाऊ कतात कवा क य ा धकरणा ारे कवा व ापन के या
जाऊ कतात.

क य ा धकरणाची ४३. १ क य ा धकरण

काय.

a क ा या नयं णाखा सव मान सक आरो य आ ापनांची न दणी करा

न दणीकृ त आ ापनां या सव रा य मान सक आरो य ा धकरणां ारे दान के े या मा हती या आधारे सरकार आ ण दे ाती सव
मान सक आरो य आ ापनांची न दणी ठे वते आ ण अ ा आ ापनांची न दणी इंटरनेटवर ऑन ाइनसह अ त नत आ ण का त
करते

b क सरकार या अंतगत व वध कार या मान सक आरो य आ ापनांसाठ गुण व ा आ ण सेवा तरतुद चे मानदं ड
वक सत करणे

c क सरकार या अंतगत सव मान सक आरो य आ ापनांचे पयवे ण

आ ण सेवां या तरतूद ती कमतरतांब त ारी ा त करा

d या उ े ासाठ मान सक आरो य ावसा यक हणून काम कर यासाठ न दणीकृ त या सव रा य ा धकरणांनी

द े या मा हतीवर आधा रत नक सायको ॉ ज ट मान सक आरो य प रचा रका आ ण मनो ण सामा जक कायक याची
रा ीय न दणी ठे वा.
अ ा न दणीकृ त मान सक आरो य ावसा यकांची याद इंटरनेटवर ऑन ाइनसह कायदा करा आ ण का त करा
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

e काय ाची अंम बजावणी करणारे अ धकारी मान सक आरो य ावसा यक आ ण इतर आरो य
ावसा यकांसह सव ना या काय ा या तरतुद आ ण अंम बजावणीब ण ा

f मान सक आरो य सेवा आ ण सेवां ी संबं धत सव बाब वर क सरकार ा स ा ा

g संबं धत बाब या संदभात अ ी इतर काय पार पाडणे

मान सक आरो य क सरकार ठरवू कते

परंतु हा कायदा सु हो यापूव मान सक आरो य कायदा कवा स या ागू अस े या इतर कोण याही काय ांतगत न दणीकृ त अस े या क

सरकार या नयं णाखा मान सक आरो य आ ापने तरतुद नुसार न दणीकृ त अस याचे मान े जाई . या काय ाची आ ण अ ा न दणीची त क य ा धकरणाकडे
चा . सादर के जाई .

२ या क मांतगत मान सक आरो य आ ापनां या न दणीची या अ ा न दणीसाठ आकार यात येण ा या ु कासह क सरकारने व हत के े

असे .

. क य ा धकरण अ ा वेळ वषातून दोनदा पे ा कमी नाही आ ण ठकाणी भेटे आ ण या या बैठक म ये अ ा क य ा धकरणा या
बैठका.
बैठक मधी कोरमसह वसाया या वहाराबाबत अ ा प तीचे नयम पाळती . क य ा धकरणाने के े या नयमां ारे न द
के े जाई .

२ अ य कोण याही कारणा तव क ा या बैठक स उप त रा कत नस यास

ा धकरण सवात ये सद य ा धकरणा या बैठक चे अ य ान करती .

३ ा धकरणा या कोण याही बैठक पुढे उप त अस े े सव उप त आ ण मतदान करणा या सद यां या ब मता या

मताने ठरव े जाती आ ण मतांची समानता झा यास अ य कवा या या अनुप तीत अ य ानी सद य सरे कवा नणायक
मत.

४ क य ा धकरणाचे सव नणय यां या वा रीने मा णत के े जाती

अ य कवा क य ा धकरणाने या संदभात अ धकृ त के े े इतर सद य.

५ जर एखा ा सद या ा जो एखा ा कं पनीचा संचा क आहे आ ण तो संचा क या ना याने क य ा धकरणा या बैठक त

वचाराथ येण ा या कोण याही कारे य कवा अ य आ थक हतसंबंध अस यास तो य तत या वकर संबं धत प र ती
या या मा हतीत आ आहे अ ा सभेत या या वार या या व पाचा खु ासा करा आ ण असा खु ासा ा धकरणा या कायवाहीम ये
न दव ा जाई आ ण सद य या करणा ी संबं धत ा धकरणा या कोण याही चचा कवा नणयात भाग घेण ार नाही. .

अ याय आठवा

रा य मान सक आरो य ा धकरण

. येक रा य सरकार या तारखे ा या काय ा ा रा पत ची संमती मळे या तारखेपासून नऊ म ह यां या आत रा य ा धकरणाची

ापना.
अ धसूचने ारे या काय ा या हेतूंसाठ रा य मान सक आरो य ा धकरण हणून ओळख े जाणारे ा धकरण ापन करे . .

४६. १ रा य ा धकरणाम ये खा अ य आ ण सद य असती रा याची रचना

a रा या या आरो य वभागाती स चव कवा धान स चव ा धकरण.

सरकार अ य पद स

b रा य सरकार या आरो य वभागाती सहस चव मान सक आरो याचा भारी सद य पद स

c आरो य सेवा कवा वै क य ण संचा क सद य पद स

Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

d रा य सरकार या समाज क याण वभागाती सहस चव

पद स सद य

ई संबं धत रा य सरकारचे असे इतर पद स त नधी

मं ा ये कवा वभाग f रा याती

कोण याही मान सक णा याचे मुख कवा वभाग मुख

कोण याही ासक य वै क य महा व ा याती मानसोपचार रा याने नाम नद त के े पा हजे
सरकारी सद य

g सरकारी सेवेत नस े ा रा याती एक यात मानसोपचारत

रा य सरकारकडू न नाम नद त सद य

h क म या उप क म या खंड q या बाबी iii म ये प रभा षत के यानुसार एक मान सक आरो य

ावसा यक या ा या े ाती कमान पंधरा वषाचा अनुभव आहे रा य सरकारकडू न नाम नद त के े जाई सद य

i कमान पंधरा वषाचा अनुभव अस े ा एक मानसोपचार सामा जक कायकता

े रा य सरकार सद या ारे नाम नद त के े जाई

j या े ाती कमान पंधरा वषाचा अनुभव अस े ा एक नैदा नक मानस ा रा य सरकार सद यांक डू न नाम नद त के ा
जाई

k या े ाती कमान पंधरा वषाचा अनुभव अस े एक मान सक आरो य प रचा रका

मान सक आरो य रा य सरकार सद यांक डू न नाम नद त के े जाई

l मान सक आजार अस े या कवा झा े या चे त न ध व करणा या दोन

रा य सरकारकडू न नाम नद त सद य

m मान सक आजार अस े या या काळजी घेण ा यांचे त नधी व करणा या दोन कवा काळजी
घेण ा यांचे त न ध व करणा या सं ा रा याकडू न नाम नद त कर यात येण ार आहे.
सरकार सद य

n मान सक आजार अस े या ना सेवा दे ण ा या अ ासक य सं ांचे त नधी व करणा या दोन रा य सरकारने

नाम नद त के या जाती सद य.

उप क म या खंड e ते n म ये संद भत सद यांना रा य सरकारने व हत के े या प तीने नाम नद त के े जाई .

अ य आण . क म या उप क म या खंड e ते n म ये संद भत रा य ा धकरणाचे सद य नाम नद न के या या तारखेपासून तीन

इतर
वषा या का ावधीसाठ पद धारण करती आ ण पुन नयु साठ पा हा
सद यांचा पदाचा
कायकाळ वेतन आ ण

भ े. परंतु एखादा सद य वयाची पूण झा यानंतर पदावर राहणार नाही

स र वष.

२ रा य ा धकरणाचे अ य आ ण इतर पद स सद य यथा ती असे अ य कवा सद य हणून पद धारण करती जोपयत तो या पदावर

नाम नद त झा ा आहे तोपयत तो पद धारण करी .

३ यांना दे य अस े े वेतन आ ण भ े आ ण इतर अट व त

अ य आ ण इतर सद यांची सेवा व हत के या माणे असे .

राजीनामा. . रा य ा धकरणाचा सद य या या हाताखा खत सूचना दे ऊ न संबो धत क कतो

रा य सरकारकडे आप या पदाचा राजीनामा ा

परंतु एखा ा सद या ा रा य सरकारने आप े पद वकर सोड याची परवानगी द या वाय अ ी नोट स मळा या या तारखेपासून तीन
म ह यांची मुदत संपेपयत कवा याचा उ रा धकारी हणून रीतसर नयु के े पदावर वे करेपयत पद धारण करी . कवा या या पदाची मुदत
संपेपयत जे वकरात वकर असे .

र पदे भरणे. . रा य सरकार ा धकरणा या सद याचा मृ यू राजीनामा कवा काढू न टाक या या कारणा तव कोणतीही जागा र झा या या तारखेपासून
दोन म ह यां या आत आ ण या सद याची सेवा नवृ ी कवा पदाची मुदत पूण हो या या तीन म ह यांपूव . ा धकरण र जागा भर यासाठ नाम नद न
करा.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण २१

र पदे इ याद
५०. रा य ा धकरणाची कोणतीही कृ ती कवा कायवाही के वळ कारणांमुळे अवैध ठरणार नाही
अवैध न करणे

अ रा य ा धकरणा या घटनेत कोणतीही र जागा कवा कोणताही दोष कवा

कायवाही
रा याचे
b रा याचा सद य हणून एखा ा या नयु म ये कोणताही दोष
ा धकरण.
अ धकार कवा

c ा धकरणा या कायप तीती कोणतीही अ नय मतता करणा या गुण व ेवर प रणाम करणार नाही.

काही करणांम ये
. कोण याही सद या ा य कवा अ य वार य असे मग ते आ थक असो कवा अ यथा रा य ा धकरणा या बैठक त वचाराथ
सभासदांनी सभांम ये
येण ा या कोण याही बाबीम ये संबं धत प र ती या या मा हतीत आ यानंतर य तत या वकर याचे व प उघड करे . अ ा सभेती या या
भाग न घेण े.
हताची आ ण असे कट करण रा य ा धकरणा या कायवाहीम ये न दव े जाई आ ण सद य या करणा या संदभात रा य ा धकरणा या कोण याही
वचार वम ात कवा नणयात भाग घेण ार नाही.

. रा य ा धकरणाचा एक मु य कायकारी अ धकारी असे जो रा य सरकार या उपस चव दजा या खा नसे याची रा य सरकारने रा य ा धकरणाचे

अ धकारी आ ण इतर
नयु के जाई .
कमचारी.

२ रा य ा धकरण रा य सरकार या मा यतेने रा य ा धकरणा ा याची कामे पार पाड यासाठ आव यक अस े या इतर अ धकारी आ ण
कमचा यांची सं या व प आ ण ेण ी न तक के .

३ मु य कायकारी अ धकारी आ ण रा य ा धकरणाचे इतर अ धकारी आ ण कमचारी यांना दे य अस े े वेतन आ ण भ े आ ण सेवां या इतर
अट व त पा ता अनुभव आ ण नयु या प तीसह रा य सरकार या मा यतेने व नयमां ारे न द .

चे मु य कायकारी
. मु य कायकारी अ धकारी हा रा य ा धकरणाचा कायदे ीर त नधी असे आ ण यासाठ जबाबदार असे
अ धकारी

यांची काय

अ रा य ा धकरणाचा दै नं दन ासन
रा य

ा धकरण.
b रा याने वीकार े े काय काय म आ ण नणयांची अंम बजावणी करणे
अ धकार

c रा य ा धकरणा या काय काय मांसाठ ताव तयार करणे

d महसू आ ण खचाचे ववरण तयार करणे आ ण अंम बजावणी करणे

रा य ा धकरणा या बजेटचे.

२ दरवष मु य कायकारी अ धकारी रा य ा धकरणाकडे मंज ुरीसाठ सादर करती

a ा धकरणा या मागी सव याक ापांचा समावे करणारा सामा य अहवा o

वष

b कामाचे काय म

c मागी वषाचे वा षक खाते आ ण

d आगामी वषाचा अथसंक प.

३ मु य कायकारी अ धका याचे अ धका यांवर ासक य नयं ण असे आ ण

रा य ा धकरणाचे इतर कमचारी.

. रा य ा धकरणा या ापनेपासून आ ण ते हापासून चे ह तांतरण

या
a मान सक आरो य कायदा या क म या पोट क म अंतगत ापन के े या मान सक आरो य सेवांसाठ रा य मा म ा दा य वे

चा . रा य
ा धकरणा या सव मा म ा आ ण दा य वे रा य ा धकरणाकडे ह तांत रत आ ण न हत असती .
ा धकरण.
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

ीकरण. मान सक आरो य सेवांसाठ अ ा रा य ा धकरणा या मा म ेत सव अ धकार आ ण अ धकार आ ण सव

मा म ा जंगम कवा जंगम व ेषत रोख क ठे वी आ ण इतर सव हतसंबंध आ ण अ धकार समा व अस याचे मान े
जाई कवा मान सक आरो य सेवांसाठ अ ा रा य ा धकरणा या ता यात अस े या अ ा मा म ा आ ण सव खा यांची पु तके
आ ण यां या ी संबं धत इतर द तऐवज आ ण दा य वांम ये सव कज दा य वे आ ण कोण याही कार या दा य वांचा समावे
अस याचे मान े जाई

ब खंड अ या तरतुद चा पूव ह न ठे वता नावन दणी दर यान गोळा के े ा सव डेटा आ ण मा हती के े या
माणीकरणाचे सव तप ी कज दा य वे आ ण दा य वे के े े सव करार आ ण सव बाबी आ ण गो ी यांनी कराय या आहेत
मान सक आरो य सेवांसाठ अ ा रा य ा धकरणासोबत कवा या दवसापूव या रा य ा धकरणा या उ े ासाठ कवा या
संबंधात

मान सक आरो य सेवा रा य ा धकरणाने सोबत कवा यां यासाठ खच के या आहेत यात वे के या आहेत कवा
गुंत या आहेत असे मान े जाई

c मान सक आरो य सेवांसाठ रा य ा धकरणाकडे दे य अस े सव र कम

या दवसापूव रा य ा धकरणाचे दे य मान े जाई आण

d सव खट े आ ण इतर कायदे ीर कायवाही या या दवसापूव अ ा मान सक आरो य सेवांसाठ रा य

ा धकरणा ारे कवा या व ापन के या गे या असती या या दवसापूव चा ू ठे व या जाऊ कतात कवा रा य
ा धकरणा ारे कवा व ापन के या जाऊ कतात.

रा य ा धकरणाची . रा य ा धकरण करी

काय.
अ क म म ये उ े ख के े या वगळता रा याती सव मान सक आरो य आ ापनांची न दणी करा आ ण अ ा
आ ापनांची न दणी इंटरनेटवर ऑन ाइनसह ठे वा आ ण का त करा

b रा याती व वध कार या मान सक आरो य आ ापनांसाठ गुण व ा आ ण सेवा तरतुद चे नकष वक सत करणे

c रा याती सव मान सक आरो य आ ापनांवर दे ख रेख करणे आ ण त ारी ा त करणे

सेवां या तरतूद ती कमतरतांब

d मान सक आरो य ावसा यक हणून काम कर यासाठ रा याती नक मानस ा मान सक आरो य
प रचा रका आ ण मानसोपचार सामा जक कायक याची न दणी करणे आ ण अ ा न दणीकृ त मान सक आरो य ावसा यकांची याद
रा य ा धकरणा या नयमां ारे न द के या माणे का त करणे

e काय ाची अंम बजावणी करणारे अ धकारी मान सक आरो य ावसा यक आ ण इतर आरो य ावसा यकांसह सव
संबं धत ना या काय ा या तरतुद आ ण अंम बजावणीब ण दे ण े

f मान सक बाब ी संबं धत अ ी इतर काय पार पाडणे

आरो य रा य सरकार ठरवू कते

परंतु रा याती मान सक आरो य आ ापने क म म ये उ े ख के े या वगळता हा कायदा सु हो यापूव मान सक आरो य
कायदा कवा इतर कोण याही काय ानुसार न दणीकृ त आहेत असे मान े जाई . या काय ा या तरतुद तगत न दणी के गे आहे
आ ण अ ा न दणीची त रा य ा धकरणास सादर के जाई . चा .

२ या क मांतगत मान सक आरो य आ ापनां या न दणीची या अ ा न दणीसाठ आकार यात येण ा या ु कासह रा य सरकारने व हत के े

असे .

