Phần 3: Những phương pháp tự học

<Mở đầu dẫn dắt để khai thác phương pháp tự học hiệu quả>
<<lướt qua về động lực tự học>>
<không cho vào slide> Như bạn A đã nêu lên ở phần trước những thuận lợi và khó
khăn trong việc tự học. Chúng ta có thể thấy rõ ràng tự học là tự bản thân chúng ta
chịu trách nhiệm giám sát bản thân, và kết quả đạt được. Không ai khác ngoài
chính bản thân mỗi sinh viên, khi đã quyết định tự học thì chúng ta phải thay đổi
bản thân để phù hợp với cách học, nếu trước đây bạn là một người học thụ động,
tiếp thu kiến thức chỉ từ một phía thì bản phải thay đổi. Về khía cạnh con người thì
không thể ngày một ngày hai có thể thay đổi, đó là sự kiên trì, ý chí quyết tâm.
Điều này có lẽ mọi người đều đã hiểu, rõ ràng khi chúng ta học trên trường lớp, đó
là áp lực từ thầy cô, từ bạn bè, từ hạn nộp bài tập, nhưng khi chúng ta tự học đó lại
phải phụ thuộc vào động lực.
<hình ảnh slide về động lực và sự quyết tâm> Khi chúng ta hoàn thành công việc
bằng áp lực thì khác gì so với động lực. Đó là về giới hạn công việc mà mình có
thể làm <vd về slide: khi chúng ta được giao làm 10 phần thì dưới áp lực công việc
chúng là buộc phải hoàn thành 10 phần. Nhưng với động lực thì khác, nếu động
lực của bạn không quá lớn, sẽ khiến bạn không hoàn thành hết được công viêc, đó
cũng là trở ngại lớn nhất trong việc tự học. Ngược lại nếu động lực đủ lớn, bạn
thích thú với nó thì bạn có thể hoàn thành nhiêu hơn phần công viêc đó>
Cách tạo ra động lực trong học tập ở mỗi người là khác nhau, không ai giống ai, và
tự bản thân mỗi sinh viên đều hiểu rằng mình phải làm tốt, nhưng chúng ta chưa
thể thay đổi để phù hợp với các học mới. Sẽ chẳng có lời khuyên từ ai hữu ích hơn
chính bản thân. Dù có nghe cả trăm lần, hay xem cả trăm video truyền động lực đi
chẳng nữa mà bộ não vẫn quyết định tiếp tục trì hoãn thì không có gì mới xảy đến
cả. Vậy nên về vấn đề này chúng mình không muốn nói sâu vào mà chúng mình sẽ
tập trung nêu ra những phương pháp giúp các bạn sinh viên sử dụng trong quá
trình tự học, để viêc tự học trở nên hiệu quả hơn. Đây là những phương pháp rất
hay, được rất nhiều bạn sinh viên, du học sinh sử dụng. Như các bạn đã biết thì
phương pháp có thể phù hợp với người này và không phù hợp với người khác.
Nhưng đây là những phương pháp học hiệu quả với đa số những người đã từng
thực hiện.
A. Phương pháp thu thập và tổ chức thông tin
1. Lý do cần thiết phải xây dựng phương pháp thu thập và xử lý thông tin
- CÓ QUÁ NHIỀU THÔNG TIN: Khi tự học chúng ta sẽ có rất nhiều nguồn thông
tin để tham khảo, chứ không chỉ là quyển giáo trình như trên trường lớp. Thông tin
đến từ mọi nơi, mọi hướng, một lượng thông tin khổng lồ xuất hiện ngay khi chúng
ta click chuột tìm kiếm thứ gì đó(VD slide: khi tìm kiếm thông tin về lương IT thì
sẽ có khoảng 9.490.000 kết quả trong 0.34s). Ngoài ra chúng ta không biết chắc
được rằng thông tin đó có chính xác hay không, đã được kiểm chứng hay chưa.
- KHẢ NĂNG GHI NHỚ: Có một hiểu lầm rất tai hại đó là rất nhiều người tự tin
rằng có thể nhớ hết những thứ mình đã học được, nhưng thực tế nếu chúng ta cứ để
thông tin trôi đi như vậy thì chắc sẽ có khoảng 90% những gì mà chúng ta đọc
được, học được thì một thời gian ngắn sau đó chúng ta sẽ quên.
2. Quy trình thu thập thông tin