रा य ा धकरणा या . रा य ा धकरण अ ा वेळ वषातून चार वेळ ा पे ा कमी नाही आ ण ठकाणी भेटे आ ण या या बैठक म ये अ ा
बैठका. बैठक मधी कोरमसह वसाया या वहाराबाबत अ ा प तीचे नयम पाळती . रा य ा धकरणाने के े या नयमां ारे न द के े जाऊ
कते.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

२ अ य कोण याही कारणा तव रा या या सभे ा उप त रा कत नस यास

ा धकरण सवात ये सद य ा धकरणा या बैठकांचे अ य ान करती .

३ रा य ा धकरणा या कोण याही बैठक पुढे उप त अस े े सव उप त आ ण मतदान करणा या सद यां या ब मताने ठरव े जाती
आ ण मतांची समानता झा यास अ य कवा या या अनुप तीत अ य ानी सद य सरे कवा नणायक मत आहे.

४ रा य ा धकरणाचे सव नणय यां या वा रीने मा णत के े जाती

अ य कवा रा य ा धकरणाने या संदभात अ धकृ त के े े इतर सद य.

५ जर एखा ा सद या ा जो एखा ा कं पनीचा संचा क आहे आ ण जो तो संचा क आहे या ा रा य ा धकरणा या बैठक त वचाराथ
येण ा या कोण याही कारे य कवा अ य आ थक हतसंबंध अस यास तो य तत या वकर संबं धत प र ती या या मा हतीत आ आहे
अ ा सभेत या या वार याचे व प उघड करा आ ण असा खु ासा ा धकरणा या कायवाहीम ये न द व ा जाई आ ण सद याने या संदभात रा य
ा धकरणा या कोण याही चचा कवा नणयात भाग घेण ार नाही. बाब

अ याय नववा

फायना स अकाउं ट्स आ ण ऑ डट

. क सरकार संसदे ने या संदभात काय ा ारे यो य व नयोग के यानंतर या काय ा या उ े ांसाठ क सरकार ा यो य वाटे अ ा रकमेचे क सरकारकडू न
क य
अनुदान क य ा धकरणा ा दे ऊ कते.
ा धकरणा ा अनुदान.

५८. १ क य मान सक आरो य ा धकरण नधी नावाने एक नधी ापन के ा जाई आ ण यात जमा के ा जाई म यवत
मान सक आरो य
ा धकरण नधी.
i क सरकारने ा धकरणा ा द े े कोणतेही अनुदान आ ण कज

ii या काय ांतगत ा धकरणाकडू न ा त झा े े सव ु क आ ण ु क आ ण

iii ा धकरणा ा इतर ोतांक डू न ा त झा े या सव रकमा

क सरकारने नणय घेत ा आहे.

२ उप क म १ म ये नमूद के े ा नधी अ य इतर सद य मु य कायकारी अ धकारी ा धकरणाचे इतर अ धकारी आ ण कमचारी यांचे
वेतन भ े आ ण इतर मानधन आ ण ा धकरणाचा खच भागव यासाठ ागू के ा जाई . याची काय पार पाड यासाठ आ ण या काय ा या उ े ांसाठ
खच के ा जातो.

. क य ा धकरण यो य खाती आ ण इतर संबं धत न द ठे वे आ ण भारताचे नयं क आ ण महा े ख ापरी क यां या ी स ामस त क ाचे े ख ा आ ण
े ख ापरी ण
क न क सरकारने व हत के े या व पात खा यांचे वा षक ववरण तयार करे .
ा धकरण.

२ ा धकरणा या खा यांचे भारताचे नयं क आ ण महा े ख ापरी क यांनी न द के े या अंतराने े ख ापरी ण के े जाई आणअ ा
े ख ापरी णा या संदभात झा े ा कोणताही खच ा धकरणा ारे नयं क आ ण े ख ापरी कांना दे य असे भारताचे जनर .

३ भारताचे नयं क आ ण महा े ख ापरी क आ ण यांनी ा धकरणा या खा यां या े ख ापरी णा या संदभात नयु के े या इतर कोण याही
ा अ ा े ख ापरी णा या संबंधात नयं क आ ण महा े ख ा परी कांसारखेच अ धकार आ ण व ेषा धकार आ ण अ धकार असती . सामा यत
सरकारी खा यां या े ख ापरी णा ी संबं धत आहे आ ण व ेषतः पु तके खाती जोड े े हाउचर आ ण इतर कागदप े आ ण कागदप े तयार कर याची
मागणी कर याचा आ ण ा धकरणा या कोण याही काया याची तपासणी कर याचा अ धकार असे .

४ भारताचे नयं क आ ण महा े ख ा परी क कवा यांनी या न म ाने नयु के े या इतर कोण याही ने मा णत के े े ा धकरणाचे े ख ापरी ण

अहवा ासह दरवष ा धकरण आ ण क ाकडू न क सरकारकडे पाठव े जाती . सरकार ते संसदे या येक सभागृहासमोर ठे व यास वृ करे .
Machine Translated by Google

२४ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

चा वा षक अहवा . क य ा धकरण येक वष क सरकारने व हत के े या व पात आ ण अ ा वेळ मागी वषाती या या याक ापांचा संपूण ह ेब दे ण ारा
म यवत
वा षक अहवा आ ण या या ती आ ण या या ती तयार करे . वा षक े ख ा आ ण े ख ापरी कांचा अहवा क सरकारकडे पाठव ा जाई आ ण क सरकार तो
ा धकरण.
संसदे या दो ही सभागृहांसमोर ठे व यास भाग पाडे .

रा य सरकारकडू न . रा य सरकार या संदभात काय ा ारे रा य वधानमंडळाने यो य व नयोग के यानंतर या काय ा या उ े ांसाठ रा य सरकार ा
अनुदान.
यो य वाटे अ ा रकमेचे अनुदान रा य ा धकरणा ा दे ऊ कते.

रा य मान सक आरो य . रा य मान सक आरो य ा धकरण नावाने एक नधी ापन के ा जाई

ा धकरण
नधी आ ण यात जमा के े जाई
नधी.

i रा य सरकारने रा य ा धकरणा ा द े े कोणतेही अनुदान आ ण कज

ii या काय ांतगत ा धकरणाकडू न ा त झा े े सव ु क आ ण ु क आ ण

iii रा य ा धकरणा ा इतर ोतांक डू न ा त झा े या सव रकमा

रा य सरकारने नणय घेत ा आहे.

२ उप क म १ म ये नमूद के े ा नधी अ य इतर सद य मु य कायकारी अ धकारी रा य ा धकरणाचे इतर अ धकारी आ ण

कमचारी यांचे वेतन भ े आ ण इतर मानधन आ ण रा य ा धकरणा या खचासाठ ागू के ा जाई . रा य ा धकरणाची काय पार पाड यासाठ
आ ण या काय ा या उ े ांसाठ खच झा ा.

रा य ा धकरणाचे े ख ा . रा य ा धकरण यो य खाती आ ण इतर संबं धत न द ठे वे आ ण भारताचे नयं क आ ण महा े ख ा परी क यां या ी
आ ण े ख ापरी ण.
स ामस त क न रा य सरकारने व हत के े या व पात खा यांचे वा षक ववरण तयार करे .

२ रा य ा धकरणा या खा यांचे े ख ापरी ण भारताचे नयं क आ ण महा े ख ापरी क यांनी के े या अंतराने के े जाई आणअ ा
े ख ापरी णा या संदभात झा े ा कोणताही खच रा य ा धकरणा ारे नयं का ा दे य असे आ ण भारताचे महा े ख ापरी क.

३ भारताचे नयं क आ ण महा े ख ापरी क आ ण रा य ा धकरणा या खा यां या े ख ापरी णा या संदभात यांनी नयु के े या
इतर कोण याही ा नयं क आ ण े ख ापरी कांसारखेच अ धकार आ ण व ेषा धकार आ ण अ धकार असती . सामा यत सरकारी
खा यां या े ख ापरी णा ी संबं धत आहे आ ण व ेषतः पु तके खाती जोड े े हाउचर आ ण इतर कागदप े आ ण कागदप े तयार कर याची
मागणी कर याचा आ ण रा य ा धकरणा या कोण याही काया याची तपासणी कर याचा अ धकार आहे.

रा य ा धकरणाचा . रा य ा धकरण येक वष रा य सरकारने व हत के े या व पात आ ण अ ा वेळ मागी वषाती त या याक ापांचा
वा षक
संपूण े ख ाजोखा दे ण ारा वा षक अहवा आ ण या या ती आ ण या या ती तयार करे . वा षक े ख ा आ ण े ख ापरी कांचा अहवा रा य
अहवा .
सरकारकडे पाठ व ा जाई आ ण सरकार तो रा य वधानमंडळासमोर ठे व यास भाग पाडे .

अ याय X

मान सक आरो य आ ापना

मान सक आरो य . कोणतीही कवा सं ा मान सक आरो य आ ापना ापन कवा चा वू कत नाही
आ ापनाची न दणी.
या काय ा या तरतुद नुसार ा धकरणाकडे न दणीकृ त नस यास.

ीकरण. या करणा या उ े ाने अ धकार या अ भ चा अथ

a क ा या नयं णाखा मान सक आरो य आ ापनां या संदभात

सरकार क य ा धकरण

ब रा याती मान सक आरो य आ ापनां या संदभात नाही

खंड a म ये संद भत आरो य आ ापना रा य ा धकरण.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण २५

२ येक कवा सं ा जी मान सक आरो य आ ापना ापन कर याचा कवा चा व याचा ताव ठे वते यांनी या काय ा या तरतुद नुसार

ा धकरणाकडे उ आ ापना न दणी करावी

परंतु क सरकार अ धसूचने ारे व मान मान सक आरो य आ ापनां या कोण याही ेण ी कवा वगा ा या काय ांतगत न दणी या आव यकतेपासून सूट दे ऊ

कते.

ीकरण. जर मान सक आरो य आ ापना नक आ ापना न दणी आ ण नयमन अ ध नयम कवा

चा . रा याम ये स या ागू अस े या इतर कोण याही काय ांतगत न दणीकृ त असे तर अ ा मान सक आरो य आ ापनेने उ त
सादर करावी. मान सक आरो य आ ापना मान सक आरो य आ ापने या व ेण ीसाठ ा धकरणाने न द के े या कमान
मानकांची पूतता करते अ ा हमीसह ा धकरणा ा व हत के े या अजासह न दणी.

३ ा धकरण पोट क म २ अंतगत अज ा त झा यावर अ ी मान सक आरो य त ान ा धकरणाने न द के े या

मानकांची पूतता करत अस याचे समाधानी झा यावर व हत के े या व पात न दणीचे माणप जारी करे

परंतु ा धकरण मान सक आरो य आ ापनां या व वध ेण साठ कमान मानके न द करेपयत तो मान सक आरो य आ ापनांना न दणीचे ता पुरते

माणप जारी करे

परंतु पुढे असे क मान सक आरो य आ ापनां या व वध ेण साठ कमान मानके न द के यावर प ह या तरतुद म ये
संद भत मान सक आरो य आ ापना अ ी मानके न द के या या तारखेपासून सहा म ह यां या का ावधीत ा धकरणा ा यात
नमूद के े े हमीप सादर करे . अ ी आ ापना व न द कमान मानकांची पूतता करते आ ण अ ी आ ापना कमान मानकांची
पूतता करत अस याचे समाधान मळा यावर ा धकरण अ ा मान सक आरो य आ ापनांना न दणी माणप जारी करे .

४ येक मान सक आरो य आ ापना न दणी आ ण न दणी चा ू ठे व या या उ े ाने पूण करे

अ ा धकरणाने के े या नयमां ारे न द के या माणे सु वधा आ ण सेवांची कमान मानके

b अ ाआ ापनाम ये गुंत े या कमचा यांची कमान पा ता

ा धकरणाने के े या नयमां ारे न द के या माणे

c न द या दे ख भा साठ आ ण ारे न द के या माणे अहवा दे यासाठ तरतुद

ा धकरणाने के े े नयम आ ण

d ा धकरणाने के े या नयमां ारे न द के या जाणा या इतर कोण याही अट .

५ ा धकरण क कते

a मान सक आरो य आ ापनांचे अ ा व वध ेण म ये वग करण करा जसे क

क य ा धकरणाने के े या नयमां ारे न द के े जाई

b मान सक आरो या या व वध ेण साठ भ मानके न द करा

आ ापना

c मान सक आरो य आ ापनांसाठ कमान मानके न द करताना

ा नक प र तीचा वचार करा.

या क मात काहीही अस े तरी ा धकरण हा कायदा सु झा यापासून अठरा म ह यां या का ावधीत अ धसूचने ारे
मान सक आरो य आ ापनां या व वध ेण साठ कमान मानके न द करे .
Machine Translated by Google

२६ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

मान सक आरो य
. मान सक आरो य आ ापना न दणी या उ े ाने ा धकरणाकडे अ ा तप ांसह आ ण ु कासह अ ा फॉमम ये
आ ापनांची न दणी
ा धकरणाकडे अज सादर करे .
तपासणी आ ण

चौक ीची या.

२ मान सक आरो य आ ापना वैय क र या कवा पो टाने कवा ऑन ाइन अज सादर क कते.

३ हा कायदा सु झा या या तारखेपासून अ त वात अस े येक मान सक आरो य सं ा ा धकरणा या ापने या

तारखेपासून सहा म ह यां या का ावधीत ा धकरणाकडे त या ता पुर या न दणीसाठ अज सादर करे .

४ ा धकरण असा अज मळा या या तारखेपासून दहा दवसां या आत मान सक आरो य आ ापनांना अ ा व पाती
ता पुर या न दणीचे माणप जारी करे आ ण यात व हत के े े तप ी आ ण मा हती असे .

५ ता पुरती न दणी जारी कर यापूव ा धकरणा ा कोणतीही चौक ी कर याची आव यकता नाही.

ा धकरण ता पुर या न दणी या तारखेपासून पंचेचाळ स दवसां या आत मान सक आरो य आ ापनाचे सव तप ी छापी आ ण ड जट व पात

ऑन ाइन का त करे .

७ ता पुरती न दणी जारी के या या तारखेपासून बारा म ह यां या का ावधीसाठ वैध असे आ ण ती नूतनीकरणयो य असे .

या काय ांतगत मान सक आरो य आ ापनां या व ेण साठ मानके न द के या गे या असती या ेण ीती

मान सक आरो य आ ापनांनी अ ा मानकांना अ धसू चत के यापासून सहा म ह यां या का ावधीत या ेण ीसाठ अज करावा आ ण
कायम व पी न दणी ा त करावी.

ा धकरण ड जट व पात मानके छापी आ ण ऑन ाइन का त करे .

१० मान सक आरो य आ ापनां या व ेण साठ मानके या काय ांतगत न द होईपयत येक मान सक आरो य
आ ापने ता पुर या न दणी या माणप ाची वैधता संप यापूव तीस दवसां या आत ता पुर या न दणी या नूतनीकरणासाठ अज करे .

ता पुरती न दणीची मुदत संप यानंतर अज के यास ा धकरण

व हत के या माणे अ ा फ भर यावर न दणीचे नूतनीकरण कर याची परवानगी दे ई .

१२ मान सक आरो य आ ापना ा धकरणाकडे कायम व पी न दणीसाठ अज अ ा फॉमम ये करे आ ण यासोबत

नयमां ारे न द के या जाणा या ु कासह अज करावा ागे .

१३ मान सक आरो य आ ापनाने ा धकरणा या नयमां ारे व न द के या माणे आ ापनेने व न द कमान मानकांचे
पा न के े अस याचा पुरावा सादर करावा.

१४ मान सक आरो य आ ापनेने मान सक आरो य आ ापनाने न द कमान मानकांचे पा न के याचे आव यक पुरावे
सादर करताच ा धकरण सावज नक सूचना दे ई आ ण आ ेप न दव यासाठ तीस दवसां या का ावधीसाठ आप या वेबसाइटवर
द त करे . जर असे तर नयमां ारे न द के या माणे.

ा धकरण उप क म म ये नमूद के े या का ावधीत ा त झा े या आ ेप जर काही असे तर ा धकारणी

नधा रत करे अ ा का ावधीत तसादासाठ मान सक आरो य आ ापनांना कळवे .

१६ मान सक आरो य आ ापनेने अ ा आ ापनांना उप क म १५ अंतगत कळव े या आ ेपां या संदभात मानकांचे

पा न के याचा पुरावा व न द का ावधीत ा धकरणाकडे सादर करावा.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण २७

मान सक आरो य आ ापना न दणीसाठ व न द कमान मानकांची पूतता करत अस याची समाधानी ा धकरणाने अ ा आ ापनांना कायम व पी

न दणी माणप दान के े जाई .

ा धकरण या क माखा न द का ावधी संप यानंतर पंचेचाळ स दवसां या आत एक आदे पा रत करे

अ कायम व पी न दणी माणप ा कवा ब याची कारणे

न दव यानंतर अज नाकारणे परंतु जर ा धकरणाने खंड ब अंतगत अज नाकार ा तर तो

मान सक आरो य आ ापनांना या कमतरता आहेत या त कर यासाठ सहा म ह यांपे ा जा त नसावा असा का ावधी दे ई .
अज नाकार ा गे ा आ ण अ ा आ ापना न दणीसाठ न ाने अज क कतात.

या क मात काहीही अस े तरी जर ा धकरणाने पोटक म अंतगत मान सक आरो य आ ापनांना ा त झा े या

कोण याही आ ेपांची मा हती द नसे कवा उप क म अंतगत आदे पा रत के ा नसे तर न दणी ा धकरणाने मंज ूर के े आहे
असे मान े जाई आ ण ा धकरण न दणीचे कायम व पी माणप दान करे .

. ा धकरण अ ा कवा कडू न ा नक समुदाया या त नध सह सव न दणीकृ त मान सक आरो य आ ापनांचे े ख ापरी ण दर तीन मान सक आरो य

वषानी व हत के े जावे जेण ेक न अ ा मान सक आरो याची खा ी होई . आ ापना मान सक आरो य आ ापना हणून न दणीसाठ कमान मानकां या आव यकतांचे
आ ापनाचे ऑ डट.
पा न करतात.

२ या क माखा े ख ापरी ण कर यासाठ ा धकरण मान सक आरो य आ ापनांक डू न व हत के े े ु क आका कते.

३ ा धकरण मान सक आरो य आ ापना ा कारणे दाखवा नोट स बजावू कते क या काय ांतगत तची न दणी का र के
जाऊ नये जर ा धकरणाचे समाधान असे क

a मान सक आरो य सं ा कमान मानके राख यात अय वी ठर आहे

ा धकरणा ारे न द कवा

b कवा कवा सं ांचे व ापन सोप व यात आ े आहे

मान सक आरो य आ ापनांना या काय ा वये गु ासाठ दोषी ठरव यात आ े आहे कवा

c मान सक आरो य सं ा मान सक आजार अस े या कोण याही या अ धकारांचे उ ं घन करते.

मान सक आरो य आ ापना ा वाजवी संधी द यानंतर मान सक आरो य आ ापना उप क म या खंड a कवा खंड
b कवा खंड c अंतगत येते याचे समाधान झा यास ा धकरण क के . मान सक आरो य आ ापना या वरोधात इतर कोण याही
कारवाईसाठ पूव ह षत याची न दणी र करा.

५ पोट क म ४ अ वये के े ा येक आदे ागू होई

अ जेथे अ ा आदे ा व अपी कर यास ाधा य द े गे े नाही तेथे ता काळ

अपी ा ाधा य दे यासाठ न द का ावधीची समा ती आ ण

b जेथे अ ा आदे ा व अपी कर यास ाधा य द े गे े आहे आ ण अपी फे टाळ यात आ े आहे डस मस
आदे ा या तारखेपासून.

६ खत व पात न दव या या कारणा तव न दणी र के यावर मान सक आरो याम ये दाख झा े या या आरो या ा आ ण सुर तते ा धोका

अस यास ा धकरणाने मान सक आरो य आ ापनांना यांचे काय चा ू ठे व यापासून व रत तबं धत करे . ापना

७ मंडळाने तसे कर याची फारस के यास ा धकरण मान सक आरो य आ ापनाची न दणी र क कते.
Machine Translated by Google

२८ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

तपासणी आ ण चौक ी. ६८. १ ा धकरण वत न कवा या काय ाने कवा याखा वनद कमान मानकांचे पा न न कर याबाबत कवा याती कोण याही
तरतुद चे उ ं घन के याब कोण याही कडू न ा त झा े या त ारीवर कोण याही मान सक आरो याची तपासणी कवा चौक ीचे आदे दे ऊ
कते. ापना व हत के े या ारे के जाई .

२ मान सक आरो य आ ापना अ ा ठकाणी त न ध व कर याचा अ धकार असे

तपासणी कवा चौक ी.

३ ा धकरण मान सक आरो य आ ापनांना अ ा तपासणी कवा चौक ीचे प रणाम कळवे आ ण मान सक आरो य आ ापनाचे मत जाणून
घेत यानंतर या आ ापनाने न द के े या का ावधीत आव यक बद कर याचे आदे दे ऊ के .

मान सक आरो य आ ापना पोटक म अंतगत के े या ा धकरणा या आदे ाचे पा न करे .

५ मान सक आरो य आ ापनेने पोटक म ३ अंतगत के े या ा धकरणा या आदे ाचे पा न कर यात अय वी झा यास ा धकरण
मान सक आरो य आ ापनाची न दणी र क कते.

६ ा धकरण कवा याने ा धकृ त के े कोणतीही कोणतीही न दणी वाय मान सक आरो य आ ापना चा वत अस याचा
सं य अस याचे कोणतेही कारण अस यास व हत के े या रीतीने वे क न ोध घेई आ ण मान सक आरो य आ ापना सह अ ा तपासणी कवा
चौक ीसह काय करा आ ण अ ा तपासणी कवा चौक ीम ये त न ध व कर याचा अ धकार ा.

ा धकरणा या . न दणी कवा न दणीचे नूतनीकरण कर यास कवा न दणी र कर यास नकार दे ण ा या ा धकरणा या आदे ामुळे नाराज झा े कोणतीही
आदे ा व उ मान सक आरो य सं ा अ ा आदे ापासून तीस दवसां या आत रा याती उ याया यात अपी कर यास ाधा य दे ऊ कते
याया यात अपी .

परंतु अपी क याकडे तीस दवसां या का ावधीत अपी कर यास ाधा य न दे याचे पुरेसे कारण अस याचे समाधान झा यास तीस दवसांचा
का ावधी संप यानंतर उ याया य अपी वीका कते.

माणप े फ आ ण . येक मान सक आरो य आ ापनेने मान सक आरो य आ ापना ा भेट दे ण ा या येक ा ा यमान वाटे अ ा प तीने मान सक
मान सक
आरो य आ ापनाम ये न दणीचे माणप द त करावे.
आरो य ापनेची
न दणी

माणप न झा यास कवा हरव े कवा वकृ त कवा नुक सान झा यास ा धकरण मान सक आरो य आ ापना या वनंतीवर आ ण
वचार
व हत के े या ु का या भरणाव न डु के ट माणप जारी क कते.

३ न दणीचे माणप अह तांतरणीय असे आ ण आ ापनाची मा क बद यास वैध असे .

मान सक आरो य आ ापना या मा क ती कोणताही बद यांना सू चत के ा जाई

मा क बद या या तारखेपासून एका म ह या या आत नवीन मा का ारे ा धकरण.

५ मान सक आरो य आ ापनाची ेण ी बद यास अ ा आ ापनेने न दणीचे माणप ा धकरणाकडे सुपूद करावे आ ण मान सक आरो य
आ ापनेने या ेण ीती न दणीचे माणप मंज ूर कर यासाठ पु हा अज करावा.

मान सक आरो य . ा धकरण ड जट व पात मान सक आरो य आ ापनांची न दणी करे या ा मान सक आरो य आ ापनांची न दणी हट े जाई
त ान या न दणीची आ ण न दणी या माणप ाचे तप ी अ ा कारे ठे व या जाणा या वतं न दणीम ये व के े जाती . असा फॉम आ ण प त व हत के जाई .
ड जट व पात
दे ख भा .

मान सक आरो य . येक मान सक आरो य आ ापना आ ापने या आत सु ठकाणी या या संके त ळासह संबं धत मंडळाचा प ा आ ण र वनी
आ ापनेचे
मांक ांसह संपक तप ी द त करे .
कत मा हती द त
कर यासाठ
करणे.

२ येक मान सक आरो य आ ापने ा संबं धत मंडळाकडे अज कर यासाठ आव यक फॉम दान करे आ ण वे ा या
पुनराव ोकनासाठ अज कर यासाठ मंडळा ा र वनी कॉ कर यासाठ वनामू य वे दे ख ी दे ई .
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

अ याय अकरावा

मान सक आरो य पुनराव ोकन बोड

मान सक आरो य
. रा य ा धकरण अ धसूचने ारे मंडळे ापन करती
पुनराव ोकन
या काय ा या उ े ांसाठ मान सक आरो य पुनराव ोकन मंडळे .
मंडळांची ापना.

मंडळांची आव यक सं या ान आ ण अ धकार े न द के े जाई

संबं धत रा य सरकारां ी स ामस त क न रा य ा धकरणा ारे.

३ या क माखा रा याती ज हा कवा ज ां या गटासाठ रा य ा धकरणा ारे मंडळांची रचना क सरकारने व हत के े असे .

४ पोटक म ३ अ वये नयम बनवताना क सरकारने खा बाब चा वचार के ा पा हजे हणजे

अ या रा यात असे मंडळ ापन के े जाणार आहे या रा याती मंडळाचा अपे त कवा वा त वक कायभार

b रा यात अ त वात अस े या मान सक आरो य आ ापनांची सं या

c मान सक आजार अस े या ची सं या

ड या ज ात मंडळ ापन के े जाणार आहे या ज ाती ोकसं या

इ या ज ाम ये मंडळ ापन के े जाणार आहे या ज ाची भौगो क आ ण हवामान प र ती.

. येक मंडळाम ये मंडळाची रचना.

अ ज हा यायाधी कवा रा य या यक सेवांचा अ धकारी जो ज हा यायाधी हणून नयु हो यास पा आहे कवा नवृ
ज हा यायाधी जो मंडळाचा अ य असे

b ज हा धकारी कवा ज हा दं डा धकारी कवा नायब यांचे त नधी

या ज ांम ये मंडळ ापन के े जाणार आहे या ज ांचे आयु

c दोन सद य याती एक मानसोपचारत असे आ ण सरा वै क य वसायी असे .

d दोन सद य जे मान सक आजार अस े या असती कवा काळजी घेण ा या असती कवा मान सक
आजार अस े या या सं ांचे त नधी व करणा या असती कवा मान सक आरो या या े ात काम करणा या ची
काळजी घेण ा या कवा अ ासक य सं ा असती .

२ एखा ा ा अ चे अ य कवा सद य हणून नयु कर यासाठ अपा ठरव े जाई

बोड कवा रा य ा धकरणाने काढू न टाक े असे जर तो

अ नै तक पतनाचा समावे अस े या गु ासाठ दोषी ठरव यात आ े आहे आ ण कारावासाची ा झा आहे कवा

b दवाळखोर हणून ठरव े जाते कवा

c सरकार या कवा सरकार या मा क या कवा नयं त सं े या सेवेतून काढू न टाक यात आ े आहे कवा काढू न टाक यात आ े
आहे कवा

d सद य हणून याची काय पार पाड याबाबत पूव ह षत हो याची यता अस े े असे आ थक कवा इतर हतसंबंध
आहेत कवा

ई क सरकारने व हत के े या अ ा इतर अपा ता आहेत.

३ मंडळाचा अ य कवा सद य रा य ा धकरणा या अ य ांना उ े ून यां या हाताखा े ख ी नोट स ारे आप या पदाचा राजीनामा दे ऊ
कतो आ ण असा राजीनामा वीकार यावर र जागा एखा ा या नयु ारे भर जाई . क म या उप क म अंतगत ेण ी .
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

या सेवा अट व
. मंडळाचे अ य आ ण सद य पाच वष कवा वया या स र वषापयत यापैक जे आधी असे ते पद धारण करती आण
त
पाच वष कवा वयापयत या स या मुदतीसाठ पुन नयु साठ पा असती . स र वष यापैक जे आधी असे .
अ य आ ण सद य

मंडळाचे. २ येक मंडळा या अ य ांची आ ण सद यांची नयु रा य ा धकरणा या अ य ा ारे के जाई .

३ मंडळाचे अ य आ ण सद य यांना दे य अस े े मानधन आ ण इतर भ े आ ण इतर सेवा त क सरकारने व हत

के या माणे असती .

ा धकरण आ ण . ा धकरणाचे कवा मंडळाचे नणय यथा ती सवसंमतीने घेत े जाती ते अय वी झा यास उप त आ ण मतदान
मंडळाचे नणय.
करणा या सद यां या ब मताने आ ण मतांची समानता झा यास अ य कवा अ य यथा ती सरे कवा नणायक मत असे .

२ ा धकरणा या कवा मंडळा या सभेचा कोरम यथा ती असे

तीन सद य.

मंडळाकडे अज. . मान सक आजार अस े कोणतीही कवा तचा नाम नद त त नधी कवा न दणीकृ त अ ासक य सं ेचा
त नधी अ ा या संमतीने मान सक आरो य आ ापनांपैक कोण याही नणयामुळे कवा या अंतगत यांचे अ धकार आहेत.
काय ाचे उ ं घन के े गे े आहे ते नवारणासाठ कवा यो य सव तीसाठ बोडाकडे अज क कतात.

२ असा अज कर यासाठ कोणतेही ु क कवा ु क आकार े जाणार नाही.

३ उप क म १ म ये संद भत के े या येक अजाम ये अजदाराचे नाव याचा संपक तप ी या या ह कांचे उ ं घन

मान सक आरो य त ान कवा असे उ ं घन झा े े इतर कोणतेही ठकाण आ ण नवारण यांचा समावे असे . मंडळाकडू न मा गत े .

४ अपवादा मक प र तीत मंडळ त डी कवा त डी के े ा अज वीका कते

मान सक आरो य आ ापनात दाख झा े या कडू न र वनीव न.

मंडळासमोरी . मंडळासमोरी सव कायवाही याया यीन कायवाही मान या जाती

कायवाही याया यीन
भारतीय दं ड सं हते या क म आण या अथाम ये. चा .
कायवाही होई .

सभा. . बोड अ ा वेळ आ ण ठकाणी भेटे आ ण क य ा धकरणाने बनव े या नयमां ारे न द के े या बैठक म ये वसाया या
वहारासंबंधी या येचे असे नयम पाळती .

मंडळासमोर कायवाही. . मंडळ क म या पोट क म अंतगत अज ा त झा यावर या क मा या तरतुद या अधीन रा न न वद

दवसां या का ावधीत याची सुनावणी कर याचा आ ण नका दे याचा य न करे .

२ मंडळ अजाचा नपटारा करे

a क म या उप क म या खंड d अंतगत नाम नद त त नधी या नयु साठ

b क म ८७ अंतगत अ पवयीन या वे ा ा आ हान दे ण े

c क म या उप क म कवा उप क म अंतगत सम थत वे ास आ हान दे ण े

असे अज ा त झा यापासून सात दवसां या का ावधीत.

३ अंतगत सम थत वे ा ा आ हान दे ण ा या अजाचा बोड नका ावे

क म अज मळा या या तारखेपासून एकवीस दवसां या आत.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ३१

४ मंडळाने संद भत के े या अजा तर अजाचा नपटारा के ा जाई

उप क म अज दाख के या या तारखेपासून न वद दवसां या आत.

५ मंडळाची कायवाही कॅ मेराम ये ठे व जाई .

मंडळ सामा यपणे सुनावणीसाठ गती दे ऊ कत नाही.

७ अजाचे प ः हजर असू कतात कवा व क ा ारे त न ध व के े जाऊ कतात

कवा यां या आवडीचा त नधी.

मान सक आजार अस े या ी संबं धत कोण याही अजा या संदभात मंडळ या मान सक आरो य आ ापनाम ये अ ा
ा दाख के े आहे तेथे सुनावणी घेई आ ण कायवाही करे .

मंडळ मान सक आजार अस े या या आ ण मंडळा या अ य ां या परवानगीने अजाम ये थेट वार य अस े या

तर इतर कोण याही ना सुनावणी ा उप त राह याची परवानगी दे ऊ कते.

१० मान सक आजार अस े या ा या या करणाची सुनावणी सु आहे त ा मंडळा ा त डी पुरावे दे याचा अ धकार

असे जर अ ा ा तसे करायचे असे .

मंडळा ा अ ांची उप ती आ ण सा आव यक कर याचा अ धकार असे

इतर सा ीदारांना यो य वाटे .

एखा ा करणाती प ांना वसंबून अस े या कोण याही द तऐवजाची तपासणी कर याचा अ धकार असे
इतर कोण याही प ाने मंडळा ा सादर के े या सब म नम ये आ ण या या ती मळवू कतात.

१३ बोड सुनावणी पूण झा यापासून पाच दवसां या आत प कारांना खत व पात आप ा नणय कळवे .