- Thứ nhất: Xác định những thông tin đảm bảo có liên quan đến vấn đề cần giải
quyết là yếu tố đặt lên hàng đầu. Một số câu hỏi cần thiết phải đặt ra trước khi bắt
tay làm việc là : Vấn đề cần giải quyết cần thư thập những thông tin gì/ những loại
thông tin cần có dưới dạng gì? Những thông tin nào là quan trọng nhất để xử lý
vấn đề? Những nội dung nào đã có và cần bổ sung thêm những phần nào? ( VD
slide: khi tìm hiểu về một quốc gia: đặt câu hỏi liên quan đến quốc gia đó như vị trí
địa lý, lịch sử, chính trị…. Những dạng nội dung cần có như là text, hình ảnh vệ
tinh, lá cờ…)

- Thứ hai: Xác định nguồn thông tin, cần đảm bảo nguồn thông tin thu thập được là
hữu ích và đáng tin cậy.

+ Internet. Đây là nguồn thông tin rộng lớn nhất, tại đây chúng ta có thể sử dụng
rất nhiều các nền tảng khác nhau để thu thập thông tin(VD slide: youtube( nền
tảSng video lớn và phổ biến, đông đảo người dùng) , wiki, medium( trang tổng hợp
bài viết dưới dạng blog), quora( trang hỏi đáp, với cộng đồng vô cùng chất lượng,
nên các câu hỏi chứa rất nhiều kiến thức), stackoverflow( trang chuyên hỏi đáp về
các vấn đề trong ngành công nghệ thông tin)

+ Sách vở và giáo trình. Sau khi đã có những tìm hiểu sơ bộ trên internet thì
chúng ta có thể tìm hiểu sâu hơn khi đọc sách bởi sách sẽ viết có cấu trúc và
chuyên sâu hơn về lĩnh vực đó và đồng thời vẫn kết hợp với internet để mở rộng
thêm thông tin cũng như tìm được đầu sách phù hợp thông qua các trang web hỏi
đáp internet, bởi việc chọn đúng sách đã đến 50% kết quả.

+ Bạn bè và người đi trước: đây là một nguồn tham khảo khá hữu ích, bởi có thể
học là người có những phần kiến thức mà mình đang thiếu sót, đồng thời có thể hỏi
rõ ràng hơn, so với việc chỉ nhận thông tin thự động qua sách vở hay internet. Tuy
nhiên chúng là nên hỏi những câu hỏi xứng đáng tránh việc hỏi một cách tràn lan,
làm mất đi tính tự học tự tìm hiểu.

3. Quy trình xử lý thông tin

Thông tin cần phải được xử lý kịp thời, nhanh chóng và chính xác:

 Thứ nhất, kết hợp các nguồn thông tin đã tìm hiểu được và các nguồn thông
tin có sẵn
 Thứ hai, nhanh chóng xác định thông tin đã thu nhận được để phân loại
thành các phần có liên quan đến nhau.
 Thứ ba, sắp xếp các phần sao cho thông tin trực quan dễ đọc dễ diểu, dễ tìm
kiếm và tái sử dụng. Một trong các phương pháp hiệu quả đã được chứng
mình là sử dụng mindmap (bắt đầu chuyển qua phân tích mindmap)