१४ एखा ा व करणात य कवा अ य पणे सहभागी अस े ा कोणताही सद य बसणार नाही

या करणा या संदभात सुनावणी दर यान बोडावर.

. क य ा धकरण वै क य वसायी आ ण मान सक आरो य ावसा यकांसाठ मागद न द तऐवज तयार कर यासाठ त स मती नयु करे म यवत

याम ये आव यक असे ते हा मू यांक न कर या या येचा समावे असे कवा मान सक आरो य सेवा कवा उपचार नणय घे याची ची मता असे . नयु कर याचा
अ धकार
त
स मती ा
मागद न
२ येक वै क य वसायी आ ण मान सक आरो य ावसा यक मान सक आरो य सेवा कवा उपचार नणय घे या या या द तऐवज तयार

मतेचे मू यांक न करताना उप क म म ये संद भत मागद न द तऐवजाचे पा न करे आ ण यात न द के े या येचे पा न करे . करा.

. या काय ाती तरतुद या अधीन रा न मंडळाचे अ धकार आ ण काय मंडळाचे अ धकार

आ ण काय.
खा पैक सव कवा कोण याही बाब चा समावे असे हणजे

a आगाऊ नद ाची न दणी करणे पुनराव ोकन करणे बद करणे सुधारणे कवा र करणे

b नाम नद त त नधी नयु करणे

c मान सक आजार अस े या कडू न कवा या या नाम नद त त नधीकडू न कवा इतर कोण याही इ ुक
कडू न क म ८७ कवा क म ८९ अंतगत मान सक आरो य आ ापना कवा मान सक आरो य आ ापनेचा भारी वै क य
अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक यां या नणया व अज वीकारणे आ ण नणय घेण े क म

d क म या उप क म अंतगत न द के े मा हती उघड न कर या या संदभात अज ा त करणे आ ण यावर

नणय घेण े

e न द के े या काळजी आ ण सेवांमधी कमतरतांब त ार चे नराकरण करणे

क म अंतगत

f तु ं ग कवा तु ं गांना भेट दे ण े आ ण पाहणी करणे आ ण वै क य अ धका यांक डू न ीकरण घेण े

अ ा तु ं गात कवा तु ं गात आरो य सेवांचे भारी अ धकारी.
 Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

२ जर एखा ा मंडळा या कवा क य ा धकरणा या कवा रा य ा धकरणा या नद नास आणून द े क एखाद

मान सक आरो य सं ा मान सक आजार अस े या या अ धकारांचे उ ं घन करते ते हा मंडळ कवा ा धकरण तपासणी
आ ण चौक ी क कते आ ण कारवाई क कते. यां या ह कांचे र ण करा.

३ या काय ात काहीही समा व अस े तरी मंडळ ा धकरणा ी स ामस त क न मान सक आजार अस े या या ह कांचे
संर ण कर यासाठ यो य वाटे अ ा उपाययोजना क कते.

४ जर मान सक आरो य आ ापना ा धकरणा या कवा मंडळा या आदे ांचे कवा नद ांचे पा न करत नसे कवा अ ा आदे ाकडे कवा

नद ाकडे जाणीवपूवक करत असे तर ा धकरण कवा मंडळ यथा ती दं ड आका के जो पयत वाढू के . अ ा मान सक आरो य

आ ापनेवर पाच ाख पये आ ण ा धकरण वत न कवा मंडळा या फार नुसार सुनावणीची संधी द यानंतर अ ा मान सक आरो य आ ापनाची
न दणी र क कते.

ा धकरण कवा . ा धकरण कवा मंडळा या नणयामुळे नाराज झा े कोणतीही कवा आ ापना अ ा नणयापासून तीस दवसां या आत बोड या रा यात

मंडळा या आहे या रा या या उ याया यात अपी कर यास ाधा य दे ऊ कते

आदे ा व उ
याया यात अपी .

परंतु अपी क याकडे तीस दवसां या का ावधीत अपी कर यास ाधा य न दे याचे पुरेसे कारण अस याचे समाधान झा यास तीस दवसांचा
का ावधी संप यानंतर उ याया य अपी वीका कते.

क सरकारचे ८४. १ क सरकार या काय ा या उ े ांसाठ वापर यासाठ क सरकार ा यो य वाटे अ ा रकमेचे अनुदान क य ा धकरणास दे ऊ कते.
अनुदान.

२ उप क म १ म ये संद भत अनुदान यासाठ ागू के े जाई

अ क य ा धकरणाचे अ य सद य अ धकारी आ ण इतर कमचा यांचे वेतन भ े आ ण इतर मानधनाची पूतता करणे

b अ य ांचे वेतन भ े आ ण इतर मानधनाची पूतता करणे

मंडळाचे सद य अ धकारी आ ण इतर कमचारी आ ण

c क य ा धकरण आ ण मंडळे यांची काय पार पाड यासाठ आ ण या काय ा या उ े ांसाठ झा े ा खच.

अ याय बारावा

वे उपचार आ ण ड चाज

मान सक आजार अस े या . या काय ा या उ े ांसाठ वतं ण कवा वतं वे हणजे मान सक आजार अस े या चा मान सक आरो य
ings
चा मान सक आरो य
आ ापनाम ये यां याकडे मान सक आरो यसेवा आ ण उपचार नणय घे याची मता आहे कवा कमान आव यक आहे. नणय घे यात समथन.
आ ापनाम ये वतं ण
ssion
ard ते ial हणून वे .

ings.
२ मान सक आरो य आ ापनाती सव वे य तत या वतं वे असती वाय अ ा अट अ त वात असती क सम थत वे
अप रहाय असती .

वतं वे आ ण . कोणतीही जी अ पवयीन नाही आ ण जी वतः ा मान सक आजार आहे असे समजते आ ण उपचारासाठ कोण याही मान सक
आरो य आ ापनात दाख हो याची इ ा बाळगते. वतं ण हणून दाख .
उपचार
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ३३

२ उप क म १ अ वये अ ी वनंती मळा यावर वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक या वषयी समाधानी
अस यास आ ापनेचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक ाआ ापनेम ये दाख करी अ ा
मान सक आरो य आ ापनात वे आव यक असणारा ती तेचा मान सक आजार आहे

b मान सक आजार अस े या ा मान सक आरो य आ ापनाम ये वे आ ण उपचाराचा फायदा हो याची यता

आहे

c ने मान सक आरो य आ ापनात वे घे याचे व प आ ण हेतू समजून घेत ा आहे आ ण कोण याही
दबावा वाय कवा अवाजवी भावा वाय वतः या वे े ने वे ासाठ वनंती के आहे आ ण मान सक आरो य सेवा आ ण
उपचारां वाय नणय घे याची मता आहे. समथन कवा असे नणय घे यासाठ इतरांक डू न कमान समथन आव यक आहे.

३ जर एखा ा ा ता वत उपचाराचा उ े व प संभा प रणाम आ ण उपचार न वीकार याचे संभा प रणाम समजू
क े नाहीत कवा त ा ंभर ट के जवळ येण ा या अ यंत उ पातळ या समथनाची आव यकता असे . नणय घे यास पा ठबा द यास
तो कवा त ा वे ाचा उ े समजू क ा नाही आ ण हणून या क मांतगत वतं ण हणून दाख के े जाणार नाही.

४ मान सक आरो य आ ापनाम ये वतं ण हणून दाख के े मान सक आरो य आ ापना या आदे आ ण सूचना
कवा उप नयमांचे पा न कर यास बांधी असे .

५ वतं णा ा या या सू चत संमती वाय उपचार द े जाणार नाहीत.

मान सक आरो य आ ापना वतं णा ा या या वत या वनंतीनुसार दाख करे आ ण मान सक आरो य आ ापनाम ये
ा दाख कर यासाठ नाम नद त त नधी कवा नातेवाईक कवा काळजी घेण ा या ची संमती कवा उप ती आव यक नाही.

७ क म ८८ म ये अस े या तरतुद या अधीन रा न वतं णा ा अ ा आ ापना या भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक

आरो य ावसा यका या संमती वाय मान सक आरो य आ ापनातून ड चाज मळू कतो.

. अ पवयीन ा खा के यानंतरच मान सक आरो य सं ेत दाख के े जाऊ कते चा वे

या वभागात नमूद के े या. करकोळ

२ अ पवयीन चा नाम नद त त नधी वै क य अ धका याकडे अज करे

आ ापनेम ये अ पवयीन या वे ासाठ मान सक आरो य आ ापनाचे ु क.

३ असा अज मळा यानंतर मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक अ ा
अ पवयीन ाआ ापनात दाख क कतो जर दोन मानसोपचारत कवा एक मानसोपचारत आ ण एक मान सक आरो य
ावसा यक कवा एक मानसोपचारत आ ण एक वै क य ावसा यकाने वे ा या दव ी कवा यापूव या सात दवसांत अ पवयीन
ची वतं पणे तपासणी के आहे आ ण दो ही वतं पणे परी े या आधारे आ ण यो य अस यास इतरांनी द े या मा हती या आधारे
न कष काढ ा आहे क अ अ पवयीन ा मान सक आजार आहे मान सक आरो य आ ापनाम ये वे आव यक अस े या
ती तेची

b वे हा अ पवयीन मु ा या सव कृ हताचा असे या या आरो या या क याणा या कवा सुर तते या संदभात

खा ी पट यास या या इ े चा आ ण या नणयापयत पोहोच याची कारणे वचारात घेऊ न

c अ पवयीन ा दाख के या वाय या या मान सक आरो य सेवां या गरजा पूण होऊ कत नाहीत आ ण d
वे ासाठ सव

समुदाय आधा रत पयाय अय वी झा याचे कवा अ पवयीनां या गरजांसाठ नद नास अयो य अस याचे दसून आ े आहे.

अ ा कारे दाख झा े या अ पवयीन ा ौढांपासून वतं पणे याचे वय आ ण वकासा या गरजा वचारात घेण ा या
आ ण इतर वै क य उपचारांसाठ णा यात दाख के े या इतर अ पवयीनांना पुरव या जाणा या गुण व ेचे कमान अ ा वातावरणात
सामावून घेत े जाई .

५ नाम नद त त नधीने नयु के े ा त नधी कवा प रचर सव प र तीत अ पवयीन या मान सक आरो य आ ापनात वे ा या संपूण
का ावधीसाठ मान सक आरो य आ ापनात राहती .
Machine Translated by Google

३४ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

६ अ पवयीन मु या बाबतीत जेथे नाम नद त त नधी पु ष असे एक म ह ा प रचर नाम नद त त नधी ारे नयु के ा जाई आ ण सव
पर तीत त या वे ा या संपूण का ावधीसाठ मान सक आरो य आ ापनाम ये अ पवयीन मु सोबत राहावे.

७ अ पवयीन ा या या नाम नद त त नधी या सू चत संमतीने उपचार द े जाती .

जर नाम नद त त नधी या क माखा अ पवयीन या वे ास समथन दे त नसे कवा मान सक आरो य आ ापनातून
अ पवयीन ा ड चाज कर याची वनंती करत असे तर मान सक आरो य आ ापना ारे अ पवयीन ा ड चाज के े जाई .

९ मान सक आरो य आ ापनाम ये अ पवयीन या वे ाची मा हती वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य आ ापना या
भारी मान सक आरो य ावसा यकाने संबं धत मंडळा ा बहा र तासां या आत कळव जाई .

१० संबं धत मंडळा ा अ पवयीन मु ाची भेट घे याचा आ ण मु ाखत घे याचा कवा बोडाची इ ा अस यास वै क य न द चे पुनराव ोकन कर याचा
अ धकार असे .

तीस दवसां या का ावधीसाठ सु राहणारा अ पवयीन चा कोणताही वे असे

त काळ संबं धत मंडळा ा कळव े .

१२ संबं धत मंडळाने तीस दवसां या पुढे चा ू अस े या अ पवयीनां या सव वे ांचे आ ण यानंतर या येक तीस दवसांनी
सू चत के यापासून सात दवसां या का ावधीत अ नवाय पुनराव ोकन के े जाई .

संबं धत मंडळ कमान अ पवयीन या नक रेक ॉडचे पुनराव ोकन करे

आ ण आव यक अस यास अ पवयीन ची मु ाखत घेऊ कते.

वतं णांना ड चाज. . मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक यांनी क म अंतगत
दाख के े या कोण याही ाअ ा ने के े या वनंतीवर कवा ती या या ी असहमत अस यास मान सक आरो य
आ ापनातून ताबडतोब ड चाज करे . क म अंतगत वे उप क म या तरतुद या अधीन आहे .

२ जर एखा ा अ पवयीन ा क म ८७ अ वये मान सक आरो य आ ापनात दाख के े गे े असे आ ण मान सक आरो य
आ ापनात राहताना तो अठरा वष वयाचा झा ा असे तर मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी या ा वतं ण
हणून वग कृ त करे . क म अ वये आ ण या काय ा या सव तरतुद या वतं णा ा ागू होती जे अ पवयीन नाहीत अ ा ा
ागू होती .

३ या काय ात काहीही अस े तरी मान सक आरो य ावसा यक क म ८६ अंतगत वतं हणून दाख झा े या ा
चोवीस तासां या का ावधीसाठ ड चाज रोखू कतो जेण ेक न क म ८९ अ वये वे ासाठ आव यक अस े या मू यांक नास अनुमती
मळावी. मान सक आरो य ावसा यकांचे असे मत आहे क अ अ ा ा या या नणयांचे व प आ ण हेतू समजू कत नाही आ ण
या ा या या नाम नद त त नधीकडू न भरीव कवा उ समथनाची आव यकता आहे कवा

b नुक तीच धमक द आहे कवा य न के ा आहे कवा धमकावत आहे कवा वतः ा ारी रक इजा कर याचा य न
करत आहे कवा c नुक तेच स या

ी वतन के े आहे कवा हसक वतन करत आहे कवा आहे

स या ा या याकडू न ारी रक इजा हो याची भीती वाटणे कवा नमाण करणे कवा

d नुक तेच वतःची काळजी घे यास असमथता द व आहे कवा द वत आहे यामुळे ा वतःचे नुक सान
हो याचा धोका असतो.

उप क म म ये संद भत एकतर क म अंतगत सम थत ण हणून दाख के जाई कवा चोवीस तासां या

का ावधीत आ ापनेतून ड चाज होई कवा सम थत णा या वे ासाठ मू यांक न पूण झा यावर क म ८९ अंतगत जे आधी असे .

या वे आ ण उपचार
. मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक अ ा येक ा या
क माखा या नाम नद त त नधीने अज के यावर जर अ वे ा या दव ी कवा याआधी या सात दवसांत एक
मान सक आजार
मानसोपचारत आ ण सरा मान सक आरो य ावसा यक कवा वै क य वसायी यां याकडू न
अस े या उ
आधाराची गरज वतं पणे तपास ा गे ा आहे आ ण दो ही वतं पणे परी े या आधारे आ ण यो य अस यास इतरांनी द े या मा हती या
अस े े आधारे न कष काढ ा आहे. या ा इतका ती तेचा मान सक आजार आहे क ती
मान सक म ये
आरो य

आ ापना तीस
दवसांपयत
सम थत वे .

Ser f Bill GI GI GI E
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

i नुक तीच धमक द आहे कवा य न के ा आहे कवा धमकावत आहे कवा वतः ा ारी रक इजा
पोहोचव याचा य न करत आहे कवा ii

नुक तेच स या ी हसक वतन के े आहे कवा करत आहे

कवा स या ा या याकडू न ारी रक इजा हो याची भीती नमाण झा आहे कवा कारणीभूत आहे कवा

iii नुक तेच वतःची काळजी घे यास असमथता द व आहे कवा द वत आहे यामुळे ा वतःचे
नुक सान हो याचा धोका असतो

ब मनो च क सक कवा मान सक आरो य ावसा यक कवा वै क य वसायी जसे असे तर एक आगाऊ
नद वचारात घेत यानंतर जर असे तर मान सक आरो य आ ापनात वे घेण े हा कमीत कमी तबंधा मक काळजीचा
पयाय आहे असे मा णत करतात. प र ती आ ण

c वतं ण हणून काळजी आ ण उपचार घे यास अपा आहे कारण ती मान सक आरो यसेवा
आ ण उपचारांचे नणय वतं पणे घे यास असमथ आहे आ ण नणय घे यासाठ त या नाम नद त त नधीकडू न खूप
मो ा समथनाची आव यकता आहे.

२ मान सक आजार अस े या चा मान सक आरो य सं ेत वे

या क मांतगत तीस दवसां या का ावधीसाठ मया दत असे .