B. Phương pháp lên kế hoạch học tập

Để tự học hiệu quả, chúng ta cần có một kế hoạch học tập chi tiết, rõ ràng, và phù
hợp. Chúng ta không thể trông chờ vào ai khác mà phải tự xác định được mục tiêu
học tập, phương pháp học tập, và cách thực hiện. Điều quan trọng không kém là sự
kiên nhẫn, nỗ lực, và quyết tâm của bản thân. Không giống như khi học trên lớp,
chúng ta không có sự giám sát của giáo viên, sự cạnh tranh của bạn học, hay sự ép
buộc của thời hạn nộp bài. Khi tự học, chúng ta phải dựa vào kế hoạch và động lực
để hoàn thành nhiệm vụ.Khi chúng ta có một mục tiêu học tập rõ ràng thì chúng ta
mới có thể lên kế hoạch để theo đuổi nó. Một kế hoạch học tập tốt sẽ giúp chúng ta
biết được những gì cần học, cần ôn tập, cần kiểm tra, và cần cải thiện. Một kế
hoạch học tập tốt sẽ giúp chúng ta sắp xếp được thời gian hợp lý cho việc học và
nghỉ ngơi. Một kế hoạch học tập tốt sẽ giúp chúng ta duy trì được động lực và sự
quan tâm đến việc học.
<hình ảnh slide về câu trích dẫn> Trong quá trình lên kế hoạch học tập, chúng ta
có thể gặp phải nhiều khó khăn và thách thức, như không biết bắt đầu từ đâu,
không có người hướng dẫn, hay không có kinh nghiệm. Tuy nhiên, điều quan trọng
là chúng ta không nên từ bỏ hay bỏ cuộc. Như Garry Kasparov, một nhà vô địch cờ
vua nổi tiếng đã nói: “It is better to have a bad plan than no plan” (Tốt hơn là có
một kế hoạch xấu còn hơn là không có kế hoạch). Điều này có nghĩa là chúng ta
nên có một kế hoạch học tập, dù cho nó có không hoàn hảo hay không phù hợp,
bởi vì chúng ta có thể cải thiện và điều chỉnh nó theo thời gian. Nếu chúng ta
không có kế hoạch học tập, thì chúng ta sẽ không biết mình đang làm gì, và không
thể đạt được mục tiêu học tập của mình.

1. Lý do chúng ta cần xây dựng kế hoạch học tập

 CÓ QUÁ NHIỀU MỤC TIÊU: Khi tự học chúng ta sẽ có rất nhiều mục tiêu
học tập khác nhau, chứ không chỉ là thi đỗ một bài kiểm tra hay một kỳ thi.
Mục tiêu học tập có thể là nâng cao trình độ tiếng Anh, học một ngôn ngữ
lập trình mới, hay nắm vững một lĩnh vực chuyên môn. Mỗi mục tiêu đều có
thời gian, nội dung, và yêu cầu riêng. Nếu chúng ta không có một kế hoạch
học tập dài hạn thì chúng ta sẽ rất dễ bị lãng phí thời gian, mất tập trung, và
không đạt được kết quả mong muốn.
 KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG: Khi tự học chúng ta sẽ phải đối mặt với nhiều
thay đổi và bất trắc trong cuộc sống, như việc thay đổi công việc, gia đình,
hay sức khỏe. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến việc học của chúng
ta, khiến chúng ta không thể theo kịp tiến độ hay phải điều chỉnh lại mục
tiêu. Nếu chúng ta có một kế hoạch học tập dài hạn thì chúng ta sẽ dễ dàng
thích ứng với những thay đổi này, bởi chúng ta đã có một cái nhìn tổng quan
và chi tiết về việc học của mình.
 CÓ QUÁ NHIỀU VIỆC CẦN LÀM: Khi tự học chúng ta sẽ có rất nhiều
việc cần làm trong một buổi học, chứ không chỉ là đọc sách hay xem video.
Việc học cần phải kết hợp với việc ôn tập, ghi nhớ, luyện tập, và kiểm tra.
Nếu chúng ta không có một kế hoạch học tập trong một buổi học thì chúng
ta sẽ rất dễ bị sao nhãng, lãng phí thời gian, và không hiệu quả.
 KHẢ NĂNG TẬP TRUNG: Khi tự học chúng ta sẽ phải đối mặt với nhiều
yếu tố gây phiền nhiễu và giảm sự tập trung của chúng ta, như tiếng ồn, điện
thoại, hay mạng xã hội. Những yếu tố này có thể làm giảm khả năng ghi nhớ
và hiểu biết của chúng ta. Nếu chúng ta có một kế hoạch học tập trong một
buổi học thì chúng ta sẽ dễ dàng loại bỏ những yếu tố này, bởi chúng ta đã
có một lịch trình rõ ràng và có mục đích cho việc học của mình.