३ उप क म २ अंतगत नमूद के े या का ावधी या ेवट कवा यापूव जर यापुढे उप क म १ म ये नमूद के यानुसार वे ाचे नकष पूण

करत नसे तर ण यापुढे आ ापनेम ये राहणार नाही. या क माखा .

उप क म म ये नमूद के े या तीस दवसां या का ावधी या समा तीनंतर क म या तरतुद नुसार

मान सक आरो य आ ापनात दाख रा कते.

५ क म ९० मधी अट पूण न के यास ती मान सक आरो य आ ापनात क म ८६ अंतगत वतं ण हणून रा कते आ ण मान सक आरो य

आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक ा सू चत करे . या काय ांतगत या या वे ाची ती मान सक आरो य सं ा

सोड या या या या अ धकारासह.

६ या क माखा दाख मान सक आजार अस े या येक ा वचारात घेऊ न उपचार द े जाती

अ आगाऊ नद अस यास कवा ब उप

क म या तरतुद या अधीन रा न या या नाम नद त त नधी या समथनासह णाची सू चत संमती .

७ मान सक आजार अस े या ा या क मांतगत भरती अस यास जवळपास ंभर ट के आव यक आहे. या या

उपचारासंदभात नणय घे यास या या नाम नद त त नधीकडू न पा ठबा नाम नद त त नधी या या वतीने अ ा या उपचार
योजनेस ता पुरती संमती दे ऊ कतो.

८ जर उपक म ७ अंतगत संमती द गे असे तर मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा
मान सक आरो य ावसा यक अ ा संमतीची वै क य न द म ये न द करे आ ण संमती दे या या णा या मतेचे पुनराव ोकन
करे . दर सात दवसांनी.

९ मान सक आरो याचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक

आ ापना संबं धत मंडळा ा अहवा दे ई

अ तीन दवसां या आत ी कवा अ पवयीन चे वे ब सात दवसां या आत

म ह ा कवा अ पवयीन नस े या कोण याही चा वे .

१० या क मांतगत वे घेत े कवा तचा नाम नद त त नधी कवा न दणीकृ त अ ासक य सं ेचा त नधी या संमतीने वै क य

अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यकां या नणया या पुनराव ोकनासाठ संबं धत मंडळाकडे अज क कतो. या क मांतगत मान सक आरो य आ ापनाम ये

ा दाख कर यासाठ मान सक आरो य आ ापनाचा भार.

Machine Translated by Google

३६ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

संबं धत मंडळ मान सक आरो य आ ापना या भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यकां या नणयाचे
पुनराव ोकन करे आ ण अ ा पुनराव ोकनाची वनंती मळा यापासून सात दवसां या आत याचे न कष दे ई जे सव संबं धत प ांना
बंधनकारक असे .

१२ या काय ात काहीही अस े तरी मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य
ावसा यकाचे कत असे क या क माखा दाख मान सक आजार अस े या ची ती पुनराव ोकन चा ू ठे व जाई .

१३ जर मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यकाचे मत असे क पोटक म
१ अंतगत व न द के े या अट यापुढे ागू होणार नाहीत तर तो या क मांतगत वे र करे आ ण मा हती दे ई . यानुसार
आ ण याचे नाम नद त त नधी.

१४ उप क म १३ म ये नमूद के े या अट ागू न हो यास तबंध होणार नाही

मान सक आजार अस े वतं ण हणून उरते.

एखा ा करणात या क माखा दाख मान सक आजार अस े या ा ड चाज दे यात आ ा आहे अ ा ा

या या ड चाज या तारखेपासून सात दवसां या आत या क मांतगत पु हा दाख के े जाणार नाही.

१६ जर पोट क म १५ म ये संद भत एखा ा ा या पोट क मम ये नमूद के े या सात दवसां या का ावधीत पु हा वे

आव यक अस यास अ ा चा क म ९० या तरतुद नुसार पुन वे ासाठ वचार के ा जाई .

१७ जर मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक असे मत असे क मान सक
आरो य आ ापनात या क मांतगत दाख मान सक आजार अस े या ा तीस वषा या का ावधीनंतर पुढ उपचारांची आव यकता
आहे कवा हो याची यता आहे. दवसांनंतर अ ा वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यकांना तीस दवसांनंतर या वे ासाठ
दोन मनो च क सकां ारे तपास े जाणारे करण संद भत करणे बंधनकारक असे .

मान सक आजार . क म अ वये दाख मान सक आजार अस े या ा तीस दवसां न अ धक काळ सतत वे आ ण उपचार

अस े या चा वे
आव यक अस यास कवा या क मा या पोटक म अंतगत ड चाज झा े या मान सक आजार अस े या ा अ ा ड चाज या
आ ण उपचार उ सात दवसां या आत पु हा वे आव यक असे तर या क मा या तरतुद नुसार वे द ा जाई .
आधाराची

गरज अस े या
मान सक आरो य
२ मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक मान सक आजार अस े या
आ ापनाम ये
तीस दवसां या या नाम नद त त नधीने अज के यानंतर अ ा मान सक आजार अस े या चा वे सु ठे वे जर
पुढे तीस

दवसां या पुढे सम थत
वे .
अ दोन मानसोपचार त ांनी मागी सात दवसांत मान सक आजार अस े या ची वतं पणे तपासणी के आहे
आ ण दोघांनीही वतं पणे परी े या आधारे न कष काढ ा आहे आ ण इतरांनी द े या मा हती या आधारे या ा मान सक
आजार आहे या ा

i का ांतराने सतत धमकाव े आहे कवा ारी रक ास दे याचा य न के ा आहे

वतःचे नुक सान कवा

ii का ांतराने स या ी सात याने हसक वतन के े आहे कवा का ांतराने स या ा त याकडू न

ारी रक हानीची भीती वाट आहे कवा

iii का ांतराने सात याने वत ची काळजी घे यास असमथता द व आहे यामुळे ा वतः ा हानी
पोहोच याचा धोका असतो

ब दो ही मनो च क सक आगाऊ नद वचारात घेत यानंतर जर असे तर मान सक आरो य आ ापनात वे हा

पर तीनुसार य ततका कमी तबंधा मक काळजी पयाय अस याचे मा णत करतात आ ण

c वतं ण हणून काळजी आ ण उपचार घे यास अपा राहते कारण ती मान सक आरो यसेवा आ ण
उपचाराचे नणय वतं पणे घेऊ कत नाही आ ण नणय घेताना त ा त या नाम नद त त नधीकडू न उ समथनाची आव यकता
असते.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ३७

३ मान सक आरो य आ ापनेचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक या क मांतगत सव वे
कवा पु हा वे अ ा वे ा या कवा पु हा वे ा या सात दवसां या आत संबं धत मंडळा ा कळवती .

४ मंडळ या क मांतगत मान सक आजार अस े या या ेवट या वे ा या कवा पु हा वे ा या तारखेपासून एकवीस

दवसां या आत अ ा या वे ाची कवा पु हा वे ाची परवानगी दे ई कवा ड चाज कर याचा आदे दे ई .

५ उपक म ४ अंतगत वे दे ताना कवा पु हा वे दे ताना कवा अ ा ा ड चाज कर याचा आदे दे ताना बोड
तपासे

अ अ ा ा सं ा मक काळजी घे याची गरज

b समुदायात आधा रत कमी तबंधा मक से ट जम ये अ ी काळजी दान के जाऊ कत नाही का.

६ या क मांतगत मान सक आरो य आ ापनाम ये मान सक आजार अस े या या पु हा वे ासाठ कवा वे सु

ठे व यासाठ या अजा या सव करणांम ये बोड अ ा मान सक आजार अस े या या उपचारासाठ भारी वै क य अ धकारी
कवा मानसोपचार त यांना सादर कर याची मागणी क कते. सामुदा यक उपचारांसाठ एक योजना आ ण ही योजना साकार
कर या या द ेने के े गती कवा हो याची यता आहे.

७ पोट क म ४ म ये उ े ख के े या ा या मान सक आरो य आ ापनाम ये या ा वे द ा गे ा होता कवा अ ा आ ापनाम ये के वळ

समुदाय आधा रत सेवा अ त वात नस या या कारणा तव या ा पु हा वे दे यास परवानगी द जाणार नाही. अ ी या ठकाणी सामा यतः राहते.

मान सक आजार अस े या चा मान सक आरो य आ ापनाम ये वे

या क मांतगत प ह या घटनेत न वद दवसांपयत या का ावधीसाठ मया दत असे .

९ मान सक आजार अस े या चा या क मांतगत मान सक आरो य आ ापनाम ये न वद दवसां या का ावधीनंतरचा

वे प ह या वेळ एक े वीस दवसां या का ावधीसाठ आ ण यानंतर ंभर दवसां या का ावधीसाठ वाढ व ा जाऊ कतो.
उपक म ते या तरतुद चे पा न के यानंतर येक वेळ ी दवस.

१० जर मंडळाने उपक म ९ अंतगत वे कवा ते सु ठे व यास कवा पु हा वे दे यास नकार द ा कवा उप क म

९ म ये नमूद के े या का ावधी या समा तीनंतर कवा यापूव अ ी यापुढे नकषांम ये येत नसे तर उप क म अंतगत
वे ासाठ अ ा ा अ ा मान सक आरो य आ ापनातून सोड यात येई .

११ या क मांतगत दाख झा े या मान सक आजार अस े या येक ा वचारात घेऊ न उपचार द े जाती

अ आगाऊ नद कवा

b उप क म या तरतुद या अधीन रा न या या नाम नद त त नधी या समथनासह ची सू चत संमती .

१२ मान सक आजार अस े या ा या क मांतगत दाख के े अस यास जवळजवळ ंभर ट के आव यक आहे.

या या नाम नद त त नधीकडू न पा ठबा या या उपचाराबाबत नणय घेताना नाम नद त त नधी या या वतीने अ ा या
उपचार योजनेस ता पुरती संमती दे ऊ कतो.

१३ पोटक म १२ अंतगत संमती द गे असे अ ा बाबतीत मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी
कवा मान सक आरो य ावसा यक अ ा मान सक आजार अस े या या वै क य न द म ये अ ा संमतीची न द करे आ ण
यावर पुनराव ोकन करे . येक पंधरव ाची समा ती अ ा ची संमती दे याची मता.

१४ या क मांतगत दाख मान सक आजार अस े कवा तचा नाम नद त त नधी कवा न दणीकृ त अ ासक य
सं ेचा त नधी या संमतीने वै क य अ धका या या नणया या पुनराव ोकनासाठ संबं धत मंडळाकडे अज क कतो कवा
वै क य आरो य आ ापनाचे भारी मान सक आरो य ावसा यक
Machine Translated by Google

३८ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

अ ाआ ापनाम ये अ ा ा वे ा आ ण यावरी मंडळाचा नणय सव प ांना बंधनकारक असे .

या काय ात काहीही समा व अस े तरी जर मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यकाचे मत

असे क पोट क म अंतगत अट यापुढे ागू होणार नाहीत अ ा वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक अ ा ाअ ाआ ापनेतून मु

करे आ ण यानुसार अ ा ा आ ण या या नाम नद त त नधी ा सू चत करे .

पोट क म म ये संद भत मान सक आजार अस े वतं ण हणून मान सक आरो य आ ापनात रा कते.

अनुप तीत . मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक क म कवा क म कवा क म अंतगत दाख
सोडू न.
अस े या मान सक आजार अस े या कोण याही ाआ ापनेतून अनुप त राह यासाठ अ ा अट या अधीन रा न रजा मंज ूर क कतो जर असे तर

आ ण वै क य अ धकारी कवा मानसोपचार त अ ा का ावधीसाठ आव यक समजू कतात.

रजा कवा ड चाज वाय .क म ागू होणारी कोणतीही रजे वाय कवा मान सक आरो य आ ापनातून ड चाज न घेता गैरहजर रा ह यास या ा कोण याही पो स
अनुप ती.
अ धका याने वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य भारी भारी मान सक आरो य ावसा यकां या वनंतीव न संर ण द े जाई . आरो य आ ापना आ ण

ताबडतोब मान सक आरो य आ ापनाकडे परत पाठव े जाई .

मान सक आजार
. मान सक आजार अस े या ाक म कवा क म कवा क म कवा क म अंतगत मान सक आरो य आ ापनाम ये दाख
अस े या चे एका
कर यात आ े आहे यथा ती मंडळा या कोण याही सामा य कवा व ेष आदे ा या अधीन रा न अ ा कडू न काढू न टाक े जाऊ कते. मान सक आरो य आ ापना
मान सक

आरो य आ ापनातून आ ण रा यांतगत कवा यां या संमतीने स या मान सक आरो य आ ापनात दाख के े
ह तांतरण

इतर कोण याही रा याती कोण याही मान सक आरो य आ ापनांना क य ा धकरण

स या मान सक

आरो या या परंतु मान सक आजार अस े या कोण याही ा या काय ा वये के े या अजा या अनुषंगाने द े या आदे ा वये मान सक आरो य आ ापनात दाख
ापनेसाठ कर यात आ े कोणतीही मान सक आजार अस े या ा आ ण या या नाम नद त त नधी ा ह तांतराची सूचना आ ण कारणे द या वाय काढू न
वचार
टाक जाणार नाही. .

वचार

२ मान सक आजार अस े या कोण याही कै ा ा तो ता काळ ता यात अस े या ठकाणा न कोण याही मान सक आरो य आ ापनेम ये कवा सुर त

कोठडी या इतर ठकाणी काढ यासाठ रा य सरकार ा यो य वाटे असा सामा य कवा व ेष आदे काढता येई . या रा या या सरकार या संमतीने रा य कवा कोण याही

मान सक आरो य आ ापना कवा इतर कोण याही रा याती सुर त कोठडी या ठकाणी.

आणीबाणी . या काय ात काहीही अस े तरी मान सक आजारावरी उपचारांसह कोणतेही वै क य उपचार कोण याही न दणीकृ त वै क य ावसा यकाकडू न
उपचार
मान सक आजार अस े या ा आरो य आ ापनात कवा समाजाती मा हती या अधीन रा न दान के े जाऊ कते. नाम नद त त नधीची संमती जेथे

नाम नद त त नधी उप आहे आ ण जेथे ते व रत तबं धत करणे आव यक आहे

अ मृ यू कवा या आरो यास अप रवतनीय हानी कवा

b वतः ा कवा इतरांना गंभीर हानी पोहोचवणारी कवा

c वतः या मा क या मा म ेचे कवा इतरां या मा म ेचे गंभीर नुक सान करणारी जथे असे वतन थेट या मान सक आजारातून

वाहते असे मान े जाते.

ीकरण. या वभागा या हेतूंसाठ आप का न उपचार म ये मान सक आजार अस े या चे मू यांक नासाठ जवळ या मान सक

आरो य आ ापनात नेण े समा व आहे.

Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

२ या क माती कोणतीही गो कोण याही वै क य अ धकारी कवा मनो च क सका ा मान सक आजार अस े या ा उपक म
१ अंतगत न द के े या आप का न उपचारां ी थेट संबं धत नस े े वै क य उपचार दे याची परवानगी दे ण ार नाही.

३ या क माती कोणतीही गो कोण याही वै क य अ धकारी कवा मनो च क सका ा इ े ो वापर यास परवानगी दे ण ार नाही.

उपचाराचा एक कार हणून आ ेपाह थेरपी.

या वभागात संद भत आणीबाणीचे उपचार हे बहा र तासांपयत कवा मान सक आजार अस े या चे मान सक आरो य आ ापनात
मू यांक न होईपयत मया दत असे यापैक जे आधी असे

परंतु यो य सरकारने घो षत के े या आप ी कवा आणीबाणी या काळात या उपक मम ये नमूद के े या आप का न उपचारांचा का ावधी

सात दवसांपयत वाढू कतो.

तबं धत
९५. १ या काय ात काहीही अस े तरी मान सक आजार अस े या कोण याही वर खा उपचार के े जाणार नाहीत
कायप ती.

a नायू थ करणारे आ ण ऍने े सया न वापरता इ े ो क ह स ह थेरपी

b अ पवयीन मु ांसाठ इ े ो क ह स ह थेरपी

c पु ष कवा यांची नसबंद जे हा अ ी नसबंद उपचार हणून के जाते

मान सक आजारासाठ

d कोण याही रीतीने कवा कोण याही व पात जखड े े .

२ पोट क म १ म ये काहीही अस े तरी अ पवयीन उपचारासाठ भारी मानसोपचार त ां या मते इ े ो क ह स ह थेरपी आव यक अस यास

असे उपचार पा कां या सू चत संमतीने के े जाती आ ण संबं धत मंडळाची पूवपरवानगी.