2. Cách lên kế hoạch học tập

 Thứ nhất: Xác định mục tiêu học tập của bạn. Bạn cần biết bạn muốn học gì,
tại sao bạn muốn học, và bạn muốn đạt được gì sau khi học. Mục tiêu của
 bạn cần phải cụ thể, đo lường được, có thể đạt được, có ý nghĩa, và có thời
hạn (SMART). Ví dụ: Mục tiêu của bạn là học tiếng Anh để du lịch nước
ngoài. Bạn cần xác định được trình độ hiện tại của bạn là gì, trình độ mong
muốn của bạn là gì, bạn cần học những kỹ năng nào (nghe, nói, đọc, viết),
bạn cần bao nhiêu thời gian để đạt được mục tiêu, và bạn sẽ kiểm tra kết quả
như thế nào.

 Thứ hai: Lập kế hoạch chi tiết cho từng giai đoạn của việc học. Bạn cần chia
nhỏ mục tiêu lớn của bạn thành các mục tiêu nhỏ hơn, dễ quản lý hơn. Bạn
cũng cần xác định được các nguồn tài liệu, phương pháp học tập, và công cụ
hỗ trợ cho từng giai đoạn. Bạn cũng cần sử dụng các kỹ thuật gợi nhớ chủ
động và lặp lại ngắt quãng để giúp bạn khắc sâu và củng cố kiến thức đã
học. Ví dụ: Bạn chia mục tiêu học tiếng Anh của bạn thành 3 giai đoạn học
tập, mỗi giai đoạn kéo dài 3 tháng. Bạn xác định được các kỹ năng cần học
trong mỗi giai đoạn, ví dụ: giai đoạn 1 học nghe và nói cơ bản, giai đoạn 2
học đọc và viết cơ bản, giai đoạn 3 học nghe và nói nâng cao. Bạn chọn
được các nguồn tài liệu phù hợp cho mỗi kỹ năng, ví dụ: sách giáo khoa,
podcast, video, bài tập. Bạn cũng chọn được các công cụ hỗ trợ cho việc
học, ví dụ: từ điển, phần mềm ghi âm, ứng dụng học từ vựng. Bạn cũng sử
dụng các kỹ thuật gợi nhớ chủ động để hiểu và nhớ được kiến thức một cách
sâu sắc và bền vững, ví dụ: tóm tắt, diễn giải, liên hệ, tạo hình ảnh, hay tạo
câu chuyện. Bạn cũng sử dụng các kỹ thuật lặp lại ngắt quãng để ôn tập lại
kiến thức đã học theo một khoảng thời gian nhất định, ví dụ: ôn tập, kiểm
tra, hay luyện tập.
 Thứ ba: Xác định thời gian học tập của bạn. Bạn cần biết bạn có bao nhiêu
thời gian để học trong một ngày, và bạn học tốt nhất vào thời điểm nào. Bạn
cũng cần xem xét đến những hoạt động khác trong ngày của bạn, như làm
việc, ăn uống, ngủ nghỉ, giải trí… Bạn cần phải cân bằng được thời gian cho
các hoạt động khác nhau, và không nên học quá sức. Ví dụ: Bạn có 4 tiếng
để học trong một ngày, và bạn học tốt nhất vào buổi sáng và buổi chiều. Bạn
có thể chia thời gian học của bạn thành 2 buổi, mỗi buổi 2 tiếng, và nghỉ
ngơi giữa các buổi.
 Thứ tư: Lập kế hoạch chi tiết cho từng buổi học. Bạn cần chọn được nội
dung học tập phù hợp với thời gian và mục tiêu của bạn. Bạn cũng cần phải
kết hợp các hoạt động học tập khác nhau, như đọc, nghe, nói, viết, ôn tập,
kiểm tra… Bạn cũng cần phải xác định được mục tiêu cụ thể và cách đánh
giá kết quả cho từng hoạt động học tập.
 Thứ năm: Theo dõi và đánh giá tiến trình học tập của bạn. Bạn cần có những
cách để kiểm tra xem bạn đã học được những gì, đã đạt được những tiêu chí
nào, và cần cải thiện những điểm nào. Bạn cũng cần có những cách để
thưởng cho bản thân khi hoàn thành một mục tiêu nhỏ hay một giai đoạn học
tập. Ví dụ: Bạn có thể tự làm bài kiểm tra trên internet, hoặc tham gia các kỳ
thi quốc tế để đánh giá trình độ tiếng Anh của bạn. Bạn có thể tự thưởng cho
bản thân bằng cách xem một bộ phim hay, chơi game cùng đồng đội, đi du
lịch, hay mua sắm khi bạn hoàn thành một mục tiêu nhỏ.