. या काय ात काहीही अस े तरी मान सक आजारावर उपचार हणून सायकोसजरी के जाणार नाही जोपयत मान सक आजार अस े या

साठ सायकोसजरीवर
नबध.

अ या वर या के जात आहे या ची सू चत संमती

आण

b या कर यासाठ संबं धत मंडळाची मा यता

ा त झा े आहे.

क य ा धकरण या क मा या तरतुद पार पाड या या उ े ाने व नयम क कते.

. मान सक आजार अस े या ा एकांत कवा एकांतात राहता येण ार नाही तबंध आ ण एकांत.

बं द त आ ण आव यक तेथे ारी रक संयम फ ते हाच वापर ा जाऊ कतो जे हा

अ संबं धत ा कवा इतरांना होणारी आ ण ता काळ हानी टाळ यासाठ हे एकमेव साधन उप आहे

b मान सक आरो य आ ापनाती या उपचारासाठ भारी मानसोपचार त ाने हे अ धकृ त के े आहे.

२ ारी रक संयम पूण पणे आहे यापे ा जा त का ावधीसाठ वापर ा जाणार नाही
णीय हानीचा व रत धोका टाळ यासाठ आव यक आहे.

३ मान सक आरो य आ ापनेचा भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक हे सु न त कर यासाठ जबाबदार
असती क ती ाद याची प त तबंधाचे औ च य आ ण तबंधाचा का ावधी व रत या वै क य नोट् सम ये न दव ा जाई .
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

४ तबंध कोण याही प र तीत ा कवा तबंधक हणून वापर ा जाणार नाही आ ण मान सक आरो य आ ापना
के वळ अ ा आ ापनाती कमचा यां या कमतरते या आधारावर संयम वापरणार नाही.

५ मान सक आजार अस े या या नाम नद त त नधी ा चोवीस तासां या आत संयमा या येक घटनेब मा हती
द जाई .

६ एखा ा ा तबं धत के े जाई अ ा ठकाणी ठे व े जाई जथे तो वत ा कवा इतरांना कोणतीही हानी पोहोचवू कत नाही आ ण मान सक

आरो य आ ापनाती वै क य कमचा यां या नय मत दे ख रेख ीखा .

७ मान सक आरो य आ ापनाने संबं धत मंडळा ा मा सक आधारावर पाठव या जाणा या अहवा ात तबंधाची सव
उदाहरणे समा व के जाती .

क य ा धकरण या क मा या तरतुद पूण कर या या उ े ाने नयमाव क कते.

९ मान सक आरो य आ ापना या क मा या तरतुद कडे सतत आ ण जाणीवपूवक करत आहे असे बोडाचे मत
अस यास मंडळ मान सक आरो य आ ापने ा तबंध ागू कर यापासून परावृ कर याचा आदे दे ऊ कते.

ड चाज ॅ नग. . जे हा जे हा एखा ा मान सक आरो य आ ापनाम ये मान सक आजारावर उपचार घेत अस े या ा समाजात
कवा वेग या मान सक आरो य सं ेम ये सोड े जावे कवा जेथे नवीन मानसोपचारत या काळजी आ ण उपचाराची
जबाबदारी घेती मनो च क सक जो या काळजी आ ण उपचारासाठ जबाबदार आहे याने मान सक आजार अस े या ी
स ामस त करणे आव यक आहे नाम नद त त नधी कु टुं बाती सद य कवा काळजी दाता यां यासोबत मान सक आजार
अस े हॉ ट मधून ड चाज झा यावर राहते मनो च क सक अपे त आहे भ व यात या काळजी आ ण उपचारांसाठ
आ ण या साठ कोणते उपचार कवा सेवा यो य असती या वषयी यो य वाटे अ ा इतर साठ जबाबदार असणे.

२ या काळजीसाठ जबाबदार मानसोपचारत पोट क म १ म ये नमूद के े या ीस ामस त क न

मान सक आजार अस े या ा उपचार कवा सेवा क ा पुरव या जाती याची योजना वक सत के आहे याची खा ी करे .

३ या क माखा ड चाज ॅ नग मान सक आरो य आ ापनातून सव ड चाजवर ागू होई .

सं ोधन. . सं ोधन करणा या ावसा यकांनी ची मु ाखत घेण े कवा मान सक ारी रक रासाय नक कवा औषधी ह त ेप
यांचा समावे अस े या कोण याही सं ोधनात सहभाग घे यासाठ मान सक आजार अस े या सव कडू न वनामू य आ ण
मा हतीपूण संमती घेण े आव यक आहे.

२ एखा ा वर कर यात येण ा या कोण याही मान सक ारी रक रासाय नक कवा औषधी ह त ेपांचा समावे
अस े या सं ोधना या बाबतीत जी वनामू य आ ण मा हतीपूण संमती दे ऊ कत नाही परंतु अ ा सं ोधनात सहभाग घे यास
वरोध करत नाही अ ा सं ोधनाची परवानगी संबं धतांक डू न घेत जाई . रा य ा धकरण.

३ रा य ा धकरण मान सक आजार अस े या या नाम नद त त नधीकडू न ा त के े या मा हती या संमती या

आधारे सं ोधना ा पुढे जा यास परवानगी दे ऊ कते जर रा य
ा धकरण समाधानी आहे क

अ ता वत सं ोधन मोफत आ ण मा हतीपूण संमती दे यास स म अस े या वर के े जाऊ कत नाही

b मान सक आरो या ा चा ना दे यासाठ ता वत सं ोधन आव यक आहे

ारे त न ध व के े ोकसं या

c ता वत सं ोधनाचा उ े मान सक आजार अस े या या व मान सक आरो य गरजां ी संबं धत ान

ा त करणे हा आहे

d आयो जत करणा या आ ण सं ां या हतसंबंधांचे संपूण कट करण

ता वत सं ोधन के े आहे आ ण यात वार यांचा कोणताही संघष नाही आ ण
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ४१

e ता वत सं ोधन अ ा सं ोधना या संचा नासंबंधी सव रा ीय आ ण आंतररा ीय मागद क त वे आ ण नयमांचे पा न करते आ ण जेथे

असे सं ोधन के े जाणार आहे या सं ा मक नै तकता स मतीकडू न नै तक मा यता ा त के गे आहे.

या क मा या तरतुद एखा ा या के स नोट् स या सं ोधनावर आधा रत अ यास तबं धत करणार नाहीत जी

मा हती दे यास असमथ आहे जोपयत चे नाव गु त ठे वत नाही.

५ मान सक आजार अस े कवा या काय ांतगत कोण याही सं ोधनात सहभागी हो यासाठ सू चत संमती दे ण ारा
नाम नद त त नधी सं ोधना या का ावधीत कधीही संमती मागे घेऊ कतो.

अ याय तेरावा

इतर एज सीज या जबाबदा या

. पो स टे न या येक भारी अ धका याचे कत असे ची कत े

मान सक आजार अस े या
अ पो स ठा या या ह त मोठया माणात भटकताना आढळ े या कोण याही ा संर णाखा घेण े या संदभात पो स
अ धकारी.
या ा अ धका या ा मान सक आजार अस याचे मान याचे कारण आहे आ ण तो वत ची काळजी घे यास असमथ आहे
कवा

ब पो स ठा या या ह ती या ा मान सक आजारामुळे वत ा कवा इतरांना धोका आहे असे मान याचे कारण अस े या ा

संर णाखा घेण े.

२ पो स ठा या या भारी अ धका याने उपक म १ अ वये संर णात घेत े या ा या ा अ ा संर णात
घे याचे कारण कवा या या नाम नद त त नधी ा अ धका या या मतानुसार कळवावे. अ ा ा ती कारणे समजून घे यात
अडचण येते.

३ पोट क म १ अंतगत संर णात घेत े या येक ा य तत या वकर जवळ या सावज नक आरो य आ ापनात ने े जाई परंतु संर णात

घेत यापासून चोवीस तासांनंतर या मू यांक नासाठ आरो य सेवा गरजा.

४ पोटक म १ अ वये संर णात घेत े या कोण याही ा म ये ता यात घेत े जाणार नाही
कोण याही प र तीत पो स बंदोब त कवा तु ं गात.

५ सावज नक आरो य आ ापनाचे भारी वै क य अ धकारी चे मू यांक न कर यासाठ जबाबदार असती आ ण मान सक आजार अस े या

या गरजा या काय ा या इतर तरतुद नुसार ात घेत या जाती . प र ती.

६ सावज नक मान सक आरो य आ ापनाचे वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक भारी जर चे
मू यांक न करताना असे आढळू न आ े क अ ा ा मान सक आरो य आ ापनात वे आव यक असणारा कवा पदवीचा
मान सक आजार नाही तर तो या पो स अ धका याने या ा संर णात घेत े होते यांना याचे मू यांक न कळवा आ ण
पो स अ धकारी या ा या नवास ानी कवा बेघर या बाबतीत बेघर साठ अस े या सरकारी आ ापनात
घेऊ न जाई .

७ मान सक आजार अस े बेघर असे कवा समाजात भटकताना आढळ यास हरव े या चा थम मा हती
अहवा संबं धत पो स टे नम ये दाख के ा जाई आ ण या कु टुं बाचा ोध घेण े टे न हाऊस ऑ फसरचे कत असे . अ ा
ची मा हती ा आ ण या चा ठाव ठकाणा कु टुं बा ा कळवा.

१०१. १ पो स ठा या या ह त राहणा या कोण याही ा मान सक आजार आहे आ ण त यावर वाईट वागणूक खाजगी
नवास ानाती मान सक
कवा होत आहे असे मान याचे कारण अस े या पो स ठा या या भारी अ धका याने त काळ व तु ती कळवावी. मॅ ज े ट
आजार अस े या
या या अ धकार े ात मान सक आजार अस े राहते. ची दं डा धका याकडे

त ार करा ज यावर
उपचार के े जात नाहीत
कवा के े जाते.
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

२ एखा ा ा मान सक आजार आहे आ ण अ ा ची काळजी घे याची जबाबदारी अस े या कोण याही

कडू न त यावर वाईट वागणूक कवा होत आहे असे मान याचे कारण अस े या कोण याही ने पो स टे न या
भारी पो स अ धका या ा व तु ती कळवावी. मान सक आजार अस े या या अ धकार े ात राहते.

३ एखा ा पो स अ धका या या अहवा ा या आधारे कवा अ यथा या या अ धकार े ाती ा नक ह ती मान सक

आजार अस े या कोण याही ा वाईट वागणूक द जात आहे कवा के े जात आहे यावर यायदं डा धकारी व ास
ठे व याचे कारण अस यास दं डा धकारी या ा मान सक ास दे ऊ कतात. आजारपणाब या यासमोर हजर के े जावे
आणक म या तरतुद नुसार आदे ा.

मान सक आजार
. जे हा मान सक आजार अस े कोणतीही कवा या ा मान सक आजार असू कतो
अस े या
ा मान सक मॅ ज े टसमोर हजर होते कवा हजर के े जाते मॅ ज े ट े ख ी आदे दे ऊ कतात
आरो य आ ापनात
पोहोचवणे कवा
अ या ा आव यक अस यास मू यांक न आ ण उपचारासाठ सावज नक मान सक आरो य आ ापनाकडे
दाख
करणे पाठव े जाते आ ण मान सक आरो य सं ा काय ा या तरतुद नुसार अ ा ी वहार करे कवा
दं डा धकारी ारे.

ब मान सक आजार अस े या ा मान सक आरो य आ ापनाम ये दहा दवसांपे ा जा त का ावधीसाठ

वे दे यास अ धकृ त करणे मान सक आरो य आ ापना या भारी वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य
ावसा यकांना चे मू यांक न कर यास स म करणे आ ण आव यक उपचारांसाठ योजना करणे अस यास.

२ पोट क म १ म ये नमूद के े या मू यांक नाचा का ावधी पूण झा यावर मान सक आरो य आ ापनेचा भारी
वै क य अ धकारी कवा मान सक आरो य ावसा यक दं डा धका यांना अहवा दे ई आ ण या वर यानुसार कारवाई के
जाई . या काय ा या तरतुद सह.

मान सक आजार अस े े . कै द कायदा या क म अंतगत कवा वायुसेना कायदा या क म अंतगत कवा आम कायदा या क म चा .
कै द .
चा .
अंतगत कवा नौद कायदा क म कवा क म अंतगत आदे कवा फौजदारी या सं हता या क म कवा क म अंतगत
चा . चा
मान सक आजार अस े या कै ा ा कोण याही यो य मान सक आरो य आ ापनाम ये वे दे याचे नद दे ण ारे अ ा आ ापनाम ये अ ा या वे ासाठ पुरेसे
. चा .
अ धकार असती यात अ ा ची काळजी आ ण उपचारासाठ कायदे ीर र या ह तांतरण के े जाऊ कते

परंतु मान सक आजार अस े या कै ाचे कारागृहा या वै क य ाखेती मानसोपचार वॉडम ये ह तांतरण या क माखा
आव यकता पूण कर यासाठ पुरेसे असे

पुढे असे क वै क य ाखेत मानसोपचार वॉडची तरतूद नसताना कै ा ा मंडळा या पूवपरवानगीने मान सक आरो य आ ापनात ांत रत के े जाऊ

कते.

२ या क मांतगत कै ाचे ह तांतरण या प ती प ती आ ण कायप तीने के जाई ती व हत के े असे .

३ कारागृह कवा कारागृहाचा वै क य अ धकारी संबं धत मंडळा ा ैमा सक अहवा पाठवे याम ये तु ं गात कवा
कारागृहात मान सक आजार अस े े कै द नाहीत हे मा णत करती .

४ मंडळ कारागृह कवा कारागृहा ा भेट दे ऊ न वै क य अ धका या ा वचा कते क मान सक आजार अस े या कै ा ा जर असे तर या ा

कारागृहात कवा कारागृहात का ठे व े आहे आ ण मान सक आरो य आ ापनात उपचारासाठ का ह व े नाही.

५ मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी याम ये पोट क म १ म ये उ े खत कोण याही ा

ता यात घेत े आहे तो दर सहा म ह यांतून एकदा अ ा या मान सक आ ण ारी रक तीबाबत व ेष अहवा तयार करे .
या ा धकरणा या आदे ानुसार अ ा ा ता यात घेत े जाते.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ४३

यो य सरकार येक रा य आ ण क ा सत दे ाती कमान एक तु ं गा या वै क य ाखेत मान सक आरो य

आ ापना ापन करे आ ण मान सक आजार अस े या कै ांना सामा यतः या मान सक आरो य आ ापनाम ये संद भत के े
जाऊ कते आ ण यांची काळजी घेत जाऊ कते.

७ पोट क म ५ अंतगत मान सक आरो य आ ापना या काय ांतगत यथा ती क य कवा रा य मान सक आरो य
ा धकरणाकडे न दणीकृ त के जाई आ ण व हत के े या अ ा मानके आ ण यांचे पा न करे .

. जर एखा ा रा य संच त सं े या भारी ा भ ेक री गृह अनाथा म म ह ा संर ण गृह आ ण क टो डअ

सं ांमधी
बा गृहांसह असे दसून आ े क सं ेती कोण याही र हवा ाची मान सक ती आहे कवा अस याची यता आहे. आजार
.
अस यास तो सं े या अ ा र हवा ांना आव यकतेनुसार मू यांक न आ ण उपचारासाठ यो य सरकार ारे चा व या जाणा या कवा
व पुरवठा के े या जवळ या मान सक आरो य आ ापनात घेऊ न जाई .

२ मान सक आरो य आ ापनाचा भारी वै क य अ धकारी मान सक आजार अस े या या मू यांक नासाठ

जबाबदार असे आ ण अ ा ना आव यक उपचार या काय ा या तरतुद नुसार ठरव े जाती .

. कोण याही स म याया यासमोर कोण याही याया यीन येदर यान मान सक आजाराचा पुरावा सादर के ा गे ा आ ण या ा स या प ाने आ हान मान सक आजाराचा

द े तर याया य पुढ छाननीसाठ संबं धत मंडळाकडे पाठवे आ ण मंडळ आरोप अस े या ची तपासणी के यानंतर. वत न कवा त ां या स मतीमाफत
या यक येत.
मान सक आजार अस यास कोटात आप े मत मांडावे.

अ याय XIV

वसायात समा व नस े या ावसा यकां ारे काय सोड व याचे नबध

. कोणताही मान सक आरो य ावसा यक कवा वै क य वसायी कोणतेही कत बजावणार नाही कवा या काय ा ारे वसायात समा व

अ धकृ त नस े े कोणतेही काय क कत नाही कवा या या वसाया या े ा ारे अ धकृ त नस े े कोणतेही औषध कवा उपचार न द नस े या
ावसा यकांक डू न
कवा फारस क कत नाही.
ड चाज फं सवर
नबध.
अ याय XV

गु हे आ ण दं ड

. जो कोणी न दणी वाय मान सक आरो य आ ापना चा वतो तो दं डास पा असे जो पाच हजार पयांपे ा या काय ा या तरतुद चे

कमी नसे परंतु जो प ह या उ ं घनासाठ प ास हजार पयांपयत वाढू के कवा प ासपे ा कमी नसे अ ा दं डास पा असे . उ ं घन क न मान सक
आरो य आ ापना ापन
हजार पये परंतु स या उ ं घनासाठ दोन ाख पयांपयत वाढू के कवा दोन ाख पयांपे ा कमी नसे परंतु यानंतर या करणे कवा राखणे यासाठ

येक उ ं घनासाठ पाच ाख पयांपयत वाढू के असा दं ड. दं ड.

२ या काय ांतगत न दणीकृ त नस े या मान सक आरो य आ ापनाम ये जो कोणी जाणूनबुज ून मान सक आरो य
ावसा यक हणून काम करतो तो पंचवीस हजार पयांपयत या दं डास पा असे .

३ या काय ाम ये अ यथा दान के या माणे या क माखा दं ड रा य ा धकरणा ारे ठरव ा जाई .

४ जो कोणी दं डाची र कम भर यास अय वी ठर ा रा य ा धकरण या ज ा या ज हा धका यांक डे आदे पाठवू

के याम ये अ ी कोण याही मा म ेची मा क असे कवा राहते कवा याचा वसाय कवा वसाय करत असते कवा
मान सक आरो य त ान जेथे असते आ ण ज हा धकारी अ ा कवा मान सक आरो य सं ांक डू न याखा न द के े
र कम वसू करती जणू ती जमीन महसु ाची थकबाक असे .

५ या करणांतगत दं डा ारे वसू के े या सव रकमा भारता या एक त नधीम ये जमा के या जाती .

. या काय ाती कोण याही तरतुद चे कवा याखा के े या कोण याही नयमाचे कवा नयमांचे उ ं घन करणारी काय ाती तरतुद
कवा याखा
कोणतीही थम उ ं घनासाठ सहा म ह यांपयत या कारावासाची कवा दहा हजारांपयत वाढू के अ ा दं डास पा असे .
बनव े े नयम कवा
पये कवा दो हीसह आ ण यानंतर या कोण याही उ ं घनासाठ दोन वषापयत वाढू कणा या कारावासाची कवा प ास हजार नयमांचे उ ं घन
पयांपे ा कमी नस े या दं डासाठ कवा पाच ाख पयांपयत वाढू के असा दं ड कवा दो ही. के याब ा.
Machine Translated by Google

४४ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

कं प यांचे गु हे. . या काय ा वये गु हा एखा ा कं पनीने के ा असे तर येक याने गु हा के ा या वेळ तो कं पनीचा भारी होता आ ण कं पनी या
वसाया या वतनासाठ कं पनी जबाबदार होता. तसेच कं पनी गु ासाठ दोषी अस याचे मान े जाई आ ण यानुसार कायवाही कर यास आ ण ेस
पा असे

परंतु या पोटक मम ये समा व अस े या कोण याही गो ीमुळे अ ा कोण याही ा या काय ाम ये दान के े या कोण याही ेसाठ जबाबदार
धर े जाणार नाही जर याने असे स के े क गु हा या या नकळत के ा गे ा आहे कवा याने असा गु हा घडू नये हणून सव त परतेचा वापर के ा आहे.

२ उप क म १ म ये काहीही अस े तरी जेथे या काय ा वये गु हा एखा ा कं पनीने के ा आहे आ ण तो गु हा संमतीने कवा संगनमताने के ा
गे ा आहे कवा कोण याही ास कारणीभूत आहे हे स झा े आहे. कं पनी या कोण याही संचा क व ापक स चव कवा इतर अ धका या या
बाजूने असे संचा क व ापक स चव कवा इतर अ धकारी दे ख ी गु ासाठ दोषी मान े जाती आ ण यां या व कायवाही के जाई आण
यानुसार ा के जाई .

ीकरण. या वभागा या उ े ांसाठ

a कं पनी हणजे कोणतीही सं ा कॉप रेट आ ण यात फम कवा इतर असो सए नचा समावे होतो
चे आ ण

b फम या संबंधात संचा क हणजे फममधी भागीदार.

अ याय सोळावा

व वध

मा हती मागव याचा . क सरकार सामा य कवा व ेष आदे ा ारे ा धकरण कवा मंडळा ा वेळ ोवेळ कवा आव यकतेनुसार ा धकरण कवा मंडळा ारे चा व या
अ धकार.
जाणा या याक ापांसंबंधी कोणतीही मा हती प र तीनुसार दान कर यास सांगू कते. या काय ाची उ े पूण कर यासाठ या सरकार ा स म कर यासाठ
व हत के े या व पात असू कते.

२ रा य सरकार सामा य कवा व ेष आदे ा ारे रा य ा धकरण कवा मंडळा ा रा य ा धकरण कवा मंडळा ारे चा व या जाणा या
उप मांसंबंधीची मा हती अ ा व पात वेळ ोवेळ कवा आव यकतेनुसार दान कर यास सांगू कते. या काय ाची उ े पार पाड यासाठ या सरकार ा
स म कर यासाठ व हत के े जाऊ कते.

नद जारी . या काय ा या पूवगामी तरतुद ी पूव ह न ठे वता ा धकरण या या अ धकारांचा वापर करताना कवा या काय ा या अंतगत या या
कर याचा
काया या काम गरी या अंम बजावणीम ये तां क ां तर धोरणा या ांवर अ ा नद ांना बांधी असे . आ ण ासक य बाबी जसे क सरकार
क सरकारचा
अ धकार. वेळ ोवेळ खत व पात दे ऊ कते

परंतु या उपक म अंतगत कोणतेही नद दे यापूव ा धकरणा ा य ततके आप े मत कर याची संधी द जाई .

२ धोरणाती एक आहे क नाही हा क सरकारचा नणय अं तम असे .

क य
. क सरकारचे मत अस यास
ा धकरणाची
जागा घे याचा क
अ क य ा धकरणा या नयं णाबाहेरी पर तीमुळे या काय ा या तरतुद ारे कवा याखा काय पार पाड यास कवा यावर
सरकारचा अ धकार.
ाद े कत े पार पाड यास ते अ म आहे कवा

b क य ा धकरणाने या काय ांतगत क सरकारने द े या कोण याही नद ांचे पा न कर यात कवा या या तरतुद ारे कवा
त यावर ाद े काय कवा कत े पार पाड यात सात याने चूक के आहे.

कायदा कवा

c सावज नक हतासाठ आव यक अस े पर ती अ त वात आहे

करा
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ४५

क सरकार अ धसूचने ारे आ ण यात नमूद के े या कारणांसाठ अ ा का ावधीसाठ अ धसूचनेत नमूद के या माणे सहा म ह यांपे ा
जा त नस े या क य ा धकरणाची जागा घेऊ कते

परंतु अ ी कोणतीही अ धसूचना जारी कर यापूव क सरकार क य ा धकरणा ा ता वत अ त मणा या वरोधात नवेदन
कर याची वाजवी संधी दे ई आ ण क य ा धकरणाचे कोणतेही त न ध व वचारात घेई .

उप क म अंतगत अ धसूचना का त के यावर अ धसूचना र करणे

क य ा धकरण

अ अ य आ ण इतर सद य अ ध वीकृ ती या तारखेपासून यांची काया ये र करती

b सव अ धकार काय आ ण कत े जे या काय ा या तरतुद ारे कवा अंतगत क य ा धकरणा ारे कवा या या वतीने
वापर या जाऊ कतात कवा सोड े जाऊ कतात जोपयत उप क म अंतगत क य ा धकरणाची पुनरचना होत नाही तोपयत
क सरकार ारे कवा क सरकार या संदभात न द करे अ ा ा धकरणा ारे वापर ा जाई आ ण सोड ा जाई

c क य ा धकरणा या मा क या कवा नयं त अस े या सव मा म ा उप क म अंतगत क य ा धकरणाची पुनरचना होईपयत क

सरकार या ता यात राहती .

३ उप क म १ अ वये जारी के े या अ धसूचनेम ये न द के े या अ त मणाचा का ावधी संप यापूव कवा याआधी क

सरकार क य ा धकरणाचे अ य आ ण इतर सद यां या न ा नयु ारे पुनगठन करे आ ण अ ा प र तीत कोणतीही पोटक म
या खंड अ अ वये याने आप े पद र के े होते यांना पुन नयु साठ अपा ठरव े जाणार नाही.

४ क सरकार पोट क म १ अ वये जारी के े अ धसूचना आ ण या क मांतगत के े या कोण याही कारवाईचा संपूण अहवा आ ण अ ा कारवाईसाठ

कारणीभूत अस े या प र तीचा अहवा वकरात वकर संसदे या येक सभागृहासमोर ठे व यास कारणीभूत ठरे .

. कोण याही वेळ रा य सरकारचे मत अस यास रा य

अ रा य ा धकरणा या नयं णाबाहेरी पर तीमुळे ते या काय ा या तरतुद ारे कवा याखा काय पार पाड यास ा धकरणाची जागा

कवा यावर ाद े कत े पार पाड यास अ म आहे कवा घे याचा रा य

सरकारचा अ धकार.

b रा य ा धकरणाने या काय ांतगत रा य सरकारने द े या कोण याही नद ांचे पा न कर यात कवा या या तरतुद ारे
कवा त यावर ाद े काय कवा कत े पार पाड यात सात याने कसूर के आहे.

कायदा कवा

c सावज नक हतासाठ आव यक अस े पर ती अ त वात आहे

करा

रा य सरकार अ धसूचने ारे आ ण यात नमूद के े या कारणांसाठ अ धसूचनेम ये नमूद के या माणे सहा म ह यांपे ा जा त नस े या अ ा का ावधीसाठ रा य
ा धकरणाची जागा घेऊ कते

परंतु अ ी कोणतीही अ धसूचना जारी कर यापूव रा य सरकार रा य ा धकरणा ा ता वत अ त मणा या वरोधात नवेदन
कर याची वाजवी संधी दे ई आ ण रा य ा धकरणाचे त न ध व अस यास यावर वचार करे .

२ उप क म १ अंतगत अ धसूचना स के यावर रा याचे ान बद णे

ा धकरण

अ अ य आ ण इतर सद य अ ध वीकृ ती या तारखेपासून यांची काया ये र करती

Machine Translated by Google

४६ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

b या काय ा या तरतुद ारे कवा अंतगत रा य ा धकरणा ारे कवा या या वतीने वापर या जाणा या सव अ धकार
काय आ ण कत े उप क म अंतगत रा य ा धकरणाची पुनरचना होईपयत के जाती रा य सरकार कवा रा य सरकार
या संदभात न द क के अ ा ा धकरणा ारे वापर ा जाई आ ण सोड ा जाई

c रा य ा धकरणा या मा क या कवा नयं त अस े या सव मा म ा रा यापयत

ा धकरणाची पुनरचना उप क म अंतगत रा य सरकार या अ धकारात के जाते.

३ उप क म १ अ वये जारी के े या अ धसूचनेम ये न द के े या अ धसूचनेचा का ावधी संप यापूव कवा यापूव रा य

सरकार रा य ा धकरणाची पुनरचना त या अ य आ ण इतर सद यां या न ा नयु ारे करे आ ण अ ा प र तीत कोणतीही
पोटक म या खंड अ अ वये याने आप े पद र के े होते यांना पुन नयु साठ अपा ठरव े जाणार नाही.

४ रा य सरकार पोट क म १ अ वये जारी के े अ धसूचना आ ण या क मांतगत के े या कोण याही कृ तीचा संपूण अहवा
आ ण अ ा कारवाईसाठ कारणीभूत अस े या प र तीचा अहवा वकरात वकर रा य वधानमंडळासमोर ठे व यास कारणीभूत ठरे .

ई ा येक डी
. या काय ात काहीही अस े तरी या काय ा या तरतुद दळणवळण वास आ ण वाहतूक अडचणी वचारात घेऊ न
रा यांसाठ आ ण ड गराळ
रा यांसाठ व ेष आसाम मेघा य पुरा मझोराम म णपूर नागा ँ ड अ णाच दे आ ण रा यांना ागू होती . स क म खा सुधारणांसह हणजे
तरतुद .

a क म या उप क म अंतगत क य ा धकरणाचे अ य सव रा यांसाठ एक कवा अ धक मंडळे ापन

क कतात

ब क म या पोट क म म ये सात दवस या का ावधीचा संदभ आ ण या क मा या पोट क म म ये

एकवीस दवस या का ावधीचा संदभ द ा जाई . अनु मे दहा दवस आ ण तीस दवस हणून

c क म या पोटक म म ये बहाह र तास या का ावधीचा संदभ एक े बावीस तास असा के ा जाई

आ ण याती उपक म आण म ये क म सात दवस या का ावधीचा संदभ दहा दवस हणून ाव ा जाई

d क म या पोट क म म ये चोवीस तास या का ावधीचा संदभ बह र तास असा के ा जाई

इ क म ८९ या पोटक म ९ या खंड अ आ ण ब म ये तीन दवस आ ण सात दवस या का ावधीचा संदभ

सात दवस आ ण दहा दवस असा के ा जाई . अनु मे

f क म या पोट क म म ये सात दवस या का ावधीचा संदभ आ ण या क मा या पोट क म म ये

एकवीस दवस या का ावधीचा संदभ असा के ा जाई दहा दवस आ ण तीस दवस अनु मे

g क म या उप क म म ये बहाह र तास या का ावधीचा संदभ एक े बावीस तास असा के ा जाई .

उप क म या खंड b ते g या तरतुद उ राखंड हमाच दे आ ण ज मू आ ण का मीर रा ये आ ण पआण

अंदमान आ ण नकोबार बेटां या क ा सत दे ांना दे ख ी ागू होती .

३ या क मा या तरतुद या अ ध नयमा या ारंभापासून दहा वषा या का ावधी या समा तीनंतर अ ा सेसर या आधी के या गे े या
कवा वगळ या गे े या गो ी वगळता आ ण अ ा सेसर क म वर भाव पडणार नाहीत. सामा य क म कायदा ागू होई जसे
क हा कायदा क य काय ा ारे र के ा गे ा होता. चा .

चे गृ हतक . भारतीय दं ड सं हते या क म म ये काहीही अस े तरी आ मह येचा य न करणा या कोण याही वर गंभीर ताणतणाव अस याचे गृ हत धर े जाई अ यथा स झा या वाय य न के यास गंभीर तणाव असे चा .
आ ण खट ा चा व ा जाणार
नाही आ ण ा के जाणार नाही. या सं हते या अंतगत. आ मह या करणे.
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ४७

२ आ मह ये या य ना या पुनरावृ ीचा धोका कमी कर यासाठ गंभीर ताणतणाव अस े या आ ण आ मह येचा य न करणा या

ची काळजी उपचार आ ण पुनवसन करणे यो य सरकारचे कत असे .

. कोण याही दवाणी याया या ा या काय ा ारे कवा याखा ा धकरणा ा कवा मंडळा ा नधारीत कर यासाठ अ धकार अ धकार े ाचा बार.
दे यात आ े या कोण याही करणा या संदभात कोणताही खट ा कवा कायवाही कर याचा अ धकार असणार नाही आ ण कोण याही याया याकडू न
कवा अ य ा धकरणाकडू न यासंदभात कोणताही आदे मंज ूर के ा जाणार नाही. या काय ाने कवा याअंतगत दान के े या कोण याही अ धकारा या
अनुषंगाने के े कवा के जाणारी कोणतीही कारवाई.

. क सरकार मान सक आरो य कायदा ारे ा सत अस े या मान सक आजार अस े या या हतासाठ आव यक णभंगुर तरतुद .
चा . वाट यास आव यक अ ायी योजना क न यो य अंत रम उपाययोजना क कते.

.अ य आ ण इतर सद य आ ण ा धकरण आ ण मंडळाचे अ धकारी आ ण इतर कमचारी हे भारतीय दं ड सं हते या क म या अथानुसार ा धकरण आ ण मंडळाचे
अ य सद य आ ण
ोकसेवक आहेत असे मान े जाई .
कमचारी
चा .
ोकसेवक असती .

. स ावनेने के े या कवा कर या या हेतूने के े या कोण याही गो ीसाठ यो य सरकार कवा अ य कवा ा धकरण कवा स ावनेने के े या
कारवाईचे संर ण.
मंडळा या इतर कोण याही सद या व कोणताही खट ा खट ा कवा इतर कायदे ीर कायवाही चा णार नाही. या काय ा या अनुषंगाने कवा
याखा अ धकृ त कत े पार पाडताना के े े कोणतेही नयम कवा व नयम.

. या काय ा या तरतुद चा ता पुरता अंम ात अस े या इतर कोण याही काय ाम ये कवा या काय ा तर इतर कोण याही अध खत भाव

काय ा या स णाने भावी अस े या कोण याही साधनाम ये काहीही वसंगत अस े तरीही याचा भाव पडे . पाड यासाठ
कायदा.

. क सरकार अ धसूचने ारे या काय ाती तरतुद पार पाड यासाठ नयम बनवू कते. ची
म यवत
सरकार आ ण रा य

पोट क म या तरतुद या अधीन रा न रा य सरकार क सरकार या पूव या मा यतेने अ धसूचने ारे या काय ाती
सरकारे करावयाची
तरतुद पार पाड यासाठ नयम बनवू कते

नयम

परंतु थम नयम क सरकारने अ धसूचने ारे के े जाती .

३ व ेषतः आ ण पूवगामी अ धकारा या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता पोट क म १ अंतगत बनव े े नयम
खा पैक सव कवा कोण याही बाब साठ तरतूद क कतात हणजे

a क म या उप क म या खंड f या उप खंड ii अंतगत नक मानस ा ा ी संबं धत

पा ता

b क म या उप क म या खंड w अंतगत मनो ण सामा जक कायक या ी संबं धत पा ता

c क म या उप क म अंतगत क य ा धकरणा या सद यां या नाम नद नाची प त

d क म या पोट क म अंतगत क य ा धकरणाचे अ य आ ण इतर सद यांना दे य अस े े वेतन आ ण भ े

आ ण सेवां या इतर अट आ ण त

ई क म या उप क म अंतगत मान सक आरो य आ ापनां या न दणीची या अ ा न दणीसाठ आकार या

जाणा या ु कासह

f क म या पोट क म अंतगत रा य ा धकरणा या सद यां या नाम नद नाची प त

Machine Translated by Google

४८ भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

g क म या पोट क म अंतगत रा य ा धकरणाचे अ य आ ण इतर सद यांना दे य अस े े वेतन आ ण भ े

आ ण सेवां या इतर अट आ ण त

h क म या उप क म अंतगत मान सक आरो य आ ापनां या न दणीची या अ ा न दणीसाठ आकार या

जाणा या ु कासह

i क म या उप क म अंतगत खा यांचे व प आ ण इतर संबं धत रेक ॉड आ ण खा यांचे वा षक ववरण

j फॉमम ये आ ण या का ावधीत वा षक अहवा तयार के ा जाई

क म अंतगत

k क म या पोट क म अंतगत खा यांचे व प आ ण इतर संबं धत रेक ॉड आ ण खा यांचे वा षक ववरण

l फॉम आ ण या वेळे त वा षक अहवा तयार के ा जाई

क म अंतगत

m रा य ा धकरणा ारे एखा ा ज ासाठ कवा रा याती ज ां या गटांसाठ मंडळा या ापनेची प त

n खंड e अंतगत मंडळा या अ य कवा सद यां या इतर अपा ता

क म या उप क म चे

o इतर कोणतीही बाब जी नयमां ारे न द करणे आव यक आहे कवा असू कते कवा यासाठ नयमां ारे तरतूद
करावी ागे .

४ व ेषतः आ ण पूवगामी अ धकारा या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता पोट क म २ अंतगत बनव े े नयम खा पैक सव
कवा कोण याही बाब साठ तरतूद क कतात हणजे

a क म या पोट क म अंतगत मान सक आरो य सेवा आ ण उपचारां या पुरा ाची प त

b क म या उप क म या खंड b अंतगत अ या मागाची घरे नवारा नवास आ ण सम थत नवास व ा

c क म या उप क म या खंड d अंतगत णा ये आ ण समुदाय आधा रत पुनवसन आ ापना आ ण सेवा

d मू भूत वै क य न द याचा वे मान सक आजार अस े या ा द ा जाणार आहे

क म या उप क म अंतगत आजार

ई क म या उप क म अंतगत क टो डय सं ा

f मान सक आरो य आ ापनेने क म या उप क म या ीकरणाअंतगत ा धकरणाने न द के े या

कमान मानकांची जर असे तर कमान मानकांची पूतता करते या वचनासह मान सक आरो य आ ापने ारे सादर करावयाचा
अज

g क म या उप क म अंतगत न दणी माणप ाचा फॉम

h क म या पोट क म अंतगत अजाचा फॉम तप ी या यासोबत ावयाचे ु क

i तप ांसह ता पुर या न दणी या माणप ाचा फॉम आ ण

क म या उप क म अंतगत मा हती

j क म या उप क म अंतगत न दणी या नूतनीकरणासाठ ु क

k कवा ा नक समुदाया या त नध सह उप क म अ वये न दणीकृ त मान सक आरो य

आ ापनांचे े ख ापरी ण कर या या हेतूने आ ण असे े ख ापरी ण कर यासाठ ा धकरणाकडू न आकार े जाणारे ु क क म
६७ चे क म २
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण

l कवा आयो जत आ ण तपासणी कर या या उ े ाने कवा

क म या उप क म अंतगत मान सक आरो य आ ापनांची चौक ी

m कायरत मान सक आरो य आ ापनाम ये वे कर याची आ ण ोध याची प त

क म या उप क म अंतगत न दणी वाय

n क म या उप क म अंतगत डु के ट माणप जारी कर यासाठ ु क o ा धकरण ड जट

व पात मान सक आरो य आ ापनांचे र ज टर क म अ वये ठे व यासाठ वतं र ज टरम ये मंज ूर के े या

न दणी या माणप ाचे तप ी या फॉमम ये आ ण या प तीने ठे वे

p क म या पोट क म अंतगत मंडळांची रचना

q क म या पोट क म अंतगत मंडळाचे अ य आ ण सद य यांना दे य अस े े मानधन आ ण इतर भ े

आ ण सेवां या इतर अट आ ण त

r क म या पोटक म अंतगत कै ां या ह तांतरणाची प त प ती आ ण या

s क म या पोट क म अंतगत क य कवा रा य आरो य ा धकरण पु ी करे अ ी मानक आ ण या

t क म अंतगत नयतका क मा हती दे यासाठ फॉम आ ण u इतर कोणतीही बाब जी नयमां ारे

न द करणे आव यक आहे कवा असू कते कवा यासाठ नयमां ारे तरतूद करावी ागे .

. क य ा धकरण अ धसूचने ारे या काय ा या तरतुद ची अंम बजावणी कर यासाठ या काय ा या तरतुद ी सुसंगत नयमाव बनवू कते. ची
म यवत
कर याचा अ धकार

व ेषतः आ ण पूवगामी या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता अ ा नयम

नयम खा सव कवा कोण याही बाब साठ दान क कतात हणजे

a क म अंतगत आगाऊ नद दे याची प त

b अतर नयम संर णासाठ आगाऊ नद ां या ये ी संबं धत

क म १२ या पोटक म ३ अंतगत मान सक आजार अस े या चे अ धकार

c उप क म अंतगत क य ा धकरणाचे मु य कायकारी अ धकारी आ ण इतर अ धकारी आ ण कमचा यांना दे य

वेतन आ ण भ े आ ण सेवां या इतर अट व त पा ता अनुभव आ ण नयु या प तीसह . क म चे

d क म ४४ या पोटक म १ अ वये क य ा धकरणा या बैठकां या वेळ ा आ ण ठकाणे आ ण त या बैठक म ये

अ ा बैठक मधी कोरमसह वसाया या वहारासंबंधीचे नयम

ई क म या उप क म या खंड अ अंतगत सु वधा आ ण सेवांचे कमान मानक

f मान सक आरो याम ये गुंत े या कमचा यांसाठ कमान पा ता

क म या उप क म या खंड ब अंतगत ापना

g क म या उप क म या खंड c अंतगत रेक ॉडची दे ख भा आ ण अहवा दे यासाठ तरतुद

h क म या उप क म या खंड d अंतगत कोण याही इतर अट

i क म या उप क म या खंड अ अंतगत व वध मान सक आरो य आ ापनां या ेण ी

j मान सक आरो य आ ापने ारे करावयाचा अज आ ण

क म या उप क म अ वये या यासोबत असणारे ु क
Machine Translated by Google

भारताचे राजप असाधारण भाग सरा

k क म या पोट क म अंतगत पुरावे सादर कर याची प त

l क म या उप क म अंतगत आ ेप न दव याची प त

m क म अंतगत क य ा धकरण आ ण मंडळाने पाळ या जाणा या बैठकांम ये वसाया या वहारासंबंधीची वेळ

आ ण ठकाणे आ ण येचे नयम

n क म या उप क म अंतगत आ ण क म या उप क म अंतगत नयम

o इतर कोणतीही बाब जी व नयमां ारे न द करणे आव यक आहे कवा असू कते कवा या या संदभात नयमां ारे
तरतूद के जाई .

ची . रा य ा धकरण अ धसूचने ारे या काय ा या तरतुद ची अंम बजावणी कर यासाठ या काय ा या तरतुद ी सुसंगत नयमाव बनवू कते.
रा य
कर यासाठ ा धकरण
बनवणे
नयम
व ेषतः आ ण पूवगामी या सामा यतेचा पूव ह न ठे वता अ ा
नयम खा सव कवा कोण याही बाब साठ दान क कतात हणजे

a क म या उप क म अंतगत मान सक आरो य सेवांचे कमान दजदार मानके

ब उप क म अंतगत मु य कायकारी अ धकारी आ ण रा य ा धकरणाचे इतर अ धकारी आ ण कमचारी यांना दे य

अस े े वेतन आ ण भ े आ ण सेवां या इतर अट आ ण त पा ता अनुभव आ ण नयु या प तीसह . क म ५२ चे

c रा य ा धकरण या प तीने न दणीकृ त याद स करे

क म या उप क म या खंड डी अंतगत मान सक आरो य ावसा यक

d क म या उप क म अंतगत रा य ा धकरणा या बैठकां या वेळ ा आ ण ठकाणे आ ण यां या बैठक म ये

अ ा बैठक मधी कोरमसह वसाया या वहारा ी संबं धत कायप तीचे नयम

e मान सक आरो य आ ापने ारे करावयाचा अज आ ण

क म या उप क म अ वये या यासोबत असणारी फ

f क म या उप क म अंतगत आ ेप न दव याची प त

g इतर कोणतीही बाब जी नयमां ारे न द करणे आव यक आहे कवा असू कते कवा या या संदभात नयमां ारे
तरतूद करावी ागे .

या घा णे . क सरकारने के े ा येक नयम आ ण या काय ाखा क य ा धकरणाने के े ा येक नयम तो बनव यानंतर
नयम आ ण
संसदे या येक सभागृहासमोर अ धवे न चा ू असताना ठे व ा जाई . एकू ण तीस दवसांचा का ावधी जो एका स ात कवा दोन कवा
नयम अ धक स ग स ांम ये असू कतो आ ण जर स संप यापूव कवा उपरो स ानंतर गेचच स संप यापूव दो ही सभागृहे नयमात
कोणताही बद कर यास सहमती दे तात कवा नयम कवा व नयम यथा ती कवा दो ही सभागृहे सहमत आहेत क नयम कवा व नयम
यथा ती के े जाऊ नयेत नयम कवा व नयम यथा ती यानंतर के वळ अ ा सुधा रत व पात ागू होई कवा कोणताही प रणाम
होणार नाही जसे क प र ती असे यामुळे तथा प असा कोणताही फे रबद कवा र करणे हे या नयम कवा व नयमांतगत पूव
के े या कोण याही गो ी या वैधते ा पूव ह न ठे वता जसे क प र ती असे .

२ रा य सरकारने बनव े ा येक नयम आ ण या काय ा वये रा य ा धकरणाने के े ा येक नयम तो बनव यानंतर रा य
व धमंडळा या येक सभागृहासमोर जेथे दोन सभागृहे आहेत कवा जेथे अ ा वधानमंडळात या सभागृहा या आधी एक सभागृह असते.

कर यासाठ
. या काय ा या तरतुद ागू कर यात कोणतीही अडचण नमाण झा यास क सरकार अ धकृ त राजप ात का त
काढा
के े या आदे ा ारे या काय ा या तरतुद ी वसंगत नस े या अ ा तरतुद क कते जसे क दसते. अडचण र कर यासाठ आव यक
अडचणी
कवा फाय ाचे असे
Machine Translated by Google

SEC. १ भारताचे राजप असाधारण ५१

परंतु दोन वषाची मुदत संप यानंतर या क माखा कोणताही आदे काढ ा जाणार नाही
हा कायदा सु झा या या तारखेपासून.

२ या क मांतगत कर यात आ े ा येक आदे तो बन व यानंतर जत या वकर होई तत या वकर ागू के ा जाई
संसदे या येक सभागृहासमोर.

चा . . मान सक आरो य कायदा या ारे र कर यात आ ा आहे.

र करा आ ण
बचत करा.
२ असे र क नही

अ काहीही के े कवा कोणतीही कारवाई के कवा के गे कवा के गे असे क थत के े गे े कोणताही

नयम अ धसूचना तपासणी आदे कवा घोषणा यासह कवा कोणतेही द तऐवज कवा साधन अंम ात आण े गे े कवा
द े े कोणतेही नद कवा के े कोणतीही कायवाही कवा कोणताही दं ड कवा दं ड आकार ा गे ा. नर त के े या
काय ांतगत जोपयत तो या काय ा या तरतुद ी वसंगत नाही तो या काय ा या संबं धत तरतुद नुसार के ा गे ा कवा
घेत ा गे ा असे मान े जाई

b मान सक आरो य सेवांसाठ क य ा धकरण आ ण यासाठ रा य ा धकरण

र के े या काय ांतगत ापन झा े या मान सक आरो य सेवा या काय ा या संबं धत तरतुद नुसार कायरत राहती जोपयत क

या काय ांतगत ा धकरण आ ण रा य ा धकरणाची ापना कर यात आ आहे

c मान सक आरो य सेवांसाठ क य ा धकरणाम ये नयु के े कोणतीही कवा मान सक आरो य सेवांसाठ
रा य ा धकरण कवा र के े या काय ांतगत अ यागत हणून नयु के े कोणतीही आ ण हा कायदा सु हो यापूव
गेचच पद धारण करणारी कोणतीही अ ी सु वात या काय ा या संबं धत तरतुद नुसार यांची संबं धत काया ये धारण करत
राहती जोपयत ते काढू न टाक े जात नाहीत कवा सेवा नवृ होईपयत

d र के े या काय ा या तरतुद नुसार नयु के े आ ण हा कायदा सु हो यापूव गेचच पद धारण के े कोणतीही

अ ा सु झा यानंतर या या संबं धत तरतुद नुसार आप े पद धारण करे .

ते काढू न टाक या वाय कवा सेवा नवृ होईपयत कायदा करा

ई र के े या काय ा या तरतुद खा द े ा कोणताही परवाना या काय ा या संबं धत तरतुद नुसार मंज ूर कर यात
आ ा आहे असे मान े जाई जोपयत या काय ा या अंतगत तो र कवा सुधा रत के ा जात नाही

f हा कायदा सु झा यापासून र के े या काय ांतगत कोण याही याया यात ं बत अस े कोणतीही कायवाही या
याया यात चा ू ठे व जाऊ कते जसे क हा कायदा ागू के ा गे ा नाही

g र के े या काय ांतगत मॅ ज े ट या आदे ानुसार ाधा य द े े परंतु हा कायदा सु हो यापूव नका न काढ े े कोणतेही अपी

याया या ारे नका काढ े जाऊ कते जसे क हा कायदा ागू के ा गे ा नाही.

उप क म मधी व बाब चा उ े ख र कर या या भावासंदभात सामा य क म अ ध नयम या क म या

चा . सवसाधारण अजावर पूव ह षत कवा भा वत होणार नाही.

डॉ. जी. नारायण राजू सरकारचे स चव.

भारताचे.

जनर मॅनेज र ग हनमट ऑफ इं डया ेस मटो रोड नवी द ारे अप ोड के े े आ ण का न नयं क द ारे का त.

GMGIPMRND GI